Gos Polski

Ziemia podescha. Ju czas! Trzeba ora! Kto dobrze orze, temu na chleb w komorze. Przesiedlecy pracowali nie szczdzc ostatnich si. Pracowali bezpatnie, daremnie wierzyli i chcieli wierzy, e jutro, za miesic, za rok, za dwa bdzie lepiej. Orali woami, komi, krowami. Biedna krowa! Ona karmia mlekiem cieltko, a ludzie i jeszcze j pod jarzmo! Jaki to grzech! Daruj nam Boe. Wot, komu pomniki trzeba stawia! Siali siatkami na koskiej sile pocigowej. Kieki wzeszy raptownie. Przesiedlecy raduj si! Ale rado trwaa krtko. Brak deszczu. Letni upa. Wyscha woda w dolinach. Susza. Jak ciko spoglda na gincy zasiew! Rolinno usycha, cieltku nie ma gdzie nakosi trawy! Roje godnych muszek, komarw i innych owadw dokuczao ludziom. Tak byo do koca lata. Zesacy stopniowo i powoli uczyli si tych nieznanych im dotd terenw. Poznawali nowe gatunki rolin i moliwoci ich wykorzystania. W trawie znajdowano szczaw i dziki czosnek, ktrego zielone pdy zastpoway szczypiorek. Wykopywali sodzie, czycili i uywali zamiast cukru, herbata bya z lici poziomek, pdw dzikiej wini i innych rolin. Kaw robiono z pieczonego jczmienia. Latem przesiedlecy zbudowali polowe obozy. Zwyke ziemianki. Obz 5 kilometrw na wschd nazwano Budki tam stacjonowaa pierwsza druyna. Druga natomiast rwnie w podobnej odlegoci, ale na pnoc nosia nazw Tabor. W prowizorycznych pomieszczeniach postawiono piec, na nim wielkie koty, w ktrych rolnikom gotowano posiki. Wzdu cian znajdoway si nary, na nich to rolnicy spali w tym, czym pracowali. Pocieli nie byo. Kucharki gotoway najczciej zupy bez misa, ktre nazywano kondior. Na t okoliczno miejscowi wierszokleci stworzyli wiersz:

- 22 -

Nr 44/2013
dniwek (a musia wtedy dobrze pracowa), to rwnao si 60 kilogramom. A do wsi wpadaa komisja za komisj! Czsto syszao si: Stracili plon! Zmarnowali! Pisudczyki! Szkodniki, sabotayci. Do kryminau was wszystkich! Partia daa wam moliwo poprawi si! I tak dalej. Co mogli powiedzie przewodniczcy kochozu Bitner i przewodniczcy rady wiejskiej widerski? Stali z opuszczonymi gowami. - Co znaczy nieurodzajny rok? Widmo godu. Wyniszczenie gospodarza na jego ziemi (wasnoci prywatnej) spowodowao, e Zwizek Radziecki straci spoywcze bezpieczestwo i nigdy wicej nie potrafi siebie wyywi. Na terenie caego pnocnego Kazachstanu odczuwalny by dotkliwy brak ywnoci. Liczni widzieli zbawienie od cierpie w ucieczce z tego miejsca. Doprowadzeni do rozpaczy, najczciej uciekali zesacy z Marchlewszczyzny. Zbiegowie caymi rodzinami szli pi db, w konspiracji, wprost przez step, omijajc ludzkie osiedla w kierunku Omska, do malekiej wtedy stacji Pietuchowo. Tam wsiadali do dalekobienych pocigw, ktre udaway si na zachd. Jak to wygldao? Godni, w obdartych ubraniach, omijajc dworzec, bo bya tam policja, wskakiwali do wagonw w biegu pocigu. Rzadko ktremu z uciekinierw udawao si dotrze na Ukrain. apano ich i wsadzano do kryminau. Czesaw Bajkowski, stryj mego przyjaciela i krewnego pukownika w stanie dymisji, Wadysawa Bajkowskiego (mieszka w Kokszetau), razem z Feliksem Lisowskim, dziadkiem mego szwagra (Wiktor Kondracki te mieszka w Kokszetau) w 1937 roku z rodzin podjli prb ucieczki. Zapano ich, kiedy resztkami si, usiowali da sobie najcenniejszy dar wolno. Mczyni trafili do kryminau na 5 lat, a ich rodziny zesano do rejonu astrachaskiego, obwodu akmoliskiego. Po wyjciu z kryminau Lisowskiego zesano w okolice Bajkonuru, do Szczuciska, tam pracowa w hucie szka, bo do momentu zesania w miejscowoci Dowbysz pracowa w hucie porcelany. Po wojnie Lisowski, mimo wszystko, powtrnie podj prb ucieczki. W jego kryminalnej kartotece napisano: Politycznie niepewny. Co niejednokrotnie potwierdza. W zwizku z narastajcymi liczbami ucieczek, 7 maja rkoma partii przyjto uchwa: O politycznym nastroju w osadach przesiedlecw, w ktrej odnotowano, e atmosfera wrd spec przesiedlecw jest nadzwyczaj niezadowalajca. Kierownikom wszystkich szczebli nakazano przedsiwzi kroki zmierzajce d o odizolowania organizatorw ucieczek, kierowanie ich do cikich robt i ogarnicie szczegln kontrol. Zabroniono przyjmowania przesiedlecw do pracy w innych miejscach, organizowano te pokazowe wyroki sdowe nad organizatorami ucieczek i sabotaystami.
Leon Krynicki Cig dalszy w nastpnym numerze

Kudy idysz, kudy jidesz, Kudy szkanybaisz? A na tabor na kondior Chiba ty nu znaisz?

Niektrzy szli do pracy w Taborze, dla kondioru, bo w domu, jak wymit, nic nie byo. Nastaa jesie. Przesiedlecy zebrali ubogie plony. Za dniwk obrachunkow pracownicy otrzymywali po 100 gramw pszenicy. Jeeli czowiek za miesic dostawa 60