SEJARAH TINGKATAN TIGA BAB 6 PERUBAHAN PENTADBIRAN KE ARAH BERKERAJAAN SENDIRI DI SARAWAK DAN SABAH

6.1 PERUBAHAN PENTADBIRAN KE ARAH BERKERAJAAN SENDIRI DI SARAWAK Sarawak dikuasai oleh keluarga Brooke Tahun 1941 Charles Vyner Brooke perkenalkan Perlembagaan 1941 sempena Perayaan 100 Tahun Pengambilan Sarawak Perlembagaan ini tidak dapat dilaksanakan kerana Sarawak diserang oleh Jepun dari tahun 1941 hingga 194 Sarawak Selepas Kekalahan Jepun Selepas P! "" British perkenalkan Pentadbiran Tentera British #PTB$ pada 10 September 194 %ntara peranan PTB ialah& i' (engembalikan ketenteraman Sarawak ii' (emulihkan ekonomi Sarawak iii' (engemas kini pentadbiran Sarawak Sarawak dikuasai PTB sehingga 1 Julai 194 SARAWAK DISERAHKAN KEPADA KERAJAAN BRITISH British berusaha mengambil alih pentadbiran Sarawak daripada keluarga Brooke Charles Vyner Brooke ambil keputusan serahkan Sarawak kepada British Charles Vyner Brooke merupakan )a*a Putih Sarawak yang terakhir %ntara sebab+ yang mendorong penyerahan Sarawak kepada British& i' !esakan kera*aan British agar keluarga Brooke serahkan Sarawak demi pelaburan British ter*amin di Sarawak ii' Pertikaian keluarga Brooke , Charles Vyner Brooke sudah tua - ingin bersara tetapi tiada waris pengganti ke.uali anak saudaranya %nthony Brooke iii' (asalah kewangan kerana Sarawak musnah akibat perang - Charles Vyner Brooke tidak mempunyai sumber kewangan untuk bangunkan semula Sarawak Peristiwa Penyerahan Sarawak: !isember 194 rundingan dibuat antara Charles Vyner Brooke dengan British Brooke diwakili /erard T' (a.Bryan diutus untuk dapatkan tandatangan ketua+ bumiputera pemimpin tempatan dalam (a*lis Tertinggi Sarawak /erard T' (a.Byran ber*aya mendapatkan persetu*uan dengan .ara tipu helah 0 1ebruari 1942 Charles Vyner Brooke isytiharkan keputusan persetu*uan (a*lis Tertinngi Sarawak untuk serahkan Sarawak kepada British timbulkan bantahan pelbagai pihak terutama orang (elayu - "ban %kibatnya Pe*abat Tanah Ja*ahan meminta Charles Vyner Brooke dapatkan persetu*uan penyerahan Sarawak se.ara perundangan - demokrasi Charles Vyner Brooke meru*uk kepada (a*lis 3egeri 1

 Setelah bersidang selama 4 hari (a*lis 3egeri luluskan )ang 5ndang+ Penyerahan Sarawak atau Cession Bill 10 undi menyokong penyerahan - 12 undi menentang 5sul penyerahan disokong oleh ahli bukan bumiputera Pada 1 Julai 1942 British isytiharkan Sarawak sebagai Ja*ahan (ahkota British Sir Charles %rden Clarke dilantik /abenor British pertama di Sarawak GERAKAN ANTIPEN!ERAHAN DI SARAWAK Penyerahan Sarawak kepada British dibantah orang (elayu - "ban /erakan ini berlaku dari 1942 hingga 1949 (asyarakat (elayu diketuai !atu Patinggi %bang 6a*i %bdillah bin !atu Patinggi 6a*i (ohammad 7assim Beliau merupakan ketua datu+ masyarakat (elayu - kaum (elayu terpela*ar - seorang bekas guru Bantahan turut disertai oleh& i' Persatuan 7ebangsaan (elayu Sarawak #P7(S$ ii' Barisan Pemuda (elayu Sibu #BP(S$ iii' Barisan Pemuda Sarawak #BPS$ i8' Persatuan !ayak Sarawak #P!S$ /erakan penentangan ini dikenali sebagai /erakan %ntipenyerahan Sarawak "ak#$r Berlakun%a Gerakan An#&pen%erahan Sarawak Penyerahan Sarawak bertentangan dengan Perlembagaan 1941 Sarawak yang men*an*ikan kera*aan sendiri Charles Vyner Brooke membuat keputusan sendiri tanpa berunding dengan ketua+ bumiputera melalui tipu muslihat Barisan Pemuda (elayu meminta %nthony Brooke #anak saudara$ dilantik sebagai )a*ah Sarawak yang baru demi meudahkan tuntutan kemerdekaan Sarawak PENENTANGAN ' REAKSI BRITISH (ara Penen#an)an i. Menghantar Surat Bantahan /olongan antipenyerahan bertindak menghantar surat bantahan9 kawat - telegram kepada British British tidak mengendahkan bantahan ii. Menampal Poster Poster ditampal di seluruh pelosok kampung Setiap kampung dikerah membuat poster - sepanduk %ntara kata+ yang ditulis ialah& a' Kami Membantah dengan Sekeras-kerasnya Atas Sarawak Kepada Kolonial !nggeris" b' Sarawak Adalah #ak Kami. $eburkan Kolonial" iii. Penglibatan Kaum %anita :anita terlibat dalam demonstrasi penentangan %ntaranya& +

indakan Brooke Menyerahkan

a' 7aum ibu P7(S diketuai Cikgu ;ily <berwein telah pergi ke kawasan pedalaman untuk mendapat sokongan - simpati orang "ban b' 7aum ibu BP( seperti Puan Shari=ah 6a*ah Sipah Tuanku >thman9 !ayang 1au?iah Cikgu %*ibah %bol yang sanggup berkorban masa - tenaga T&n*akan Penen#an)an Rak%a# Sarawak British dapati golongan antipenyerahan daripada kalangan kakitangan kera*aan terutama guru (elayu !isember 1942 British keluarkan notis iaitu Pekeliling 3o'9 "a berkaitan amaran British kepada kakitangan kera*aan supaya tidak terlibat dalam gerakan antipenyerahan "a menambahkan lagi kemarahan kepada British + %pril 194@ seramai 440 orang kakitangan kera*aan meletakkan *awatan Sebahagian besar adalah guru (elayu %kibatnya ++ buah sekolah kera*aan terpaksa ditutup Seramai 2 orang pela*ar (aktab Perguruan (elayu Sarawak meninggalkan penga*ian membantah pekeliling tersebut 7esan& A berlaku tun*uk perasaan besar+Aan setiap 1 Julai A terbesar di 7u.hing pada 1 Julai 194@ disertai P7(S9 BP( - P!S A membantah pelantikan /abenor Sarawak pertama iaitu Sir Charles %rden Clarke Penentangan bertambah hebat apabila Barisan Pemuda (elayu #BP($ mengadakan perhimpunan yang dihadiri + 0 orang perwakilan bumiputera seluruh .awangan BP( Reaks& ' T&n*akan Br&#&sh i. &eaksi British Peringkat awal: %walnya British anggap gerakan antipenyerahan bersi=at sementara - tidak lama %nggapan British meleset kerana gerakan mendapat sokongan rakyat Sarawak %ntara tindakan British& a' British giatkan usaha untuk melemahkan gerakan dengan pe.ahbelahkan perpaduan kaum b' British galakkan penubuhan 'oung Malay Asso(iation #B(%$ yang sokong penyerahan Sarawak kepada British .' British melaga+kan orang (elayu dengan orang !ayak supaya kedua+ bertelagah d' British memburuk+kan pe*uang gerakan antipenyerahan dengan menuduh per*uangan mereka hanya untuk kekalkan hak istimewa orang (elayu Sarawak saha*a e' British persenda9 hina - .emuh golongan antipenyerahan dalam ma*lis+ rasmi mereka 7esanAkesan& a' Tahun 194@ gerakan antipenyerahan makin lemah akibat pelbagai propaganda British b' /olongan muda BP( Sibu tubuhkan C)ukun Tiga BelasD yang ber.orak radikal , bersumpah hapuskan pemimpin <ropah - (elayu yang bersubahat )osli !hobi #anggota )ukun 14$ ditugaskan membunuh Sir !un.an Steward iaitu /abenor Sarawak keA+ di Sibu )osli !hobi merupakan pe*uang )ukun 14 yang sanggup berkorban diri untuk bebaskan tanah air Beliau menulis sa*ak dalam 5tusan Sarawak menggunakan nama samaran $idros iaitu berta*uk CPanggilan(u Bang Su.iD ii. &eaksi British Se(ara Kekerasan: 4 !isember 1949 Sir !un.an Steward melawat Sibu Beliau ditikam oleh )osli !hobi dengan sebilah pisau 4

 Seminggu kemudian Sir !un.an Steward meninggal dunia di hospital Singapura British bertekad gunakan kekerasan perangi golongan antipenyerahan (ereka yang didapati bersalah dihukum gantung sampai mati iaitu& a' )osli !hobi b' %wang )ambli (ohd !eli .' Bu*ang Suntong d' (orshidi Sidek %nggota )ukun 14 yang lain dipen*arakan British mengharamkan Persatuan (elayu Sarawak 7esannya& a' British ber*aya lumpuhkan gerakan antipenyerahan b' %wal 19 0Aan British kukuhkan kedudukan di Sarawak .' British kekal berkuasa hingga tahun 1924 +ANGKAH KE ARAH BERKERAJAAN SENDIRI DI SARAWAK %ntara langkah yang diambil& i. Pentadbiran Sarawak )isusun Semula: Bermula tahun 1942 Tu*uan memudahkan pentadbiran Sarawak Sarawak terbahagi bahagian Setiap bahagian diketuai seorang )esiden British Setiap bahagian pula dibahagikan kepada beberapa daerah yang diketuai seorang Pegawai !aerah ii. Pembentukan Ma*lis empatan: !ibentuk oleh British pada 194@ Tu*uan beri peluang kepada ahli+ dilantik ambil bahagian dalam pentadbiran tempatan 1ungsi (a*lis Tempatan& a' (enguruskan pela*aran rendah b' Bekalan air .' Jalan raya d' 7esihatan e' (engawal perbelan*aan =' (engutip .ukai kepala - .ukai+ lain iii. Pindaan Ahli Ma*lis +egeri , Ahli Ma*lis ertinggi Jumlah ahli dipinda pada tahun 19 2 Pindaan berkuatkuasa mulai %pril 19 @ dengan *umlah keahlian seramai 10 orang PENUBUHAN PARTI P,+ITIK DI SARAWAK Tahun 19 2 diperkenalkan Perlembagaan Sarawak Beberapa parti politik ditubuhkan sehingga tahun 19249 antaranya& i. Parti Bersatu &akyat Sarawak .S/PP0: !itubuhkan pada 1+ Jun 19 9 !iasaskan oleh >ng 7ee 6ui - Stephen Boung (atlamat penubuhan& a' (ewu*udkan perpaduan - kesetiaan rakyat Sarawak 4

b' (enyatupadukan kaum di Sarawak ii. Parti +egara Sarawak .PA+AS0: !itubuhkan pada 9 %pril 1920 !iasaskan oleh !atu Patinggi %bang 6a*i (ustapha (atlamat penubuhan& a' (ewu*udkan keharmonian kaum di Sarawak b' (enuntut pendidikan per.uma bagi sekolah rendah .' (empertingkatkan kedudukan politik9 ekonomi - sosial bumiputera iii. Parti Kebangsaan Sarawak .S+AP0: !itubuhkan pada 10 %pril 1921 !iasaskan oleh Stephen 7along 3ingkan Tu*uan penubuhan& a' Per*uangkan hak - kepentingan orang "ban Sarawak b' (endapatkan kemerdekaan bagi Sarawak i1. Barisan &akyat 2ati Sarawak .BA&2ASA0: !itubuhkan pada 4 !isember 1921 !iasaskan oleh !atu Tuanku 6a*i Bu*ang bin Tuanku >thman (atlamat penubuhan& a' (enuntut hak istimewa penduduk bumiputera b' Pertingkatkan tara= hidup bumiputera Sarawak .' (ewu*udkan keharmonian rakyat d' Selamatkan rakyat dari an.aman komunis e' (enuntut bahasa (elayu di*adikan bahasa kebangsaan 1. Persatuan Cina Sarawak .SCA0: !itubuhkan pada Julai 192+ !iasaskan oleh :illiam Tan (atlamat , berusaha ke arah perpaduan orang Cina 1i. Parti Pesaka Anak Sarawak .P3SAKA0: !itubuhkan pada >gos 192+ !iasaskan oleh Temenggung Jugah (atlamat , membantu orang !ayak men.apai perpaduan - men*amin hak dalam perlembagaan PENUBUHAN PERIKATAN SARAWAK Perikatan Sarawak dibentuk pada 3o8ember 192+ Tu*uan menghadapi pilihan raya tahun 1924 (enang 140 kerusi Perikatan Sarawak terdiri daripada gabungan parti+ politik seperti& a' Parti 7ebangsaan Sarawak #S3%P$ b' Parti 3egara Sarawak #P%3%S$ .' Parti Pesaka %nak Sarawak #P<S%7%$ d' Barisan )akyat Jati Sarawak #B%)J%S%$ e' Persatuan Cina Sarawak #SC%$ 6.- PERUBAHAN PENTADBIRAN KE ARAH BERKERAJAAN SENDIRI DI SABAH

Sa.ah Selepas Jepun kalah Selepas P!+ Sabah ditadbir oleh Pentadbiran Tentera British #PTB$ PTB berusaha kembalikan keamanan - ketenteraman Pemerintahan PTB berakhir mulai 1 Julai 194 SABAH DISERAHKAN KEPADA KERAJAAN BRITISH Pada +2 Jun 1942 British tantdatangani per*an*ian dengan SB5B (engikut per*an*ian9 Borneo 5tara men*adi tanah *a*ahan British mulai 1 Julai 1942 %ntara sebab Sabah diserahkan kepada British& a' !esakan pelabur - pemodal <ropah supaya men*aga kepentingan b' (engeksploitasi sumber bahan mentah Sabah seperti kayu balak9 kelapa kering9 tembakau - hasil tradisional .' (en*amin kedudukan - keselamatan British di %sia Tenggara kerana Sabah berada di tengah+ *alan perdagangan antara Singapura - 6ong 7ong Penyerahan Sabah tiada tentangan hebat penduduk tempatan Penentangan hanya dilakukan oleh waris 7esultanan Sulu yang anggap Sabah sebagai miliknya Pertubuhan yang ada di Sabah hanya ber*uang perbaiki keadaan politik - ekonomi seperti& a' Persatuan 7ebangsaan (elayu ;abuan #P7(;$ b' Barisan Pemuda #B%)"P$

+ANGKAH KE ARAH BERKERAJAAN SENDIRI DI SABAH Bermula tahun 19 0 langkah+ diambil oleh British untuk melatih penduduk tempatan ke arah berkera*aan sendiri %ntaranya& i. Memperkenalkan Perlembagaan Baru Bermula tahun 19 0 (elalui Perlembagaan9 (a*lis 7er*a - (a*lis 5ndangan ditubuhkan :akil+ anak negeri diberi peluang terlibat dalam pemerintahan negeri sebagai ahli tidak rasmi dalam (a*lis 5ndangan Tokoh tempatan terlibat seperti& a' !onald Stephens b' Tun !atu (ustapha !atu 6arun ii. Mengadakan Pilihan &aya Ma*lis empatan Bermula tahun 19 + Tu*uan untuk memilih perwakilan se.ara demokrasi iii. Pindaan Perlembagaan Bermula tahun 1920 British pinda perlembagaan Tu*uan menambah *umlah pemimpin kaum bumiputera sebagai ahli tidak rasmi dalam (a*lis 5ndangan 2

 Semua ahli dilantik bukan dipilih oleh rakyat melalui pilihan raya tetapi oleh /abenor British i1. Pilihan &aya Ma*lis /ndangan: !iperkenalkan tahun 192+ PENUBUHAN PARTI P,+ITIK DI SABAH Banyak parti politik di Sabah mun.ul selepas pengumuman gagasan Persekutuan (alaysia oleh Tunku %bdul )ahman Banyak parti politik ditubuhkan dalam tempoh 1 bulan selepas itu %ntara parti politik Sabah sebelum 1924& i. Pertubuhan Kebangsaan Sabah Bersatu ./S+40: !itubuhkan pada +4 !isember 1921 !iasaskan oleh Tun !atu (ustapha bin !atu 6arun (atlamat penubuhan& a' Per*uangkan hak kaum Bumiputera (uslim b' (en*adikan bahasa (elayu sebagai bahasa kebangsaan .' Per*uangkan agama "slam sebagai agama rasmi d' (enukar nama Borneo kepada Sabah ii. Pertubuhan Kebangsaan Kada5an Bersatu ./+K40: !itubuhkan pada >gos 1921 !iasaskan oleh !onald Stephens atau Tun 1uad Stephens (atlamat penubuhan , men*aga kepentingan - memelihara hak orang 7ada?an !usun iii. Persatuan Cina Sabah .SCA0: !itubuhkan pada >ktober 192+ !iasaskan oleh 7hoo Siak Chiew - Peter Chin (erupakan gabungan + buah parti iaitu Parti Bersatu - Parti !emokratik (atlamat penubuhan , melindungi hak orang Cina i1. Pasok Momogun: !itubuhkan pada Januari 192+ !iasaskan oleh >rang 7aya+ Sedomon - /'S' Sundang (atlamat penubuhan , melindungi kepentingan penduduk di kawasan pedalaman Sabah PENUBUHAN PARTI PERIKATAN SABAH Tu*uan penubuhan Parti Perikatan Sabah untuk ambil bahagian dalam pilihan raya tahun 192+ Parti perikatan sabah mendapat ke*ayaan .emerlang %ntara parti politik terlibat& a' 537> b' 5S3> .' SC% d' Pasok (omogun