Ngh thut ca hnh phc trong cng vic

c Dalai Lama Howard C. Culter

The Art of Happiness at Work

His Holiness the Dalai Lama Howard C. Culter

H NI 3/2005

Riverbead Books - 2003

M c l c

Gii thiu ............... 1 Chng 1. Bin i bt mn trong cng vic ...........11 Chng 2. Nhn t con ngi .................................41 Chng 3. Lm tin ................................................. 57 Chng 4. C gng cn bng: chn nn v thch thc ..77 Chng 5. Vic lm, ngh nghip v s nghip ....111 Chng 6. T hiu mnh ........................................135 Chng 7. Cng vic v s ng nht ..................161 Chng 8. Cch sng ng ...................................181 Chng 9. Hnh phc trong cng vic ..................201

27/02/2010 - 1/ 1

ii

| bn chy nht trn t Thi bo New York trong nhiu thng. L mt nh s pht gio, Dalai Lama khng quan tm ti nhng vn nh doanh s bn cun sch; thc t, hun luyn tu vin kht khe nghim cm theo ui danh vng hay tin bc, cho nn ngi t ch khi cun sch c cng b trong danh sch nhng sch bn chy nht trn khp th gii. Khi ti bo cho ngi v thnh cng ca cun sch, ngi dng nh thnh tht ngc nhin. "Tht th ?" ngi hi. Ti cam oan vi ngi iu l ng. V y l cuc ving thm u tin ca ngi ti M k t khi xut bn cun Ngh thut ca Hnh phc, v bi v k lc cao ca cun sch, ti d kin kh nng v vic c nhng cu hi ca cc phng tin truyn thng. Cho nn ti ngh rng tt hn c l ti nn phng vn ngi. Sau rt, y ch l mt trong hng t sch ca ngi ra trong nhng nm qua. Ti c linh nh v ngi xut hin trn chng trnh nh Larry King Live, c hi v cun sch ny, v vic tr li ca ngi "Ngh thut ca iu?" iu ny thc t xy ra mc nh hn khi ngi xut hin trn chnh chng trnh v King hi ngi, "Sao li ngh thut?" Dalai Lama khng c tng no. Nh xut bn chn tiu ny. V ngi c lng tt dnh vic cu trc ln cui cng v vic bin tp cun sch cho ti, ti hi ngi liu ngi c cu hi no v cun sch ny khng. Ngi ch c mt cu hi: "Cun sch c ch cho mi ngi khng?" ngi hi vy. ", c ch. Tuyt i c ch," ti nhit tnh m bo cho ngi. Ln u tin, ngi dng nh t quan tm. "Theo cch no?" ngi hi vi s t m thnh tht.
27/02/2010 - 1/ 1

Gii thiu

n cui nm 1998, cun Ngh thut ca Hnh phc: S tay v vic sng c xut bn, v ti ngc nhin, cun sch c ph cp rng ri. Bi l do no , nhng thng ip n gin ca Dalai Lama dng nh vang vng trong tri tim ca hng triu c gi. Mc ch ca cuc sng l hnh phc. Hnh phc c xc nh phn nhiu bi trng thi ca tm tr con ngi hn l cc iu kin, hon cnh hay bin c ca ngi ta - t nht mt khi nhng nhu cu sng c bn ca ngi ta c p ng. Hnh phc c th t c qua hun luyn c h thng tri tim v tm tr chng ta, qua vic nh hnh li thi v ci nhn ca chng ta. Cha kho cho hnh phc trong tay chng ta. S thnh cng ca cun sch ny l iu bt ng cho Dalai Lama cng nh cho bn thn ti. Thc t, ngi ch nhn bit l m v s ph cp ca cun sch khi ti gp ngi vo mt bui chiu, sau khi cun sch c ng trong danh sch nhng sch
1

| Ngi thnh lnh chp ly ti v vn . "i, ... ti khng bit...," ti lp bp, nhn vai. Mc du nh xut bn gi i nhiu bc th cm ng ca cc c gi m t cun sch gip h th no, vo khonh khc ti khng th no nh c mt v d. Cui cng, ti lm bm li p no , ti khng nh l g, cm thy hi cht ging nh cu sinh vin i hc trong k thi vn p. Tuy nhin v sau ti ngh li v cu hi ca ngi. Thc s khng th no bit c tng ca ngi gip cho nhng ngi khc nh th no, nhng ti t hi nhng tng ny c tc ng ln ti khng. R rng l chng c tc ng. Sau khi dnh v s gi cng ngi v nm nm sng tc ra cun sch u tin ca chng ti, ti c hnh phc hn khng? C ch. Dt khot c, ti ngh, t mm ci vi mnh khi ti lp li li p ca ngi vi ti nhiu nm trc, khi ti hi ngi liu ngi c hnh phc khng. Du vy, ti cm thy rng phi c nhiu hn na. Trong khi ti cm thy rng tng ca ngi gip ti tr thnh ngi hnh phc hn, ti vn c con ng di cn i qua trc khi t ti loi nim vui trn ngp m ngi dng nh to ra mt cch v n lc th. V ti mun thc hin cuc hnh trnh . Cho nn ti thy rng vn cn l hng v nhng cu hi cha c tr li. Ti bt u c ao li c c hi c ngi cng ngi, lm tinh t thm nhng tho lun trc y ca chng ti, b sung thm nhng pht trin v ch im mi, lm su sc hn tho lun ca chng ti v vic a ti cuc sng hnh phc trong th gii phc tp ny. V nhng cu hi khng phi l ca mt mnh ti. Khi xut bn cun sch, ti nghe ni t nhiu ngi, bn b v
3
27/02/2010 - 1/ 2

ngi l, ch ra nhng ch thiu st ca chng ti, nu ra nhng cu hi, ch r cc ch im cn thiu trong cun sch. Cng vi nhng cu hi ny cng c nhiu cuc i thoi bt u, "Ny, Howard, nu bn li c c hi ni chuyn vi Dalai Lama, xin bn hy hi ngi v...?" iu khng lu my trc khi tng v cun sch th hai bt u hnh thnh. Tt nhin, c nhng ro chn chnh khi xem xt cun sch khc. V nhiu nm tri qua v vai tr ca Dalai Lama trn sn khu th gii pht trin, c nhng i hi leo thang v lch biu ca ngi. Ngi n gin c th khng c thi gian. Khng ni ti vic c nhng iu quan trng hn cn phi lm i vi ngi. Ti lo l ngi c th khng ng vi vic ny, ngi s khng th tm c thi gian. Du vy, ti bit im yu1 ca ngi, im yu b mt ca ngi, ch m ti c chun b khai thc mt cch khng xu h - c mun chn thnh phc v ngi khc. iu c nhng ngi gn gi ngi bit rt r l Dalai Lama c lc nghim khc ni khng vi bt k d n no nu ngi cm thy rng n khng c ch li g cho ngi khc. V trong khi a ra yu cu ca mnh, ti bit rng nu tt c mi yu cu khc u tht bi, th ngi d b nh hng bi li van ni. May mn thay, khng cn phi van ni nhiu. Mt khi b thuyt phc rng nhng cuc gp g ca chng ti s c ch cho ngi khc, ngi sn sng ng , v do vy chng ti li cng nhau ti nh ngi, Dharamsala, n , chun b cng vic v cun sch na sau cun Ngh thut ca hnh phc.
1

Nguyn vn: gt chn Achilles 4

| Cun sch u tin ca chng ti tp trung vo ch chung v s pht trin ni tm. Nhng, nh c nhiu c gi ch ra cho ti, c nhn khng sng trong chn khng. Chng ta sng trong th gii, tng tc vi x hi, v x hi chng ta sng c th c tc ng r rng ti c nhn. Cho nn, chng ti bt u bng vic sp t mt tin trnh hnh ng, chun b mt danh sch cc ch im m chng ti b qua trong cun sch u ca mnh. Vn nhanh chng tr nn r rng rng trong cun sch u tin ca mnh, chng ti trnh mi tho lun su vo cc vn trong x hi. C l do cho iu . Nh ti ch ra trong cun sch u tin ca chng ti, bi s thin lch cng nh bi vic hun luyn nh mt nh tm thn, ti bao gi cng gii hn lnh vc quan tm ca mnh vo vic thm him cch hot ng ca tm tr, tm l con ngi. Ti bao gi cng say m vi s nng ng ni tm, cch nhng xc ng tiu cc a dng ny sinh v biu l trong cc kip sng ca cc c nhn. Tho lun v nhng vn rng ln hn ca x hi t li ko s thch th ca ti. V bn cnh , v s cc vn trong x hi dng nh bao la, trn ngp, lm nn ch n phn ng ca ti n gin l chn chng li. Ph nhn, l c ch phng ng thng trc c. S ham chung ph bin. Trong khi ti khng cn thc hnh tr liu tm l c nhn, ti c th nh r cc phin tr liu khi bnh nhn bt u ni v nhng lo ngh cng vic ca mnh, vn tin bc, ti chnh, vic sng trong th gii bo hnh, v tm tr ti lp tc bt u ngh vn v. Khng phi nhng vn ny khng l cc ngun chnh ng ca au kh ca bnh nhn, nhng nhng vn ny dng nh khng c gii php n mc ti n gin cm thy bt lc. V do vy ngay
5
27/02/2010 - 1/ 3

khi bnh nhn bt u ni v nhng vn ny, mt ti ra nh mt loi phim v hnh trm ln tm tr ti. Ti t an i mnh bng vic lp lun rng v ti chng th lm c g vi nhng iu ny, nn chng c cch no ti gip c. Ti thm ch cn nh cm gic bc mnh m h, b lm phin, khi bnh nhn em ti nhng vn ny trong tr liu - Ny, y khng phi l vic ca ti u! H khng th hiu c iu sao? Trong nhng tho lun a ti cun sch u tin ca chng ti, Dalai Lama thng dn ti nhng vn ton cu v vn trong x hi. Nhng ti bao gi cng xoay x ln i, nh hng cho ngi, v em vic tho lun tr li mc c nhn. Vy m ln na chng ti ang y, ng u vi bc tranh ln hn. Danh sch cc ch chng ti vch ra l nhiu v k: bo hnh, lo s v an ton ca bn thn chng ta v gia nh chng ta, ch ngha chng tc v s khng khoan dung, ngho nn, nhim v ph hu mi trng, tan r gia nh, tr nn gi trong nn vn ho hng thanh nin, thoi ho ti nguyn ti chnh v c nhn, tham lam v b bi cng ti, tht nghip, s bt mn cng vic lan rng. Danh sch ny c ko di ra mi. Nu m chng ti thm him tt c mi kha cnh ca kinh nghim con ngi, c cch tip cn chnh th ti au kh v hnh phc ca con ngi, th khng cch no chng ti c th trnh c vic i din vi nhng vn ang lao ti. Trong th gii sau v khng b 11/9 v nn kinh t hu Enron, nhng vn ny l l hin ra ln hn bao gi ht. Cn c nhn t khc lm cho ti ngn ngi cp ti nhng ch im ny, mt nhn t m ti mang
6

| ti t u trong cc tho lun. Nu ra mi quan tm ca mnh vi Dalai Lama, ti gii thch, "Ti bit rng chng ta sp ni v cc vn trong x hi. V ti thc s hm h mun bit iu ngi ngh. Ngi nhc ti trong qu kh rng ngi ng cm mnh m nht vi vi tr ca ngi nh mt nh s pht gio, v ti d cc bui thuyt ging pht gio ca ngi bit chiu su ca s uyn bc ca ngi v trit hc pht gio. Nhng sau khi bit ngi trong nhiu nm th, ti ngh ngi phm cht tho lun v nhiu lnh vc khc. Ti bit ngi l ngi tin tng vng chc vo tm quan trng ca cc gi tr lun l, cc gi tr con ngi c bn. V nhiu ln ti nghe ngi ni mt cch am m v vic p dng nhng gi tr lun l ny cho mi lnh vc ca n lc con ngi - kinh doanh, chnh tr, kinh t, vn vn. Nhng qua nhiu nm, ti thy ngi gp khng ch nhng lnh t trong mi lnh vc - nhng nh lnh o chnh tr th gii, cc nh khoa hc hng u, nhng ngi lnh o kinh doanh - v tham gia vo cc i thoi v hi ngh cng h." Ngi gt u ng khi ti ni. "V bn cht, ngi thu c s gio dc thc hnh ln lao bi vic tho lun vi cc chuyn gia trong nhiu lnh vc, v ngi ngh nhiu v vic hp nht cc tng tn gio ny..." "Phn nhiu t pha lun l th tc," ngi sa li. "T vin cnh ca lun l th tc vy," ti tha nhn. "Nhng iu ti nm c l ch ti cho rng ti khng phm cht tho lun v nhng iu ny vi ngi. Ti c hun luyn v tm thn hc, y hc trc , v v ngh thut trc na. Ti thm ch va mi theo di cc tin tc, t nht l t ngy mi mt thng chn. Thc t, c l ti l
7
27/02/2010 - 1/ 4

ngi t phm cht nht thm him nhng ch im ny vi ngi." Dalai Lama im lng mt chc khi xem xt iu ti ni, ri p, "Nhng vn con ngi ny, nhng vn trong x hi khng xut hin t khng u c. Chng c con ngi to ra, v ny sinh t cng vn m mi c nhn c; nhng mt cch tp th, qui m rng hn, c hiu qu ph. Nhng nh mt nh tm thn hc ti ngh bn phm cht hiu cc nhn t tm l ng gp cho hnh vi tiu cc c nhn - hnh vi to ra vn trong x hi khi mt nhm ng ngi hnh ng theo cch no . V bn cnh ," ngi ni thm, "bn l mt con ngi. Bn sng trong th gii nh bt k ai khc. Bn khng cn phi l chuyn gia mi tho lun c nhng iu ny. Nu nhng vn ny trong x hi m c hiu tt hn, th vi chuyn gia tho lun v nhng iu ny l khng . Mi c nhn u phi thay i, v cch duy nht lm iu ny l ngi thng c nhn bit ln hn v nhng vn ln hn, v hiu bit v iu to ra vn , v mt ham mun thay i mi th trong tng ngi mt. Cho nn, nh mt thnh vin ca x hi bn c phm cht nh bt k ai khc. V cch duy nht thay i l qua gio dc. Cho nn nu chng ta nu ra nhng cu hi no khi chng ta tho lun v mi iu, th bn c th c, nghin cu, hc v nhng iu ny. Hy tm ra nhng v d ca ring mnh. iu l tu tng ngi chng ta. l trch nhim ca chng ta." V do vy chng ti bt u. Khi cc cuc tho lun ca chng ti din ra trong hai nm tip,
8

| iu tr thnh r rng l ch v hnh phc con ngi bao la th v c rt nhiu ch im cn bao qut n mc chng ti cn phn chia ti liu thnh nhiu cun sch. Nhg cu hi vn cn li: Chng ti cu trc v trnh by ti liu nh th no? V chng ti nn bt u t u? Vi cht t ch nh, chn la logic dng nh r rng - trong vic nhn vo cng vic thng l ca hu ht mi ngi, chng ti s chn ra hot ng chim phn ln gi thc tnh ca chng ta: cng vic. Khi ti gi cng vic xem nh ch cho cun sch tip ca chng ti, mang ta Ngh thut ca hnh phc trong cng vic, Dalai Lama vui lng ng , v ci. "H... Ngh thut ca hnh phc trong cng vic. Bn bit y, trong cng vic ca mnh, ti du hnh nhiu lm, v ti lp lch cho nhng thi gian bay ph hp vi mnh, nhng th ri, li tr, li tr, li tr!" Ngi ci to hn. "Ti c hi bc mnh, cht t 'bt hnh' ti ch lm vic. Cho nn ti ngh c th ti cn mt cun sch c bit v 'Ngh thut hnh phc' na." Sau mt s bui tho lun, chng ti i ti cu trc cho lot sch s m rng hn ch c gii thiu trong Ngh thut ca hnh phc: S tay v vic sng, v a ra cch tip cn thu o hn ti ch phc tp v hnh phc con ngi. Chng ti bt u vi tp th hai ny, vi vic p dng cc tng ca Dalai Lama tm ra hnh phc ln hn trong cng vic. Tp sch tng lai s m rng cc tnh nng c th ca mi trng ch lm vic, thm him cch em lun l v cc gi tr con ngi c bn vo trong th gii ca kinh doanh v thng mi, v tho lun v quyn lnh o, ch ra cch bt k ai
9
27/02/2010 - 1/ 5

cng c th trau di phm cht ca ngi lnh o c hiu qu. Cng vy, trong mt cun sch tch bit chng ti s tip tc cuc thm him ca mnh v cch hp nht cc nguyn l lun l vo cuc sng thng ngy, v cp ti cu hi, "Lm sao chng ta c th duy tr hnh phc trong thc ti gay gt ca th gii hm nay?" Cun s ng chm ti mt s hon cnh khng trnh khi ca s tn ti con ngi, nh gi, m bnh v cht, cng nh mt s cc vn chi tit ca th gii hm nay: bo hnh, ch ngha chng tc, ngho nn, ph hu mi trng. N s thm him cch chng ta c th sng m khng s hi, v sng vi lng dng cm v hi vng. Cun cui cng ca lot sch ny s b sung thm mng cui cng cho cuc truy tm ca chng ta v hnh phc, ch ra bt hnh ca chng ta chung cuc b gy ra bi l hng gia v ngoi v thc ti, l hng gia cch chng ta cm nhn mi th v cch thc mi th thc s hin hu. Chng ta s truy nguyn gc r ca nhng xc ng tiu cc ca chng ta, trng thi ca tm tr to ra au kh ca chng ta l vic gy cn tr hnh phc chng ta, lm bp mo trong suy ngh, cm nhn lm ln quen thuc ca chng ta v chnh mnh, ngi khc v th gii quanh chng ta. Vy, trong tp cui cng chng ti s quay li s hi t vo th gii ni tm, nh Dalai Lama s an kt cc khi nim c trnh by trong cc cng trnh trc v trnh by mt chng trnh c cu trc thc t cho s pht trin ni tm. Nhng by gi, lm vic...

10

| t, ti quan st vi lng ngng m khi ngi gp mt nhm ngi t nn Ty Tng mi ti. H lm cuc hnh trnh cc k gian nan qua Himalaya bng mi phng tin vn chuyn h c th tm c, may mn nu h c th c kh nng i trn xe bus c l s, nhng thng hn c l i nh trong thng xe m ca chic xe ti nh rung xc. Mt s ngi vt qua bin gii ni non lm chm bng chn, tro ln cc con ng c o cao tt vi quyt tm khng lay chuyn c. y ngi ta c th thy mt a tr mt mt ngn chn hay ngn tay - tai ho do pht cc. Nhiu ngi ti khng ng xu dnh ti, ngho tng, b chubas truyn thng ca h (trang phc Ty Tng) rch nt v y bi t cuc hnh trnh di. Trn mt s khun mt gi gin hn, nhng khun mt hng ho, rm nng v nhiu np nhn bi gi v kh hu khc nghit, ngi ta c th pht hin ra du vt ca au kh khng ni c nn li, nhng linh hn c dy dn qua nhiu nm b ngc i trong bn tay ca cng sn Trung Quc. Tuy nhin vi nhiu ngi ch mt thong nhn ca Dalai Lama, s mn nguyn ca mt gic m di, cng lm sng li linh hn kh ho v truyn sc sng cho h vi nim hi vng v nim vui c lm mi li. Ngi cho tt c h, c tr ln gi, nhng li hi vng v ng vin, cng nh li khuyn thc t thit thc, t "Gio dc l mu cht cho thnh cng" ti "By gi cc anh n ng nn cn thn vi vic i vi gi mi dm - cc anh c th b mc bnh." Cui cng, lc l 2 gi chiu, cuc hn theo lch cui cng ca ngi trong ngy. Ti c phn cho vi gi mi bui chiu cng tc v cun sch ca chng ti, v ti y thu thp ti liu. Tuy
27/02/2010 - 1/ 6

1 Bin i bt mn trong cng vic

Hm l mt ngy di cho Dalai Lama. Thm ch ti trc lc ngi n ba sng m bc gm tsampa2 v tr vo 7h30 sng, ngi bn rn trong bn gi, hon thnh ch hng ngy cht ch ca mnh, cu nguyn, nghin cu v thin. Sau ba sng ngi bt u ngy lm vic thng thng, v ngy xp cht cng vic: gp g ht ngi n ti ngi kia, ngi gp mt quan chc lin lc ca chnh ph n , v lama trng ca mt trong cc dng truyn tha c i ca Pht gio Ty Tng, ch tch ca thnh vin cng ho ca Lin on Nga, mt quan chc cp cao ca chnh ph lu vong Ty Tng, v nhiu thnh vin ca nhn vin vn phng t ca ngi. V c lp lch trong s cc cuc gp g ring
Tsampa l thc n ch yu truyn thng ca ngi Ty Tng. N c lm t bt m la mch rang, c n di dng bt nho hi kh trn ln vi tr. 11
2

12

| nhin cuc gp g ca chng ti khc xa vi vic tn gu. Thc t, ti thng y cho ngi khng ht nhng kh khn khi chng ti c gng ho gii ng v Ty, lm phin ngi bng v s cu hi, mt phn kh ln nhng cu hi ny ngi lit vo loi ngu xun hay khng th tr li c n mc n tr thnh chuyn a linh ng gia chng ti, thm ch th s kin nhn huyn thoi ca ngi. ng bn ngoi cng c che bng mnh hoa giy, v cnh oai nghim ca vng ni Dhauladhar bc n quanh nm tuyt ph, Dalai Lama n cho ti mt cch nng hu khi ngi a ti vo bn trong nh mnh. C cht t thay i trong cn phng ny k t ln gp g u tin ca chng ti hai mi nm trc y. Vn cng nhng bc tranh thanka Ty Tng truyn thng sp hng trn bc tng vng nht, vn in th Pht sp y cc bc tng Pht ti mt u cui ca cn phng, v vn chic bn Ty Tng p ni t sn ti trn ph kn bc tng i din. Ngay c nhng c gin d cng dng nh vn nh c, mc du chic trng k c th c bc li. Khi ti m cun s ghi chp ra v ln m tm bng ghi m, chng ti tnh c ni ti mt s hot ng v cuc gp g trc ca ngi vo ngy y. Dalai Lama ni chung lp lch cho cuc gp ca chng ti l vic gp cui cng ca ngi trong ngy, cho nn khi ti i tha thn trong phng tip tn cnh ch i cuc gp bt u, ti thng c c hi quan st b su tp ca nhng c nhn ti gp ngi. c bit vo ngy hm ti ngc nhin bi s phong ph ca cc c nhn n tm thi gian v li
13
27/02/2010 - 1/ 7

khuyn ca ngi, mi ngi ti thm ngi t khp mi ngc ngch trn tri t. Ngh v iu ny khi bt u phin lm vic, ti ni, "Ngi bit y, ti chng gip g c nhng bit bao nhiu loi ngi ti gp ngi, nhng ngi vi cc ngh nghip khc nhau, mi loi cng vic. V ti ngh lm sao ngi cng tham gia c vo bit bao nhiu loi hot ng nh vy. By gi, tun ny ti mun tp trung vo ch cng vic..." "c. Tt y." Dalai Lama gt u. "V v chng ta s ni v cng vic trong tun ny, ti hi t m, ngi coi cng vic chnh ca mnh l g?" Dalai Lama trng c v phn vn. "Anh ng g?" Ti m ra phn vn sao ngi li phn vn. Dng nh l cu hi n gin. "Th ny, phng Ty," ti gii thch, "khi ngi gp ai , thng cu hi u tin ngi hi mt ngi l l, 'Anh lm g?' mang ngha c bit, "Anh lm loi vic g vy? Vic ca anh l g?' Cho nn, nu ngi gp mt ngi l hoc v h khng bit ngi hay cha bao gi ni ti Dalai Lam v h thm ch khng bit ci o chong nh s ca ngi c ngha g, h ch gp ngi nh mt con ngi v h hi ngi, 'ng lm g sng?' th ngi s ni cho h th no?" Dalai Lama suy ngh trong im lng mt lc lu, v cui cng tuyn b, "Khng g c. Ti khng lm g c."

14

| Khng g sao? p ng li ci nhn bi ri ca ti, ngi t mnh lp li. "Nu ti bng nhin b hi cu hi ny th c l iu l cu tr li ca ti. Khng g c." Khng g sao? Ti khng tnh ti iu . Ngi r rng lm vic ct lc nh bt k ai ti bit, thm ch cn ct lc hn. V cn kit lc nh nhng ngy ny na, l bn phn nh nhng nu so vi lch ca ngi trong cc chuyn i ra nc ngoi thng xuyn. Thc t, c tham gia mt cch khng chnh thc vo nhm nhn vin nh ca ngi trong chuyn i ni chuyn M nm trc, ti chng kin vic th hin ni bt ca hot ng khng ngt, s cng hin, v cng vic vt v: nh mt chnh khch, ngi gp Tng thng George W. Bush, B trng Colin Powell, v s ng cc thng ngh s v ngh vin cp cao ca Quc hi. Nh mt thy gio, mt nh s Pht gio c phong chc v mt hc gi Pht gio ti gii, ngi c nhng bi ging bao qut din gii chi tit nhng kha cnh tinh t nht ca trit hc Pht gio. Nh mt ngi c gii thng ho bnh Nobel v mt ngi ng h khng mt mi v ho bnh th gii v quyn con ngi, ngi c nhng bi din vn cho cng chng, hng chc nghn ngi, hng trm nghn ngi. Nh ngi lnh o tn gio phn u thc y i thoi gia nhng ngi vi tn ngng khc nhau v s hi ho, ngi gp cc nhn vt tn gio t nhiu nim tin: cc linh mc, gio s, nh truyn gio v cc swami, ngay c ch tch ca Nh th Mormon. Ngi gp cc nh khoa hc, cc hc gi, nhng ngi dn chuyn, ni ting hay cn khng c ting tm. V tng ni ngi ti thm, ngi gp
15
27/02/2010 - 1/ 8

nhng ngi t nn Ty Tng a phng ang tranh u lm ra cuc sng v s thnh vng trong t nc mi ca h. Ngi lm vic t sng ti m, i t thnh ph n sang thnh ph kia vi tc m ch ny dng nh nhp vo ch tip. V vy m khng mt cuc gp no hay thm ch c chuyn i ny c khi u theo i hi ca ring ngi - tt c u da trn li mi ca nhng ngi khc. V ngay c iu ni bt hn - d lch biu ca ngi tr nn kht khao th no, ngi vn dng nh gii quyt cng vic ca mnh mt cch v n lc. Ngi hnh phc khi lm iu . Ngi khng lm g sao? Khng i no. "Khng, thc s," ti nhn mnh, "iu g xy ra nu ai c khng khng v hi ngi mi?" "Th ny," ngi ci, "trong trng hp , ti c l s ni, 'ti ch chm sc cho bn thn mnh, ch trng nom bn thn mnh thi.'" C l cm thy s tht vng ca ti vi cu tr li d dng ny, ngi mm ci v tip tc, "Ti ngh c th cu tr li ny khng hon ton nghim chnh. Nhng thc t, nu bn ngh v iu , iu l ng. C su t ngi trn th gii cng ch 'chm sc cho s mt thi.' Phi khng? Cho nn d ngi ta l nh chuyn mn, hay ang trong bt k dy chuyn cng vic no, tng ngi trong chng ta t lc sinh ti lc cht cng ch lm vic chm nom cho bn thn mnh. l nhim v chnh ca chng ta." N lc ca ti buc ngi m t cng vic ca mnh nhanh chng khng i n u c. V y khng phi l ln u tin ti ch ti s ngn ngi t nhin ca ngi khi tham gia vo vic tho lun v
16

| vai tr ca ngi trong th gii. C l l do vic thiu thn no s mit mi v vng bng vic t hon thin. Ti khng bit. Nhng ti quyt nh vt b ch v vic ca ngi cho hin ti v quay sang vn rng hn. "Thi c, trong lm vic chm sc cho bn thn mnh phn ln mi ngi u cn mt loi vic no . By gi nhiu ln trong qu kh ti nghe ngi ni rng mc ch ca cuc sng l hnh phc." "iu ng y," ngi khng nh. "Vy, chng ta cn mt cch thc hnh phc trong cng vic cng nh ti nh, nhng iu khng phi bao gi cng d dng. ti nu cho ngi mt v d v mt ngi bn ca ti. Ti cho c y mt cun Ngh thut ca Hnh phc ngay sau khi n c xut bn. C y bo ti rng c y n bn ging ng ca mnh v c n mi m trc khi c y ln ging. C y cc k ho hng theo tng li ngi, v c y ni rng khi c y c n c y cm thy thc s c th hnh phc c. Nhng th ri c y bo ti, 'Khi ti ln ging, ti ngh rng nu ti c gng, hnh phc l trong tm tay, hnh phc tht ngay kia ang ch i ti. Nhng th ri sng hm sau ti phi dy lc nm gi sng v i din vi vic i lm bng v thng mt hng gi ti ch lm vic. V giy pht ti bc vo vn phng, mi th u thay i - ti phi gii quyt vi sc p, cc yu cu, ng ch ng ngn, v ti khng th no chu ng c cc ng nghip. V bng nhin dng nh tng v hnh phc tut i u mt. N bay hi mt. Mi s cung nhit ti mc ti va mi c c hi ly li hi th, mt mnh suy ngh v vic hun
17
27/02/2010 - 1/ 9

luyn tm tr ti hay s pht trin bn trong. V tt nhin cng ti ti lm vic chng quan tm cht no ti hnh phc ca ti c. Nhng ti cn lm vic. Ti cn tin. Ti khng th r b v trng i kim c vic khc. Vy nn lm sao ti c th tm thy hnh phc ti ni lm vic?' "V tt nhin c bn ti khng phi l trng hp c bit," ti tip tc. " nhiu nc trn ton th gii, dng nh c mt loi khng tho mn lan rng v cng vic. Trong thc t, ti gn y mi c v mt cuc iu tra bo co rng gn na ngi lao ng ngi M l khng tho mn trong cng vic, khng sung sng vi vic ca mnh. Ti ni chuyn vi mt s chuyn gia h ni rng con s ny c th cn cao hn th. V iu ny dng nh li cn ti t hn. Theo Ban Hi ngh, t chc phi li nhun tin hnh cuc iu tra ny, th cng cuc iu tra ch ra rng trong hn nm hay su nm qua s phn trm ngi tho mn vi vic ca mnh gim i qung tm phn trm." Dalai Lama dng nh ngc nhin. "Sao li th?" Ngi hi. "Th ny, theo cc nghin cu ti c, c th c loi l do, chy t vic i ng khng thch hp, hay n gin chn ngn, cho ti nhng nhn t phc tp hn lin quan ti bn cht c th ca cng vic hay iu kin ch lm vic. C mi loi iu c th lm cho mt ngi khn kh trong cng vic: bu khng kh x hi km, thiu s tha nhn, khng a dng, v nhng iu khc. Thc t, ti quan tm ti vic nghe kin ca ngi v tng nhn t ny. Nhng hy ti nu cho ngi mt v d. Vi ngy
18

| trc khi i ti Dharamsala, ti n ti vi vi ngi bn, h c hai u trong ngnh cng nghip phn mm v lm vic cho cc cng ti ln. H dnh phn ln thi gian n ti ngi phn nn v vic ca mnh. Mc du h lm vic cho cc cng ti khc nhau, mt iu c hai u nhc ti l ch h cm thy h khng kim sot c iu h lm hng ngy. H khng c cm gic v t tr, khng t do lm vic ca mnh theo cch ring ca mnh. H c hai u phn nn rng h khng c thng tin v ch o t ng ch ca h, nhng mt khi cui cng h c trao nhim v r rng hay c b nhim, h mun tin hnh vic c giao theo cch ring ca mnh. Thay v vy, ngi gim st dng nh ang ng trn h th xung c h, khng cho h ch sng to hay c sng kin c nhn. H bc bi vi s kin l h khng ch khng kim sot c loi cng vic h c yu cu lm, h thm ch cn khng chn c cch thc hin n. "Cho nn, ngi ngh g v cch ngi ta c th lm tng cm gic t tr hay t do trong cng vic khng?" "Ti khng bit," Dalai Lama p. "Tt nhin iu s hon ton ph thuc vo hon cnh ring ca ngi , vo v tr h ang ng." "Ngi c gi chung g khng?" Ngi ngh ngi mt chc. "Chng ta hy ly v d v ngi t. By gi tt nhin tt nht l khng trong t, nhng ngay c trong tnh hung , ni ngi ta c th thiu thn t do, ngi c th pht hin ra nhng chn la nh m ngi c th lm. V ngay c nu ai ang trong t, vi nhng qui tc rt cng
19
27/02/2010 - 1/ 10

nhc, h vn c th thc hin nhng thc hnh tm linh no c gng lm gim i s tht vng tinh thn ca mnh, c gng kim c s an bnh ca tm tr. Cho nn h c th lm vic pht trin ni tm. Thc t, ti nghe ni rng c mt chng trnh y n ni ngi t ang c dy thin." "Cho nn, ti ngh rng nu mi ngi c th lm iu ny trong nhng iu kin cc oan ca nh t, th ti ch lm vic mi ngi c th c gng pht hin ra nhng iu nh b, nhng chn la nh b m h c th lm theo cch bt tay vo vic ca mnh. V tt nhin, ai c th lm vic trn dy chuyn lp rp vi cht t bin thin v cch lm nhim v ca mnh, nhng h vn c cc loi chn la khc di dng thi ca h, cch h tng tc vi ng nghip ca mnh, trong bt c trng hp no h u s dng nhng phm cht bn trong no hay sc mnh tm linh thay i thi ca h trong cng vic cho d bn cht ca cng vic c th kh khn. Chng phi th sao? Cho nn, c l iu s c ch. "Tt nhin, khi bn ni v cc qui tc cng nhc v thiu t do, iu khng c ngha l bn b yu cu phi tun theo mt cch m qung v chp nhn mi th m nhng ngi khc bo bn. Trong nhng trng hp c bit ni ngi lao ng c th b bc lt, ni ngi ch cho l chng c g ngoi li nhun v tr lng t ri li yu cu lm qu gi nhiu, hay ni ngi ta c th b yu cu lm nhng iu khng thch hp hay v o c, ngi ta phi khng ch ngh, Thi vy, y l nghip ca mnh, v khng c hnh ng no. y ngh Mnh phi bng lng l khng .
20

| "Nu c s bt cng, th ti ngh bt hnh ng l p ng sai. Vn bn pht gio ni ti iu c gi l 's khoan dung lm ch', hay 'nhn nhc lm ch'. Cho nn, chng hn, trong trng hp ca Ty Tng, khi i din vi s bt cng Trung Quc, kin nhn hay nhn nhc lm ch ni ti cm gic chu ng m c nhn no c khi h l ch th chnh hnh ng ph hoi, tiu cc. l nhn nhc v chu ng lm ch. Tng t, trong mi trng lm vic, nu c nhiu bt cng v bc lt, th khoan dung th ng l s p ng sai. p ng thch hp thc s l chng li n mt cch tch cc, c gng thay i mi trng ny thay v chp nhn n. Ngi ta phi thc hin hnh ng no ." "Loi hnh ng no?" Ti hi. "Tt nhin iu li ph thuc vo tnh hung," Dalai Lama ni mt cch c l. "Nhng c l ngi ta c th ni vi ng ch, vi cp qun l, v c gng thay i nhng iu ny." "Nhng nu iu khng c tc dng?" "Th th ni dy thi! Ni lon!" Ngi ci. "y l iu ti thng ni. Ngi ta cn khng c mt cch tch cc chng li bc lt. V trong mt s trng hp, ngi ta c th n gin cn ri b v tm vic khc." "Vng, trong th gii ngy nay, bc lt chc chn vn din ra," ti ng . "Nhng trong nhiu trng hp y khng phi l vn bc lt th thin. N c th ch l iu bn cht ca vic mang tnh rt i hi. Chng hn, khi nn kinh t b chm li, cc cng ti b buc phi ct bt v sa thi nhn vin. Th ri
21
27/02/2010 - 1/ 11

cc nhn vin cn li phi nhn ngy mt nhiu trch nhim hn. Cng vic tr thnh dn nn hn cho nhng ngi cn li. Ngi c gi no v cch i ph hiu qu hn vi tnh hung khng, mt loi sc p hay dn nn?" "Tt nhin iu s thay i tu theo cc c nhn v cch ngi ta p ng v mt tnh cm v tm l, v iu cng ph thuc vo bn cht cng vic v bn cht ca cng ti," ngi nhc nh ti. "Cho nn c nhiu nhn t cn c tnh ti. Chng hn, nu bn coi cng vic ca mnh nh ci g thc s ng gi - nu, chng hn, c mc ch cao c hn cho cng vic ca bn - th tt nhin, cho d cng vic ny rt vt v vn c th c s sn lng ln hn tri qua gian kh . Trong hon cnh nh vy bn c th ngh, , y l c hi lm iu g tt cho x hi. Cho nn, iu l tu." "Nhng loi tnh hung hay thi c th khng p dng c cho m ngi," ti ch ra. "Cho nn, ti t hi cch tip cn chung ti s qu ti cng vic l g, iu thc t l mt trong nhng ngun thng thng khc gy bt mn cng vi vic." "'Qu ti cng vic' ny l g vy, bn ng g?" Dalai Lama hi. S t m thnh tht trong ging ni ca ngi gi rng ngi cha bao gi nghe thy khi nim ny. "Th ny, ngi bit y," ti ni, va nh vt vi t ng, "ni ngi b cng vic cht qu nng, v n tr thnh ngun gc dn nn." "Ti vn khng bit bn ng g bng thut ng 'qu ti'. Chng hn, ng ch bn c th cho bn cng
22

| vic no m bn c l s kt thc trong mt khong thi gian no , nhng khng phi l qu ti bi v n l ci g bn c th hon thnh c, cho d n kh. Hay ng ta c th cho bn mt khi lng cng vic m khng th kt thc c trong mt khong thi gian no , trong trng hp bn n gin phi ni ngay 'Ti khng th lm c iu ny'. Vy nn bn ng g?" Ngi vn cha nm c n. Nhng ti li khng hiu ti sao ngi li khng nm c n. Khi nim v qu ti cng vic khng phi thi quen M ti ngha, hay thm ch l ci g duy nht cho vn ho phng Ty. Sau rt, ngi Nht Bn thm ch pht minh ra t karoshi - cht bi qu ti cng vic. Ti quyt nh trnh by n theo thut ng ca ngi. "Th ny, chng ta hy gi s ngi l mt s tr v ngi ang hc v thc hnh Pht gio. Vy th thy ca ngi s tng ng vi ng ch ca ngi." "c y, phi." Ngi gt u. "Ti hiu." "V vic ca ngi l hc v ghi nh nhng vn bn no , c gi s ng ch ca ngi trao cho ngi mt vn bn m n tun sau ngi cn ghi nh. l mt vn bn rt thch thc. By gi, nu ngi lm vic cn c, c th ngi nh c iu trc tun sau, nhng iu s rt kh. Th ri thy ngi quay li vi gi sau v ni, "Ri, by gi bn phi ghi nh c mt vn bn ph cng vi vn bn ny vn cng khong thi gian .' V thy l ng ch ca ngi - ngi khng th ni, 'Ti b hc y, ti s khng lm s na.' Vy nn, qu ti cng vic trong hon cnh ny ngha l ngi c c trao thm nhiu vic nhng khng thi gian thc hin n."
23
27/02/2010 - 1/ 12

", by gi ti ngh l ti hiu y. Chng hn, khi ti mi hai mi tui, Ty Tng, ti phi ging mt bi thuyt gio quan trng, v chun b ti phi lm bi tp nh vo mi sng v mi ti khuya. Ri ti phi dy rt sm trc khi nhng ngi d nghe ti ti v ngay c khi nhng ngi d i ri, mun trong m ti cn phi c v ghi nh. Cho nn ti dy sm vi gi trc v i ng mun hn vi gi - l loi qu ti sao?" "ng ri." "Nhng th th c iu g vi s ch v nng lng ph thm, n l ci g ti c th t ti. V iu l c cho thi gian ngn. Nhng nu ti tip tc iu ny vi vic t ng trong thi gian di, phi c loi qu ti c nm tri, th th iu s khng th c." "Nhng l loi iu m nhiu ngi ang phi ng u trong nhng ngy ny," ti thng bo cho ngi. "Vy sao nhng ngi ny khng th ni 'ti khng th lm iu ny c' ngay t lc u?" ngi hi. "H c b ui khng?" "Trong nhiu trng hp, c." "Trong trng hp ti ngh phi quay tr li bit ti gii hn ca ngi ta. V nu ng ch cho nhiu cng vic lm v n li ngoi kh nng ca h, th th ti ngh h phi ni iu g ch. H phi ni 'iu ny l qu nhiu vic vi ti ri' v ni vi ng ch v c gng gim bt i. Nu iu khng c tc dng, th th h c th cn tm vic mi."
24

| "Tuy nhin, ti im ta c gi s rng ng ch ng tr thm tin, v nhn vin ng , th th l quyt nh ca ngi ta v khng c l do g phn nn v qu ti c. Nhng nu ng ch li trao qu nhiu cng vic m khng tng lng, th th 'qu ti' ny ch l bc lt, ci loi m chng ta va ni ti. "Nhng ti ngh trong loi tnh hung ny, ngi ch c trch nhim phn xt mt ngi c th c trng i lm c bao nhiu mt cch hp l. Qu nhiu qu ti n gin l thiu s quan tm, thiu s knh trng. Ngay c lm qu ti con vt cng l bt knh vi cuc sng - cho nn, l bc lt, l bt cng," ngi ni vi ging kin quyt. "Ti mng l l ngi nhc ti vn bt cng," ti p, "bi v l ngun khc cho s bt mn trong cng vic. Thc t, ti cho l chng ta ang chm ti mt s ngun thng thng nht ca s bt mn ti ch lm vic. "Trong mi trng ch lm vic ngy nay, thng c s hi t duy nht vo sn xut, nng sut kt qu, kt qu, kt qu. By gi, iu ny c th ang dn thay i, vi nhiu cng ti ch ti vic to ra mt mi trng nhn bn hn, nhng trong nhiu trng hp t chc li khng quan tm ti phc li c nhn ca nhn vin, hay trng thi bn trong hay s tho mn ca ngi lao ng - mi iu n chm nom ti l im mu cht, lm ra li nhun ln hn, gi cho gi c phn cao. V kiu mi trng ny to ra cc iu kin cho mi loi bt bnh ng, bt cng, dn nn cho nhn vin v vn vn. Bi v iu , lm sao chng ta c th duy tr cm gic v s bnh thn v tho mn trong mt mi trng ch tp trung vo sn xut v li nhun c?" Dalai Lama ci. "Howard, mt s cu hi ca bn l khng th c! C gn nh l bn ang hi, 'Lm sao ngi trong ci a ngc c th thc hnh c kin nhn, khoan dung v yn tnh?' "Khng phi bao gi cng c cu tr li d dng. Trong x hi hin i, bn c th tm thy nhiu v d v gian ln - chng hn nhng ngi lnh o tham nhng giao vic hay bt h hng thay v da trn c s cng trng. Nhng iu ny c y. By gi y, kh m c c s tho mn. Lm sao gii quyt c nhng iu ny? l vn . Ging nh trong trng hp Ty Tng, chng ti chn tht, chng ti khng chng li ngi Trung Quc, nhng ngi Trung Quc c di tr buc ti chng ti v mi iu v tin hnh cc th on c hip Ty Tng. Trong nhng hon cnh , v mt php l h tri, chng ti phi, nhng chng ti vn phi chu ng. Chng ti b tht bi. Trong hon cnh , phi c gng c c s tho mn no hay mt loi an bnh tm tr no , by gi iu l cng vic gian nan. "Hng triu ngi ang phi chu cc hnh thc a dng ca s bt cng, chng phi th sao? Chng ta cn tranh u chng li s bt cng t bn ngoi, nhng ng thi chng ta cng phi tm cch i ph bn trong, cch hun luyn tm tr chng ta vn cn an bnh v khng pht trin tht vng, hn th, hay tuyt vng. l gii php duy nht. Chng ta c th tm s gip t cc h thng nim tin ca mnh, d chng ta tin vo nghip hay vo Thng , nhng chng ta cng c th dng thng minh con ngi
27/02/2010 - 1/ 13

25

26

| phn tch tnh hung v thy n t vin cnh khc. iu s c ch," ngi ni vi s tin chc. i chiu vi nhiu cuc trao i ca chng ti trong nhng nm qua, ti tip tc, "Trong qu kh, chng ta thng ni v vic hun luyn tm tr nh cha kho cho hnh phc, v rng mt cch hun luyn tm tr mnh l dng thng minh ca con ngi, dng l tr ca con ngi v phn tch hnh thnh li thi ca chng ta, v ci nhn na. Thc t, y l mt qu trnh ngi gi l 'thin phn tch'". "iu ng y," Dalai Lama ni. "Cho nn, ti t hi liu ngi c th nu cho ti mt v d c th v tin trnh ny khng. C gi s l chng ta mun c bt ch lm vic, m chng ta li khng c iu . Chng ta cm thy thc s bi ri, chng ta cm thy rng l khng cng bng hay chng ta ghen t vi ngi c bt. Lm sao chng ta gii quyt c iu ?" Ngi p mt cch thn trng, "iu bt u bng vic phn tch c ch nh liu s p ng bng gin d v ghen t, chng hn, c li cho chng ta hay lm hi chng ta v lu v di. Chng ta phi suy ngh su sc v liu vic p ng theo cch ny c em li trng thi hnh phc v an bnh hn khng. V chng ta cn t n vo quan h vi cc kinh nghim qu kh ca ring mnh, suy ngh v hiu qu m nhng xc ng ny gy ra cho sc kho th cht ca mnh cng nh trng thi tinh thn ca mnh. Hy ngh v nhiu ln trong qu kh bn cm thy s ghen t hay hn th mnh m v tm xem liu n c lm cho cuc sng ca bn tho mn hn hay gip
27
27/02/2010 - 1/ 14

cho bn t ti cc mc ch ca mnh khng. Hy ngh v cch ngi khc p li bn khi bn by t s gin d hay ghen t, v phn tch xem liu iu c gip bn c mi quan h tt hn khng. Cho nn, hy ngh v nhng iu ny cho ti khi bn hon ton b thuyt phc v tc hi ca n th no cho bn thn mnh khi thng xuyn p ng vi nhng tnh hung bng s th ch hay ghen t, v nhng xc ng tch cc nh khoan dung hay mn nguyn c li th no. "Vng c. Chng ta hy gi s rng ti b thuyt phc l iu mang tnh ph hoi. Th sao?" "Vy, bn s i kim vic mi hay s bt mi, v bn c phm cht, v bn xng ng, nhng bn li khng kim c vic. Trc ht bn ngh, Vng, ti xng ng vi vic , nhng nu bn khng c n bn vn c chn la v cch p ng. Bn c th phn ut v gin d, nhng th th bn c th ngh v trng thi tinh thn c th mang tnh ph hoi th no. Ch ring s thuyt phc s lm cho bn thn trng hn v nhng xc ng ny, v c th km chng li mt cht. Cho nn, ng ch suy ngh v cng vic m bn khng c c. Bao gi cng c nhng vic tt hn m bn khng c c. ng tip tc cm thy cnh tranh hay ghen t. iu ch em ti nhiu lo ngh, nhiu tht vng hn. "Nhng bn vn cn cch thc em ti mt loi an bnh no cho tm tr. y l ch chng ta cn dng kh nng ca mnh cho vic suy ngh ch cht, cho vic phn tch. Bn bt u bng vic nhn ra rng khng tnh hung no mt trm phn trm tt hay mt trm phn trm xu. i khi, c bit l
28

| phng Ty, ti ti khuynh hng ngh di dng en hay trng. Nhng trong thc t mi th trong cuc sng u tng i c. Cho nn, da trn thc t ny, bn c th dng ln mt vin cnh rng hn v tnh hung v c gng thy nhng gc khc. Bn c th phn tch thm na, vi vic nhn ra rng vi cng vic tt hn v nhiu tin hn, iu khng c ngha l bn s khng c vn . Mt s vic khc c th c tr lng cao hn, nhng chng ti vi mt gi no , c th vi gi lm vic di hn hay nhiu trch nhim hn v c th chu ri ro b thng hay cc loi vn khc. Trong thc t, nu bn thc s nhn vo ngi khc nhng v tr cao hn, bn c th pht hin ra rng c th c nhiu i hi hn, c th c nhiu cnh tranh hay ghen t hn vi nhng ngi khc. Bn c th pht hin ra, chng hn, rng trong khi cng vic ca bn c tr lng km hn, n li c th d dng hn theo cch no , hay thm ch km nguy him hn trong mt s hon cnh. "Cho nn, bn tip tc ngh v thc t, ngh rng, , vng l vn may km ca mnh, mnh xng ng vi vic tt hn kia, nhng v iu khng xy ra, thay v ch nhn vo s thiu vic tt hn, bn c th hon chnh mt vin cnh rng hn v thy n t hng khc, ni bn c th ngh, c ri, vng, vic ny c th km lng hn v khng phi l cng vic tt nht, nhng v trong cng vic ny mnh kim , tin cho gia nh mnh v cho s tn ti ca mnh, mnh sung sng. Th l c ri. Cho nn, c ngh theo hng ny, chng ta c th xy dng nn s mn nguyn trong cng vic ca mnh ngay c khi mi s khng i theo cch thc ca chng ta."
29
27/02/2010 - 1/ 15

Dalai Lama dng li, nhp mt ngm tr. "Cho nn," ngi tip tc, "ti ngh qua n lc ring ca mnh, qua hon chnh mt vin cnh rng hn, ti ngh chng ta c th tr nn bng lng hn trong cng vic ca mnh." "Tt nhin, vn s c nhiu bt mn lan rng trong cng vic ca ngi ta," ti suy tng. "Ti t hi liu ngi c ci g khc thm vo y, bt k cch thc no khc chng ta c th nhn vo mi s ..." ", dt khot c ch," ngi nhanh chng p li. "Cch khc xy dng s mn nguyn, chng hn, n gin l suy ngh v iu c vic lm l s may mn ri, cn bao nhiu ngi khng th kim c cng vic no. Bn c th ngh, C nhng iu tt khc trong cuc i mnh, v mnh vn c iu cn tt hn nu so snh vi nhiu ngi. iu ny bao gi cng l thc t. "i khi chng ta qun mt iu . Chng ta b tc ot. Cho nn, chng hn, M c nhiu c hi vic lm. V cng c mt mc t do ln, v sng kin c nhn ca ngi ta c th to ra s khc bit. Vi sng kin c nhn ngi ta c th tin ln. Nhng ng thi vn c nhiu s khng hi lng v bt mn vi vic ca ngi ta. ni khc trn th gii, chng hn nhng nc nh n v Trung Quc, c t c hi vic lm m ra hn. Cho nn trong nhng hon cnh nh vy nhiu c nhn khng th kim c vic. Nhng ti rng cm gic tho mn h c c t vic ca mnh cn mnh hn nhiu v h cng nhiu cam kt hn. Theo cng cch ny, ngi ta c th suy ngh v cc th h trc y gp nhiu kh khn th no, khi tri qua chin tranh
30

| th gii vn vn. i khi chng ta c khuynh hng qun i nhng iu ny, nhng nu chng ta ngh ti n, iu ny c th lm tng cm gic ca chng ta v lng bit n v s mn nguyn." "Tt nhin, ngi ng ri," ti ng . "Ti cng nhiu nc, v ti thy cc cu li hay ngi khun vc y ti n , hay ngi lao ng nng tri di tr, nhng ngi ngho lm vic trn cc cnh ng la trn khp chu , hay nhng dn du canh du c vng su vng xa trn t nc ca ngi, v nhiu ngi trong s h dng nh thc s hnh phc v hi lng. V iu th khng c hoi nghi g. V ti phi tha nhn rng chng ta c th tr nn b h hng. Nhng nc ti, nc M, c xy dng trn sng kin c nhn. Chng ti chng l khng mun tin ln, thay v ch bng lng vi cch mi s ang vy sao?" "Vng, Howard, nhng bn khng nn ln ln mn nguyn vi t mn. Bn khng nn lm hi lng trong cng vic ca ngi ta vi loi khng quan tm, khng mun trng thnh, khng mun hc, ch ng ni ngi ta thm ch ang trong tnh hung xu v thm ch chng lm n lc no tin ln v hc v t ti ci g tt hn. Nu chng ta c mt vic km ci, c th l mt vic chng cn k nng no, nhng chng ta c k nng v phm cht lm vic tt hn, th hy th mt n lc xem sao. Nhng nu iu tht bi, th th thay v tht vng, hay tr nn gin d khi ch tp trung vo ngh ny, Mnh th m mnh khng th lm c n - th hy ngh c, mnh s tin hnh cng vic ny. Hy bng lng trong cng vic bn ang c. cho nu bn tht bi, l ch thi ca ngi ta v vic
31
27/02/2010 - 1/ 16

thc hnh s mn nguyn c th to ra s khc bit gia gin d, on gin, v tht vng, v thi bnh thn hn v hnh phc hn. l ch vic hun luyn tm tr i vo. Nhng loi vic ny, theo cch lp lun , c th khuch tn s tht vng ca bn v lm ri lon tm tr. Cho nn mn nguyn, ti ngh, mn nguyn - l iu mu cht." Trong khi ngi ni, ti ngh vi nhiu ngi vic chp nhn cch lp lun ny v lan truyn gin d, hn th v ghen t c th l kh khn y. Ti nhn ra l l do ti sao ngi li thng nhn mnh ti s kin l khng d hun luyn tm tr ngi ta v to mi thi ngi ta, iu cn n lc lp li. V cng mt thi gian na. loi "thin phn tch ny" c tc dng, ngi ta cn ngm ngh su sc v lu di v nhng cch nhn khc v tnh hung ca mnh. Ngi ta cn c thuyt phc hon ton v chn l tuyt i ca vin cnh mi ny. Bng khng th c nguy him ca vic dng cch lp lun ny n thun nh vic hp l ho gi di. Vn "nho chua". vy ? Ny, ng no th ti cng khng mun lm vic m! Cho nn, chng ta c nhy vo vic bt v chng ta tht bi. V chng ta thc s mun vic bt - tng th tht ca con ngi chng ta u bo chng ta iu , ngay c ngoi vic lng cng cao, tm quan trng ca cng vic cng ln, chng ta cng hnh phc hn. Cho nn lm sao chng ta t thuyt phc mnh bn ngoi vic hoi nghi c l rng cng vic quan trng hn c th khng nht thit lm cho chng ta hnh phc hn? Bng vic nhn vo bng chng.
32

| Bng vic xem xt liu chng ta c hnh phc thng xuyn k t ln bt trc hay nhn vo nhng ngi chng ta bit xem liu nhng ngi ang v tr cao hn c thc s hnh phc hn nhng ngi v tr thp hn khng. Hay, chng ta c th nhn vo bng chng khoa hc. Trong trng hp ny, chng hn, trong khi ti SUNY Buffalo, Robert Rice, tin s, mt hc gi c nhiu sng tc trong lnh vc tho mn cng vic, lnh o mt nhm tin hnh mt nghin cu ng ngc nhin. Tng phn vi iu ngi ta c th trng i, h thy rng nhng ngi lm cng vic quan trng nhiu li khng hnh phc trong cuc sng hn nhng ngi trong cng vic quan trng t. Pht hin ny c ti to li trong mt s nghin cu trn qui m ln tng t ch ra rng trong khi s tho mn cng vic c gn vi tho mn cuc sng, th kiu cng vic c th ngi ta lm, danh ting ngh nghip ca ngi ta, hay liu ngi ta l ngi lao ng c xanh hay c trng, t c tc ng ln s tho mn cuc sng ton b ca ngi ta. C mt l do ph ti sao i khi phi c qu trnh di v kh to nn thi v ci nhn ca chng ta, thay i cch thc quen thuc chng ta cm nhn th gii, sa i cch din gii thng l ca chng ta v p ng vi bt k tnh hung hay bin c c cho no. L do l g? Khi n i xung, nhiu ngi trong chng ta chng li vic t b khn kh ca mnh - mt tnh nng cn tr v nan gii cho hnh vi con ngi m ti thng quan st thy trong qu kh khi iu tr cho cc bnh nhn tr liu tm l. Mt s ngi c th khn kh, vi nhiu ngi c mt loi vui th tai c trong vic phn n t cho l mnh ng
33
27/02/2010 - 1/ 17

m ngi ta cm thy khi b i x bt cng. Chng ta gi li ci au ca mnh, eo n nh ph hiu, n tr thnh mt phn ca chng ta v chng ta ngi ngng vt b n i. Sau rt, t nht cch thc c trng ca chng ta nhn vo th gii l quen thuc. Vic bung b s p ng thnh thi quen ca chng ta, v chng c th mang tnh ph hoi, c th dng nh ng s, v thng th ni s tr ng tng tim thc n su. V thm vo , tt nhin, l ci li ph gi li mi c cm, ghen t v bt mn, v nhng li phn nn ca chng ta phc v cho vic khi ra s thng cm v thng hiu t ngi khc. Hay t nht chng ta ngh vy, t nht chng ta hi vng vy. i khi n c tc dng - bn b hay ng nghip ca chng ta tham gia vo bng bng lit k nhng li phn nn ca ring h, v vic lin kt xy ra khi chng ta ham m cuc lin hoan nh b ca ring mnh tn dng s khng cng bng ca cuc sng v ti li ca k dng lao ng. Tuy nhin thng th trong khi li phn nn ca chng ta c th c tip nhn vi s biu l thng cm bn ngoi, chng rt c th c p ng vi s kh chu bn trong bi nhng ngi c vn ca ring h cn gii quyt. Khi ngh v kh khn ca vic bin i thc s ci nhn ca chng ta v vic p ng vi nhng tnh hung thch thc ny theo cch mi, ti nhn xt, "Ti ngh y tt c u l nhng gi thc hnh tt, mc du tt nhin, cho d nhng iu ny l ng, th cch lp lun c th khng c tc dng nh s an i cho mi ngi." "iu ng," Dalai Lama tha nhn, "nhng quan im chnh ca ti l ch nu c kh nng
34

| thay i mi trng lm vic ca bn, th tt nhin bn c quyn thc hin c gng . Nhng bn cng cn hiu nguyn nhn nn tng ca cc vn a dng. "Cho nn, mt ln na, iu ny a chng ta ti thc t l mi th u c quan h gn lin nhau. Nu c nhng vn no ti ch lm vic, hay vic gin th v ngi ta c kh khn trong tm vic, th bao gi cng c nhiu nhn t tham gia vo. Cho nn, bn kinh nghim s bt mn. Bn kh s. C th iu kin kinh t ton cu no hay thm ch vn mi trng no l cn nguyn cho vn ny. Trong nhng trng hp , s l khng tt m xt nhng iu ny mt cch c nhn v phn nn vi cng ti, hay c l hng s gin d ca bn ln c nhn ng ch. V s gin d ca bn thm ch cn bin thnh hn th, nhng cho d hn th ca bn c leo thang khng kim sot c, v cho d cui cng bn c git ngi , th iu cng chng thay i g c vn rng hn. "Loi s vic th ny vn xut hin, chng hn, trong cng ng ngi Ty Tng y ti n . C th c mt s ngi ly lm kh chu vi chnh ph Ty Tng lu vong, bao gi cng phn nn. Cho nn, c ch nhm nhm vo nhng hot ng thng ngy ca chnh ph, h bt mn, nhng h c khuynh hng qun mt rng chnh ph lu vong ch xc l vy - chnh ph lu vong. V t gc , nguyn nhn nn tng ca vn l s xm lng ca Trung Quc v vic chim ng Ty Tng, iu buc chng ti phi lu vong. mi l ngun gc ca vn . Mt khi h hi t vo vn thc, iu s to ra cm gic v s thng nht trong chng ti, iu to ra
35
27/02/2010 - 1/ 18

cm gic v s tho mn ln lao hn thay v chia r v xung khc gy ra khi chng ti nh mt vn rng hn v bt u ci nhau lt vt. "Cho nn, thay v ch phn nn v phn nn, hay dn gin d ln chnh ng ch, trong kiu tnh hung , vi nhn bit ca bn v nhng nguyn nhn rng hn, nn tng hn ca vn , tt hn c l bn chuyn hng vo cc ngh ca mnh. Hy ngh v th gii, nn kinh t ton cu. Hy ngh v mi trng. Hy nhn vo cc dng khc nhau ca s bt cng x hi. C l bn thm ch c th lm c ng gp nh ci thin mi th theo cch no ." "Tt nhin," ti xen vo, "thng c rt t iu chng ta c th lm thay i nhng vn rng ln hn ny." "iu ng," Dalai Lama tha nhn, "N lc ca bn c th nh b hay khng c kt qu no, mi s c th chng thay i my. Nhng t nht th thay v gin d v tht vng khng ng ch, bn bin i nng lng tinh thn ca mnh, bin n thnh chiu hng xy dng hn. ng c nn tng ca bn c th thay i da trn vin cnh rng hn v n s xy dng nhit tnh lm vic ca bn, lm ra nhng thay i c li cho x hi. Tt nhin iu cn thi gian, nhng trong lc bn khng th thay i c mi trng cng vic hay cc lc rng hn ng gp vo mi trng cng vic, th bn c th cn thay i hay iu chnh ci nhn ca bn. Bng khng, bn s vn cn bt hnh trong cng vic v trong cuc sng ca mnh." Cuc gp g ca chng ti trong ngy hm i ti kt thc, v ngh rng ngi kt thc, ti bt
36

| u thu thp li ghi chp ca mnh, th ngi bng nhin li thm vo li bnh lun cui cng v thc t khc nghit ca cuc sng. Vy m mc cho vic tha nhn khng u m ca ngi v nhng kh khn ca cuc sng, vn c s can m no trn ln vi li l kh khng ho nh t bi trong ging ngi. "By gi ta hy xem. Bao gi cng s c vn trong cuc sng. Khng th no tri qua cuc sng m khng gp phi vn . Khng c bin c no t bn c mt trm phn trm tho mn, ng khng? Nhng bt mn no bao gi cng cn li. Chng ta cng c kh nng chp nhn tt hn s kin , chng ta s c kh nng ng u vi s tht vng ca cuc sng. "Cho nn, hy ly v d v mt ngi thch n ngt, nhng li khng thch chua. Th ri c mt loi qu no m ngi ny thch n. Qu c th phn ln ngt, nhng n cng c cht t chua trong . Ngi ny tip tc hng th qu ny, ngi ta khng dng n n bi v n c cht t v chua. Nu h mun tip tc hng th vic n qu , h phi chp nhn cht t chua trong n. Bn khng th tch bch v ngt khi v chua trong ming qu ; n bao gi cng trn ln nhau. Cuc sng l ging nh vy . Chng no bn cn sng, cuc sng s c c iu tt, nhng cng c vn m bn khng thch. l cuc sng." Cho nn, cuc sng l khc nghit. y dng nh l chn l khng lay chuyn c kt thc cuc gp ca chng ti. V dng nh c dn cnh hon ho nhn mnh vo li ghi chp en ti,
37
27/02/2010 - 1/ 19

ng khonh khc mt tia st bt thn xot inh tai v trn ma nh trt nc bn ngoi bp nght li ca chng ti khi chng ti ni li tm bit. Ri mt chc sau in vt tt, vic xut hin gn nh hng ngy trong ma ny Dharamsala. Dalai Lama vn hon ton im tnh. Thc t, n ci nng hu v cch thc vui v ca ngi ni bt ln r nt tng phn vi cn phng ti en v cn bo bng ang in cung bn ngoi. R rng y l mt con ngi hnh phc. Mi th v ngi u chng t kh nng hng dn mt cuc sng hnh phc mc cho cc rc ri khng trnh khi ca cuc sng. Bn thn ngi thay i vic chia s vn ca mnh, s mt mt ton b quc gia khi ngi b buc phi lu vong do kt qu cuc xm lng ca ngi cng sn Trung Quc v vic chim ng Ty Tng. V ngi lin tc gii quyt nhng vn kh khn trn c s hng ngy - vt ln gn gi di sn k tha vn ho ca mnh, tranh u v t do ca nhn dn ngi, v quyn con ngi ca tt c mi ngi. V thng l khng thnh cng. Vy m t su tui, ngi tham gia vo vic hun luyn tm tr, hc cch vn cn hnh phc mc cho bt hnh khng trnh khi ca cuc sng. iu dng nh phi tr gi. Cho nn, ngi nhc nh chng ta rng nu chng ta c th thay i c ci g ca hon cnh bn ngoi ti ch lm vic, iu ng gp cho s bt mn ca chng ta, th chng ta chc chn khng nn lm. Nu khng, mc du iu bao gi cng d dng v chng vnh, vn c kh nng hnh phc trong cng vic qua vic nh hnh li thi v ci nhn ca chng ta, qua vic hun luyn bn trong.

38

| Ti ngh ngi bn mnh k li cho ti v cc vn c y c vi ng nghip, v c y trt ra cu chuyn xon xut di dng v chnh tr trong vn phng. Khng c kinh nghim v lnh vc ca c y, ti khng th on ra ni nhiu iu c y ni, nhng nh ti c th hiu c, iu phi c lin quan ti mt ng nghip kh chu, nh dao m sau lng, ngi ny soi mi vo ai khc v gy ra s bt ho trong cc nhn vin nh nhng b phi kiu c to nn trong cc phng ban v t sp mnh vo nhiu phe. Vi ti iu c v ging nh mt hi trong b phim ti vi Sng cn. Trong mi nghin cu thc v iu kin ni lm vic v cc nhn t ng gp cho s tho mn hay bt mn ca nhn vin, bu kh hu x hi ca t chc ng vai tr ni bt. Cc hc gi hng u trong lnh vc mi ni ln v tm l tch cc, nh James Harter, Frank Schmidt v Corey Keyes, khi kim im li sch v hin c v tnh trng hnh phc trong cng vic, thy tng tc x hi l mt yu t quan trng trong tho mn vic lm. Nhiu nh nghin cu, k c nh x hi hc Karen Loscocco, khi lm vic ti SUNY Albany, hay Sheila Henderson tin hnh nghin cu ti i hc Stanford, xc nhn vi tr ch cht ca bu khng kh x hi trong vic tho mn ca nhn vin. Bn cnh vic a ra s tho mn ln hn ti ch lm vic, "s h tr x hi lin quan ti cng vic" cng c coi l mt nhn t trong trng thi hnh phc chung ca ngi ta. Do cng khng my ngc nhin l trong tho lun ca chng ti v hnh phc trong cng vic, sm hay mun chng ti nht nh ng chm ti ch v mi quan h trong cng vic - nhn t con ngi.
27/02/2010 - 1/ 20

2 Nhn t con ngi

Trong vic gii thiu v ch cng vic, ti k cho Dalai Lama v ngi bn mnh, ngi nu ra cu hi v lm sao thc hnh c ngh thut hnh phc trong cng vic. Vo lc c y nu ra cu hi ny, ti hi c y loi kh khn no m c y c bit phi ng u. "Ti khng bit," c y ni, "c nhiu iu lm trm trng thm trong cng vic ngay by gi. V ti ang phi ng u vi n t hai mt trn, t ng ch ca ti v cng t mt s ng nghip ca ti. ng ch ca ti l loi ngi qu i hi. ng y trng i chng ti li sau gi v lm vic mc du chng ti khng c tr thm tin lm qu gi, v ng y thm ch cn nh gi cao iu . ng y th l v bt knh! V ti khng th no cng lm vic vi mt s ngi khc trong cng vic na. S vic i ti im ti gn nh khip hi khi phi i lm mi ngy."

39

40

| Ni li cuc i thoi ca chng ti vo bui chiu mun hm sau, Dalai Lama bt u, "C th c nhiu nhn t hay bin s gy nh hng ti mc m theo cng vic ng gp vo hnh phc, v iu tu thuc vo hon cnh ca tng c nhn, bn cht v vn vn. Du vy, ti cho rng khi ni v cng vic v hnh phc, c nhng iu no vn cn phi lu tm ti. Ti cho iu quan trng l phi nh rng trong tt c mi hot ng con ngi, d l cng vic hay hot ng no khc, mc ch chnh nn l ch li cho con ngi. By gi, chng ta ang tm kim ci g trong cng vic, mc ch ca cng vic l g? Ging nh bt k hot ng con ngi no khc, chng ta ang tm kim cm gic hon thnh v tho mn v hnh phc. Chng phi th sao? V nu chng ta ni v hnh phc con ngi, th th tt nhin xc ng con ngi cng i vo cnh. Cho nn chng ta nn c bit chm nom ch ti mi quan h con ngi trong cng vic, cch chng ta tng tc ln nhau, v c gng duy tr cc gi tr nhn bn c s, ngay c trong cng vic." "Vi 'gi tr nhn bn c s', ngi ng ..." "Ch l lng tt nhn bn c s. Hy l ngi tt, ngi lnh. Hy quan h vi nhau bng s nng nn, s yu mn nhn bn, bng s trung thc v chn thnh. T bi." Dalai Lama ngi yn mt lc, dng nh suy ngh su sc v nhng nguyn tc ny. iu tht ng . Ngi dnh thi gian sng cho vic ni v cc gi tr nhn bn ny, nhc li cng nhng tng lp i lp li, vy m mi ln ngi ni v chng n li c s ti tn no , c dng nh
41
27/02/2010 - 1/ 21

ngi mi pht hin ra nhng khi nim ny ln u tin. Ngi dng nh vui thch lm khi ni v cc gi tr nhn bn, chng thnh vn ngi ni v chng bao nhiu ln trc y. Cho nn vi phong thi quan tm v nhit tnh thc s, ngi bt u li. "Bn bit y, mt iu m ti cho l ch cht cn lu tm khi ni v cc gi tr nhn bn, v t bi v vn vn l ch nhng gi tr ny khng n gin l ch tn gio. T bi khng phi l ci g thing ling, m gin d v hn th cng khng b coi l bng b ch t vin cnh tn gio. Nhng iu ny l quan trng khng phi bi v vn bn tn gio no ni nh vy, m bi v chnh hnh phc ca chng ta ph thuc vo chng. Nhng trng thi ny ca tm tr - t bi, yu mn con ngi - c ch li r rng cho s mnh kho th cht ca chng ta, s mnh kho tinh thn v xc ng, tt c cc mi quan h ca chng ta trong cng vic hay nh, v thm ch cn l ch cht cho ch li chung cuc ca x hi. Chng u v ch li ring ca chng ta. Khi chng ta trau di t bi, ch li chnh thc s l cho chng ta. Sau rt, con ngi l con vt x hi, chng ta c tp hp li lm vic hp tc vi ngi khc v s sng cn ca chng ta. D mt ngi c th mnh m n u cng chng thnh vn , nu khng c bn ng hnh l ngi khc, c nhn khng th sng cn c. V chc chn, khng bn b th ngi khng th a ti c cuc sng hnh phc v hon thnh. Cho nn, trong cng vic, nu bn c tri tim nng nn, s yu mn con ngi, th tm tr bn s bnh thn hn v an bnh hn, iu s cho bn mt sc mnh no v cng cho php kh nng tm tr

42

| bn vn hnh tt hn, kh nng phn on v ra quyt nh ca bn v vn vn." Mt ngi phc v mc b o chong nu sm im lng i lt vo trong phng v rt cht tr. Ngi mm ci. Nh ti quan st trong qu kh, khng c lm ln bu khng kh knh trng v yu mn ln nhau gia Dalai Lama v nhn vin ca ngi. "Ti ngh trn mc c s tt c chng ta u l cc sinh linh con ngi," ngi tip tc. "Tt c chng ta u c kh nng quan h ln nhau bng s nng nhit, bng s yu mn, bng tnh bng hu. Cho nn, nu chng ta tho lun v hnh phc v tho mn trong cng vic, cng ging nh trong cc hot ng con ngi, th nhn t con ngi - cch chng ta quan h vi nhng ngi xung quanh mnh, ng nghip, khch hng, ng ch - c tm quan trng cn bn. V ti ngh nu chng ta c bit n lc trau di mi quan h tt vi mi ngi trong cng vic, bit nhng ngi khc, v em cc phm cht nhn bn tt c bn ca mnh vo ch lm vic, iu c th to ra s khc bit v cng. Vy th, bt k loi cng vic no chng ta lm, c th l ci ngun ca tho mn. Vy th bn hn hoan ch i i ti cng vic, v bn hnh phc . Bn ngh, , mnh ang i lm gp bn mnh hm nay!" Dalai Lama ku ln vi mt ging cha chan tnh cm n mc ti gn nh hnh dung ra ngi ang xut hin nh my, cm thng ba tra trong tay, n cho ng nghip ca mnh theo cch ny. Ti khng ng c vic mm ci. "V y l iu g bn c th t mnh lm ci tin kinh nghim ca mnh trong cng vic",
43
27/02/2010 - 1/ 22

Dalai Lama tip tc. "Thng thng, mi ngi ch i ngi khc i bc u tin, nhng ti ngh iu l sai. iu ging nh khi mi ngi l hng xm nhau trong mt thi gian di m chng bao gi bit ln nhau. Cho nn, bn phi c sng kin, ngay c t ngy u tin trong cng vic, v c gng by t tnh cm no vi ngi khc, t gii thiu mnh, cho nhau, hi thm bn lm vic bao lu y, vn vn. Tt nhin, khng phi bao gi mi ngi cng d tip nhn iu . Trong trng hp ring ca mnh, ti i khi cng mm ci vi ai , v iu ch lm cho h nhn vo ti vi s ng vc ln hn." Ngi ci. "Cho nn mi ngi c th c vn v tht vng ring ca h, nhng th ri ng t b nu h khng p ng li ngay lp tc. Hy th trong mt tun, hay mt thng. Cui cng bn c th thy ngi khc p ng. i khi iu d dng b t b, cng ging nh i khi ti trong khch sn hay u v ti s mm ci nhng ngi ta lm ng ti. V nu iu vn cn l thi ca h, ti s tha nhn thi v b qua h." Ngi ci khc khch. "Ti on ch l bn tnh con ngi. Nhng iu ch ra cch mt ngi c th nh hng ti thi ca ngi khc, iu ng rng ngay c mt ngi cng c th to ra khc bit ln lao. Mt ngi c th thay i bu khng kh ca mi trng ch lm vic. Bn c th thy cc v d, chng hn, v mt nhm nhng ngi lao ng cng lm vic rt cng thng, khng ho thun vi nhau, v th ri mt nhn vin mi xut hin, ngi ny nng nhit v thn thin, v sau mt chc tm trng v thi ca c nhm thay i tt hn. Theo cng cch ny, i khi bn s thy iu ngc li xut hin, ni mi ngi trong cng vic ho thun nhau v l bn
44

| b, nhng th ri ai mi ti s bt u lm vic , ngi chuyn gy chuyn rc ri, v th ri ngi c th nh hng ti c nhm v gy ra xung t v vn . Cho nn, mi ngi trong chng ta c th c tc ng ln ngi khc, v thm ch thay i bu khng kh trong cng vic. V theo kha cnh , ngi lao ng mc thp c th c tc ng nhiu hn ln mi trng cng vic xung quanh gn gi ca ngi , t nht cng trong phng ban ca ngi , hn l ng ch. "Chng hn, ti bit vi ngi Ty Tng chuyn ti Thu S v i lm trong nh my . V cho d khng bit ngn ng, h vn xoay x lm bn, ch bng vic mm ci v lm vic ca h mt cch chn thnh, v theo cch thc ch yu khng bng li ch ra rng h ang c gng c ch. c mt ngi Ty Tng thng hay n trong qun n t phc v, ni thng thng mi ngi n ring mt mnh hay theo tng nhm nh. Ri mt hm ngi quyt nh mua ba tra cho nhm ngi lao ng cng lm vic vi mnh. Trc , mi ngi thng khng mua ba tra cho ngi khc tr phi h bit r ngi , nhng cho d ngi khng bit r h ngi vn c mua ba tra cho h. Th ri ngy hm sau, ngi khc li em ba tra ti cho c nhm, n p li. Ri, nhng ngi khc bt u lm nh th, v chng my chc mi ngy mt ngi khc li mua ba tra, v qua h tr thnh bn b gn gi hn." C ln ti nghe Dalai Lama nhn xt rng chng ta c th dng cc kip sng ca ring mnh nh mt
45
27/02/2010 - 1/ 23

loi phng th nghim, ni chng ta c th thc nghim bng vic thc hin cc nguyn tc ngi ni ti, v kho st chnh mnh chn l ca li khng nh ca ngi. Khi ngh v cc tng ca ngi v cng vic v hnh phc trong chuyn i gn y ti siu th a phng, ti t thy mnh bun ci khi xt chuyn i mua bn c nh n l mt thc nghim c kim sot c b tr bi mt nh nghin cu tinh qui no . Cc iu kin thc nghim c kim sot: Chn ly na t cc trm kim li ra siu th, cc li i nh nhau vi bn sao nh nhau ca National Enquirer, cc quy tr tin nh nhau, v cc gi ko cao su v li dao co. Bin thc nghim: thm nhn t con ngi - a thm vo mt ngi ng sau mi quy tr tin. Ti siu th ny, c hai th k kim sot li ra tng lm vic y trong vi nm. Ti kt thc ti tng hng v s ln. Jane l mt ph n qung trung tun ba mi. C y lm vic ca mnh mt cch hiu qu v nhanh chng, vy m c y him khi ni mt li no khc hn vic ni ra danh sch gi hng. Chng k g khi ti vo mua bn y, c y bao gi cng dng nh c nt mt hi cht sng sa, gn nh sut cau c. Dorothy, mt khc, li l mt b bn hng vui v tui cui nm mi, khng th khc hn c. B y bao gi cng tham gia vo vic ni a mt cch thn mt vi khch hng, bao gi cng mm ci v gip . B y hi h v cuc sng ca h v nh iu h ni - b y thm ch cn nh c hng h mua ln trc. Tht l mt nim vui sng c nghe b y. Bn c th ch b y bn ng ra, ng xp hng trong khi ngi trc bn d ra 137 mt hng, ko ra cung phiu mua hng di
46

| ti na mt, v mun tr bng sc ca bn th ba, vy m bn cng dng nh khng bn tm. Tt, t nht th bn cng t bn tm. Dorothy c mi quan tm chn thnh v thc n cng nh khch hng, v thng tham gia vo li bnh lun lin tc v s la chn thc n ca ngi ny, vic tro i thc n khi b y bo v vic mua, ", ti cn cha th loi bnh pizza lnh . Ngon ch?" "Ti thy bc li mua Twinkies na - ti cho bc li khuyn - hy mua thm vi ci bnh vng Betty Crocker trn vo, ci loi c xc xch trn, v thi thnh tng lt mng, ri sp lp n bng kem trng ti - n s ging nh Twinkies nh lm, t nht nu nh bc c l hp!" (B y ni phi!) B y bao gi cng lm ti ngc nhin sao mt ngi li tn hng thc s cng vic ca mnh n th. S khc bit gia Dorothy v Jane khng ch minh ho cho tc ng ca thi ln s tho mn cng vic, m cng cn minh ho cch ngi ta c th to ra s khc bit ln nhng ngi xung quanh mnh. Gn y ti mi b sung thm nhiu khon mc thc n nh, cho nn hng mua ca ti cht y hai xe mua hng. Ngi bao gi ra gip ti y mt xe ra t ca ti, v chng ti ni chuyn khi ti d hng tp phm vo t ca mnh. Ti bao gi cng ti cch Dorothy i x vi nhng ngi bao gi mt cch knh trng, v mt s hc sinh tr cn ang hc trung hc coi b y nh m. Khi chng ti d hng ra, cu thanh nin k cho ti v vic anh ta thy thch cng vic ca mnh th no vo nhng ngy Dorothy lm vic, cn ni thm, "... v iu cng khng ch vi chu thi. Khi Dorothy lm vic, mi ngi u dng nh tm trng phn chn
47
27/02/2010 - 1/ 24

hn, ngay c ti bc qun l. Chu khng chc ti sao, nhng mi s dng nh din ra tt hn vo ngy b y lm vic." iu quan trng ch cht ca nhn t con ngi trong cng vic cng p dng c cho bt k khung cnh no, siu th hay th trng chng khon, trong phng hp ca ban gim c hay trong phng un nu. Nh nhn vt ng trong The Family Man ca Nicolas Cage ku ln, "Bt k khi no i trn Ph Main hay Ph Wall, y ch ton ngi!" cho nn chng thnh vn ni chng ta lm vic, chng ta u tm cch ho thun tt vi mi ngi quanh mnh. Mt s ngi lm vic trong mi trng thc s cng thng, v c th khng c c s ho thun vi ngi lao ng cng lm vic. Trong nhng tnh hung , ngi c ngh g v cch ci thin mi vic khng?" ti hi Dalai Lama. "iu ny ph thuc vo ngi , v kh nng v s sn lng ca h c gng kim sot xc ng ca mnh, nh gin d, ghen t, v vn vn. Chng ti c gng ht sc chp nhn trch nhim v xc ng ring ca mnh, thc hnh khoan dung, v c gng gim bt ghen t, mc du tt nhin iu khng phi bao gi cng d dng v mi ngi s c cc mc thnh cng a dng. "Nhng ni chung, ngi ta c th bt u bng vic tha nhn rng chng ta tt c u ph thuc ln nhau, ph thuc vo ngi khc v k sinh nhai. l ch chng ta c th bt u. Vic nh gi ca
48

| chng ta v s kin , thc t cng su sc th s sn lng ca chng ta lm vic hp tc vi ngi khc s cng nhiu. i khi chng ta c mt loi cm gic rng chng ta tch bit vi ngi khc, c lp, mt loi cm gic rng Ti kim tin ca ring ti, ti t h tr cho mnh, vy ai cn ngi khc? c bit khi chng ta cn tr v mnh kho, c khuynh hng ngh ti mt mnh t xoay x c, ti khng cn quan tm ti ngi khc. Nhng d bt k loi vic no chng ta c, u c nhiu ngi cng lm khc, nhng ngi ng gp theo cch ring ca h vn hnh cng ti m chng ta ph thuc vo kim sng. Khng c h, cng ti n gin khng tn ti, v chng ta s khng th c kh nng kim sng c, ng ni ti khch hng, nh cung cp hay nhiu ngi khc, nhng ngi to ra kh nng cho chng ta kim tin." "Tt nhin iu l vy tr phi chng ta lm vic mt mnh trong tng hm ca mnh, c vic nh k lm gi mo, in tin ring ca mnh," ti a. Dalai Lama ci khc khch mt cch lch s vi ngha khi hi s si ca ti ri tip tc. "Thc t, trong hon cnh ch lm vic, chnh l iu chng ta ang ni ti y, ho thun tt hn vi ngi khc ti ngh iu quan trng nht l tha nhn s lin thuc ca chng ta, s ph thuc ln nhau ca chng ta. l nhn t cha kho. Hy c hiu bit r rng v thc ti . t nht trn c s ngi ta s sn sng hn lm vic mt cch hp tc vi ngi khc, d ngi c cm gic c bit v yu mn hay t bi vi h hay khng. mc , mc ca vic xy dng n lc chung, t bi hay thng cm thm ch khng c yu cu. Tuy nhin, nu bn
49
27/02/2010 - 1/ 25

mun nng cao v lm mnh thm mi quan h, th hy i vo n mt mc su sc hn v tho mn nhiu hn, th th thng cm v t bi s c cn ti. Bn hiu ch?" "Vng." Ti gt u. "Cho nn, trong khi ngh v nhng iu khc c th gip ngi ta gii quyt vi nhng ngi kh khn trong cng vic, ti ngh rng nu ngi ta ang trong tnh hung c th c nhng ngi cng lm th ch hay yu cu gim st cng vic, th mt vin cnh rng hn i khi c th c ch - nhn ra rng hnh vi ca ngi ny c th chng lin quan g ti mnh c; c th c nhng nguyn nhn khc cho hnh vi ca h, v khng tnh ti n mt cch qu c nhn. S th ch ca h bt pht ra thc t c th c mi ni vi nhng vn khng lin quan, thm ch c th l nhng vn nh. Chng ta i khi c khuynh hng qun mt nhng chn l n gin ny. "V cng vy ti phi lu rng nu chng ta ni v vic c gng trau di t bi su sc hn cho nhng ngi khc, t bi phi khng thin v, mt cch l tng n phi hng ti mi ngi bnh ng nh nhau. mi l t bi thc, t bi ph qut. Chng hn, thng chng ta ngh v t bi nh ci g hng ti nhng ngi cn ti t hn mnh, nhng ngi t may mn, ngi ngho hay trong hon cnh kh khn no . Do , tt nhin, t bi l s p ng hon ton thch hp. Nhng thng nu ai giu c hn mnh, hay ni ting hn, hay c hng hon cnh may mn no , chng ta cm thy rng h khng phi l i tng thch hp cho t bi ca chng ta. T bi ca chng ta cn i, v thay v th
50

| chng ta c th cm thy ghen t. Nhng nu bn nhn su hn, th ai giu bao nhiu cng chng thnh vn , h vn l con ngi ht nh bn, ch th ca v thng ca cuc sng, ca tui gi, bnh tt, mt mt v vn vn. Cho d iu khng r rng trn b mt, sm hay mun h cng l ch th ca au kh. H ng nhn c t bi trn c s , trn c s l mt con ngi. Cho nn, iu ny c bit c lin quan ti ch lm vic, ni mi ngi thng xung t vi ngi gim st mnh, cc ng ch, nhng ngi ta c th cm thy k, s hi, hay th ch ch khng ngh v h n thun nh con ngi khc, nh xng ng vi t bi ca bn nh vi bt k ngi no khc. "Cho nn, iu ny a ti ti cch tip cn cui cng gii quyt vi nhng ngi kh khn trong cng vic, nhng tnh hung th nghim ny. V iu ny ty thuc ton b vo ci nhn c s, xu hng, v mi quan tm ring ca c nhn. Nhng v vn ny, c mt s ngi c mi quan tm v tm linh, nhng ngi ang c gng hun luyn tm tr mnh, trau di cc gi tr tm linh nh t bi, nhn nhc, khoan dung v tha th. By gi, vi nhng ngi h c th dng nhng tnh hung thch thc ny nh mt phn ca thc hnh tm linh ca h, v coi cc tnh hung c xung t vi nhng ngi cng lm kh tnh nh c hi thc hnh nhng phm cht con ngi k diu, lm mnh thm cc gi tr tm linh. Ti ngh l iu k diu nu ngi ta c th dng ch lm vic ca mnh nh ni thc hnh tm linh. "Tuy nhin, nh ti thng nhc ti, vic thc hnh kin nhn v khoan dung khng c ngha l
51
27/02/2010 - 1/ 26

ngi ta phi th ng cho php bn thn mnh hay ngi khc b hi theo bt k cch no - trong nhng trng hp , ngi ta cn tin hnh cc bin php i ph thch hp. Nhng iu ny phi c lin quan ti p ng v phn ng bn trong ca ngi ta trong cng vic, hay vi tnh hung c th gy ra nhng xc ng nh gin d, hn th, hay ghen t ny sinh. V cch tip cn ny dt khot l c th c. Chng hn, theo kinh nghim ca mnh, ti gp nhiu ngi Ty Tng tng b t, cc chnh tr phm, bi ngi Trung Quc trong nhiu nm, b nh p, b i, tra tn. V vy m h li c kh nng dng nhng thc hnh tm linh ca mnh ngay c trong nhng hon cnh cc oan , v trong mt s trng hp thm ch cn lm mnh thm thc hnh tm linh ca h trong khi vn duy tr t bi ngay c i vi ngi bt giam h. "Chng hn, c mt cao tng b ngi Trung Quc b t trong nhiu nm. Mt nhm cc tr ca ngi cng trong cng nh t ny. C ln ti gp mt s l mt trong nhng tr ca cao tng ny. Ngi ni vi ti rng tt c h u b ngc i v hnh h trong nh t ny, nhng c bit kh cho cc tr khi h thy thy mnh b nh p v lm nhc. H tr nn rt gin d. Nhng thy khuyn h ng b mt t ch bi hn th, rng y thc t l c hi cho s pht trin bn trong. Thy ni vi h v tm quan trng ca vic duy tr t bi ca h, ngay c vi nhng lnh gc, ngi ang gieo mm cho au kh tng lai ca ring h bi hnh ng xu ca h." Dalai Lama nhn ng h v nhn ra ti gi kt thc. Khi cuc gp g ca chng ti i ti ch
52

| ht, ngi bng nhin bt u ci vui v. "ng no i na", ngi nhn xt, "hm nay ti nu cho bn nhng gi v vic gii quyt vi nhng ngi kh khn trong cng vic. Cho d ti ang ni v nhng iu ny, nu ti i lm cho mt cng ti v vo trong nhng loi tnh hung bt li vi cc ngi ch v nhn vin, ti khng bit ti c th theo c nhng li khuyn ring ca mnh n u. Ti khng bit - ti c th bt u dm chn thnh thch i li y , ku la v p v mi th, nm mi th qua ca s v p v knh. Ti c th bng n ra! V v sau, nu chng ta lm ra mt cun sch v nhng tho lun ny, th c nguy him rng mt trong cc c gi ca ti c th ti ti v ni iu g nh th ny, Ti vo tnh hung cng vic rt kh khn ny, bi v ngi a ra s trnh by hay th, xin hy vo v tr ca ti trong t nht mt tun i! Th th ngi s trong rc ri. Du sao i chng na, xin cm n bn, Howard. Cho nh." "Cho ngy. Chc ngi ng ngon v hn gp ngi ngy mai."

53

27/02/2010 - 1/ 27

54

| tin c th c gn cht vi vic ngi ta t nh gi mnh l bao nhiu. iu c th c gn vi cm gic ring ca chng ta v gi tr ca ring mnh. Nh mt ph ch tch cp cao v hu ti mt cng ti mi gii chnh gii thch, "Trong ba mi nm ti l mt ngi mi gii kho ng x, ti nh ca tr chi ny. C nhng ngy ti c th lm c hng triu la cho khch hng ca ti, hng chc hay hng trm nghn cho bn thn ti. Trong mt nm ti c th lm gp ba, bn, nm ln tin ca ngi u t. Nhng tt nhin vn l ch cng c nhng ngy khc ti c th b mt kh nhiu. Cho nn trong ba mi nm ti b tung ln h xung nh bng r - trong nhng thi k ti lm ra tin, khi ti 'thng', ti cao khng th tin c. Ti cm thy ti khng th lm sai c, v khch hng ca ti, ngi c giu ln tt c u c nhiu li ca ngi ti, ni ti l thin ti. V tt nhin ti ng , ti xng ng vi li ca ngi ca h, ti cm thy ti l anh chng khn kho nht trn hnh tinh. V trong nhng thi gian ti nn nng, v on v khng khoan dung cho ngi khc. Nhng th ri c nhng thi gian khc, thi i xung khi mi ngi mt tin, thm ch ph sn. Trong nhng thi k ti thng chm vo trong tr tr nghim trng, ti cm thy xu h, v i khi ti ch nh v say ru. Tt nhin iu chng ch g cho mi s. Ti cm thy ging nh mt tht bi ton b, mt k ngc, v ti thm ch cn s i din vi khch hng ca mnh. i ln i ti im thm ch ti cm thy nh t t." Vi hu ht chng ta, mi ni gia vic chng ta lm ra c bao nhiu tin v lng t trng ca chng ta khng gy n tng c nh vi nh mi
27/02/2010 - 1/ 28

3 Lm tin

Chng ti gp li vo bui chiu hm sau, tr li ni chng ti dng li trong cuc tho lun trc v mt s ngun thng thng nht ca bt mn trong cng vic. Nh chng ti tho lun ngy hm trc, khng c hoi nghi g rng bu kh hu x hi ngho nn, bu kh hu y xung t v ghen t, c th lm cho cng vic thnh cn c mng. Vy m theo cuc iu tra ca vin Gallup, ngi M ni chung c khuynh hng tho mn vi kha cnh x hi cng vic ca mnh nhiu hn h tho mn vi vn c tha nhn, cch h cm thy c gi tr trong cng vic. V vi nhiu ngi, lng hay th lao ca ngi ta c coi nh mt phng tin khch quan v vic h c ngi ch nh gi bao nhiu. Nhng trong x hi ngy nay, mc th lao ca ngi ta thng biu din cho nhiu hn th. iu khng ch phn nh ngi ta c ngi ch nh gi l bao nhiu, m vic ngi ta lm ra bao nhiu
55

56

| li ny. Nhng iu minh ho cho mt nguyn tc quan trng. Nu chng ta chn im ghi bn ngoi l cch o cho gi tr bn trong ca mnh, d l s tin chng ta lm ra, hay kin ca ngi khc v chng ta, hay s thnh cng ca d n no chng ta tham gia vo, sm hay mun chng ta nht nh b hnh h bi nhng thay i khng trnh khi ca cuc sng. Sau ht, tin ti ri i, v do vy l mt ngun khng n nh cho lng t trng, mt nn tng khng tin cy m trn dng ln danh tnh ca chng ta. Mc cho iu ny, vi bt k loi vic no mt ngi lm, theo cc nh khoa hc x hi, qung mt phn ba ngi lao ng M vn thy phn thng ti chnh, ch khng phi l bn cht cng vic, l mc ch chnh ca cng vic, l kha cnh quan trng nht ca vic lm ca h. Nhng ngi ny c bit thin v s on gin v bt mn mnh m nu h cm thy rng h c n b khng cng bng cho n lc ca h. Vy, trong tho lun ca chng ti v cng vic v vic lm, khng trnh khi vn tin bc, v ti t m khi nghe tng ca Dalai Lama v ch ny. "Ti thch quay li ch v tin bc," ti bt u. "Tt nhin khi chng ta ni v tin bc, l ch bao la c th c tip cn ti t loi gc , nhng vi mc ch ca tho lun ny, v chng ta ang tp trung vo cng vic, ti mun nghe ngh chung ca ngi v tin bc nh ng c ch yu cho vic lm ca ngi ta." "Vng. Ti tin l vi nhiu ngi thi ca h i vi vic lm s n gin l lm tin," Dalai Lama khng nh. "Chng c g sai trong c. V sng cn trong x hi cng nghip hin i th mi ngi u cn tm ra cch thc ring ca mnh kim sng, thi ny trong cng vic, ch yu xem nh ngun sng ca ngi ta, l rt hin thc. c bit nu c nhn ny c gia nh, nht l con tr, cn nui dng bng vic lm ca ngi , th thc t c mt chiu hng lm vic cao qu. Tuy nhin vn l khi ng c lm tin tr thnh mc ch t n. Khi iu ny xy ra, chng ta lm mt i ci nhn vo chnh mc ch ca vic lm tin, ci cung cp cho chng ta phng tin hon thnh iu g . Tin bi chnh n ch l mt mu giy. Chnh gi tr m chng ta, nh mt x hi, tho thun gn cho n mi lm cho n thnh c gi tr. Bn thn t giy ny c rt t gi tr. Gi tr thc ca n l gi ca t giy m n c in ln. iu dng nh c v ngu xun, nhng ti ngh i khi iu quan trng l c nhc nh v s kin n gin ny. "Rc ri vi vic theo ui tin bc ch v tin bc l ch iu ny lm cho chng ta thnh nn nhn ca tham lam, tham lam khng bao gi chm dt. Th ri chng ta chng bao gi c tho mn c. Chng ta tr thnh n l ca tin. Ti c vi ngi bn, ti ngh ti k cho bn v mt s trong h trong qu kh, nhng ngi c chy nay y mai , i khp th gii trong vic truy tm ngy cng nhiu tin, cho nn i khi ti tru chc h, gi h l n l ca tin. Nhng h chng bao gi dng li ngh v ti sao h li lm iu ny, khng ngh g khc hn vic lm nhiu tin. By gi, nu vic theo ui nh
27/02/2010 - 1/ 29

57

58

| vy m thnh cng lm cho h hnh phc v cho ngha ca s hon thnh m h tm kim trong cuc sng, th ti gi s s c bin minh no cho iu ny. Tuy nhin, y li khng phi l trng hp . Thc t, vn thc l ch h chng bao gi bng lng vi bt k ci g. Chng no bn cn cha tr thnh mt trong vi ngi giu nht trn th gii, m trong bt k trng hp no, l iu cc k khng th c, th bao gi cng l ai c nhiu tin hn bn. V khi bn c ci g , th bn li mun c ci khc. Nu bn lm ra mt triu, bn li mun mi triu, v khi bn c mi triu, bn li mun trm triu. Cho nn chng no chng ta cn cha hc ni 'th l cho ti ri', chng ta chng bao gi c th c bng lng thc s. iu ny cng ging nh mt tr chi m khung thnh thng xuyn b dch chuyn i cho bn chng bao gi c c hi ghi bn." "iu c th ng," ti ni, "nhng mt s ngi theo ui tin khng v bn thn tin, hay thm ch nhng th n c th mua c, m v quyn lc n em cho. ng c ca h l quyn lc." Dalai Lama lc u. "Ti tin rng quyn lc thc s ny sinh t s knh trng m mi ngi cho bn. Quyn lc thc c lin quan ti kh nng ca ngi ta nh hng ti tri tim v tm tr ca ngi khc. Chng hn, Mahatma Gandhi c quyn lc tht, nhng n khng da trn bao nhiu tin ng y c. Quyn lc da trn ca ci ca ngi ta l gi to, ch trn b mt, v khng ko di. H knh trng tin ca bn, ch khng phi bn, cho nn nu bn mt tin, quyn lc v s knh trng tan bin. iu cng ging nh quyn lc da trn hng sng - ngay khi
59
27/02/2010 - 1/ 30

h h khu sng xung, khng cn knh trng hay quyn lc c trao cho ngi na." Nhn mnh lun c ca mnh thm cht na, ti ni, "Nu chng ta ni v cc ng c a dng cho vic lm nhiu tin, ti ngh mt trong cc ng c cho mi ngi lm tin l nim tin nn tng ny rng h cng giu c hn, h cng c nhiu t do hn. H c t do i ti ni h mun, h c t do lm iu h mun, c mt cm gic v, Nu ti tr thnh t ph ti s c t do ton b. Ti c th i ti ni ti mun, lm iu ti mun." "T do l mt ch rng," ngi nhc nh ti, "v y chng ta ang ni v n trong hon cnh c gii hn. V trong hon cnh c gii hn ny, vng, c mc ca t do. Chng hn, t do khi gnh nng lo u v vic tm cc ngun ti chnh. T do khi lo ngh v thc n, qun o v nh . Cho nn theo ngha , c mt yu t ca t do. Nu mt c nhn hay gia nh thc s ang vt ln kim sng v mi bn tm chnh ca h l vic sng cn hng ngy, th th s c khuynh hng tin rng nu cc iu kin ti chnh ca h c ci thin, mi th s tt, bi v l iu h gn nh bn tm ti. "Cho nn, mi ngi u cn mt s tin no . Tin c th c ch - n c th mua c thc n, thuc men, to ra cc c hi, v thm ch cn mua c nh hay k ngh. Tt thi. V nu ngi ta c nhiu hn ngi ta cn, iu c th c dng gip ngi khc. iu rt tt. "V c l do khc tin c th lm ra iu khc. Nn tng ca iu ti coi l gi tr nhn o c s l cm gic v mi quan tm ti ngi khc. Nu ai
60

| thiu thn v mt ti chnh, ngho nn tuyt vng, th thc hnh cc gi tr nhn o l kh i vi h. i khi kh c s quan tm ti ngi khc khi bn ch mi va sng. Chng hn, bo v mi trng l quan trng, nhng nu ai ang i, ngi ta c th cht cy hay khai thc m kim ci n. H phi ngh v nhu cu trc mt ca d dy trc khi ngh ti mi quan tm v mi trng. "Nhng y chng ta ang ni v xu hng c bn ca con ngi, thi ca con ngi hng ti tin. Chng ta ang ni v nhng trng hp ngi ta khng ngh v tin n thun nh phng tin cung cp nhng th cn thit c s, nh thc n hay ch . Bn nhc ti vic ngh v tin nh phng tin t ti t do. Nhng vi nhiu ngi n thm ch cn vt ra ngoi iu . C mt loi gi nh nn tng rng tin c th gii quyt mi vn ca chng ta. V thm ch trong nhng ngi Ty Tng, thm ch trong nhng ngi tng by t tng tm linh v Pht php, i khi c xu hng cm thy rng nu bn sang M v kim nhiu tin, th mi th s tt. Thc t, c cch ni kiu Ty Tng hin i v tin, l kunga dhondup. Dch theo tng ch, n c ngha l 'ci lm cho mi ngi hnh phc v hon thnh mi mong c.' R rng c nguy him khi ai lm nhng gi nh nh vy. By gi mt s quc gia no , loi thi ny c th hiu c t vin cnh lch s - c bit ti cc nc trong x hi ni ln t trng thi suy thoi kinh t. Trong cc x hi ton b s hi t c hng ti vic pht trin kinh t. C tng ny rng nu vic pht trin kinh t m thnh cng, th nhiu vn x hi s c gii quyt. Nhng ngay c khi nhng iu kin
61
27/02/2010 - 1/ 31

ny c ci thin, cch ngh ny vn cn y. V ti ngh y l kt qu ca vic qun lng s pht trin cc gi tr bn trong ng thi. Hay, ngi ta c th ni cch ngh ny l hu qu ca hiu qu ph ca vic khng c kh nng nhn ra gi tr ca tim nng bn trong hay gi tr bn trong nh t bi, khoan dung, yu mn con ngi." Dalai Lama tip tc, "Nhng, Howard, v bn l ngi M, ti ngh bn cn bit r hn ti v thi M. Trong x hi M gia nhng ngi giu c bn gp, liu c s tha nhn rng h tt c u rt hi lng khng, hay h cm thy rng ci g vn ang thiu, ci g vn cn b l, h cn ci g khc hn ca ci? Suy ngh ca a s mi ngi l g?" "Khi h tr nn giu sao?" "ng". "Th ny," ti tr li, "trong trng hp ring ca mnh ti gp mt s ngi c hng trm triu la, v t nht mt t ph. V n tng ca ti l ch ngi giu khng to ra khc bit g nhiu i vi hnh phc tng th hng ngy ca h. Du vy, ti vn bit cc c nhn thc s thch th vic c nhiu tin. Chng hn, mt s trong h mua cc tc phm ngh thut v h thc s c c nhiu tho mn vi vic mua cc phm ngh thut. Nhng v ton th, ti ngh rng ngi giu hnh phc th cng ht nh ngi ngho hnh phc: nu h i lm t thin v nu h c bn tt v quan h gia nh tt, h hnh phc; nu h khng c, h khng hnh phc. iu l n gin - t nht l n tng ca ti. Nhng ti ngh rng bng chng khoa hc, cc kho cu, nghin cu, v iu tra c tin hnh bi cc nh khoa hc
62

| x hi, cn quan trng hn n tng c nhn ca ti da trn vi ngi rt giu ti gp. "Trong nhng cuc i thoi qu kh ca chng ta dn ti cun sch th nht, ti ngh l chng ta ng chm ngn gn ti ch tin bc. Trong cun sch ti trch dn mt s nghin cu trnh by nhng bng chng rng bn ngoi mt im no , t nht bn ngoi mc ngho nn, hay mt khi nhu cu c bn ca chng ta c p ng, th vic c nhiu tin khng em li hnh phc hn. y l vi nm trc y. K t , c nhiu nghin cu c thc hin khi nhn vo cng vn ny, v ti im ny bng chng tip tc tng ln, chng t mt cch dt khot v thuyt phc rng c nhiu tin khng em li nhiu hnh phc hn, n gin khng c lin h. Chng hn, mi nm ngoi t The New York Times bo co rng thu nhp thc tng ln trn mi su phn trm trong ba mi nm qua M, nhng s phn trm ngi M m t mnh l 'rt hnh phc' thc t li tt xung t ba mi su phn trm thnh hai mi chn phn trm trong cng thi k ny." Dalai Lama gt u suy ngh khi ti tip tc, "Trong thc t, hm n ti nhc ti mt cuc iu tra do Ban Hi tho tin hnh ch ra rng s tho mn trong cng vic gim i trong vi nm qua. Cng cuc iu tra ch ra rng suy gim ln nht trong s tho mn bt ngun t nhng ngi c thu nhp cao. Tuy nhin iu khng may l nhng loi pht hin khoa hc ny, v ngay c nhng minh trit thng thng rng tin khng th mua c hnh phc, cng dng nh thc s c nh hng ti ci nhn ca x hi ni chung. Vn dng nh c cm
63
27/02/2010 - 1/ 32

gic l chng ta s hnh phc hn nu chng ta giu hn. "Cho nn iu ny a ti ti mt cu hi - lm sao bn s thuyt phc c ai ngi khng quan tm ti ci g ngoi tin bt u nhn ra rng tin khng em li hnh phc, nh gi c gi tr bn trong m bn ni ti mi l ci ngun thc s ca hnh phc?" "Vi nhng ngi n gin khng c nh gi no v tm quan trng ca gi tr bn trong, v khng c chun b thm ch m vi tng ny, th rt kh gii thch," ngi tht ra mt cch kh khng, gn nh ni cho ring mnh. "Du vy, ngi s ni g vi mt ngi c ng c ch yu trong cng vic l theo ui nhiu tin, cho d h c tin sng?" "Trc ht, ti c th trnh by bng chng khoa hc rng bn ang ni ti, ang ch ra rng ca ci nhiu khng t ng lm pht sinh hnh phc. Tt nhin, mi ngi phi quyt nh cho mnh h cn bao nhiu tin; nhng nu h rt nhiu tin v xin li khuyn ca ti, ti c th gii thch cch thc mi ngi chia s ca ci v h s hnh phc hn - nhiu bn b hn, danh ting hn, li di sn tch cc, thm ch t tic nui hn khi h cht. H c th ni vi mnh, t nht th ti cng dng tin ca mnh gip ngi khc." Dalai Lama ngh mt chc. "iu khc - ti s gi l h n gin dng li v suy ngh v ton b qu trnh to ra ca ci. Nu h nh ng tin bc vi hnh phc, th h tr nn dnh lu vo ci vng
64

| lin tc ny ca vic to ra ca ci, thm ch sau khi tr nn giu c. H c theo ui gic m kh nm bt ny. H m rng s dnh lu ca mnh. H c ui theo nhiu hn. H cng tr nn giu c, vn ca h cng tr nn mong manh. iu l khng trnh khi. Cho nn, ngi ta thc s khng t ti loi hnh phc v t do m ngi ta ang tm kim. Ch thu c iu i lp li: ngi ta by gi l n l cho tin bc, trong cnh t tng cn ln hn lc ban u. V nu ngi ta cn cha xem xt li cc gi nh nn tng v vic tin s thc s cung cp cho ci g, th ti rng d h c lm ra bao nhiu tin, d lng h c cao bao nhiu, vn b lo ngh dai dng v vic khng c tin. iu ny l v h cng lm ra nhiu tin, th phong cch sng ca h li cng tr thnh phung ph v tn km hn, v th th tt nhin chi tiu ca h cng tng ln tng ng. "C th c hai cch tip cn th lm gim i mi lo y. Cch tip cn th nht l lm ra nhiu tin, nhng nh ti ni ti, vn cn cu hi liu iu ny c hiu qu hay khng. Cch tip cn th hai l gim bt chi tiu ca ngi ta, c nhng ham mun phi chng hn mt cch c ch . Ti ngh iu l tt hn, nhy cm hn. Cho nn s c ch m dnh cht thi gian t hi, "Mnh ang lm g y? Ti sao mnh li lm iu ny? V th ri xem liu tt c mi tin bc ny c thc s cn thit khng, liu cc hot ng ny c thc s ch li khng. Hnh ng suy ngh n gin , hnh ng n gin dng li xem xt, suy lun, c th c tc dng. "Cho nn, ti cm thy rng vn mu cht l hi, 'Ci nhn c bn ca ti v cuc sng l g?' Nu
65
27/02/2010 - 1/ 33

ci nhn c bn v cuc sng c hng ra ngoi, hng ngoi, v gi nh c s ca bn l C, hnh phc ti t bn ngoi, bng phng tin bn ngoi, qua vic to ra ca ci, th bn chm dt vic nh mi chu trnh ny. Nu ci nhn c s v cuc sng ca bn l, C, tin l quan trng, nhng cng cn c cc nhn t khc quan trng tng ng hay hn cho ngi ta cm gic v hnh phc, th th ti ngh bn s i ti cuc sng hnh phc hn." "Vy nn, ngi c thc s ngh iu s l mt lun c thuyt phc, lm cho ngi ta thay i ci nhn ca mnh khng?" ti hi. "By gi iu kh m ni c," Dalai Lama ci. "Ngay c Pht cng khng th thay i c tm tr mi ngi." l lc dnh cho gii lao ung tr bui chiu thng thng ca chng ti, v trong khi chng ti ang ung tr, mt trong cc nhn vin ca Dalai Lama bc vo chuyn mt thng bo. Trong khi h trao i, ti c c hi ngh nhiu hn v iu ngi va ni. Ging nh nhiu ngi khc trong x hi nhm ti ngi tiu th, ti him khi thi gian suy ngm v cc gi nh v nim tin nn tng ca mnh v tin bc v hnh phc m n em li. Nhng khng cn phi phn tch theo chiu su cng nhn ra c tnh hp thc ca ci nhn ca ngi. Ti c th d dng ngh ti nhiu v d v vic theo ui v tn ca ci phc v cho vic b sung thm ht tng n ti tng kia s phc tp vo cuc sng ngi ta. Trong s cc bn b giu c ca mnh ti c th d
66

| dng thy vic pht sinh phc tp kiu hm m ca cuc sng ca h khi h tr nn giu hn. Mt i bn ti lp tc hin ra trong tm tr. H c hai u l cc nh chuyn mn c tr lng cao, v h u xc ng khi mc thu nhp ca h cui cng ln ti im h c th m ng c vic mua ngi nh ngh cnh bi bin. Vi mong i ln, h trng i c ngi nhm nhp nc da ho ru thm trn bn trong khi ngm nhn mt tri ln trn i dng. Tuy nhin, nhit tnh ca h ngui i mt cht khi h b sa ly vo nhng cuc thng lng di dng, giy t v tn, cc biu mu th chp. Khi vic giao dch c hon tt, li ti vic nng cp sa cha ln, tip l nhng tranh ci khng trnh khi vi nh thu do leo thang chi ph v chm tr xy dng. Th ri, vic mua c v trang tr - cn t hn nhiu so vi h hnh dung. n gi, kch ng ca h gim i ng k ri. Nhit tnh ca h c lm sng li trong mt thi k ngn khi h cui cng c th tn hng vic chy trn vo vi ngy ngh cui tun, nhng sau trn ma ln u tin h pht hin ra nhc im chnh trong nn mng ngi nh, gy ra h hng ngp nc trm trng. Ti ti ch cc bn ti khng lu trc y, v hi h tn hng ngi nh bn bi bin th no. "i do, n l ngi nh p, v chng ti thc s thch th n khi chng ti c th n ngh. Nhng khng may chng ti dng nh khng c kh nng trn i v tn hng n c nhiu nh chng ti hi vng. V trn chp ca iu , vic tr tin th chp, vic bo tr, cc tin nghi v chi ph bo dng, tt c lm cho n thnh s mn mi ti nguyn ca
67
27/02/2010 - 1/ 34

chng ti, cho nn chng ti kt thc bng vic dnh thm thi gian vn phng tr tin cho n, v chng ti dng nh khng th tm ra thi gian ti nh thng chng ti vn mun th." Ht gi ngh, v Dalai Lama tip tc lung ngh ca mnh, "Cho nn, trong phn tch cui cng, cho d trong trng hp ca ai theo ui tin ch v thm tin, th u trong chiu su ca tm tr ngi vn c nim tin rng y l ci g s lm cho ngi hnh phc hn. ng c chung cuc vn l thc y hnh phc ln hn ca ngi ta. Nu iu ny l nh vy, th vic cho php bn thn mnh tr thnh n l ca tin bc v tham lam l t hu dit, n lm tht bi ngay chnh mc ch ca h. Thay v thc y hnh phc ln hn, n em li khn kh, au kh ca ham mun khng bao gi dt. Tng phn li, nhng ngi cha bao gi mt i ci nhn v mc ch ca tin v c kh nng t mi quan h tin vi vin cnh hnh phc, cho d nhng ngi nh vy thc t c t tin hn, vn s tn hng cm gic ln lao v hnh phc i vi ca ci v tin bc. Cho nn, cng k cc, h c th ngho hn di dng ca ci vt cht thc t nhng h thc t li giu hn, v h c kh nng hiu gi tr ng ca tin, v c t do khi nhng mong i khng hin thc v iu ca ci s cung cp cho." Vn ngh v phong cch sng giu c vi xe hi xa x v nhng nh ngh ca mt s ngi quen ca mnh, ti khng th ng m lm tng phn iu vi cuc sng gin d ca nhng ngi sng y ti Dharamsala, c bit l cng ng cc s v ni c
68

| pht t. Suy ngh v iu ny, ti hi, "Trong qu kh, ngi nhc ti khi nim pht gio v 'sinh k ng', mt khi nim m ti mun ngi ni thm v sau. Nhng ti t hi, liu c cch tip cn hay thi pht gio c bit i vi tin khng?" Ti hi. "Khi nim pht gio v sinh k ng khng c ng g v vic a ra bt k phn xt o c no i vi phong cch sng phong lu, hay v s tin ngi ta lm ra. Tt nhin, nu mt c nhn l s hay ni c, th c nhng rng buc no bt ngun t li th tu tp, iu cm cc c nhn khng c thc hin cuc sng an nhn sung tc hay cuc sng xa hoa. Chng hn, ni ng ra, s khng c s hu qu mt b o chong ph. Cho nn c nhng ph bnh nghim khc no nh vy, nhng nu mt c nhn khng phi l s v khng c ph phn no t lut tu, nu ai rt may mn v c ti nguyn vt cht ln, theo quan im pht gio iu ny c xem nh kt qu ca nghip tt ca ngi trong qu kh. Cho nn sinh k ng khng c ngha rng v so snh sng gin d v xa hoa. "Trong s cc tn ca pht, c c cc thnh vin hong gia ca nhiu vng quc. Ti cm thy rng lp trng ca Pht t trn vn ca ci c lin quan nhiu ti trng thi tinh thn ca c nhn s hu ca ci v c nhn kim ca ci. C s nhn mnh vo vic hun luyn tm tr ngi ta cho bn s khng c cm gic v tnh s hu hay tnh keo kit v phn bn, cho bn c kh nng siu vit hon ton ln trn bt k cm gic s hu no. V nh vi bn thn ca ci, c mt s kinh sch trong c pht biu tng minh rng vi mt b tt3, chng no cn c nu bm, th ngay c lm ch hay s hu ch mt ng xu thi cng l ti li, l v lun l. Nhng nu b tt t do vi vic nu bm, th ngay c vic s hu nhng ngun ti nguyn vt cht ln cng khng phi l xung khc vi tng ny. Cho nn iu ny dng nh gi rng thc s chnh trng thi ca tm tr v phng tin qua bn to ra ca ci mi dng nh l quan trng hn. "Trong suy ngh v cc vn bn Pht gio, tt c mi u t ca s tn ti con ngi - nh s phong ph vt cht v vn vn - c l t quan im Pht gio khng phi l ci g b b i. Cng theo phng din ny cn c trong mt vn bn ca Nagarjuna (Long Th) mt tho lun v bn mu cu ca con ngi, hai mc ch v cc phng tin tng ng ca chng cho vic t ti. Mt mc ch l s tho mn vt cht, v phng tin cho iu l sng to ra ca ci, iu ngy nay s bao gm vic tch lu la M mnh nht. Mc ch th hai l t ti gii thot, v phng tin cho iu l thc hnh tm linh. Cho nn, y l ci nhn ca Pht t." Quan im ca Dalai Lama l r rng. Thi ca chng ta v tin cn quan trng hn s tin chng ta lm ra. Nh bao gi cng vy, trong vic theo ui hnh phc ca mnh, cc ti nguyn bn trong ca chng ta c coi l c vai tr ln hn ti nguyn vt cht bn ngoi ca chng ta, tt nhin tr phi chng
B tt l ngi trau di nh v tha tr nn chng ng cho ngi c th c kh ng gip mi sinh linh tt hn. 69
27/02/2010 - 1/ 35
3

70

| ta tn ti trong ngho nn khn nn v ang chu i hay cht i. Chng ta ni v nhng ngi l 'n l ca ng tin", nhng ngi m vic tr lng hay lng mi l mi quan tm chnh yu trong cng vic ca h. Trong khi iu ny l ng cho nhiu ngi, cng c du hiu r rng rng iu ny c th thay i. Trong cun sch ca mnh Hnh phc chn chnh, Martin Seligman, tin s, mt trong nhng nhn vt ch cht trong nghin cu v hnh phc con ngi v lnh vc tm l tch cc, pht biu, "Nn kinh t ca chng ta ang thay i nhanh chng t nn kinh t tin t sang nn kinh th tho mn." ng y khng nh rng vic tho mn con ngi ang nhanh chng thu c phn thng ti chnh t nn kinh t tin t xem nh nhn t quyt nh trong vic chn vic ca nhiu c nhn. ng y ch ra, chng hn, rng ngh lut by gi l ngh c tr lng cao nht M, vy m vi nhiu ngi, ch ring tin khng cm d cc c nhn i vo v tip tc hnh ngh lut. Thc t, a s hng lut New York by gi chi nhiu tin gi cc nhn vin ca mnh hn l vo tuyn m, v nhiu lut s ang b vic hnh ngh lut sang ngh khc c th lng khng nhiu vy nhng s lm cho h hnh phc hn. Mi y ti chng kin mt v d ng ngc nhin v loi dch chuyn thi ny. Thng trc ti cn mt tr l c nhn mi, v ti t mt qung co nh trn t bo a phng. Ti sng st khi 165 ngi p ng li trong hai ngy u. Nhiu ngi xin vic c phm cht cao, trc y lm vic cc v tr c trng trch ln, v tr c lng cao, v mt s ngi l nhng ngi gi vi nhiu
71
27/02/2010 - 1/ 36

nm kinh nghim lm vic. y khng phi l mt v tr lng cao, v ti t hi liu iu ny c th l phn nh ca trng thi ngho nn ca nn kinh t v thiu vic lm khng. Ti bt u hi mt s ngi xin vic ti sao h li xem xt ti vic ny, trong nhiu trng hp, h r rng vt qu phm cht cn thit. Nhn vo mt s bn l lch tm tt ca h, ti chc chn rng h c th kim c vic vi lng cao hn. Ti ngc nhin bi iu mnh bit c. Nhiu ngi xin vic bo ti rng h bc b cc v tr c tr tin nhiu hn, v p ng ca nhiu ngi gn ch xc nh cng mt ngi gii thch, "Tin bc khng phi l iu quan trng nht vi ti na. Ti quan tm nhiu hn ti vic lm cho php s linh ng, thay i, v thi gian lm cc vic khc. Ti khng mun ngi cht d vi ci bn lm cng mt vic mi ngy. iu s cho ti s linh ng theo ui vit lch v ngh thut ca mnh. Hn na, ti thch gip mi ngi. Trong vic cui cng ca mnh, ti lm vic sng ti v ti lm ra nhiu tin, nhng ti cm thy rng chung cuc cng vic ca ti ch em ti li nhun ln hn cho ng gim c iu hnh CEO, ngi m ti chng bao gi gp mt, v nhiu c ng chng bao gi bit mt. Ti mun c mt vic ging th ny, lm vic nh 'cnh tay phi' ca ai , iu s cho ti thy cch ti gip c cho ai , v cho ti thy khun mt ca h." Vng, mi s c th thay i. Ngy cng nhiu ngi dng nh ang ra quyt nh theo cng cch m ngi bn ca ti m t mt cch thng minh mi gn y.

72

| "Khi ti tt nghip trng Barnard College ti i hc Columbia, lc l nm 1986, nh cao ca cn nghin Ph Wall v s in khng ca ngi tr nhiu hoi bo. Ti gi nhiu cng v thc tp ni tr ti cc phng tranh ngh thut v cc trung tm biu din ngh thut - r rng l ti c s ham thch . Ti l cu thanh nin mi ln thch c m nhc v lch s ngh thut, v y l ci g ti c th lm c vi ti nng ca mnh bn cnh vic dy hc. Ti yu ngh thut v nh ht, cho nn ci g cn c th tt hn c? Trong nhm tho lun ca ngi thc tp ti Barnard, chng ti c i quanh phng ni v vic gii thiu vic lm v gip ln nhau quyt nh ai nn ly vic g. Ti k cho h v vic ca mnh. Mt vic l vic c mc lng thp lc bt u ti mt trong nhng trung tm biu din ngh thut danh ting nht New York. Vic khc l vic lm ngi gi quan h cng cng hng phim Ph Wall. H mi cho ba ln v iu trung tm ngh thut a ra, vi c hi t nht cng gp i lng ca ti mi nm v tin thng. Khi ti hi nhm ti nn lm g, ti vp phi bn hp xng: 'Hy ly tin i!' Nhng ti thy loi cng vic c anh ti lm ri - vic mt trm gi hng tun, khng ngh h, khng cuc sng x hi, ng ti vn phng, i quanh nh ngi mng du. Ti chn cng vic mc tp s v ngh thut, v mc du ti thng phi tm mi cch tm tin nh i ng ngm vo ngy lnh v gi (ti thng i b ti ch lm vic), ti kt thc trong mt ngh m ti yu mn, v cui cng cng lm tin ly taxi khi ti mun. V ti c thi gian ngh php."

73

27/02/2010 - 1/ 37

74

| Chn nn v thiu thch thc t lu c nhn din nh ngun bt mn thng thng trong cng vic. Nhiu nghin cu v cuc iu tra khoa hc, nh cc nghin cu c Sheila Henderson lm vic ti i hc Stanford tin hnh hay c Karen Loscocco v cng s ca b y, cc nh x hi hc ti SUNY Albany tin hnh, xc nhn rng thch thc l mt trong nhng nhn t ch cht trong vic tho mn vic lm. Thc t, cc chuyn gia trong lnh vc mi trng t chc v tho mn ngi lao ng thng ni v khi nim c bit ti l "khp mi trng-con ngi". tn hng ti a s tho mn cng vic v hiu nng, ngi lao ng phi tm ra s cn bng gia hai cc - vi qu nhiu thch thc mt u v khng thch thc u kia. Vi qu nhiu thch thc, ngi lao ng kinh nghim s dn nn, cng thng, v suy gim hiu nng cng vic. Vi qu t thch thc, ngi lao ng tr nn chn nn, iu kim ch tng ng s tho mn vic lm v cn tr hiu nng. Nhn vo vai tr ni bt ca thch thc hay chn nn trong hnh phc trong cng vic, ti nu ra vn ny vi Dalai Lama, va gii thch, "Ngi bit y, khi ni chuyn cho bn b mnh cng nh khi nhn vo sch v vit v s tho mn ca ngi lao ng, dng nh chn nn hon ton l mt ngun thng thng cho s bt mn trong cng vic." Ngi gt u, bnh lun, "Ti ngh iu l hon ton t nhin, con ngi tr nn chn nn nu h tham gia vo mt hot ng lp li. Ti im no mt loi mt mi no hnh thnh, mt loi khng thch no hay khng sn lng no hay thiu nhit tnh trong cng vic."
27/02/2010 - 1/ 38

4 C gng cn bng: chn nn v thch thc

"Cng vic mi y lm cho ti pht khng," mt ngi bn, lm vic nh mt t vn tip th, phn nn. "Ti chu v n ri! Thc t ti ang ngh b i y. Ti khng th chu c thm na." " vng, ti bit n th no ri," ti i ngi. "Qu ti cng vic c thc s gy dn p." "Khng, khng phi th. Chnh iu i lp li c. Ti pht ngn n tn c c cng ci th cht tit y mi ngy. Ti thng kt thc iu cn lm vo lc hai gi, v ti dnh phn cn li ca ngy c gng t ra bn rn, c gng gi cn bng cy bt ch trn u vit, gp hnh, hay vo ngy thc s xu th nhn ln cc ci l b t trn trn lt ngi v tng tng ra tr chi ni cc chm."

75

76

| "iu c xy ra cho ngi khng?" "C ch," ngi ci, "Chng hn, gn y ti i n hai tun, mt ni n tp trung ti Avalokitesvara4, vi vic c cu mt ch su m v xem nh vic hon thnh, vo cui ca t n, ti phi thc hin cc nghi l trao quyn no trong ba ngy. Chng l nhng nghi l rt di dng, phc tp, cho nn vo ngy th ba khi vic kt thc sp ti, c ngy ti ngh, ', mai mnh khng phi lm iu ny na!' Ti mong i cho n kt thc. iu ny l rt t nhin cho con ngi." "Vi ring mnh, ngi gii quyt iu nh th no?" "Trong trng hp ring ca ti, thi ton th ca ti vi cuc sng v cng vic v khun kh tm tr c bn ca ti c l dng mt nh hng ln. Chng hn, mi sng ti u suy ngh su sc v bi k ca mt bc thy Pht gio n v i th k mi by Shantideva. N bt u, 'Khng gian vn c t lu' Bn c bit bi k khng?" "C." Ti gt u. Ngi tip tc c, Khng gian vn c t lu, Sinh linh hu tnh vn c t lu, Ti na cng c th vn c V xua tan i khn kh ca th gii.
Avalokitesvara - Pht Qun th m l b tt ca t bi, v thn bo tr ca Ty Tng. Dalai Lama c coi l ho thn sng ca Avalokitesvara. Dalai Lama hin thi l ho thn th mi bn trong s k tip quay tr li su trm nm trc. Ni n ny thng bao gm vic c 1000000 ln mt ch ca thn ny - trong trng hp ny l Om Mani Padme Hum. 77
27/02/2010 - 1/ 39
4

"Vi ring ti, bi k ny l mt ngun hng khi v cng cho ti. Ti cng suy ngm v nhng bi k tng t, nh bi tng nim cho Tara Xanh do Dalai Lama th nht Gendun Drup son, bi ny cho ti s hng khi su sc v cng c thm cho s cng hin ca ti cho tng v tha. "Ti c nhng bi k ny v suy ngm v chng v to ra hng khi rng ti s cng hin i mnh nhiu nht c th c cho vic phc v v lm li cho ngi khc. Ri ti ch tm phng chiu ngh rng ti s c th dnh ton b i mnh trong vic hon thnh l tng ny. Vic suy ngh v s bao la ca thi gian, nh c ni ti trong li cu nguyn ca Shantideva, 'khng gian vn c t lu' thc s c quyn nng v cng trong n. tng ny v tnh bao la ca thi gian, v loi cng hin lu di , to ra s khc bit khng l. "Thnh thong ti phi ng u vi nhng tnh hung c th c s ngn ngi no v phn ti, khi ngh, , mnh li phi lm vic ny, , chuyn vt chng hn, hm nay ti phi d v kin ngh vin Ty Tng lu vong, v ban u c cm gic ny v , mnh li phi lm vic ny, chuyn vt! - nhng ngay lp tc ti t nhc nh mnh iu ny na cng l mt phn ca s phc v ca ti, iu ny na cng l mt phn ca cng vic ca ti v ch li ca cc sinh linh hu tnh. Khonh khc ti lm ra mi ni , lp tc loi ngn ngi v khng quan tm bin mt.

78

| "Cho nn, tt nhin y l cch ca ti gii quyt vi nhng tnh hung , nhng iu ny c th khng p dng c cho mi ngi." Chc chn mt mc no , cch tip cn ca Dalai Lama gii quyt s chn nn c th khng p dng c cho mi ngi - sau rt, ch vi ngi trong chng ta mi c cc vic lm nh cc s Pht gio hay ngi lnh o dn Ty Tng. Nhng dng nh chc chn l nguyn tc nn tng c th c p dng cho tt c chng ta - i mi nhit tnh v thc tnh li s cng hin bng vic suy ngm v mc ch rng hn ca cng vic ca ngi ta. Tuy nhin, khi ti nh theo ui iu ny, mt ngh khc cht xut hin vi ti. Vic nhc ngn gn ca ngi ti ngha v chnh tr ca mnh nhc nh ti v cch ngi ang tham gia tch cc th no vo th gii ny. Ti ngh v nhiu trch nhim ca ngi, nhng ngha v i hi, v ngi lm vic vt v th no. iu lm ti li cn ngc nhin hn lm sao ngi c th tuyn b, ngay c trong khi a ct, rng ngi khng c vic lm - nhng li Ti khng lm g vn cn vang vng trong tm tr ti. V ngi nhc ti mt s hot ng ngh nghip ca mnh, ti hi vng rng y c th l mt c hi tho mn tnh t m ca ti v cch ngi nhn vic lm ring ca mnh, v pht hin ra cch ngi vn cn hnh phc mc cho gnh nng cc trch nhim ca ngi. Ngi chm ti ch v cch thc ngi gii quyt c nhn vi s chn nn. Vi nhiu ngi trong chng ta, chn nn pht sinh khi chng ta tham gia vo loi nhim v lp li no v chng ta khng b
79
27/02/2010 - 1/ 40

thch thc ng mc. Ti quyt nh dch chuyn trng tm i mt cht v tip cn ti ch ny t gc khc, bng vic thu ht ngh ca ngi vo tm quan trng ca thch thc trong cng vic. Ngi bo trc cho ti rng kinh nghim ca ngi nh mt nh s hay lnh t chnh tr c th khng p dng c cho mi ngi, nhng ti bit rng ngi tham gia vo nhiu loi hot ng khc na. Ti quyt nh chn ra mt trong nhng hot ng thng thng hn ca ngi - vai tr ca ngi nh mt thy gio - v dng iu nh cch gii thiu ch v cng vic kh khn v thch thc. "Ti bit rng ngi va mi min Nam n , v tin n l ch ngi ging gio hun rt kh , rt phc tp." "Vng, iu ng y," ngi ci. "Thc t, ti phi lm nhiu bi tp nh trc lc chun b nhng bi ni . Ti bui ging ny c qung chn nghn s, v tt nhin nhiu ngi trong s h l sinh vin, nhng ngi nghin cu cc vn bn ny, cho nn trong tm tr h nhng ch ny cn rt ti mi. Vi ti, chng khng cn ti mi g na." "Vy dng nh l ngi phi chun b nhiu, v dng nh iu bao gm nhiu cng vic vt v?" "Vng. Cn vt v hn v ti ng ging nhng gio hun ny, gn nh c nm trc, ti c cht t lo u v n. Cho nn trong hai tun trc khi ti ti , ti c k lng v vit ra cc lu trong ba gi mi sng. Cc gio hun ny c dy trong nm gi mi ngy trong nm ngy. Cho nn khi cc gio hun ny bt u, vo ngy th nht ti vn
80

| cn mt s lo u, nhng sau khi ti bt u phin th nht, th ti cm thy cht t thoi mi hn. Ti cm thy, By gi th c ri. Ri ngy th hai, ngy th ba, ngy th t, mi ngy mi s li tt hn ln cht t." "Ti hi t m, cng vic vt v c to ra cm gic tho mn cho ngi khng?" ti hi. "C ch, thc t, vo ngy cui cng ti cm thy cc k tho mn, cc k nh nhm. Mnh xong ri y! Tt nhin, trong trng hp ny cm gic v tho mn l do, t nht v phn ti, n gin gim nh lo u. Nhng v tng th, dng nh l cng vic cng vt v, cm gic v tho mn cng ln hn. Cho nn, ni chung ti cm thy rng nu bn i din vi loi vt v ny ngay by gi, th v sau iu dt khot l bn s tn hng mt loi tho mn c bit - hnh phc s ti. Cho nn, vt v l ht mm ca hnh phc, l nn tng." "Ngi ang ni rng ngi tri qua nhiu vt v v iu ng gp cho cm gic tho mn. Ti t hi ngi c cm thy rng cng vic cn mang tnh thch thc c hon thnh khng? c phi l yu cu tuyt i cho tho mn trong cng vic khng?" "C l tt hn c l khng c thch thc ," ngi p. "Th ?" ti khng chc liu mnh c nghe ng khng. Ngi va mi kt thc vic tha nhn s tho mn m ngi ta c c t vic hon thnh cng vic mang tnh thch thc no . "Nhng ngi va ni"
81
27/02/2010 - 1/ 41

"Thch thc bao gi cng c . Cuc sng bao gi cng a ra thch thc," ngi gii thch. "Chng bao gi cng hin din trong cuc sng; chng ta nht nh phi ng u vi chng. Chng ta khng cn thm bt k vn ph no vo. iu chng ta cn lm l bin i cc thch thc chng ta c thnh c h i - " "Loi c hi no?" "C hi cho vic to ra hnh phc ln hn," ngi tr li. "Cho nn khi nhng thch thc ny ti, bn nn n cho chng, nm ly chng mt cch sn lng, v coi chng nh cch pht trin bn thn bn, pht trin ln, chung cuc t ti cm gic sung sng v hnh phc ln lao. Thch thc c th c mc ch tch cc ny, ch li ny. "Ti ngh hnh phc xy ra, pht trin hn na, d l cng vic tinh thn hay cng vic vt l, ti ngh thch thc u rt cn thit. Chng hn, trong nghin cu Pht gio, tranh lun l cng c rt quan trng cho tin b. Chng ta phi dnh nhiu gi tri qua qu trnh trnh by quan im ca mnh, ci nhn ca chng ta b thch thc v cht vn v p ng vi nhng thch thc ny. Bng vic tham gia vo ci i lp, mt hiu bit su sc hn v quan im ca ngi ta s ni ln. Nu bn ch ngh v quan im ring ca mnh v bn khng sn lng m bn thn mnh lng nghe cc quan im i lp, s khng c ch cho s trng thnh hay ci tin. Vic n cho thch thc s gip rt nhiu cho vic mi sc tm tr bn. Khng c n, tm tr s o ut i. Chng phi th sao?"

82

| Ti gt u ng . Ti im ny c s ng thun chung gia ng v Ty: c hai pha u tha nhn tm quan trng ca thch thc. Thc t, quay ngc li nm 1776, nh kinh t chnh tr hc v trit hc Adam Smith, mt nhn vt c nh hng ln trong s pht trin ca ch ngha t bn phng Ty, cho m vang cm gic nh ca Dalai Lama. Trong cun sch c nh hng ln ca ng y S thnh vng ca quc gia, ng y vit rng mt ngi dnh c i mnh tham gia vo cng nhng nhim v lp li c khuynh hng lm mt i "thi quen c gng" v "ni chung tr thnh ngi ngu v dt nh iu thng c th xy ra cho con ngi." Thi c, c l ng Smith cn cht t cc oan hn c Dalai Lama trong cch nhn ca ng y. Nhng Dalai Lama lm r rng quan im ca mnh v vn thch thc: "Cho nn bt k khi no chng ta ni v hot ng tinh thn hay hot ng vt l, thch thc c th kch thch hay thc y s pht trin v tnh sng to. Trong nhng hon cnh mang tnh thch thc ny, bn cht sng to ca bn c tham gia y , c s dng y , trong khi nu bn vo tnh hung m mi th u l thng l, ch khng c thch thc, th c nguy c ca s tr tr, khng c s pht trin thm. Tt nhin," ngi ci, "nu cuc sng bn b thch thc, b e do, iu vn tt hn b chy. Nhng loi thch thc tt hn c l nn trnh i thay v nm ly n. Chng hn, nu bn b ch di ui, th chng c my nim vui v s tho mn khi bn m ly con ch hay thch thc tt hn c l chy i. V tt nhin mui hay rp yu cu bin php lin tc, l cch duy nht!" Ci ci
83
27/02/2010 - 1/ 42

hm hnh ca ngi ko di sau v ngi thm, "Tt nhin ti phi nhc ti iu khi ni v ch li ca thch thc vi vic lm, iu ny ng rng c kh nng vt qua thch thc , rng cng vic hay nhim v khng kh ti mc khng th vt qua c." "c," ti ni tip, "c cho l ngi c mt vic lm ni khng c thch thc, mt loi vic lm rt chn m ngi ch phi c mt mi ngy m chng cn g ti k nng ca ngi, ti nng ca ngi, thng minh ca ngi. Khng c thch thc . Nghin cu khoa hc ch ra r rng rng con ngi c khuynh hng bt mn nhiu hn trong cng vic ca mnh trong loi tnh hung , khng c yu t thch thc no c. Cho nn, khi ai phi ng u trong cng vic m khng c thch thc vi h, ngi c th ngh ra cch gii quyt iu khng? Ngi c cho rng vic to ra thch thc lm cho n tho mn hn l tng tt hay xu?" "Ti khng bit." Ngi ci. "Nu mt ngi c mt loi vic lm no trn dy chuyn lp rp, cng vic mi ngy, nhng nhim v c nh i hi t thch thc, rt chn v thng l... Ti khng bit lm sao to ra thch thc ti vic lm tr phi bn ph v ci g hay ph hoi my mc! "Nhng du sao i chng na, Howard ny, ti ngh bn cn nhn ra rng con ngi c nhiu tnh tnh v kh cht. Mt s ngi, c bit l ngi thng minh hn, c khuynh hng thch nhng thch thc tr tu v gii quyt vn , nhng h c th khng thch cng vic i hi n lc th cht. Nhng ngi khc c th a thch cng vic t thch thc
84

| hn. Chng hn, ti gp mt ngi Ty Tng, mt s trc y, ngi ny thch lm cng vic rt khng thch thc, loi lao ng th cht thng l, nhim v lp li m khng i hi nhiu ngh. Cho nn trong cng vic ngi ny li thch ngh v php Dharma5. Cng vic gii phng tm tr ngi ngh v cc th khc. "By gi, nu ni rng s ny a thch cng vic khng thch thc, ti ngh iu quan trng cn lu tm l thch thc ti t mi loi lnh vc ca cuc sng chng ta. Chng hn, vi ngi thc hnh tm linh hay ngi tm kim trau di t bi v tr, vic p ng vi k th ca ngi bng thng cm v t bi c th c coi nh thch thc. Hnh ng vi lng tt, v thm ch cn biu l s yu mn vi k th ca ngi ta, by gi l thch thc ln! Nhng nu ngi ta c th lm c iu , v chung cuc thm ch thy kt qu tch cc no , th s c cm gic tho mn v hnh phc v cng. Cho nn, vi nhng ngi tm kim thc hnh t bi, vic p ng vi au kh ca ngi ngho, ngi yu, ngi khng c bo v, v ngi bt lc, y l nhng
Thut ng php Dharma c th mang nhiu ngha, nhng khng c t ting Anh tng ng. N thng c dng ni ti cc gio hun v hc thuyt ca Pht, k c cc truyn thng kinh sch cng nh cch sng v s nhn bit tm linh, ny sinh t vic p dng gio hun ny. i khi cc Pht t dng t ny theo ngha chung hn - biu th thc hnh tm linh hay tn gio ni chung, lut tm linh v tr, hay bn cht ng n ca hin tng - v dng thut ng Buddhadharma ni ti mt cch c th hn v cc nguyn tc v thc hnh con ng Pht gio. T ting Phn Dharma c suy ra t ngha gc t nguyn "nm gi", v trong ng cnh ny t ny c ngha rng hn: bt k hnh vi no hay hiu bit no phc v "nm gi ngi ta li" hay bo v ngi ta khi kinh qua au kh v cc nguyn nhn ca n. 85
27/02/2010 - 1/ 43
5

thch thc. Thch thc khng nht thit c ngha l ci g gy cn tr hay tiu cc. Cng khng phi mt nhim v thch thc ngi ta nu ngi khng quan tm ti ci g v iu . Chng hn, au kh ca ngi ngho c th khng phi l thch thc cho ai ngi n gin khng quan tm. Tuy nhin, vi ngi thc hnh t bi, n chc chn l thch thc. Cho nn, ti ngh bao gi cng s c s khc bit c nhn trong iu ai c th hay khng th coi l thch thc, cng nh mc thch thc m h a thch. "Cho nn," ngi kt lun, "khi bn ni v cng vic, ti coi iu quan trng phi lu tm l bao gi cng c nhiu loi ngi khc nhau, ti cho l khng th ni theo kiu phn loi rng cng vic mang tnh thch thc l tt hn hay cng vic khng c tnh thch thc l tt hn. Ti khng bit. iu ph thuc vo con ngi." Ngi dng li, v bt u ci khc khch. "Ring ti, ti ngh khng thch thc no l tt hn bi v khng thch thc no bn c th nm di ra v ngh ngi. Ng tra mt cht." "Ni nghim chnh, ngi c tht ngh rng nu khng c thch thc no trong cng vic m ngi ta vn c th c c cm gic hon thnh v tho mn t cng vic khng?" Ti hi. "Ti khng ngh rng thch thc l yu cu tuyt i cho vic tho mn v hon thnh. Chng hn, vic biu l t nhin s nng nhit v yu mn, quan h vi ngi khc theo cch , l v n lc. N khng yu cu nhiu thch thc, nhng bn qu c thu c nhiu tho mn t iu ." "iu ng," ti tha nhn.
86

| Tm tt li nhng pht hin mi nht ca cc nh khoa hc x hi, Edwin Locke, trng khoa, gio s danh d v lnh o v ng c ti i hc Maryland, College Park, ni, "Nghin cu nht qun ch ra rng s thay i tinh thn - vi gi nh ngi ta sn lng p ng vi thch thc - l yu t quyt nh ch cht cho vic tho mn vi vic lm." Mc cho mi ni r rng gia thch thc v s tho mn cng vic, gio s Locke gi rng s sn lng ca ngi ta p ng vi thch thc cng l nhn t quan trng. y l ch s a dng c nhn bc vo cuc nh Dalai Lama ch ra mt cch ng n, c th c s khc bit c nhn mc ca thch thc m ngi ta cn, hay sn lng p ng. Mt s ngi c th pht t nhanh trong cng vic c thch thc cao, trong khi nhng ngi khc c th km sn lng nhn cng vic c thch thc cao. Cho nn, khi chng ta tm kim lm ti u hnh phc ca mnh cng vic, chnh tng ngi trong chng ta mi quyt nh mc thch thc no cho mc trng thnh v tho mn ln nht. Nh Dalai Lam nhc nh chng ta, quan h vi ngi khc bng tnh yu v lng thng mn l ngun gc phong ph cho tho mn m dng nh c th l v n lc. Thc t, cuc sng a ra nhiu khonh khc tho mn nh vy, nhng khonh khc c th pht sinh mt cch t pht, v n lc. Cm gic ny ca s hon thnh su sc c th xut hin trong khi chng ta tham gia vo nhiu loi hot ng con ngi khc nhau, trong bt k khung cnh thc no - v tt nhin ch lm vic khng phi l hon ton khng c nhng kinh nghim nh vy.
87
27/02/2010 - 1/ 44

Nhiu nm trc y, mt trong nhng thy ho hc ca ti k cho ti v kinh nghim ng y c trong khi lm vic trong phng th nghim ca mnh. "Ti ang gia mt kh khn nhng thc nghim li th v nh mt phn ca nghin cu ca ti. Sau khi ngh gii lao ung c ph, vo qung mi ri, ti t chic cc xung v tr li cng vic. Sau dng nh qung nm hay mi pht, mt s sinh vin ca ti vo phng th nghim v bt u hi ti mt s cu hi. Ti ang ng gia lc a ra vi li ch gii, cho nn ti ngn ngi dng iu mnh ang lm, v ti b hi cht kh chu l h quy ry ti ngay lc ti mi bt u, v ti nh gp h trong vi gi sau, vo lc ba ri chiu. Du sao i chng na, ti cng dng iu ang lm v nhn ln ng h. Lc gn bn gi ri. Ti lm vic gn nm ting, vy m dng nh thi gian khng tri qua, v iu hon ton v n lc. Ti khng ch khng mt, m ti cn trn y nng lng. Ti khng nh ci g ti lm trong thi k , vy m khi ti xem li ghi chp ca mnh, ti t bc tin cc ln trn mt vn rt kh. Ti hon ton b cun ht vo iu ti ang lm. Ti khng th tin c vo iu . Ti hm ti c cm gic hon thnh trn vn v cm thy mt loi nng lng dng nh ko di sut my ngy." Mc du iu ny xy ra t nhiu nm trc khi ti ln u tin nghe thy thut ng ny, v gio s ny m t hon ton ng vic trong trng thi "tun chy" khi lm vic. Khi nim v tun chy ln u tin c nh khoa hc tm l v x hi Mihaly Scikszentmihalyi a vo (c l Chich sen mi hai), v qua ba thp k qua, tin s
88

| Scikszentmihalyi nghin cu v lm tinh vi thm khi nim ny. Thut ng "tun chy" m t cho trng thi tinh thn m phn ln chng ta kinh nghim vo lc ny lc khc. ang trong tun chy ngha l hon ton b cun ht vo bt k ci g ngi ta ang lm vo khonh khc . N xut hin khi ngi ta hon ton hin din v hon ton tp trung vo nhim v ang trong tay. Ngi ta c th tun chy trong khi chi bng r, lm iu khc, gii bi ton ton hc kh, tham gia vo giao dch kinh doanh, tro ni, hay n gin trong i thoi su sc vi ngi bn hay ngi yu. V bn cht, tun chy c th xut hin trong bt k hot ng no ca con ngi, d l lm vic hay chi a, d ch yu l hot ng mang tnh vt l, tinh thn hay x hi. Trong khi tun chy c th xut hin trong nhiu hon cnh khc nhau, cc nh nghin cu tm ra rng cc c trng c bit ca trng thi ny l hon ton u n v n nh: cng cc tnh nng c trng ca trng thi ny hin din trong bt k hot ng hay khung cnh no c cho. Cng c mt tp cc hon cnh c th cn to ra trng thi ny. Tun chy pht sinh khi chng ta tham gia vo mt hot ng m chng ta cm thy n l quan trng, c ngha cho chng ta, v xng ng lm. Tun chy cn rt c th xut hin hn khi c nhng mc ch r rng cho hot ng, v chng ta nhn c mt loi phn hi tc khc no v tin b ca mnh khi hot ng ny pht l ra. Nhim v phi mang tnh thch thc v i hi k nng, nhng phi cn bng ng gia thch thc v kh nng ca chng ta nhng ngi trong tun chy cm thy rng k nng ca h ang c tham d y vo nhim v trong
89
27/02/2010 - 1/ 45

tay. V cho d d n c th mang tnh thch thc v i hi k nng - vo khonh khc n vn c cm thy l v n lc. Trong khi ang tun chy, chng ta t thy mnh tham gia vo hot ng ch v mt mnh chng ta m thi, khng v bt k phn thng no chng ta c th nhn c. Nhim v ny v bn cht mang tnh phn thng ri, trong v ca chnh bn thn n. "Ngi bit y, mt trong nhng l do ti nu ra ch v thch thc trong cng vic," ti ni vi Dalai Lama, "l bi v n lin quan ti mt khi nim dng nh thng bt ra trong nhng ngy ny trong sch bo tm l, khi nim v 'tun chy'. Thch thc l mt trong nhng nhn t i hi to ra trng thi tun chy ny. Khi nim ny c nhc ti ngy cng nhiu trong cc bi bo v hnh phc con ngi, v trng thi ny thng thng c th xut hin trong cng vic. Ngi c quen thuc vi khi nim v tun chy khng?" "Khng," Dalai Lama tr li. "Bn c th gii thch cho ti bn ng g bi thut ng khng?" "Th ny, mt cch tm tt th khi nim by bao gm mt trng thi tm tr c bit, xut hin khi s ch ca chng ta hon ton c hi t vo mt nhim v hay d n c bit m chng ta ang lm vo lc . l trng thi tp trung mnh lit v tham d su sc vo hot ng ny. Trong khi tun chy, ngi ta mt cm gic v thi gian, c dng nh thi gian dng li v ngi ny hon ton trong khonh khc hin ti, khng ngh g ti qu kh hay tng lai. Ngi ny b chm vo hnh ng ti mc h thm ch mt cm gic v ci ta hay s
90

| ng nht, cm gic v ci ta tan bin, khng c g v 'ti' c, kiu nh ti ang lm iu ny, hay ti cm thy iu . "Du sao i chng na, trong khi tham gia vo mt hot ng, cng c cm gic v v n lc, cm gic kim sot hon ton i vi iu ngi ta ang lm. Chng hn, ly mt ngi chi tennis chuyn nghip. H thc hnh v thc hnh trong nhiu nm mit mi k nng ca mnh, v by gi h ang trong trn u vi mt i th kh chi. H vo trng thi m tt c k nng ca h v tt c vic hc tp v kh nng ca h u p ng cho thch thc ny t i th v to ra mt loi cn bng. Chuyn ng th cht ca h v trng thi tp trung cao tt c u gip to ra trng thi tun chy. "Mc du tun chy c th xut hin trong bt k hot ng no, mt s nh kho st thy rng ngi M kinh nghim tun chy trong cng vic nhiu hn h kinh nghim trong thi gian ri ri ca mnh. Mt s trong cc nh nghin cu ny cm thy rng mi ngi kinh nghim tun chy trong cng vic nhiu hn bi v l ni chng ta c th ng u vi thch thc hay c hi gii quyt vn , nhu cu thc thi k nng ca mnh, v l mi trng ng vin chng ta hi t vo nhim v trong tay. Chng hn, gi d ngi ang phi ni cho mt s ng thnh gi v ch li rt phc tp. Ti liu rt kh v mang tnh thch thc, vy m ngi chun b, ngi nghin cu, ngi pht trin nhng k nng, kh nng no , v tri thc v lnh vc ca mnh. Nhng iu kin ny c th lm ny sinh ra trng thi tun chy m ngi b cun ht vo ti liu
91
27/02/2010 - 1/ 46

ny n mc ngi thm ch khng ngh v cch vic ni ca ngi din ra th no, thm ch ngi cng chng ngh, mnh l Dalai Lama. Ngi mt tt c mi du vt thi gian v s ng nht bn thn." Dalai Lama nghe mt cch chm ch. "Ci loi hi t tinh thn m bn ang ni ti, ch c hp nht ton b vi hnh ng ngay tc khc ca ngi ta, vi ti dng nh ging phm cht ca tm tr c ni ti trong tm l Pht gio l 'n nh thin'. Ti tin rng mi ngi trong chng ta u c th pht trin kh nng hi t s ch ca mnh vo bt k vt no hay hot ng no c chn ra trong mt thi gian ko di. Mt trong nhng c trng ca tm tr hi t nh vy l ch n thu ht hon ton vo hot ng c chn. Trong mt s trng hp, ngay c nhng nhiu lon trong mi trng ngay bn cnh cng khng c tc ng g ph hoi chiu su ca s tp trung ny. Ti bit cc c nhn t ti nhng trng thi nh vy ca tm tr. Chng hn, Gen Nyima-la, mt trong nhng thy u tin ca ti, c kh nng ng ngc nhin v vic tp trung. Thng khi ng y i vo trong suy t su, ti c th thy cch din t khun mt ca ng y tri qua s thay i thy c. Khi ng y trong trng thi , ng y tr thnh gn nh qun lng mi th vt l ngay xung quanh mnh. Chng hn, nu mt tr vo rt chn tr cho ng y hay ci g , ng y n gin khng ti iu ny. C mt loi hp nht ton b ca tm tr ng y vi vic suy t ca ng y. Cho nn vi ti, iu c l ng vi 'tun chy' l g nh bn ang m t." Ti ngt li y. "Vng, iu c v tng t. Cho nn, khi ai tham gia vo cng vic, v h
92

| trong trng thi tun chy, h i ti im h b cun ht ton b vo cng vic, thun tu ch v cng vic m thi. H b hi t vo trong n, h khng lm cng vic v tin bc, h khng lm n v danh vng, h khng lm n tin thn trong ngh nghip, h thm ch khng lm n v ch li x hi. H ch b thu ht vo v tp trung vo cng vic n mc bn thn cng vic tr thnh ngun tho mn. Cho nn cu hi ca ti vi ngi l, ngi c suy ngh g v cch to ra trng thi trong cng vic khng?" "Trc ht, nu bn ang tm kim tho mn t cng vic ca mnh, ti ngh rng khi mt ngi ang trong trng thi tm tr b thu ht vo mt im , th khng th no thu c s tho mn vo khonh khc , bi v s tho mn l mt loi trng thi tinh thn khc vi trng thi hon ton cun ht m bn ang m t." "Ngi nu ra mt vn thc hay," ti nhn xt vi mi quan tm ln. "Thc t, nghin cu tm thy cng chnh cng iu , nhn thy rng khi ai ang trong trng thi tun chy , th ngi ta khng thy h mm ci v suy ngh v h ang hnh phc th no v h ang vui th no. Cm gic v tho mn ti sau. Cho nn ngi ni phi. Nhng cu hi ca ti vn l, t vin cnh ca ngi, liu c cch no to ra nhng hon cnh cho trng thi tun chy trong cng vic, d cng vic ca ngi ta c ngu nhin l bt k ci g?" Dalai Lama dng li vi khong khc, ri ni, "Gi tr ca mt tm tr tp trung nh vy c tha nhn trong nhiu truyn thng tm linh c. Thc t, trong mt s nhng truyn thng ny, nh Pht gio,
93
27/02/2010 - 1/ 47

chng ti tm ra nhng phng php thc hnh cho vic pht trin v nng cao tm tr n nh. Cho nn, ti ngh rng vic tin hnh thc hnh no v thin n nh c l s c ch6. Bi v trong thin n nh bn chn bt k i tng no v c gng tp trung tm tr vo n. C l iu t nht cng c th hi t tm tr ngi ta v lm ngi ta quen thuc vi trng thi tm tr tp trung ." Dalai Lama tip tc, "Th th tt nhin c cc nhn t khc c th ng gp cho kh nng t ti trng thi . Chng hn, bn nhc ti l trng thi tun chy pht sinh khi ngi ta tham gia vo cng vic c tnh thch thc no hay khi gii quyt vn no , v k nng v kh nng ca ngi ta c dng p ng cho thch thc . Cho nn iu tu thuc vo k nng v tri thc ca ngi ta v nhim v trong tay. iu ny gi rng ngi ta c th lm tng trng thi ny ln bng vic tng s quen thuc ca ngi ta trong cng vic hay ch c bit. c th l vn hc tp thng xuyn v quen thuc ho dn, tr nn quen vi mt cch ngh hay cch lm c bit v mt nhim v no . "V nhn t khc c th tham gia vo - ti ngh ngi ta s rt c th i vo trng thi tun chy nu ngi ta c mc quan tm cao ti ch hay loi cng vic bt u. Cho nn, trong v d v Gen Nyima-la, ng y cng c mi quan tm v s quen thuc ln lao vi cc ch ng y ang tp trung vo.

Xem Ph lc, trang 209, v hng dn ca Dalai Lama v vic thin n nh c s. 94

| "Nhng ti cng cho rng trng thi bn ang m t, loi trng thi m ngi ta mt cm gic v thi gian hay thm ch s ng nht, c th ny sinh trong nhng hon cnh khc hay di nhng iu kin a dng. Ti khng cho rng cn phi lin kt n vi hnh phc hay trng thi tinh thn tch cc. Ti ngh n c th c lin kt vi c trng thi hnh phc hay trng thi bt hnh. Chng hn, i khi khi bn b ni s bt gi hon ton v tr nn t lit bi kinh nghim ny, bn c th kinh nghim vic mt thi gian. Khi ti ang ging mt lot bi v mt vn bn, nu ti tn hng kinh nghim ca vic ging, th ti c khuynh hng mt mi cm gic v thi gian. Mt khc, nu ti bt gp nhng im cc k kh v ti nh vt vi vic bnh lun ca mnh, th kinh nghim ngc li xut hin: Ti y ti cm thy dng nh thi gian ang ko i vi nhp rt chm. Cho nn hin tng ny v vic mt hay bp mo thi gian c th xut hin khi tm tr ngi ta tp trung y v nghin cu su vo phn tch lan man, cng nh khi tm tr ngi ta b thu ht bi nhiu xc ng tiu cc nh ni s. Khi kinh nghim ny xut hin, mt trong cc du hiu qun lng l vic qun lng hon ton cc bin c trong mi trng vt l bao quanh." Ngi tip tc, "Chng hn, c th c nhng c hi bn qu s hi, gn nh s n cht, th th vo lc bn cng b thu ht ton b v khng c cm gic g. Cho nn, y ngi ta c th trong trng thi mt cm gic v s ng nht, v thi gian, v ni chn, v vn vn, ngi ta ton b vo khonh khc , nhng iu l khng t nguyn. y khng phi l do mi quan tm hay s tham gia vo vn
95
27/02/2010 - 1/ 48

hay cng vic th v. y l v ni s, nhiu s hi, gn nh bn b sc. "Ti t hi - khi ti chy trn khi nh lc ngi cng sn Trung Quc xm lng, ti kinh hong ti mc ti c th kinh nghim trng thi 'tun chy' vo mt khonh khc." Ngi ci. "Tm tr ti trng trn, trong trng thi v ngh." Ting ci khng kim ch c ca ngi tng ln khi ngi nh li, "Ti cng nh khi ti mi by tui, ti c li cu nguyn, ti nh ti mt cuc t tp khng l, ti ngh c ti vi nghn s . Cho nn, y vi nghn s trc ti, v cng c c cc quan chc chnh ph cao cp. Ti hon ton... ti khng bit liu y c phi l t ng khng: xo trn lung tung. Ti hon ton trong trng thi v ngh. Ti nh iu r lm, ti dnh nhiu thng trc thc hin vic c li cu nguyn hng ngy. Cho nn, mt khi ti bt u li cu nguyn ny th n lu lot lm, v bi v vic hun luyn nn n thnh t ng. Nhng tm tr ti li tr thnh trng trn ton b. Sau hai hay ba pht c mt s ngt, v th ri ti vi con b cu ang i quanh y , ngay trc ti, ti thy umze, bc thy tng kinh. V th ri ti b s hi xm chim. Khi ti nhn li nhng ngy ny, ti ngh rng ni kinh hong m ti kinh nghim nhn c hi c th thm ch lm ngn li c cuc sng ca ti." "Vng," ti p li, "Ti khng cho rng trng thi trng trn khi ngi ta vo hon cnh cc k lo u v trng thi tun chy l cng mt iu. By gi, ti phi th nhn rng ti dt khot khng phi l chuyn gia trong nghin cu v tun chy, nhng ti vn on, chng hn, rng nu h lm vic xem xt k
96

| PET hay EEG v o vng hot ng trong no khi ngi tng v kinh nghim lo u cc mnh, v cng xem xt v o trong cc hon cnh khc khi ngi b cun ht ton b vo cng vic no n mc t ngi vo trng thi tun chy m ti va ni ti, s l nhng iu khc nhau, hai vng khc nhau ca b no c kch hot. Bi mt l, khi ngi tun chy, ngi c th rt thnh thi, l trng thi bnh thn..." "Bn thc s ging "s tun chy" ny, Howard!" Dalai Lama ku ln vi ting ci khc khch khoi tr. "Th ny, ti khng mun trn chy n cht, nhng iu li ti nhiu vo nhng ngy ny, c bit khi c v nhng l thuyt mi nht v hnh phc. V mt s trong nhng sch bo dng nh cn m t trng thi ny gn ging nh mt loi kinh nghim nh ca con ngi, loi kinh nghim ng vin cho s trng thnh v t ti tim nng y ca ngi ta." "Vn cc l thuyt," ngi trm ngm, "l ch chng c th tn hng s ni ting c chc lt, v mi ngi ni v nhng iu ny, nhng th ri chng c th b thay th i, hay t nht th cng c lm tinh t hn, bng l thuyt khc. Nhng ti hiu s khc bit trong iu bn ang m t. Cho nn, nu ti hiu ng, "tun chy" ny biu th rng thi gian tri qua mt cch v n lc v phn bn. V bn cng tnh nguyn tin hnh ci g . V ci l ci g th v, ci g m bn mun tham gia vo v ri bn s b cun ht ton b vo trong n." "ng y," ti ni.
97
27/02/2010 - 1/ 49

"Ri, nh ti nhc ti, c th c mt s iu, nh mt s loi thin vo mt im hay thin phn tch c th c ch. Nhng d trng thi c hay n th no, ti khng ngh n l ngun quan trng nht cho tho mn, hon thnh hay hnh phc." Ti nh li ln u tin ti nghe thy gio ho hc m t trng thi hon ton m chm vo trong cng vic ca mnh, b mt hon ton s ng nht v cm gic thi gian. Ngay c by gi, iu vn c v nh l ci tt hi ng ch trch i vi ti, ti ngh vy. "Sao ngi li ni th?" ti hi. "Bi v, vi iu ny, bn khng th trong trng thi mi lc c. By gi, qua tho lun ca chng ta v qua cun sch m chng ta ang lm vic, chng ta ang c gng to ra mt loi 'tun chy' khc. Mt loi tun chy c th c duy tr hai mi bn gi mt ngy. l mc ch chnh ca chng ta - bt kp ci g chng ta c th dng ngay c khi chng ta ang tri qua thi k kh khn, nhng nhn t chng ta c th dng gip cho tm tr mnh cn bnh thn - hnh phc, cho d - khi mi s khng i ng. l iu chng ta ang c gng lm. "Cho nn, qua 'tun chy' ny, cho d bn c c loi hnh phc tm thi no , n s khng l iu tip din mi. iu chng ta thc s cn l ngun tho mn, ngun hnh phc tip din. Chng hn, khi chng ta ni v thc hnh mt tng ca vic

98

| pht trin phc lc ln lao7, ngay c nhng trng thi rt cao ca phc lc v cc lc cng khng th c duy tr hai mi bn gi mt ngy. Cho nn ti ngh trng thi tun chy ny l khng chc chn hay bn vng, v ti ngh iu quan trng hn nhiu l pht trin cc ngun tho mn khc qua cng vic ca ngi ta, iu c mang ti bng vic hun luyn tm tr ngi ta, nh hnh ci nhn v thi ngi ta, tch hp cc gi tr nhn bn c s vo ch lm vic. Chng hn, gii quyt vi cc xc ng tiu cc ca ngi ta trong cng vic, gim bt gin d, ghen t, tham lam, v vn vn, v thc hnh vic quan h vi ngi khc bng lng tt, t bi, khoan dung; nhng iu ny l nhng ngun tho mn n nh v quan trng hn nhiu so vi vic n gin c gng to ra 'tun chy' nhiu nht c th c. ... Tun chy tng c m t nh kinh nghim ti u ca con ngi, v chc chn nu ngi ta ang tm kim hnh phc trong cng vic th d hiu s hp dn ca vic i vo trong trng thi m bn thn cng vic tr thnh khen thng thc cht, lin kt vi cm gic su sc ca s hon thnh v hi lng. Nhng Dalai Lama li nu ra cu hi ch cht: Xem nh mt ngun chnh cho hnh phc v tho mn trong cng vic, trng thi tun chy chc chn c th no?
Mt tng ni ti h thng thc hnh thin bao gm vic ni knh ti cc trng thi c tinh luyn cao ca tm tr v nng lng thn th tinh t. Ngi ta ni rng khi ngi thc hnh tr thnh tinh thng vi nhng k thut ny v t ti nhng trng thi cao ca vic hiu ra nh kt qu ca nhng thc hnh ny, h cng kinh nghim cc mc su sc ca phc lc tm linh. 99
27/02/2010 - 1/ 50
7

Bui ti sau cuc i thoi ca chng ti v tun chy, ti ngh v iu Dalai Lama ni. Ti bng nhin nh li mt phn cu chuyn ca thy ti m ti qun mt. Sau khi thy kt thc vic m t kinh nghim ca mnh, ti hi thy liu thy c bao gi kinh nghim iu trc y khng. " c ch," thy p, "cng loi iu xy ra cho ti t nht su by ln trong vng hai nm qua." R rng, nh Dalai Lama ch ra, trng thi tun chy li ci g c ham mun nh ngun hnh phc v tho mn chnh yu. Theo cuc thm d ca vin Gallup, qung mt phn nm ngi lao ng M bo co vic kinh nghim mc tun chy no trn c s hng ngy, vi vic tun chy c nh ngha y l b cun ht hon ton vo cng vic ca h ti mc h mt du vt thi gian. Nhng hn mt phn ba s ngi li ch ra rng h him khi hay chng bao gi kinh nghim iu . Nhng con s ny ch gii hn cho ngi lao ng M, nhng mt cuc iu tra quc gia c pht hin ra cng t s ny cho nhng ngi lao ng c. Cc nh nghin cu dng rt nhiu phng php nh lng kinh nghim v tun chy trong cuc sng thng ngy. D l dng cc cuc phng vn nh lng sau kinh nghim ny, cc trc nghim vit, hay cch o "thi gian thc" dng phng php c tn ESM (phng php ly mu kinh nghim), khng c hoi nghi rng tun chy c xu hng xut hin tng hi, in hnh ch cho cc thi k ngn, v khng phi l ci g m c nhn c th c tnh duy tr trong sut ngy lm vic. Nh vi hu ht cc c trng con ngi khc, cng nhng bin thin c nhn ng k, vi nhng ngi ny th nghing nhiu, ngi khc nghing t v kinh nghim tun chy.
100

| Khi ni v hnh phc con ngi, d trong cng vic hay chi a, Dalai Lama c ln nhc nh ti rng c nhng mc v phn loi khc nhau v hnh phc. Trong mt cuc i thoi, c k li chi tit trong cun sch trc y ca chng ti, Ngh thut ca hnh phc, ngi phn bit gia hai kiu tho mn ca con ngi: vui th v hnh phc. Vui th chc chn c th cung cp mt loi hnh phc tm thi v sinh ra trng thi xc ng mnh m. Ngi gii thch rng vui th ny sinh trn c s kinh nghim gic quan, nhng v n ph thuc vo iu kin bn ngoi, n l ngun hnh phc khng chc chn. Ngi ch ra, "Hnh phc tht lin quan nhiu ti tm tr v tri tim. Hnh phc m ph thuc ch yu vo vui th th cht l khng n nh; hm nay n c, hm sau n c th khng c." Vi Dalai Lama, hnh phc thc c lin kt vi cm gic v ngha, v pht sinh trn c s ca trau di c suy xt nhng thi v ci nhn no . Ngi ta c th t ti kiu hnh phc ny qua vic hun luyn c h thng cho tm tr. Vic hun luyn ny bao gm nh bt r cc trng thi tiu cc ca tm tr nh hn th, th ch, ghen t, hay tham lam, v trau di c suy xt cc trng thi tinh thn i lp v lng tt, khoan dung, mn nguyn v t bi. Hnh phc thc c th cn nhiu thi gian hn sinh ra, v i hi n lc no , nhng n l hnh phc ko di m chng ta c th duy tr cho mnh ngay c trong nhng iu kin c gng nhiu nht ca cuc sng thng ngy. iu ny em chng ti tr li vi tun chy. Trong m t v kiu tho mn hay hnh phc lin kt vi trng thi tun chy, phn ln cc nh iu tra u a ra s phn bit tng t gia vui th v hnh
101
27/02/2010 - 1/ 51

phc, v t tun chy vo loi th hai. H coi vui th ni chung l tho mn cho nhu cu sinh hc, v h phn bit tho mn tun chy bng vic gn ci nhn khc cho loi hnh phc , gi n l "s hi lng", "s hon thnh" hay "tn hng". Vi cc nh khoa hc ny, gi tr ca tun chy vt ra ngoi s tho mn bn cht ca con ngi trong trng thi vi pht hay vi gi. Theo cc nh nghin cu Jeanne Nakamura v Mihaly Csikszentmihalyi, "Vic kinh nghim tun chy ng vin ngi ta bn b v quay tr li mt hnh ng bi v phn thng kinh nghim m n ha hn, v do khuyn khch s tng trng k nng qua thi gian." Vy, n l lc y chng ta ti trng thnh v t ti tim nng con ngi ca mnh. Nhng Dalai Lama li a chng ta bc thm mt bc ra ngoi iu . Trong khi vn tha nhn gi tr no ca trng thi tun chy, ngi cm thy rng chng ta khng cn tun chy thc y mnh hng ti s trng thnh - chng ta c th nhm thng ti khung thnh, v i thng ti hnh phc chng ta tm kim. N bt u bng vic nhn ra y tm quan trng ti cao ca cc gi tr nhn bn c s, iu ngi cm thy l ci ngun ca hnh phc thc s, d ti ch lm vic hay nh - cc gi tr nh lng tt, khoan dung, t bi, chn tht, tha th. Da trn s thuyt phc y ca chng ta v gi tr ca cc phm cht nhn bn ny, chng ta vy c th bt u vic hun luyn tm tr mnh, nh hnh li thi v ci nhn ca chng ta. Ngh li v ngi thy trc y ca mnh theo nh sng ny, d dng thy rng thy khng hn l ngi qung co cho ngi lao ng hnh phc.
102

| Trong khi l mt hc gi li lc, mt nh vn sng tc nhiu v mt nh nghin cu ti nng, thy ni ting bi lp d, nn nng, qu i hi, v ni chung khng c a thch. Nhiu sinh vin i hc ca thy khip s lm vic vi thy. a thch lm vic mt mnh trong phng th nghim, thy t quan tm ti vic dy, thy thng trt vic dy cho cc tr l ging dy ca mnh. Tuy nhin cng trong cng khoa , cn c mt thy gio khc m ti ngh ti nhiu ln trong cc nm qua. Ngi ny chc chn l km ti nng hn ng nghip ca mnh, v cng t c tha nhn chuyn nghip. Bt k cng vic no m ng y tham d vo, ng y u d dng b sao lng - nu mt sinh vin hi bt thnh lnh khng bo trc, ng y bao gi cng sn lng dng li iu mnh ang lm v ni chuyn lun. M rt thng l cuc tho lun nhanh chng bin t ho hc sang bng r hay nhng phim mi nht. Chc chn ngi ny khng th c c nhng pht minh mi ln lao, v cng khng phi l khng c l do on rng ng y chng bao gi kinh nghim c trng thi tun chy. Nhng ng y li c ti ging dy. ng y c cch lin h vi sinh vin ca mnh, gy hng khi cho nhiu ngi quan tm thc s v ho hc, cho d ban u nhiu ngi thy ch ny va qu kh va qu chn, s t hp chn cht. Cc sinh vin i hc ca ng y tn th ng y, v ng y tr thnh ngi c vn nhiu kinh nghim cho nhiu ngi trong s h, gy hng khi v nh hng ti h ra xa bn ngoi gii hn ca lp hc. Ti c th d dng hnh dung ra v s sinh vin nhng ngi m, qua qu trnh bn mi nm ngh nghip ca ng y, c to hng khi
103
27/02/2010 - 1/ 52

bi lng tt ca ng y, s sn lng gip ca ng y, v mi quan tm thc m ng y a vo trong ngh nghip ca sinh vin, cho d h cn ngn ngi chn ho hc nh iu kin tin quyt cho lnh vc nghin cu khc. Ti chc chn khng phi ch mt mnh ti nh ti thy mt cch tru mn mi nhiu nm v sau. D dng on c thy no tn hng cuc sng hnh phc hn, trong cng vic cng nh ti nh. ... Ti ti ngi phc v ca Dalai Lama v vi nhn vin lng vng bn ngoi hin, v nhn vo ng h, nhn ra chng ti vt qu hai gi c chia phn. Dng nh l chng ti mi ch bt u. Ti on rng trong lung tho lun, ti i vo trong trng thi tun chy. Dalai Lama cng dng nh chng vi g i ti kt thc. Ngi dng li i lc c dng nh b cun ht hon ton vo ngh. Cui cng, ngi ni, b sung thm mt chiu khc cho tho lun ca chng ti. "Ti ngh iu quan trng khi chng ta ni v nhng iu ny l gi cho bc tranh ln dn trong tm tr. By gi chng ta ang tp trung vo tho lun v cng vic v cch thc n lin quan ti hnh phc trong cng vic. Nhng dt khot c th l ngi ta cng c cng vic rt thng l, cng vic c th khng mang tnh thch thc v thm ch c th ng chn na, vy m h vn c th l nhng ngi hnh phc. Th gii ny trn y cc v d v iu . Cho nn trong nhng trng hp , cc c nhn c th c cc ngun tho mn v hon thnh khc, h s khng ly cng vic lm ngun tho mn ch yu."
104

| "Ly v d v mt ngi lao ng c mt vic lm thng l rt chn, mi ngy u lm t sng sm ti ti khuya. By gi, nu ngun tho mn duy nht ca ngi bt ngun t vic lm ny, nu h khng c cuc sng bn ngoi cng vic, dnh t thi gian vi gia nh v bn b, v nu h thm ch khng trau di tnh bn trong cng vic, th ti ngh c tim nng cho bt hnh , v chung cuc ngay c nhng vn tinh thn no . Nhng nu bn ly mt ngi lao ng khc, cng lm cng vic thng l , vic lm chn ngt, nhng ai c mi quan tm bn ngoi cng vic, dnh thi gian cho gia nh mnh, i chi cng bn b; h s l ngi hnh phc hn. H c th khng c cng vic th v, nhng h vn c th c cuc sng th v. Cho nn trong trng hp , h c th dng vic lm ca mnh n gin nh phng tin lm tin, nhng tm thy s tho mn v hon thnh chnh ca mnh t cc lnh vc khc ca cuc sng. "Cho nn cuc sng hnh phc c s a dng, hy ton th hn v y hn. Ngi ta khng nn ch tp trung vo vic lm hay tin bc. iu l quan trng." Chng ta tn hng cng vic ca mnh nhiu n u cng khng thnh vn , sm hay mun chng ta nht nh i ti thi k chng ta cm thy t c kch ng trong cng vic, c l mt cht t chn, c th ch l s khng tho mn m h. Cng vic ca chng ta khng cn cung cp cho chng ta cm gic tho mn v hon thnh m n c thi cung cp. i khi iu ny c th l bc ngot trong
105
27/02/2010 - 1/ 53

qu trnh pht trin ngh nghip ca mnh. i vi nhiu ngi, chng ta c th din gii vic mt nhit tnh ny nh mt tn hiu, mt tn hiu rng c l chng ta chn sai ngh nghip - c th chng ta ang lnh vc sai, v l lc tm vic lm mi, vic s nh thc trong chng ta nim vui v s kch ng m chng ta c thi kinh nghim. Tt nhin, i khi l trng hp, nhng trc khi quay sang cc mc rao vt trn bo, iu sng sut l dng li v thm nh tnh hung ca ngi ta. Nh Dalai Lama ch ra, vic kinh nghim s chn nn theo thi k trong cng vic chnh l bn tnh con ngi. iu l thng thng. Khi thc t ca ngi gp cht t t nht, ngi khng t b o chong ca nh s, t nht cng cha t b ngay. y l nguyn tc v thch nghi trong cng vic, mt c trng bm sinh ca con ngi, mt nt c bit c t lu ca con ngi, cng c cc nh tm l nghin cu v lm t liu k lng. Cho nn bt k ci g, tt hay xu, cuc sng nm vo chng ta, cng u c khuynh hng tr thnh quen thuc cho hon cnh ca chng ta. Nhc ngn gn li vn ny trong cuc i thoi tip sau, Dalai Lama lu , "Mi ngi c khuynh hng tr nn quen vi mi th, v i khi c th nh mt s nhit tnh ca mnh. Chng hn, trong nm u tin mt c nhn kim c vic lm, iu c th l bin c cc k vui mng v vic thc hin c th cho ngi cm gic v vic hon thnh. Nhng chnh cng cng vic , nu bn ngu nhin nhn vo n trong nm th hai, th n c th lm pht sinh mt cch p ng hon ton khc v phn c nhn ."
106

| Nguyn tc thch ng gi rng bt k loi thnh cng hay vn may no chng ta kinh nghim, hay, mt cch khc, bt k tai ho hay thm kch no chng ta gp phi, sm hay mun chng ta c khuynh hng thch nghi vi nhng iu kin mi v chung cuc chuyn tr li mc quen thuc ca mnh vi nhng hnh phc ngy qua ngy hay khonh khc qua khonh khc. Trong mt nghin cu ti i hc Illinois, cc nh nghin cu thy rng trong vng su thng sau mt bin c bt hnh hay hnh phc, cc ch th chuyn li thnh trng thi hnh phc bnh thng ca h v khng th tm thy tc ng tn d ca bin c . Do vy, bn c th c bt thnh gim c iu hnh CEO mt cch bt ng vi lng gp ba, hay bn c th bng nhin kinh nghim tht bi thm hi nht trong cng vic, vy m mi cha y mt nm sau bn s thy rng bn li hnh phc nh bn th trc y. Tt nhin, c l do cho iu ny. T khung cnh ca nhng ngi theo Darwin, cc nh tm l tin ho bin minh rng c trng ny c gc r ca n trong qu kh xa xm ca chng ta nh mt loi. l tnh nng thch nghi gip cho chng ta tn ti. Do vy, nu ai thng xuyn hnh phc bi thnh cng hay hon thnh no , trong trng thi phc lc lin tc, iu s c khuynh hng ln t ng c ca ngi ta cho s pht trin tip tc cc k nng mi, cho s trng thnh v tin b. iu s git cht sng kin. Mt khc, nu mi ngi t nhin nghing sang vic tr nn b thc p thng xuyn hay b chn nn bi tht bi hay mt mt, nu thng nm qua i v iu vn tip tc lm au bn tng cht mt cng nh khi n mi bt u xy ra, ln na iu
107
27/02/2010 - 1/ 54

s lm mt kh nng ca bn, v s lm gim li th cho c nhn tn ti, truyn qua gen ca h, v tr thnh t tin. y l l do ti sao, nh Dalai Lama nhc chng ta, chng ta li cn cuc sng cn bng. Bt k cng vic ca chng ta c tho mn th no, s l sai lm m ly cng vic lm ngun tho mn chnh ca chng ta. Cng nh con ngi cn thc n hng ngy a dng cung cp nhiu loi vitamin v cht khong cn thit duy tr s mnh kho, chng ta cng cn nhng cht hot ng a dng c th cung cp cm gic vui thch v tho mn. Tha nhn rng nguyn tc thch nghi l bnh thng, chng ta c th d on v chun b cho n bng vic hon thin c ch tm mt thc n y cc hot ng m chng ta thch. Mt s chuyn gia gi rng ngi ta c th bt u bng vic lm mt bn thng k - b ra ngy ngh cui tun lm mt danh sch nhng iu bn ngh mnh c th thch th nu bn th chng. y c th l lm vn, nu n, th thao, hc ngn ng mi, hay cng vic tnh nguyn - bt k hot ng no qua ngi ta c th pht trin v luyn tp cc k nng. Cho nn, nu chng ta tri qua mt thi k bun t trong cng vic, chng ta c th quay sang ly gia nh, bn b, s thch v nhng mi quan tm khc lm ngun tho mn chnh ca mnh. V nu chng ta dch chuyn s quan tm v ch ca mnh sang cc hot ng khc mt chc, cui cng chu k ny s ung a tr li, v chng ta c th quay sang cng vic ca mnh vi nim quan tm v nhit tnh c lm mi.

108

| Dalai Lama im lng. T nt mt tp trung su sc ca ngi, ti c th thy rng ngi cn nhc cn thn cu hi ny. Cui cng ngi p, "Khi chng ta ni v cng vic, mc ch ca chng ta, iu quan trng nht, hay mc ch, l cm gic hon thnh ca ngi ta trong cng vic ca mnh. Chng phi th sao? Cho nn, trong khi tm kim c c cm gic hon thnh t cng vic ca mnh, ti ngh thi ca ngi ta l iu quan trng nht. Vng... Thi hng ti cng vic ca ngi ta l nhn t quan trng nht." Ngi dng li. "Ti ngh rng, v cng l vic t nhn bit na, t hiu bit," ngi ni thm. "y l nhng iu ch cht. "Nhng tt nhin, nh chng ta tho lun, c th cn c cc nhn t khc na. Thnh phn xc ng ca ngi ta, mc xc ng ca ngi ta nh ghen t, th nghch, tham lam, v vn vn, c th ng vai tr quan trng. Chng hn, nu ai kim c vic v nu ngi ny c cm gic mn nguyn bn trong v khng tham lam, th vi c nhn cng vic c th rt p ng lng mong mun. Mt khc, c th c c nhn th hai vi cng vic lm nhng c nhn c th tham vng nhiu hn v ngh rng ngi xng vi cng vic tt hn th ny v cng vic ny i hi qu nhiu ngi . Ngi ghen t vi cc ng nghip khc. Th th cng mt cng vic c th khng cho cm gic c p ng mong mun. Cho nn tt nhin nhng loi nhn t ny to ra s khc bit." C bng chng khoa hc phong ph h tr cho li tuyn b ca Dalai Lama rng thi nn tng
27/02/2010 - 1/ 55

5 Vic lm, ngh nghip v s nghip

Chng ti gp li vo ngy hm sau. "Ngi bit y, hm qua trong tho lun mi ni gia cng vic v hnh phc, ngi nhc rng i khi chng ta cn ng li li v gi bc tranh ln hn trong tm tr. iu nhc nh ti rng cho ti gi chng ta mi nhn din mt s ngun bt mn thng thng trong cng vic, cc nhn t nh chn nn, thiu t tr, cm thy rng ngi ta khng c i ng cng bng, v vn vn. V ngi cng tho lun mt s ngun tho mn - cc nhn t nh mi quan h con ngi hay thm ch cc ngun tim nng nh thch thc, m ngi ni cn ph thuc vo c nhn. Nhng theo ngha rng, ti t hi ngi coi ci g l nhn t quan trng nht. Nhn t no gi vai tr ln nht trong vic nh hng ti hnh phc ca chng ta cng vic?"
109

110

| ca ngi ta nh hng ti s tho mn ca ngi v cm gic c p ng mong mun trong cng vic. Ngi ta c th cho rng nghin cu k nht v thi v xu hng chung trong cng vic l mt nghin cu nm 1997 do tin s Amy Wrzesniewki (c l rez-nes-ki) tin hnh, mt nh tm l hc t chc v gio s v nghip v ti i hc New York, cng ng nghip ca b, nghin cu ny ch ra rng ngi lao ng ni chung c chia thnh ba loi phn bit. Nhm th nht coi cng vic ch l vic lm. Vi h, s tp trung ch yu l vo phn thng ti chnh m cng vic em li. Bn cht ca bn thn cng vic c th t li ko s quan tm, nim vui, hay s tho mn cho h. V mi quan tm ch yu ca h l lng, nu c ct gim lng hay nu c vic lm tr lng cao hn, h nhanh chng vt b vic lm ny v chuyn i lm vic khc. Nhm c nhn th hai coi cng vic nh ngh nghip. Ti y, s tp trung ch yu l vo thng tin. Thay v ng c ti chnh, nhng ngi ny c thc y bi danh vng, a v x hi v quyn lc i km cng chc danh v s b nhim cao hn trong cng vic. Trong loi ny, c th c s u t c nhn ln hn nhiu vo vic lm, nhng ngay khi vic bt dng li, h bt u tr thnh bt mn. Mi quan tm ca h vo vic lm c th bay hi, v h thm ch c th cn i tm kim cng vic mi. Loi cui cng l nhng ngi coi cng vic ca mnh nh s nghip. Nhng c nhn ny lm cng vic v bn thn cng vic. t c s tch bit gia vic lm ca h v cc kha cnh khc ca cuc sng ca
111
27/02/2010 - 1/ 56

h. Nhng ngi thuc loi ny c khuynh hng yu cng vic ca mnh, v nu h c th m ng c, h s tip tc lm cng vic cho d h khng c tr lng. Hi coi cng vic ca mnh l c ngha, c mc ch cao hn, to ra ng gp cho x hi hay th gii. Nh ngi ta c th trng i, nhng ngi coi cng vic nh s nghip c xu hng c s tho mn cng vic cao hn mt cch c ngha, cng nh c s tho mn cuc sng v ton th cao hn nhng ngi coi cng vic nh vic lm hay ngh nghip. Tm li nhng pht kin ca h, cc bo co khoa hc ca h, "Tho mn vi cuc sng v trong cng vic c th ph thuc nhiu vo cch ngi nhn vin nhn cng vic ca mnh hn l vo thu nhp hay danh ting ngh nghip." Vy m chng ta khng cn da vo cc nh khoa hc x hi, cc nh tm l ngh nghip, hay cc thc s Harvard MBA chng minh rng iu ny l vy. Mi ngi trong chng ta u c th tin hnh vic iu tra ring ca mnh, dng cuc sng ring ca mnh v cuc sng ca nhng ngi xung quanh ta lm ch th nghin cu ca mnh. Vi cht t suy ngh v quan st, d dng pht hin ra thi ca ngi ta c th c tc ng su sc ln vic hng th v tho mn trong cng vic nh th no. Tt nhin, thi ca chng ta trong cng vic c th c nh hnh bi nhiu nhn t, c bn trong ln bn ngoi. Kinh nghim thi tr th ca chng ta, s dy d, v vn ho tt c u c th gi vai tr no . Ging nh nhiu ngi khc trong x hi chng ta, th d, ti cn nh b ti vn ni vi anh ch em chng ti v vi ti v cng dng v nim vui ca cng vic kh khn, c gng lm chng ti thm
112

| nhun v tm quan trng ca o c cng vic bn b. V ging nh nhiu ngi trong x hi chng ta, thng ip khng ni ra li ca b ti to ra n tng v cng vic hon ton khc vi li ca ng. Tr v nh kit sc mi bui ti, v ngn ngi ni v ngy lm vic ca mnh, ng to ra mt s khng chc chn no trong tm tr non tr ca chng ti v ch xc iu ng lm vi vic lm. Tuy nhin, xt on theo thi ca ng v khng c nhiu thng tin tip sau, chng ti khng ngc nhin khi cng vic ca ng bng cch no ch l ngi trong gh bc s cha rng ly tu cho t nm n chn ngi mi ngy. Da trn iu ny, ti khng c c mun chy bng no i vo cng vic . V nh mt thanh nin mi ln, ngy u tin lm vic ca ti khng c g xem xt li hoi nghi v cng dng v nim vui ca cng vic. Ti vo lm vic ma h trong mt xng ng hp nc qu c c. Vic lm ca ti bao gm ng cui bng chuyn, b cc hp cha hp v chuyn chng sang tm nng hng g trn xe ch kim loi. ng cong hc tp cho vic lm mi say m ca ti ko di xp x mi mt giy. n cui gi th nht, chn pho bi s trn ln t nht v kit sc, ti bt u bc bi vi nhng ci hp khi chng ln khng ngt xung b dc. Ti coi mi hp l mt s s nhc con ngi. Nm pht u, ti t bun ci mnh khi ngh v on phim c in Ti yu Lucy trong Lucy c vic lm ng hp s c la khi ra khi bng chuyn, nhng ti nhanh chng pht hin ra ti li khng th ng u vi nhiu k chp mch y. Nh my ny dng nh khng c s hi hc, v ti bt u
113
27/02/2010 - 1/ 57

hnh thnh nn mt l thuyt rng nh my ny c th c trang b bng mt loi b lc kh cng nghip c bit, loi b i mi phn t vui a. Ngi cng lm vi ti ng bn kia bng chuyn dng nh thm phn h tr no cho gi thit khng c minh chng ca ti. Anh ta im lng hon ton trong gi lm vic u tin vi vic lm ny, v cui cng li u tin anh ta ni vi ti l, "Vic ny l s la o!" Anh ta chng bao gi ni tn cho ti. V lm cho mi s cn ti t hn, anh ta dng nh c gim bt c gng. Anh ta di chuyn chm ti mc ti b buc phi ly ra v cht chng phn cc hp ca ti nhiu hn. iu lm in tit ln. Tuy nhin, c cho anh ta do d, c th khng ch anh ta mi di chuyn chm chp - thi gian cng tri qua chm chp th vi vic lm mi ny m c l cc lut vt l dng tn ti bn trong to nh ny. Mi pht u dng nh c gi, v mi iu ti c th lm l nhn mt cch bt lc vo chic ng h. Ti c tng ti khng th no vt qua c ngy u tin. Tuy nhin vo ngy th hai ti nhn c bi hc u tin v tm quan trng ch cht ca thi v cch n c th bin i hon ton kinh nghim ca ngi ta trong cng vic. C vic lun chuyn v tr, v ngi cng lm vic lm l ca ti c thay th bi Carl, mt ngi gi hn, ngi thc s khc thng v nhit tnh v ngh lc. Ti khng th ng m ngc nhin v cch ng y lm vic. ng y dng nh thch th chuyn ng vt l, loi b kho lo cc ci hp theo nhp iu v tit kim c ng n mc tht l thch th m quan st - ging nh xem mt lc s chuyn nghip tham gia vo luyn tp thn th. V cng khng ch s chuyn ng m ng
114

| y thy thch th. ng y ly lm vui thch trong tng tc vi ngi ng nghip ca mnh. ng y bit tn mi ngi, chi tit y chuyn c nhn ca h, v ng y mau chng lm cho ti b m mi vo trong i thoi n mc ngy kt thc trc khi ti bit ti iu . ng y thnh tht thch mi ngi, v h cng thch li ng y. V ng y dng nh c cm gic bm sinh v mc ch rng hn ca vic lm ca mnh. Ti im no ng y chp nhn rc ri tm ra nh my sn xut ra bao nhiu hp nc cam, v nhng nc v quc gia no m nc cam c chuyn ti. ng y thy vui v khi ngh v nhng ni nc cam ti v s ku ln li cnh bo khi hi, kiu nh "Hy cn thn vi ci hp kia anh bn, nc cam trong hp s i thng ti thuyn bun hong gia N hong y, c trn ln vi ru vodka v rt ra trong nhng chic cc vi cho cc nh ngoi giao chn ngt," hay "By gi, ng b ci , v nc cam ny c a thng ti Nebraska, ni n s c a tr nh mt tui au bng ht ra t chai nha." Khi ngh ti Carl, mt ngi m ti khng ngh ti t gn ba mi nm qua, ti i ti tha nhn ng y l v d in hnh v ngi bin cng vic thng l thnh s nghip. Tip tc nhng tho lun ca chng ti v thi trong cng vic, Dalai Lama a ra mt minh ho. "Khi ni v thi ca ngi ta i trong cng vic, y l mt v d t khung cnh ca ti nh mt nh s. Ti thy cch thc thi to ra s khc bit ln trong cch mi ngi lm cng vic ca mnh v theo ngha hon thnh m h c c t n. Chng hn, ti ti cch mt s tr c th i vo tu
115
27/02/2010 - 1/ 58

vin v bt u vic nghin cu tn gio v trit hc, v nhng giai on ban u s ny c th khng c nh gi cao v ngha su sc hn ca vn bn ny, nhng anh ta phi dy rt sm v thc rt khuya, v c nghin cu v lm mi th. Ti im ny, anh ta cm thy y l iu rt mt mi v rt min cng. Anh ta khng c chn la. Tuy nhin, v sau anh ta dn bt u bit ra ngha, bt u nh gi cao vn bn ny. Anh ta bt u thy ngha v mc ch su sc hn ca iu anh ta ang lm, v iu ny gy ra s thay i thi . By gi anh ta khng ch lm vic , m anh ta cn lm n vi nhit tnh ln lao, v anh ta khng biu l du hiu chn chng no hay thm ch mt mi th cht. Cho nn cho d anh ta c th dnh cng khi lng thi gian lm cng mt vic, mt mnh s thay i thi to ra s khc bit ln lao. V ti ngh d bt k loi cng vic no ngi ta lm, thi cng to ra s khc bit." "Bi v chng ta thit lp ra thi , quan im ca ngi ta v cng vic ca mnh l thnh phn mu cht cho s tho mn v hnh phc, ti thch chia nh iu ny ra mt cht v i vo chi tit hn," ti ni. Dalai Lama gt u ng . "Theo vic nhn din thi trong cng vic, c mt nghin cu ch ra rng ni chung, phng Ty, mi ngi coi cng vic ca mnh thuc vo mt trong ba loi: mt s ngi coi cng vic n gin nh vic lm kim tin, ni lng l mi quan tm v ng c ch yu; ngi khc coi cng vic ca h l ngh nghip, v vn mu cht l hi t vo s pht trin ngh nghip, thng tin, bt v leo ln
116

| cp cao hn trong bt k lnh vc no ca h; v ri loi ngi th ba l nhng ngi coi cng vic ca mnh nh s nghip. c trng ca s nghip l ch h thy cng vic ca mnh nh s ng gp cho li ch ln lao hn no , c lin kt vi cm gic c ngha. Cho nn, khi nim v s nghip ch yu phi c lin quan ti tng v mc ch cao hn ca cng vic ca h, c th thm ch l li ch x hi hay phc li ca ngi khc. " l ba thi hay cch nhn ch yu m mi ngi thng c trong cng vic hay vic lm ca mnh. Mt phn ba s ngi s coi cng vic ca mnh nh vic lm, mt phn ba coi nh ngh nghip, v mt phn ba coi nh s nghip. V hn na, nghin cu ny cng ch ra rng nhng ngi coi cng vic ca mnh nh s nghip th ni chung c tho mn v hnh phc trong cng vic hn l ngi coi n n thun l vic lm hay thm ch l ngh nghip. iu ny chc chn dng nh h tr cho tng ca ngi rng thi ca con ngi trong cng vic ca h c th xc nh ra cm gic hon thnh ca h." "Vng, iu ny c ngha y," Dalai Lama nhn xt. "Ti cng ngh rng c mt tim nng ln hn cho bt mn trong cng vic nu bn ang lm vic ca mnh ch v tin, ch nhn ly t sc lng m khng g khc. V ngay c vi quan im cng vic nh ngh nghip, iu cng vn c tim nng dn ti bt mn. Tt nhin, iu s ph thuc vo ng c ca ngi ta, nhng nu ngi ta ch quan tm ti thng tin ngh nghip, bt, chc danh cng vic v b nhim, s c nguy him ca s cnh tranh qu mc, tht vng khi bn khng thng tin, v ghen t
117
27/02/2010 - 1/ 59

khi ngi khc tin ln, v vn vn. iu s khng dn ti trng thi ti u ca s tho mn cng vic. V s c nguy him hn ca vic thm ch to ra k th. Mt khc, d dng thy vic coi cng vic ca ngi ta nh s nghip s tho mn ni tm nhiu hn nh th no. "V ti ngh vic coi cng vic ca bn nh s nghip cng c th c cc hiu qu tch cc khc. Chng hn, trc y chng ta ni v chn nn, v bn hi ti cch ti x tr vi chn nn th no, mc du ti khng chc liu kinh nghim ca ti c th p dng c cho mi ngi hay khng. Nhng y, ti ngh y l ci g c th p dng c cho nhiu ngi. Nu bn coi cng vic ca mnh nh s nghip, iu dt khot s gip cho tm tr bn khng mt mi mt cch d dng. N s lm gim vic chn nn, v cho bn cm gic ln lao hn v mc ch v s kin quyt. V vi cch nhn , bn c th duy tr mi quan tm ca mnh cng nhit tnh cho d bn khng c tng lng hay bt." Trong khi thm him ba khuynh hng ch yu trong cng vic - vic lm, ngh nghip, s nghip chng ti ni di di v phn loi th nht trong tho lun ca mnh, v tin bc xem nh ng c chnh cho lm vic. Nhng Dalai Lama cng phi khi ch ra rng xu hng ngh nghip vi s nhn mnh ch yu vo bt, chc danh vic lm, v b nhim v tim nng c th cng l ngun khn kh tng ng. Diane c th coi nh mt v d v hu qu mang tnh hu hoi tim nng ca xu hng ngh

118

| nghip lin kt vi s bn tm qu mc v xu hng ngh nghip cao hn v ca ci nhiu hn. Diane l mt lut s, mt cng t vin rt ti nng. Mc du l mt din gi hng bin, c kh nng gy nh hng ln bi thm on kin quyt bng nhng bin lun li lc v li ci si ni xc ng, khi c hi ti sao b y li tr thnh lut s, b y bng nhin qun mt hon ton li ni. C l iu ny l v b y bao gi cng b ging co gia hai quan im i lp v cng vic ca mnh: mt mt coi ngh nghip ca mnh nh phng tin c ca ci, a v v s cng nhn ca ngi khc v thng minh ca mnh, v mt khc li coi n nh phng tin bo v mi ngi khi ti phm, khi k li dng khc, ngi ph hu mng sng v ph hoi ngm x hi. Khng may, "mt tay" b y dn tr nn mnh hn "tay kia" khi tham vng c nhn iu khin ca b y ch ng ham mun chn thnh ca b y phc v ngi khc. B y khi nghip trong vn phng vin tng chng l bng mt ngh nghip rt ha hn. B y thng ht v kin n ti v kin kia, leo thang rt nhanh chng. Nhng n lc b y sang h tun ba mi b y khng th cng li c s cm d tin bc do cc ng nghip tin hnh trong cc hng t hp ln, hay trong lut tn hi con ngi. Tuy nhin vo lc b y i sang lnh vc t nhn, b y li i din vi chic trn knh v s phn bit tui tc - b y qu gi lm ngi ph tr, v b y li trong lut hnh qu lu nn cng khng lm c bc chuyn sang bn. B y tr thnh ngi hnh ngh n c nhng chng bao gi c th lm c tin hay thnh t v danh ting m b y khao kht th.
119
27/02/2010 - 1/ 60

Tt nhin, iu khng lm lu m s thm mun ca b y v ca ci v s tha nhn. Trong thc t, n cn tr nn mnh hn qua nm thng, c thm du bi thi quen ca b y dn cho cc tp san nam sinh vin, cc tp ch chuyn nghip, v bo a phng, r qut mnh m cc trang bo co v s thnh t ca ng nghip ca mnh. B mn mi bi tnh cnh tranh v ghen t, tng phn thng hay vinh d trao cho lut s khc, tng vic bt cho i tc, tng quyt nh bi thm on ln trong cc cuc t tng hi ngi (tt nhin tnh ton ti tng xu th 30 phn trm ph do ng nghip b y nhn), u ging nh c n nh vo b y. Hiu qu tch lu ny sinh trong nhng nm kh s, v s cay ng ln ln cui cng xi mn mi quan h ca b y vi bn b v gia nh. S t chi kin nh ca Diane bung b cuc truy tm v tn ca mnh v giu sang v danh vng trong khu vc t c bit bun t khi xem xt ti nng v kh nng rt ln ca b y nh mt cng t vin. N a b y ti ti vic bc b ngh t vn phng tng chng l tr li v tr hng cao hn v vi nhiu tnh minh bch hn. B phin mun bi ti nng ca ng nghip ca mnh trong khu vc t nhn, quyt tm i chi v vt hn s thnh cng ca h, b y thc s cm chc cuc sng bt hnh lin tc. Bnh lun v s bt mn kinh nin ca Diane, mt cu cng tc ca vn phng tng chng l nhn xt, "S vic bun th v tht vng th! Diane thc s c iu c coi nh l mt cng t vin ln, thc s to ra khc bit. V c nhiu lut s ti bit thm mun c ti nng ca b y. Ti khng bit, c
120

| th b y chng bao gi thnh thi v tn hng s thnh cng ca mnh, b y bao gi cng mun ci g khc. Nhng s vic l, b y l mt cng t vin ng kinh ngc ti mc nghe li phn nn ca b y v vic khng c c iu b y mun trong loi thc hnh t lm ti nh li mt n hong p c lo ngh mi v c than vn v mt ci mn vi ngi bn b trng c giai on cui." Ngi c ngh g v cch ngi thng c th thay i v cch ngi nhn cng vic hay thi trong cng vic khng? Ni cch khc, lm sao chng ta c th thay i thi ca mnh t cch tip cn vic lm hoc cch tip cn ngh nghip sang cch tip cn s nghip? Ngi c th gi ra cch no khng?" Dalai Lama ngh mt chc. "Ti khng chc. Nhng chng hn, chng ta hy hnh dung mt nng dn: khi ngi lm vic ca mnh, lm sao ngi c th thy n l mt s nghip? C l ngi c th c gng thy mc ch cao hn ca cng vic ca mnh v th ri suy ngh v n. C th ngh v vic chm nom ca ngi cho t nhin, nui dng cuc sng. Hay, trong trng hp ca ngi lao ng xng my, ngi c th ngh v ch li chung cuc ca chic my c bit h ang lm. Ti khng bit. Ti ngh vi vi ngi iu c th kh, nhng h c th c gng tm mc ch. "By gi, ti s ngh rng cc ngh no , nh ngi lao ng x hi, thy gio, nhn vin y t, s thy cng vic ca h nh s nghip."
121
27/02/2010 - 1/ 61

"Ngi bit y, cng kh th v," ti ch ra, "ngi s cho rng ci nhn ca chng ta v cng vic tu thuc vo bn cht ca vic lm. Trong mt s vic lm - chng hn, mt s loi lao ng khng k nng, hay iu c coi nh l vic ca ngi hu - ngi c cho rng mi ngi s thy vic lm ca mnh ch nh phng tin kim tin, trong khi ngi lao ng x hi hay y t hay bc s li thy n nhiu phn mang tnh s nghip hn. Nhng khng phi l trng hp c s phn chia da trn vic lm. Trong thc t, chnh cng mt nghin cu tm ra rng c cng s phn chia, chng thnh vn lnh vc hay vic lm c bit no. H nghin cu mt nhm nhng ngi qun l i hc tt c u cng mt vic, cng mt mc gio dc, cng khung cnh, vn vn, v h thy rng mt phn ba coi cng vic ca mnh nh vic lm, mt phn ba coi l ngh nghip v mt phn ba coi l s nghip. Cho nn, ngay c trong cc y t, bc s iu tr, hay ngi lao ng x hi, mt s ngi ch coi n l vic lm, mt s coi n l ngh nghip, tp trung vo bt hay thng tin, cn mt s ngi li coi n l s nghip. Dng nh l c da nhiu trn tm l ca ngi v cch nhn ca h v cng vic ca mnh, thay v v bn cht ca chnh cng vic." "Vng, ti c th thy cch iu c th ng," Dalai Lama ni. "Chng hn, cc s hc Pht gio c cho l hc tp v mc ch cao hn - v gii thot - nhng mt s ngi c th khng mang ng c . Nhng iu c th l do mi trng. C th h khng c ai cho h li khuyn tt, gip h thy ci nhn rng hn v mc ch ti thng. Cho nn nu ngi lao ng x hi c hun luyn v hng dn
122

| ng, v c s chm nom v ch dnh cho h trau di ng c ng ngay t ban u, th h c th c kh nng tt hn nhn cng vic nh s nghip." "Th ny, hin nhin nu ngi ta ang trong mt vic lm ging nh cng vic x hi hay ngh c ch khc, t nht cng c mt tim nng tt c coi l 's nghip' bi v h trc tip gip cho ngi khc, lm cho x hi tt hn. By gi ti ch tung ra nhng tng no quanh y, c gng lm r mi th, nhng ti ch t hi ngh ca ngi l g v vic thnh t ti iu xut sc nh ng c cao hn hay mc ch ca cng vic ngi ta - khng nht thit phi gip cho x hi hay gip cho ngi khc hay mc ch cao hn theo ngha , m l mt loi mc ch cao hn khc: ngi ta lm vic v ngi ta mun thc s t ti ci xut sc trong bt k hot ng no h ang lm. Nhng ngi nh vy mun pht trin tim nng c nhn ring ca mnh ti mc cao nht ca n qua cng vic ca h. Cho nn s c s hi t vo vic thu ly s tho mn su sc thun tu t ch lm mt vic lm tt. Ngi c coi iu l 'mc ch cao hn' v t n vo loi 's nghip' khng?" "Ti ngh c l iu c th cng c phn loi thnh 's nghip' c y," Dalai Lama p, nhng vi s bin iu c ch trong ging ngi. "By gi, ni mt cch i th, c nhn ti ngh iu tt nht l mc ch hay ngha cao hn trong cng vic ca ngi ta bao gm vic gip no cho ngi khc. Nhng c nhiu loi ngi khc nhau, cc quan im khc nhau, mi quan tm, v khuynh hng khc nhau. Cho nn, ti ngh iu dt khot c
123
27/02/2010 - 1/ 62

th l vi mt s ngi, mc ch cao hn c th n gin l phn u v iu xut sc trong cng vic ca h, v lm iu vi cm gic sng to. y, s hi t c th l vo qu trnh sng to, v phm cht cao ca bn thn cng vic. V ti ngh iu c th bin i ci nhn t vic lm hay ngh nghip thun tu sang s nghip. Nhng ln na, y ngi ta phi c ng c ng - khng tin hnh cng vic ca mnh do s cnh tranh mnh m hay cm gic ghen t. iu l quan trng. "Cho nn, chng hn, ti ngh trong qu kh, v ngay c by gi, c nhiu nh khoa hc c hng vo thc hin cc thc nghim ch v t m khoa hc v mi quan tm mnh m ca h vo lnh vc c bit ca mnh, ch xem h c th tm ra c ci g. V ti ngh nhng ngi ny c th nhn cng vic ca mnh nh s nghip. V vn li ho ra l nhng nh khoa hc ny lm ra nhng pht hin mi, nhng iu chung cuc lm li cho ngi khc, cho d iu khng phi l nh nguyn gc ca h." "Ti ngh l v d tt," ti lu . "Tt nhin, i khi c nguy him trong ," ngi cnh bo. "Chng hn, c nhng nh khoa hc tham gia vo trong nghin cu to ra v kh mi hu dit hng lot. c bit l cc bn ngi M!" Ngi ci. "V ti ngh c l h cng thy cng vic ca mnh l s nghip, bt kp vi nhng th hu dit ca k th, v c l trong tm tr h bo v ngi ca h. Nhng th ri bn c vi lnh t, kiu nh Hitler, ngi mun dng nhng pht minh ca h theo cch sai."
124

| Ti tip tc, "Vng, nh ti ni, c nhng ngh no m v tim nng c th d tip cn lm vic vi thi 's nghip'. Cc lnh vc nh cng vic x hi, y t, cc thy tn gio hay cc thy gio ph thng. Kiu s vt . Nhng chng ta nhc ti tng rng c hng triu ngi khng c c hi hay mi quan tm l nh khoa hc hay ngi lao ng x hi v i, thy gio hay ngi chm sc sc kho. Vic lm khng hin nhin cho thy h c mc ch cao hn lm li cho ngi khc, c th cn kh m coi cng vic ca h nh s nghip. Chng hn, c nhiu vic c cm nhn ch nh mi quan tm ti lm tin - ch ngn hng, ngi mua bn c phn, vn vn - hay quan tm ti thng tin, a v hay quyn lc - ngi iu hnh cng ti, lut s, hay cc loi ngh khc." "Vng, iu ng," Dalai Lama p, "nhng nh ti nhc ti, c nhiu ngi khc nhau trn th gii, v do vy c th c nhiu cch tip cn khc nhau ti vic khm ph ra mc ch cao hn v ngha ca cng vic ca ngi ta, iu ny li a ti xem xt vic lm ca ngi ta nh ci 's nghip' m bn ang ni ti. V ri iu ny s lm tng s tho mn cng vic ca h. Cho nn, chng hn, mt ngi c th c mt vic lm chn ngn, nhng ngi c th nng c cho gia nh mnh, cho tr con, hay b m gi. Th ri vic gip v nng gia nh mnh c th l mc ch cao hn ca ngi , v khi h chn hay bt mn trong cng vic ca mnh, h c th c suy ngh v vic chu cp cho hnh phc v thoi mi ca gia nh h, qun tng tng thnh vin gia nh v cch cng vic ny cung cp thc n v ch cho c nhn , v ri ti ngh
125
27/02/2010 - 1/ 63

iu ny c th cho ngi lao ng thm sc mnh. Cho nn, d h thch cng vic hay khng, vn c c mt mc ch. Nhng ti ngh chng ta cng nhc ti iu nu bn nhn vo cng vic ch v ng lng ring ca mnh, khng mc ch no khc, vy th ti ngh vic s tr thnh chn; bn mun cng vic khc." "Nhng tt nhin vn c hng triu ngi khng c gia nh chm sc," ti ch ra. "Ngi c cho rng c cch nui dng ng c cao hn m h c th t nhc mnh v khung cnh cng vic khng?" "iu ny khng l vn ," Dalai Lama ni khng ngn ngi. "Vn c nhiu cch lp lun m ngi ta c th dng pht hin ra mc ch cao hn ny, mc ch rng hn cng vic ca h." "Ngi c th cho vi v d c khng?" Dalai Lama ch vo chic my ghi m trn bn c ph ngay trc chng ti. "By gi, bn hy nhn vo chic my ny. Ti ngh t nht vi nghn ngi chung tay vo lm ra ci my ny. V tng ngi u c ng gp, cho nn chng ta by gi c th dng ci my ny nh mt phn ca vic lm ra cun sch ca chng ta, iu c th l s gip no cho ngi khc. Theo cng cch ny, c nhiu nghn ngi cung cp thc n cho chng ta n, qun o cho chng ta mc. Mt ngi cng nhn ring l ng u trn dy chuyn lp rp c th khng trc tip thy ch li ca lao ng vt v ca mnh, nhng qua phn tch cht t h c th nhn ra ch li gin tip cho ngi khc v t ho v iu h lm, v c cm gic hon thnh.
126

| Ngi lao ng trn khp th gii ang em li hnh phc cho ngi khc, cho d h c th khng thy iu ny. Ti ngh rng thng thng nu ngi ta lm vic cho mt cng ti ln, trn b mt th dng nh l vic lm ca ngi ta l khng c ngha, rng mt ngi lao ng ring l chng c my tc ng ln cng ti ln. Nhng nu chng ta kho st su hn, chng ta c th nhn ra rng vic lm ca mnh c th c tc ng gin tip ln nhng ngi m thm ch chng ta cha bao gi gp c. Ti ngh rng theo cch nh b, c l qua cng vic ca mnh, chng ta c th lm phn ng gp no cho ngi khc. "By gi, ngi khc, chng hn, c th lm vic cho chnh ph theo cch no , v do vy thy vic lm vic cho t nc mnh l mc ch cao hn. Chng hn, vo nhng nm 1950 c nhiu ngi Trung Quc, k c lnh, ngi thc s cm thy rng h lm vic v li ch ca ngi khc. Cho nn h c s tin chc mnh m vo mc ch ca mnh, v thm ch h cn hi sinh c mng sng ca mnh na. V h khng g ti ci li c nhn. Tng t, trong th gii tu vin c nhiu s ring bit, ngi chn sng ni ho lnh nh ngi n dt trong vng ni non, trong nhng iu kin thit yu v ht sc gian kh. H c tu chn vn c trong tu vin v c cuc sng thoi mi v d dng hn nhiu. Nhng bi v h c mc ch cao hn nhiu trong tm tr mnh, bi v mc ch ca h l t ti gii thot sao cho h c th phc v tt hn cho tt c mi sinh linh, h sn lng ng u vi gian kh ngay trc mt. Ti ngh nhng ngi ny tn hng s tho mn tinh thn no t cng vic ca h."
127
27/02/2010 - 1/ 64

Dalai Lama nhp ngm nc tr khi ngi suy ngm. "Bao gi cng c cch tm ra mc ch cao hn cho cng vic ca ngi ta. Tt nhin, c th c mt s c nhn khng cn lm vic bi v hon cnh ti chnh c bit ca h. Trong nhng hon cnh nh vy, h c th tn hng t do ca mnh v tn hng c quyn h c, v l mt iu. Nhng trong s nhng ngi cn cng vic kim sng, th iu quan trng i vi nhng c nhn ny l nhn ra rng, trc ht, h l mt phn ca x hi. H l thnh vin ca x hi loi ngi m h ang sng. V cng vy, h phi nhn ra rng bng vic tham gia tch cc vo lc lng lao ng ny, theo mt cch no h ang hnh ng t vi tr ca mnh nh mt cng dn tt trong x hi ca mnh, mt thnh vin sn xut ca x hi. V theo cch ny, h c th nhn ra rng mt cch gin tip h ang ng gp cho ton th x hi. Cho nn nu h ngh theo ng ny, th h c th thy mc ch no trong iu h ang lm, ci vt ra ngoi vic cung cp phng tin sng cho h. Mt mnh ci c th cho h cm gic v mc ch, cm gic v s nghip. V tng ny c th c tng cng nu h n gin t hi mnh, Phng n khc l g? Ch quanh qun. Ri c nguy him ca vic tri dt vo thi quen khng lnh mnh no , nh phi dng ti ma tu, tham gia bng nhm ti phm, hay hnh ng nh thnh vin ph hoi ca x hi. Cho nn, , khng ch bn khng ng gp g cho x hi m bn ang sng, m trong thc t bn cn ph hoi ngm chnh s n nh ca x hi bn ang l mt phn. Nu bt k ngi lao ng no cng ngh theo cch ny, h s thy mc ch cao hn ca cng vic ca mnh."
128

| Dalai Lama dng li v ci. "Ti ang ngh rng c th c cht t bun ci y. Chng ta ang tho lun nhng iu ny m c th kt thc mt cun sch, v dng nh c th l ti li a ra nhng gi ny cho cc cng dn M, nhng liu ngi Ty Tng, cng ng ring ca ti, c ch ti nhng iu ny hay khng th vn l cu hi m. H khng phi bao gi cng nghe ti!" "Vng, c th chng ta cun sch c dch sang ting Ty Tng," ti ni vi ngi. Mi ngi trong chng ta u c kh nng nui dng s tho mn cng vic ln lao hn - bng vic bin i vic lm thnh s nghip. V may mn l chng ti khng cn qung vic ca mnh nh ngi khun vc hnh l hay ngi mi gii bt ng sn v gia nhp Peace Corps. Vi bt k loi vic no chng ta c, vi cht ch v n lc chng ta c th tm thy ngha ln lao hn trong cng vic ca mnh. tin s Amy Wrzesniewski, ngi iu tra hng u trong nghin cu v tho mn cng vic, ni, "Nghin cu gn y ch ra rng mi ngi lm vic phc v u c th bin i mi quan h ca h thnh cng vic ca h v lm nh vy bng vic nh hnh nhim v v mi quan h vn l mt phn ca vic lm theo cch lm cho cng vic nhiu ngha hn." C th c nhiu cch mt c nhn c th lm vic nhiu ngha hn. Mt ph n, ngi lm vic ti v tr th k cho mt cng ti ln, m t cch b y lm vic th ny:
129
27/02/2010 - 1/ 65

"Mi ngy ti chn ra mt ngi trng ging nh h ang c ngy bnh m kp b lc, v ti c gng ni vi h li ng vin, hi h liu ti c th gip c theo cch no khng, hay i khi mm ci vi h v v nh vo lng. Tt nhin, iu khng phi bao gi cng gip ch cho h - i khi c, i khi khng. Nhng chc chn iu c ch cho ti. Lm iu cng chng tn km g my, nhng hy tin ti i, iu lm ra ngy ca ti. N lm cho ti mong i s vic tri chy cho cng vic c ngy." "Ngy bnh m kp b lc l g?" ti hi. " l loi ngy m bn thc dy v ngay t lc bn dy, khng ci g dng nh i ng c. Sut sng, vic n tip vic kia, v ri cui cng vo ba tra bn vt ci bnh m kp b lc vi v mt chn tht xung sn - chin thng ng u." Tt nhin, tm ra mc ch hay ngha ln lao hn trong cng vic ca ngi ta, chp nhn mt thi hay vin cnh khc, khng phi bao gi cng d dng. Tc ng ton cu ca n lc ca chng ta khng phi bao gi cng r rng. Cho nn, chng ta phi bt u trn mt qui m nh hn bng vic tha nhn tc ng tch cc chng ta c trn nhng ngi trong hon cnh bao quanh cnh ta. V mt khi chng ta pht hin ra cch chng ta ang ng gp cho ch li ln lao hn, chng ta phi t nhc nh mnh mt cch nht qun v iu ny, c bit khi chng ta tr nn chn nn, b p o, hay nn lng trong cng vic. Khng c s tr gip ca cc nh khoa hc x hi hay nh tm l t chc hay cc chuyn gia nh tin s Wrzesniewski, mt ngi bn ca ti, ngi lm bin
130

| tp vin cp cao ti mt nh xut bn ln tnh c lp ra mt chin lc c nhn ring ca mnh dch chuyn thi ca c y trong cng vic - phng php c y dng mt cch c hiu qu trong nhiu nm, minh ho hon ho cho cch mi ngi chng ta c th tri qua v vic bin cng vic thnh s nghip. "Trong cng vic, ti thng i ti im cm thy rng ti khng th lm thm v n c na," c y gii thch. "Ai bit 'n' l ci g, nhng mi nhim v u mang ti cm gic ging nh gnh nng khng mang ni, mi cu hi u mang ti cm gic ngt qung xo quyt, mi cuc gp g u mang ti cm gic i hi qu ng v phm cht cuc sng ca ti. Trong nhng khonh khc , ti khng th ng m cm thy ti th bt k u khc cn hn trong cng vic. Ti thm ch th b mc kt trong ng ngm nng bc, m t, trong ng hm khng iu ho nhit cn hn. By gi nu ti ch tp trung vo vic lm ca ti nh ngh nghip - nh ci g lm cho ti c v tt hn, hay lm cho ti cm thy tt hn - th y l kt qu khng trnh khi. Ti thy rng da vo ci g bn ngoi c hnh phc th bao gi cng lm cho bn i xung. Vic lm ca ti khng th lm cho ti cm thy tt hn, ti phi chm nom iu . Cho nn khi ti cm thy nh th, ti khng c lm s dch chuyn c khi v thi - bng vic t nh, 'c ri, phn vic ca mnh chung cuc cng to ra kt qu cho mi ngi c c ch li.' iu khng c tc dng. Ti phi bt u t nhng iu nh thi. Ti phi bt u vi s cu knh m ti cm thy khi ti phi tr li nhng cu hi cc cn t ng nghip.
131
27/02/2010 - 1/ 66

Ti phi nh gi cao rng ngi nh mt ai cng c vic lm cn thc hin v c nhu cu t nht cng quan trng nh nhu cu ca ti, nu khng ni l hn th. Ri ti c th nhn c s tho mn no trong s kin l bi v vic ca mnh m ti c kh nng gip lm sng t s ln ln ca ai khc. T , ti c th quay sang nhim v ang lm d, chng hn, vit bn ghi nh tip th v ch ng ca cun sch. Xong ri ti c th ngh v cch mi ngi trong t chc phn ng vi cun sch - rng c n l vic an i cho h, rng n rt xng cho ngi yu ang bnh vin v h c th kim cun sch khc gi cho cha mnh? Ri ti ngh v hng nghn bn sch s c trong nh sch trn khp th gii v mi ngi c th ti v mua mt cun ny, c n, cm thy c ch, v a cun sch cho ai khc, ngi c th cm thy c ch vn vn. Nh vy ti c th thy mc ch ca vic lm ca ti thc s l gip trnh au kh. Nhng khng phi d dng m duy tr c. Ti trt vo 'chy tiu' mi lc. l vic hun luyn tm tr m ti phi tham gia vo mi lc. V gt gng trong cng vic l du hiu rng ti cn thc hin li n, lm li, lm li cho ti mt hm no cm gic ny ti mt cch t nhin, t pht, v i khi, khi lm bin tp, ti cm thy nim vui ln xut hin m chng bt ngun t u c."

132

| trong tm trng phn chn. Bui sng ny cng khng l ngoi l, v ngi dng nh nng n tr li cuc i thoi cng nh ti. "Ngi c th gii thch su sc hn, ri, c bit ni v cch vic t hiu mnh ny c th p dng c vo cng vic ca chng ta khng?" ", c ch. Ti ngh iu c th rt c ch nu mt ngi c cch t hiu mnh tt hn. Chng hn, nu ai c kh nng rt cao v kt thc bng mt vic lm ti t, th ngi c nhiu l do phn nn thc s v c gng tm kim vic lm tt hn. iu l chnh ng. Ngi c k nng tin ln, v ngi nn tin ln. Nhng ngc li, bn c th gp ngi khc cng cm thy khng bng lng vi vic lm mnh c, v mun mt vic tt hn v nhiu tin hn, nhng kh nng v nng lc ca ngi c th khng tt lm. Cho nn y ngi c mt hnh nh thi phng v bn thn mnh, ngi khng t hiu mnh chnh xc. Thay v i thi ca mnh, tr nn bng lng trong cng vic ngi ang c bng vic nhn ra n tng ng vi mc k nng ca mnh, ngi bt u trch ngi khc, yu cu vic tt hn, v cng vic ca ngi tr thnh khng l g ngoi mt ngun bt mn ch khng phi l ngun p ng." "iu th v l ngi ti em vn v nhn bit bn thn ny," ti bnh lun, "bi v khi c trong cc ti liu v cc ngun tho mn trong cng vic - ti sao mt s ngi li hnh phc, ti sao mt s ngi li khng - ti tm ra rng mt s nh nghin cu ni v cng iu ngi nhc ti: t hiu mnh v t bit mnh xem nh nguyn tc cha kho t
27/02/2010 - 1/ 67

6 T hiu mnh

Dalai Lama b ko vo mt cuc hp v cam kt khc trong vi ngy, cho nn khi ni li cuc tho lun, ti hm h tr li ch chng ti b d. "Hm trc chng ta ni v thi ca chng ta l nhn t ch cht trong vic hnh thnh s tho mn ca mnh trong cng vic, v chng ta tho lun cch c th dch chuyn thi hay ci nhn ca mnh xem xt cng vic nh s nghip. Nhng ngi cng nhc ti mt nhn t ch cht khc - t bit mnh hay t hiu mnh." "iu ng y," Dalai Lama ni mt cch rng r. Khng ging phn ln cc cuc gp g ca chng ti, thng xy ra vo cui chiu, ngy hm chng ti bt u bng phin bui sng. Trong khi bn thn ti khng phi l "ngi bui sng", ti bao gi cng tn hng cuc gp vi ngi vo nhng gi sm ny, v ngi dng nh tnh to, ti tn th v c bit
133

134

| ti nhiu tho mn hn trong cng vic. Ngi c th m rng thm mt cht iu ngi ng bi t bit mnh hay t hiu mnh khng, nhiu hn l ch, ', ti c k nng lm vic ny', m theo ngha rng hn t bit mnh v t hiu mnh s bao gm nhng g?" Dalai Lama ni thm, "By gi, khi chng ta ni v t bit mnh hay t hiu mnh, c th c nhiu mc . Trong tm l Pht gio, c nhn mnh ln vo tm quan trng ca vic c thc v ci ta, ci c t nn trong thc t. iu ny l v c mi ni mt thit gia cch chng ta nhn bn thn mnh v cch chng ta hng ti lin h vi ngi khc v th gii. Khng cn phi ni, cch chng ta nhn bn thn mnh cng nh hng ti cch chng ta hng ti tng tc vi tnh hung no . By gi, trn mc rt c s, con ngi c thc bm sinh v ci ta, thc v 'ti', ci m chng ta cm nhn l mt loi ct li bn trong khng thay i, c nh, ci g c lp, tch ri khi ngi khc v th gii. Tuy nhin vn tr thnh liu thc ny v ci ta, ci 'ti' ny m chng ta nu bm vo mnh th, c thc s tn ti theo cch chng ta cm nhn n tn ti khng? Bn cht nn tng ng n ca ci ta l g? C s ti thng ca ci ta l g? iu tr thnh vn ch cht trong t duy Pht gio, bi v chng ta khng nh rng nim tin ny vo ci 'ti' n nht, rn chc, khng thay i l gc r ca tt c nhng ni u phin tinh thn v xc ng, nhng trng thi tm tr tiu cc gy cn tr cho hnh phc ca chng ta. Dng lp lun, logic v phn tch cn thn, trong vic tm kim bn cht ti thng ca ci ta, chng ta thy rng c l hng gia cch chng ta dng nh tn ti v cch chng ta thc s tn ti. L hng gia
135
27/02/2010 - 1/ 68

v b ngoi v thc ti. Nhng loi kho st ny vo bn cht ti thng ca ci ta, bn cht ca thc ti, li l vn ca l thuyt v thc hnh Pht gio. N phi c lin quan ti iu c ni ti trong ngn ng Pht gio l ci trng rng hay v ng. y l vn tch bit vi loi t hiu mnh m chng ta ang tho lun y. Ti y, chng ch yu quan tm ti t hiu mnh theo ngha thng thng. Cho nn chng ta khng ni v vic i ti hiu bit v bn cht ti thng ca ci ta ca chng ta." "Vng, chng ta hy ni rng ai mun pht trin vic t hiu mnh hay t bit mnh ln lao hn da trn mc thng thng, hng ngy. Lm sao ngi ta bt u lm c iu ?" Ti hi. "By gi, nu bn ni v cng vic hay vic lm ca ngi ta," Dalai Lam gi , "nu mi ngi mun c hiu bit ln hn v mc tri thc hay k nng k thut ca mnh trong lnh vc hay ngh c th ca mnh, th h c th mun t nguyn lm vi trc nghim, iu c th gip h tm ra iu . Ti ngh iu s gip lm tng hiu bit ca ngi ta v nng lc ca ngi ta l g, t nht trn mc k nng k thut, s thnh tho, hay kiu tri thc c th o c mt cch khch quan. "Nhng nu chng ta ni v vic tng t bit mnh v hiu bit mc su hn, th iu chnh l phi c ci nhn v ci ta, ci c t nn trong thc t. Ti y, mc ch l c ci nhn khng b bp mo ca bn thn ngi ta, s nh gi chnh xc v kh nng v c trng ca ngi ta." Ti suy ngh v iu ny mt chc. Ln na, ti li b n tng bi cch thc th hin quan im ca
136

| Dalai Lam, s hn hp gia tr hu Pht gio v l thng, i song song gn gi th vi nhng pht kin ca khoa hc phngTy. "Ngi bit y, iu ngi ang ni nhc nh ti v mt s trong cc l thuyt gn y do cc nh nghin cu v cc chuyn gia a ra trong khoa hc v hnh phc con ngi. Mt nh nghin cu c bit, Martin Seligman, ni v vic lm tng t hiu mnh, bng vic nhn din iu ng y gi l 'sc mnh c trng' ca ngi ta - nhng phm cht v c trng tt t nhin, tp hp duy nht nhng nt o c m tng ngi trong chng ta u c. Thc t, ng y v ng nghip ca mnh xy dng ra mt bng hi hay cu hi trc nghim m mi ngi c th in vo h nhn din ra sc mnh c trng ca mnh. ng y i ti kh chi tit v tinh vi trong vic son ra bng hi ny. ng y nhn din ra su loi c tnh con ngi, nh minh trit, dng cm, v tnh yu. Ri ng y li chia nh thm cc c tnh tt chnh ny thnh hai mi bn 'sc mnh du hiu'. Chng hn, Dng cm c chia thnh Can trng, Gan d, v Chnh trc. Du sao i chng na, nh nghin cu ny cng kin nh rng ngi ta c th tr nn hnh phc hn trong cng vic bi vic nhn din sc mnh c trng ca mnh v n lc c thc dng sc mnh ny vo vic lm - mi ngy nu c th. ng y khuyn co chn vic m bn c th dng cc sc mnh ny mt cch t nhin. Nhng nu bn khng th lm c iu , th ng y gi xem li vic lm hin thi ca bn dng nhng sc mnh ny nhiu nht c th c." Ti tip tc, "Trc y, chng ta ni v cch mi ngi hnh phc hn trong cng vic nu h
137
27/02/2010 - 1/ 69

nhn cng vic ca mnh nh s nghip. Chng ta ni v mt con ng thc hin iu l bng vic nh hnh li thi ca ngi ta v c gng pht hin ra mc ch hay ngha cao hn ca cng vic ca mnh. Theo Seligman, cn c cch khc bin i cng vic thnh s nghip - bng vic nhn din v s dng sc mnh c trng ca ngi ta. Cho nn theo mt cch no , ti ngh iu ny c quan h vi tng v t hiu mnh m ngi ang ni ti. t nht th cng mc bnh thng. "Ni v vic dng sc mnh c trng ca ngi ta trong cng vic, ti ngh ngi c th l mt v d tt v iu . Ti nh rng chng ta ni trong qu kh v vai tr ca ngi nh lnh t ca ngi Ty Tng, v mc thnh cng m ngi c. V trong mt s cuc tho lun ca chng ta, ngi nhc ti, chng hn, s khc bit v phong cch lnh o gia ngi v Dalai Lama th mi ba. Chng hn, Dalai Lama th mi ba kh hnh hn, nghim khc hn. Phong cch ca ngi, du l khc, vn c th phc v tt hn cho nhu cu hin ti ca ngi Ty Tng ang trong hon cnh ngy nay. V ngi nhn din ra nhng nt khc bit - mt nt l tnh khng nghi thc, v nt kia l tnh thng thn, kiu mu cho mi s. Ngi nhn din sc mnh ca ngi l g v lm sao chng c th c p dng cho nhu cu vic ca ngi, vic ca nh lnh t nhn dn Ty Tng - t nht cng l mt trong cc vic ca ngi. Cho nn iu i cng vi tng v vic bit chnh xc sc mnh ca ngi l g v ri dng chng trong cng vic ca ngi. iu c ngha ch?" "Ti khng bit... Ti t hi liu nhng ngi s c gi l c phong cch hay sc mnh - hiu bit
138

| ca ti v ting Anh i khi cng b gii hn. Nhng ti ngh nhng th kiu nh tnh thng thn, tnh khng nghi thc, n gin s l cc c trng. Ti khng bit liu bn c th gi chng l sc mnh hay khng. Nhng iu bn dng nh ni ti l ch nu cc c trng ca ngi ta khp vi hon cnh, v c th hu dng, th iu tr thnh sc mnh sao?" "Ti cho rng ngi c th xt n theo cch c." "V vi ti, mi s nh tnh chn thc, tnh tht th, tnh khim tn s l sc mnh. Cho nn ti khng chc liu ti c hiu nh ngha ca bn khng. Chng hn, ti c ging ni to, ting ni to. l mt trong cc c trng ca ti." Ngi ci. "V ti hay ging bi. Cho nn l sc mnh sao?" "c, ti khng cho rng ting ni to s t ng c coi l sc mnh, tr phi ngi ang ni v khng c microphone," ti a. "iu rt ng, iu l cho chc," ngi ng , ging ngi vn vang vng v vui a. "Anh ti gn y i ngh ngi v mt ni m mi ngi u ni to trong phng bn lm cho ng y thc c m." Ting ci ca ngi to thm khi ngi hi tng li. "V ti c mt ngi li xe ht hi to ti mc bn c th nghe thy ting ht hi t pha bn kia to nh. Cho nn, hy gii thch thm cho ti v tng sc mnh ny. Ci g s c coi l sc mnh?" "Th ny, thc ra m ni, ti khng nh tt c cc c trng ca danh sch c th ca Seligman; nhng chng hn, ging ni to th khng nht thit l sc
139
27/02/2010 - 1/ 70

mnh, nhng kh nng trao i r rng v hiu qu li c th c xem nh sc mnh. Hay, ly v d khc," ti lu , v ngi vn cn rung ngi vi vic nh vui v ngi li xe ht hi, "ti rng ngi bao gi cng c chiu hng khi hi, v dng s khi hi mt cch hiu qu tip ni vi ngi khc trong nhiu tnh hung. Ti ngh rng s l mt sc mnh." "Nhng ti ," ngi ni, 'iu dng nh l vic t nhin, mt phm cht c th pht ra. N c tun chy t nhin. Ti khng quyt nh mt cch c thc dng khi hi. Cho nn, ti b ln ln v tng sc mnh ny." "Th ny, chng ta ang ni ti t hiu mnh. V y, chng ta ang ni v vic nhn din cc phm cht v kh nng tch cc t nhin, v ri dng v p dng nhng kh nng ny vo cng vic ca ngi ta. V thc t, mt khi chng ta nhn din ra sc mnh c trng ca mnh, chng ta thm ch c th nng coa thm chng, xy dng nn chng. Theo cch , ngi ta c th bin vic lm thnh s nghip. Chng hn, hm n chng ta nhc ti rng gio hun ngi nu min Nam n l cng trnh kh nhc. Ti t hi liu ngi c nhng c trng no hay kh nng no trong vic trnh by nhng bi ni khng, v bng vic dng nhng kh nng m kinh nghim c hon thin hn." "Ti hiu," ngi ni. "Vng, v im , ti ngh ti c mt kh nng c bit - cch tm tr ti lm vic. Ti ngh ti c kh nng tt c vn bn Pht gio, v nm c thc cht ca iu c ni trong sch v tm tt n li r rng. Ti ngh iu ny mt
140

| phn do kh nng t ti liu vo mt ng cnh rng hn, v phn chnh xu hng ca ti t lin h ti liu vi cuc sng ring ca ti, to ra mi ni bn thn ti v kinh nghim c nhn ca ti, xc ng ca ti. Ngay c trong chnh nhng vn bn trit hc v nhng ch rt hn lm, ngay c cc khi nim trit l nh s trng rng, khi ti c sch ti cng to ra mi ni vi kinh nghim ring ca mnh. Cho nn thay v ti liu v vic trnh by tr nn kh khan v hn lm, n vn tr thnh ci g sng, ci g ng. N tr thnh ci g c nhn, ci g lin quan ti kinh nghim bn trong ring ca ti. y c phi l kiu s vic bn ng khng?" S vic bng tr nn r rng ti sao ngi li gp rc ri vi khi nim m ti va ni ti. Chng ti tho lun tng v vic nhn din sc mnh c nhn ca ngi ta ri ch nh dng chng trong cng vic nh phng tin xy dng s tho mn ln hn, bin i vic lm ca ngi ta thnh s nghip - nhng dng nh l cuc sng c nhn ca ngi c tch hp y vi cuc sng cng vic ti mc tuyt i khng c s tch bit no gia chng. Vy, ngi khng c nhu cu c gng nm bt ly phng sch no lm cho ngi hnh phc hn trong cng vic - sau rt, ngi tuyn b, "Ti chng lm g c" sng, ngi khng coi bt k hot ng cao no ca mnh trong th gii l cng vic; nhng hot ng ny n gin l s m rng bn thn ngi nh mt con ngi. Hiu ra iu ny, ti ni, "Vng. iu dng nh l sc mnh," khng cn cn theo ui vn ny na.
141
27/02/2010 - 1/ 71

... Toby l mt v d v cch nhn din v s dng sc mnh c nhn ca ngi ta trong cng vic c th bin vic lm thnh s nghip, bng mt s sng to v n lc, chng ta c th em sc mnh ca mnh vo cng vic, lm tng s tho mn vic lm ca mnh. Toby l mt sinh vin mi tt nghip i hc rt vui mng khi anh ta nhn c bng tt nghip k ton v i lm vic cho mt trong nhng hng k ton ln. Anh ta cm thy mt cm gic hon thnh m anh ta cha bao gi kinh nghim trc y, tht xc ng khi pht hin ra ch li ca vic lm ra s lng kha kh sau nhiu nm phn u nh mt sinh vin, c gng kim c s lng ti thiu, lm cng vic na thi gian. Nhng s phn chn ban u sm tn phai, v trong vng su thng anh ta bo co, "Ti bt u hi chn vi vic lm ca mnh ri. Ti khng th vch ra ch xc ti sao ti li khng thch n nhiu na. Cng vic vn vy, ng ch ti vn vy, nhng bi l do no ti bt u cm thy mt loi bt mn m h vi vic lm ca mnh. Tuy nhin, v ton th ti vn thch n v ti khng mun thay i loi cng vic ti lm. Du sao i chng na, ti ngh rng ti nn lm ci g bn ngoi cng vic, ch cho chn. Ti cm thy rng ti mun lm ci g sng to, bi v ti c mt phn sng to m ti khng th no dng c vo cng vic..." "Vng," ti ni thm, "k ton sng to l iu lm cho Enron v WorldCom b rc ri." Toby ci khc khch v tip tc. "Du sao i chng na, ti quyt nh i hc lp bui ti v
142

| Photoshop, mt chng trnh ho my tnh. Ti thch n. Cho nn, sau khi ti hc ht lp, ti chun b mt bo co trong cng vic, v ti quyt nh a mt s ho mu trang tr v nhng ho khc vo bo co ca mnh. Bo co trng ni hn ln v ti c nhiu nim vui khi lm vic . Mt trong nhng ng nghip ca ti ngu nhin thy bo co ca ti v yu cu ti lm cng vic cho bo co c y ang lm. C y by n ra khp xung quanh, v chng my chc nhng ngi khc li ti ti yu cu ti ghim thm vo cho bo co ca h. Cui cng, ng ch ti ti mt s bo co ny v gi ti vo phng ng y. Ti ngh rng ti c th b rc ri y bi v ti dnh thi gian lm nhng tr ny, v y khng phi l vic nho nn con s, vn l iu ti c yu cu lm. Nhng thay v vy ng y li bo ti ng y thch cc bo co ny lm, rng n thc s ci thin cht lng ca trnh by, v ng y thay i vic ca ti bao hm lun c vic lm nhng ho my tnh ny. Ti vn lm vic vi cc con s, iu ti cng thch lm, nhng nhim v mi chia ch cng vic ra mt cht v lm cho cng vic thnh vui nhiu hn. Ti bt u trng i i lm vic na." "Chng ta ni v tm quan trng ca t hiu mnh," ti tip tc, "v cch ngi ta c th lm tng vic t hiu mnh bng vic tng nhn bit ca mnh v phm cht c nhn, sc mnh v vn vn. Nhng ngi cng nhc ti ci g v t hiu mnh mc su hn - c bc tranh chnh xc v mnh l ai. Ngi c th gii thch ngi nh ng g v iu khng?"
143
27/02/2010 - 1/ 72

"C ch," Dalai Lama tr li, "nh ti nhc ti, vic c thc v ci ta bt ngun t thc t l quan trng, vic nhn bit khng mo m v kh nng v c trng ca mnh. iu ny l quan trng bi v thc thc t v ci ta hu nh khng c tim nng dn ti u phin tm l v xc ng. Cho nn trc ht, ti ngh iu quan trng l nhn din cc nhn t gy chng ngi cho vic t hiu mnh v nhn bit ln hn. Mt nhn t chnh c l l s ngu xun con ngi" - ngi ci - "n gin l s ng ngnh. Vi iu ny ti ang ni ti mt loi ng ngnh ngu xun m ngi ta thng chp nhn trong mi quan h vi kinh nghim ca mnh trong cuc sng." "Lai ng ngnh no vy?" "Chng hn, c khng khng rng mnh bao gi cng ng, cm thy rng cch bn nhn vo mi th l cch tt nht nhn mi th, hay cch duy nht nhn mi th. Loi thi ny i khi c th a ra cm gic bo v, trong khi thc t n li ng cnh ca ti bt k nhn bit thc no v thiu st c th ca ring ngi ta. T ho qu mc, iu thng dn ti cm gic thi phng v vic t cho mnh l quan trng, cng gy tr ngi cho kh nng t hiu mnh ln hn. Chng hn, khi bn kiu ngo, bn t c kh nng ci m vi nhng gi v ph bnh ca ngi khc, iu ch cht cho vic pht trin t hiu mnh nhiu hn. Hn na, cm gic thi phng v bn thn mnh a ngi ta ti s trng i khng tht v mnh, iu ny gy hu qu t sc p qu mc ln bn thn mnh. Khi nhng trng i ny khng c p ng, iu thng xy ra, iu ny tr thnh ci ngun cho s bt mn khng ngt."
144

| Ti hi, "Vy lm sao ngi ta vt qua c lai cm gic thi phng qu mc v kh nng ca mnh?" "Yu cu th nht l ch mi ngi thc t mun vt qua iu ny. Cho nn y h c th dnh thi gian suy ngh v cch thc iu ny gy cho h vn v kh s. Hiu cc hiu qu c hi ca kiu ngo s lm tng s sn lng ca h vt qua n. Th ri, bc tip n gin s l dnh thi gian cho vic suy ngm trn nhiu lnh vc m h khng bit g c, ngh v nhng iu v tri thc m h cn thiu, nhn vo ngi khc, nhng ngi ti nng hn. H thm ch cn c th ngh v cc loi vn con ngi khc m tt c chng ta u l ch , d chng ta l ai cng vy. iu ny c th gip lm gim mc kiu cng v t ph. "ng thi, nh gi qu thp v kh nng ca mnh cng l chng ngi. Khim tn l phm cht tt, nhng c th c qu nhiu khim tn. Loi lng t trng thp ny s c tc ng tiu cc ng cht mi kh nng cho s t hon thin, gn nh mc nh, v xu hng ca ngi nh vy s t ng phn ng li bin c m khng c suy ngh, Khng, mnh khng th lm iu ny c. Cho nn vt qua iu ngi ta phi dnh thi gian suy ngh v tim nng ca mnh nh mt con ngi, nhn ra rng tt c chng ta u c sn tr thng minh con ngi k diu dng, iu chng ta c th dng hon thnh nhiu th. Tt nhin, c mt s ngi chm pht trin v tr tu v c th khng c kh nng dng tr thng minh ca mnh theo cng cch, nhng y li l vn khc.
145
27/02/2010 - 1/ 73

"Thm vo , ti cng a vo danh sch mt trng thi suy ngh lung tung ca tm tr xem nh mt chng ngi khc cho vic t hiu mnh nhiu hn. V vic t hiu mnh i hi mt kh nng no hi t nhng kh nng ring v tnh cch c nhn ca ngi ta, mt tm tr thng xuyn suy ngh lung tung s khng c ch i vo trong bt k vic t suy ngm nghim chnh no." "Cho nn, trong nhng trng hp , ngi c cho rng vic thc hnh cc k thut thnh thi, hay lai thin hp thu hay phn tch no m ngi ni ti, s c ch khng? Tt nhin c gi s," ti phi thm vo nh bc s tr liu, "rng khng c iu kin thuc men no gy ra s no ng suy ngh ny." "Khng hoi nghi g c," ngi ni mt cch qu quyt, "Du sao i chng na, vic c t nhn bit hay hiu bit ln hn c ngha l c s hiu thu r hn v thc ti. By gi, ci i lp ca thc ti l vic phng chiu ln bn thn bn nhng phm cht khng c , gn cho bn thn bn nhng c trng tng phn vi iu thc t ang xy ra. Chng hn, khi bn c ci nhn b bp mo v bn thn mnh, nhng qua lng t ho qu ng hay kiu ngo, bi v nhng trng thi ny ca tm tr, bn c cm gic thi phng v phm cht v kh nng c nhn ca mnh. Ci nhn ca bn v kh nng ca mnh vt xa ra khi kh nng thc ti ca bn. Mt khc, khi bn h thp lng t trng, th bn khng nh gi ht c phm cht v kh nng ca mnh. Bn lm gim gi tr bn thn mnh, bn h bn thn mnh xung. iu ny dn ti vic mt hon ton nim tin vo bn thn bn. Cho nn thi qu - c di dng thi phng v
146

| gim gi tr - u mang tnh ph hai nh nhau. Chnh bi vic cp ti nhng chng ngi ny v bng vic xem xt li thng xuyn c tnh, phm cht v kh nng ca mnh m bn c th hc c t hiu bit ln hn. y l cch tr nn t nhn bit." Ngi dng li, ri ni thm, "Nhng iu ti gi y thc t khng phi l ci g mi, chng phi th sao?" "Mi di dng g ?" "Vi ti dng nh tt c nhng iu ny u l hiu bit thng thng. Nu ai ch dng hiu bit thng, th tt c nhng cu tr li ny s ti." "iu c th ng," ti tha nhn, "nhng i khi dng nh l c vic thiu hiu bit thng thng ni chung trong x hi chng ta. Mi ngi bao gi cng c th dng nhiu hiu bit thng thng hn." "Ti khng chc iu ng," ngi ni, "bi v ti ngh rng hiu bit thng thng l cn cho tin b, hon thnh mi th. Bn khng th hon thnh c nhng iu ln lao m khng c hiu bit thng thng no . V ti ngh M h hon thnh nhiu iu ln lao. Cho nn ti ngh phi c hiu bit thng thng no ." "Vng, ti on ngi ng vi l do . Nhng du vy, mi ngi khng phi bao gi cng thi gian dng li v n gin suy ngh, t nhc nh mnh v nhng iu hiu bit thng thng. V cng vy, ngi ta c th bit cng mt iu, cng mt hiu bit thng thng, v nu m ngi hay bt k ng ch kh tnh no ni ra iu , ngi ta c khuynh
147
27/02/2010 - 1/ 74

hng b qua n, nhng nu cng nhng t l bt ngun t ngi, mi ngi c th li ch ." Dalai Lama ci thn mt. "Bi v ti l 'Dalai Lama" sao? Bn bit y, Howard, chng ta ch mi ni v thi phng, v by gi y ti ngh bn ang thi phng y! "Du sao i chng na, ti ngh rng t nh gi mnh - pht trin thc chnh xc v thc t v bn thn mnh qua quan st cn thn - a ti t hiu mnh nhiu hn. V ti ngh t hiu mnh l nhn t ch cht nu ngi ta ni v tho mn. N thm ch c th c cc loi tc ng ph c ch khc." "Ging nh ci g?" ti hi. "Chng hn," ngi ni, "bn c ni rng mt trong nhng vn mi ngi kinh nghim trong cng vic l cm thy ti t v phn ng rt tiu cc khi h b ngi khc ph bnh khng? Hay nu khng ph bnh trc tip, th t nht cng da vo li ngi ca ca ngi khc qu nhiu cho h cm gic tho mn hay xng ng, v tr nn chn nn nu h khng nhn c s tha nhn?" "Nht nh ri." y l c trng ca ngi lao ng trn khp th gii. Thc t, mt nghin cu c c quan Nghin cu iu tra quc t tm ra l hai trong nhng u tin hng u cho ngi lao ng Anh bao gm vic c s tha nhn v hiu nng cng vic ca h v c i x vi s knh trng. "By gi tt nhin," Dalai Lama tip tc, "khi c vic t hiu mnh, ci nhn thc t v kh nng ca mnh, c th khng nh hng ti mc theo
148

| bn b ph bnh, nhng n c th nh hng ti cch c nhn c th phn ng vi vic ph bnh . iu l v ci nhn thc t ny cho ngi ta cm gic t tin no , mt sc mnh ni tm no . H bit h thc s c kh nng v ci g, v cng bit c nhng gii hn ca mnh l g. V do vy h t b nh hng bi iu ngi khc ni. Cho nn nu h b ph bnh, v l ph bnh hp thc, h c th chp nhn iu ny d dng hn v dng n nh c hi hc iu g v bn thn mnh. Trong khi , nu h b buc ti mt cch gi to, h khng phn ng mnh th bi v su bn trong h bit rng iu khng ng, h bit bn thn mnh. V nu cc c nhn t tin trong vic tha nhn cc phm cht ni tm tch cc v k nng cng tri thc ca ring mnh, h s khng cn p li mnh th vi li ca ngi ca ngi khc duy tr cho cm gic thnh t ca mnh." Dalai Lama kt thc bng vic gii thch, "Nu bn tha nhn gi tr v bin ca vic t hiu mnh, th th cho d bn c c gng lm mt loi cng vic no hay vic lm mi v bn tht bi, iu bt i s tht vng ca bn bi v bn c th nhn vo kinh nghim nh phng tin lm tng vic t hiu mnh, nh cch bit r hn kh nng hay k nng ca mnh l g hay khng l g - bn c th nhn vo n gn nh bn tr tin c c mt trong nhng k st hch t khng nh mnh. V tt nhin, t hiu mnh s lm gim kh nng tht bi ngay ch u tin bi v bn s khng tin hnh mi s t dt nt, c tnh ti nhng loi cng vic bn ngoi kh nng ca bn. Cho nn, bn cng gn vi thc ti hn, th bn s cng kinh nghim t tht vng v v mng hn.
149
27/02/2010 - 1/ 75

Dalai Lama ch ra ng tm quan trng ca t nhn bit nh nhn t ch cht cho hnh phc trong cng vic. Khi nim v t nhn bit ca ngi, tuy th, cn vt ra ngoi vic bit thng thng v k nng hay ti nng c bit ca ngi ta l g. Vi ngi, t hiu mnh i hi cc yu t ca trung thc v dng cm b sung vo vic t soi xt mnh - n bao gm vic i ti nh gi chnh xc v ngi ta l ai, nhn thc ti mt cch r rng, khng thi phng qu ng hay bp mo. ch li ca vic t nh gi chnh xc mnh l r rng. Trong mt kho cu nm 2002 do Barry Goldman, tin s, gio s v qun l v chnh sch ti i hc Arizona tin hnh, nhng ngi c nhn bit r v bn thn mnh khng ch c s tho mn vi cng vic ln hn, m cn c mc sng c nhn v s tho mn ton cuc sng cao hn. Kho cu ca Goldman v cng s xc nh nhn bit l "trng thi tm l phn nh vic t bit mnh v nhn bit nht qun vng chc v gi tr c nhn v v kh nng ca ngi ta duy tr cc kt lun ca mnh khi i din vi s i lp t ngi khc." Do vy, vic t bit mnh nhiu hn c lin kt vi s tin tng vo nh gi ca ring mnh, iu gi rng ngi ta c th t b nh hng bi nhng ch trch thiu c s ca ngi khc v c th t da vo s ca ngi ca ngi khc cung cp cho mnh cm gi v gi tr ca mnh. Hn na, cc nh nghin cu tm ra rng bn cnh vic c tho mn cng vic v cuc sng ln hn, nhng ngi c cm gic mnh v nhn bit thm ch cn c th tn hng cc ch li khc, nh vic c t tranh ci trong hn nhn hn.
150

| Trong khi cc tc ng ch li ca vic t hiu mnh c th r rng, th cc tc ng tiu cc ca vic t quan nim mo m c th c minh chng y n gin bng vic xem xt cc kip sng ca chng ta v ca nhng ngi xung quanh chng ta. Trong trng hp ring ca ti chng hn, cc tc ng tiu cc ny c to ra r rng khng ch trong cuc sng ngh nghip qu kh ca ti nh mt nh tr liu tm l, m cn c trong cuc sng ring ca ti gia cc bn b v ngi thn. Lng t trng thp v nh gi thp kh nng ca mnh c th lm t lit, dp tt sng kin c nhn v ngn cn c nhn khng cho thm him nhng c hi mi. Chung cuc, n c th gy cn tr cho vic nhn ra tim nng y ca ngi ta, ngn cn vic t ti mc ch ca ngi ta. T cao t i c th mang tnh ph hoi tng ng, khi c nhn thng xuyn xung t vi mi ngi, t chi nhn h nh h nhn bn thn mnh mnh ti trung tm v tr, mnh l thin ti khng c hiu trong th gii nhng k kh. Tuy nhin, theo nhiu cch, lng t trng thp cn d vt qua hn l t cao t i. Nhng ngi vi lng t trng thp thng phi chu xu hng t trch mnh v mi iu, cho nn t nht h cng thng tha nhn rng h c vn cn c cp ti. H mun tm kim s gip chuyn mn vt qua lng t trng thp ca mnh hay nhng mt trt t lin kt kiu nh suy nhc, iu i khi vn hin din. Tuy nhin, nhng ngi u i din ca ph ny, nhng ngi vi cm gic thi qu v thnh tch v ti nng ca mnh, thng c khuynh hng trch mc mi ngi v vn ca h. Sau rt, h l ngi hon
151
27/02/2010 - 1/ 76

ho, cho nn mi ngi khc mi c li. H thng khng tha nhn cch thc s ngo mn v cm gic c quyn ca h li h i xa, v c th t hi ti sao h li c t bn thn th. Trong khi thnh tu thc t chnh ca h c th bnh thng, khi h khng thu c s tha nhn m h cm thy h xng ng th, th h nhanh chng vt b d n v khng theo ui mc ch na. Mt khi ngi ta nhn ra bn cht tiu cc ca thi kiu cng, lm sao ngi ta c th phn bit c gia iu v s t tin lnh mnh? Trong cuc ni chuyn a ti cun sch u tin ca chng ti, Ngh thut ca hnh phc: S tay v vic sng, c ln ti hi Dalai Lama v cch thc cc c nhn c th bit c iu , liu h ang kiu ngo hay n thun t tin. Ngi p rng nhng ngi c lng t tin c c s hp thc cho vic tin ca h, h c k nng v kh nng hu thun cho n; trong khi ngi kiu cng li khng c nn tng trong thc ti - h khng c c s hp thc cho kin thi phng ca mnh v bn thn mnh. Ti nhc nh Dalai Lama rng y s khng phi l s phn bit c ch cho ngi kiu cng, bi v h bao gi cng cm thy h c c s hp thc cho kin ca mnh v bn thn mnh. Tha nhn kh khn trong vic phn bit gia t tin v kiu cng, Dalai Lama cui cng nhn vai, ci ln v pha tr, "C th ngi ny nn ra to tm xem liu y l ca kiu cng hay t tin!" Tuy nhin mt lc sau, ngi ngi xung v nhn xt rng i khi ngi ta c th xc nh iu ny ch trong hi tng, bng vic nhn vo kt qu ca hnh ng ca mnh, cho d chung cuc h c c kt qu ch li hay c hi cho bn thn mnh hay ngi khc.
152

| Bc u tin trong vic vt qua kiu ngo v tnh t cao t i l tha nhn mnh ang gy hi th no, v v iu i khi chng ta cn phn tch kt qu ca thi v hnh ng ca mnh. Cch tip cn hi tng ny c th chng lin quan g ti vic thay i kt qu ca nhng sai lm qu kh ca chng ta, nhng n chc chn c th ng vin chng ta nh gi li thi ca mnh, chuyn sang vic hiu bit su sc hn v bn thn mnh, xy dng ra vic t bit mnh, v do vy hnh thnh nn tng lai ca mnh theo chiu hng tch cc. Fred t ra nh mt minh ho cho cc tc ng c hi ca tnh t cao t i. V sau i khi ti gp li anh ta, sau bi ni chuyn ti ni cho mt nhm nh vn a phng. Sau bi ni ca mnh, Fred, mt ngi cao ngng, n mc m dng trong tui t tun, li ti vo gc tng khi ti sp i, hi xin li khuyn ca ti. Vi v chuyn nghip v cch x s hm hnh, anh ta t gii thiu mnh l bn ca mt ngi bn ca mt ngi bn ca ti. Anh ta bt u bng vic dn ra thnh tch hn lm ca mnh, cng kh n tng. Anh ta r rng khoe khoang trin vng hn lm ca mnh nh mt sinh vin tr li lc, tt nghip vi im trung bnh 4.0 ti mt i hc c uy tn vo tui mi chn. Khi ln ti im ny trong i mnh, anh ta khng hon ton sng theo tim nng ban u ca mnh, anh ta nhanh chng ch ra rng anh ta cm thy mnh c kh nng cho nhng thnh t vn chng ln lao. Khi gii thch cho ti rng anh ta c tng tuyt vi v mt cun sch da trn nghin cu no anh ta thc hin trong trng i hc, anh ta t ngt v khng khch so li ra mt chng cc bi bo ri t trong cp ca
153
27/02/2010 - 1/ 77

mnh, ni rng y l mt phn ca ti liu anh ta ln k hoch a vo cun sch ca mnh. Trong vi pht anh ta ngh ti khng ch c v ph bnh bi vit ca anh ta m cn ngh liu ti c th gip anh ta tm ra mt i l hay nh xut bn cho sch ca anh ta khng. Ti gii thch rng ti chc chn cu chc tt lnh cho anh ta nhng m lch ca ti qu bn rn nn khng th ng vi yu cu ca anh ta c. Bn cnh , ti tip li, c nhiu ngi ang , cc gio s ting Anh hay cc bin tp vin chuyn mn, nhng ngi cn c trnh cao hn ti ph bnh bi vit ca anh y. Mt cch bng bnh, anh ta tip tc ln t ti, v v anh ta l bn ca ngi bn ca ti nn ti ngn ngi ng ngi cng anh ta trong mt gi nu ra li khuyn ca mnh. Chng ti cng bc ra chic gh di, v ti bt u bng vic c hai mi trang u trn cng ca ci chng ti liu ca anh ta kim cm gic v cng trnh ca anh ta. Ti liu ny cng hi b tt, ti ngh vy khi lt qua cc trang ti liu, nhng ngay c vi i mt khng chuyn mn ca ti th n cng dng nh cn xa mi c th trnh c cho nh xut bn. Ri ti gii thch k cng cho anh ta v qu trnh lm cho cun sch c xut bn, nu cho anh ta nhng hng dn chnh xc v cch vit mt ngh sch chnh thc, bc u tin. Ti cng cho anh ta tn ca vi bin tp vin ti bit v mt danh sch ngn cc sch hay ni v vic lm cho sch c xut bn. Ti kt thc bng vic ni ra vi li ng vin, nhng nhn mnh tm quan trng ca s bn b - cha
154

| kho ca thnh cng, theo quan im ti. Ti m t trong trng hp ca ti th th no, cun Ngh thut ca Hnh phc b hng chc bin tp vin v nh xut bn bc b trong thi k vi nm, v ti m t kh khn lm sao cho mt tc gi ln u tin c xut bn. Sau gn ti hai gi, cui cng ti t xin li, ni mt cch vui v, "Vy ch b cuc nh!" vi ci vy tay vui nhn kim c thot. Nhng cu chuyn li khng chm dt . Vi tun tip sau , khi c c s in thoi nh ca ti t mt ngi bn trong hon cnh no , anh ta gi ti nhiu ln vo nhng gi bt tin, li ti vo nhng cuc ni chuyn l th v tng ca anh y vi cun sch. Cui cng, sau bn hay nm cuc tho lun, ti ni toc ra, cho anh ta bit rng trong khi ti ao c nhng iu tt nht cho anh ta, ti cn c qu nhiu cam kt vo lc nn khng th dnh thm thi gian gip anh ta trong d n v sch c. V ln na ti nhc li li khuyn trc y, cho anh ta nhng hng dn cn chi tit hn v cc giao thc vit mt ngh in sch chnh thc, cc th tc tm bin tp vin, v nhiu cun sch ph v ch ny. Ti khng bit thm v anh ta t sau . Nhiu thng sau, ti ngu nhin gp mt c bn c bit ti Fred. Ti hi v Fred v cun sch ca anh ta i ti u ri. Bn ti nhanh chng xin li, ni rng c y c bit anh ta nhiu nm ri, nhng nhiu ln anh ta gy kh x cho c y bng vic dng tn c y gii thiu vi ai , ri bt u cu xin s gip c nhn ca ngi , c dng nh ngi mc n anh ta. C y cnh gic ti rng chc chn anh ta s dng tn ti l phng tin
155
27/02/2010 - 1/ 78

gii thiu vi nhng bin tp vin m ti nhc ti cho anh ta. Ri c y thut li rng gn y c y gp anh ta, v cho ti thm tin tc. Anh ta r rng d n ca mnh nh li. Anh ta thc s tm ti cc bin tp vin ti nhc ti, cng nh mt hay hai ngi khc. Trong tng trng hp, anh ta c kh nng i qua bin tp vin ny bng vic dng tn tui ca mi ngi, v nh c trng i, tng bin tp vin u yu cu anh ta gi ngh sch chnh thc. n hn, Fred khng lm nh vy. Ngc nhin, ti hi c bn mnh ti sao anh ta li khng theo ui vic ny, khi bit rng ngay c vic bin tp vin gh mt nhn vo mt ngh l s hon thnh trong ngnh cng nghip xut bn y cnh tranh ngy nay. Ri c y k cho ti cch Fred cm thy rng cc bin tp vin ng ra nn phn chn hn nhiu v tng ca anh ta, v ng phi c kh nng quyt nh liu h c quan tm lm i din cho anh ta hay khng da trn nhng m t ca anh ta v cun sch qua in thoi. Hn na, c y ni. Fred nhc rng vic vit ra mt cun sch, hay thm ch vit ra mt ngh sch chnh thc, s tn nhiu thi gian v cng sc. Anh ta khng sn lng dnh ra thi gian v cng sc ch ton cho suy xt anh ta cm thy rng anh ta ng ra phi c hp ng v mt mn tin to tr ngay trc khi dnh nhiu thi gian v cng sc ca mnh cho d n. Chng cn phi ni, Fred l mt v d c in v vic ngi ta t cm thy ti nng, kh nng v k nng c thi phng qu ng c th ph hoi n lc ca chng ta t ti mc ch. Nhng d chng ta c b cn tr trong vic t ti mc ch ca
156

| mnh bng vic c lng qu hay c lng thiu v kh nng v k nng v s t nhn bit ca mnh, vic t nhn bit mnh cng gn vi thc ti th chng ta s cng hnh phc hn ti khng vic cng nh nh.

157

27/02/2010 - 1/ 79

158

| ti cha bao gi bit ti iu trc y. Trong ting Ty Tng, chng ti khng c t ni v tht nghip. Sao li th? ti hi vi s ngc nhin. Th ny nh, chng hn, y khi chng ta ni v c cng vic hay vic lm, chng ta ni chung hay ni v kiu vic hnh theo gi hnh chnh m bn thng thy cc nc phng Ty. Khi nim hon ton xa l vi x hi Ty Tng truyn thng. Tt nhin, ti khng ni v nhiu ngi Ty Tng hin i sng phng Ty hay mi trng ngoi . Nhng trong x hi Ty Tng truyn thng, mi ngi hu ht l nng dn, ngi chn sc vt, hay nh bun. tng v t gi lm vic n gin khng tn ti. phng Ty, hon cnh kinh t v cu trc x hi li l mc kiu c vic ny l mt phn tch hp ca khi nim cng vic. Trong nhng ngi Ty Tng, t nht v truyn thng, hon cnh kinh t l mc cng vic lm theo gi hnh chnh hng ngy khng thc s l phn quan trng ca n. Ty Tng, hoc bn l nng dn hoc dn du c hoc bn l nh bun. Cng vic theo ma v. V hnh mu ny l iu h quen thuc ri, iu c coi l t nhin. Cho nn, nu bn nhn vo nhng ngi sng y trong vng thn lng McLeod Ganj8, nhiu ngi trong s h by gi s hu ca hng, v nhiu ngi trong h lm loi kinh doanh bun bn truyn thng theo ma v cc th trn n . Trong ma v, h lm vic rt vt v, cn khi h kt thc h quay v v khng c vic no.
8

7 Cng vic v s ng nht

C vi iu trong cuc sng mang tnh tn ph c nhn nh mt vic. Trong iu c th xem l mt kho cu qui m nht c tin hnh v s tho mn cuc sng, trong mt cuc iu tra 169 776 ngi mi su nc, nh khoa hc chnh tr Ronald Inglehart pht hin ra rng tht nghip l mt trong vi nhn t gy ra s suy gim c ngha trong vic tho mn cuc sng. C bng chng hin nhin l tht nghip c gn vi bt hnh, ti bt u vi Dalai Lama vo mt bui tra. y l vn c ngha trn ton th gii, v ti t hi liu ngi c a ra ngh no v vn khng. Bn bit y, ti chng c ngh no trc khi ti tr nn quen thuc hn vi x hi phng Ty m ti ln u tin bit ti vic tht nghip c tc ng ngay lp tc nh vy ln gia nh v cc c nhn. V khi ti bit v iu ny, ti c hi ngc nhin bi v
159
27/02/2010 - 1/ 80

McLeod Ganj l mt lng trn ni vng th trn n Dharamsala. McLeod Ganj l qu hng ca phn ln cng ng Ty Tng lu vong. 160

| Thc t, ti c ln gi rng trong khi h y vo lc khng phi ma v, chng ti thnh lp mt loi chng trnh lm cng no , kiu nh chi len hay bng hay loi vic tng t. Nhng h khng lin h vi tng ny v tht nghip, cho nn gi ca ti hu nh chng c tc dng g my. Ngi c cm l ng trong khi ngh ngi, Tt nhin, trong x hi hin i, v c bit trong cc quc gia cng nghip ho, vn tht nghip ny l tnh hung rt kh khn. Ngi th di. Khng c cu tr li d dng. Ti khng bit. Ngi ta khng c chn la nhng c gng i ph, v lm ht sc tm ra cng vic mi. Khng c gii php khc. Tuy nhin, li y thi c s ca c nhn ng vai tr rt quan trng, v c th to ra khc bit ln v cch ai p ng. Trong khi chng ta c th khng kim sot c v tnh hung ca mnh, th thi ca mnh l ci g m chng ta c th kim sot c. Cho nn trc ht, iu chng ta cn nhn ra l ci khng chc chn v thay i chnh l mt phn ca nn kinh t hin i, c bit i vi vic lm. l vn nghim trng, nhng l s kin m chng ta phi chp nhn. Khng c m bo rng s c vic lm ngy mai nu bn ang lm vic hm nay. Cho nn, nu chng ta hiu iu trc thi im xy ra, vic ny c th thay i cch chng ta p ng khi iu xy ra. Th th chng ta s khng cm thy ngc nhin qu, c dng nh chng ta b loi ra. Chng ta hiu rng mt vic c nhiu nhn t, kt qu ca nhiu nguyn nhn v hon cnh. Chng ta s hiu rng, trong nhiu trng hp, iu thm ch c gc r vn kinh t ton cu. Theo cch ny, chng ta khng tr nn bc tc bi vic nhn n
161
27/02/2010 - 1/ 81

mt cch c nhn, hay nhn quanh mnh tm ai m trch mc v vn ca mnh. S mt mnh ny c th gip lm gim xao ng tinh thn ca chng ta. Tt nhin, y chng ta ang ni v tht nghip do nhng nguyn nhn no rng hn hay do vic gim sn xut, khng phi b sa thi v s bt ti ring ca ai . Cho nn c th c nhng cch khc nhau theo cc c nhn s p ng li thch thc ca thay i. iu quan trng l tha nhn s kin ny v c gng lm vic tt nht ng u vi bn thn vn trc mt. Chng hn, nu bn cn vic lm nh phng tin sng ca mnh v nu bn b tht nghip, th tt c n lc ca bn nn c t vo vic tm vic mi cho cuc sng ca bn c an ton. Nhng c hai p ng khc nhau. Mt ngi c th cm thy mt tinh thn v tr nn t lit, c ngh, Chng cn hi vng no, mnh mt vic lm, mnh phi lm g y? Nhng c nhn khc trong cng tnh hung li c th nhn vo nh mt c hi to ra thay i no . Nh mt thch thc. Cho nn l cch thc tch cc hn, cch thc d ng hn gii quyt vn ny. Nhng tt nhin iu khng d. Cng c th c cc cch khc t nht cng lm gim ni lo u tinh thn v vic gii quyt tnh hung ny, cho ngi ta c th dng tt c nng lng tinh thn ca mnh vo vic tm ra cng vic mi. Vi cc Pht t, c nhng qu trnh t duy v cn nhc no c ch chng hn, nim tin vo nghip v vic nhn trch nhim cui cng v nghip ring ca ngi ta. Mc du loi thi tinh thn ny c th khng c tc ng no trong vic gii quyt vt l cho tnh hung , t nht n cng gip lm thoi mi
162

| cho c nhn khi tc ng tm l ca mt vic, vn vn. V tt nhin, ngi tin tng vo cc h thng tn gio khc cng c th nhn c an i no nim tin ring ca h. Mt mt, ti phi nhc rng khi ni v cc khi nim nh nghip, nu h khng hiu ng th iu c th mang nguy him tim nng. Bi v trong mt s trng hp mi ngi vi hiu bit mt phn v nghip c th iu li tr thnh rt nh mnh. Hiu bit ca h v nghip l ch bt k ci g xy ra u nht nh xy ra bng cch no , c dng nh c nhn khng c ting ni c bit no, khng c vai tr c bit no trong tin trnh cuc sng ca mnh. Nhng l hiu bit sai. V nu ngi ta c loi din gii nh mnh v nghip, th nhng khi nim tn gio ny c th tr thnh ng l iu ngi cng sn Trung Quc ni: tn gio l cng c ca k bc lt, bi v k bc lt c th ni, iu cc bn ang chu ng vo khonh khc ny l iu xng ng vi cc bn, y l nghip ca bn. Dalai Lama ng khi ch ra nguy him tim nng ca vic hiu sai khi nim v nghip, ti ngh. Trong s nhng ngi phng Ty, ti thng ti hin tng ngi m t: nghing sang vic trch mc c nhn v iu khng may ca ring mnh, hay coi nghip l nh mnh n gin, lin kt vi cm gic cam chu v v hi vng. Nu bn mt vic, y l li ca ring bn - bn phi lm iu g thc s xu trong kip qu kh; hay, mnh mt vic, nhng thc s mnh chng th lm c g v iu - y l nghip ca mnh. Nhng quan nim sai ny thng l do vic khi nim nghip da trn lut nhn qu, l thuyt ni rng hon cnh hin ti ca ngi ta l kt qu ca hnh ng qu kh ca ngi ta, hoc trong kip ny hoc kip trc. Nhng iu nhiu ngi trong nhng c nhn ny khng tnh ti l phn tch cc ca nghip. Thc t, gc r ca t ting Phn karma ngha l "hnh ng." V cng nh hnh ng qu kh ca ngi ta c th ng gp vo hon cnh hin thi ca ngi ta, hnh ng hin ti ca ngi ta c th thay i tng lai ca ngi ta. Thm vo , khi nim Pht gio v nghip cn phc tp hn nhiu so vi iu c tha nhn thng thng phng Ty. Chng hn, kinh nghim hin thi ca ngi ta l kt qu ca s tc ng qua li phc tp ca "hnh ng" vt l, li ni v tinh thn qu kh. Qua hnh vi khng o c trong qu kh, ngi ta c th t nn cho nhng hu qu xu, gieo mm cho tai ho tng lai. Tuy nhin, qua nhng hnh vi c hnh v ng c thun khit, ngi ta cng c th ci thin s biu hin ca nhng hu qu ny. Cho nn, sau mt li thn trng ngn nga din gii lm khi nim nghip, Dalai Lama nhanh chng quay tr li vn ang cp. "C mt vn quan trng khc cn nhn ra khi gii quyt vi loi vn ny v phn ng ca ngi ta vi s mt vic, hay thm ch v hu. iu ny phi c lin quan ti vic t nhn mnh ca ngi ta. Mt s ngi ng nht mnh qu nhiu vi vai tr ca mnh trong cng vic, vic t nhn mnh ca h b trn ln vi vai tr m h gi hay i khi vi s tin h lm ra, ti mc dng nh h khng tn ti mt khi h mt vic. l nhng ngi c h thng gi tr t s nhn mnh ln
27/02/2010 - 1/ 82

163

164

| vo tin hay a v hay cc loi nh vy, thay v vo gi tr bn trong, phm cht con ngi tt c s. Cho nn, chng hn, ti bit vi quan chc n v Ty Tng qua nhiu nm v c c hi quan st cch h p ng khc nhau vi s mt vic v c bit vi vic v hu. Trong nhng quan chc ny, mt s ngi c s ng nht vi ci ta ca mnh ch yu da trn a v ca h, v s th hin mt dng ln trnh vo chc danh ca mnh. Trong nhiu trng hp, cc quan chc ny h do ngi di quyn v ni chung say sa vi quyn lc v a v ca mnh, hay lm dng quyn lc ca h. Mt khc, ti bit cc quan chc khc, nhng ngi dng nh t s t ng nht ca mnh da vo cc phm cht v c trng con ngi c s, ng nht vi vic l ngi tt, ngi chn thc, ngi khim tn, v h s i x vi ngi di quyn mt cch tng ng. Th ri, ti thy iu xy ra khi vic lm ca h khng cn na. Thng loi c nhn th nht khng x l tt trong tnh hung . H b nhng ngi m h i x t b ri, v mt khi h khng cn cng vic na, iu cng gn nh kch c vt l ca h b co li, h khng c thc v ci ta, khng c thc v s xng ng. Nhng nhng ngi khc li lm vic chuyn i tt. H vn c nhng ngi khc knh trng cng nh bn thn h, h vn c s t tin - v trong trng hp nhng ngi v hu, h nhn vo iu nh mt c hi thm him nhng iu mi. H p ng vi tnh hung vi nhit tnh ln lao. H mun th mi iu h bao gi cng ngh ti cn lm m chng bao gi c thi gian. Cho nn, nhng ngi khc nhau dng nh p ng vi cng hon cnh v tnh hung rt khc nhau." "Ti bit ch xc iu ngi ng ," ti ni. "Khi ti thc hnh tr liu tm l c nhn, ti gp cc bnh nhn mt vic, hay v hu, v iu c th dn ti s suy thoi lm sng rt nghim trng. Ti gp nhng gim c iu hnh y quyn lc nhng mt vic, v nu s ng nht ca h ch yu da vo cng vic, h ging nh ma sng. Cho nn," ti hi, "nu ngi i khuyn mi ngi, ngi s ni vi h iu g, ngi s c li khuyn g i vi nhng ngi c s ng nht rt ln vi cng vic?" "Ti s khuyn h rng h ngu xun v ngc nghch khng th no tng tng c!" Ngi ci ph ln. "Chng c g nhiu m ni, tr phi mi ngi thc s sn lng thay i thi c s ca h. Nhng cch n trnh khn ngoan, c l khng phi l vn mt vic, m t nht l s xo ng tinh thn c th i cng n, trong trng hp ny, l m rng hnh nh ca chnh ngi ta, thy bn thn mnh trc ht nh mt con ngi vi kh nng bn b, vi lng tt vn vn v th ri nhn ra rng ngi ta c cc vai tr khc bn cnh vai tr ti cng vic - ngi ta c th l b m hay l con hay l anh hay l ch, ngi ta c th c mi quan tm khc hay s thch ring. y ngi ta cn cch tip cn cn bng hn ti cuc sng. Khng phi tt c ch l v vic lm ca ngi ta hay bao nhiu tin ngi ta lm ra c. "Cho nn, khi tm vic, hay nu bn c vic lm, iu quan trng l lun tm nim rng con ngi khng c ng ch l mt loi my no c thit k ch sn xut. Khng. Cuc sng con ngi
27/02/2010 - 1/ 83

165

166

| khng ch dnh cho cng vic, kiu nh cch nhn cng sn ni mc ch ca mi ngi ch l lm vic cho nh nc, v khng c t do c nhn, ni nh nc thm ch cn sp xp k ngh cho c nhn v mi th u c lp k hoch cho c nhn. khng phi l cuc sng con ngi. Tnh c nhn l rt quan trng cho ton th cuc sng con ngi, v do vy cn thi gian gii tr no , mt cht t ngy ngh, v thi gian dnh cho gia nh hay b bn. l phng tin cho mt dng hon chnh ca cuc sng. Nu ai ch ngh v tin, tr gi bng cc gi tr con ngi khc, cc phm cht tt ca con ngi khng, khng, khng!" ngi nhn mnh lp i lp li. "Nu cuc sng ca bn tr thnh ch l phng tin cho sn xut, th nhiu gi tr v tnh cch con ngi tt s b mt - th th bn s khng, bn s khng th tr thnh con ngi hon chnh c. "Cho nn nu bn ang tm vic v c s chn la vic lm, th hy chn mt vic lm cho php c c hi dnh cho sng to no , v dnh thi gian cho gia nh bn. Cho d iu c ngha l t lng, v mt c nhn ti ngh iu cn tt hn vic chn cng vic t i hi hn, ci cho bn t do ln hn, nhiu thi gian hn vi gia nh, hay lm cc hot ng khc, c, tham gia vo cc hot ng vn ho, hay ch chi a. Ti cho rng iu l tt nht." Nh mi khi Dalai Lama kt thc vi mt lu thc hnh. Nhng khng phi bao gi cng d dng lm bi thc hnh ny. Vi ngi s bt ng rng tt nht l ng u t ton b s ng nht ca mnh
167
27/02/2010 - 1/ 84

vo vic lm ca mnh, nhng khng phi bao gi cng d dng theo c li khuyn . Nhiu nm trc, khi ti cn thc hnh tr liu tm l, mt gim c iu hnh y quyn lc trong ngnh cng nghip truyn thng ti xin cha tr vi mt lot cc triu chng c in ca suy nhc, mt mi, mt ng, km n, ht hi, kh pht m - bc tranh hon chnh ca mt ngi suy nhc, ngi mt s quan tm ti mi th v b phin mun bi cm gic v gi tr, v vng. ng y l mt ngi n mc t tin, trng khc bit hn, dng nh tr hn nhiu so vi tui by mi hai, nhng hon cnh ru tc lm chm khng co, khng chi li du n d thy, khng th lm c v s suy nhc trn v mt ca ng ta. Ni bng ting ni kh khng n iu, ng y m t cch thc, t nguyn nhn su xa, ng y xy dng nn mt cng ti truyn thng thnh cng khng l, nhng gn y ng y quyt nh ra i. Cng ti ca ng y b bn cho mt tp on a quc gia ln t vi nm trc y, v trong khi ng y lm ra ca ci t vic bn hng, ng y cng yu cu vn c gi chc gim c iu hnh qun l cng ti. Nhng sau vi nm, ng y dn tr nn b tc quyn khi nhng quyt nh chnh dn tut khi tay ng ta. Cui cng, cng ti m ginh quyn m ng y cm thy "b ng chm ti ng y ca s phn chia ca ti", v cm thy a v v quyn lc ca mnh b tut mt, ng y quyt nh ra i. Chn on v con ngi ny l r rng v trc tip, v d dng nhn din "nhn t cng thng tm
168

| l" c ngha lm ly c cho nhng suy nhc chnh ca ng y: vic mt vai tr ca ng y trong cng vic l s cng kch vo thc c tnh ca ng y. K hoch cha tr cng r rng khng km: h tr cho ng y bng qu trnh iu chnh trong khi ng thi gip ng y nhn ra v bao qut nhiu kha cnh khc ca cuc sng ng y, iu ng vai tr c ngha trong vic nh hnh thc ca ng y v ci ta, v danh tnh ca ng y.Vic ngon , ti ngh sau khi suy lun cc chi tit thm v lch s ca ng y. S tho vt x hi v cng ca ng y v nhiu kha cnh khc ca cuc sng ng y c th c nui dng v trau di. ng y l ngi chng, ngi cha, ngi ng. ng y tham gia tch cc vo mt s t chc t thin, vn cn ngi on c vn ca nhiu t chc t thin, v lc ng y cha b s suy nhc ly i ngh nghip thng thng, ng y tch cc tn tu trong mi vic tham gia. ng y thm ch cn mt phn thi gian cho gh ging vin mt i hc c uy tn. Tuy nhin, sau vi phin iu tr thnh hin nhin l can thip tr liu khng phi d dng nh lc u ti d liu. Ht phin n ti phin kia ng y lin tc m mi nhai li khng ngng v phn nn v cc ng nghip trc y ca mnh v trng thi ti t ca ngnh cng nghip ca mnh. ng ly lin tc tp trung vo mi v tr trc y ca mnh, loi tr cc kha cnh khc ca cuc sng mnh. R rng rng ti nh gi sai mc ca thc t nh gi mnh ca ng y c gn vi vic lm ca ng y v tnh trng v quyn lc i cng n. Tt nhin ti c gng rt c ch gip ng y m rng vic t quan nim v nhn vo tt c cc
169
27/02/2010 - 1/ 85

lnh vc khc ca cuc sng ng y; gip ng y nh gi s phong ph v ho phng m cuc sng trao cho ng y. Nhng phn ln l khng thnh cng. Thuc ti cho ng y gii quyt cc triu chng suy nhc trong vng vi tun, v mc nng lng ca ng y, s tp trung, cm gic ngon ming, hnh mu ng tt c u tr li mc trc y ca chng. Nhng c mt s khc bit gia hnh phc v n thun vng bng suy nhc. V sau c i u t nhn bit ca mnh vo cng vic, ng y cha bao gi c kh nng bung b v chuyn nhn bit ca mnh sang cc ngun tim nng khc cho s hon thnh trong cuc sng ca ng y. t nht l trong thi k ti gp ng y. Tuy nhin may mn l vn cn c hi vng cho phn ln chng ta, c bit nu chng ta c th bt u trc thi gian v khng i cho ti tn cng ca ngh nghip ca mnh trau di mt thc rng hn v chng ta l ai. Tt c mi iu cn l s sn lng, s ch , v cht t n lc, v tng ngi trong chng ta u c kh nng pht trin cc chin lc m rng vic thc v c tnh mnh ra bn ngoi ch lm vic. Khng lu trc y, mt ngi bn ca ti, Lena, m t mt phng php m c y thnh thong dng vt qua ni s mt vic ca mnh v gip c y tho g khi s ng nht c nhn vi vai tr ca c y trong cng vic. "Ti i ti mt im trong ngh nghip ca mnh khi ton th cuc i ti quay trn quanh vic lm ca ti. Ti ln khi mi s u tt v xung khi mi s b xu ti cng vic, v cuc sng x hi ca ti ch chim mt phn t ni bt. Khi ti tin hn, v c bt nhiu ln,
170

| mi th tr nn mang tnh cnh tranh hn v nu bn mt vic mc , s kh tm c mt vic ngang hng.Ti t mnh kh ng v tr nn hay cu knh bi v ti qu lo ngh v mt vic ca mnh. Ti b chng lo lng pht trin mnh tn cng v iu . Ti nh mt bn thn mnh, v iu g cn c lm. Ti cn mt cch tho g s ng nht ca ti vi cng vic. Cho nn ti bt u nhm li hng ngy trong tm tr cuc sng ca ti s l g v ti cm thy g nu ti b sa thi. Ti qun tng cuc gp g ca ti vi ng ch c th nh th no khi ti b ui, v ngh v ng nghip ca mnh s i x vi mnh ra sao sau (kiu nh ti b tai ho, ti chc chn) liu mi ngi c cn l bn ca ti hay vt b ti nh mt vn nan gii mt khi ti mt vic a v cao ca mnh. "Ti ngh v mi vic s th no nu tm c vic khc, v n s ging ci g nu ti b tch khi ngnh cng nghip ca mnh v phi quay li ni i vic hay ci g khc. Sau nhiu nm kin nh lm iu ny, ti bt u nhn ra rng mc du ti c th mt a v v thu nhp, ti s vn c kh nng tm ra cch h tr cho mnh, v ti bt u thnh thi. Ti nh rng vai tr ca ti nh ngi bn, ngi ch, ngi v, ngi c, v ngi thy cho nhng ngi tr hn cng quan trng tng ng. Thc t, ti ngh nhiu v tt c nhng iu khc lm cho cuc sng ng gi. Bn bit y, ti ngh iu thm ch cn lm cho ti sng to hn vi cng vic," c y ni vi ti. "V ti khng cn s mt vic, ti ni thng hn v sn lng nhn cc c hi c c kt thc vic tr lng." Tt nhin, Lena khng phi mt mnh. Vi nhiu ngi trong chng ta, cc i hi v vic lm ca chng ta, lm tiu tn n mc i khi d mt ci nhn v iu lm cho cuc sng thnh c gi tr. Nhng iu ng ghi nh l vic xng ng l g, v ging nh Lena chng ta c th cn t nhc nh mnh v iu ny mt cch thng xuyn, trc khi chng ta chm dt vic u t ton b s ng nht ca mnh v mc ch sng vo vai tr ca mnh trong cng vic. Mt s ngi c th coi cc gio s i hc chnh thc hay cc thm phn to ti cao M l ngi c li cui cng v an ninh vic lm, nhng khi c so vi Dalai Lama th nhng c nhn ny ch nh ang treo vic lm ca mnh trn u si tc. Ngi khng ch c m bo v tr ca mnh l Dalai Lama trong ton b thi gian sng ca mnh, m ngi cn c m bo cng vic lm ny trong v s kip sng tng lai na. mi l an ninh vic lm. Vy m mc cho vai tr ni bt v lng danh ca ngi nh mt nhn vt tm linh th gii, ngi lnh o dn tc Ty Tng, hay ngi c gii thng ho bnh Nobel, ti bit t nhiu cuc i thoi qu kh rng ngi ng nht mnh nhiu nht vi vai tr "nh s Ty Tng n gin." Da vo quan st trong nhiu nm, ti i ti kt lun rng ngi l con ngi khim tn chn tht, ngi bng cch no xoay x trnh b mc vo nhng ci by bn ngoi ca chc tc hay mnh danh nh Dalai Lama, ngi thc s i tm kim bn thn mnh ch nh mt nh s bnh thng.
27/02/2010 - 1/ 86

171

172

| V dng nh l s ng nht ca ngi c gn vi vai tr ca ngi nh mt nh s, t nht cng mc no , v v chng ti tho lun cc vn lin quan ti mt vic, v vi cng vic v s ng nht, nn mt cu hi xut hin vi ti: Ti t hi ngi c th phn ng th no nu bng cch no ngi bng nhin phi t b "cng vic" nh nh s. Tt nhin, y hon ton l cu hi l thuyt thun tu - trong thc t, iu khng th no tng tng c. Nhng by gi ti quen vi mt cht t ngu nhin lun lch qua bn tnh tt trong nhng cu hi ngu xun v khng th c, cho nn ti khng b cn tr khi vic hi. "Ngi bit y, trong qu kh chng ta ni v s ng nht c nhn. Ngi nhc nh rng c th c nhiu mc i vi vic t ng nht ca c nhn, nhng trong trng hp ca ngi bn ngoi tt c cc vai tr khc ngi dng nh c quan h mnh m nht vi vi tr ca ngi nh mt nh s. Theo mt ngha vai tr dng nh nn tng cho s ng nht ca ngi hn vic c mnh danh l Dalai Lama. Chng hn, c ln ngi ni vi ti rng ngay c trong m ngi cng thy bn thn mnh l nh s" Ngi gt u. "iu ng." "Ch vi mc ch tranh lun, vy th, ngi c th hnh dung ra tnh hung m ngi mt cng vic ca mnh nh nh s khng? Ni cch khc, ta hy gi thit rng ngi vn c th thc hin vic thin hng ngy v thc hnh tm linh ca mnh, v sng cuc sng n gin v vn vn, nhng ngi khng th mc o thng hay tham gia bt k nghi l no nh mt nh
173
27/02/2010 - 1/ 87

s, v ngi cng khng th l mt phn ca cng ng tu vin. V c gi s rng ngi phi kim sng bng vic lm ci g khc h tr cho bn thn mnh. Ngi c th hnh dung lm sao ngi vn thch nghi vi nhng loi hon cnh nh vy c khng? Ngi s mun thc hin nhng kiu cng vic no?" Vn bit iu khng chc chn ca vic chm vo ch tm kim vic mi ca Dalai Lama, ti c gng mt cht a bn lm nh i xu hng ca mnh hi nhng cu hi "khng lin quan", "khng th c" hay "ngu xun". Nhng vi s ngc nhin ca ti, ngi dng nh coi cu hi ny rt nghim chnh. Thc t, th hin trn khun mt ngi nghim trang khng c trng (gn nh nghim trang), khi ngi gt u suy ngh v p, "Vng by gi, mi gn y thc t ti c mt vn bn Ty Tng ca mt bc thy Pht gio ln, ngi sng cui th k mi chn v u th k hai mi, v trong vn bn ny ngi a ra li hng dn cho cc hc tr mnh. Ngi bo h rng iu quan trng i vi h cn hiu bn cht ng ca tm linh l g. Ngi khuyn h rng, bng vic tha nhn bn cht ng ca thc hnh Pht gio, h khng nn b mc vo cc hnh dng bn ngoi ca thc hnh nh nhm c mt ch, i vng xung quanh, ly ph phc, vn vn. Tt nhin, y l nhng kha cnh ca thc hnh tm linh Pht gio, nhng chng khng phi l ct li. Ct li ca thc hnh Pht gio thc s l em ti bin i bn trong, thng qua vic hun luyn tm linh cho tm tr. V ti ngh ngi ta vn c th thc hnh iu bn cht, iu ct li, ngay c khng c cc hnh dng bn ngoi.

174

| "Tc gi ny cn ng vin cc hc tr c kh nng ln nht, nhng ngi c cc tng tm linh cao nht, hy sng nh ngi n dt ti ni hoang d, trong n c. ng y trch dn t 'bi th kinh nghim' rt hng khi do Milarepa vit ra. Khi ti c iu ny, ti rt xc ng vi mt s on, c bit mt s on ni ngi ta nn sng cc ch khng xc nh, sng ch mt im ct yu, vi s chuyn tm ch vo mt iu thc hnh thin,' vn vn. Khi c vn bn ny, ti nh li khi ti cn tr, khi ti c s khao kht ln lao v cm thy rt b li cun bi tng sng nh ngi n dt, sng, nh mt cch din t Ty Tng ni, 'ging nh con th b thng rt v chn n c.' "Tt nhin," Dalai Lama tip tc bng khung, "cho d c nhng on c nh thc li nim khao kht , ti lp tc nhn ra rng by gi ti ang trung tun su mi ri. Nhiu thi gian tri qua. V cng vi danh hiu Dalai Lama ny ti c nhiu trch nhim. V ti ngh rng cho d ti c chn loi cuc sng , sng trong n c, ti khng bit liu ti c nhng k nng nu nng cho mnh khng, ngay c vic pha cho mnh mt chn tr." Ngi day cm. "V trn mi iu ti ngh v nhiu l do thc t, cu hi v an ninh, ti s lm g nu ai ti hi ti. Cho nn tt c nhng iu ny s lm cho ti kh sng nh ngi n dt hn ti thi im ny trong i ti." Dalai Lama hon ton bt ng trong vi khonh khc, mt ht trong nhng ngh ring t, c th ang cn nhc v tin trnh cuc i mnh, ti khng bit. Nhng ngi nhanh chng thc tnh bn thn mnh t s m mng v ni thm, "Du sao i chng
175
27/02/2010 - 1/ 88

na, nu ti m cn tr hn v tnh hung trong cuc sng m khc i, th l l iu ti thch lm. Cu hi ca bn nhc nh ti v nhng iu ny. V tr li cu hi ca bn v vic chn loi cng vic thay th hay cuc sng khc nu tnh hung ca ti khc i, vic sng trong n c nh ngi n c l iu duy nht ti trong tm tr. Ngoi iu , ti khng c tng no khc; ngh cha bao gi xut hin cho ti." Vo lc ni chuyn ny, ti c cm gic rng tnh hung v hon cnh ca Dalai Lama l duy nht ti rt t iu ngi ni c th p dng c cho nhng ngi cn li trong chng ta. Sau rt, cho d c b qua v tr ca ngi nh Dalai Lama duy nht trn th gii, mt vi ngi trong chng ta l cc s, v s t hn vn s xem vic l ngi n dt ch l mt phng n cho vic lm hin ti ca h. Tuy nhin, n li cuc ni chuyn ca chng ti trong u mnh v sau, ti chc c s lin quan ca cc ngh ca ngi vi phn cn li trong chng ta. tng mu cht ni ln: c ng li iu bn cht ca vai tr hay hot ng c bit ca ngi ta, v gn s ng nht vi iu bn cht ch khng vi nhng ci by bn ngoi v a v ca ngi ta. Trong trng hp ca Dalai Lama, cng vic ca nh s l thc hnh tm linh. Cc hot ng hay ngha v bn ngoi ca vic lm ny bao gm mt s nghi l no , vic tng nim, cch thc n vn v hnh vi no . iu bn cht bao gm s pht trin bn trong. Ngi lm iu thnh r rng rng cho d ngi c phi gi b cc hnh dng bn ngoi, ngi vn c th hnh
176

| phc bi vic n trong n c v tip tc thc hnh iu bn cht. Sau rt c l y l iu g c th p dng c cho nhng ngi khc. V d trc y ca Lena minh ho cch mt ngi c th khm ph ra cc k thut m rng quan nim v mnh ca ngi ta ra ngoi nhng gii hn ca ch lm vic. Trong trng hp ca mnh, c y thy rng vic qun tng v din tp tinh thn v ni s ti t ca mnh thnh ng, cng vi suy ngh c ch nh v cc vai tr khc m c y gi trong cuc sng, cc vai tr khng lin qua ti cng vic, l mt cch thc hiu qu hng s ng nht bn thn ca c y ra khi cng vic. Nhng i vi vic khm ph ra nhng chin lc hiu qu, dng nh l thc t Dalai Lam thm mt chiu hng khc. Theo mt ngha no ngi ta c th quan nim k thut ca Lena nh vic m rng cch quan nim bn thn mnh bng "vic m rng ra ngoi" - nhn qua quang cnh cuc sng ca c y tm ra nhng phn khc ca mnh bn ngoi ch lm vic. Cc vai tr khc ny c th c lin quan ti cc mi quan h - v chng, con ci, anh ch em rut, hay bn b - hay ti cc hot ng s thch ring, cc mi quan tm, n lc th thao, cng vic tnh nguyn. Phng php ca Dalai Lama, mt khc, li bao gm vic m rng s ng nht ca ngi ta bng mt loi "m rng bn trong" - i ti ct li, i ti mc nn tng hn v su hn bng vic khm ph ra iu bn cht ca vai tr hay hot ng c bit. T vin cnh ny, iu bn cht ca vai tr ca ngi ta nh v chng, b m, hay bn b l tnh yu v lng thng mn con ngi. iu bn cht
177
27/02/2010 - 1/ 89

ca cc s thch ring ca ngi ta, nh hc ngn ng mi hay hc cng thc nu nng mi, c th l tnh yu hc tp. iu bn cht ca cc mi quan tm khc, nh hi ho hay iu khc, c th l vic nh gi ci p. Hay iu bn cht ca vic theo ui th thao, nh chi golf hay bng r, c th l vic tp luyn cc k nng hay trau di sc kho tt. Theo ngha ny, iu bn cht ca vic lm ca ngi ta c th l m bo s tn ti, tt nhin, nhng n cng c th bao gm vic to ra ng gp c ngha cho ngi khc hay cho x hi theo cch no . Dng nh cng hp l l t s ng nht ca ngi ta vo iu bn cht ch khng vo hnh dng bn ngoi s lm gim kh nng rng ngi ta s b tn hi bi mt bt k vai tr hay vic lm no - sau rt, iu bn cht l kh chuyn v c th c chuyn sang bt k hot ng no, bt k mi quan h no, s thch ring, hay vic lm. Vng, ti cng ngh v iu , th iu ny li cng l cch tip cn nhy cm ngn nga cc hu qu tiu cc ca vic u t qu nhiu vo s ng nht ca ngi ta trong vic lm. Du vy, ti vn khng hon ton chc chn v phng php ny c th hiu qu th no hay n c th c thc hin d dng th no. Ti on ti s phi cho n thm suy ngh na. C l cho n vic th vo chnh ti.

178

| Cuc ni chuyn ca chng ti nhc ti nh ti hi ti cn tr hn v mun thnh ngh s. Ti dnh bn nm hc trng ngh thut, yu thch mi chi tit ca n, cui cng nhn bng i hc v ngh thut. Trong nhng nm , ti tr thnh ngi rt snh v k thut v in, nhng ngh thut nhn thc l mi quan tm ch yu ca ti. Mi trng a thch ca ti c tm thy trong ci i tng, ti hng gi di cho vic ca ct, dn, gn inh, ng v hn cc mu lp rp, cht liu iu khc bt t - t nht chng cng trong tm tr ring ca ti. Ti khng phi l ngi xa l vi trng thi tun chy, tr nn b cun ht vo cng vic ca mnh ti mc ti thng qun mt gi gic, lm vic mun trong m. Khi khng b chm ngp trong vic to ra bn in hay iu khc, ti dnh thi gian la c trong cc hiu c ph hay qun ru vi cc bn ngh s, tt c chng ti u nc y cc ru uyt ki ng, rng ln kinh cu nguyn lan man v ngh thut v cuc sng, mi ngi trong chng ti u tm kim to ra phng thc din t duy nht ca ring mnh. V tt nhin phong cch nguyn bn duy nht ca chng ti chu nh hng nng n bi cc ngh s khc, nhng ngi li b nh hng bi nhng ngi khc, ri h li b nh hng bi nhng ngi khc na. Th gii ca chng ti rt thin cn, cng trnh ca chng ti tha ma vi nhng tham kho m h ti nhng iu tm thng vn ho, hay tham kho chm bim ti cng trnh ca ngi khc, hay che m bn trong nhng chuyn a, nhng dt khot y nhng n thc t b che giu n mc n cng b giu lun vi chng ti.

8 Sinh k ng

Khng lu trc y, ti n tra vi mt ngi bn, mt din vin tr. Ging nh hu ht cc din vin, anh ta ngho v phi vt ln, tm vai tr chnh u tin ca mnh. "Ti thc s yu thch sn khu," anh ta tuyn b mt cch hng hi. "Tt nhin, ti khng lm tin t iu , nhng ti s khng t b n v bt k ci g. N l c i ti." R rng anh bn ti tm thy ngh nghip ca mnh. May mn. "Bn yu thch ci g v n vy?" ti hi. "Tt c u v din t bn thn mnh." "Din t ci g?" "Bt k ci g. Din t xc ng ca mnh - trong ngh ca ti, ti c th dng mi th. Ti tng kinh nghim, bt k ci g ti tng cm thy, v chng c g ging nh ng trn sn khu v din t iu cho ngi khc. l mt cm gic tuyt vi."
179
27/02/2010 - 1/ 90

180

| Mt nm khi mt trong cc cng trnh ca ti c chn cho cuc trin lm ngh thut c chm im, ti xc ng lm. y t ho vi cng trnh ca mnh vo m khai mc, ti lo u khi nghe kin nh gi ca ngi khc v tc phm ngh thut ca mnh, ng bn cnh ch vic m hn m ti chc mm s ti. Mt b gi mp mp chng din cp knh dy bng y chai Coke, vi o s mi in m, i giy c cao, v mang mt ci ti i ch kiu li nilon ln, dng li ngm nhn tc phm ca ti trong im lng mt lc lu. B y c cch by t hi ch nho trn khun mt, c dng nh b y qun mt ng ti ch chi c bc v khng th bit c lm sao b y ti y. "Anh l ngh s y ?" b y vui v hi. "Vng ." Gt u vi kit tc ca ti, b y ni, "N c ngha g vy?" "Thc s chng c ngha g c. N ch l ci g ti to ra thi." Ti khng ni di. Ging nh hu ht cc ng nghip ngh s ca mnh, khng ai trong chng ti thc s bt u bng mt thng ip hay ngha mch lc m chng ti c truyn t. N khng c ng truyn th hay nng cao g. Cng trnh ca chng ti n thun l mt tuyn tp cc hnh nh m bi l do ny khc mc neo vo trong chng ti. ngha ti sau - bt k ngha no ngi quan st mun m t cho tc phm cht hin ln vi h: Mt li bnh lun mnh m v gi tr tn ti hu hin i
181
27/02/2010 - 1/ 91

trong chin dch chng li s ch bai khng ngng ca nhm ngi B lp d b day dt bi lo u. Ngun gc cn bn vnh hng tc ng ln nhau gia khng gian tch cc v tiu cc ca ht ng vng cc. Mt vt mu vng thc s lnh trn trc vt m h mu da cam. Ai quan tm? iu nhiu nht ngh s c th hi vng l khu gi ra xc ng no t ngi xem. Xc ng c th ny thc s khng thnh vn n c th l nim hng khi, nim vui, ting ci, ni bun, lo u, s hi, kinh tm hay gin d. Hy ly chn la ca bn. iu to ra cht t khc bit mc du s kinh tm hay gin d l c a chung ph bin vo thi ca ti. B ny tip tc, "Ti c th hi anh mt cu hi c khng?" "c ch." "Th ny, ti thc s thch... ci vt ca anh. Ti mun ni, l s quan tm v tt c" Ti chm ch lng nghe. "Nn ng cho ti l sai," b y tip tc, "nhng ti t hi - iu ny c thc s gip g c cho ai khng? Ti t hi, phng c ch g?" Khng mt cu hi no to cm hng thn thit ln cho ngi n b ny, v cu hi thng thng li y ngh s vo th th. V l cu hi m ti khng nhiu suy ngh vo . " ti cng chng bit na." Ti nhn vai bt lc. "Nhng ti cng mng l b thch n," ti ni, vn cm thy dng nh b y b nhim virut Ebola.

182

| Khng lu sau ti t b ngh thut v theo ui ngh y.9 Qua mt lot cc cuc ni chuyn ca mnh, t nht cho ti cuc gp g cui cng, chng ti hi t ch yu vo vic xem xt thi nn tng ca mnh i vi cng vic ang c. Nhng khi nu ra vn v mt vic v chn vic, chng ti dch chuyn t xu hng bn trong ra bn ngoi - v trong phin hm nay ti cm thy buc phi m rng ch im vi Dalai Lama, nhn su hn vo bn cht ca cng vic ngi ta lm v tc ng ca n ln th gii quanh ta. "Hm qua, ngi nhc ti mt s kha cnh m ngi ta phi tnh ti, t nht nu iu l c th, khi chn cng vic. Hm nay ti mun tip tc tho lun v vic chn ngh nghip ca ngi ta, thi i vi cng vic, iu cn tnh ti bn cht ca cng vic ngi ta lm. "By gi, trong hu ht lch s nhn loi mi ngi u c rt t c hi chn la v kiu cng vic h lm. H c sinh ra v v cn bn h lm iu m b m h lm, c th l ngh nng, chn nui sc vt, hay tr thnh mt loi th th cng no . Cho nn, v mt lch s h khng c nhiu chn la, h thng thng c sinh ra trong mt ngnh vic. iu bt u thay i vo qung th k th mi su Chu u, khi thanh nin bt u b
E rng ti xc phm ti nhng ngi ang lm vic trong ngh thut, ti phi ch ra rng khi nhiu nm tri qua ti i ti nhn ra v nh gi ng ng gp c ngha ca cc ngh s cho x hi chng ta v cho th gii. 183
27/02/2010 - 1/ 92
9

nng tri v ti thnh th. Mi ngi bt u c chn la v cng vic h lm, v loi thay i leo thang nhanh chng trong nm trm nm qua. Ngy nay phng Ty, c cc k nhiu vic lm. Tt nhin, ti nhiu phn trn th gii, c hng triu hay hng t ngi vn c rt t chn la, nhng ngi sng cc vng ho lnh v mt s quc gia ngho hn. Nhng cc quc gia cng nghip ho v t nht l vng ngoi , c hng ng danh sch la chn vic lm. "By gi, trong dm chc nm qua iu ny c th thay i bng cch no , nhng du vy, khi mi ngi c mi chn la vi vic lm khc nhau, h thng c khuynh hng n gin chn vic c nhiu tin nht. l xem xt chnh. Hm qua ngi ni ti vi nhn t khc m ngi ta c th tnh ti khi chn vic - cc nhn t nh chn vic lm c th tr lng t nhng t nht cng cho php thi gian ri no vi gia nh hay bn b. Cho nn cu hi ca ti vi ngi l, ngi c cm thy rng c cc nhn t ph m mi ngi phi tnh ti khi chn kiu cng vic h s i vo khng? Cc nhn t m vi n ngi c th cha nhc ti hm qua?" mt khonh khc nhm nhp ngm tr, Dalai Lama p li, "Nu mt ngi c s chn la v kiu cng vic h lm, th ni chung tt nhin iu l tt nht nu ngi chn cng vic ph hp vi nhng ci c sn v vo thi gian c bit ca h. By gi y, vic t hiu mnh l cn thit, t nhn bit. Chng ta ni v iu ny hm trc ri. Cho nn nh ti ni ti, mt ngi cng s cm thy t tht vng vi vic lm ca mnh, c tho mn nhiu hn, nu h c s nh gi chnh xc v tri
184

| thc ca mnh i vi lnh vc, k nng ca h v kh nng k thut, m bo rng h c ng phm cht." "Vng, iu ng," ti ng , "v theo cch nhn ny cng c nhng c vn ngh nghip c th gip mi ngi tm ra ti nng t nhin ca h l g, kiu cng vic no h c th lm tt. Nhng iu ti t hi l, t tm nhn c nhn ca ngi hay c l t tm nhn Pht gio, liu c nhng xem xt no khc bn cnh nhng iu nh lng bng hay sc mnh c nhn ca ngi ta m mt ngi nn tnh ti khi chn vic lm, m bo hnh phc su sc hn v lu di hn trong cng vic?" ", ng y," ngi p ng li ngay lp tc. "iu c th kh p dng cho mi ngi, nhng mt nhn t s rt c ch xem xt l li hay hi ny sinh ra t cng vic ngi ta lm. By gi, theo quan im Pht gio, chng ta ni v khi nim 'sinh k ng'. Khi nim Pht gio v sinh k ng ngha l bn c gng tham gia vo hot ng khng gy tim nng hi g cho ngi khc, d l trc tip hay gin tip. Ngha sai ca sinh k thng c m t nh tm cch sng bc lt ngi khc t nhng ng c tiu cc, nh la di v bp bm. Trong sinh k sai, bn chp git mi th m bn khng c quyn c bit vi chng. Bn ly mi th ca ngi khc. Theo quan im ca lut gia, nu sinh k m ngi tham gia vo khng gy hu qu trc tip hay gin tip ln ngi khc, th iu c th c coi l sinh k ng. iu m Pht dng nh nhn mnh l m bo rng khi bn tm kim sinh k ca mnh, bn lm nh vy mt cch c o c; bn khng lm hi ngi khc, bn khng lm hao tn ngi khc, v
185
27/02/2010 - 1/ 93

bn khng hnh ng bng la di v bp bm. Ngi dng nh quan tm nhiu hn ti cch bn i vo kim sng hn l vic bn lm ra bao nhiu tin." "Ngi va nhc ti tm quan trng ca vic nh gi ch li hay mi hi tim nng ca loi cng vic mnh lm," ti bt ngay ly, ri b sung thm s pht trin na. "By gi, hm n ngi nhc ti rng mt phng tin cho vic bin cng vic thnh ngh nghip l phn tch s ng gp rng hn ca vic lm ca mnh. Ta hy ni v mt c nhn ang thy chn v h quyt nh rng h s xt duyt li mt cch c h thng cc h lu rng hn ca cng vic ca h. Thay v ch ngi trn dy chuyn lp rp, nhn nt c ngy, h bt u suy t v hnh ng ca mnh ng gp g cho x hi cho h c th cm thy nhit tnh hn vi vic lm ca mnh, cm thy phn chn hn v n. Th l h bt u phn tch, nhng ri h pht hin ra rng kiu cng vic h ang lm chung cuc c hi cho mi trng. Hay c gi s h lm mt b phn c dng trong v kh. Mt khi h ngh v iu , h nhn ra rng y khng phi l hu ch - thc t, theo cch no n mang tnh hu dit. V vy m ng thi, c th h chng c nhiu ngun sng - h khng th b vic lm ca mnh v tm vic tt hn bi v cn phi nng gia nh mnh v khng c nhiu ngnh cng nghip khc trong lnh vc ca h. Ti t hi liu ngi c th cp ti vn theo gc nhn ca nh ngha ca ngi v 'sinh k ng' khng?" Dalai Lama yn lng, theo bn nng vut tay qua ci u co trc ca mnh khi ngi gp vn kh x trong tm tr.
186

| "y l cu hi rt phc tp. C nhiu nhn t tham gia vo y, rt kh i ti cch tip cn dt khot cho cu hi ny. Mt mt, nu cng vic ca bn li ho ra l mt phn ca vic sn xut v kh, nu bn nhn vo mc ch ngay trc mt ca v kh, bn s nhn ra rng iu ny dnh cho s hu dit, iu ny l git ngi. Nhng ng thi nu bn nhn vo bc tranh t quan im ca ton th x hi, chng no cha c thay i nn tng trong x hi nh mt ton th, vi mc ch bo v x hi, hay thm ch trn mc ton cu, cc quc gia vn cn v kh cho cc mc ch an ninh. c bit trong trng hp ca M, bn nhn vo s kin rng trn th gii cn c nhng ch chuyn ch chng li nn dn ch. Ti ngh chng no cc quc gia vn cn, sc mnh qun s ca M phi vn cn. Nhng th ri li nu Tng thng dng sc mnh qun s ca M hu dit hay xo b mt c nhn, ngi lnh o ca ch chuyn ch nguy him chng hn, ti khng bit liu y c thc s thch hp hay khng, ti khng bit. l vn rt phc tp. "Cu hi l, c nhn ni ti s c quan h th no vi vn ny, v l vn rt phc tp. Bi v mt mt, vng, sn xut v kh mang tnh hu dit, nhng mt khc, v hnh phc v an ninh ton cu ca th gii nh mt ton th, cc quc gia qu c cn ti v kh. "V chng hn, c cc quc gia Ty u sn xut ra v kh, nhng li dng chng ch yu vi mc ch phng th v khng lm dng chng. V tng t, v d nh nc M, mc du mi e do ca nc Nga khng cn na, nhng cc ch chuyn ch nh Trung Quc vn tn ti vi sc mnh qun s
187
27/02/2010 - 1/ 94

khng l, mt loi sc mnh rn e no l cn thit. Ri li n cu hi cc nh lnh o ca cc nc ny c hnh ng vi trch nhim khi dng sc mnh qun s trong tay khng. Tt c nhng iu ny l vn rt phc tp. Vi mt c nhn c nhng mi lo ngi o c v vic l mt phn ca cng ti ny hay xng my ny, v c khn ngoan ti mc no t b vic lm, iu hiu qu ra sao vn cn l cu hi m. Vic c nhn quyt nh b hay khng b c th khng to ra khc bit g. iu cht t cng ging nh cu chuyn v b gi Ty Tng Ty Tng bc mnh vi chnh ph Ty Tng ti mc ngi ta ni rng b y quay lng li vi chnh ph trong vi nm phn i - iu thc s chng c sc mnh thc t hay hiu qu no." "Cho nn ngi ang ni rng vic h gi ly vic lm ca mnh s l chp nhn c ch g, c tha nhn rng vic b i ca h v vic mt k sinh nhai chng c nh hng ti cuc hnh trnh di?" Ti hi, vi mt nhn xt ngc nhin. Ngi c ang bin h cho nhng ngi lin tc lm vic trong cc ngh ng t cu hi v o c khng? "iu rt rc ri y Howard. Ti khng th ni bt k c nhn nhn no s lm iu g. Tt nhin, iu s ph thuc rt nhiu vo c nhn ny. C mt s c nhn c th c nhng rng buc mnh hn bt ngun t nim tin tn gio ca h. iu ny rt rc ri, ngay c i vi Pht t, ngi tt nhin nhn li nguyn khng lm hi ai. Chng hn mt c nhn l Pht t, v r rng iu v o c cn tt hn ngi tha nhn tnh hu dit tim nng ca hnh ng m ngi l mt phn trong . By gi ta hy ly bc tip, l b i, v tt nhin c vic
188

| nhn ra rng n gin bng vic b i iu cng chng to ra khc bit g, ri vi c nhn vic b i v i din vi cc hu qu ca kh s ca gia nh trong sinh k ca mnh vn vn - tt c nhng iu ny cn phi c cn nhc ti. "Cho nn, trc khi chng ta ni v trng hp mt ngi c kh nng chn loi cng vic h lm, v do chn cng vic khng hi cho ngi khc, d trc tip hay gin tip. OK. Nhng y l trng hp mt ngi c th c vic lm no m v sau mi pht hin ra rng vic lm ny c th gin tip gy ra hi. Cho nn ti bn cn xt tng trng hp mt, v tnh ti tt c cc bin, bn cht v mc tc hi, gi tr ca ngi , vn vn. Cho nn, l ch s khc bit c nhn bc vo." Ti t ti v s khc bit vn ho na. "Cng c th c s khc bit c nhn trong thi ca mi ngi i vi cng vic, t kinh nghim ca ngi, ngi c cm thy rng c c khc bit v vn ho na khng? Thi phng ng hay chu c khc vi thi phng Ty khng? Hay, chng hn, cch nhn ca ngi Ty Tng c khc vi cch nhn ca ngi M hay ngi chu u hay cc vn ho khc khng?" "Trc ht, ti ngh rng tng qut qu mc l nguy him", Dalai Lam nhc nh ti, "ni rng tt c mi ngi phng ng theo cch ny v ngi phng Ty theo cch khc, c dng nh tt c mi ngi thuc mt tn gio u nh nhau. Nhng tt nhin ni iu , cng nh c s khc bit c nhn, c th c nhng khc bit v a phng, quc gia, vng v vn ho trong thi ca mi ngi i
189
27/02/2010 - 1/ 95

vi cng vic. iu ny c th nh hng ti s tho mn trong vic lm ca ngi ta. Chng hn, n c nhng cng vic, nh phc v trong nh hng, dng nh l lao ng h ng, v thi ny l ng cho nhng ngi Ty Tng sng n na. Ti bit mt s ngi Ty Tng ang lm vic trong cc vn phng chnh ph, nhng ngi chng bao gi xt xt lm vic trong nh hng y. Nhng th ri h di tr sang M, v h sn lng lm vic ngay c trong nh hng lm ngi ra bt, v h hon ton hnh phc. R rng h ch cm thy ngi ngng khi nhng ngi Ty Tng khc ti nh hng ny. iu ny l v loi cng vic khng c coi l h ng M, cho nn iu ny ch ra nn vn ho bao quanh c th nh hng ti vic tho mn vic lm ca ngi ta." ", ti khng chc v vic khng c thnh kin i vi nhng vic lm no M u," ti ni. "Ti cho rng ngay c M, cng c thi v thnh kin vn ho i vi mt s kiu vic lm. Vi mc rng ln hn, ngi phn on da trn trng thi vic lm ca ngi." "Nhng n iu cn ti t hn nhiu," ngi hi lng. "C nhiu thnh kin hn i vi loi cng vic . V ti ngh M, trong loi x hi t bn , ngi ta b nh gi da trn s tin ngi ta lm ra ch khng vo bn cht chnh xc ca bn thn vic lm. Cho nn, nu ra bt thng thng lm ra s tin ln, th n s khng b coi l h ng. Tin l nhn t quyt nh. n hay cc nc khc, c th c thnh kin i vi bn thn cng vic, l v tr hu h. Ti ngh s nhn mnh vo t do v bnh ng M lm gim cc nh kin i vi nhng
190

| loi vic lm n mt mc no , khi m cng vic vn cn l lng thin. Cho nn ti , chnh con ngi mi quan trng hn vic lm. Chng hn, khi ti ti gp cu tng thng Jimmy Carter ti nh ng y, ngoi mt ngi ng gc bn ngoi, bn trong ng y rt n gin, rt trn th, ng y lm mi vic ni tr gia nh ring, nu nng v mi vic khc. Hay khi ti ti thm ng tng thng Vaclav Havel nc cng ho Czech, ti nh mnh ng y rt khim tn, ng y ra m ca, vn vn. n gn nh khng th hnh dung c ng cu tng thng t nc li lm nhng iu nh vy. H c ngi phc v lm tt c nhng iu ny. Nu nng, pha tr, hoc cc loi vic c xem nh qu h ng cho mt quan chc chnh ph cp cao n . Cho nn l thi vn ho. "V ti ngh ngay c bn trong cng mt tn gio, bn trong chu ny, chng hn, bn cng c th thy s khc bit vn ho. Thi ca ngi Nht Bn, Trung Quc hay Ty Tng vi cng vic c th khc nhau. Chng hn, ngay nay bn trong Ty Tng, bn c th thy s khc bit gia thi ca ngi Trung Quc v thi ca ngi Ty Tng. Ngi Trung Quc dng nh bn tm hn vi tin bc, trong khi ngi Ty Tng c th ly tin tr cho dch v ca mnh, nhng cng c th chp nhn chang10 no hay cc th khc cho vic thanh ton. Ta hy xt th may Trung Quc v th may Ty Tng. C hai u phi kim tin sng, nhng bn c th thy th may Trung Quc lm vic c ngy ln m, c gng lm ra tin, tin, tin. Nhng ti ngh ni chung
10

trong s ngi Ty Tng, tin khng phi l quan trng. H c th hi sinh vic kim nhiu tin hn h c th c nhiu thi gian th nhn hn, nhiu thi gian vi gia nh mnh vn vn. Tt nhin, cng nhn Trung Quc c th tr nn giu c, nhng cho d h c th khng tr nn giu, cng nhn Ty Tng dng nh khng c my nhit tnh hi sinh thi gian cng gia nh mnh v nhng th khc ch lm ra thm tin. Ci nhn ca h v cuc sng da nhiu vo s mn nguyn tng th hn. "Ti ngh cng tt l bn nu ra vn v s khc bit vn ho, bi v cch tip cn gii quyt vic lm ca ngi ta, thi i vi cng vic, v bn cht ca vic lm c th thay i t nn vn ho n sang nn vn ho kia. S khc bit c th n su trong vn ho. Chng hn, mt mt, ti ngh trong bu kh hu m nng ni c th c d tha hoa qu v rau c, ni thi tit tt v d gieo trng ma mng, mi ngi c th ly cch tip cn thnh thi hn ti cuc sng. H c th nhn mnh nhiu hn vo thi gian th nhn v c gi lm vic ngn hn. Mt khc, trong kh hu lnh hn, di nhng iu kin khc nghit hn, ni s sng cn kh khn hn, iu ny cui cng c th lm ny sinh nhng vn ho nhn mnh nhiu hn vo lm vic vt v. Trong nhng vng kh hu min bc v trong nhng hon cnh , h phi tm ra cch mi gip sng cn, cho nn h c th pht trin ng bin, v cui cng pht trin cng nghip, khoa hc, cng ngh v nhng th ny. t nht l nim tin ca ti. "Du sao i chng na, trong tho lun ca chng ta y, iu quan trng l tm nim rng chng ta ang tho lun v cng vic t quan im x hi cng
27/02/2010 - 1/ 96

bia la mch truyn thng ca Ty Tng 191

192

| nghip hin i nhiu hn. T vin cnh , mt s vn chng ta ang cp ti c th khng thc khp vi x hi khc - chng hn, x hi Ty Tng truyn thng." "Vng, ngay c mt s thi phng Ty i vi cng vic cng c th khng p dng c cho x hi Ty Tng v ngc li, ti vn t hi liu mt s kha cnh no ca thi Ty Tng v cng vic hay nhng thc hnh no c th c p dng cho x hi chng ta v tr nn c ch phng Ty khng. Chng hn, ngi nhc ti khi nim Pht gio v sinh k ng. Ty Tng l mt quc gia Pht gio ton tng, cho nn ti t hi lm sao nhng nguyn tc li c tch hp vo x hi - chng hn, thc hnh chn vic khng gy hi. Ti cho rng l xem xt chnh khi chn cng vic ca ngi ta?" Ti hi. "Trong x hi truyn thng, phn ln mi ngi u t ng lm kiu cng vic m gia nh mnh lm, kiu cng vic ti ni ti - du mc, nng dn, nh bun vn vn. Nhng mt s ngi vn tham gia vo vic bt k nguyn tc khng gy hi, bi v c ngi hng tht, th kim loi lm gm vn vn. Nhng nhng loi cng vic ny cng kiu cha truyn con ni." Cng li li mi ca ngi xua tan ci nhn ca ti v Shangri-la hon ho, ni mi ngi u c tham gia vui v vo cng vic khng bo hnh, c ch li, ti tip tc, "Ni v cng vic v vic thc hin khi nim khng gy hi, c s kin hp dn ti c trong mt cun sch da trn cuc i thoi vi ngi - thc t, ngi nhc ti n trong hai cun
193
27/02/2010 - 1/ 97

sch khc nhau - rng c mt qui tc Ty Tng l bt k pht minh mi no cng phi m bo rng n c ch hay t nht khng c hi cho t nht by th h..." Dalai Lama biu l s ngc nhin. "Ti cha tng nghe ni v iu ." n lt ti chuyn sang ngc nhin. "iu khng ng sao? iu c qui cho ngi y." Ngi nhn vai v ci. "Ti khng bit ai lm ra cun sch , nhng c th y l mt trong nhng ci gi l chuyn gia Ty Tng. Mt s trong cc chuyn gia Ty Tng ngi phng Ty ny bit nhng iu m ngay c chng ti ngi Ty Tng cng chng bit. Tuy nhin, dng nh c nhng thc hnh v chnh sch no m cc chnh ph Ty Tng k tip chp nhn Ty Tng phn nh vic a vo thc hnh mt s tng ca Pht gio, nh nguyn tc Pht gio v tn knh th gii t nhin, c bit l th gii con vt. Chng hn, tt c cc cng ng sng gn H Yamdrok quen da ch yu vo vic nh c trong qu kh. Ti thng tin rng h c l c cho ngoi l nh c, nhng gn y ti nghe ni v mt chnh sch c chp nhn trong thi ca Dalai Lama th nm, v h khng c v cho vic nh c, v b li cho nhng ngi ny v iu trong ma nh c c bit, mt s cng ng s tp hp h li v cung cp cho h lng ng cc tng ng, cho h b li c tn tht ca mnh. Tng t, trong vng gn ni Kailash, c h Manasarovar, v quanh Manasarovar trong ma c bit no , nhiu chim nc di c n . Chng trng trn b v dng nh li c chnh
194

| sch ca chnh ph rng trong ma trng, h s b nhim ngi theo di trng m bo cho trng an ton. Tt nhin, c th c nhng c nhn bn cnh vic nhn lng c l n mt mt s trng na. Nhng iu ny xy ra. Nhng v ton th vn c loi thi khng gy hi. "Cho nn, ngay c Ty Tng, mi ngi khng phi bao gi cng tun theo nguyn tc khng gy hi trong cng vic ca mnh - chng hn, vn c ngi lm hng tht v ngi Ty tng v ton th l ngi n tht cho nn mt dng git chc no phi c thc hin cung cp tht - nguyn tc ny vn n su vo trong mi ngi. "Ni chung, ti ngh y l iu g c th c p dng phng Ty. Mc du khng phi mi ngi u c nhiu tu chn v cng vic h lm, t nht ti ngh cng l iu tt nu ra ngh nghim chnh v loi cng vic ngi ta lm, v tc ng ca n ln ngi khc. V c bit trong th gii hin i, v trong cc quc gia cng nghip ho ni nhiu ngi qu c c hi chn loi vic lm cho mnh, ti ngh tt hn c l chn cng vic khng gy hi cho ngi khc, cng vic khng bc lt hay la di ngi khc, d l trc tip hay gin tip. Ti ngh l cch tt nht." ... Vy ri, Dalai Lama thm mt thnh phn cui cng vo cuc truy tm ca chng ti v hnh phc trong cng vic, mt nhn t ch cht theo quan im Pht gio - nhn vo tc ng cng vic ca chng ta gy ln ngi khc, v m bo rng chng ta khng
195
27/02/2010 - 1/ 98

c lm hi ngi khc trong cng vic chng ta lm. Trc y chng ti ni v nhng thi khc nhau m ngi ta c th chp nhn hng ti cng vic ca mnh, cch thc nhng ngi coi cng vic ca mnh nh s nghip r rng hnh phc hn trong cng vic. Nhng ngi yu cng vic ca mnh s tip tc lm n cho d h khng c tr tin (nu h c th m ng c iu ), ngi tr nn b cun ht vo cng vic ca mnh, ngi tch hp cng vic ca mnh vi gi tr ca h, cuc sng ca h, chnh con ngi h - nhng ngi ny c s nghip. Bn cnh , nhng ngi c s nghip thy cng vic ca mnh c ngha, c mc ch rng hn, v mt cch l tng thm ch cn ng gp iu tt p ln lao hn cho x hi hay th gii. Mc cho iu ny, theo quan im ca Dalai Lama, n thun coi cng vic ca ngi ta nh s nghip vn khng m bo hnh phc lu di ca chng ta. Ti sao? Hy tng tng mt chuyn gia my tnh kiu hc khch (hacker) lm vic cn mn trong cng vic, ph cc h thng an ton nh cp ngn qu ca ngi khc v gi i vi triu vi rt my tnh trong khi anh ta lm iu . C nhn c th yu thch iu mnh ang lm, ra nhiu gi di trong trng thi "tun chy", vt qua nhng thch thc v i trong khi s dng mi mnh k nng, tri thc, tnh sng to v ti nng ca mnh. My tnh l cuc sng ca anh ta, v cng vic ca anh ta thm ch cn c th khp hon ho vi gi tr bn trong ca anh ta - trong trng hp ny, h thng gi tr da trn trit l lu i, "Cn ch g, ta ly ci ta c th ly! Ngi mt hu ht th s thng!" V chc chn
196

| c tc ng rng hn cho n lc ca anh ta, v anh ta c th tin hnh ph hoi trong hng triu kip khi lm sp my tnh trn ton th gii. Ngi ny c s nghip. V nhiu k ti phm chuyn nghip cng lm vn , cc ngh s la gt, v nhng ngi khc ln cao trong hot ng ca h n mc h chng bao gi xem xt lm vic khc tr phi b b buc bi h thng lut php hay c may mn bng cch no tri qua bin i chnh yu ci nhn ca h v gi tr bn trong. Ngi ta thm ch cn c th mng tng lnh gc ti tri Auschwitz coi cng vic ca mnh l s nghip, theo iu c ca mnh, bp mo tm tr khi nhn n lc ca mnh nh ng gp lm iu tt ln lao hn ca th gii. Phi khng nh s kin rng nhng ngi tham gia vo cng vic c gy hi cho ngi khc c th tn hng cm gic tho mn tm thi no . Nhng theo quan im ca Dalai Lama, trng thi tm tr dn ti nhng hnh ng ph hoi hay cc loi cng vic c hi, trng thi ca tm tr nh tham lam khng kim sot c, th ch, gin d, hay thm ch hn th, n gin l khng tng hp vi hnh phc lu di ca con ngi. Tt nhin, v d v vic theo ui ti phm hay k in cung dit chng l trng hp cc oan nht, v nh Dalai Lama thng ch ra, cuc sng l phc tp, v do vy c th c nhng mc tc hi hay ch li ny sinh t cng vic ca ngi ta, i khi rt tinh t. Nhng m bo hnh phc lu di ca mnh, chng ta c th bt u bng vic trau di nhn bit no v tc ng ca cng vic ca mnh ln ngi khc.
197
27/02/2010 - 1/ 99

Qua nhiu nm, ti rng i khi Dalai Lama c yu cu tm tt trit l ca mnh v mt nguyn tc nn tng n gin. Vi vn kh khn ny, ngi thng p li, "Nu bn c th, hy phc v ngi khc. Nu khng th, t nht hy kim ch vic gy hi cho h." Nu chng ta c th lm iu vi vic lm, chng ta ang i ng trn ng hng ti hnh phc trong cng vic.

198

| cng vic nh hng ti s tho mn cuc sng v hnh phc ca chng ta ti mc no? ... Dn thn vo phin cui cng, ti im li, "Tun ny chng ta ni nhiu v cng vic, v thi ca chng ta i vi cng vic v mt s nhn t c th nh hng ti hnh phc ca mnh trong cng vic. V hm nay l bui gp g cui cng, t nht cho by gi, ti mun ni v mi ni gia cng vic v hnh phc. Ni cch khc, ci g l vai tr ca cng vic, ca lao ng mang tnh sn xut, trong vic t ti cuc sng hnh phc? N ng gp cho s tho mn v hon thnh ca chng ta ti mc no? y, ti ang ni v bt k loi cng vic no, tng chung v hot ng mang tnh sn xut, lm iu g c th gip hnh thnh hay tc ng vo th gii quanh ta." "Rt tt," Dalai Lama ni, gt u chp thun, "nhng ti ngh nu chng ta nh tho lun v cng vic v hot ng mang tnh sn xut, trc ht chng ta cn hiu chng ta ng g bi hot ng mang tnh sn xut. Chng ta nn chc chn rng mnh c nh ngha chung." "iu c v l tng hay y." "Cho nn, nu ti hiu ng," ngi tip tc, "khi bn nhc ti hot ng mang tnh sn xut, bn dng nh ng loi hot ng bn ngoi no ..." "Theo mt ngha no th qu vy." "By gi, theo quan im ca ti, s pht trin bn trong s c xem nh hot ng mang tnh sn
27/02/2010 - 1/ 100

9 Hnh phc trong cng vic

Hm nay l bui gp g cui cng ca chng ti trong lot tho lun c bit ti nh ca Dalai Lama Dharamsala. Chng ti ra c tun thm him vo bn cht cng vic, nhn din mt s ngun bt mn thng thng nht, v a ra vi chin lc m mi ngi c th dng lm cho kinh nghim lm vic ca mnh c tho mn hn. Khi ti l bc ln i, theo con ng ly li cht hp dn ti nh ca Dalai Lama, con ng cc ch tim v thng gia thi trc bn rn trong vic lm hng ngy ca h, ti thm nh rng d l y, n , hay nh ti Phoenix, nhiu ngi dnh na gi i b cho cng vic, mt s ngi thm ch cn hn th. Nhng mt cu hi vn cn li: Cng vic khp vi cuc truy tm ton din ca chng ta v hnh phc ch no? S tho mn vi

199

200

| xut. Cho nn iu ny a chng ta ti vn v cch chng ta nh ngha cng vic. Ti t hi, nh ngha ca bn v hot ng mang tnh sn xut l g?" Ti cha ngh v nh ngha chnh xc ca lao ng mang tnh sn xut, v cu hi ca ngi lm cho ti lng tng. Vt ln tm ra nh ngha ng, ti khng tr li c ngay, cho nn ngi tip tc. "Chng hn, ti ch l mt nh s bnh thng. By gi iu ny gi ra cu hi v liu loi cng vic m ti ang tham gia ch yu vo c th c nh ngha 'mang tnh sn xut' theo quan im phng Ty hin i khng? Chng hn, nhiu hot ng ca ti, c bit nhng hot ng gn lin vi thc hnh tm linh ca ti v vai tr ca ti nh Dalai Lama, t nht theo quan im cng sn, chc chn c coi nh phi sn xut. "Cho nn, ti ch t hi v thi phng Ty i vi s v ni, ai thc s c tri thc tt v l ngi thc hnh chn thnh trong cuc sng thng ngy ca mnh - bn c coi iu l cng vic mang tnh sn xut hay phi sn xut?" "Ni chung phng Ty, nu c mt s v mi vic ngi lm c ngy l ngi y trong hang v thin, ti ngh ni chung iu b coi l cng vic phi sn xut. Ni thc, ti khng bit nh ngha chnh xc v chnh thc v ci g c coi l lao ng hay hot ng mang tnh sn xut phng Ty. Mi iu ti c th lm ngay by gi l ni t quan im ca mt ngi M bnh thng v nu cho ngi n tng ca ti t loi quan im ph bin." "Th th ti ngh chng ta chng cn t in!" ngi pha tr, ci to. "Du sao i chng na, t quan im ," ti tip tc, "ti ngh ci nhn chung v hot ng mang tnh sn xut phi lin quan ti vic to ra mt tc ng ln mi trng ca ngi ta bng cch no , sn xut ra ci g , hay hon thnh ci g trn th gii. iu dng nh l hng ra bn ngoi nhiu hn, hon thnh nhng vic c th o c hay nh lng c." "Vy, trong trng hp ," Dalai Lama ci, "vi gi thin ca ti vo bui sng l phi sn xut, ch g? V n thc n, i v sinh - cng mang tnh phi sn xut." "Ti cho l vy," ti cng ci, b tim nhim bi cm gic khi hi hay ly ca ngi. "Vy th nh ngha ca ngi v cng vic mang tnh sn xut l g?" "By gi l cu hi kh," ngi ni mt cch trm ngm, nhanh chng dch chuyn sang khun kh tm tr nghim chnh hn. "iu c th rt phc tp. Ti ngh thm ch t quan im phng Ty qui c cu hi ny cng c th cht t phc tp. N c th khc bit gia x hi ny v x hi khc v t vn ho ny sang vn ho khc. Chng hn, x hi cng sn c th coi hot ng tuyn truyn cng sn, s truyn b, v vn vn l mang tnh sn xut, trong khi x hi khng cng sn c th bc b cc hot ng ny nh l phi sn xut. Thc t, nhng hot ng ny c th c coi l mang tnh ph hu."

201

27/02/2010 - 1/ 101

202

| Ngi im lng mt cht khi ngi nghin ngm iu . "Cho nn, bn ang ni, chng hn, cc gi bui sng ca ti dnh cho thin v thc hnh tm linh c th c coi l phi sn xut theo cc chun phng Ty sao? iu ny thc t nhc nh ti v truyn truyn ca ngi cng sn Trung Quc, h tn dng nhng loi cng vic vt v no nhng cc hot ng ca nh s th b coi l phi sn xut. Vy m ti ng khi ngh rng nu, xem nh kt qu ca vic nghin cu v thc hnh ca mnh, ti c th tham gia vo ging dy hay ni chuyn hay c bi ging v nhng ch hay tham gia vo cc hi tho, iu s c coi l hot ng mang tnh sn cut gp g vi mi ngi, tham gia vo i thoi, v gio hun v bi ging ca ti, nhng th ny s c coi nh cng trnh sn xut ch?" "Nht nh ri," ti p. "Ging dy chc chc l mt ngh c tha nhn phng Ty, cho nn nu mt nh s ang hc tp v thin v vy m li ang dy cho ngi khc, iu s c coi l cng vic mang tnh sn xut. Chng hn, c nhng ngi trn khp th gii ang nghin cu tt c nhng b mn rt b truyn, nh h c th nghin cu vng i ca con rn nh t ngi bit ti, v iu vn c coi l cng vic mang tnh sn xut bi v n ng gp cho tri thc chung qua vic ging dy hay vit bi bo. "Cho nn, nu ngi ang p dng vic thin bui sng v nghin cu th gii theo cch no , th iu s c xem nh cng vic mang tnh sn xut bi v ngi thc t ang thc hin n. Nhng n s khng phi vy nu ngi ch l ngi n v khng chia s vi ai c.
203
27/02/2010 - 1/ 102

" cho r rng," ti ni thm, "ti c ng khi gi thit rng ngi s coi thin n c l hot ng sn xut khng? Ngi c coi v d v nh s ca chng ta, ngi n dt, ngi hu nh khng c tip xc vi bt k ai khc v dnh c i mnh ch trong thin, c gng t ti gii thot, l c tnh sn xut khng?" "Khng nht thit," ngi p. "Theo quan im ca ti, c th c c hai loi thin sn xut v thin phi sn xut." "S khc bit l g?" ti hi. "Ti ngh nhiu ngi cng phu dzogchen11 v cc loi thin nhn khc thc hnh cc k thut khc, mt s vi mt nhm, i khi m mt, nhng chnh bn cht ca thin l tr thnh v suy ngh, vo trng thi thot khi mi suy ngh. Nhng theo mt cch no , y l mt loi n dt, ging nh h ang chy trn khi rc ri. Khi hc thc t i din vi rc ri, tin hnh cuc sng i thng ca mnh v i din vi mt s vn cuc sng thc, th chng ci g thay i c. Thi v phn ng ca h vn cn l mt. Cho nn loi thin ch l n trnh vn , ging nh i cm tri, hay ung thuc gim au. N khng thc t gii quyt vn . Mt s ngi c th dnh nhiu nm thc hin cc cng phu ny, nhng qu trnh thc ti ca h l s khng. Ci khng phi l thin mang tnh sn xut. Tin b thc s xut hin khi c nhn ny khng ch thy mt
Dzogchen l mt h thng cng phu thin c i theo truyn thng Pht gio Ty Tng, bt ngun t pht trin ban u nht ca Pht gio Ty Tng. Nhng cng phu thin ny bao gm nhiu k thut a dng, k c trau di kinh nghim v khng quan nim thun tu. 204
11

| s kt qu trong khi t ti cc mc cao hn ca trng thi thin m cn c khi vic thin ca h t nht cng c nh hng no ti cch thc h tng tc vi ngi khc, tc ng no t vic thin ln cuc sng thng ngy ca h - kin nhn hn, t cu bn hn, t bi hn. Ci mi l thin mang tnh sn xut. Ci g c th em li ch li cho ngi khc theo cch no ." Cui cng, bc tranh bt u ni ln. Ti ni, "Vy nn dng nh l nh ngha ca ngi v hot ng mang tnh sn xut, nu ti hiu ng, l mt hot ng c mc ch tch cc." Mt ln na, Dalai Lama li yn lng trong mt thi gian di khi ngi suy t v vn ny. "Theo quan im c nhn ca ti, vng. V khng ch mc ch tch cc u, m thm ch nu bn c mc ch tch cc, nu hot ng ca bn khng thc s c ch li cho ai c, ti khng bit liu iu c th c phn loi thnh c tnh sn xut hay khng. Chng hn, mt ngi c th nghin cu nhiu. c, c, c. By gi bn c th c nhiu khng khip bao nhiu trang, nhng iu vn khng to ra ci g c hay khng em li ch li no, th th iu ch l ph hoi thi gian ca bn. Tt nhin, mc du iu ng l ngha chung ca tnh sn xut, n vn ph thuc vo hon cnh. Nhng ni chung, nu hot ng hay cng vic ca bn c th em li li ch r rng cho ai , ti s phn loi n l c tnh sn xut. Cho nn, tm li, ti tin rng hot ng sn xut phi l c mc ch trong n trc tip hng ti mt mc ch xc nh. Bn cnh , n phi l hot ng mang tnh ch li v khng gy hi cho hnh phc ca cc thnh ca x hi.
205
27/02/2010 - 1/ 103

"Cho nn, khi ngi ta ni v 'tnh sn xut', t iu chng ta tho lun, ti ngh ni chung, th nht ngi ta ngh theo ngha vt cht, ci g trong lnh vc vt cht, ci g bn c th thy, bn c th dng - mt loi tham gia hay hot ng to ra mt loi hng ho vt cht no m mi ngi c th dng. Thng thng, tnh sn xut c coi l tng ng vi loi kt qu . V th hai, nhiu ngi ngh iu c th ng ci g tch cc. Ti ngh ngay c vic dng qui c ca t 'c tnh sn xut' cng thng c ngha rng c mc ch tch cc - ni rng ai khng phi l ngi c tnh sn xut l hm ngha tiu cc ri. Nhng th ri na, khng phi bao gi cng l trng hp mt mc ch hay mc tiu tch cc c ng trong vic dng t ny. Chng hn, ngi ta c th ni v cht c sn xut ra - n mang tnh sn xut, nhng n tiu cc. Cho nn c th c nhng hnh ng ph hoi, cng vic ph hoi - n vn c gi l cng vic v theo mt ngha no na cng c th c coi l mang tnh sn xut. Cng vic tn ph bao gm chuyn ng, chuyn ng ti ci g , tp ra ci mi. Cho nn theo mt ngha no , n mang tnh sn xut, sn xut theo ngha n n gin sn xut ra ci g . "Cho nn ni chung ti ngh t 'mang tnh sn xut' c th l trung lp, ging nh t 'cng vic', n c th hoc tch cc hoc tiu cc. N tng t nh t 't do' chng hn. Ti ngh bn thn t do khng nht thit tch cc. Bn c th t do lm iu tiu cc. Phi khng? Nhng thng thng ti ngh ngi ta c ng nhin coi t do l ci g tt. Cho nn tng t, ni mt cch cht ch, tnh sn xut l trung lp: n c th hoc mang tnh ph hoi hoc mang
206

| tnh xy dng, tch cc hoc tiu cc, nhng thng thng chng ta c ng nhin coi 'tnh sn xut' l ci g khng c hi. C th, nhng ti khng bit... Ti khng bit." Ngi ci. "Ln na, ti on n thc s ph thuc vo ch xc iu g c ng bi t ny. "Vng, y l tinh vi, ri rm. C nhng cu hi nghim chnh v vic sn xut cc th nh v kh hay sn phm c. Tt nhin, nhng nhn vin sn xut ra nhng th ny u c lng, i khi lng cao na, nhng nu chng ta c trng cc hot ng ny l mang tnh sn xut, th chng ta phi nhn bit v ngha sn xut no chng ta ang dng y. Cho nn ln na, tt c hot ng dit chng ca quc x, bao gm c lp k hoch chi tit, chin lc v thc hin; chng ta khng th ni rng nhng hot ng ny l mang tnh sn xut c. Tng t, nhng k ti phm ny c th lm vic chm ch nhng chng ta khng mun c trng cng vic ca h l mang tnh sn xut. Cho nn tt c nhng iu ny gi cho tm tr ti rng trong quan nim ca chng ta hot ng mang tnh sn xut l g, th khi nim khng gy hi, nu thc t khng em li ch li cho ngi khc, l c ng bng cch no . So vi cc hot ng ti phm ny, ngay c vic thc hnh tm linh nh tham gia vo thin khng th to ra kt qu vt cht tc khc, t nht nhng hot ng nh vy l v hi, v do vy c th c xem nh nhiu tnh sn xut hn. Cho nn, ti khng bit, ni theo qui c c l chng ta c th nh ngha cng vic mang tnh sn xut nh mt hot ng a ti vic sn xut ra ci g , hoc vt cht hoc tm linh, m ngi khc c th s dng v, qua iu ny, thu c
207
27/02/2010 - 1/ 104

cc ch li t nhng hot ng dn ti vic sn xut ra n. Ti khng bit." Ngi t nhin bt u ci. "Bn bit y, chng ti c nhn theo cc gc khc nhau v cc kha cnh khc nhau ca tng ny v hot ng mang tnh sn xut - tnh sn xut, phi sn xut, tch cc, tiu cc, cc loi a dng v cc nh ngha v tnh sn xut, tu thuc vo quan im ca ngi ta. N dng nh phc tp th! Ln ln! Sau rt, ti t hi liu chng ta c i ti kt lun no khng." "Ti cng t hi v cng iu y." Ti mm ci. "Ti cha bao gi trng i rng chng ta s nh vt vi mt khi nim dng nh n gin th, c gng ho hp cc quan im khc nhau ca chng ta. Nhng thc t ti ngh cuc i thoi ny c th c ch li no v lm mi s thnh r rng cho ti, bi v n lm thay i t duy ca ti v vn ny. Ngi hi ti liu ti c cho rng vic thin s c coi l hot ng mang tnh sn xut hay khng. Theo quan im phng Ty, cu tr li ban u ca ti l khng, nhng khi ngi ni ti ngh ti i ca mnh. Ti mun cng khai rt li pht biu ca mnh. By gi ti ngh rng theo cch nhn ca nh ngha ca ngi v thin mang tnh sn xut, ni cc trng thi thin c em vo th gii, ti chnh cch chng ta tng tc vi ngi khc, ti ngh n phi c coi l hot ng mang tnh sn xut bi v cc s hay cc thin nhn hc, h pht trin tm tr ca mnh, hun luyn tm tr ca mnh, v lm nhng thay i tch cc. V theo ngha h to ra tin b v hon thnh cc mc ch, cho nn ti ngh iu s c coi l mang tnh sn xut.
208

| "Du sao i chng na, ti ngh chng ta i ti mt hiu bit. Cho d nhng ngi khc nhau c th c cc khi nim khc nhau v iu h coi l cng vic mang tnh sn xut l g, vi mc ch tho lun ca mnh, ti mun trung thnh vi khi nim ca ngi - rng cng vic mang tnh sn xut bao gm vic tham gia vo mt hot ng c lin kt khng ch vi vic hon thnh ci g , loi hot ng hng ch no , m cn c vic hot ng phi c mt loi mc ch tch cc no ." Ngi gt u. "ng ." ... Sau cuc tho lun ca chng ti, ti cui cng li ra mt cun t in tra t productive - mang tnh sn xut, mt t bt ngun t t produce - sn xut, t mt t Latin c ngha "ko ra trc." Khng c g ngc nhin c - t ting Anh c ngha sng to r rng v hm ngha tng qut, c lin quan ti vic em ra, cho sinh thnh ra mt kt qu c th, sng to ra ci g . Nhng vic n gin ra vi khonh khc suy ngh v nh ngha ca t ny em ti mt im quan trng. Nh Dalai Lama gi , thut ng ny v bn cht l trung lp - ngi ta c th sn xut ra cc dng c tra tn hay ngi ta c th sn xut ra thuc cu mng ngi - ni mt cch cht ch c hai u c coi l hot ng mang tnh sn xut. Nhng t gc nhn ca Dalai Lama, ci nhn cuc sng hi t vo cuc truy tm hnh phc ca chng ta, th n thun sn xut hng ho v dch v l khng m bo hnh phc ti thng ca chng ta. cho iu xut hin, ngi ta phi thm mt
209
27/02/2010 - 1/ 105

phn t ph - chng ta cng phi xem xt kt qu ca lao ng, tc ng ca n ln chng ta, gia nh chng ta, x hi v th gii. Nh chng ti tha nhn trong tho lun ca mnh v 'sinh k ng', mc du iu khng phi bao gi cng d dng, thm ch khng phi bao gi cng c th, chng ta phi lm ht sc mnh m bo rng cng vic ca chng ta em li ch li g cho ngi khc. i vi Dalai Lama, l cch thc chc chn nht tin ln mi quan h khng ph v ni gia cng vic ca chng ta v hnh phc su sc bn lu m tt c chng ta u tm kim. Vi mt s ngi, nhng ngi c th xt vic nh ngha li khi nim ca h v "lao ng c tnh sn xut", bng cch chp nhn nh ngha ca Dalai Lama, c th c nguy him no bao hm. Ngi bn thuc l chng hn, c th khng coi cng vic vt v ca mnh l lao ng c tnh sn xut - t nht cng tng ng vi nh ngha mi ny. Thc t, vic chp nhn nh ngha mi ny trn b mt c th dng nh lm hp nh ngha ca chng ta, gii hn loi cng vic chng ta coi l c tnh sn xut. Nhng iu nghch l l vic nm ly nh ngha mi ny v lao ng c tnh sn xut thc t li c th m rng khi nim ca chng ta v tnh sn xut v m ra cho chng ta nhiu kh nng mi, nhiu ngun tho mn mi trong cng vic. Vic thay i khi nim ca chng ta v lao ng c tnh sn xut c th c mt s hu qu th v. By gi, nu chng ta bn phn mm v c th c mt ngy phi sn xut di dng khng bn c g, chng ta vn c th c cm gic hon thnh nu chng c tng tc tch cc no vi khch hng hay ng nghip ca mnh, nu chng
210

| ta lm cho nhng ngy ca h tt hn ln cht t. Ngy ca chng ta c bin i thnh ngy c tnh sn xut m chng ta c th t ho. Tt nhin, chng ta vn cn mua tp phm v tr tin thu, cho nn tt c chng ta vn cn nhng ngy "c tnh sn xut" qui c m trong chng ta lm pht sinh ra li tc t n lc ca mnh. Nhng mt nh ngha rng hn v "lao ng c tnh sn xut", nh ngha da trn vic ch li no cho ngi khc, c th cung cp cho chng ta nhiu ngun tho mn mi m c th duy tr cm gic ca chng ta v lng t ho v s hon thnh ngay c trong thi k bun t khng trnh khi ca ngh nghip chng ta. Khi i ti nh ngha chung v hot ng c tnh sn xut, chng ti sn sng nhn bc cui cng - thm him mi ni gia hot ng c tnh sn xut v nim ao c nn tng ca chng ta v hnh phc. Cu hi cn li: Liu mi chng ta c tim nng c hu kinh nghim mt cm gic tho mn su sc qua cng vic ca mnh khng, v nu c, th vic tho mn cng vic ng vai tr g trong hnh phc tng th ca chng ta trong cuc sng? Tt nhin, nh vi phn ln cc kha cnh khc ca hnh vi con ngi, cc nh tm l cch mng a ra l thuyt ring ca h v ti sao con ngi li c kh nng t nhin nhn c nim vui thch v tho mn t cng vic vt v: Trn cc hoang mc v ng bng ca mnh t nguyn thu trong qu kh xa xm, ngy xa tng c nhng by ngi ban u i lang thang. Trong by ngi sn bn hi lm tin s ny c hai anh
211
27/02/2010 - 1/ 106

em, Jim v Lemarr. C chung ngun gc t tin v nhng c trng chung l con ngi, hai anh em ging nhau theo nhiu v. C hai u thch ngi xm bn ng la m vo m gi lnh, tn hng ming i linh dng ngon lnh. Nhng ging nh mi con ngi, c s khc bit tinh t trong cu trc gen ca h lm ny sinh hi khc bit, khng ch v hnh dng, m c v thng minh, kh cht v tnh kh. Lemarr thch lm mi th, pht trin v luyn tp cc k nng, v thu c cm gic thch th v tho mn t vic hng gi m mi vi vic to hnh dng c, m anh ta c th dng i sn v kim sot mi trng quanh mnh. Tuy nhin Jim li t thin v lm vic, nhn c s tho mn ln hn t vic ngi nhai ht hnh nhn v ngm mt tri ln. Mt tra th ba, khi anh ta ang m mi ngm nhn su bm b qua chic l, i hot ng ca Jim nh ngi hang b ct ngn khi anh ta b kt thc lm mn n a chung cho thc n ba tra ca con h rng kim. Lemarr sng st, v c nhiu con, nhng ngi tr thnh t tin xa xm ca chng ta, v nt thch th cng vic vt v c truyn ti chng ta. Hay t nht th l thuyt tin ho cng din ra nh vy. Nhng bt k ti thuyt nguyn nhn, c bng chng hin nhin h tr cho nim rng con ngi dng nh c sinh ra vi kh nng bm sinh c c cm gic tho mn t cng vic h lm. Bn cnh , c mi quan h c thit lp chc chn gia hnh phc ca con ngi trong cng vic v s tho mn cuc sng v hnh phc ton th. Cc nh tm l v cc nh khoa hc x hi ban u bt u thm him mi quan h gia tho mn cng vic v tho mn cuc sng t nhng nm 1950, v t thi
212

| , cc nh nghin cu tch lu khi lng d liu ln xc nhn mi lin h gia hnh phc trong cng vic v hnh phc tng th trong cuc sng. Nm 1989, nh tm l Marianne Tait, Margaret Youtz Padgett, v Timothy T. Baldwin duyt xt li sch bo hin c t ba mi nm qua, v thit lp vng chc mi ni gia s tho mn cng vic v cuc sng. Mi ni ny ng d cho ngi ta l n ng hay n b, c xanh hay c trng, d ngi ta lm vic ph Wall hay, nh c tm thy trong nghin cu mi y ca Roderick Iverson v Catherine Maguire ti i hcMelbourne, ngi ta lm vic trong cng ng khai m than ni heo ht Australia. T nghin cu 1989, cc nh tm l t chc, nh khoa hc x hi, v cc chuyn gia hng u nh Robert Rice, Timothy Judge, v Shinichiro Watanabe ng gp cho vic xem xt li mi quan h gia cng vic v hnh phc, lm tinh t hn na hiu bit ca chng ta v bn cht ca mi quan h. Nh ngi ta c th d on mt cch trc gic, nhiu nh kho cu ngh m hnh "trn hai chiu" v s tho mn cng vic/cuc sng. Ni cch khc, s tho mn vi cng vic ca ngi ta c xu hng lm cho ngi ta hnh phc hn v tng th, v nhng ngi hnh phc vi cuc sng ca mnh c xu hng hnh phc hn trong cng vic. Tt nhin, nh trong hu ht cc lnh vc nghin cu, c s bt ng no trong cc nh nghin cu v mc theo cng vic nh hng ti hnh phc tng th hay ti mc no m hnh phc ni chung ca con ngi trong cuc sng trn sang vic lm ca ngi . Khi nhn vo mi mc ni gia s tho mn trong cng vic v cuc sng, mt s nh nghin cu thm ch nh lng cho mi quan h ny. Mt nghin cu v nh tnh cuc sng ngi M, c ti tr bi Qu Russell Sage, pht hin ra rng s tho mn cng vic c tnh ti 20 phn trm s tho mn cuc sng ton b. Trong khi tm tt sch bo v ch ny, James Harter, Frank Schmidt, v Corey Keyes bo co, "Vo qung t mt phn nm ti mt phn t bin ng trong s tho mn cuc sng ngi ln c th c tnh cho s tho mn trong cng vic." Trong khi trn b mt iu ny dng nh c v khng phi l con s cao, khi ngi ta tnh ti tt c cc bin c th nh hng ti s tho mn cuc sng, k c tnh trng hn nhn, s h tr x hi bn ngoi cng vic, mnh kho v cc hon cnh cuc sng khc, ngi ta c th bt u nh gi vai tr cc k ln m cng vic v tim nng c th gi trong cuc sng hnh phc v c tho mn. Dng nh r rng rng con ngi c kh nng bm sinh kinh nghim s tho mn qua cng vic, v hn na, c mc ni gia tho mn cng vic v tho mn cuc sng. May mn cho chng ta, v phn ln thi gian c phn cho chng ta trn tri t u c dnh cho lm vic. Du vy, iu vn i hi n lc no nhn din v loi b nhng chng ngi vt ngn cn chng ta khng cho kinh nghim nim vui ti ch lm vic, ci vn l quyn tp n ca chng ta. Trong tho lun ca mnh, Dalai Lama nu ra cch tip cn ti vic bt u qu trnh . Nhng vn c ci g lm bn tm ti, vn c ci g b thiu. rng Dalai Lama bao gi cng dng nh hnh phc th bt k hot ng no
27/02/2010 - 1/ 107

213

214

| ngi ang tham gia vo, ti bt u vic tho lun ca chng ti bng vic hi ngi cch ngi nhn cng vic hay vic lm ca ring mnh, trong n lc pht hin ra cng vic ng vai tr g trong cm gic hon thnh v hnh phc ring ca ngi. N lc ban u ca ti lm cho ngi ni v vic lm ring ca mnh t ra khng kt qu, nhng by gi ti ngh cng ng quay tr li ch ny mt ln na. Cu hi l lm sao tip cn ti ch ny ln na theo cch s khu gi ra s p ng y hn. Mt ngh cht xut hin vi ti khi ti nh ti vic trao i ngn gn xy ra mt nm trc y, khi Dalai Lama ang gia chuyn i tp trung ni chuyn ba tun M. l vo lc cui ngy lm vic ct lc. Dalai Lama ang trong nhng khonh khc cui cng ca bi ni trc cng chng, ni ti mt thnh ph ln min Trung ty. Thng thng, vo nhng pht cui cng ca bi ni ca ngi, ngi tr li cc cu hi bnh thng ca thnh gi, t nhng cu nh "Tnh trng hin thi ca th chnh tr Ty Tng th no?" cho ti "Ngi c bn gi khng?" Ngi chic gh gp trong hu trng, ti ang sp sa ng gt, th bng nhin ti tr nn tnh to hon ton, git mnh bi mt cu hi ti cha tng nghe thy trc y, mt cu hi n gin nhng nn tng m bng cch no ti khng hi ngi trong nhiu cuc gp g qua nhiu nm. "Ngi thng ni v hnh phc," ngi b hi, "v ngi thm ch cn tuyn b rng mc ch ca s tn ti ca chng ta l hnh phc. Vy nn, ti t hi, khi no l khonh khc hnh phc nht ca ngi?"
215
27/02/2010 - 1/ 108

Dalai Lama t tn p li, c dng nh ngi c mi thi gian trn th gii. Khi ngi cui cng tr li, c dng nh ngi va ni chuyn a vi mt nhm bn b trong khi ung tr ngay trc vm cng nh mnh, thay v ni cho hng nghn ngi khn i cng cng, tt c nhng ngi nng lng d on cu tr li ca ngi. "Ti khng bit," ngi trm ngm yn tnh, gn nh ni th thm. "C bit bao nhiu khonh khc hnh phc, nhiu th." Cui cng ngi ci. "Ti ngh rng c l l khi ti thi k thi Geshe. Ti nh n l s nh bng ti mc khi n kt thc, ti hnh phc th!" Oang oang qua loa phng thanh, ting ci vui v ca ngi vang ng khp khn i, vang di vo con tim ca tng ngi nghe. Ti nh ti cch Dalai Lama p ng li cu hi mt cch vui v th, v phn khi xua ch ny i nhanh n mc ngi li n tng v mt Dalai Lama tr trung ang ngi ti ci bn lt formica trong mt lp hc sch s, c iu ho nhit , tr li nhng cu hi c nhiu chn la v vit ra vi on vn, a vo trong cun v xanh ca mnh, ri cm tm vn bng ca mnh khi i ra ca. Thc ti ca tnh hung cn khc nhiu. Tm bng Geshe, mt kiu nh bng tin s theo trit hc Pht gio, l cc im ca mi by nm lm vic cn c. N bao gm vic nghin cu tp trung v nhiu nhnh ca l thuyt, logic, tranh lun v tm l Pht gio. Lnh vc nghin cu ca ngi b cn tr bi nhng ch im b truyn, v vi nhng bi ging kh hiu ti mc ti phi r ht bi trong cun t in ch tm ra xem u ca bi ging c ngha g: "Chng ta hy xem nhn thc lun 'vic nghin cu v bn cht
216

| ca tri thc'." K kim tra ming ko di c ngy, khi cc hc gi hng u ca Ty Tng t nhng i hc tu vin gii nht ca t nc nu ra nhng cu hi cho ngi trc hng nghn s v hc gi. B sung thm vo sc p cc k ln ny i vi nh lnh o tr ca Ty Tng, tnh hung chnh tr Ty Tng li cng thng ti mc ln u tin trong lch s c lnh gc c v trang, c ngi Ty Tng v ngi Trung Quc, t th sn sng xung quanh sn ln, ch i rc ri bng ra vo bt k lc no. c s e do ti tnh mng ngi, iu ngi c mi ngi bo cho bit. Trong khi hnh phc ca mt ngi vt qua k thi cui cng l hiu c, th y li khng phi l iu ti ngh ti nh mt khonh khc hnh phc an bnh, v tht kh m tng tng c mt tnh hung y ry nhng thch thc v sc p c bn trong ln bn ngoi. Vy m ngi tuyn b rng iu ny l khonh khc hnh phc ln nht ca mnh, hay t nht cng l mt trong chng. Vi ti, hu qu ca vic p ng ca ngi cn vt ra ngoi tng v vic t ti mt ngha tm thi v s gim nh sau khi vt qua k thi gi y thch thc v lo u. N gi mi ni su sc hn gia cng vic vt v, c nng qua mt thi k nhiu nm, v hnh phc v s tho mn ti thng. By gi, khi ti ngh li cu hi v cu tr li ca ngi v khong khc hnh phc nht ca mnh, vn xut hin vi ti l iu ny c th l cch tt nht cp ti mi ni gia cng vic v hnh phc trong cuc i ring ca ngi. "Khi ngi c hi khonh khc no l hnh phc nht ca mnh," ti nhc ngi, "ngi ni rng l lc ngi hon thnh k thi v nhn c bng Geshe. Ti bit rng vic thnh t cn khi lng cng vic cc k ln qua mt thi k nhiu nm. Cho nn, ti ngh cu tr li ca ngi c nhng h qu th v. N ng rng hot ng mang tnh sn xut v cng vic c ngha thc s l thnh phn quan trng cho hnh phc con ngi, t nht cng trong trng hp ca ngi. V iu h tr hon ton cho nhng pht kin ca cc nh nghin cu v cc nh khoa hc, ngi thy rng di dng cuc sng con ngi y , cng vic l mt thnh phn quan trng ca hnh phc con ngi. Thc t, mt s trong cc nh khoa hc ny cm thy rng b no c th c ni dy c lp trnh theo gen - kinh nghim hnh phc qua hot ng mang tnh sn xut v c ngha, vic luyn tp cc k nng, thng qua tng tc vi v hnh thnh nn mi trng ca chng ta. "Cho nn ti thy iu thc s ng quan tm l y, thay v ni v khonh khc hnh phc nht ca mnh khi ti ngi trong thin n c mt hm no hay trong trng thi an bnh ca ngh ngi, ngi ng rng iu c lin quan ti lm vic cn c v hon thnh mc ch no theo mc qui c." Dalai Lama dng nh rt chm ch lng nghe, ri p ng li, "Ti c th hiu quan im ca bn rng c mt lng tho mn no t tng v cng vic ny. V trong trng hp ny m t ca bn v hot ng mang tnh sn xut c lin quan nhiu ti loi hot ng hng ngoi m chng ta nhc ti trc y. Chng hn, khi ti cn tr, Ty
27/02/2010 - 1/ 109

217

218

| Tng, ti hay thch sa cha mi vt, tho cc thit b my mc hay cc vt nh chic ng h ra, v c gng hiu lm sao chng li lm vic, mc du ti khng phi bao gi cng c kh nng lp chng li cho ng. i khi ti thm ch cn b d bi hc ca mnh ti c th lm nhng iu ny." Ngi ci khc khch vi v c li. "Nhng du vy, ti vn cho rng s khng hon ton ng m ni rng con ngi c lp trnh trong gen c ch li ch qua hot ng mang tnh sn xut ny." ", khng, khng phi vy," ti sa li. "y khng phi l iu ti gi . Thc t, vic tho lun a ti cun sch th nht ca chng ta, da trn tin ca ngi rng yu t quyt nh chnh cho hnh phc ca ngi ta l trng thi tm tr ca ngi ta, nhn t tinh thn. Cun sch u tin ca chng ta tp trung vo ch chung v vic pht trin ni tm, v tho lun hin ti ca chng ta bt u vi gi nh rng vic pht trin ni tm l iu thc s em ti hnh phc. Cho nn khng c vn rng chng ta tin iu . "Nhng ngi cng ni rng c nhiu cu phn cho hnh phc con ngi. Ti y chng ta ang tp trung vo mt trong nhng yu t , yu t m chng ta khng thm him y trong cun sch th nht ca mnh. Yu t ph thm m ti em ti y l tng v hot ng c tnh sn xut v cng vic. Cho nn, vng, ti ng vi ngi rng chng ta khng c lp trnh t ti hnh phc ch qua cng vic hay hot ng mang tnh sn xut c ngha. Nhng by gi ti mun thm him cch cng vic khp vi cuc truy tm ca chng ta v hnh phc con ngi. V ln na, y chng ta khng
219
27/02/2010 - 1/ 110

ni v cc trng thi phc lc tm linh nng cao, m ni v hnh phc mang nhiu tnh qui c hng ngy v t khonh khc sang khonh khc, v cch hot ng v cng vic mang tnh sn xut c th ng gp cho s tho mn cuc sng ton th ca chng ta - chng hn, cch cng vic vt v khi ginh c tm bng ca ngi lm cho ngi hnh phc." "C mt iu ti phi lm r," Dalai Lama ni. "Bng vic ni khonh khc hnh phc nht ca ti l vic ly c tm bng Geshe, ti khng ng rng nhng trng thi hnh phc su sc khng th thu c qua vic pht trin ni tm hay qu trnh t duy bn trong qua vic nhn ra trong thin. By gi, mc du ti c th khng t ti nhng mc ca vic nhn ra trong thin, iu khng c ngha l vic l khng c th. Thc t, ti tng c nhng thong nhn v kh nng . Ti ngh ti ni vi bn v mt s trong nhng kinh nghim ny trong qu kh." "Vng, ti ngh chng ta c hai u c th ng rng c nhiu thnh phn ca hnh phc con ngi," ti tha nhn, "v nhiu nhn t c th ng gp cho hnh phc. Trong qu kh, chng ta ni v tm quan trng ca vic luyn tm, v ngi nhc ti cc loi luyn thin ni tm. V tt nhin c nhng iu ngi nhc ti trong qu kh, nh gia nh, bn b vn vn. Cho nn mt s trong nhng thnh phn ny chng ta c th quay li vo mt ngy no v sau. Nhng tun ny chng ta tp trung vo cng vic. Chng ta tho lun nhiu kha cnh ca cng vic, k sinh nhai, mt s ngun chung v s bt mn trong cng vic, vn vn. V y l cuc gp cui cng ca chng ta cho chui tho lun ny, ti
220

| t hi, t mt vin cnh rng hn di dng cng vic ca ngi ta, hot ng ca ngi ta trong th gii, ngi thy vai tr no ng gp cho vic truy tm hnh phc ca chng ta?" Dalai Lama ngh mt chc trc khi tr li, "Rt kh ni thc s di dng tng qut cng vic gi vai tr ng gp mc no trong hnh phc con ngi. Bn bit y, vn c nhiu nhn t phc tp tham gia vo. Mi quan tm ca c nhn, nn hc vn, iu kin sng, mi trng x hi, v bn cht ca cng vic c th ng gp cho hnh phc tng th ca h. Nhng iu ny c th to ra s khc bit ln lao. V ti ngh iu cng ty thuc ti mc no vo tm l na, bn cht tm l, ca c nhn na. Cho nn, nu chng ta ni v cm gic hon thnh m c nhn nhn c t bn thn cng vic, bn phi hiu rng c nhiu nhn t thamn gia vo." Ti thm th di. Ti nh li nhiu cuc ni chuyn ca chng ti trong nhiu nm qua lc m ti i tm cu tr li r rng, nhng pht biu dt khot. y chng ti li tr li. Vng, mt ln na y ti li i tm nhng gii php c v ng v chng a ra ci g ngoi li nhc nh khng ngui v s phc tp ca con ngi. Nhng tt nhin ngi ng. Mc du theo quan im Darwin, chng ta c th k tha t t tin xa xm ca mnh v c xu hng bm sinh kinh nghim nim vui thch v tho mn t hot ng mang tnh sn xut, chng ta khng cn ch yu l x hi sn bn hi lm. Khi nhn loi tin ho thnh th gii hin i, cuc sng tr nn phc tp hn; vi nhiu ngi, nim vui t pht m chng ta c
221
27/02/2010 - 1/ 111

tim nng kinh nghim qua cng vic ca mnh tr nn b vy bn bi cc bin phc tp c trng cho cuc sng trong th k hai mi mt. Trc y, chng ta ni rng trong khi mi ni chung gia cng vic v hnh phc c thit lp, th c s bt ng ng k gia cc nh nghin cu v mc v cch thc theo cng vic ng gp cho hnh phc tng th. Mc cho s phn tn kin ny, cc nh nghin cu v cc nh khoa hc x hi t nht cng c th ng v mt iu: s h tr u n cho quan im ca Dalai Lama rng c nhng bin phc tp ng vai tr xc nh s tho mn ca con ngi trong cng vic cng nh s tho mn ton th ca ngi ta trong cuc sng. Nh Dalai Lama ch ra, nhn cch c nhn, tnh tnh, mi quan tm, mi trng x hi, v nhiu nhn t khc tt c u c th nh hng ti s tho mn ca ngi ta trong cng vic. V nh ngi gi trc y, ngay c nn tng vn ho v quc gia ca ngi ta cng c th gi mt vai tr, mt s kin tng c lm t liu k cng bi nh tm l t chc v cng nghip Paul Spector trong cun sch gn y v s tho mn trong cng vic. Khng ch c nhiu bin hay nhn t c th nh hng ti s tho mn cng vic, cng cn c nhiu nhn t ng gp cho cuc sng hnh phc. Nh Dalai Lama nhc nh chng ta, s tho mn cng vic ch l mt trong nhng nhn t . C nhiu thnh phn cho hnh phc con ngi. Ed Diener, mt gio s tm l ti i hc Illinois, Urbana-Champaign, v mt trong nhng nh nghin cu hng u trong lnh vc hnh phc ch quan, trong khi nhn vo nghin cu m rng v cc nhn t c th nh hng
222

| ti hnh phc con ngi, kt lun rng "dng nh c th l hnh phc con ngi s khng c gii thch bi mt nhm bin hiu lc, bi v c v s cc nhn t c th nh hng ti n." Cho nn, vi phc tp ca con ngi, vi s a dng ln lao ca cc bin sinh hc, x hi, kinh t hay nhn khu c th nh hng ti hnh phc ca chng ta trong cng vic hay nh, chng ta bt u t u y? y, cc pht kin khoa hc cui cng ca cc nh nghin cu trong lnh vc hnh phc con ngi u hi t vi tr hu ca Dalai Lama theo trit l Pht gio c i - chng ta bt u bng vic quay vo bn trong, bng vic nh hnh li thi v ci nhn ca chng ta. Lp li quan im ca Dalai Lama, tin s Diener kt lun, "Dng nh l cch mi ngi cm nhn th gii i vi hnh phc cn quan trng hn nhiu so vi hon cnh khch quan." V c rt nhiu bng chng h tr cho khng nh . Vy, mc cho n lc cao qu v vi nh tt ca mt s nh nghin cu nh lng mc chnh xc m cng vic ng gp cho hnh phc ca chng ta, nh Dalai Lama gi , kh m tng qut ho v iu phn ln l vn c nhn. V da vo nim vui Dalai Lama dng nh l ra khi ngi i vo cc hot ng thng ngy ca mnh, ti li cng t m hn v cm nhn c nhn ca ngi vi cng vic ngi lm. Vn c ci g v m t vic lm c nhn ca ngi - "Ti chng lm g c" - mc kt li vi ti, li cho ti s khng tho mn m h. Ti vn cm thy rng bng vic bit thm mt cht na v cch ngi nhn cng vic ring ca mnh v cch cng vic ca ngi khp vi cuc sng ca ngi, th c ci g c th ch lp cho ngi khc - ci g chng ta c
223
27/02/2010 - 1/ 112

th p dng cho cng vic ca ring mnh v cho cuc sng ca ring mnh. Cho nn, c gng ln cui cng, ti ni, "Tun ny chng ta ni v thi ca mi ngi i vi cng vic ca h, cc gc nhn khc nhau mi ngi c th c v vic lm ca mnh. V ti vn t m v ci nhn ca ring ngi i vi cng vic ca ngi. Hm n ti hi ngi s ni g nu ai hi ngi, ngi lm g sng, v ngi ni ngi s bo h ngi chng lm g c, hay a rng ngi ch chm nom bn thn mnh, vn vn. Nhng ti vn mun bit c th hn. Ti mun ni, trong trng hp ca ngi, ngi c cc vai tr khc nhau: ngi l mt nh s c phong chc, ngi l lnh t ca nhn dn Ty Tng, ngi l chnh khch, thy gio, hc gi Pht gio, v ngi ni chuyn v tham gia vo nhiu loi hi ngh trn khp th gii. Ngi tham gia vo nhiu hot ng, cho nn iu ti mun nu ra - ngi thy ci g l cng vic ca ngi trong th gii ny? Vic lm ca ngi?" "Mt cch t nhin, ti l nh s, ti l mt s Pht gio. Cho nn tng ng vi cng vic ca nh s, hay mi quan tm chnh, l hc hi v thc hnh Pht gio. V th ri vic chnh l phc v ngi khc qua tm linh, qua kinh nghim ring ca ti. l iu chnh, chng phi th sao? Vy nn, khi ti ging gii, ti c gng chia s vi nhng ngi hiu bit no v ci g l ch li, cuc sng c ngha l g, tng ng vi kinh nghim ring ca ti. "By gi, nu bn ni v cng vic tm thi ca ti, cng vic ca ti trong th gii ny, hot ng ca ti v quyt nh ca ti u da trn cc nguyn
224

| tc Pht gio. Chng t c s trn c khi nim Pht gio v lng t bi ln lao v ci nhn v tnh tng lin. Chng hn, chnh sch Trung o ca ti, cch tip cn ca ti ti vn chnh tr Ty Tng, c hnh thnh bi ci nhn ca ti v tnh tng lin, tha nhn rng trong th gii ngy nay tt c cc quc gia u lin thuc ln nhau. Mt cch t nhin, cho Ty Tng ph thuc nhiu vo n , v ph thuc nhiu vo Trung Quc. Cho nn trong ng li bn cng thy nh hng ca khi nim Pht gio nh bt bo lc. Chng ti khng i vo chin tranh vi ngi Trung Quc ginh li t nc. Cho nn ti ngh tt c mi hot ng khc nhau ca ti u chu nh hng ca khi nim Pht gio. Vng, c th khng phi mi th - ti c th lm cht t vic bng chic tuc n vt, v ti khng bit liu khi nim Pht gio c tham gia vo khng. Ti khng bit" - ngi ci - "bng khng th ti ngh phn ln hay phn chnh cuc sng thng ngy ca ti c dnh cho nh s, nh ngi thc hnh Pht gio. Cho nn, chng hn, ti thc dy sng sm vo qung ba ri v tham gia vo hc tp, cu nguyn v thin. Tt nhin, anh ti chng ho ti rng ti thc dy sm th bi v ti i v mun n sng." Ngi li ci. "iu c th ng, nhng ti ngh l do chnh l vic thc hnh ca ti. Cho nn, hc tp v thc hnh nh mt nh s l ngh duy nht ca ti. Bng khng, chng c g khc c, s khng." "OK," ti ni, "nhng ti bit rng ngi c nhiu hot ng thng ngy bn cnh vic thc hnh tm linh ca ngi, chng hn, tnh hung chnh tr, v ti bit rng ngi c ngha v v cng vic c lin quan ti vai tr ca ngi nh ngi lnh o dn tc Ty
225
27/02/2010 - 1/ 113

Tng. Cc loi cng vic khc ca ngi, nh ngha v chnh tr ca ngi, ng gp n mc no cho cm gic hnh phc v tho mn ton th ca ngi? Ngi c cm thy rng n gi mt vai tr khng?" Dalai Lama gii thch, "Dt khot l c tng quan gia s tho mn m bn t c ti ch lm vic v cm gic chung v s hon thnh. Tuy nhin, ti khng chc liu kinh nghim c nhn ca mnh y c th p dng c cho kinh nghim ca nhiu c nhn khc khng. Chng hn, sng nay ti va ni chuyn vi mt s thnh vin ca ban th k Ty Tng y v ti nu ra lun im rng nu, chng hn, chng ta c v lch s Ty Tng, chng ta thy rng qua nhiu th h chng ta nhng ngi Ty Tng b qun mt nhng thay i quan trng ang din ra xung quanh mnh n mc by gi chng ta i ti im nhiu thit hi gn nh khng th no sa cha c. Cho nn theo mt cch no th h nhng ngi Ty Tng chng ti k tha cuc khng hong, iu gy ra hu qu thm kch cho nn vn ho v dn tc chng ti nh mt ton th. Vy m ng thi, vic l mt ngi Ty Tng, c bit l Dalai Lama trong tnh hnh khng hong nh vy, cho ti c hi v cng phc v, phc v hnh phc ca dn tc v m bo s sng cn ca vn ho ca n." "Cho nn iu dng nh c lin h ti iu chng ta tho lun v thch thc ngy hm n. Ngi ang ni rng thch thc cng ln th ngi ta nhn c cm gic tho mn cng ln t cng vic ch g?" Ti hi.

226

| "Vng, chc chn. Chng hn, trong trng hp trch nhim ring ca ti i vi dn tc v quc gia Ty Tng, nh ti nhc ti, tm thm kch hin nay ca chng ti thc t l kt qu ca nhiu nhn t phc tp, k c ca mt thi k di ca ring Ty Tng b qun v dt nt v nhng s kin ca th gii bn ngoi. Vy m khi ti nhn ra tnh trm trng ca tnh hung ny, s kin l chnh s sng cn ca ngi Ty Tng nh mt dn tc vi di sn vn ho duy nht ca mnh b e do, th ti mi c th nh gi cao gi tr ca ngay c ng gp nh nht m ti c th lm bo v dn tc Ty Tng. iu ny, n lt n, li lm mnh thm cho hiu bit ca ti v cch thc cng vic ca mnh c lin quan ti vn ca Ty Tng thc t l mt phn ca thc hnh tm linh hng ngy c i ca ti, vic thc hnh ca ai tin tng su sc rng gip ngi khc l mc ch cao nht ca ngi thc hnh tm linh. Theo cch ny, trong cuc sng ring ca mnh, cng vic ca ti tr nn c gn mt thit vi li cu nguyn hng ngy v vic thc hnh thin. Chng hn, ti thy vic dng thin phn tch c ch sinh ra s thuyt phc su sc v nguyn tc bt bo lc, v t bi, v tha th, c bit hng ti ngi cng sn Trung Quc. Cho nn bn thy y, c mt loi nh hng ln nhau gia cam kt ca ti vi nhng gi tr tm linh no , vic thc hnh tm linh hng ngy ca ti, tc ng ca chng ln ton th t duy v thi ca ti i vi cuc sng, v cch nhng iu ny n lt chng li nh hng ti cng vic chnh tr ca ti v dn tc Ty Tng. Th ri, cng vic chnh tr ca ti li nh hng ti thc hnh tm linh ca mnh. Thc t, c mi quan h tng h gia mi th. Nu ti thch ba sng
227
27/02/2010 - 1/ 114

ngon, chng hn, iu ng gp cho sc kho ca ti. V nu ti tn hng sc kho tt, th c th s dng cuc sng ca ti thc hin cng vic ca ti. Ngay c mt n ci n gin cng c th c tc ng no ln ton th trng thi ca tm tr ti. Cho nn, mi th u c ni lin, lin thuc vi nhau. Khi bn nh gi c bn cht ni lin ca tt c cc kha cnh ca cuc sng ca mnh, th bn s hiu cch cc nhn t khc nhau - nh gi tr ca bn, thi ca bn, trng thi xc ng ca bn - tt c u c th ng gp cho cm gic ca bn v s hon thnh trong cng vic, v cho s tho mn ca bn v hnh phc trong cuc sng." iu cui cng xy ra ti ch. Ti cui cng hiu lm sao Dalai Lama li c th tuyn b "ti chng lm g c" nh m t vic lm ca ngi. Tt nhin, ti bit rng vi s khi hi v t ca ngi, c mt yu t a vui cho m t vic lm. V ng sau tr a ca ngi v vic lm 'khng ci g", ti bit s ngn ngi t nhin ca ngi, iu ti quan st trong nhiu trng hp, sa vo vic t nh gi mnh mt cch khng cn thit. iu ny dng nh pht trin t vic thiu t nh gi mnh ca ngi, vic thiu mt s quan tm ti mnh, v thiu quan tm v cch nhng ngi khc nhn cng vic ca ngi, trong khi ngi c ng c chn thnh gip ngi khc. Nhng cng c mt chn l su hn y. Khi ti bt u hiu ra trong cuc tho lun ca chng ti v sc mnh c nhn, ngi l mt ai hon ton trn ln bn thn mnh vi cng vic ca mnh. Cuc sng
228

| c nhn ca ngi v cuc sng cng vic c tch hp hon ho - tch hp y n mc, thc t, khng c s tch bit gia cuc sng "c nhn", cuc sng "cng vic", cuc sng "tm linh", hay cuc sng "gia nh" ca ngi, V v ngi khng tch bit ra mt tp cc chc nng c bit v ring chng ra nh mt loi "vic lm", nn ngi khng c vic lm. "Ti chng lm g." Thc t, ti thng ly lm l lm sao ngi li mang ton th ci ta ca mnh theo cng mnh ti bt k ch no ngi ti - ngi dng nh l mt trong bt k mi trng no. Ngi khng c "tnh cch ngoi ngha v." Cho nn, hon ton hin din trong mi hot ng mnh lm, Dalai Lama hu nh khng cn sa i hay thay i hnh vi ca mnh da theo hon cnh. Ngi l ngi ngi ang l, l mt d ngi nh hay "trong cng vic". Phi c mt cm gic mnh mng v t do trong loi cuc sng , ti thm ngh. Ti ngh li mt cnh phi thng ti chng kin nm ngoi. Dalai Lama ti thm Washington, D.C., v vo bui ti ngi d bui tip tn c t chc t lng tn knh ngi ti in Capitol. Bui tip tn do ngh s Diane Feinstein t chc, ti d c gii thng lu Washington, nhng ngi c tn tui thc s trong gii quyn lc Washington. S kin ny c t chc ti cn phng Appropriations trang hong rc r pha Ngh vin ca in Capitol. Cc v i s, cc ngh s cp cao v lnh o ngh vin im lng i qua tm thm nhung , di chm n pha l lng ly, bao quanh bi nhng bc tranh v trn tng vi mu sc lng thinh che kn tng v trn. S sp t gn nh phng mn thch hp nhn mnh s hin din ni bt. Ti
229
27/02/2010 - 1/ 115

nhn ra nhiu khun mt ti thng thy trn truyn hnh, nhng c ci g lo lng khi nhn tng ngi mt. Ti khng chc ti sao. Th ri, vn cht ny ra cho ti - nhiu ngi ny dng nh khng cn "sng" ng nh khi ti thy h trn ti vi. Ti nhn k vo nhiu nh lnh o quc hi, khun mt vi nhng nt hn su ca h ng cng trong chic mt n khng th xuyn thu ni, c ng ca h cng ngc v t ng ho. V ri rc trong s h l nhng ph t v bc s tr ho hc, va mi ra trng, b say sa bi gii quyn lc bao quanh h, ni vi v kch ng gim bt. C hnh ng nh ngi trng thnh, ti ngh. Vi ti, ai khng c biu l trc th gii chnh tr, khung cnh ny gn nh khng ging thc t. Ti ti sm, v mi ngi lc tc ti. Nhng v khch gi hn v c uy tn hn dng nh chc chn th vi a v ca h, v b trn ngp bi vic t cho mnh l quan trng n mc h dng nh t quan tm ti bt k ai khc. Khi h c gii thiu vi ai , h nhn thng vo ngi , cng khai tha nhn rng c ngi khc ang ng trc mnh. Ngi tr hn hay t c bo v hn, tch xa i a s mi ngi, dng nh b qun lng i vi nhng ngi ang ni chuyn, v mt h thng xuyn lic khp cn phng, c gng xc nh v tr ca mnh trong cp bc quyn lc. Mt s ngi lun lch qua m ng bng cch t gii thiu mnh, v nh ti v sau ni ti vi Dalai Lama, cu hi thng thng nht, l "Anh lm g vy?" H dng nh c ti nh gi bn - trong vng mi su nano giy thi, h c th xc nh liu c cch no bn c th c ch cho h khng. Nu khng, h mau chng b i, chen ln
230

| trong phng gp ai quan trng hn. Mt s ngi nhm nhp nc Coca Cola hay ru trng, v c mt bn thc n di gia phng cht y pho mt nhp khu, tm rn, bnh ngt v loi mn ngon lnh. Thc n vn cn hu nh khng b ng ti. Nhiu ngi dng nh qu cng thng khng n c. Ti nhn quanh phng v thy vi ngi trong thnh thi v hnh phc. Cui cng, Dalai Lama i vo phng. S tng phn tht ng kinh ngc. Nh thng l, ngi c v bnh thn v vui v. Ti rng ngi thm ch chng bn tm khi mc b da Rock-ports tt - ngi vn eo dy ai di c bng cao su ca mnh. Ngh s Feinstein v chng b y lp tc bt u gii thiu Dalai Lama vi mt s khch kha. Ngi rt cho mnh mt cc nc trong khi ngh s Feinstein li chic gh g si sm mu c v nng qua phng, y n ti bc tng v mi Dalai Lama ngi vo. Nhiu ngh s sp hng c gii thiu. ng cho qua phng, ti khng th nghe thy c iu h ni, nhng quan st cch ngi mc bn vi h - vi ci bt tay chn thnh, n ci chn tht nng hu v mt nhn trc tip - r rng l bao gi cng vy, ngi t quan h vi h ch nh con ngi ny vi con ngi khc, hon ton khng c gi v. Chng my chc c nhng n ci tt yu trn khun mt ca ngi khc, ngay c c ch ca h cng c thnh thi. Ti rng sau khi h c gii thiu, nhiu ngi trong cc khch kha nn n v dng nh ngn ngi ra i. Cui cng, mt ngh s ko mt chic gh ti cnh Dalai Lama. Ngi tip trong hng tip n cng lm vic . Chng my chc c hng t chnh tr gia ngi dc bc tng, c n na t ngi
231
27/02/2010 - 1/ 116

ngi mi bn ca Dalai Lama. Quan st cch h chm ch nghing ngi hng v ngi, m mi trong cuc ni chuyn, bn kia cn phng, khung cnh ny lm ti nh ti ba ti hm trc. Dng nh l h cng gn Dalai Lama, khun mt v c ch ca h cng thnh thi hn. Quay tr li vi pht sau , ti ngc nhin bi mt cnh tng cn phi thng hn - Dalai Lama ang bt tay y thn mn vi mt ngi ngi cnh ngi, mt chnh tr gia gi dy dn v ni ting m ngi va mi gp. Ngi nm bn tay ca nh chnh tr c nh l ngi nm bn tay ca a tr nh, v chnh tr gia ny, ngi va mi khonh khc trc t ra cng rn v khng th xuyn thu ni, t nhin dng nh mm mi hn thy r, t nhin dng nh tr thnh con ngi hn. Trong khi iu ny xy ra, ti ang ni chuyn vi ngi ph trch B Ni v chu trch nhim an ninh cho Dalai Lama. Anh ta c phn cng vo cng chc v ny cho mt s chuyn ving thm ti M trc y ca Dalai Lama, v bo ti rng bo m an ninh cho ngi l b nhim a chung nht ca anh ta - khng ch bi v khng ging nh mt s cc nh ngoi giao khc, c mun i vo cc bui khiu v cho ti ba gi sng, Dalai Lama ln ging mi m vo chn gi ti, nhng cng cn bi v anh ta c s ngng m chn thnh dnh cho ngi. Anh ta gii thch, "Ti khng phi l Pht t, tt nhin, nhng Dalai Lam thc s gy hng khi cho ti." "Theo cch no vy?" ti hi "Ti on iu chnh l ch ti rng ngi thch ni vi ngi li xe, ngi gc cng v ngi phc v, nhn vin phc v bt k u ngi
232

| ti. V ngi i x vi mi ngi ht nh nhau." Khng c ch no m iu ny li hin nhin hn iu ti va mi chng kin y ti in Capitol. Ngi i x vi tt c theo cng cch thc knh trng. Khng c s khc bit gia cch Dalai Lama i x vi ngi phc v n v ngi lnh o a s ngh vin. Thi ca ngi, tc phong ca ngi, li ni ca ngi, v hnh vi ca ngi bao gi cng ch xc nh nhau, d ngi ang ni cho ngi phc v trong khch sn, ngi li xe trn ng i n, hay vi cc chnh tr gia thng nh M. Cho nn y l cu tr li - v ngi khng c nhu cu phi gi v, phi ng kch theo cch no trc cng chng hay khi ang "lm vic", v theo mt cch khc ch ring t, v c th ch l chnh bn thn ngi thi bt k ch no ngi ti, iu ny lm cho cng vic ca ngi dng nh v n lc. Tt nhin, phn ln chng ta c con ng di phi i trc khi t ti mc tch hp , nhng chng ta cng c th rt ngn i l hng gia chng ta ang l v iu chng ta ang lm, th cng vic ca chng ta s cng tr nn v n lc hn.

233

27/02/2010 - 1/ 117

234

| cc quan h gia cc ng nghip v quan h ngi ch-nhn vin, v --" Dalai Lama ngt li, "Howard, nu bn nh i vo tho lun chi tit hn v ch lm vic hay nhng vn ring m cc c nhn khc nhau c th gp phi trong cng vic, th th tho lun ca chng ta s th thnh v hn mt - sau rt c su t ngi trn th gii, v mi ngi u c th c nhng vn ring ca mnh. V do vy, y bn ang i vo mt lnh vc khc. Cho ti gi, chng ta tho lun v hnh phc trong cng vic ni chung t quan im ca ngi lm cng, ngi nhn vin, v nhng bin php h c th lm tr nn c tho mn hn trong cng vic qua n lc ring ca h, bng vic thay i ci nhn ca h, lm tng vic t hiu mnh, hay nhng iu khc chng ta ni ti. Nhng mi ch l mt phn ca bc tranh. Ngi ch, ngi qun l, t chc cng ng mt vai tr trong vic to ra sc thi ca mi trng ch lm vic, v c tc ng ln hnh phc ca nhn vin, v tt nhin nu chng ta tho lun cc vn rng hn v lun l trong kinh doanh, nn kinh t, vn vn, th li l iu khc" "Vng, thc t ti hi vng i vo trong tho lun v nhng lnh vc chnh xc , nhng ti cho l chng ta by gi khng cn thi gian." "Cho nn, iu c th i mt dp khc. Tt nhin," ngi ni, "ti khng chc ti c th c ch li g , liu ti c th a ra c iu g c ch khng. Ti khng phi l chuyn gia trong kinh doanh, ti khng bit nhiu v iu ."

Li kt

Ngi phc v ca Dalai Lama, mt nh s Ty Tng cao ln hin lnh n vn b o chong nu sm truyn thng v c n ci lin tc, im lng i vo phng v bt u kn o ct dn ung tr. Ti nhn ra rng chng ti vo nhng pht cui cng ca cuc gp g. Bit thi gian ca chng ti ti lc kt thc, ti cm cun s tay ln v nhn vo danh sch cc ch im ti hi vng thm him cng ngi. Duyt qua danh sch di cc ch im m chng ti cn cha cp ti, ti ni, "Chng ta khng cn nhiu thi gian na, nhng vn cn nhiu iu ti mun hi ngi. Ti ngh chng ta bao qut c nhiu iu lm cho mi ngi bt hnh trong cng vic, nhng vn cn c vi iu chng ta cha bao qut c - chng hn, ton b vn lun l trong cng vic, s bt mn sinh ra khi gi tr c nhn ca ngi ta hay cc nguyn tc lun l khng tng ng vi cc gi tr lun l ca t chc ni h lm vic, vn ca ngi thi ci, nhng v tai ting cng ti, v ti cn mun i vo su hn i vi mi quan h lin con ngi trong cng vic v kinh doanh, c trong
235
27/02/2010 - 1/ 118

236

| "Ti cng khng bit," ti th nhn, "nhng ti bit rng ngi c mi quan tm mnh m ti vic p dng lun l th tc cho tt c cc lnh vc ca n lc con ngi, v do vy ti mun tip cn ti ch ny t gc , trong s cc iu khc." "Tt nhin, ti bao gi cng sn lng gp g. Cho nn chng ta hy gp nhau ln na, v trao i cc tng, ni v nhng iu ny v xem chng ta c th i ti c ci g. Ti s nu ra bt k ci g ti c th a ra. Nhng ti ngh rng t pha bn, bn cng nn kho st cc ch im ny theo cch ring ca mnh, lm cng bi tp v nh. V cng s l mt tng tt nu ta ni chuyn vi cc nh kinh doanh, cc chuyn gia trong lnh vc ny, v ngh h chia s kinh nghim ca mnh, xem cch h thc hin nhng nguyn tc ny trong cng ti mnh, hay vn h gp phi. Cho nn theo cch ny, c l chng ta c th i ti ci g c ch. Chng ta s lm iu tt nht chng ta c th lm c." Dalai Lama ngp, tho i knh ra, v day mt mnh. ht c ngy di cho ngi. Ngi ci xung, tt i giy ra, v bt u tht li dy giy, du hiu thng thng, da theo kinh nghim qu kh, rng cuc gp g ca chng ti i ti kt thc. "Chng ta tho lun v cng vic, v y l mt phn ca cng vic ca chng ta. Cho nn ti nh gi cao vic bn ti, ti ngh bn i mt chng ng di t Arizona, nh bn. V ti nh gi cao s chn thnh ca bn," ngi ni mt cch yn tnh khi ngi hon thnh vic buc dy giy v ng ln. "Cho nn, cm n bn nh."
237
27/02/2010 - 1/ 119

Chng ta tho lun v cng vic, v y l mt phn ca cng vic ca chng ta Mi cho ti khonh khc ti vn cn cha ngh nhng cuc gp g ca chng ti l cng vic. Qua ton b thi gian cng nhau, c dng nh l chng ti ni v cng vic theo ngha tru tng, mt hot ng xut hin u trn th gii nh v s m ng khng mt mi i lm vic hng ngy ca mnh chc chn khng phi l ci g ang xy ra ngay y trong cn phng ny. Tt nhin, bn trong tm tr mnh ti bit rng mt lc no s cn cn ti n lc v bin ca chng ti nu chng ti nh hnh cc cuc i thoi thnh cun sch. iu s xy ra mt thi im khc, mt ch khc. Nhng nhng gi ny c dnh ra cho tho lun vi Dalai Lama khng phi l cng vic - ti b cun ht vo cc cuc i thoi ca mnh th, bit n c hi c ngi cng ngi v thm him cch ti c th hc tr thnh con ngi hnh phc hn ti mc ti ng phi tr tin cho vic . y khng phi l cng vic. Hay nu nh n l cng vic, th th bng cch no ti ri vo cng vic lm nh Dalai Lama - "ti chng lm g c". Ti on s khc bit gia chng ti l ch y l v th thng xuyn ca ngi cn ti ch l tm thi. Khi ti sn sng ra i, Dalai Lam bo ti hy i mt chc v i vo phng bn ca vn phng, hin ra vi mt bc tng Pht nh m ngi tng cho ti lm mn qu sinh nht. Khng trng i c mn qu ny, ti xc ng ti mc khng ni nn li, lp bp nhng li cm n khng th hiu ni. Th ri, ng trn hnh lang trc cnh ca bnh phong, Dalai Lama mm ci v m chong ti lc lu
238

| chia tay. Chng ti c nhiu cuc i thoi vt ln vi nhng vn con ngi, cht liu ca cuc sng thng ngy, v pha trc ti cn cng vic ca mnh, v s gi bin tp, v vo khonh khc tt nhin vn cn phi hnh dung ra iu chung cuc s l kt qu nhng n lc ca chng ti. Nhng vo khonh khc , khonh khc tip xc con ngi, s trao i nng m v thn mn n gin ny vi bn b v cng tc vin, ti cm thy rng y l iu cng vic tt c l g.

239

27/02/2010 - 1/ 120

240

| khng nhn c ch nh hay tp trung vo bt k vt c bit no. Mm bn nn khp li nhng hm thnh thi vi li hi chm ln hm ch trn ng sau rng trc. iu quan trng lm m bo rng khng cng c bt k ch no trong thn th, iu c th gy phn tn s ch ca bn. Mt khi bn chp thun t th ng, hy thnh thi vai mnh trong khi th su. Th ri quyt tm rng trong thi k k lut tinh thn ny bn s c gng duy tr s hi t tm tr mnh v s khng cho php n vn v v mc ch. Quyt tm ny cng ging nh thit lp sc thi cho cuc i thoi. Hy ht vi hi su, ri th ra chm ri. Hy th su t bng sao cho bng phnh ra co li khi bn th vo v ra. Vic th ny s gip bn lm bnh thn tm tr v lm gim s mnh m ca cc ngh thng xuyn m ni chung hay chy qun trong tm tr bn. Vi vic chun b vt l v tinh thn ny, bn c th tham gia vo nhng bi tp sau. Bi tp A 1. Sau khi th su - t ba n by ln ty theo bn cn bao nhiu ln t ti mc tm tr lng ng no - bn nn tr li vic th bnh thng. Hy cho php vic th i vo v ra mt cch t do, v n lc, trong khi vn duy tr s hi t ca bn vo bn thn hot ng th mi lc. Khi bn ht vo, n gin hy quan st hi th i vo, v khi bn th ra n gin ti hi th i ra. Tm tr bn nn trng thi trung lp, khng thin v, khng nh gi. ng
27/02/2010 - 1/ 121

Ph lc

n nh bi tp thin
Giai on u tin trong bi tp ny l tm ra thi gian thch hp v ch ph hp thc hnh; mt ch yn tnh v an bnh nht c th c. Hy tm ra thi gian khi bn bit rng bn s khng b quy ry trong mt khong t nht l nm ti mi pht. Nu mun, bn c th ct in thoi hay ngt chung. Hay nu bn c phng tch bit, nh phng lm vic, ni bn bit rng bn khng th nghe thy ting in thoi c, iu l rt tt. Vic to ra mt thi gian v ch yn tnh nh vy l quan trng. Mt khi bn thnh cng c c mi trng ng, th bn c th bt u tri qua vic thc hnh ngi trang trng. Bc tip l p dng t th v iu b ngi ng. Hy ngi theo t th thoi mi nht. Bn c th ngi trn gh hay trn nm trn sn, hay, nu bn thy thoi mi, bn thm ch c th nm nga trn ging, mc du trong trng hp bn nn ch ng ri vo gic ng. D bn chn bt k t th no, iu mu cht l gi cho xng sng bn c thng. tay v tr thnh thi, mt bn hi m, hay bn cng c th nhm chng li. Nu bn chn mt hi m, ci nhn ca bn nn hng thng xung di, nhng
241

242

| dng tm tr; c n ngh ngi mt cch t nhin trn hot ng th n gin. Bn nn lp li qu trnh ny lu nht c th c. 2. Chc chn nhiu ngh s ny sinh, v tm tr bn s bt u tri dt; khi tm tr bn bt u vn v, hy quan st vic xy ra ny v th ri em n tr li r rng. Ly vi hi th su, nh gii thch trc y, v th ri hng s ch ca bn vo vic th ca mnh ln na. Khi u, bn c th bt u thc hnh vic ngi trang trng trong nm ti mi pht. Khi bn tin b ln, v kh nng ca bn duy tr hi t vo hot ng th n gin ny tr nn lu hn, bn c th dn dn tng thm chiu di thi gian ca vic ngi trang trng. Bi tp B Mt s c nhn, c bit l nhng ngi c tm tr hot ng nhiu, c th thy bi tp th nht c hi kh, t nht cng trong giai on bt u thc hnh. Nhng c nhn ny c th thy mt bin th khc ca cch thin ny l hiu qu hn. Bin th ny bao gm vic m hi th bn cnh vic quan st hi th. Mt s ngi thy rng vic m gip cho h duy tr s ch vo hi th. y, hy lm cng vic chun b cho thn th v tm tr. 1. Sau khi ly vi hi th su, hy hng s ch ca bn vo vic th ca mnh. Nh trc, bn nn th bnh thng, cho php hi th ca mnh i vo v ra mt cch v n lc. By gi, thay v n gin quan
243
27/02/2010 - 1/ 122

st hi th, bn nn m trong u hi th ca mnh. Hy m tng vng th vo th ra nh mt n v. Cho nn khi bn ht vo v ri th ra, hy m trong u "mt" ri "hai", "ba" vn vn. Khi u, bn c th m ti mi, mi lm, hay hai mi mt, ty theo bn c th duy tr s ch ca mnh c bao lu m khng b phn tn. 2. Khi tm tr bn bt u vn v, n gin rng iu ny xy ra v em n tr li s tp trung. hy ly vi hi th su, nh trc, v ri tr li th v m. Khi u, tt hn c l bn gi phin tp ngi tng i ngn, qung nm ti mi pht. Tuy nhin, khi bn tin b trong k lut tinh thn, kh nng ca bn duy tr tp trung trong thin s tng ln mt cch t nhin. D bn chn bt k bi tp no trong hai bi tp ny thc hin, iu quan trng l duy tr h thng thc hnh u n. Bn thn vic thc hnh thng l v u n ca bn s em ti mc k lut v tp trung v cuc sng ca bn. Khi bn tr nn quen thuc vi loi luyn tp ngi c ch nh, trang trng ny, bn s dn thu c kh nng trau di trng thi tm tr lng ng m ri bn c th thnh cng hng ti bt k ch no c chn. Theo cch ny, bn s c kh nng vt qua nhiu vn ny sinh n gin nh kt qu ca trng thi tm tr khng tp trung, khng k lut.

244