1.

Primjer
U vertikalnom cilindru unutarnjeg promjera d = 500 mm nalazi se pomian stap
na visini z1 = 0,5 m od dna. Uslijed djelovanja teine stapa i atmosferskog tlaka 1 bar,
zrak u cilindru se nalazi pod tlakom 3 bara.
- Koliko topline treba dovesti da se zrak ugrije od 0 oC na 100 oC?
- Koliko se topline troi na rad irenja volumena?
- Koliki se dio toga rada troi na potiskivanje atmosfere, a koliki na dizanje stapa?
Proces skicirajte u p-v i T-s dijagramu.
...............................................................................................................................................
........
Zadani podaci
d 2 0,52
Cilindar: d = 0,5 m A =
=
= 0,1963 m 2
4
4
z1 = 0,5 m V1 = A z1 = 0,09817 m3
Zrak: M = 28,95 kg/kmol R = /M = 8314/28,95 = 287,2 J/(kg K)

[c ] = [CM]

100
p 0

100
p 0

29 ,153
kJ
= 1,007
;
28,95
kg K

100
[ cv ] 100
0 = [ c p ] 0 R = 1,007 0 ,287 ,2 = 0 ,7198

[ ] 100
0 =

[c ]

100
p 0
100
v 0

[c ]

kJ
;
kg K

1,007
= 1,399
0 ,7198

Po dogovoru: kada se u tekstu ne zahtjeva da se rauna sa srednjim, tada se smiju

koristiti
prave vrijednosti specifinih toplinskih kapaciteta kod 0 oC:
cp = 1,005 kJ/(kg K), = 1,4 cv = cp/ = 0,7179 kJ/(kg K)
Politropa: p1 = p2 = p = 3 bara; n = 0 ekspanzija s dovoenjem topline.
Poetno stanje 1: p = 3 bara, 1 = 0 oC , T1 = 273 K , V1 = 0,09817 m3
Konano stanje 2: p = 3 bara, 2 = 100 oC , T2 = 373 K ,
T
373
V2 = V1 2 = 0 ,09817
= 0,1341 m 3 ;
T1
273
p1V1 3 105 0 ,09817
m=
=
= 0 ,3756 kg
RT1
287 ,2 273
Dijagramski prikaz procesa

T
K

T
n = 0

z2
pA m g

z1

W12 = p dV

1
2

q12 = T ( s ) ds

12

p oA

2
p

p
N /m

V, m

s1

s2

s, J /(k g K )

Rjeenje
Dovedena toplina
Q12 = mc p ( T2 T1 ) = 0 ,3756 1,007 ( 372 273) = 37 ,82 kJ
Teorijski mehaniki rad
W12 = p (V2 V1 ) = 3 10 5 ( 0 ,1341 0 ,09818) = 10776 J 10 ,78 kJ
Rad za potiskivanje okolinjeg zraka
W0 = p0 (V1 V2 ) = 1 105 ( 0,09818 0,1341) = 3592 J 3,59 kJ
Rad za dizanje stapa
W = W12 + W0 = 10,78 3,59 = 7 ,19 kJ
Promjena unutarnje energije
U 12 = mcv ( T2 T1 ) = 0,3756 0,7198 ( 373 273) = 27 ,04 kJ

Kontrola za radni medij:

Q12 = U 12 + W12 = 27 ,04 + 10,78 = 37 ,82 kJ
Udio topline za mehaniki rad:

W12
10,78
100% =
100% = 28,5%
Q12
37 ,82

Udio topline za porast unutarnje energije:

Udio rada za potiskivanje atmosfere:

U 12
27 ,04
100% =
100% = 71,5%
Q12
37 ,82

W0
3,59
100% =
100% = 33,3%
W12
10 ,78

Udio rada za dizanje stapa:

W
7 ,19
100% =
100% = 66 ,7%
W12
10 ,78

Kolika je masa stapa?

...............................................................................................................................................
................
2. Primjer
Plinska mjeavina molnog sastava: O2 = 0,25, N2 = 0,55 i CO2 = 0,20 komprimira
se od stanja okolia 1 bar i 20 oC na tlak 6,6 bara i temperaturu 180 oC.
- Koliko bi se rada potroilo za komprimiranje 1 kmola mjeavine, te koliko se
topline izmjenjuje pri tome?
Raunati sa srednjim molnim toplinskim kapacitetima.
........................................................................................................
Zadani podaci
p
1
p1 = 1 bar, 1 = 20 oC = (293 K)
1
p2
2
p2 = 6,6 bar, 2 = 180 oC = (453 K)
1
Politropska kompresija
0
1 ,3
n =

T2 p2
=
T1 p1

n 1
n

Eksponent politrope
T
453
ln 2
ln
n 1
T1
=
= 293 = 0,231
p2
6,6
n
ln
ln
1
p1
1
n=
= 1,30
1 0,231
NT1 1 8314 293
=
= 24 ,36 m 3
5
p1
1 10
NT2 1 8314 453
V2 =
=
= 5,7 m 3
5
p2
6,6 10

W
p

12

W
V

z2

V1 =

2
0

12

z1

Srednji molni toplinski kapacitet

Dogovor: kada je 2 >> 1, ili obnuto, tada se moe koristiti priblian raun:

[C ]

2
p 1

200
[C p ] 0 1 +2 , tj. u ovom primjeru: [C p ] 180
20 [C p ] 0

ri
O2
N2
CO2

Mi

0,25
0,55
0,20
1,00

riMi

[C ]

200
p 0

32
8,0
29,931
7,48
28
15,4
29,228
16,08
44
8,8
40,059
8,01
200
M = 32,2 kg/kmol [C p ] 0 =31,57 kJ/(kmol K)

[ Cv ] 0200 = [C p ] 0200 = 31,57 8,314 = 23,26

[ ] 0200 =

[C ]

200
p 0
200
v 0

[C ]

ri [C p ] 0200

kJ
kmol K

31,57
= 1,357
23,26

[ Cn ] 0200 = [ Cv ] 0200 n = 23,26 1,30 1,357 = 4 ,42

n 1

1,30 1

Odvedena toplina
Q12 = N [ C n ] ( T2 T1 ) = 1 ( 4 ,42 ) ( 453 243) = 707 kJ
Promjena unutarnje energije
U 12 = N [ Cv ] ( T2 T1 ) = 1 23,26 ( 453 243) = 3722 kJ
Teorijski mehaniki rad
N
( T1 T2 ) = 1 8,314 ( 293 453) = 4434 kJ
W12 =
n 1
1,30 1
Rad okoline
W0 = p0 (V1 V2 ) = 1 10 5 ( 24 ,36 5,7 ) = 1866 10 3 J = 1866 kJ
Utroeni rad
W = W12 + W0 = 4434 + 1866 = 2568 kJ

Kontrola:

Q12 W12 = U 12
-707 + 4434 = 3722
3727 3722

kJ
kmol K