Prirunik o razvijenim sudskim praksama Meunarodnog krivinog suda za bivu Jugoslaviju

pripremljen u saradnji s UNICRI-jem u sklopu projek a ouvanja pravnog nasljea M!"J-a

Realizirano i tampano uz podrku Vlade Italije

Nazivi i opisi materijala koritenog u ovom izdanju ne podrazumijevaju izricanje stavova ili miljenja Sekretarijata Ujedinjenih nacija, MKS !a ili UNI"RI!ja o pravnom statusu #ilo koje zemlje, teritorije, grada ili mjesta, tijelima vlasti na tim podru$jima, ni granicama tih podru$ja%

"op&right ' I"() ! UNI"RI *++, Izdava$- UNI"RI .tampano u Sarajevu, /osna i 0ercegovina

Sadr1aj
Predgovor######################################################################################################################################$ I# Uvod##########################################################################################################################################% II# Me odologija################################################################################################################################& III# Posebne odlike predme a vezani' za ra ne zloine( zloine pro iv ovjenos i i geno)id#################################* I+# Is raga #####################################################################################################################################$$
,# Preliminarno razma ranje###########################################################################################################################$2%3 Multidisciplinarni pristup%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3* 2%* 4ravni nadzor nad istragama%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3* 2%5 6inansijske istrage%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%35 2%7 Komandna odgovornost%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%35 .# / varanje is rage######################################################################################################################################$0 /%3 8nevnik istrage%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%37 C# /dabir )ilja is rage####################################################################################################################################$0 1# Prikupljanje in2orma)ija#############################################################################################################################$& 8%3 Modularne istrage %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39 8%* Istra1ne misije%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39 8%5 :kshumacija i identi;ikacija posmrtnih ostataka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39 8%7 4rikupljanje dokaza <pretres i zapljena=%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3> 8%? (ra1enje pravne pomo@i%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A 8%9 Bsjetljivi izvori%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3, 8%> Ranjive 1rtveCsvjedoci%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3, 8%A Svjedoci%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+ 8%A%3 Rani kontakti istra1itelja (u1ilatva%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+ 8%A%* Datita osjetljivih izvora i ranjivih svjedoka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*3 8%A%5 4ripreme za razgovor sa svjedocima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*3 8%A%7 Razgovor sa svjedocima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%** 8%A%? /ilje1enje kontakata sa svjedocima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*7 8%, Razgovor sa 1rtvama seksualnog delikta%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*7 8%3+ Razgovor sa sudskim vjetacima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*? 8%33 Razgovor s osumnji$enima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*? 3# Upravljanje in2orma)ijama #########################################################################################################################-4 :%3 Datita osjetljivih in;ormacija%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*9 :%* Rukovanje, o#rada i pohranjivanje dokaznog materijala%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*> :%5 Kontinuirani nadzor nad dokazima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*> :%7 2naliza dokaznog materijala%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*> 5# +a6nos demogra2skog dokaznog ma erijala######################################################################################################-7 IV. Aneks 1: Plan istrage..................................................................................................................................30 IV. Aneks 2: Vodei principi za ekshumaciju...........................................................................................................33 IV. Aneks 3: Vodei principi za ispiti anje !rta a seksualnog delikta.............................................................................3"

+# /p u6ni)a #################################################################################################################################%&
,# " anje spremnos i predme a########################################################################################################################%& .# /p u6ni)e s velikim brojem aaka ###############################################################################################################%4 C# !on)ep 8dovoljnog obavje enja8#################################################################################################################%4

"%3 4ravno relevantne $injenice%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%59 "%* Vrste odgovornosti%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%5> 1# " andardiziranje 2ormi op u6ni)e##################################################################################################################%9 3# "udijsko odobrenje op u6ni)e######################################################################################################################%7 :%3 4ostupak potvrEivanja optu1nice%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%5, :%* 4ostupak potvrde optu1nice kao kontrolna ta$ka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%5, 5# Pobijanje op u6ni)e###################################################################################################################################0: ;# "uop u6eni##############################################################################################################################################0: <# "pajanje op u6bi######################################################################################################################################0$ I# 8=apea>ene8 op u6ni)e ##############################################################################################################################0$ J# Izmjena op u6ni)e#####################################################################################################################################0V. Aneks ": #tandardi pregleda optu!nice prije su$enja ...........................................................................................""

+I# Nalozi za 'apenje #####################################################################################################################0*

,# /bjavljivanje op u6ni)a i naloga za 'apenje###################################################################################################0* 2%3 4regled i podnoenje optu1nice %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%7> 2%* 8ostava naloga za hapenje%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%7> .# Nalozi za 'apenje i neizvrenje naloga##########################################################################################################09 C# Meudr6avna saradnja i dobrovoljna predaja ##################################################################################################07 "%3 MeEudr1avna saradnja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%7, "%* Saradnja dr1ave doma@ina%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%?+

+II# Pre pre resna 2aza pos upka ########################################################################################################&%

,# Pre pre resni pos upak##############################################################################################################################&0 .# ,la i za upravljanje predme om####################################################################################################################&4 /%3 Statusne kon;erencije i sastanci po pravilu 9?ter%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%?9 /%* 4lan rada%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%?> /%5 4retpretresni podnesak i lista svjedoka tu1ilatva i pretpretresni zahtjev od#rane %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%?> /%7 Sastanak o organizaciji suEenja %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%?A /%? 4retpretresna kon;erencija%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%9+ C# Uloga sudija#############################################################################################################################################4$ 1# /bjelodanjivanje #####################################################################################################################################4$ 3# !omunika)ija izmeu s rana########################################################################################################################4% 5# Pre pre resni podnes)i###############################################################################################################################40 6%3 4reliminarni podnesci%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%97 6%3%3 Bstali podnesci%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%97 6%3%* Dahtjev za privremeno putanje na slo#odu %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%97 6%3%5 Datitne mjere%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%9? 6%3%7 Dahtjev za spajanje ili razdvajanje predmeta %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%99 6%3%? Dahtjev (u1ilatva za izmjenu optu1nice %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%99 6%3%9 Dahtjevi za pristup povjerljivim materijalima u drugim predmetima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%99 ;# "manjenje obima op u6ni)e########################################################################################################################4* <# "manjenje broja pi anja u sporu###################################################################################################################4* 0%3 Usuglaene $injenice%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%9> 0%* Bp@e poznate $injenice%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%9A I# Po vrdno izjanjavanje o krivi)i####################################################################################################################47 VII. Aneks %: Vremenski plan za pretpretresnu &azu postupka.....................................................................................'1 VII. Aneks (: prakti)an primjer: pred i$anje trajanja su$enja u pretpretresnoj &azi postupka.............................................'3

+III# Upravljanje suenjem ##############################################################################################################**

,# Izbjegavanje kanjenja ? kon rola nad rasporedom############################################################################################*9 .# Izvoenje dokaza######################################################################################################################################*9 /%3 Upotre#a pisanih izjava%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%>, /%* 4ritvoreni svjedoci%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%A*

C# Pripremanje iskaza svjedoka########################################################################################################################9% 1# !ori enje obavezuju>i' poziva na sud @subpoenaA############################################################################################90 8%3 B#avezuju@i pozivi na svjedo$enje u skladu s pravilom ?7%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%A7 3# "vjedoenje svjedoka +ije>a u skladu sa pravilom 79#########################################################################################9& 5# 1okazi nakon iznoenja op u6be###################################################################################################################94 ;# =a' jevi za oslobaanje#############################################################################################################################9* <# Povjerljivi ma erijali dr6ava i organiza)ija######################################################################################################97 I# "amozas upanje########################################################################################################################################7: J# /dsus vo op u6enog###################################################################################################################################7% !# ,la i za upravljanje predme om####################################################################################################################7& K%3 Sistem elektronske sudnice F Sistemi za elektronsko upravljanje dokumentima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%,? K%* Sistem elektronske sudnice F Sistem za upravljanje transkriptima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%,> B# Predme i s vie op u6eni'###########################################################################################################################79 G%3 4a1ljivo pregledanje optu1nice%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%,A G%* 4ostupanje s izjavama osumnji$enih%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%,, G%5 IzvoEenje dokaza od#rane%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%,, G%7 Ispitivanje svjedoka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3++ M# /bilas)i i rasprave izvan sjedi a "uda #########################################################################################################$:: M%3 B#ilasci%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+3 M%3%3 Koraci koje je neophodno poduzeti prije o#ilaska%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+3 M%3%* U$esnici%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+* M%3%5 Brganizacija tokom o#ilaska%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+* M%3%7 Izvjetavanje u sjeditu Suda nakon o#ilaska %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+* M%* Rasprava izvan sjedita Suda%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+* M%*%3 4rvi kontakt sa stranim sudom%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+5 M%*%* Sastanak odjela Sekretarijata%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+5 M%*%5 Sastanak prije odlaska%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+5 M%*%7 Dajedni$ki sastanak ili kon;erencijski poziv izmeEu Sekretarijata i stranog suda%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+7 M%*%? Razmjena pisama i kona$ne pripreme%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+7 M%*%9 Koraci prije polaska%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+7 VIII. Aneks ': Preporuke *djela za !rt e i s jedoke ezane za pripremu s jedoka za s jedo)enje na sudu..............................10% VIII. Aneks +: Poja,njenje za s jedoke u ezi sa sudskim pozi ima..............................................................................10( VIII. Aneks -: *.razac koji se koristi za e identiranje odricanja od pra a.....................................................................10'

IC# Pismena izrada sudske presude#####################################################################################################$:7

,# Pregled presude######################################################################################################################################$:7 .# Preliminarna razma ranja##########################################################################################################################$$& C# "vjedoenje svjedoka i sa6e)i dokazni' predme a###########################################################################################$$& "%3 (radicionalni pristup%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%339 "%* 4ristup elektronskog sudskog sistema%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%33> 1# Mjerodavno pravo###################################################################################################################################$$9 3# U vreno injenino s anje########################################################################################################################$$7 5# Pra>enje pro)eduralne 'is orije##################################################################################################################$-: ;# =a' jevi za donoenje oslobaaju>e presude#################################################################################################$-$ <# Implika)ije suenja s vie op u6eni'############################################################################################################$-$ I# /p>a razma ranja#####################################################################################################################################$-% J# Pregled prve verzije presude######################################################################################################################$-0 !# =avrna razma ranja################################################################################################################################$-& I/. Aneks 10: *pi u jeti................................................................................................................................12( I/. Aneks 11: 0lektronski ,a.lon presude.............................................................................................................12'

C# Dalbe######################################################################################################################################$-7
,# " andardi za razma ranje 6albi###################################################################################################################$-7 2%3 Dahtjevi koji se primjenjuju na sve 1al#e%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3*,

2%* Standard koji se primjenjuje na pravne pogreke%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%353 2%5 Standard koji se primjenjuje na $injeni$ne pogreke%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%357 .# "amozas upanje u 6albenom pos upku #########################################################################################################$%& C# Pred6albeni pos upak###############################################################################################################################$%* "%3 4ojedina$ne uloge pred1al#enog suca i pred1al#eni postupak Hal#enog vije@a%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%35> "%* Bsiguravanje razumnog trajanja podnoenja podnesaka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%35> "%5 8odatni dokazi po 1al#i%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%35A 1# Priprema za 6albenu raspravu ####################################################################################################################$0: 3# Dalbena rasprava#####################################################################################################################################$0$ 5# +ije>anje i izrada presude Dalbenog vije>a#####################################################################################################$0$ ;# Upravljanje in erloku ornim i drugim 6albama ###############################################################################################$0<# Ubrzani 6albeni pos upak##########################################################################################################################$0%

CI# Preispi ivanje##########################################################################################################################$0&

,# Pravni obrisi preispi ivanja########################################################################################################################$04 .# Prak ina pi anja u vezi sa preispi ivanjem####################################################################################################$09 /%3 Nadle1no vije@e%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%37A /%* 4reliminarni pregled%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%37A /%5 4rakse i trendovi%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?+

CII# Izvrenje kazni########################################################################################################################$&$

,# Preliminarni rad sekre ara#########################################################################################################################$&2%3 4regovori s dr1avama o sporazumima o izvrenju kazni%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?* 2%* 4reliminarni upit kod dr1ava%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?5 2%5 4rikupljanje in;ormacija za odreEivanje dr1ava%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?? .# /dreivanje dr6ave#################################################################################################################################$&& /%3 Dna$aj 1elja koje izraze osuEene oso#e%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?? /%3%3 Ieogra;ska ograni$enja za izvrenje kazni MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?9 /%3%* e li odreEivanje dr1ave pitanje o kojem se mo1e pregovarati%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?> /%* 4remjetaj osuEene oso#e do dr1ave koja je odreEena%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?> /%*%3 Dahtjev za preispitivanje i premjetaj osuEenika u dr1avu izvrenja kazne%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?A C# Nadzor izvrenja kazni#############################################################################################################################$&7 "%3 4ostupak inspekcije%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?, "%* Kontakt osuEenih oso#a sa medijima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39+ 1# Pomilovanje i ubla6enje kazne###################################################################################################################$4: 8%3 B#avijest od strane dr1ava%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39+ 8%* Bdstupanje od procedure%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%393 8%5 Bdluka predsjednika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%393 8%7 /itni ;aktori za pomilovanje, u#la1enje kazni ili prijevremeno putanje na slo#odu%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%393 8%7%3 (e1ina krivi$nih djela%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%393 8%7%* 8okazivanje reha#ilitacije osuEenika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39* 8%7%5 Dna$ajna saradnja s tu1ilatvom%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39* 8%7%7 4ostupak prema zatvorenicima u sli$noj situaciji%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39* 8%7%? Kriterijum podo#nosti u doma@im zakonima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39* 8%7%9 Sistem automatskog smanjenja kazne%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%395 8%? 4utanje na slo#odu i premjetaj%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%397 8%9 4itanja koja nastaju nakon premjetajaCdeportacije%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39?

CIII# Prosljeivanje predme a doma>im nadle6nos ima############################################################################$4*

,# !ri eriji za prosljeivanje predme a############################################################################################################$49 2%3 Bda#ir dr1ave%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39A 2%* Nivo optu1enika i te1ina krivi$nih djela%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39A 2%5 4ravi$no suEenje i neizricanje smrtne kazne%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39, 2%7 8r1ave koje su voljne i koje su odgovaraju@e pripremljene%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>+

.# Nadzor i druga pi anja koja nas aju nakon prosljeivanja##################################################################################$*: C# Prosljeivanje predme aE upravni aspek i######################################################################################################$*$ "%3 6izi$ki premjetaj optu1enika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>3 "%3%3 Ruta i na$in premjetaja %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>* "%3%* 4utni i identi;ikacijski dokumenti optu1enika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>* "%3%5 4ritvorska dokumentacija%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>5 "%3%7 Gi$ne stvari%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>5 "%3%? Bdgovornost za optu1enika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>5 "%* 4ristup ovjerenim kopijama sudskog materijala%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>7 "%*%3 Bvjeravanje%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>7 "%*%* 4rijevodi%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>7 "%*%5 Sudska #aza podataka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>7 "%5 4ravna pomo@ i prijenos materijala iz predmeta od#rani%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>7 "%5%3 4ravno zastupanje pred dr1avnim sudom%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>7 "%5%* 4rijenos dokumentacije od#rane%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>? "%5%5 4ravna pomo@ tokom prelaznog perioda %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>? "%7 Dahtjevi za pomo@ i promjene zati@enog materijala%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>?

CI+# "lu6be podrke sudu#################################################################################################################$**

,# Pri vorska jedini)a Ujedinjeni' na)ija##########################################################################################################$*9 2%3 Upoznatost pritvorskog oso#lja s pritvorenicima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>A 2%3%3 Ddravlje pritvorenika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>, 2%3%* 4itanje povjerenja izmeEu pacijenta i oso#lja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>, 2%* Bdsustvo sa suda z#og zdravstvenih razloga%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>, 2%5 2nga1iranje oso#lja i ;inansiranje 4ritvorske jedinice UN!a%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A+ 2%7 Bdnos 4ritvorske jedinice UN!a i sudskog procesa %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A+ 2%7%3 Ddravstvena pitanja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A3 2%7%* Mogu@nosti za pritvorenike u 4ritvorskoj jedinici UN!a%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A3 2%7%5 Izdvajanje i izolacija pritvorenika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A3 2%7%7 4utanje na privremenu slo#odu i povratak u 4ritvorsku jedinicu UN!a%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A3 2%? In;ormati$ki resursi i sigurnost%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A* 2%9 4olitike koje za cilj imaju normalizovanje 1ivota pritvorenika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A* 2%9%3 8nevni re1im%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A* 2%9%* Komunikacija i posjete%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A5 2%9%5 6izi$ka vje1#a i pristup svje1em zraku%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A5 2%9%7 Kulturni ugoEaji%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A5 2%> Raspored pritvorenika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A5 .# Usluge pismenog i usmenog prevoenja########################################################################################################$90 /%3 Upravljanje pismenim i usmenim prijevodom u meEunarodnim krivi$nim sudskim postupcima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A7 /%3%3 Izazovi usmenog prevoEenja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A7 /%3%* Izazovi pismenog prevoEenja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A? /%* NavoEenje izvora i terminologija%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A9 /%5 Slu1#a za upravljanje protokom dokumenata%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A9 /%7 Izrada transkripta%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A> C# "aradnja sa zemljom doma>inom ################################################################################################################$9* "%3 Smjetaj meEunarodnih krivi$nih sudova%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A> "%* 4ose#ne odred#e sporazuma sa zemljom doma@inom F sudska nadle1nost i ulazak u zemlju doma@ina%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3AA "%5 4ritvorska jedinica%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3AA "%7 4rostorije%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A, "%? Izvrenje kazni i putanje na slo#odu oso#a oslo#oEenih optu1#e%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A, "%9 4reseljenje svjedoka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A, "%> Sigurnost i zatita%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A, "%A Upravljanje odnosom sa zemljom doma@inom%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,+ 1# !omunika)ija#########################################################################################################################################$7:

Uvodna razmatranja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,+ Mas mediji i masovna komunikacija%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,3 Bso#lje za komunikaciju%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,* Komunikacijski kanali%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,* 4rogram Butreach %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,7 8%?%3 Izazovi koje donosi program Butreach %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,7 3# /djel za 6r ve i svjedoke###########################################################################################################################$7& :%3 Bperativna jedinica%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,? :%3%3 Vize za putovanje u Nizozemsku%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,9 :%3%* 4omo@ svjedocima na terenu%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,9 :%3%5 Smjetaj u 0agu%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,> :%3%7 (rajanje #oravka svjedoka u 0agu %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,> :%3%? Naknade%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,A :%* edinica za podrku%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,A :%*%3 Stru$na psiho!socijalna pomo@ i procjene potre#a svjedoka %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,A :%*%* 4rilagoEavanje svjedoka novom okru1enju i prvi sastanci izmeEu svjedoka i pravnika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,, :%*%5 Stalno pra@enje stanja svjedoka %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*++ :%*%7 4osttraumatski simptomi%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*++ :%*%? Naknadne aktivnosti vezane za svjedoke nakon svjedo$enja %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+3 :%5 edinica za zatitu%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+3 :%5%3 Datita svjedoka u sudnici%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+3 :%5%* Datita svjedoka izvan sudnice%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+* :%7 Kona$na razmatranja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+7

8%3 8%* 8%5 8%7 8%?

C+# Pi anja vezana za pravnu pomo> i advoka a odbrane#########################################################################-:&

,# !vali2ika)ijski uvje i za branio)a ################################################################################################################-:& 2%3 4ravilo 77- Bp@i kvali;ikacijski uvjeti za sve advokate od#rane%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+9 2%* 4ravilo 7?- Kvali;ikacijski uvjeti za dodijeljenog advokata od#rane%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+> 2%5 Gista advokata po slu1#enoj du1nosti%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+> 2%7 Uvrtenje na listu po pravilu 7?%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+A 2%? 8odjeljivanje #ranioca koji @e zastupati optu1enog i povla$enje #ranioca%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+A 2%9 Dahtjev optu1enog da mu se dodijeli #ranilac%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+, 2%> Imenovanje drugih $lanova tima od#rane%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*33 2%A 4omo@ od#rani%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*33 .# Poli ike pla>anja#####################################################################################################################################-$/%3 4olitika pretpretresne pravne pomo@i%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*3* /%* 4lan pla@anja suEenja %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*37 /%5 4lan pla@anja u 1al#enom postupku%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*3? /%7 Naknade za stru$njake%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*39 /%? Bptu1eni koji se zastupaju sami%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*39 /%9 Bstali aran1mani%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*3> C# Pro2esionalno ponaanje advoka a###############################################################################################################-$* "%3 4ro;esionalni kodeks%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*3> "%* Udru1enje #ranilaca%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*3A "%*%3 Uloga Udru1enja #ranilaca%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*3A "%*%* 8isciplinsko vije@e Udru1enja #ranilaca%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*3,

"pisak kra i)a###############################################################################################################################--$ Indeks########################################################################################################################################--%

Sadr1aj "8!RBM!a

"P/R,=UMI / "PR/+/F3NJU !,=NI

S4BR2DUM IDM:JU VG28: R:4U/GIK: I(2GI : I U :8IN :NI0 N2"I 2 B S4RBVBJ:N U K2DNI M:JUN2RB8NBI KRIVIKNBI SU82 D2 /IV.U UIBSG2VI U S4BR2DUM IDM:8U KR2G :VIN: .42NI : I U :8IN :NI0 N2"I 2 B S4RBVBJ:N U K2DNI M:JUN2RB8NBI KRIVIKNBI SU82 D2 /IV.U UIBSG2VI U 4redmeti PR3"U13

PR31M3GI

+IJ3H,

(UHIG2" 4RB(IV MIG2N2 M2R(IL2, 4R:SU82 H2G/:NBI VI :L2, +A BK(B/2R *++A F 4B MBVNIKIGBS2R <N2 :NIG:SKBM= (UHIG2" 4RB(IV 8R2I2N2 B/R:NBVIL2, BKRIVG U UL2 4R:SU82 B K2DNI, 3+ 8:":M/2R *++5 <N2 :NIG:SKBM=

(UHIG2" 4RB(IV MBMKIG2 KR2 I.NIK2 KBN2KN2 4RB":8UR2 D2 SV :8B"IM2 SV :8BK: VI :L2M B8GUK: I N2GBDI 4B VI.: 8BK2DNI0 I 4RB":8UR2GNI0 4I(2N 2, *7% 24RIG *++9 <N2 :NIG:SKBM=

"G,GUG M3FUN,R/1N/; !RI+IIN/; "U1, I R3B3+,NGN3 R3=/BUCIJ3 UN-a

R:DBGU"I 2 /R% 3399 <3,,A= R:DBGU"I 2 /R% 35*, <*+++= R:DBGU"I 2 /R% 3733 <*++*= R:DBGU"I 2 /R% 3753 <*++*= R:DBGU"I 2 /R% 37A3 <*++5= R:DBGU"I 2 /R% 3?+5 <*++5= R:DBGU"I 2 /R% 3?+7 <*++5= R:DBGU"I 2 /R% 3?57 <*++7= R:DBGU"I 2 /R% A+A <3,,5= R:DBGU"I 2 /R% A*> <3,,5= 2HURIR2NI S(2(U( M:JUN2RB8NBI KRIVIKNBI SU82 D2 /IV.U UIBSG2VI U, 6:/RU2R *++A R:4BR( B6 (0: S:"R:(2R)!I:N:R2G 4URSU2N( (B 42R2IR240 * B6 S:"URI() "BUN"IG R:SBGU(IBN A+A <3,,5= F 4R:S:N(:8 5 M2) 3,,5 R:SBGU(IBN 3399 <3,,A= R:SBGU(IBN 35*, <*+++= R:SBGU(IBN 3733 <*++*= R:SBGU(IBN 3753 <*++*= R:SBGU(IBN 37A3 <*++5= R:SBGU(IBN 3?+5 <*++5= R:SBGU(IBN 3?+7 <*++5= R:SBGU(IBN 3?57 <*++7= R:SBGU(IBN 3?,> <*++?= R:SBGU(IBN 3935 <*++?= R:SBGU(IBN 39*, <*++?= R:SBGU(IBN 399+ <*++9= R:SBGU(IBN 399A <*++9=

N, 3N;B3"!/M J3=I!U

R:SBGU(IBN A+A <3,,5= R:SBGU(IBN A*> <3,,5= U482(:8 S(2(U(: B6 (0: IN(:RN2(IBN2G "RIMIN2G (RI/UN2G 6BR (0: 6BRM:R )UIBSG2VI2, 6:/RU2R) *++A R244BR( 8U S:"RN(2IR: INNNR2G N(2/GI "BN6BRMNM:N( 2U 42R2IR240: * 8: G2 RNSBGU(IBN A+A <3,,5= 8U "BNS:IG 8: SN"URI(N 4RNS:N(N G: 5 M2I 3,,5 RNSBGU(IBN A+A <3,,5= RNSBGU(IBN 3399 <3,,A= RNSBGU(IBN 3733 <*++*= RNSBGU(IBN 3753 <*++*= RNSBGU(IBN 37A3 <*++5= RNSBGU(IBN 3?+5 <*++5= RNSBGU(IBN 3?+7 <*++5= RNSBGU(IBN 3?57 <*++7= RNSBGU(IBN 3?,> <*++?= RNSBGU(IBN 3935 <*++?= RNSBGU(IBN 39*, <*++?= RNSBGU(IBN 399+ <*++9= RNSBGU(IBN 399A <*++9= RNSBGU(IBN A*> <3,,5= RNSBGU(IBN 35*, <*+++= S(2(U( 2"(U2GISN 8U (RI/UN2G 4NN2G IN(:RN2(IBN2G 4BUR GO:P )BUIBSG2VI:, 6NVRI:R *++A

N, 5R,NCU"!/M J3=I!U

UR31 PR31"J31NI!, UPUG"G+,

U4U(S(VB B 4BS(U4KU 4R:8G2I2N 2, R2DM2(R2N 2 I B/ 2VG IV2N 2 IDM :N2 I 8B4UN2 4R2VIGNIK2 B 4BS(U4KU I 8BK2DIM2 M:JUN2RB8NBI SU82 U4U(S(VB B 4BS(U42N U 4RIGIKBM 4B8NB.:N 2 4ISM:NI0 4B8N:S2K2 U H2G/:NBM 4BS(U4KU 4R:8 M:JUN2RB8NIM SU8BM U4U(S(VB B 4RB":8URI D2 4BKR:(2N : IS(R2I: I KRIVIKNB IBN :N : D/BI N:4B.(BV2N 2 M:JUN2RB8NBI SU82 U4U(S(VB B 6BRM2GNIM USGBVIM2 D2 4B8NB.:N : H2G/: N2 4R:SU8U U4U(S(VB B 8UHINI 4B8N:S2K2 I D20(:V2 U4U(S(VB D2 R28 4RIGIKBM R :.2V2N 2 4B MBG/2M2 D2 4BMIGBV2N :, U/G2H2V2N : K2DN: I 4RI :VR:M:NB 4U.(2N : N2 SGB/B8U BSB/2 KB : : BSU8IB M:JUN2RB8NI SU8 U4U(S(VB B 4RB":8URI D2 4R:IG:8 4ISM:NI0 4B8N:S2K2 B4S":NBI IGI N2 /IGB KB I N2KIN UVR:8G IVBI S28RH2 2 U4U(S(VB B 4BS(U4KU KB IM M:JUN2RB8NI SU8 B8R:JU : U KB B L: 8RH2VI BSUJ:NIK ID8RH2V2(I SVB U K2DNU D2(VBR2

N, 5R,NCU"!/M J3=I!U

8IR:"(IV: 4R2(IQU: R:G2(IV: R GS244RN"I2(IBN 8:S 8:M2N8:S 8: IRT":, 8: "BMMU(2(IBN 8: G2 4:IN: :( 8: GI/NR2(IBN 2N(I"I4N: 8:S 4:RSBNN:S "BN82MNN:S 42R G: (RI/UN2G IN(:RN2(IBN2G 8IR:"(IV: 4R2(IQU: R:G2(IV: 2UP "BN8I(IBNS 6BRM:GG:S 244GI"2/G:S 2U R:"BURS :N 244:G "BN(R: UN UI:M:N( 8IR:"(IV: 4R2(IQU: N(2/GISS2N( G2 4RB"N8UR: R SUIVR: 4BUR GS:P2M:N 8:S N"RI(UR:S QUI "BN(I:NN:N( 8:S 4RB4BS "0BQU2N(S BU INSUG(2N(S 8IR:"(IV: 4R2(IQU: R:G2(IV: R G2 GBNIU:UR 8:S MNMBIR:S :( 8:S R:QUU(:S 8IR:"(IV: 4R2(IQU: R:G2(IV: 2UP MB82GI(NS 8: 4RB4BSI(IBN, 8S:P2M:N :( 8: 4U/GI"2(IBN 8:S MB8I6I"2(IBNS 244BR(N:S 2U RNIG:M:N( 8: 4RB"N8UR: :( 8: 4R:UV: 8U (RI/UN2G 4NN2G IN(:RN2(IBN2G 4BUR GS:P!)BUIBSG2VI: 8IR:"(IV: 4R2(IQU: R:G2(IV: R G2 4RB"N8UR: 8: 8N4V( 8:S N"RI(UR:S :N 244:G 8:V2N( G: (RI/UN2G IN(:RN2(IBN2G


GUDIB,JG+/

8IR:"(IV: 4R2(IQU: 8N6INISS2N( G2 4RB"N8UR: R SUIVR: 4BUR :NQUU(:R SUR G:S BU(R2I:S 2U (RI/UN2G IN(:RN2(IBN2G :( :N 4BURSUIVR: G:S 2U(:URS 8IR:"(IV: 4R2(IQU: R:G2(IV: R G2 4RB"N8UR: QU: 8BI( SUIVR: G: (RI/UN2G IN(:RN2(IBN2G 4BUR 8NSIIN:R GSN(2( 82NS G:QU:G UN "BN82MNN 4URI:R2 S2 4:IN: 8S:M4RISBNN:M:N(

4RIM :R B4(UHNI": ! 8R2IBMIR MIGB.:VIL <N2 :NIG:SKBM= Brganizaciona schema <N2 :NIG:SKBM= 42)M:N( S"0:M: 6BR (0: 4R:!(RI2G S(2I: 42)M:N( S"0:M: 6BR (0: (RI2G S(2I: S4BR2DUM B ID 2.N 2V2N U B KRIVI"I ! B/R:NBVIL /1J3B =, !/N53R3NCIJ"!3 I J3=II!3 U"BU;3

/R;,NI=,CI/N, "<3M, PR3GPR3GR3"N, 5,=, PR3GR3"N, 5,=, "P/R,=UM / I=J,JNJ,+,NJU / !RI+ICI "3!R3G,RIJ,G

:(IKKI KB8:KS D2 USM:N: I 4ISM:N: 4R:VB8IB": 2NI2HBV2N: B8 S(R2N: M:JUN2RB8NBI SU82 D2 /IV.U UIBSG2VI U 8IR:K(IV2 B B8 :GU D2 BRI2NID2"I U I 4B8R.KU R28U SU8NI"2 <N2 :NIG:SKBM :DIKU= 4RB6:SIBN2GNI KB8:KS /R2NIG2"2 KB I 4BS(U42 U 4R:8 M:JUN2RB8NIM SU8BM < UN: *++9= 8:6:N": (R2V:G 2N8 8S2 4BGI") <3 2NU2R) *++>= 8IR:K(IV2 B 8B8:G IV2N U /R2NIG2"2 < UN: *++9= 8IR:"(IV: 4R2(IQU: R:G2(IV: 2 G2 4RB":8UR: 8: MB8I6I"2(IBN 8:S R:IG:M:N(S :(2/GIS 42R G: IR:66I:R <6R= 8IR:"(IV: 4R2(IQU: R:G2(IV: 2 G2 MIS: :N B:UVR: 8: GO2R(I"G: ,*.is </= 8U R:IG:M:N( 8: 4RB":8UR: :( 8: 4R:UV: <I(3,= <6R= 4R2"(I": 8IR:"(IBN BN 4RB":8UR: 6BR (0: IM4G:M:N(2(IBN B6 RUG: ,*.is </= B6 (0: RUG:S B6 4RB":8UR: 2N8 :VI8:N": 4R2"(I": 8IR:"(IBN BN (0: 4RB":8UR: 6BR 2M:N8INI R:IUG2(IBNS ISSU:8 /) (0: R:IIS(R2R U4U(S(VB B N2KN282M2 D2 SV :8BK: I V :.(2K:

/1J3B =, /R;,NI=,CIJU I P/1RJ!U R,1U "U1NIC, /1.R,N,

UPUG"G+,

/1J3B =, DRG+3 I "+J31/!3

PR,+IBNI! / P/"GUP!U I 1/!,=IM, M3FUN,R/1N/; !RI+IIN/; "U1, =, .I+JU JU;/"B,+IJU 4R2VIGNIK B 4BS(U4KU I 8BK2DIM2 +7 NBV:M/2R *++A S4BR2DUM B /:D/ :8NBS(I I R:8U B8 37% UG2 3,,7% <N2 :NIG:SKBM= B/R2D2" D2 4RI 2VU 4BS:(: 4RI(VBR:NIKU IM:NBV2N : BRI2N2 D2 INS4:K"I U 4RI(VBRSK: :8INI": <N2 :NIG:SKBM= N2GBI S:KR:(2RU SU82 D2 B8V2 2N : BSUJ:NI0 B8 N:BSUJ:NI0 4RI(VBR:NIK2 U 4RI(VBRSKB 4R2VIG2 H2G/:NBI 4BS(U4K2 4RI(VBR:NIK2, 24RIG 3,,?% 4R2VIG2 8IS"I4GINSKBI 4BS(U4K2 4RB(IV 4RI(VBR:NIK2, 24RIG 3,,?% 4R2VIGNIK B N28DBRU 4BS :(2 I KBMUNIK2"I : S2 4RI(VBR:NI"IM2 4R2VIGNIK B 4RI(VBRU BSB/2 KB : K:K2 U N2 SUJ:N : IGI H2G/:NI 4BS(U42K 4R:8 M:JUN2RB8NIM SU8BM KULNI R:8 D2 4RI(VBR:NIK: :8INI"I <N2 :NIG:SKBM= PRIG+/R"!, J31INIC, UN-a

4redgovor
Bvaj priru$nik je nastao saradnjom izmeEu MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju <I"()CMKS = i MeEuregionalnog istra1iva$kog instituta Ujedinjenih nacija za kriminal i pravdu <UNI"RI=% 8e;iniraju@a odlika predsjedavanja sudije 4ocara je #ilo naglaavanje naslijeEa MKS !a kao #itnog dijela Strategije okon$anja rada% U ovom kontekstu, predsjednik 4ocar je zamislio okon$anje rada MKS !a tako da doma@i sudovi nastave njegov rad i da se stvori trajno partnerstvo sa lokalnim vlastima% U skladu s tim, u saradnji sa UNI"RI!jem, koji je ovu aktivnost sproveo u sklopu svog programa Upravljanje sigurno@u u post!kon;liktnim podru$jima, i pod voEstvom predsjednika 4ocara, ovaj priru$nik ima za cilj o$uvanje naslijeEa MKS !a u ;ormi njegovih praksi koje @e koristiti drugi meEunarodni i doma@i sudovi% 4riru$nik je pripremljen uz pomo@ i doprinos niza slu1#enika MKS !a iz svakog od tijela suda% Materijal je, za UNI"RI, uporeEivala i pripremala Komisija MKS !a za pregled, u kojoj su ohn 0ocking, zamjenik sekretara Suda, "atherine Marchi! Uhel, e; Slu1#e sudskih vije@a, Iavin RuWton, e; Bdjela za krivi$no gonjenje i Ia#rielle McInt&re, e; ka#ineta predsjednika Suda% Komisija MKS !a za pregled je usko saraEivala sa UNI"RI!jem, to je olakalo pisanje ovog priru$nika na osnovu in;ormacija koje je pru1io MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju% U UNI"RI!jevom timu su #ili $lanovi njegovog Ga#oratorija za #or#u protiv terorizma i upravljanje sigurno@u- Massimiliano Montanari, menad1er programa, koji je koordinirao inicijativu u ime UNI"RI!ja, sudija Ro#erto /ellelli i tu1ilac esus Santos, nau$ni savjetnici UNI"RI!ja, 2lma 4intol, 6rancesco Miorin i MadhaXa (ennakoon, UNI"RI!jevi savjetnici i saradnici% UreEivanje priru$nika je izveo gospodin Russel Yeaver, pro;esor prava, a podrku su mu pru1ile Mariamah "rona, essica 4eake i 2lice /urani, UNI"RI!jevi savjetnici% Matteo di 4ane se po#rinuo za slog i dizajn% Uz gore navedene, nekoliko istaknutih $lanova akademske zajednice je dalo doprinos tako to su dali svoje miljenje o metodologiji usvojenoj u izradi ovog priru$nika% Slu1#enici MKS !a koji su doprinjeli sadr1aju ovog priru$nika #ili su sljede@i- Ken Ro#erts, Iuido 2cZuaviva, :vel&n 2no&a, (ilman /lumenstock, Valeria /olici, 2ugustus 8e Yitt, oakim 8ungel, Sa#rina 6o;ana, Ginda Murnane, MattheX Iillett, Martin 4etrov, Ya&de 4ittman, (hilan Gegierse, Nerma ela$i@ i Giam Mc8oXall% 4rijevod sa engleskog jezika na #osanskiChrvatskiCsrpski jezik je uradilo Udru1enje mladih lingvista i prevodilaca u /i0% NaslijeEe MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju mora #iti o$uvano kontinuiranim procesuiranjem ratnih zlo$ina na doma@im sudovima u #ivoj ugoslaviji% U tom smislu, ovaj priru$nik je naro$ito namijenjen razmjeni praksi izmeEu Suda i doma@ih sudova sa nadom da @e im #iti od koristi u radu% 2li on ima i puno iru svrhu, a to je da svim dr1avnim i meEunarodnim sudovima koji su suo$eni sa zadatkom voEenja suEenja za zlo$ine koji su po$injeni za vrijeme oru1anog suko#a pru1i in;ormacije od onih koji su #ili #lisko uklju$eni u ovaj proces, sa nadom da @e im prakse i lekcije koje je nau$io MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju pomo@i u o#avljanju njihovog posla% U tom kontekstu, ovaj priru$nik naglaava #itnu ulogu UNI"RI!ja kao meEuregionalnog instituta UN!a u promociji naslijeEa MeEunarodnog suda za #ivu ugoslaviju u regionu /alkana i u drugim dr1avama i regijama koje su pogoEene suko#ima% Nadamo se da @e ovaj priru$nik pru1iti vrijedne smjernice i uvid svima onima koji rade na krivi$nom progonu osumnji$enih za ratne zlo$ine%

0ag, 39%33%*++A% 6austo 4ocar Predsjednik1 I234 Sandro "alvani 5irektor1 67I28I

I%

Uvod

MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju <MKS = je osnovan Rezolucijom A*> Vije@a sigurnosti UN!a *?% maja 3,,5% godine kao ad hoc mjera $ija je namjera #ila doprinijeti povratku i o$uvanju mira u #ivoj ugoslaviji, nakon to je Vije@e sigurnosti utvrdilo da situacija u #ivoj ugoslaviji predstavlja prijetnju meEunarodnom miru i sigurnosti% Kao pomo@no tijelo UN!a, MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju povjeren je velik zadatak suEenja oso#ama optu1enim za teka krenja meEunarodnog humanitarnog prava po$injena na teritoriji #ive ugoslavije od 3,,3% godine% 4ojedinci nisu odgovarali pred meEunarodnim sudom za $injenje masovnih zvjerstava jo od suEenja pred meEunarodnim vojnim sudovima u Nirn#ergu i (okiju odr1anim nakon 8rugog svjetskog rata% Sada je, prvi put u historiji, cijela meEunarodna zajednica, a ne samo po#jednici rata, djelovala na osnivanju suda koji @e suditi oso#ama s ciljem sprje$avanja izvravanja daljnih zlo$ina, dovoEenja izvritelja pred lice pravde i doprinoenja o#novi i odr1avanju meEunarodnog mira i sigurnosti% U#rzo nakon toga, 3,,7% godine, osnovan je jo jedan ad hoc tri#unal, MeEunarodni krivi$ni sud za Ruandu <I"(R=, koji @e suditi oso#ama optu1enim za po$injenje genocida i drugih tekih povreda meEunarodnog humanitarnog prava u Ruandi% 4ostupak kojim su o#je institucije osnovane ! rezolucijom Vije@a sigurnosti ! #io je u potpunosti nov, a za neke i kontroverzanM ipak, iroko je prihva@eno miljenje da je odluka Vije@a sigurnosti da uspostavi ad hoc sudove zna$ajan dogaEaj u #or#i protiv neka1njavanja zlo$ina i veliki pomak u meEunarodnom pravu% Bsnivanje MKS !a #ilo je katalizator rastu@eg trenda pozivanja pojedinaca na odgovornost za krenje meEunarodnog humanitarnog prava, naro$ito na polju oru1anih suko#a% Ne smije se potcijeniti uticaj rada MKS !a na onome to je, u vrijeme njegovog osnivanja, jo uvijek #ilo u praksi neiskuano vjerovanje u ideju da meEunarodno humanitarno pravo ne samo da je provodivo, ve@ i u mogu@nosti da doprinese o#novi meEunarodnog mira i sigurnosti% U vrijeme uspostavljanja MKS !a za #ivu ugoslaviju, postojao je pove@ani interes svjetske zajednice za primjenu meEunarodnog krivi$nog prava da #i pojedinci odgovarali za ratne zlo$ine, zlo$ine protiv $ovje$nosti i genocid, kao to se to vidjelo proteklih godina porastom #roja drugih meEunarodnih i mjeovitih krivi$nih sudova i sudova u raznim dijelovima svijeta% Nema sumnje da su ad hoc sudovi za #ivu ugoslaviju i Ruandu u#rzali rad na statutu za univerzalni krivi$ni sud, to je kulminiralo usvajanjem Rimskog statuta 3,,A% godine% (akoEer se ne mo1e pore@i da porast #roja sudskih tijela koje podr1ava meEunarodna zajednica nije prestao stvaranjem stalnog MeEunarodnog krivi$nog suda <I""=, kao to je to pokazalo osnivanje mjeovitih sudskih vije@a od strane UN!ove uprave na Kosovu *+++% godine, Specijalnog suda za Sijera Geone *++*% godine, Specijalnih vije@a za teka krivi$na djela u Isto$nom (imoru *++*% godine i Vanrednog sudskog vije@a pri sudovima Kam#od1e *++5% godine% 6enomen porasta #roja sudova mo1da @e se i nastaviti $ak i nakon to I"" pove@a svoj #roj predmeta, dijelom z#og toga to postoji potre#a da se pred lice pravde dovedu po$inioci za zlo$ine po$injene prije nego to je Rimski statut stupio na snagu% 4ored toga to su pojedinci morali odgovarati pred MeEunarodnim krivi$nim sudom za #ivu ugoslaviju, osnivanje MKS !a je predstavljalo velik korak u shvatanju da dr1ave moraju suditi pojedincima za krenja meEunarodnog humanitarnog prava prema svojim doma@im zakonima, u skladu s meEunarodnim standardima% MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju je uspostavljen jer doma@e institucije u regiji nisu #ile u mogu@nosti suditi takve predmete u to vrijeme% Statut je stoga pru1io na$ine da MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju utvrdi svoj primat nad dr1avnim sudovima% Sudu se, meEutim, nije mogla povjeriti isklju$iva nadle1nost nad svim krenjima meEunarodnog humanitarnog prava koja su po$injena na teritoriji #ive ugoslavije% Stoga nikada nije #ila namjera da Sud djeluje kao potpuna zamjena za dr1avne sudove u regiji, koji, #ez sumnje, imaju klju$nu ulogu u ostvarivanju pravde, promociji pomirenja i omogu@avanju mira porodicama i 1rtvama rata%

I% Uvod
Uvidjevi da su se doma@i kapaciteti pove@ali, Vije@e sigurnosti UN!a je *++5% donijelo rezoluciju 3?+5 <*++5=, koja je nalo1ila MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju da sve optu1enike ni1eg i srednjeg ranga vrati u regiju, gdje @e im suditi doma@i sudovi% U isto vrijeme, Vije@e sigurnosti je pozvalo meEunarodnu zajednicu da pomogne dr1avnim sudovima da po#oljaju svoje kapacitete za procesuiranje predmeta ratnih zlo$ina% (akoEer, prema principu komplementarnosti iz Rimskog statuta, I"" ima ravnopravnu nadle1nost zajedno sa dr1avama nad pojedincima koji su optu1eni za $injenje tih zlo$ina% I"" @e primjenjivati svoju nadle1nost samo u slu$ajevima kada dr1avni sud nije u mogu@nosti ili ne 1eli da procesuira zlo$ine% Bva statutarna odred#a I""!a najjasnije pokazuje da meEunarodna zajednica ima interes da osigura da doma@i sudovi dr1ava #udu odgovorni za suEenje po$initeljima najte1ih meEunarodnih zlo$ina u potpunosti u skladu sa standardnima pravi$nog postupka% S o#zirom na svoju komplementarnu ulogu, MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju je aktivno radio na ja$anju kapaciteta dr1avnih sudskih sistema u #ivoj ugoslaviji da #i oni #ili spremni procesuirati povrede meEunarodnog humanitarnog prava u skladu sa najviim meEunarodnim standardima% Bvo je zadatak koji je Vije@e sigurnosti predstavilo kao zadatak od iznimne va1nosti za implementaciju Strategije okon$anja rada MKS !a, koja @e omogu@iti postepeno i koordinirano okon$anje mandata Suda do kraja *+33% godine i nastavak rada u nacionalnim ustanovama% U skladu s politikom saradnje MKS !a s doma@im sudovima u #ivoj ugoslaviji, MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju je ustupio jedan #roj optu1enika ni1eg i srednjeg ranga sudovima u regiji% Uz to, od 3,,9% do *++7% godine, kroz proces 4ravila puta uspostavljen Rimskim sporazumom iz ;e#ruara 3,,9% godine, MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju je pregledao preko hiljadu lokalnih predmeta u /osni i 0ercegovini, to je dovelo do hapenja A7A oso#a kojima se tre#alo suditi na lokalnim sudovima po optu1#ama za ratne zlo$ine% Bvaj proces je *++7% godine ustupljen (u1ilatvu /osne i 0ercegovine, to trenutno osigurava da se najosjetljiviji predmeti vezani za ratne zlo$ine vode na nivou dr1ave% Kako se suEenja MKS !a privode kraju, postaje sve #itnije naglaavati zajedni$ku odgovornost meEunarodnih i dr1avnih sudova u procesuiranju i sprje$avanju ratnih zlo$ina, zlo$ina protiv $ovje$nosti i genocida% Uska saradnja izmeEu meEunarodnih i doma@ih sudova je klju$na za o$uvanje radikalnog iskoraka iz kulture neka1njavanja prema stvaranju kulture odgovornosti% Iz ove perspektive, okon$anje mandata MKS !a #i se tre#alo posmatrati kao strategija zamiljena da omogu@i doma@im predstavnicima nastavak aktivnosti koje je zapo$eo MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju% 4ionirska uloga MKS !a i njegova sudska praksa koja @e #ez presedana #iti njegovo najzna$ajnije dostignu@e, a nastavak njegovog rada kroz lokalna procesuiranja ratnih zlo$ina pred sudovima iz regije, njegovo je pravo naslijeEe% MeEutim, krivi$ni postupci za krenje meEunarodnog humanitarnog prava na doma@em nivou @e uspjeti samo ukoliko doma@e institucije imaju dovoljno resursa i odgovaraju@i kapacitet za voEenje slo1enih krivi$nih postupaka ove vrste% Svrha ovog priru$nika je da doprinese ovom procesu izgradnje kapaciteta tako to @e podijeliti iskustva i prakse nastale na MKS !u u procesuiranju i presuEivanju u slo1enim sudskim predmetima% 8rugi meEunarodni i mjeoviti sudovi @e takoEer imati koristi od ovog rada ako im znanje i metode koje je MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju razvio mogu #iti pomo@ u odgovoru na izazov koji pru1a ostvarivanje pravde%

II% Metodologija
Sastavljanje priru$nika koji @e pru1iti pregled iskustava i praksi koje je ustanovio MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju <MKS = je am#iciozan poduhvat, koji nosi dva zna$ajna izazova% Kao prvo, teko je prenijeti tako veliku koli$inu in;ormacija, a istovremeno odr1ati visok nivo [nau$ne preciznosti[% Kao drugo, jednako je teko organizirati in;ormacije i sadr1aj na na$in koji @e #iti pristupa$an velikom rasponu ciljnih grupa% 4riru$nik je pripremljen na osnovu zvani$nih in;ormacija koje je ekskluzivno pru1io MKS , dok je njihovo prikupljanje, organizaciju i prezentiranje pomogao UNI"RI% Iako Ured predsjednika Suda, Vije@a, (u1ilatvo i Sekretarijat imaju razli$ite ;unkcije unutar MKS !a, iskusno oso#lje iz svih tih odjela Suda dalo je svoj doprinos izradi priru$nika, promi$u@i zajedni$ki jezik razumljiv velikom #roju korisnika% 4omo@u raznih metodologija nastojali smo da ovo izdanje #ude priru$nik jednostavan za koritenje% 8ok su neka poglavlja organizirana u skladu sa hronologijom postupaka na MKS !u, neki dijelovi teksta izdvojeni su da #i omogu@ili detaljnije o#janjenje klju$nih pojmova koji se pojavljuju u nekim ili u svim tim poglavljima% Iako je MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju, od svog po$etka, razvijao niz praksi, na osnovu slijede@ih kriterija ovdje su oda#rane naje;ikasnije iroka primjenljivost <#ez o#zira na regionalni i institucionalni kontekst=M inovativan pristupM koristi <za ve@i #roj dr1avaCsudova=M jurisprudencijska podrkaM mogu@nost utede <i vremena i resursa=% 4riru$nik je prakti$an za koritenje iz dva razloga% Kao prvo, priru$nik koristi kutijice sa predmetima koje povezuju pravnu diskusiju direktno sa op@om teorijom prava Suda% Kao drugo, priru$nik uklju$uje prakti$ne vje1#e koje poma1u $itaocu da se#i predstavi slo1ene procedure i ideje% Bvaj pregled praksi MKS !a namijenjen je da poslu1i kao re;erentni materijal za tvorce politika na glo#alnom i dr1avnom nivou, meEunarodne prakti$are krivi$nog prava i druge meEunarodne, internacionalizirane ili hi#ridne krivi$ne sudove% Uz to, ovaj priru$nik pru1a UNI"RI!u, kao meEunarodnoj organizaciji, metod za promicanje nasljedstva meEunarodnih krivi$nih sudova%

III% 4ose#ne odlike predmeta vezanih za ratne zlo$ine, zlo$ine protiv $ovje$nosti i genocid
3% Mada je iskustvo MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju #ilo jedinstveno, svaki sistem koji uklju$uje krivi$no gonjenje za povrede meEunarodnog humanitarnog prava suo$it @e se s mnogim od tih istih izazova% Velika je razlika izmeEu ovih predmeta i o#i$nih suEenja za krivi$na djela na doma@im sudovima jer se ovdje radi o krivi$nim djelima po$injenim u zoni oru1anog suko#a% MeEutim, mada su svi zlo$ini za koje su odr1ana suEenja na MKS !u po$injeni u zoni oru1anog suko#a, u meEunarodnom pravu vezu izmeEu oru1anog suko#a i po$injenja zlo$ina zahtijevaju samo ratni zlo$ini% Dlo$ini protiv $ovje$nosti i genocid su zlo$ini koji se mogu po$initi i u vrijeme mira i u vrijeme rata% Ratovi u kojima dolazi do krenja meEunarodnog humanitarnog prava $esto se odvijaju na ogromnim geogra;skim podru$jima, traju godinama i u njima u$estvuju razni su#jekti, uklju$uju@i vojne i paravojne snage kao i pla@enike% Dlo$ini se $ine nad stotinama, ako ne i hiljadama, 1rtava, i potencijalna #aza dokaza je ogromna% D#og toga, kao to to pokazuje iskustvo MKS !a, pripreme za jedno suEenje mogu trajati godinama% Uz to, z#og slo1enosti, o#ima predmeta i ogromne koli$ine dostupnih dokaza, istrage se $esto nastavljaju i za vrijeme glavnog pretresa, kako (u1ilatvo otkriva i pokuava da odgovori na nedostatke dokaza u predmetima% Nakon po$etka suEenja mo1e se pojaviti jo mnotvo pro#lema koji ote1avaju upravljanje sudskim procesom, adekvatnu zatitu svjedoka i 1rtava, i reagiranje na pokuaje ometanja% Ve@ sama slo1enost predmeta zahtijeva od sudija druga$iji pristup prihvatljivosti i ocjeni iskaza svjedoka od onog koji #i mo1da primijenili u uo#i$ajenom doma@em krivi$nom postupku% Dlo$ini su po$injeni u haoti$no i veoma stresno vrijeme, o#i$no i mnogo godina prije sasluanja svjedoka% D#og toga je mogu@e da isti svjedok u razli$itim predmetima pru1i razli$itu koli$inu detalja vezanih za identitet po$inioca te za vrijeme i mjesto dogaEaja% Stoga pretresna vije@a nedostatak detalja kod svjedoka, ili manje nepodudarnosti u iskazima razli$itih svjedoka ne smatraju razlogom za diskreditiranje tog svjedo$enja ako se svjedok dovoljno detaljno sje@a sutine predmetnog dogaEaja% U ve@ini predmeta postoji #arem nekoliko svjedoka koji nisu spremni svjedo$iti ukoliko im MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju ne mo1e garantirati li$nu zatitu% Iako se identitet svjedoka mo1e zatititi od javnosti u zadovoljavaju@oj mjeri koritenjem pseudonima i izo#li$enjem glasa, puna se zatita mo1e garantirati samo ukoliko sud saslua te svjedoke na zatvorenim sjednicama% U nekim slu$ajevima, priroda iskaza koji daju svjedoci je takva da @e otkriti njihov identitet ili im ugroziti 1ivot na neki drugi na$in% 4oto je jedno od temeljnih prava optu1enog da zna identitet oso#a koje ga optu1uju, identitet svjedoka se uvijek o#jelodanjuje timu od#rane% MeEutim, ako je identitet svjedoka osjetljiv, mo1e se o#jelodaniti neto kasnije, prije nego to @e svjedok svjedo$iti na sudu% U svakom slu$aju, kada se identitet takvog svjedoka o#jelodani od#rani, zakonska je o#aveza tima od#rane da ne otkriva taj identitet vie nego to je neophodno za pripremu od#rane% Krenje uvjeta ograni$enog o#jelodanjivanja identiteta #ilo je razlog pokretanja nekoliko postupaka z#og nepotivanja suda na MKS !u% U nekim slu$ajevima, svjedoci su podvrgavani dugotrajnom zastraivanju prije po$etka suEenja, z#og kojeg nisu #ili voljni da se pojave pred MKS !om% U tim slu$ajevima, sudije su izdavale o#avezuju@e sudske naloge svjedoku da se pojavi pred sudom koji su #ili manje ili vie uspjeni, ovisno o mogu@nostima i volji dr1ava da saraEuju u provoEenju takvih o#avezuju@ih naloga%

*%

5%

7%

?%

>

III% 4ose#ne odlike predmeta vezanih za ratne zlo$ine, zlo$ine protiv $ovje$nosti i genocid
9% U nekim slu$ajevima, procijenjena opasnost po svjedoka uslijed svjedo$enja zahtijeva da nakon davanja izjave ili iskaza #ude premjeten u drugu dr1avu% MKS u tom slu$aju mora na@i dr1avu koja je voljna primiti svjedoka i mora se po#rinuti za to da se svjedoku pridru1i njegova ili njena porodica% 2ko je rije$ o svjedoku koji je [okrvavio ruke[, MKS mo1e imati poteko@e u pronala1enju dr1ave koja ga je voljna primiti, a prelazak u novi dom za sve u$esnike mo1e #iti izuzetno te1ak% U mnogim slu$ajevima, svjedok premjeten u drugu dr1avu ne govori jezik jezik te zemlje, pa ne@e mo@i na@i zadovoljavaju@e zaposlenje% Bve poteko@e su $esto jo slo1enije z#og toga to svjedok trpi z#og potpune odvojenosti od porodice i prijatelja i 1ivi u drutvu koje mu je kultoroloki potpuno strano% Nakon premjetanja u drugu zemlju, svaki pokuaj svjedoka da stupi u kontakt sa $lanovima porodice i prijateljima koje je ostavio mu mo1e ugroziti 1ivot% Mnotvo pro#lema se mo1e pojaviti i u mogu@nostima MKS !a da prikupi relevantne dokaze, odr1i kontinuitet nadzora nad tim dokazima i osigura da prikupljeni dokazi #udu dostupni i optu1#i i od#rani% Na primjer, #itan aspekt postupaka na MKS !u #ila je strategija (u1ilatva da prikupi sve relevantne dokaze pomo@u iroko zamiljenih naloga za pretres i zapljenu koji su (u1ilatvu davali ovlasti da doEe u posjed vojne dokumentacije i dokumenata iz dr1avnih arhiva, od kojih su se mnogi #avili dogaEajima koji su se desili godinama prije po$etka suko#a% Da (u1ilatvo je ovaj pristup #io nu1an z#og potre#e da se o$uva integritet dokaza koji #i ina$e mogli #iti uniteni u nastojanju da se iz#jegne odgovornost% MeEutim, z#og svojih metoda, (u1ilatvo se nalo u posjedu nekih pet miliona dokumenata, koji su svi morali #iti arhivirani na takav na$in da #udu pristupa$ni% 4oto se optu1enom na meEunarodnom krivi$nom suEenju pru1aju sve garancije koje se pru1aju optu1enima pred doma@im sudovima koji u potpunosti potuju vladavinu prava, (u1ilatvo u svakom trenutku ima o#avezu pomo@i od#rani o#jelodanjuju@i relevantne dokaze, a naro$ito oslo#aEaju@e dokaze% (u1ilatvo se suo$avalo sa znatnim poteko@ama u ispunjavanju o#aveza prema sudu% 8ok s jedne strane od#rana ovisi o tome da li (u1ilatvo potuje svoje o#aveze, timovi od#rane imaju ograni$enu o#avezu otkrivanja strategije od#rane% Bvaj odnos o#aveze i ovisnosti izmeEu optu1#e i od#rane nije #ilo lako odr1ati u sinergiji sa pravima optu1enog, a naro$ito sa pravom na utnju% U oslanjanju (u1ilatva na saradnju dr1ava za potre#e istraga i prikupljanja dokaza takoEer su se pokazali izazovi kakvi dosad nisu viEeni u nacionalnim postupcima krivi$nog gonjenja% Stoga su sudije MeEunarodnog suda za #ivu ugoslaviju u#rzo uvidjeli da je klju$ uspjenosti Suda saradnja dr1ava, a ne prisila, te su tra1ili od strana da najprije pokuaju svim mogu@im sredstvima relevantne dokaze do#iti sporazumno, a tek onda se o#rate Sudu tra1e@i intervenciju kojom @e se dr1ava prisiliti na saradnju% Neke dr1ave u regiji nisu uvijek #ile susretljive sa dokazima, ili su ih #ile spremne dati samo pod uvjetima koje same postave% 8a #i iz#jegle intervenciju Suda, dr1ave $esto javno pokazuju volju da saraEuju iako u sutini ne izvravaju u potpunosti svoje o#aveze% Umjesto da saraEuju sa Sudom, dr1ave #ive ugoslavije su uporno ometale rad Suda u #itnim aspektima% MeEutim, druge dr1ave $lanice UN!a su $esto u posjedu velikih koli$ina relevantnog materijala ili mogu dati relevantna svjedo$enja na Sudu% (u1ilac i od#rana mogu nai@i na pro#leme kod pristupanja ovim dokazima jer se ta druga dr1ava mo1da #oji da #i o#jelodanjivanje dokaza moglo otkriti na$in njihovog o#avjetajnog rada ili navesti na pomisao da su podr1avali odreEene strane u suko#u% U nastojanju da potakne saradnju dr1ava, Sud je razvio proceduru koja osigurava povjerljivost dostavljanja dokaza i propisuje da dokazi ne mogu #iti o#jelodanjeni #ez saglasnosti davaoca dokaza% Bvo, zauzvrat, stvara mnogo pro#lema u vezi s pravi$no@u i otvoreno@u postupaka, te je potre#no prona@i ravnote1u izmeEu razli$itih interesa% Na po$etku je (u1ilatvo imalo velik stepen slo#ode u podizanju optu1nica i optu1na strategija #ila je da optu1nice o#uhvate to je vie mogu@e% MKS je prihvatio proceduru po kojoj samo jedan sudija zadu1en za pregled optu1nica razmatra optu1nicu koju je tu1ilac podnio i donosi odluku da li je (u1ilatvo prima &acie pokazalo da ima osnova za sve ta$ke optu1nice% Standard koji se primjenjivao #io je nizak i prakti$no je

>%

A%

,%

III. Pose.ne odlike predmeta ezanih za ratne zlo)ine1 zlo)ine proti )o je)nosti i genocid
zahtijevao samo da se poka1u samo neki dokazi, #ez o#zira na kvalitet tih dokaza% Kada je taj standard #io zadovoljen, optu1nica je #ila potvrEena, a (u1ilatvu doputeno da nastavi krivi$ni progon na osnovu te optu1nice% 8ozvoljavaju@i (u1ilatvu ovakvu slo#odu pri podnoenju i razmatranju optu1nica, sudije su pokazale razumijevanje za poteko@e s kojima se (u1ilatvo susretalo u iznoenju tako slo1enih predmeta% MeEutim, kako su sudije sve vie #ili svjesni poteko@a s kojima se suo$avaju optu1eni prilikom pripremanja svrsishodne od#rane od tako o#imnih optu1nica, po$eli su da pokazuju manje ;leksi#ilnosti% S vremenom su sudije takoEer po$ele da shvataju da o#imne optu1nice negativno uti$u na kvalitet predmeta% Iledaju@i unazad, mo1da je standard prima &acie koji su sudije primjenjivale prilikom potvrEivanja optu1nica #io prenizak% /ave@i se ovom situacijom, MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju je uspostavio prili$no opse1nu jurisprudenciju u vezi s praksom podizanja optu1nica kojom je po$eo proces ve@e sudske kontrole nad kvalitetom i o#imom optu1nica na Sudu% 3+% 4ored usavravanja prakse podizanja optu1nica, sudije su takoEer razvile metode kojima je cilj #io smanjivanje #roja svjedo$enja i a oce <usmenih= koritenjem pismenih svjedo$enja, kako #i imali prilike ocijeniti i ogroman o#im dokaza koji im je predo$en% Stvorena su pravila koja su omogu@ila da se u spis uvrste $injenice utvrEene u drugim predmetima i koritenje pismenih izjava umjesto glavnog ispitivanja% Vremenom, razvijene su i druge metode da #i suEenje u ovim slo1enim postupcima #ilo to e;ikasnije i ekspeditivnije% "ilj radi kojeg su pokrenute sve te re;orme #io je potovanje prava optu1enika na pravi$no i ekspeditivno suEenje% Sudski proces na MKS !u jo je kompliciraniji z#og toga to optu1eni ima pravo da se #rani sam% U mnogim slu$ajevima se $ini da su se optu1eni odlu$ili sami #raniti ne z#og toga to su u#ijeEeni da se tako mogu naj#olje #raniti, ve@ sa 1eljom da sudnicu koriste kao politi$ku pozornicu% Bva situacija je stvorila pritisak na sudije da ograni$e koli$inu i o#im dokaza koji @e se izvesti na suEenju na one koji su #itni, kako se sudnica MeEunarodnog suda za #ivu ugoslaviju ne #i koristila kao politi$ka pozornica, a stvorila je i pro#leme (u1ilatvu vezano za o#jelodanjivanje dokaza, pose#no identiteta zati@enih svjedoka% 4ojavila su se i pitanja o tome koje resurse optu1eni koji se sam #rani ima pravo primiti od Ureda za pravnu pomo@ i pitanja pritvora i 4ritvorske jedinice Ujedinjenih nacija prilikom iznoenja od#rane% 4ojavila su se i pitanja vezana za pravo tra1enja dokumenata na drugim jezicima pored engleskog i ;rancuskog, koji su radni jezici MKS !a% S o#zirom na o#im materijala o kojima se radi, ovi pro#lemi predstavljaju zna$ajne prepreke ekspeditivnom voEenju postupaka% U 1al#enom postupku su nastali pro#lemi vezano za prijevod prvostepene presude na jezik koji 1alilac razumije% U nekim slu$ajevima, MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju je #io primoran da potpuno zaustavi raspored podnoenja podnesaka $ekaju@i na prijevod presude, to je rezultiralo zastojima od nekoliko mjeseci% Kao i u prvostepenom postupku, MKS je nailazio na pro#leme u predmetima u kojima se optu1eni sami #rane% Uz to, 1al#eni proces komplicira mogu@nost da tokom 1al#enog postupka postanu dostupni novi dokazi <npr% in;ormacije iz arhiva iz regije=, i da stranke zatra1e da u 1al#enom postupku izvedu i nekoliko hiljada stranica dokaza koji nisu #ili dostupni u vrijeme glavnog pretresa% 8u1ina suEenja i o#im izvedenih dokaza takoEer predstavljaju zna$ajan izazov za sudije u postupku ocjene dokaza i pisanja presuda% U ve@ini slu$ajeva, pred sudijama je transkript koji sadr1i velike koli$ine pismenih dokaza i stotine svjedoka, a od po$etka suEenja su ve@ prole godine% U toj situaciji, klju$na je organizacija sudskih zapisnika kao priprema za vije@anje sudija i pisanje presude% Kinjenica da je MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju smjeten na velikoj udaljenosti od zajednica u kojima su zlo$ini po$injeni postavlja zna$ajne teko@e pred Sud koji nastoji osigurati da postupak i presude #udu dostupne tim zajednicama% (e su teko@e jednim dijelom rjeavane televizijskim emitiranjem suEenja u

33%

3*%

35%

37%

III% 4ose#ne odlike predmeta vezanih za ratne zlo$ine, zlo$ine protiv $ovje$nosti i genocid
regiji% MeEutim, potpunu transparentnost postupaka MKS !a komplicira o#aveza iz Statuta da se zatite 1rtve i svjedoci i potre#a da se odreEene osjetljive in;ormacije do#ivene od odreEenih davaoca ne otkrivaju javnosti% 4ostupak suEenja traje dugo i njime $esto dominiraju kompleksna pitanja u vezi s pravom i dokazima i MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju, kao sudu, $e@e jeste, nego to nije, je neprikladno #aviti se pogrenim izvjetavanjem lokalnih medija o teku@im sudskim postupcima% Iako je zamiljeno da suEenja #udu jedan od na$ina za postizanje mira i pomirenja, sudski zadatak MeEunarodnog suda za #ivu ugoslaviju je zapravo poprili$no ograni$en% Iako MKS shvata da mu je u zajednicama u kojima su zlo$ini po$injeni ugled pao, $ine se veliki napori da #i se rad Suda o#jasnio kroz outreach program i organizacijom aktivnosti i dogaEaja koji za cilj imaju raz#ijanje mitova koje su orkestrirale politi$ke vlasti zemalja u regionu%

3+

IV% Istraga
,# Preliminarno razma ranje#######################################$2%3 Multidisciplinarni pristup%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3* 2%* 4ravni nadzor nad istragama%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3* 2%5 6inansijske istrage%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%35 2%7 Komandna odgovornost%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%35 .# / varanje is rage##################################################$% /%3 8nevnik istrage%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%37 C# /dabir )ilja is rage################################################$0 1# Prikupljanje in2orma)ija#########################################$& 8%3 Modularne istrage %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39 8%* Istra1ne misije%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39 8%5 :kshumacija i identi;ikacija posmrtnih ostataka%%%%%%%%%39 8%7 4rikupljanje dokaza <pretres i zapljena=%%%%%%%%%%%%%%%%%%3> 8%? (ra1enje pravne pomo@i%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A 8%9 Bsjetljivi izvori%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3, 8%> Ranjive 1rtveCsvjedoci%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3, 8%A Svjedoci%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+ 8%A%3 Rani kontakti istra1itelja (u1ilatva%%%%%%%%%%%%%%%%%*+ 8%A%* Datita osjetljivih izvora i ranjivih svjedoka%%%%%%%*3 8%A%5 4ripreme za razgovor sa svjedocima%%%%%%%%%%%%%%%%*3 8%A%7 Razgovor sa svjedocima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%** 8%A%? /ilje1enje kontakata sa svjedocima%%%%%%%%%%%%%%%%%*5 8%, Razgovor sa 1rtvama seksualnog delikta%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*7 8%3+ Razgovor sa sudskim vjetacima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*? 8%33 Razgovor s osumnji$enima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*? 3# Upravljanje in2orma)ijama ######################################-4 :%3 Datita osjetljivih in;ormacija%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*9 :%* Rukovanje, o#rada i pohranjivanje dokaznog materijala%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*> :%5 Kontinuirani nadzor nad dokazima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*> :%7 2naliza dokaznog materijala%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*> 5# +a6nos demogra2skog dokaznog ma erijala##################-7 IV. Aneks 1: Plan istrage..............................................30 IV. Aneks 2: Vodei principi za ekshumaciju.......................33 IV. Aneks 3: Vodei principi za ispiti anje !rta a seksualnog delikta...................................................................3"

3%

avno lice MKS !a za #ivu ugoslaviju je njegov sudski proces% Bno to svijet vidi su aktivnosti u sudnici, uklju$uju@i prvo pojavljivanje optu1enih pred sudom, glavni pretres i 1al#eni postupak% MeEutim, sudski proces ovisi o tome da se zlo$ini prvo otkriju i istra1e% Istrage, naravno, nisu u javnoj domeni, nego se odvijaju u to ve@oj tajnosti% Stoga je lako podcijeniti o#im istra1nih aktivnosti MKS !a, naro$ito u slu$ajevima u kojima su po$injeni zlo$ini velikih razmjera koji su postali zloglasni jer su #ili iroko medijski popra@eni% U ranim ;azama postupka ili krivi$nog gonjenja ratnih zlo$ina, istraga $ini najve@i dio operativnog rada, ako ne i $itav operativni rad, i mo1e uklju$ivati ogromne zadatke% 4rema Statutu MeEunarodnog suda za #ivu ugoslaviju, istrage su du1nost tu1ioca, kojim su data ovlatenja da djeluje nezavisno ne tra1e@i daljnja ovlatenja% U $lanu 3A% stoji3u!ilac pokree istrage e9 o&&icio ili na temelju in&ormacija pri.a ljenih iz .ilo kojeg iz ora1 pose.no od lada1 organa 6jedinjenih nacija1 me$u ladinih i ne ladinih organizacija. 3u!ilac mora procijeniti in&ormacije koje je primio ili pri.a io i odlu)iti postoje li do oljne osno e za pokretanje postupka.

*%

5%

4rema Statutu tu1ilac je takoEer ovlaten da ispituje osumnji$ene, 1rtve i svjedoke, da sakuplja dokaze i provodi istrage na licu mjesta% Na po$etku istra1nih aktivnosti MKS !a tu1io$eva politika je #ila da javno o#jasni kako se vre istrage, ali $uvaju@i pritom operativne detalje odreEenih istraga kao strogo povjerljive% (akoEer je #ila politika da istra1itelji Suda odlaze na izvor in;ormacija, a ne da se samo oslanjaju na in;ormacije koje su im dali drugi% U po$etnim ;azama istrage, naro$ito usred oru1anog suko#a, mo1e #iti teko poslati istra1itelje na teren% U trenutku kada je osnovan MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju, u #ivoj ugoslaviji je jo #jesnio suko# i #ilo je preopasno provoditi istrage na licu mjesta% MeEutim, prve istrage i ograni$ene misije na terenu ipak je #ilo mogu@e provesti z#og toga to je velik #roj raseljenih oso#a i iz#jeglica iz pogoEenih podru$ja #io dostupan za svjedo$enje% U /osni i 0ercegovini, a kasnije i na Kosovu, istra1itelji su slani na teren $im je to 33

7%

IV% Istraga
postalo mogu@e, odmah nakon to su stigle meEunarodne snage I6BR!a3 i K6BR!a*% U sedmicama i mjesecima koji su uslijedili provedene su mnoge istrage na licu mjesta, uklju$uju@i zna$ajan program ekshumacija% Bstale aktivnosti prikupljanja dokaza uklju$ivale su pregled mjesta zlo$ina, pretres i zapljenu dokumenata i razgovor sa svjedocima% (u1ilatvo je od 3,,7% godine razgovaralo s oko 3+%+++ svjedoka, a z#irka dokaznog materijala danas sadr1i nekih A miliona stranica dokumenata% MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju je daleko najve@e pojedina$no mjesto gdje su pohranjeni podaci o zlo$inima po$injenim u #ivoj ugoslaviji tokom suko#a% ?% Iako istrage prethode i slu1e kao polazite za postupak pred Sudom, va1no je shvatiti da se istrage ne zavravaju kada suEenja po$nu% Mogu se $ak i pove@ati% Novi dokazi mogu iza@i na vidjelo $ak i u 1al#enom postupku, ili mnogo vremena nakon donoenja osuEuju@e presude% Svako planiranje i projekcija #ud1eta morala #i stoga uzeti u o#zir da @e istra1na komponenta #iti potre#na u svakoj ;azi postojanja Suda%

,#

Preliminarno razma ranje

,#$ Mul idis)iplinarni pris up

9% Istrage tekih krenja meEunarodnog humanitarnog prava zahtijevaju multidisciplinarni pristup i operativne timove sastavljene od stru$njaka koji raspola1u raznim stru$nim vjetinama i znanjima% Iskustvo je pokazalo da su pored istra1itelja s tradicionalnim policijskim iskustvom, istra1nim timovima potre#ne i usluge vojnih, kriminalisti$kih i politi$kih analiti$ara, histori$ara, demogra;a, ;orenzi$kih stru$njaka i lingvista% Sve grupe istra1itelja mogu u$iti jedne od drugih, i #itno je da svi razumiju pravnu strukturu predmeta i zakonske uvjete za prikupljanje dokaza% Iako prilikom o#rade svjedoka i dokaza postoji potre#a za istra1iteljima koji #arataju tradicionalnim policijskim vjetinama, u slo1enim predmetima ratnih zlo$ina u kojima postoji velik #roj dokumenata $esto je veoma korisno iskustvo u policijskim istragama tekih prevara, ;inansijskim istragama ili istragama organiziranog kriminala% Istra1itelji #i tre#ali #iti 1eljni novih znanja i spremni da mnogo $itaju da #i se upoznali sa svim okolnostima predmeta na kojem rade% U razli$itim ;azama istrage, naglasak mo1e #iti na razli$itoj grupi vjetina koja je u tom trenutku potre#na istra1nom timu% Neki dijelovi istrage, na primjer, mogu uklju$ivati ekshumaciju masovnih gro#nica, ili se istraga mo1e vie ;okusirati na sakupljanje dokaznog materijala, dok su pretra1ivanja arhiva vie analiti$ka aktivnost% Iskustvo je takoEer pokazalo da je klju$no da istra1ni timovi od samog po$etka istrage #udu $vrsto pravno usmjeravani%

>%

A%

,#- Pravni nadzor nad is ragama

,% Istra1ni rad mora prethoditi svim drugim operativnim aktivnostima% Na po$etku postojanja MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju osnovan je Bdjel za istrage pod rukovodstvom i komandom jednog #iveg vieg policijskog slu1#enika% 4riroda tadanjeg po$etnog rada na pronala1enju $injenica, i vjetine koje su za to #ile potre#ne, zahtijevali su da istra1ni timovi #udu organizovani pod vodstvom iskusnih policijskih slu1#enika% (imovima je dat zadatak da diskretno istra1uju zlo$ine za koje se znalo da su po$injeni u razli$itim podru$jima od razli$itih grupa po$inilaca% Istra1nim timovima su pridru1eni tu1ioci u ulozi
N2(B!ove [Implementacijske snage[ u /osni i 0ercegovini N2(B!ove [Kosovske snage[

3 *

3*

A. Preliminarno razmatranje
savjetnika% Kasnije, kako su optu1eni dovoEeni u pritvor i kako su po$ela suEenja, vii zastupnici optu1#e sve su vie #ili uklju$eni u odreEivanje smjera istraga, a istra1ni rad sve vie se okretao potre#ama suEenja koja su ve@ #ila u toku% Kasnije, kako su provoEene zadnje istrage novih optu1enika i kako je Sud izdavao svoje posljednje optu1nice, Bdjel za istrage spojen je s Bptu1nim odjelom, to je #io odraz $injenice da je u ;azi suEenja rad istra1itelja i tu1ilaca nerazdvojiv% Na koji god se na$in posao podijeli izmeEu istra1itelja i pravnika, do#ra je praksa imati zna$ajan pravni input u najranijoj mogu@oj ;azi istrage% Bdluke koje se donesu na po$etku, na primjer kako se tre#aju #ilje1iti izjave svjedoka, mogu imati #itan u$inak u kasnijoj ;azi predmeta% (u1ilatvo MKS !a <B(4= je izdalo Interne smjernice koje ureEuju uloge i odgovornost zastupnika optu1#e% Smjernice su, meEu ostalim, naglasilepotre#u pru1anja pravnog okvira za istraguM va1nost upu@enosti u razvoj jurisprudencijeM koristi od savjetovanja sa stru$njacima za pravo oru1anog suko#aM potre#u za postojanjem plana istrage i pravnim usmjerenjem% Mogu@nosti koje pru1aju istrage ;inansijskih pitanja ne #i se tre#ale zanemariti% Iako oru1ane snage tre#aju voditi ;inansijsko knjigovodstvo, naro$ito vezano za izvore ;inansiranja, <npr% razmjetanje paravojnih jedinica ili drugih neregularnih trupa mo1da se ne@e uvijek vidjeti u zvani$nim #ud1etskim #rojkama=, uvijek postoji mogu@nost veza izmeEu zara@enih strana i organiziranog kriminala% 6inansijska istraga koju provode specijalisti koji posjeduju stru$na znanja iz ra$unovodstva i #ankarstva mo1e stoga proizvesti #olje rezultate%

,#% 5inansijske is rage

3+%

,#0 !omandna odgovornos

33% 4ose#na pa1nja #i se tre#ala posvetiti svakoj istrazi koja istra1uje komandnu odgovornost nadreEenog za postupke njegovih podreEenih% Ireka je, i mogu@a zamka, posegnuti za optu1#om za komandnu odgovornost kao jednostavnijim iz#orom ili kao rezervnim planom u slu$aju kada se nisu uspjeli prikupiti direktni dokazi za direktnije u$e@e komanduju@eg u izvrenju zlo$ina od strane njegovih podreEenih% Kako se razvijala jurisprudencija na MeEunarodnom sudu za #ivu ugoslaviju, postalo je sve jasnije da odgovornost nadreEenog mo1e #iti veoma teko dokazati <npr% dokazati da je optu1eni imao e&ekti nu kontrolu nad svojim podreEenima=% 8okazivanje negativnog ponaanja, kao to je propust da se sprije$e ili kazne zlo$ini koji su po$inili podreEeni, takoEer mo1e zahtijevati od optu1#e veliki trud% Na kraju @e o#avezno #iti potre#no ispitati zakonsku strukturu i mehanizme izvjetavanja i ka1njavanja ka1njivog ponaanja koji su tada #ili dostupni% D#og toga @e mo1da #iti potre#no na@i svjedoke koji su upoznati sa vojnim procedurama ili sudskim spisima da #i se pokazalo kakve je mogu@nosti nadreEeni imao da poduzme mjere, kao i njegovo nedjelovanje i drugi propusti% Mo1da @e #iti potre#no na@i vojne i druge vjetake da #i se o#jasnio komandni sistem i dalo miljenje o odgovornostima i propustima komanduju@eg koji je pod istragom% (akoEer tre#a paziti i na koherentnost teza optu1#e% Na primjer, komanduju@i koji zapovijeda ili koji je na drugi na$in aktivno uklju$en u $injenje krivi$nih djela se razlikuje od onoga koji je #io o#avijeten o zlo$inu i ne djeluje% 4ostoji opasnost da se u istrazi pomijeaju ta dva razli$ita scenarija kada se, na primjer, na osnovu indicija mogu izvesti o#a zaklju$ka%

35

IV% Istraga

.#
3*%

/ varanje is rage
Bdluka da se otvori istraga mora #iti odgovaraju@e dokumentirana i proces mora pratiti uspostavljene kriterije% (i kriteriji ne moraju #iti javni, ali tre#ali #i pru1iti okvir za aktivnosti istra1itelja, uklju$uju@i stvaranje ;ormalnog plana istrage, detaljno razmatranje ;okusa #udu@e istrage, i op@i pregled razli$itih ;aza predstoje@eg rada% 4lan #i tre#ao uklju$ivati i procjenu kvaliteta dokaza do kojih se mo1e do@i odreEenim smjerom istrage i jasno utvrditi pravni okvir u koji se dokazi uklapaju% 4lan #i takoEer tre#ao sadr1avati procjenu potre#nih resursa, nazna$iti potre#e za uslugama stru$njaka i specijalnim zadacima i navesti raspored prema kojem istragu tre#a zavriti% Bvakav detaljan plan, odo#ren sa vieg nivoa, pru1it @e potre#nu jasno@u i razumijevanje svim u$esnicima istrage <vidi 2neks 3- Plan istrage=% Smjernice za otvaranje novih istraga koje je izdalo (u1ilatvo naglaavaju da je potre#no podnijeti pismeni prijedlog u kojem tre#a iznijetihistoriju po$injenih krivi$nih djela i navodnog po$iniocaM strateka razmiljanjaM teoriju optu1ivanja i kvali;ikaciju zlo$inaM ulogu, polo1aj, ovlasti i znanje navodnog po$iniocaM status in;ormacija i dokazaM potre#no vrijeme i resurse% 4oto u velikim slo1enim istragama $esto istovremeno rade desetine slu1#enika, #itno je voditi hronoloki zapis svih istra1nih radnji u sklopu predmeta% 8nevnik #i tre#ao sadr1avati ime istra1itelja, kao i opis vrste istra1ne radnje, datum kada je radnja izvrena, i uputiti na rezultat rada na istrazi% U dnevniku ne #i tre#ale da #udu za#ilje1ene samo one istra1ne aktivnosti koje donose do#re rezultate, ve@ i one koje donose negativne rezultate% U nekim slu$ajevima @e $injenica da je rezultat #io negativan #iti #itna za #udu@e istrage%

35%

.#$ 1nevnik is rage

37%

C#
3?%

/dabir )ilja is rage

Svaki oru1ani suko# koji uklju$uje teke krivi$ne radnje vjerovatno uklju$uje i veliki #roj 1rtava, svjedoka i po$inilaca, pa nije ni mogu@e ni izvodljivo istra1iti sve zlo$ine svih potencijalnih optu1enika% Mora se iza#rati koga tre#a procesuirati, a na taj @e iz#or najvjerovatnije utjecati dva ;aktora- mandat sudske vlasti i dostupnost dokaza% asno@a mandata omogu@uje da se rano odredi istra1na strategija, a to @e zauzvrat omogu@iti organizirano prikupljanje dokaza za odreEene optu1ne predmete% Ne #i se, meEutim, tre#alo o$ekivati da se prvo mogu pripremiti najslo1eniji ili najve@i predmeti% (ek osnovani Sud ili Bdjel za ratne zlo$ine teko @e razumjeti slo1enost dogaEaja sa kojima su suo$eni, te @e cjelovitije shvatanje ste@i tek uz pomo@ stru$nog znanja, istrage i stru$nosti unutar ustanove% Mada se i u ranoj ;azi istrage mo1e ste@i utisak da se radi o najte1im zlo$inima, najvjerovatnije @e istra1iteljima #iti potre#no mnogo mjeseci mukotrpnog istra1ivanja da #i stekli puniju sliku komandnih struktura i uloga pojedinih voEa% 4oto je u svim predmetima optu1#e potre#no dokazati individualnu krivi$nu odgovornost, tu1ioci i istra1itelji moraju pripaziti na to da ne pretpostave kolektivnu krivicu $itavih grupa% Mo1e, meEutim, #iti situacija u 37

39%

3>%

2. *da.ir cilja istrage

kojima je razumno istragu usmjeriti na odreEenog voEu i koncentrirati resurse na komandne strukture koje povezuju tog pojedinca s odreEenim zlo$inima% Unato$ tome, naj#olji rezultati @e se najvjerovatnije do#iti kom#inacijom pristupa [s vrha na dolje[ i [odozdo prema vrhu[% 4ose#no #i u ranim ;azama istrage tu1ioci i istra1itelji tre#ali #iti otvoreni prema odgovornosti pojedinaca i spremni razmotriti dokaze koji upu@uju na suprotno, promijeniti smjer istrage i ne ;okusirati se na selektivni pokuaj gradnje optu1#e protiv odreEenog pojedinca samo z#og toga to su na po$etku istrage otkrili dokaze za koje se $ini da okrivljuju tog pojedinca% 3A%

3,%

Bdlu$uju@i o tome ta #i se i ko tre#ao istra1ivati, istra1itelji moraju oda#rati% Istra1ne smjernice (u1ilatva MKS !a u vezi sa zapo$injanjem istraga i oda#irom ciljeva naglaavaju, meEu ostalim, slijede@e ;aktorete1inu zlo$ina, #roj 1rtava, trajanje napada i razmjere unitenjaM ulogu oso#e protiv koje se vodi istraga, naro$ito njegov polo1aj u politi$koj ili vojnoj hijerarhiji, opseg njegovih ovlasti i njegovo navodno u$estvovanje u krivi$nim djelima koja se istra1ujuM da li su oso#e i zlo$ini koji @e se istra1ivati izuzetno zloglasni, iako oso#a nije imala ;ormalni polo1aj u hijerarhiji% Smjernice takoEer savjetuju da u donoenju odluke o tome da li @e se zapo$eti s istragom tre#a uzeti u o#zir i prakti$ne stvari% (a razmatranja o#uhvataju ;aktore kao to su mogu@nost hapenja i mogu@nost da se prikupe potre#ni dokazi% Bp@enito govore@i, nije se vodila istraga protiv oso#a koje nisu #ile na visokim polo1ajima, i zlo$ini koji su se sastojali od samo jednog incidenta nisu #ili povod za pojedina$nu istragu, nego su preputeni lokalnim sudovima% Na kraju je Vije@e sigurnosti potvrdilo princip da #i se Sud tre#ao ;okusirati na suEenja najviim voEama za koje se sumnja da su najodgovorniji za zlo$ine koji su u nadle1nosti MKS !a% Bd Suda se o$ekivalo da ustupi ostale predmete F koji se ti$u pojedinaca sa ni1im nivoom odgovornosti F nadle1nim dr1avnim sudovima% "jelokupna istra1na <i tu1ila$ka= strategija nekog Suda #i se tre#ala stalno provjeravati, i mogu@e su situacije kada strategiju tre#a radikalno preispitati% Na MKS !u se to desilo dva puta- prvi put da #i se sa spiska optu1nica uklonio jedan #roj predmeta ni1eg ranga nakon to je (u1ilatvo uspjeno podiglo optu1nicu protiv oso#a vieg rangaM a drugi put kada je z#og potre#a strategije okon$anja rada Suda tre#alo odlu$iti na koje se optu1enike tre#a ;okusirati u preostalom vremenu% (re#a naglasiti da i predmeti predviEeni za prosljeEivanje sa meEunarodne scene na dr1avne sudove moraju #iti do#ro istra1eni i pripremljeni tako da se prosljeEivanja ne mogu smatrati rjeenjem koje ne zahtijeva resurse%

*+%

*3%

1#
**%

Prikupljanje in2orma)ija
Mogu@e je da istraga o zlo$inima mora zapo$eti dok je oru1ani suko# u toku, iako mo1da jo uvijek nije sigurno provoditi istrage na mjestu dogaEaja, i iako je identitet po$inilaca poznat% Kak i ako istra1itelji imaju samo ograni$en pristup mjestu zlo$ina i svjedocima, #itno je po$eti proces prikupljanja in;ormacija to je prije mogu@e% U ovoj ranoj ;azi, istra1itelji @e imati jedinstvenu priliku da prikupe i sa$uvaju dokaze na mjestu zlo$ina, pa takvu priliku tre#a iskoristiti gdje god je to mogu@e% Mogu@e je da tokom ili odmah nakon oru1anog suko#a na terenu takoEer djeluju mnoge humanitarne institucije i druge agencije, i da njihovo oso#lje mo1e sugerirati ili dati savjet o tome ko je odgovoran za zlo$ine i kome #i se tre#alo suditi% Mogu@e je takoEer da strane u oru1anom suko#u iznose tvrdnje o zlo$inima koje je po$inio njihov neprijatelj% Ve@ina ovih in;ormacija zahtijeva pa1ljivu provjeru, i na njih se ne #i tre#alo #ez pitanja osloniti prilikom oda#ira predmeta koji @e se procesuirati% Umjesto toga tre#a poticati 3?

*5%

IV% Istraga
institucije i agencije da #ilje1e detalje o potencijalnim svjedocima, naro$ito njihove podatke za #udu@i kontakt, ali ne #i ih tre#alo poticati da same uzimaju opse1ne izjave svjedoka% /olje je da jednostavno za#ilje1e ta su potencijalni svjedoci izjavili na osnovu vlastitih direktnih iskustava, i tre#ale #i shvatiti da je uzimanje izjava pro;esionalni postupak koji je naj#olje prepustiti krivi$nom sistemu i stru$nim istra1iteljima% 8o#ra je praksa davati smjernice vanjskim agencijama o ispravnim praksama%

1#$ Modularne is rage

*7% U radu meEunarodnog tu1ioca vrlo je vjerovatno da @e se nekoliko istraga ticati istih ili sli$nih dogaEaja% Na primjer, kada se radi o zlo$inima po$injenim u odreEenom gradu, jedna istraga se mo1e #aviti odgovorno@u lokalnih politi$kih voEa, a druga mo1da ulogom vieg vojnog zvani$nika iz neke tre@e zemlje% Kad god je mogu@e, tre#a utvrditi zajedni$ka podru$ja istrage i dokaza i istra1ivati ih na na$in koji e;ikasno ispunjava zahtjeve svih istraga na koje se odnose% MeEutim, istra1itelji moraju #iti upoznati sa $injenicom da istraga jednog dogaEaja koji je zna$ajan za dvije odvojene istrage mo1e ugroziti o#je istrage ako su zaklju$ci istrage kontradiktorni% (re#ala #i postojati samo jedna istraga koja @e dati pouzdan i ta$an pregled dogaEaja, i tre#ala #i se provoditi na takav na$in da se prikupe i sa$uvaju svi dokazi koji @e #iti potre#ni i za kasnije srodne istrage% 8a #i se to ostvarilo, istrage #i tre#ale #iti modularne, jednako pripremljene i organizovane, i koristiti standardizirane metode voEenja dokumentacije i prikupljanja dokaznog materijala, kako #i se rezultati istrage lako mogli uklopiti i inkorporirati u dokumentaciju drugih predmeta%

1#- Is ra6ne misije

*?% 4oto je sjedite MKS !a u 0agu i stoga izvan teritorije #ive ugoslavije, (u1ilatvo je moralo slati oso#lje u regiju, te se za te timove oso#lja koji su provodili istrage na terenu govorilo da su [na misiji[% Iako su u svakoj od dr1ava #ive ugoslavije uspostavljeni terenski uredi da #i se olakao rad na istragama, smatralo se #oljim da istra1itelji #udu u sjeditu (u1ilatva u 0agu umjesto da stalno #udu smjeteni van Suda% Nakon to su neko vrijeme proveli na terenu, naro$ito ako su morali raditi u tekim uvjetima ili atmos;eri, istra1itelji se moraju vratiti u sredinji ured da #i analizirali i o#radili prikupljene podatke% 8a #i se olakao rad na terenu, (u1ilatvo MKS !a je sastavilo detaljne smjernice o proceduri misije, naro$ito o postupku slanja timova u regiju radi provoEenja istraga%

1#% 3ks'uma)ija i iden i2ika)ija posmr ni' os a aka

*9% (u1ilatvo MKS !a o#avilo je mnoge ekshumacije, nastoje@i posti@i nekoliko ciljeva- do#iti dokaze o identitetu 1rtava u#ijenih tokom suko#aM ustanoviti okolnosti i uzrok smrtiM povezati primarne i sekundarne masovne gro#niceM i otkriti pokuaje prikrivanja zlo$ina% Na primjer, timovi koji su radili za (u1ilatvo <B(4= su na Kosovu ekshumirali otprilike *+++ tijela Fpri#li1no ?+\ od ukupno 7+++ tijela ekshumiranih na Kosovu tokom dvogodinjeg perioda% U nekim su postupcima ;orenzi$ki dokazi igrali klju$nu ulogu na suEenju, ali #ilo je i ekshumacija u kojima nisu naEeni dokazi koji #i #ili zna$ajni za predmete pred MKS !om% Iako je u po$etku sav ;orenzi$ki rad o#avljan u sklopu kriminalisti$kih istraga, u mnogim gro#nicama za koje su postojale dojave uop@e nisu naEeni posmrtni ostaci ili nisu #ile zna$ajne za predmete koji su #ili u postupku% Ipak, te su ekshumacije #ile vrijedne jer su pomogle da rod#ina sazna da njihovi najmiliji nisu na mjestu za koje se mislilo da jesu% 8ok #i se rezultati kriminalisti$kih istraga tre#ali dijeliti sa ostalim agencijama koje se #ave nestalim oso#ama, Sud ne #i tre#ao o#avljati ekshumacije ili druge nau$ne poslove sem ukoliko svrha tih radnji nije vezana za kriminalisti$ke istrage%

39

5. Prikupljanje in&ormacija
*>% :kshumacija masovnih gro#nica je slo1en i skup posao koji se doti$e raznih nau$nih disciplina i koji tra1i stru$nu pomo@ iz vanjskih izvora% .to se ti$e trokova, najpovoljnije ekshumacije su one koje o#avljaju vanjske agencije u prisustvu oso#lja Suda% (u1ilatvo MKS !a eksperimentiralo je s raznim vrstama dogovora sa NVB!ima i stru$njacima koje #esplatno stavljale na raspolaganje mnoge dr1ave prije nego to je uspostavilo takav sistem u kojem je imalo primarnu kontrolu nad svim operacijama% Najjednostavniji aran1man uklju$ivao je o#avljanje autopsije na mjestu ekshumacije u terenskim mrtva$nicama% Kada to nije #ilo mogu@e, na primjer z#og neadekvatne opskr#e vodom, pri#jegavalo se kompliciranijem i skupljem postupku koji je uklju$ivao i prijevoz do postoje@e mrtva$nice% Idealni su #ili oni dogovori prema kojima su dr1avne vlasti projektu ekshumacije Suda dodijelile cjeloviti policijski ;orenzi$ki tim, a ne samo pojedince istra1itelje s potre#nom stru$no@u, naro$ito ako su te dr1ave takoEer imale vojne kontingente na licu mjesta koji su mogli pru1iti podrku operaciji% Klju$no je da razne ;aze istrage napreduju istom #rzinom i u saradnji% Ukoliko se tijela ekshumiraju #r1e nego to se stignu provesti autopsije, nastat @e pro#lemi, naro$ito ukoliko od tijela nije ostao samo kostur te su pohranjena u #io!razgradljivim vre@ama% Sli$ni pro#lemi @e nastati i ukoliko agencije zadu1ene za povratak tijela porodicama nemaju dovoljno resursa da #i odr1ale korak s radom u mrtva$nici% /itna je komanda i kontrola nad vanjskim saradnicima% (i timovi moraju se podrediti nalozima i potovati minimalni standard Suda% Stoga je do#ra praksa imati jasnu komandnu strukturu u svakom projektu ekshumacije tako da jedna oso#a sa Suda #ude zadu1ena za nadzor nad cijelom operacijom, od ekshumacije do sahrane% 4ostupak ekshumacije tre#ao #i voditi glavni ;orenzi$ki arheolog ili antropolog, a glavni patolog #i tre#ao #iti zadu1en za rad u mrtva$nici i autopsije% edna od te dvije oso#e #i tre#ala #i imati glavni nau$ni nadzor nad cjelokupnim projektom% edna #i oso#a na terenu tre#ala #iti zadu1ena za operativni nadzor i #rinuti se za logistiku% Idealno je da ta oso#a #ude iskusni logisti$ar, s radnim iskustvom u vojsci% Sigurnost na samom mjestu ekshumacije i $uvanje mrtva$nice tre#a povjeriti iskusnom i odgovornom oso#lju koje @e osigurati sigurnost i disciplinu% Nakon to je ve@ina ekshumacijskih radova za potre#e tu1ioca #ila zavrena, (u1ilatvo vie nije moglo opravdati odr1avanje sposo#nosti za vrenje ekshumacija na prethodnom nivou% Nakon toga, kada su prijavljivane nove masovne gro#nice, Sud #i zamolio lokalne vlasti i druge agencije da provedu ekshumacije i pregled leeva u njegovo ime koriste@i metodologiju razvijenu da #i se ispunili uvjeti dokaznog postupka% Bp@enito govore@i, ova praksa je #ila e;ikasna i uspjena% <vidi 2neW *- Vodei principi za ekshumacije=

*A%

*,%

5+%

1#0 Prikupljanje dokaza @pre res i zapljenaA

53%

5*%

Va1no je imati detaljno razraEen postupak za prikupljanje dokaznog materijala% U proceduri koju koristi (u1ilatvo MKS !a naglaeni su sljede@i postupci op@e va1nosti za prikupljanje dokazavoditi evidenciju zadu1enja <odr1avati kontinuirani nadzor nad dokazima=M propisno spremati predmeteM ispravno o#ilje1iti i evidentirati predmeteM sa$uvati original ispravnim rukovanjem i skladitenjem% S vremena na vrijeme, moraju se organizirati pose#ne misije za zapljenu dokaznog materijala% Dna$ajni dokazi se $esto mogu na@i u slu1#enim zgradama na podru$jima koja tite lokalne vlasti koje ne saraEuju, pa se do tog dokaznog materijala mo1e do@i samo pomo@u naloga za pretres% (akve misije zahtijevaju pa1ljivo operativno planiranje, saradnju i tajnost ukoliko se 1eli posti@i cilj% (u1ilatvo MKS !a izdalo je opirne interne smjernice za istra1itelje koji u$estvuju u pretresima i zapljeni dokaza, a u kojima se govori o-

3>

IV% Istraga

pravnom postupku podnoenja zahtjeva za nalog za pretresM izvrenju naloga za pretres, uklju$uju@i smjernice o saradnji s meEunarodnim tijelima i koritenju razumno nu1ne sileM potre#i za naro$itim sigurnosnim mjerama <znaju samo oni koji moraju znati= i temeljitim planiranjemM vrsti evidencija i dokumenata koje tre#a tra1iti% 8a #i (u1ilatvo uspjeno ostvarilo svoju du1nost istrage i krivi$nog gonjenja oso#a optu1enih za po$injenje tekih krenja meEunarodnog humanitarnog prava, ovlateno je da se o#rati dr1avama ili meEunarodnim tijelima i zatra1i <a u nekim slu$ajevima naredi= saradnju i pomo@ Sudu% (u1ioci su pomo@ Sudu, izmeEu ostaloga, tra1ili radiidenti;ikacije i pronala1enja oso#aM uzimanja izjava od svjedokaM davanja dokazaM dostave dokumenataM hapenja ili pritvaranja oso#aM hapenja osumnji$enog ili optu1enikaM predaje ili trans;era optu1enikaM pozivanja i razgovora sa svjedocima i osumnji$enimaM prikupljanja dokazaM prikupljanja in;ormacijaM provoEenja istraga na licu mjestaM zapljene ;izi$kih dokaza% Istra1itelji mogu tra1iti o;icijelnu saradnju od tu1ilatava i sudskih tijela u dr1avama putem zahtjeva za pomo@ <R62=% Bsim to tu1ilatvo alje svoje zahtjeve, pose#an sudski odjel ili odjel za ratne zlo$ine prima i mol#e za uzajamnu pravnu pomo@ koje dolaze od drugih dr1ava i meEunarodnih tijela i vezane su za istrage i suEenja za ratne zlo$ine u predmetima koji se procesuiraju u nacionalnom pravosuEu% (u1ilatvo mora rasporediti dovoljno oso#lja i vremena da #i moglo na odgovaraju@i na$in odgovoriti na te mol#e za pomo@ i pru1iti dr1avama in;ormacije koje su im potre#ne% 8a #i (u1ilatvo primilo e;ikasnu pravnu pomo@ i da #i dr1ave pru1ile e;ikasnu pravnu pomo@ (u1ilatvu, tre#a uspostaviti strogo propisan interni postupak procesuiranja zahtjeva za pomo@% (ako @e #iti i mnogo lake provjeriti volju dr1ava za saradnjom% Goe osmiljen postupak ote1at @e saradnju dr1avama koje su voljne saraEivati, a dr1avama koje nisu spremne na saradnju @e olakati odgaEanje i prigovore% U prigovorima upu@enim MKS !u isticano je da su zahtjevi #ili suvie nejasni ili iroko zamiljeni, ili su tra1eni rokovi #ili nemogu@i% 4rigovori su pokazali odreEenu iritaciju i lou komunikaciju izmeEu (u1ilatva i pojedinih dr1ava ili meEunarodnih tijela% D#og toga je #ilo #itno da (u1ilatvo razvije i odr1i do#re odnose s diplomatama i dr1avnim slu1#enicima dr1ava i meEunarodnih tijela, kako #i njihova komunikacija vezano za saradnju i zahtjeve za pomo@ #ila #olja% Neispunjenje zahtjeva za pomo@ mo1e na kraju dovesti do podnoenja prijedloga za izdavanje o#avezuju@eg sudskog naloga% Stoga je, da #i se stvorila do#ro dokumentirana osnova za o#ra@anje Sudu, naj#itnije da svi zahtjevi za pomo@ ispunjavaju potre#ne pravne uvjete i da [historijat[ upu@ivanja zahtjeva za pomo@ #ude do#ro dokumentiran%

1#& Gra6enje pravne pomo>i

55%

57%

5?%

59%

5>%

3A

5. Prikupljanje in&ormacija
5A% Nesaradnja mo1e imati i politi$ke implikacije% Nepotivanje @e #iti prijavljeno generalnom sekretaru i Vije@u sigurnosti i mo1e dovesti do politi$kih pritisaka i mogu@nosti uvoEenja sankcija%

1#4 /sje ljivi izvori

5,% Rat i ratni zlo$ini djeluju na ljude iz razli$itih sredina i na vie razli$itih na$ina- neki su #ili direktne 1rtve rata i pre1ivjeli su nasilje, razaranja i gu#itak svoje imovineM drugi su vojnici i pripadnici paravojnih snaga na raznim nivoima komandne hijerarhijeM tre@i su pripadnici meEunarodnih mirovnih snaga% 4ostoji velik interes i i uklju$enost u istrage kod dr1avne vlasti i u tijelima dr1avne vlasti, ne samo lokalnih ve@ i na regionalnoj i iroj meEunarodnoj sceni, te meEu nevladinim organizacijama <NVB=% D#og prisustva tako razli$itih direktnih i indirektnih u$esnika u oru1anim suko#ima, istrage i suEenja uklju$uju irok i raznolik krug potencijalnih svjedoka i izvora dokaza% Mnogi meEu tim svjedocima i izvorima in;ormacija izrazit @e za#rinutost vezano za svoju li$nu sigurnost ili potre#u $uvanja tajnosti osjetljivih in;ormacija ili in;ormacija povezanim s dr1avnom sigurno@u% Neki materijali koji #i mogli #iti klju$ni u predmetu suEenja za ratne zlo$ine, na primjer vojni o#avjetajni podaci i operativni dokumenti, su materijali kojima civilni sudovi o#i$no imaju veoma ograni$en pristup% /it @e potre#no uvesti pose#ne procedure na dr1avnom nivou da #i se stvorila ravnote1a meEu tim suprotnim interesima% MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju je rijeio te pro#leme donose@i pravila o tome kako raditi s izuzetno osjetljivim in;ormacijama od samog po$etka% U osnovi tih pravila je teza da je za tu1ioca #olje da ima pristup povjerljivim o#avjetajnim in;ormacijama <$ak i kada se ne mogu koristiti kao dokazi= nego da mu #ude uskra@ena ta mogu@nost% (akve in;ormacije mogu pomo@i tu1iocu u usmjeravanju istrage u ranoj ;azi, a mo1da mu ne@e #iti dostupne ukoliko ne uvjeri davaoce in;ormacija da ne@e #iti predane drugima i da sud ne@e od njih tra1iti da te dokaze izvedu pred sudom% Va1no je od po$etka prepoznati osjetljive izvore i klasi;icirati ih kao takve, procijeniti mogu@i rizik za takav izvor in;ormacija i zatititi njegovu li$nu sigurnost i tajnost%

7+%

73%

1#* Ranjive 6r veKsvjedo)i

7*% Hrtve i o$evici ratnih zlo$ina $esto su pozvani da svjedo$e protiv pojedinaca koji su na polo1ajima mo@i ili velikog utjecaja u njihovoj dr1avi% Mogu@e je da optu1eni jo uvijek u1iva veliku podrku odreEenih dijelova javnosti koji opet predstavljaju prijetnju svakom ko svjedo$i protiv tog optu1enog% Stoga rizik po li$nu sigurnost svjedoka ili $lanova njegove porodice mo1e #iti velik, jo godinama nakon dogaEaja% MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju je svjestan toga da se vie puta svjedocima prijetilo, da su napadnuti ili $ak u#ijeni% Svaki istra1na sudska instanca mora shvatiti oz#iljno potencijalne prijetnje po svjedoke i poduzeti korake da umanji te prijetnje% Upuena osoba 75% Upu@eni svjedoci <npr% oni koji su iz iste organizacije kao i optu1eni, kao to je vojnik iz iste jedinice ili politi$ar ili javni slu1#enik iz iste stranke ili dr1avne strukture= su $esto naro$ito pod prijetnjom od zastraivanja ili odmazde i mora se posvetiti velika pa1nja tome da se osigura njihova sigurnost% Dounik 77% 8ounik je pojedinac koji @e pru1ati povjerljive in;ormacije, ali od kojeg se ne@e o$ekivati da nastupi kao svjedok% 4onekad dounici pru1aju povjerljive in;ormacije u zamjenu za novac ili neku nenov$anu korist% 4ored zatite sigurnosti izvora, tre#a veoma pa1ljivo ocijeniti istinitost i ta$nost do#ivenih in;ormacija u 3,

IV% Istraga
okolnostima kada je mogu@e da je izvor motiviran li$nom koristi% (re#ala #i se voditi pose#na ra$unovodstvena evidencija svih isplata dounicima da #i se osigurala zatita tu1ilaca i dounika i da #i se iz#jegle optu1#e za nepravilnosti ili korupciju% Meunarodni 7?% 4ojam [meEunarodni svjedok[ odnosi se na one svjedoke iz meEunarodne zajednice koji $esto imaju visok politi$ki pro;il i koji su u suko#u #ili prisutni u slu1#enom svojstvu, na primjer, kao diplomate, pregovara$i ili predstavnici NVB!a% Mogu@e je da @e meEunarodnim svjedocima #iti potre#na pismena dozvola njihove zemlje ili organizacije da #i mogli da pru1e in;ormacije i svjedo$e% (akve dozvole ponekad se daju pod odreEenim uvjetima, tra1e se zatitne mjere ili ograni$eno o#jelodanjivanje odreEenih in;ormacija% Bso#lju Ujedinjenih nacija op@enito se mora oduzeti imunitet prije davanja izjave% Povjerljivi materijal "Pravila 70" 79% MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju je razvio jednu pose#nu praksu odreEenu pravilom >+ 4ravilnika o postupku i dokazima% (o pravilo omogu@uje dr1avnim ustanovama i odreEenim NVB!ima i drugim organizacijama davanje osjetljivih i povjerljivih in;ormacija na koritenje, prije svega, radi do#ivanja novih dokaza% (akve in;ormacije se daju s ograni$enjima za #ilo kakvo daljnje koritenje% 4rije nego to se in;ormacija mo1e o#jelodaniti od#rani, sudiji ili koristiti na sudu kao dokaz, mora se do#iti pristanak davaoca in;ormacija, o#i$no za svakog svjedoka i za svaki dokument pose#no% Kest je slu$aj da @e davalac in;ormacija nametnuti i daljnja ograni$enja u koritenju in;ormacije, o#i$no u o#liku redigiranja dokumenta% In;ormacije su $esto veoma povjerljive ili osjetljive i $esto se ime davaoca in;ormacije ili imena pojedina$nih $lanova oso#lja davaoca in;ormacije $uvaju kao veoma povjerljiva% 4ristanak davaoca in;ormacija na #ilo kakvo o#jelodanjivanje dokaza mo1e #iti uvjetovano odo#ravanjem zatitnih mjera na suEenju% MKS je usvojio pravila koja strogo tite materijal iz pravila >+ 4ravilnika% MeEutim, do kon;likta mo1e do@i ukoliko su in;ormacije dane prema pravilu >+ oslo#aEaju@e i povod da tu1ilatvo ispuni svoju o#avezu o#jelodanjivanja od#rani% (aj kon;likt je u 4ravilniku rijeen tako to su in;ormacije dane prema pravilu >+ izuzete iz o#aveze o#jelodanjivanja% Ipak, do#ra je praksa da u toj situaciji tu1ilac pokua razrijeiti dilemu na taj na$in to @e prvo sa davaocem in;ormacija razmotriti sve mogu@e na$ine da se oslo#aEaju@e in;ormacije ipak u$ine dostupnim u nekom o#liku i s odgovaraju@im zatitnim mjerama% Nakon toga, ako za to ne mo1e do#iti pristanak davaoca in;ormacija, tu1ilac #i iz razloga pravi$nosti mo1da morao korigirati izvoEenje drugih svojih dokaza, a u ekstremnim slu$ajevima mo1da $ak i izmijeniti optu1#e protiv okrivljenoga%

7>%

1#9 "vjedo)i
1#9#$ Rani kon ak i is ra6i elja Gu6ila va

7A%

4rvi kontakt s potencijalnim svjedokom najvjerovatnije @e uspostaviti istra1itelj ili neka druga oso#a iz (u1ilatva% U zoni suko#a ili u vrijeme neposredno nakon suko#a, sam postupak kontaktiranja potencijalnog svjedoka mo1e izlo1iti tu oso#u riziku% Datita svjedoka je slo1eno podru$je u kojem se pojavljuju mnoga logisti$ka i li$na pitanja% 4rije nego se izdvoje zna$ajni resursi za zatitu nekog svjedoka, mora se donijeti odluka o tome da li je taj svjedok #itan za suEenje% Ukoliko je zaklju$ak potvrdan, istra1itelj #i se tre#ao poza#aviti potencijalnim pro#lemima s njegovom sigurno@u% Razumljivo je da u svjedocima izaziva nelagodu pomisao da @e neko smatrati da saraEuju sa vlastima protiv mo@nih ili nasilnih pojedinaca% Upu@eni svjedoci F svjedoci koji saraEuju sa tu1ilatvom iz neke organizacije iz *+

7,%

5. Prikupljanje in&ormacija
koje su i oso#e pod istragom F mogu #iti pod pose#nim rizikom% U svakom slu$aju, svim #i se svjedocima tre#alo pristupati diskretno na na$in koji privla$i to je manje pa1nje mogu@e% Ukoliko je prvi kontakt tele;onom preko prevodioca, va1no je da istra1itelj poduzme mjere da ne uplai svjedoka <npr% prevodilac govori pogrenim akcentom=% ?+% U kontekstu istraga MKS !a, mnogi svjedoci odmah izra1avaju za#rinutost za svoju sigurnost% Nisu svi njihovi strahovi posve osnovani% Istra1itelj samo razgovorom mo1e ustanoviti da li svjedok ima stvarnih razloga za strah ili mu se $ini da ih ima% Mnogi svjedoci iskreno vjeruju, z#og okolnosti u kojima su se nali, da je njihov strah za vlastitu sigurnost opravdan i da im tre#a zatita% MeEutim, u mnogim slu$ajevima, nakon pa1ljivog i konstruktivnog razgovora postaje jasno da ne postoji uvjerljiva osnova za zaklju$ak da su im potre#ne mjere zatite% Ukoliko je svjedok #itan za postupak krivi$nog progona, i ako je strah za njegovu sigurnost opravdan, istra1itelj mora o#jasniti svjedoku koje su mu zatitne mjere na raspolaganju, a te mjere mogu #iti o#i$na zatita <npr% svjedo$enje na zatvorenoj sjednici, distorzija glasa i lica, dodjeljivanje pseudonima= ili drasti$nije mjere zatite <npr% da se svjedok odmah izvede iz tog podru$ja, da #ude preseljen u tre@u zemlju, ili da promijeni identitet=% Istra1itelj ne #i tre#ao nita o#e@avati vezano za zatitu i sigurnost svjedoka prije nego to se posavjetuje s odgovaraju@im nadreEenim u vezi s vrijedno@u svjedo$enja tog svjedoka% .to je prije mogu@e tre#alo #i se savjetovati s Bdjelom za 1rtve i svjedoke Suda <VYS=, ili odgovaraju@im vlastima, da #i se omogu@io konstruktivni dijalog i djelovanje% Istra1itelji #i tre#ali #iti svjesni toga da sudije ne@e #lagonaklono gledati na o#e@anja zatite z#og toga to @e mo1da smatrati da oni tre#aju odrediti odgovaraju@e zatitne mjere% Mjere koje su poduzete da #i se pomoglo svjedocima, uklju$uju@i zatitne mjere, od#rana #i kasnije mogla protuma$iti kao podstrek svjedoku da svjedo$i na na$in koji pogoduje optu1#i% Istra1itelji #i stoga tre#ali voditi detaljne #iljeke svih kontakata sa svjedocima% Mogu@i su razli$iti nivoi zatite, ovisno o stepenu rizika% Mjere #i tre#ale #iti srazmjerne- to je oz#iljnija prijetnja, to je drasti$niji na$in na koji na nju tre#a odgovoriti% Na kraju odluku da se pru1e zatitne mjere donosi Bdjel za 1rtve i svjedoke vansudski, ili sudije, ali to kakva @e #iti njihova odluka, uveliko ovisi o pripremi koju su o#avili istra1itelji, koji #i tre#ali pru1iti uvjerljive dokaze potre#ne da #i se opravdao odgovaraju@i pravni lijek% Ukoliko se nekom svjedoku prijeti, mogu@e je da tre#a #rzo poduzeti mjere% /itno je da svjedoci znaju kako kontaktirati Sud, ili lokalne vlasti, u hitnim slu$ajevima% ednako je va1no da oso#lje zadu1eno za istragu pripremi odgovaraju@e procedure koje @e omogu@iti #rzo reagovanje%

?3%

?*%

?5%

?7%

1#9#- =a i a osje ljivi' izvora i ranjivi' svjedoka

??%

Kesto svjedoci ili osjetljivi izvori pru1aju Sudu in;ormacije i dokaze uz veliki li$ni rizik, opasnost za njihove porodice ili, u nekim slu$ajevima, organizacije% 4rihvativi takvu pomo@ od pojedinaca pod takvim uvjetima, vlasti imaju moralnu o#avezu zatititi te pojedince da im se ne #i dogodilo nikakvo zlo z#og toga to su pru1ili takve in;ormacije%

1#9#% Pripreme za razgovor sa svjedo)ima

?9%

4rije odlaska na teren radi razgovora sa svjedocima, istra1itelji #i tre#ali imati dogovorenu strategiju za identi;ikaciju ciljeva istrage% Bsnove te strategije postavlja tu1ilac koji koordinira rad istra1itelja i analiti$ara% (akoEer je #itno da se razli$iti istra1ni timovi meEuso#no koordiniraju vezano za pitanja ko @e

*3

IV% Istraga
pratiti koje po$inioce% U praksi je #ilo poteko@a kada je jedan tim razgovarao sa svjedokom s kojim je drugi tim razgovarao kao sa osumnji$enim% ?>% (re#alo #i iz#jegavati viestruke izjave% Stoga je do#ra praksa da jedna oso#a koja ima pregled teku@ih istraga i optu1nica koordinira uzimanje izjava od svjedoka% 2ko se to ne mo1e posti@i z#og o#ima istraga, jo je va1nije da postoji do#ar sistem voEenja rada sa svjedocima% 4riprema prije razgovora je klju$na% Svi koji odlaze na teren morali #i prije toga #iti iscrpno o#avijeteni, a ta #i in;ormacija tre#ala sadr1avati analizu materijala koji ve@ postoji u ustanovi i pregled svih materijala i njihov zna$aj za predmet% In;ormacija #i takoEer tre#ala uklju$iti de;iniciju o#ilje1ja po$injenih krivi$nih djela, $injenica koje je potre#no do#iti od svjedoka, i o#razac po kojem su krivi$na djela $injena% 8o#ra priprema zahtijeva da se $itavom oso#lju da dovoljno vremena da pro$itaju sav raspolo1ivi materijal% Kitanje #i tre#alo #iti usmjereno na vie od pojedinosti samo tog predmeta, i tre#alo #i pomo@i da se oso#a koja @e o#avljati razgovore upozna s mjestom zlo$ina% U idealnom slu$aju, oso#a koja o#avlja intervju tre#ala #i #iti poslana na mjesto zlo$ina da #i se upoznala s po$injenim krivi$nim djelima, zemljom, kulturama, itd% 8io istra1nog sistema tre#ao #i #iti i mentorski program tako da se novom oso#lju dodjeljuju mentori koji @e im pomo@i da nau$e kako razgovarati sa svjedokom% Novo oso#lje #i tre#alo po$eti promatranjem mentora u razgovoru sa svjedocima, i tek nakon toga voditi svoje prve razgovore pod nadzorom mentora% Nije dovoljno o#u$iti oso#lje kako da pristupe i razgovaraju sa 1rtvama seksualnog nasilja, nego i sa svjedocima koji su pre1ivjeli druge vrste trauma% Bso#lje tre#a o#u$iti i kako da piu jasne, logi$ne i sa1ete izjave% Bso#lje takoEer tre#a uputiti kako da koriste usluge i rad prevodilaca% Na primjer, istra1itelji C tu1ioci C analiti$ari #i tre#ali prije razgovora raditi s prevodiocima da #i de;inirali parametre i ciljeve razgovora% 4rije po$etka razgovora, svjedoka tre#a zamoliti za identi;ikaciju% Uvjerivi se u identitet svjedoka, istra1itelji mogu iz#je@i mogu@nost pogreke u vezi s identitetom svjedoka%

?A%

?,%

9+% 93%

1#9#0 Razgovor sa svjedo)ima

9*%

Na$in voEenja razgovora sa svjedocima i sadr1aj izjava koje proisteknu iz razgovora je od klju$nog zna$aja za uspjeno voEenje predmeta% Svaki pravni sistem ima svoje uvjete i pravila o postupku i dokazima koji ureEuju i postupak uzimanja izjava, koji mo1e uklju$ivati i pose#ne mjere u ispitivanju osumnji$enih i optu1enih oso#a% 4ose#na pa1nja mora se posvetiti razgovorima s traumatiziranim svjedocima, jer mnogi od njih nisu samo izgu#ili prijatelje i rod#inu ve@ im je suko# mo1da unitio $itav 1ivot% Uz to, istra1itelji moraju #iti svjesni $injenice da su 1rtve seksualnog nasilja, i mukog i 1enskog spola, mo1da izlo1eni drutvenoj ili kulturnoj stigmatizaciji% Na MKS !u izjave od svjedoka o#i$no uzima istra1itelj ili tu1ilac koji rade s prevodiocem% 8o#ra je praksa da izjave uzimaju istra1itelji, a ne tu1ioci, tako da oni po potre#i mogu svjedo$iti o uvjetima pod kojima je izjava uzeta% (re#a nastojati da se iz#jegne stavljanje prevodilaca u poziciju da moraju #iti pozvani kao svjedoci% B#i$no nije neophodno da sa 1enskim svjedocima razgovara 1ensko oso#lje, a muko oso#lje sa mukarcima% MeEutim, unutar razumnih granica, tre#a dopustiti svjedokuCinji da oda#ere spol istra1itelja s kojim @e razgovarati, i njegoveCnjene 1elje tre#a oz#iljno razmotriti% /itno je prikupljati in;ormacije od svjedoka u hronolokom slijedu, $ak i ako je razgovor vie tematski% MeEutim, ukoliko se svjedok ne sje@a datuma, istra1itelj ih ne smije pokuati sam navesti% Nadalje, razgovor

95%

97%

9?%

**

5. Prikupljanje in&ormacija
#i tre#ao po$eti s po$etnim paragra;om u kojem @e se navesti li$ni podaci svjedoka, njegove kvali;ikacije, iskustvo i stru$nost% Bstali paragra;i #i tre#ali #iti numerirani radi lakeg snala1enja u upu@ivanju na izjavu% 99% 9>% Izjava #i tre#ala #iti pisana rije$ima svjedokaM para;raziranje #i se tre#alo iz#jegavati kada god je to mogu@e% Uz to, izjava #i se tre#ala za#ilje1iti i potpisati na jeziku koji svjedok razumije% Ukoliko to nije mogu@e, izjavu #i svjedoku tre#ao pro$itati prevodilac, a detalji pregledanja i potpisivanja #i tre#ali #iti za#ilje1eni u samoj izjavi% Veoma je #itno da istra1itelj iz#jegne unakrsno ispitivanje svjedoka tokom razgovora% (o tre#a da radi samo advokat na sudu% Istra1itelji, meEutim, imaju o#avezu da provjere one rije$i svjedoka koje im se $ine nevjerovatnima ili koje su proturje$ne s in;ormacijama koje poznaju iz drugog izvora% MeEutim, prije nego se svjedoku iznese neka verzija dogaEaja, #itno je prvo dopustiti svjedoku da predstavi svoje viEenje onoga to se desilo% Va1no je znati da @e se #iljeke istra1itelja, ako vodi #iljeke, mo1da morati o#jelodaniti u kasnijoj ;azi postupka, mada to ne mora #iti zakonski uvjet u svakom nacionalnom pravnom sistemu% Razgovor sa svjedocima je nu1no timski rad% (im mora #iti dovoljno ;leksi#ilan da oda#ere naj#olju oso#u za voEenje razgovora% Kada se sastavljaju timovi, va1no je voditi ra$una o jakim i sla#im stranama $lanova tima kao i o statusu svjedoka <npr% je li rije$ o svjedoku o #azi zlo$ina, politi$aru visokog ranga ili stru$njaku=, i misliti na to da ne mora ista oso#a voditi razgovor o svim temama% Va1no je ocijeniti i vrednovati razgovor kada #ude zavren% Snimanje o#i$nih razgovora sa svjedocima ima svoje prednosti i mane, te se ne mo1e op@enito preporu$iti da se svi razgovori snimaju% Bdluka o tome da li @e se snimati mora ovisiti od pojedina$ne situacije% 4rednosti snimanja su da snimak poma1e sa$uvati integritet procesa razgovora, umanjuje utjecaj #udu@ih izazova, i omogu@ava #rzo dostavljanje dokaza od#rani u slu$aju kada je alternativa $ekati da se dovri i prevede pismena izjava% Nedostatak je taj da mnogi svjedoci nevoljko razgovaraju dok ih se snima, koritenje snimljenih razgovora ako se radi o dugim razgovorima je komplicirano, a izrada transkripta je oz#iljan nedostatak koji mo1e uzrokovati kanjenja% Ipak, 4ravilnik Suda zahtijeva da se prilikom svakog ispitivanja osumnji$enih pravi zvu$ni ili video zapis% (okom razgovora sa svjedocima mo1da @e #iti potre#no ustanoviti identitet optu1enog pomo@u ;oto panela s ;otogra;ijama na kojima @e svjedok vidjeti vie razli$itih oso#a% (akva procedura o#i$no nije potre#na, niti pogodna, ukoliko je optu1eni do#ro poznat svjedoku% U svakom slu$aju, ukoliko svjedok ima pro#lema sa identi;ikacijom, te #i se poteko@e tre#ale za#ilje1iti u izjavi svjedoka% Ukoliko je to mogu@e, po1eljno je da se pravi video zapis procesa identi;ikacije da #i se iz#jegli nesporazumi o tome ta se desilo% (u1ilatvo MKS !a razradilo je detaljno internu proceduru kojom je ureEen postupak identi;ikacije na terenu% U toj proceduri se vodi ra$una o razlici izmeEu o#i$ne identi;ikacije i prepoznavanja pojedinaca koji su ve@ poznati svjedoku% Da o#i$nu identi;ikaciju se od istra1itelja o$ekuje da pripreme nekoliko panela s ;otogra;ijama koje @e svjedoku pokazati na kontroliran i stadardiziran na$in zamiljen tako da ni istra1itelj ni prevodilac ne #i kojom rije$ju ili pokretom utjecali na svjedoka% Ne@e uvijek #iti mogu@e razgovarati o$i u o$i sa svjedokom% 4onekad @e se razgovori morati voditi tele;onom, a ponekad je dostupna i oprema za video kon;erenciju%

9A%

9,% >+%

>3%

>*%

>5%

*5

IV% Istraga
1#9#& .ilje6enje kon aka a sa svjedo)ima

>7%

>?%

8a #i se pridr1avali naj#oljih praksi za voEenje razgovora sa svjedocima, veoma je #itno da se razvije do#ar sistem upravljanja svjedocima <YMS= u kojem se evidentiraju svi podaci o svjedocima i detalji kontakata istra1itelja s njima% (akav sistem #i tre#ao postojati prije po$etka razgovora sa svjedocima% Klju$no je da sistem voEenja svjedoka sadr1i protokole za unos podataka, kako #i se podaci uvijek unosili u standardiziranom ;ormatu% U vezi sa svjedocimaCpotencijalnim svjedocima, sistem za upravljanje svjedocima #i tre#ao sadr1avati slijede@e podatke#iogra;ske podatkeM kontakt podatke <tele;onC;aksCe!mail adresa=M kontakt oso#u <tako da drugi koji 1ele kontaktirati svjedoka znaju kako da to u$ine=M evidenciju svakog kontakta sa svjedokom kao i predmeta kontaktiranjaM predmeteCistrage za koje je izjava svjedoka vezana i da li je svjedok voljan svjedo$itiM #ilo kakve pose#neCsigurnosne #rige vezane za svjedokaM podatke iz pasoa za kasniju upotre#u od strane Bdjela za 1rtve i svjedokeM klasi;ikacija svjedoka, tj% o#i$an ili osjetljiv <potonji #i #ili oni koji #i #ili u opasnosti kad #i se saznalo za njihovu vezu sa Sudom=% Sistem upravljanja svjedocima je zamiljen tako da pomogne osigurati, u organizacijskom smislu, da su svi svjedoci Suda identi;icirani i mogu se pretra1ivati% 4rije kontaktiranja #ilo kojeg svjedoka, istra1itelji mogu pomo@u sistema za voEenje svjedoka provjeriti je li ta oso#a ve@ kontaktirana i ko ju je kontaktirao% U (u1ilatvu MKS !a, in;ormacije iz sistema upravljanja svjedocima su povezane elektronski s in;ormacijama koje posjeduje Sekretarijat koje uklju$uju, inter alia1 svjedo$enja svjedoka, dokaze koje je svjedok izveo na sudu, i dokumente svjedoka <izjave=% Spajanje podataka koje posjeduju tu1ilatvo, vije@a i sekretarijat ima svojih prednosti iako su te razne vrste dokaza sakupljane iz razli$itih razloga% Bdvojeno voEenje takvih podataka mo1e dovesti do dupliciranja, pogreaka i #iti nee;ikasno% 8ijeljenje in;ormacija <uz odreEena nu1na ograni$enja= se pokazalo kao mnogo #olja praksa% Uz to, do#ra je praksa voditi #azu podataka u kojoj se mo1e vidjeti prethodno svjedo$enje svjedoka% (u1ilatvo MKS !a danas posjeduje popis koji sadr1i sva imena svih svjedoka koji su svjedo$ili na MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju, sve predmete u kojima su svjedo$ili, mjere zatite koje su koritene i datume svjedo$enja% Bvaj popis trenutno prepoznaje 9%7A5 pojedina$nih svjedo$enja, a sastavljen je na osnovu raznih popisa svjedoka sa suEenja <i optu1#e i od#rane= i podatke o svjedocima koji su svjedo$ili na poziv vije@a% Korist ovog sistema je da tim za suEenje mo1e lako i #rzo odrediti je li predlo1eni svjedok ve@ prije svjedo$io% (o mo1e zna$iti zna$ajno ve@u e;ikasnost% Na primjer, #ez popisa, jedan veliki predmet #i mogao zahtijevati ru$no pretra1ivanje 5++ svjedoka tu1#e, za to mogu tre#ati sati posla% (ih istih 5++ tra1enja u pretra1ivanju centralnog popisa traje nekoliko minuta% Uz to, popis doputa lake nala1enje transkripata i dokaza za potre#e o#jelodanjivanja drugoj strani% 4opis se trenutno a1urira svakodnevno pra@enjem raznih suEenja koja su u toku, i u popis se unose potre#ni podaci o svjedo$enju, datumu iskaza i mjerama zatite% 4opis je koristan i po tome to omogu@uje (u1ilatvu da #rzo sortira i procijeni sve svjedoke u nekom predmetu%

>9%

>>%

1#7 Razgovor sa 6r vama seksualnog delik a

>A% Bru1ani suko#i $esto uklju$uju krivi$na djela seksualnog nasilja nad 1enama i mukarcima%

*7

5. Prikupljanje in&ormacija
>,% 4rikupljanje dokaza o krivi$nim djelima seksualnog nasilja u meEunarodnom krivi$nom pravu je jedan od najve@ih izazova sa kojima se istra1itelji susre@u% 4ostoje #rojne prepreke ] sigurnosne, politi$ke, kulturoloke, psiholoke i pro;esionalne ] koje utje$u na pristup tu1ioca dokazima o krivi$nim djelima seksualnog nasilja% asno shvatanje izazova omogu@it @e istra1iocu da razvija strategije kojim @e ih predvidjeti i pripremiti plan istraga prilagoEen kontekstu <vidi 2neks 5 F Vodei principi za razgo or sa !rt ama seksualnog delikta=%

1#$: Razgovor sa sudskim vje a)ima

A+% Sudski vjetaci se koriste zato da #i izveli dokaze, i dali svoje stru$no miljenje, u podru$jima koja zahtijevaju stru$ne vjetine ili znanja koje sud ne posjeduje% (im tu1ilatva na specijaliziranom sudu ili pose#nom odjelu za ratne zlo$ine, koji u istragama primjenjuje multidisciplinarni pristup, tre#ao #i unutar ustanove imati na raspolaganju to vie stru$njaka% MeEutim, tu1ilatvo tre#a i paziti na to da stru$njaci koji rade u ustanovi zadr1e odreEeni nivo odvojenosti koji im je potre#an da #i mogli svjedo$iti pred sudom% 2naliti$ari koji rade unutar ustanove mogu takoEer prikupljati dokumentaciju koja @e #iti potre#na stru$njacima pozvanim izvana% U kontekstu MKS !a vojni analiti$ari koji rade unutar ustanove su $esto sastavljali z#irke vojnih dokumenata za vojne stru$njake koji su pozivani izvana, kao iskusniji i stru$niji, da daju iskaz kao vjetaci <npr% vezano za pitanja komande i kontrole=% Interna politika i procedura koju je (u1ilatvo usvojilo vezano za rad s vjetacima naglaavavjetaci tre#aju posjedovati odgovaraju@e kvali;ikacije u vezi s temom o kojoj @e svjedo$itiM vjetaci svoje miljenje tre#aju iznositi nepristrasno i djelovati u svrhu pravdeM stranka u sporu radi pomo@i sudijama mo1e anga1irati i interne i vanjske stru$njake ukoliko posjeduju stru$no znanje, vjetinu ili o#u$enost koja je #itna za sporno pitanjeM vjetaci tre#aju svoje miljenje iznijeti na transparentan na$in, o#janjavaju@i $injenice na koje se oslanjaju i metode koje su koristili da #i doli do svojih zaklju$akaM vjetaci #i tre#ali #iti u potpunosti in;ormirani o pitanjima koja su tema svjedo$enja% Kada vanjski vjetaci usko saraEuju s analiti$arima koji rade u ustanovi, do#ra je praksa pripremiti dva izvjetaja, tako da se rad analiti$ara <o#i$no prikupljanje i pripremanje materijala za vanjske vjetake= spoji sa stru$nim miljenjem vanjskog vjetaka% MeEutim, va1no je osigurati da analiti$ar ne pokuava utjecati na #itni sadr1aj izvjetaja vanjskog vjetaka%

A3%

1#$$ Razgovor s osumnjienima

A*% MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju je stvorio pose#na pravila za razgovor sa osumnji$enima, tj% s oso#ama za koje tu1ilac posjeduje pouzdane in;ormacije koje ukazuju na to da su te oso#e po$inile krivi$no djelo u nadle1nosti Suda% 4rakse iznesene u dijelu teksta o razgovoru sa svjedocima u vezi s pripremanjem razgovora, radu s prevodiocima i sadr1ajem izjava mogu se primijeniti i na razgovore s osumnji$enima% MeEutim, z#og pose#nog statusa osumnji$enih, (u1ilatvo MKS !a je stvorilo pose#na pravila za razgovor s osumnji$enima% Smjernice meEu ostalim naglaavaju slijede@e ta$keprije razgovora, istra1itelj mora odrediti da li se oso#a s kojom @e razgovarati tre#a smatrati osumnji$enim u skladu sa 4ravilnikomM za odluku za razgovor s osumnji$enim potre#no je prethodno ishoditi odo#renje viih rukovodilacaM na po$etku razgovora s osumnji$enim, istra1itelj mora #iti siguran da je osumnji$eni u potpunosti svjestan i da razumije svoja prava prema 4ravilniku MKS !a% Ukoliko se tokom razgovora s o#i$nim svjedokom status te *?

A5%

IV% Istraga
oso#e promijeni i svjedok postane osumnji$eni, tu oso#u tre#a odmah uputiti u njegova prava prema 4ravilnikuM kada je u razgovor uklju$en i #ranilac, #ranilac #i tre#ao #iti prethodno o#avijeten o na$inu voEenja postupka razgovoraM tre#a napraviti audioCvideo zapis razgovora s osumnji$enimM osumnji$enom tre#a #lagovremeno dati kopiju traka i tampani transkript% Rijetko, inkriminiraju@e izjave koje je dao osumnji$eni mogu #iti potre#ne u predmetu protiv nekog optu1enika% U takvoj situaciji, osumji$enima se o#i$no daje transakcijski imunitet od krivi$nog progona kao na$in da se do#ije njihova saradnja% MeEutim, takav imunitet se davao rijetko, i samo uz prethodno odo#renje tu1ioca%

A7%

3#
A?%

Upravljanje in2orma)ijama
Istragama se do#iva velik #roj in;ormacija i dokaznog materijala% Iako istra1itelji MKS !a u po$etku nisu o$ekivali da @e na@i puno pa1ljivo voEene dokumentacije vezane za zlo$ine koji su predmet njihove istrage, dokazni materijal koji je prikupljalo (u1ilatvo s godinama je dosegao gotovo osam miliona strana% B#raEivanje ovako o#imnog materijala #ilo je veoma zahtjevno imaju@i u vidu $injenicu da je Sud ustanovljen na po$etku ere uvoEenja modernog uredskog poslovanja kroz automatizaciju i kompjuterizaciju% Strahovi vezani za sigurnost osjetljivih in;ormacija takoEer su doveli do toga da su in;ormacije kojima raspola1u timovi izolirane od drugih in;ormacija% /ilo je potre#no mnogo godina da se po$ne njegovati o#i$aj razmjene in;ormacija i uspostavi kompjuterski sistem koji omogu@avaju istra1iteljima i tu1iocima da upisuju in;ormacije u sistem i vade in;ormacije iz sistema% Kako #i se iz#jeglo stvaranje velikog #roja sla#o ili samo djelomi$no povezanih podataka, neophodno je da tu1ilatvo i istra1iteljski timovi osiguraju adekvatno upravljanje svim dokumentima koji su u njihovom posjedu% 4rimjerice, na duplikate dokumenata se lako nailazi, ali postojanje duplikata mo1e dovesti do kon;uzije, stvoriti nepotre#nu o#avezu prevoEenja i jako ih je teko ukloniti iz sistema% Stoga je kvalitetno upravljanje dokumentima jako va1no i #ilo koji drugi sud tre#ao #i raditi prema standardima industrije automatizacije uredskog poslovanja i o#rade in;ormacija%

3#$ =a i a osje ljivi' in2orma)ija

A9% A>% In;ormacije i dokazi do#iveni od ugro1enih svjedoka i iz osjetljivih izvora mogu #iti u o#liku izjave svjedoka, dokumenata, izvjetaja eksperata, o#avjetajnih izvjetaja, presretnutog materijala, ;otogra;ija, itd% Mora se pose#no voditi ra$una da se takve in;ormacije $uvaju na sigurnom mjestu% Najosjetljiviji materijali tre#ali #i se $uvati u zaklju$anom se;u kojem #i imao pristup samo ograni$eni #roj klju$nih i imenovanih uposlenika% Bsjetljivi materijali u elektronskom ;ormatu kojima @e pristup takoEer #iti ograni$en #i se tre#ali zatititi lozinkom% U slu$aju povjerljivih in;ormacija koje daje neko tijelo dr1avne vlasti ili NVB u skladu s uvjetima pravila >+ ili nekog drugog odgovaraju@eg pravila, korisno je imenovati o;icira za vezu koji @e s takvim tijelom odr1avati individualni kontakt% (akoEer #i moglo #iti korisno sklopiti pismeni sporazum sa pru1aocem osjetljivih in;ormacija% Va1no je voditi detaljnu evidenciju svih pohranjenih povjerljivih in;ormacija% (re#alo #i da postoji odvojena evidencija za svakog davaoca in;ormacija u skladu s pravilom >+, koja @e sadr1avati podatke o svim

AA%

A,%

*9

0. 6pra ljanje in&ormacijama

dokumentima koji su zaprimljeni, podatak da li je odo#ren za koritenje na sudu, da li je s istim upoznata od#rana, te kada je upotrije#ljen kao dokazni materijal% asno je da #i s takvom evidencijom tre#alo postupati s istom pa1njom kao i sa samim osjetljivim in;ormacijama%

3#- Rukovanje( obrada i po'ranjivanje dokaznog ma erijala

,+% Ishod suEenja za ratne zlo$ine zavisit @e od dokaznog materijala koji je prezentiran na sudu% Bd klju$ne je va1nosti da (u1ilatvo uvede sistematske i e;ikasne postupke za prikupljanje, o#radu, pohranjivanje i lociranje materijala koji su identi;icirani kao dokazi% Izvori dokaza mogu #iti vrlo iroki i raznoliki% 4rvo, tu su dokumenti koji su istorijski zapis onoga to je re$eno, uraEeno, nareEeno i o $emu je izvjetavano u to vrijeme% Izvori za ovu vrstu dokaza mogu se na@i u arhivama, dnevnicima, dnevnim za#iljekama i knjigama, vojnim izvjetajima, situacijskim izvjetajima, depeama, zapisnicima sa sjednica dr1avnih tijela, dokumentima komande i kontrole, meEunarodnim izvjetajima, ;otogra;ijama i video zapisima, presretnutom materijalu i u otvorenim izvorima% 8okazni materijal se mo1e na@i i u kompjuterskoj opremi, odje@i, #alistici, metalu u tragovima i vatrenom oru1ju, koji su naEeni na mjestu izvrenja krivi$nog djela i na drugim mjestima% (u1ilatvo je ;ormiralo Bdjel za dokazni materijal s ciljem da osigura centralnu kontrolu i adekvatno rukovanje svim dokaznim materijalom koje je dostavljen (u1ilatvu% Bdjel za dokazni materijal #io je zadu1en za standardizaciju postupaka prikupljanja dokaznog materijala% 4rije dostavljanja dokaznog materijala Bdjelu za dokazni materijal, kreira se elektronski mini indeks in;ormacijski ;ormular <MI6= i prila1e uz dokazni materijal% Kada se dokazi zaprime, ispe$ate se, da im se re;erentni #roj i unesu se u #azu podataka% Bno to se na prvi pogled $ini kao jednostavan proces u praksi je kompleksan poduhvat sa dalekose1nim e;ektima na sudski postupak i resurse% Nekvalitetno upravljanje dokumentima dovodi do nee;ikasnosti i gu#itka povjerenja u sposo#nost sistema da pronaEe in;ormacije% U najgorem slu$aju, nepoznavanje $injenice koji dokazni materijal postoji ili na koji na$in su dokumenti koriteni u prolosti mo1e utjecati na sudski postupak%

,3%

,*%

3#% !on inuirani nadzor nad dokazima

,5% D#og prigovora do kojih u #udu@im sudskim postupcima mo1e do@i u vezi s na$inom na koji je prikupljan dokazni materijal, do#ra je praksa uvoEenje detaljno osmiljene procedure prema kojoj @e se voditi kontinuirana evidencija zadu1enja nad svakim pojedina$nim dokazom% Vode@e smjernice (u1ilatva u tom smislu naglaavajukontinuirani nadzor nad dokazima po$inje u momentu prikupljanja dokaznog materijala, a traje i nakon trenutka njegovog prezentiranja suduM kontinuirani nadzor nad dokazima ne #i se smio prekidati, a dokazni materijal mora #iti na sigurnom mjestu cijelo vrijemeM sva kretanja dokaznog materijala moraju se evidentirati, a dokumentacija vezana za kontinuirani nadzor nad dokazima mora #iti spremna i na raspolaganju za potre#e suda% (ri primarne analiti$ke ;unkcije, koje se mogu svrstati pod iroki pojam [analiza o#avjetajnih podataka[, presudne su u istrazi i gonjenju ratnih zlo$ina% (o suvojna analizaM politi$ka analizaM kriminalisti$ka analiza% *>

3#0 ,naliza dokaznog ma erijala

,7%

IV% Istraga
,?% Vojnom analizom nalazi se predmet istrage i mo1e dovesti do krivi$nog gonjenja u predmetu koji uklju$uje vojnu dimenziju, a analiza mo1e sadr1avati detaljni pregled dogaEaja, li$nosti, organizacija i krivi$nih djela% Vojni analiti$ar @e ispitati de jure i de &acto pitanja koja se odnose na krivi$na djela, oso#e koje #i mogle #iti ciljevi istrage i dogaEaje koje @e istra1ivati tu1ilatvo, te davati rezultate svojih analiza od najranijih ;aza istrage ili procjene do iznoenja analiza pred sudom za stranu optu1#e% Vojni analiti$ar takoEer pru1a pomo@ u monitoringu, istra1ivanju i savjetovanju tu1itelja u ;azi od#rane na suEenju% 4oliti$ka analiza ;unkcionira na isti na$in, ali se ;okusira na pitanja politike i rukovodstva% Kriminalisti$ka analiza osigurava timovima za istragu i krivi$no gonjenje detaljno i sveo#uhvatno poznavanje predmeta, naro$ito u smislu ponaanja optu1enog, uloge i polo1aja optu1enog u odnosu na navodnu #azu zlo$ina i redoslijed dogaEaja% Kriminalisti$ki analiti$ar vri analizu pojavnih o#lika krivi$nog djela, povezanosti optu1enog s #azom zlo$ina i s drugim pojedincima, kao i kontekstualnu analizu dogaEaja navedenih u optu1nicama% U svakoj od ovih disciplina, ;okus rada analiti$ara zavisi od ;aze u kojoj se predmet nalazi, tj% da li je u pitanju istragaCpretpretresni postupak pred sudom, glavni pretres ! izlaganje optu1#e, glavni pretres! izlaganje od#rane, ili 1al#a% U ;azi istrage i pretpretresnog postupka, analiza je usmjerena na ocjenu in;ormacija, identi;ikaciju manjkavosti dokaza, identi;ikaciju izvora, ocjenu svjedoka, pomo@ kod razgovora sa svjedokom, te u nekim slu$ajevima, na pripremu izvjetaja [vjetaka[% Kada se identi;iciraju manjkavosti u in;ormacijama i izvori, od analiti$ara se o$ekuje da pru1e podrku u prikupljanju novih materijala, npr% na misijama pretresa i zapljene% U tom smislu, mora se prona@i #alans izmeEu uredskog i terenskog rada analiti$ara% Veliki dio posla odnosi se na istra1ivanje dokumenata koji @e u predmetu #iti koriteni kao dokazi, paze@i na o#avezu da se drugoj strani o#jelodane dokazi koji oslo#aEaju od krivnje%

,9% ,>%

,A%

,,%

3++% U ;azi glavnog pretresa, analiti$ar se ;okusira na pra@enje suEenja, pru1anje pomo@i u pripremanju svjedoka, u nekim slu$ajevima i na davanje iskaza pred sudom, a potom, to je takoEer va1no, na pra@enje izlaganja od#rane na pretresu, kako #i pomagao viem zastupniku optu1#e u davanju odgovora na pitanja koja se postave u sudnici% .iroko poznavanje predmeta i dokaza tu1ilatva presudno je u ovoj ;azi sudskog postupka% 3+3% Uloga analiti$ara za vrijeme postupka 1al#e je vie ad hoc, gdje analiti$ar o#i$no poma1e odjelu za 1al#e svojim irokim poznavanjem predmeta i identi;iciranjem dokumenata% 3+*% Ukratko, generi$ki pregled ;unkcije analiti$ara je da- pojednostavi ili smanji o#im kompleksne i #rojne dokumentacije, identi;icira klju$ne pojedinosti, identi;icira nedosljednosti i manjkave in;ormacije, te pru1i podrku timovima za istragu i suEenje% 2ko analiti$ar svoj rad o#avlja kvalitetno, njegova ocjena relevantnosti in;ormacija <tj% dokaza= mo1e #iti veoma vrijedna i mo1e pomo@i u prezentiranju te analize na koherentan na$in% 3+5% Ieneri$ke aktivnosti analiti$ara o#uhvatale #i ocjenu dokumenataM upravljanje dokumentimaM planiranje i upravljanje prikupljanjem dokumenataM razgovori <svjedok, osumnji$eni, vjetak=M pru1anje razli$ite tehni$ke podrke u predmetima <prema stru$nim znanjima koja posjeduje=%

*A

:. Va!nost demogra&skog dokaznog materijala

5#

+a6nos demogra2skog dokaznog ma erijala

3+7% 4ored o#aveze dokazivanja da su mnogi nedu1ni civili u#ijeni u oru1anom suko#u, optu1#a @e mo1da morati dokazati da je veliki #roj civila #io deportiran ili prisilno premjeten% Bvaj zadatak je kudikamo laki ako u okviru (u1ilatva postoji pose#an demogra;ski odjel% Dadaci demogra;a u (u1ilatvu MKS !a o#uhvataju prikupljanje, organiziranje i $uvanje demogra;skog materijala za koritenje u (u1ilatvuM statisti$ke analize tog materijalaM ocjena demogra;skih posljedica suko#a iz 3,,+!ih godinaM pripremanje izvjetaja vjetaka i istra1iva$aM svjedo$enje vjetakaM ocjena demogra;skih dokaza koje je izvela od#ranaM kontaktiranje s drugim odjelima (u1ilatva u vezi sa statistikom stanovnitvaM ostale zadatke% 3+?% Da vrijeme svog postojanja, 8emogra;ski odjel <8U= je izradio vie metoda i postupaka koji su se pokazali dragocjeni za rad (u1ilatva, te se stoga mogu preporu$iti drugima koji rade na procesuiranju ratnih zlo$ina i drugih o#lika krenja meEunarodnog humanitarnog prava%

*,

IV% Istraga

IV% 2neks 3- 4lan istrage

^

Prije pokretanja .ilo kak e zna)ajne istra!ne radnje1 tre.ao .i se izraditi1 prodiskutirati i odo.riti od strane ruko odst a i,eg ni oa detaljan i s eo.uh atan plan istrage. # rha plana istrage je da razjasni ,ta e .iti cilje i istrage i kojim metodama e se prikupljati dokazi. ;ada se plan odo.ri1 on tre.a .iti prakti)an i koristan odi) za istra!itelje1 analiti)are i pra nike koji su akti no uklju)eni u istra!ne radnje. Plan istrage tre.ao .i sadr!a ati sljedee komponente: _ sa!etak predlo!ene istrage _ osno na pitanja _ pra ni ok ir plana istrage _ teze o odgo ornosti _ mogua kri i)na djela koja su po)injena i njiho a pra na o.ilje!ja _ pra ci istrage <npr. kori,tenje para ojski od strane isoko pozicioniranih politi)ara= _ sa!etak cilja istrage _ sa!etak onoga ,to je trenutno poznato _ oso.e )ije akti nosti e .iti predmet istrage _ potencijalni s jedoci _ &izi)ki dokazni materijal _ potencijalni dokazi u o.liku dokumenata _ sa!etak zadataka koje tre.a preduzeti u sklopu istrage _ resursi koji e se koristiti u pro o$enju istrage _ plan implementacije _ komentari nakon pregleda plana _ odo.renje ruko odst a i,eg ni oa _ periodi)ne preglede rezultata istrage #a!etak predlo!ene istrage: # aka istraga e .iti samo jedna u nizu istraga tu!ioca1 koji ima odgo ornost da pro ede pra i)nu i s eo.uh atnu istragu u ezi s ih na oda o kr,enjima pra a otkri enim za rijeme njego og mandata. 6 sa!etku se identi&iciraju parametri i predmet konkretne istrage kako .i se pomoglo ruko odiocima i,eg ni oa u koordinaciji i,e istraga koje se pro ode. *sno na pitanja: 6 s akoj istrazi posta lja se nekoliko osno nih pitanja na koja se istra!itelji nadaju odgo oriti prikupljanjem jerodostojnih i pouzdanih dokaza. * a osno na pitanja tre.a jasno &ormulisati i po potre.i pojasniti. >ez jasne &ormulacije pitanja na koja se tra!e odgo ori1 postoji elika jero atnoa da e u istrazi nedostajati &okus koji je neophodan za uspje,nu i e&ikasnu identi&ikaciju i prikupljanje dokaza koji su potre.ni da se na njih odgo ori. Pra ni ok ir plana istrage: # aka istraga mora identi&icirati rele antne pra ne za.rane koje .i mogle .iti predmet .udueg kri i)nog gonjenja. 5e&inicije me$unarodnih kri i)nih djela jo, u ijek se raz ijaju i s aka no a presuda zna)ajno pridonosi razumije anju onoga ,to je potre.no da se ta kri i)na djela doka!u. # o.zirom na )injenicu da su o i pra ni u jeti )esto predmet spora izme$u samih sudija i pra nika koji nastupaju pred sudom1 .itno je da

5+

^ ^

plan istrage onima koji pro ode istrage ponudi prakti)ne de&inicije o.ilje!ja kri i)nih djela1 kao i da taksati no na ede rste dokaza koji e jero atno .iti rele antni za s ako od tih o.ilje!ja. Primjerice1 u ezi s ut r$i anjem postojanja zajedni)ke namjere kod i,e oso.a koje su .ile u)esnici udru!enog zlo)ina)kog poduh ata1 u planu .i tre.ale .iti na edene rste dokaza koje istra!itelji tre.a da potra!e1 kao ,to su presretnute komunikacije1 korespondencija1 ja ne i pri atne izja e koje pokazuju zajedni)ku namjeru1 itd. Pra ci istrage: Veina elikih istraga o.uh atit e nekoliko primarnih pra aca istrage. Primjerice1 u ezi s moguom odgo orno,u isoko pozicioniranih politi)ara za po)injena kri i)na djela1 mo!da e .iti neophodno od ojeno ispitati kri i)na djela po)injena od strane policije1 ojske i para ojnih snaga. # aki primarni pra ac istrage mo!e .iti do oljno pose.an da opra da zase.an plan istrage. # aka od o ih pose.nih ?podistraga? tre.ala .i se o.raditi u pose.nom dijelu plana u kojem e .iti jasno &ormulisani cilje i i metode na na)in kako je de&inirano dalje u tekstu. #a!etak cilje a: 6 o om dijelu se sumiraju cilje i odre$enog pra ca istrage. 6sko je po ezan s osno nim pitanjima koja se posta ljaju u istrazi i slu!i konkretnijoj de&iniciji cilje a odre$enog aspekta cjelokupne istrage. #a!etak onoga ,to je trenutno poznato: Ako je tu!iocu dat mandat da pro ede istragu1 jero atno je e na raspolaganju elik .roj in&ormacija iz razli)itih iz ora1 kao ,to su iz je,taji 67@a1 iz je,taji medija i dokumenti ne ladinih organizacija. Iz je,ta)i se s e i,e izla!u riziku u poku,aju da ja nosti pru!e pouzdane in&ormacije o suko.u. 6 o om jako .itnom dijelu prikuplja se ono ,to je trenutno poznato o predmetnim doga$ajima. Istraga se mora o.liko ati prema onom ,to je pouzdano poznato o doga$ajima. Iako e u eini slu)aje a to na kraju .iti samo in&ormacije koje su uputile na tra!enje drugih dokaza i kontekstualne in&ormacije1 prikupljanje tih in&ormacija i njiho a ocjena omogua a osmi,lja anje istrage na in&ormiran na)in. Aa rijeme s og mandata tu!ilac e pro esti i,e istraga. # aki put kada se planira no a istraga1 mora se poku,ati nai i ocijeniti rele antni dokazi koji su e prikupljeni u ok iru drugih istraga. *so.e )ije e akti nosti .iti predmet istrage: Plan istrage tre.ao .i openito opisati oso.e )ije e akti nosti .iti predmet istrage. Puna i pra i)na istraga ne .i tre.ala imati odre$en ?cilj? kao o.jekt istrage. Pozi i na me$unarodnu istragu )esto dolaze zajedno s ja nim istupima oso.a koje se smatraju najodgo ornijima. 7eprih atlji o je za nepristrasnog tu!itelja da ot ori odre$enu i ciljanu istragu o toj ili nekoj drugoj oso.i1 .ez o.zira na stepen e postojee osude ja nosti. Istraga .i tre.ala identi&icirati ,iroku kategoriju oso.a )ije e pona,anje .iti predmet istrage1 a na odre$ene oso.e .i se tre.ala usmjeriti samo ako tako nala!u rezultati istra!nih radnji. Primjerice1 istragom se mogu identi&icirati ?direktni &izi)ki po)inioci kri i)nih djela po)injenih 1.1.0+. u mjestu /? ili ? i,i ojni o&iciri koji su imali odgo ornost nad "2. korpusom.? Prerano su!a anje istraga odre$ene su.jekte nosi sa so.om rizik prigo ora za pristrasnost i oz.iljno naru,a a integritet istrage. Potencijalni s jedoci s kojima e se razgo arati: Imajui na umu gore pomenute dijelo e1 tre.ala .i se sa)initi lista potencijalnih s jedoka. * a lista tre.ala .i ne samo na esti imena oso.a ili kategorije oso.a s kojima e se razgo arati <npr. ?!rt e silo anja iz grada /?1 ili ?o&icir za logistiku "2. korpusa.?=1 e i pojasniti kak e podatke .i te oso.e mogle dati. * a in&ormacija mo!e se iz esti iz polo!aju na kojem je oso.a .ila1 iz ja nih istupa te oso.e ili kroz izja e drugih s jedoka. :izi)ki dokazni materijal: :izi)ki dokazni materijal je rlo )esto najpouzdaniji dokaz koji je na raspolaganju. Ako se prikupi1 o.radi i analizira na odgo arajui na)in1 on1 u eini slu)aje a1 predsta lja ) rst temelj za dono,enje zaklju)aka. 6 o om dijelu moraju se s eo.uh atno identi&icirati s i potencijalni iz ori &izi)kih dokaza. A.og njiho e osjetlji osti1 naro)ito za rijeme suko.a1 prikupljanje &izi)kih dokaza u ijek mora .iti prioritetna istra!na radnja. 6 o om dijelu1 tako$er .i se tre.ale de&inirati1 .arem generalno1 metode koje e se koristiti za prikupljanje o ih dokaza. 5okazi u o.liku dokumenata: Iskust o je jasno pokazalo da dokumenti predsta ljaju gla ni dio dokaza na o im

53

IV% Istraga
rstama su$enja. Veina kri i)nih djela koja su predmet istrage su kompleksna i rezultat su elikih kolekti nih poduh ata. *rganizacija i pro o$enje u djelo tak ih zlo)ina nemino no iziskuju proiz odnju dokumentacije. 6 o om dijelu taksati no tre.a na esti s e potencijalne iz ore o ak e dokumentacije1 kao i identi&icirati prepreke za njeno prikupljanje. 6 ratnom okru!enju1 postoji mogunost da e .iti te,ko identi&icirati i istra!iti mjesta gdje su pohranjeni o i dokumenti. 7eki dokumenti .it e predmet zakonskih propisa o nacionalnoj sigurnosti i iziski at e dugi proces da .i se do,lo u njiho posjed. 8esursi koji e se koristiti: ;ada se sa)initi lista zadataka1 tre.ali .i se identi&icirati resursi koji su potre.ni za ispunja anje o ih zadataka uz ,to i,e pojedinosti. Iako je pred i$anje st arnih resursa potre.nih za istragu te,ko i nesigurno1 tre.alo .i nastojati .arem pri.li!no odrediti na koje se resurse istraga mo!e osloniti. 3u!ilac1 koji mora podijeliti ograni)ene resurse na nekoliko istraga1 mora imati potre.ne in&ormacije kako .i mogao donijeti odgo arajuu odluku. Istraga .i tako$er mogla iziski ati resurse koji nisu na raspolaganju u 3u!ila,t u. 8esursi kao ,to su anjski je,taci i la.oratorijska analiza1 tre.ali .i se identi&icirati i k anti&icirati e na po)etku istrage ako je to mogue. Implementacija plana: Va!no je razmisliti o implementaciji plana istrage. *penito re)eno1 s e zadatke tre.alo .i o.a iti prema rasporedu istrage. 7eki pra ci istrage mogu se temeljiti na rezultatima nekog drugog pra ca istrage. 6 o om dijelu1 tre.ali .i se identi&icirati o i remenski odnosi i ut rditi rok u kojem konkretna istra!na radnja mora .iti za r,ena. ;omentari nakon pregleda plana: Plan istrage .i se prije implementacije tre.ao pa!lji o i temeljito pregledati. 3o .i tre.ale uraditi i kolege i ruko odst o i,eg ni oa. 7a ni ou kolega1 tre.ao .i postojati konsenzus u smislu da su cilje i i metode istrage alidni i da se razumno mo!e jero ati da e .iti uspje,ni. 7a ni ou i,eg ruko odst a1 pregled se ne .i tre.ao .a iti samo cilje ima i metodama konkretnog plana1 e i sli)nostima s raznim drugim istragama koje se pro ode i moguim kon&liktima s tim istragama. Bdje god je to mogue1 tre.alo .i identi&icirati druge istrage koje se .a e sli)nim pitanjima i po ezati s njima1 kako .i cjelokupni rad .io e&ikasniji. 6 slu)aju potencijalnih suko.a izme$u razli)itih istraga <jedna istraga identi&icira / kao s jedoka1 dok druga identi&icira / kao mogui cilj istrage=1 to .i pitanje tre.alo rije,iti ruko odst o i,eg ni oa1 ako je to mogue1 ili u esti mehanizam pomou kojeg e se pratiti mogui suko. za rijeme trajanja o.je istrage. * aj proces pregleda tre.ao .i rezultirati pa!lji ije izra$enim planom istrage1 koji se potom mo!e odo.riti. *do.renja: Plan istrage tre.ao .i i &ormalno do.iti suglasnost me$u kolegama1 u i,em ruko odst u i od tu!ioca. # o.zirom na tro,ak i a!nost o ih istraga1 od presudne je a!nosti da se istrage ot araju samo nakon odo.renja i,eg oso.lja 3u!ila,t a. Periodi)ni pregled: 7akon po)etka istrage1 rezultati istrage tre.ali .i podlijegati k artalnom pregledu1 kako .i se ocijenio napredak u ispunja anju cilja istrage i koliko je istraga pro,irila kolekti no znanje o konkretnom doga$aju. Prilikom tak ih pregleda1 no o prikupljeni dokazi tre.ali .i .iti po od za izmjene plana istrage. Primjerice1 kategorija oso.a koja je predmet istrage remenom .i se tre.ala su!a ati jer no i dokazi upuuju na zaklju)ak koje oso.e jesu1 a koje nisu odgo orne. 3ako se raz ijaju i teze o na)inu po)injenja kri i)nih djela1 pa se neki istra!ni pra ci istrage mogu sigurno okon)ati1 a no i i precizniji ot oriti. #a!etak zadataka istrage koji se moraju ispuniti: 7a osno u trenutnog plana istrage1 tre.a sa)initi listu zadataka koji e .iti dodijeljeni pojedinim )lano ima tima. # aki zadatak mora sadr!a ati speci&i)ne zahtje e1 roko e za ispunjenje i o)eki ani rezultat rada.

5*

IV% 2neks *- Vode@i principi za ekshumaciju

^ ^ ^ ^ ^

^ ^ ^ ^

^ ^

Cogisti)ka podr,ka <npr. stolo i za mrt a)nicu1 oprema za rendgen i ree za tijela= tre.ala .i se koordinirati kako .i stigla ranije ili u isto rijeme kad i ljudski resursi. *sno na oprema <primjerice1 transportni kontejner s neophodnom opremom= tre.ao .i u ijek .iti na raspolaganju kako .i se omoguilo pro o$enje terenskih operacija u kratkom remenu. Prije po)etka rada1 tim .i tre.ao planirati operaciju i ut rditi koja mu je oprema potre.na. 3re.ale .i se u esti standardizirane procedure u idu pisanih protokola za ekshumacije i autopsije. * e procedure .i tako$er tre.ale o.uh atati postupak )u anja1 kontrole i o.rade dokaza. #tru)njaci <npr. radiolozi= e jero atno .iti na raspolaganju samo pri remeno. 7ai odgo arajue stru)njake i rotirati te!ak je zadatak. Idealno je e na po)etku sa)initi popis k ali&iciranih i slo.odnih stru)njaka i pred idjeti taka sistem pozi anja koji e omoguiti da ih se u kratkom roku mo!e poslati na teren. 6naprijed se tre.a po.rinuti za to da se mjesta ekshumacije o)iste od mina i drugih eksplozi nih napra a. I sami le,e i mogu .iti minirani pa .i timo i tre.ali .iti na oprezu u s akom trenutku. Idealno je identi&ikaciju posmrtnih ostataka r,iti kom.inacijom tradicionalnih metoda i analizom uzoraka 57;. 3re.a razmisliti o kori,tenju postojeih gro.lja kao mjesta za smje,taj neidenti&iko anih posmrtnih ostataka i za pri remeno i higijensko odlaganje le,e a prije pregleda. *prema mora odgo arati u jetima i ispunja ati minimalne kriterije. Vree i lijeso i moraju .iti o.ilje!eni odootpornim markerima. Cijeso i od i erice mogu .iti do oljni u mrt a)nici1 ali e se raspasti prilikom transporta tijela na ki,i. 3ijela .i se na kraju tre.ala ratiti rod.ini i lokalnoj zajednici da se sahrane prema njiho im !eljama. Dlano i tima1 od kojih neki mogu .ili mladi i neiskusni asistenti1 tre.ali .i ii na redo ite razgo ore koji e im pomoi da stres .ude manji.

55

IV% Istraga

IV% 2neks 5- Vode@i principi za ispitivanje 1rtava seksualnog delikta

^

Budite informirani o sigurnosnoj situa iji! 6naprijed prikupite ,to i,e in&ormacija o &izi)koj i psihi)koj sigurnosti pre!i jele oso.e1 uklju)ujui strane u suko.u1 status suko.a1 .lizinu mjesta grupe po)inilaca u odnosu na s jedoka1 odnos izme$u rele antnih u)esnika1 uklju)ujui .orce1 z ani)nike1 lidere u zajednici i porodicu s jedoka1 te strukturu zajednice i uloge unutar suko.a. Budite informirani o politi"kom kontekstu! 6naprijed prikupite ,to i,e in&ormacija o politi)kom okru!enju1 suko.u i geogra&iji1 moti ima strana u suko.u1 njiho om po ezano,u s drugima1 kao i o strukturi lokalnih i regionalnih lasti. Budite informirani o kulturnom kontekstu! Pripremite se tako ,to ete upoznati dru,t enu strukturu1 jerska u.je$enja i o.i)aje1 tradicionalne pozdra e1 adek atno opho$enje1 i metode kulturno osjetlji og uklanjanja prepreka. In&ormi,ite se o naj a!nijim doga$ajima u historiji i usmenim tradicijama. >udite ,to je i,e mogue s jesni ta.ua ezanih za spolno nasilje u zajednici iz koje pre!i jeli poti)e1 kao i dru,t enim posljedicama s jedo)enja o tak im doga$ajima. #e "inite tetu! 5ajte prioritet s jedoku1 a ne dokazu. *sna!ite s jedoka kroz po,ti anje i podr,ku1 koristei njene ili njego e rije)i umjesto s ojih. >udite strplji i. 7i,ta ne pretposta ljajte. 7emojte po!uri ati niti s jedoka niti se.e. Anajte kada se zausta iti. $odite ra"una o tome da trebate dobiti informirani pristanak! *sna!ite s jedoka na na)in da osta ite njemu da .ira kada e i kako razgo arati sa ama. 6 proti nom1 !rt a seksualnog nasilja mogla .i pono no do!i jeti traumu. Imajte na umu da istra!itelji imaju mo koja se mo!e upotrije.iti u do.re s rhe1 ali i u)initi ,tetu. Potrudite se da ni,ta ne o.ea ate i .udite oprezni i nastojte da iz.jega ate suptilnu prisilu. Budite upo%nati s pravom! 6 pra u istra!itelj mo!e nai nazna)ena o.ilje!ja kri i)nog djela koja e tre.ati dokazati. Integritet kona)nog ishoda razgo ora sa s jedokom tako e .iti .olji i sprije)it e se nepotre.na naknadna ispiti anja s jedoka za koje sam proces pri)anja s oje pri)e zna)i pono no pro!i lja ati doga$aje. Idealno je kada istra!itelji na teren ponesu kratki ?promemorij? u kojem su na edena o.ilje!ja kri i)nog djela i rste dokaza kojima .i se ta kri i)na djela mogla dokazati. 3ako1 za rijeme pauze u razgo oru1 istra!itelj mo!e konsultirati ?promemorij? i podsjetiti se ,ta .i tre.alo odmah razjasniti.

57

V% Bptu1nica
,# " anje spremnos i predme a####################################%& .# /p u6ni)e s velikim brojem aaka ###########################%4 C# !on)ep 8dovoljnog obavje enja8#############################%4 "%3 4ravno relevantne $injenice%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%59 "%* Vrste odgovornosti%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%5> 1# " andardiziranje 2ormi op u6ni)e##############################%9 3# "udijsko odobrenje op u6ni)e##################################%7 :%3 4ostupak potvrEivanja optu1nice%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%5, :%* 4ostupak potvrde optu1nice kao kontrolna ta$ka%%%%%%%%5, 5# Pobijanje op u6ni)e###############################################0: ;# "uop u6eni##########################################################0: <# "pajanje op u6bi###################################################0$ I# 8=apea>ene8 op u6ni)e ##########################################0$ J# Izmjena op u6ni)e#################################################0V. Aneks ": #tandardi pregleda optu!nice prije su$enja ........""

3%

Kao to je praksa u sistemima mnogih dr1ava, MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju iznosi navode protiv optu1enog u optu1nici% Bptu1nica je glavni instrument koji garantira pravo optu1enog [ da .ude pra o remeno i detaljno o.a ije,ten1 na jeziku koji razumije1 o prirodi i razlozima optu!.i proti njega? ! $lan *3 <7= <a= Statuta MKS !a% (u1ilatvo mora dokazati $injenice i navode iz optu1nice%

*%

5%

Bptu1nica ima tri glavne svrheosnov je za hapenje optu1enog, nakon to #ude potvrEenaM o#avjetava optu1enog o optu1#ama protiv njegaM osnov je predmeta optu1#e protiv optu1enog, a time i osnov za samo suEenje, nakon to se rijei pitanje prigovora na ;ormu optu1nice iCili zahtjeva za izmjenom optu1nice% Bptu1nica je osnovni dokument na koji se (u1ilatvo oslanja za o#avjetavanje optu1enog o postupku koji se pokre@e protiv njega% Bd presudne je va1nosti iz#je@i mogu@nost da se optu1#e mijenjaju i postanu [pokretne mete[, to #i ote1alo optu1enom da na njih odgovori%

,#
7%

" anje spremnos i predme a

U idealnom slu$aju, predmet #i tre#ao #iti spreman za suEenje prije podizanja optu1nice i cilj istrage (u1ilatva tre#ao #i #iti da prikupi sav neophodan dokazni materijal prije podizanja optu1nice% MeEutim, iskustvo MKS !a je pokazalo da se u velikim, kompleksnim predmetima ratnih zlo$ina istrage nastavljaju jo dugo nakon ;aze u kojoj je prikupljeno dovoljno materijala da #i podizanje optu1nice protiv optu1enog #ilo opravdano% U praksi, nije mogu@e pripremiti kona$nu verziju optu1nice na samom po$etku rada na predmetu% 4ored toga, $ekanje da se istraga [okon$a[ mo1e zna$iti gu#itak jedinstvene prilike da se optu1eni uhapsi% Bdluka kada @e se podi@i optu1nica @e stoga morati pomiriti potre#u da se optu1eni uhapsi sa 1eljom da se istraga nastavi% Iako se detaljan pregled optu1nice mo1e provesti i nakon to od#rana ulo1i prigovor na ;ormu optu1nice, #olje je do#iti potvrdu od strane suda to je prije mogu@e% Neovisan, temeljit pregled optu1nice osigurava da su krivi$na djela u optu1nici pravilno kvali;icirana i da je svaka ta$ka optu1#e potkrijepljena dokazima%

?%

5?

V% Bptu1nica

.#
9%

/p u6ni)e s velikim brojem aaka

edna od najva1nijih pouka iz iskustva MKS !a je da, s o#zirom na kompleksnost suEenja u predmetima ratnih zlo$ina, postoji tendencija da optu1nice sadr1e previe ta$aka, z#og $ega je u samom krivi$nom postupku teko voditi ra$una o svim navodima koje tre#a dokazati% 4ro#lem je naro$ito izra1en u predmetima koji se odnose na komandnu odgovornost ili predmetima genocida i zlo$ina protiv $ovje$nosti, koji neminovno uklju$uju velik #roj aktivnosti (u1ilatva% Ka1njivo ponaanje optu1enog u takvim predmetima vjerovatno se odnosi na du1i vremenski period i na iroko geogra;sko podru$je, te uklju$uje mnoge individualne 1rtve i po$inioce% U predmetima koji se odnose na rukovodstvo, mo1e #iti teko dovesti u vezu komanduju@e oso#e, a naro$ito politi$ke voEe, s pojedina$nim dogaEajima na terenu% U krivi$nom gonjenju okrivljenih koji su #ili na visokim pozicijama mo1e takoEer postojati i 1elja da ta$ke optu1nice daju adekvatnu sliku pune krivi$ne odgovornosti optu1enog na na$in koji @e ostati za#ilje1en i u istoriji% (o su ;aktori koji ponekad navedu tu1ioca da podi1e optu1nice koje su tako nezgrapne da se suEenja ne mogu odr1ati u razumnom vremenskom periodu% Stoga, do#ra praksa je da se prilikom izrade optu1nice pokua procijeniti koliko @e dugo trajati sudski postupak u tom predmetu, imaju@i na umu pravo optu1enog na ekspeditivno suEenje% D#og raspona mogu@ih zlo$ina i njihovog preklapanja, u ve@ini predmeta, iste osnovne $injenice mogu #iti temelj za razli$ite pravne zaklju$ke u pogledu odgovornosti optu1enog% Iste $injenice, primjerice o u#ijanju, mogu #iti osnov za vie krivi$nih djela, kao to su genocid, istre#ljenje ili u#istvo% (re#alo #i iz#je@i nepotre#no dupliranje optu1#i% U zavisnosti od ja$ine dokaza, optu1#e #i tre#alo ;ormulirati kao alternativne optu1#e, ali pritom #i tre#alo iz#je@i iznoenje vie razli$itih teza o o#liku odgovornosti kako glavna teza tu1ioca ne #i ostala nejasna% 4rili$no velik dio jurisprudencije nastale na MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju #avi se ;ormom optu1nice, te je utvrEen najni1i potre#an stepen odreEenosti optu1nice% Klan 3A% Statuta MKS !a za #ivu ugoslaviju propisuje da optu1nica mora sadr1avati kratak prikaz $injenica i krivi$nog djela ili krivi$nih djela za koje se optu1eni tereti% (u1ilatvo ne mora uvrstiti dokaze u optu1nicu <tj% kojim @e dokazima dokazati $injenice= <vidi 2neks na "8!RBM!u- Primjer optu!nice: 5ragomir Eilo,e i=%

>%

A%

C#

!on)ep 8dovoljnog obavje enja8

C#$ Pravno relevan ne injeni)e

,% Kinjenice koje se moraju navesti u optu1nici, pra no rele antne )injenice, su one $injenice koje potkrepljuju svaku od ta$aka optu1nice%5 8rugim rije$ima, optu1nica tre#a o#uhvatati $injenice koje su u osnovi svakog od o#ilje1ja krivi$nih djela koja se optu1enom stavljaju na teret, kao i o#like odgovornosti za koje se optu1eni tereti, odnosno metod po kojem je optu1eni u$estvovao u krivi$nom djelu% B#razlo1enje ovog uvjeta je to da @e, ako od#rana nije pravilno o#avijetena o pravno relevantnim $injenicama krivi$nog djela sve dok optu1#a ne podnese pretpretresni podnesak ili do po$etka samog suEenja, #iti teko, ako ne i nemogu@e, da optu1eni planira i radi na svojoj od#rani prije po$etka suEenja% 7 .tavie, optu1nica u kojoj su samo navedene optu1#e protiv optu1enog #ez davanja dovoljno detalja o pravno relevantnim $injenicama, ne predstavlja dovoljno o#avjetenje jer joj nedostaje [dovoljno pojedinosti da optu1eni #ude jasno o#avijeten o optu1#ama protiv
; o)ka i drugi1 4resuda Hal#enog vije@a, par% *>% ; o)ka i drugi, 4resuda Hal#enog vije@a, par% *A%

5 7

59

2. ;oncept ?do oljnog o.a je,tenja?

njega tako da mo1e pripremiti svoju od#ranu[ ?% 8rugim rije$ima, takva optu1nica sadr1i nedostatke%9 3+%

Predmet &ali ' "Dovoljno obavjetenje"

6 jet da 3u!ila,t o na ede .ar minimum reprezentati nih pra no rele antnih )injenica u optu!nici prikazujemo na primjeru predmeta Bali. #tanisla Bali je .io komandant #araje sko@ romanijskog korpusa i de jure komandant ojnika i ojnog oso.lja .osanskih #r.a u #araje u. *ptu!nica tereti Balia za pro o$enje kampanje granatiranja i snajperskog djelo anja prema ci ilima u #araje u u periodu od 10. septem.ra 1--2. do 10. a gusta 1--". kojom se teroriziralo ci ilno stano ni,t o i u kojoj je u.ijen i ranjen elik .roj oso.a. 3a)ke optu!nice su .ile potkrijepljene reprezentati nim .rojem pojedina)nih incidenata na edenih u dodatku kako .i se ispunio sudski u jet da optu!eni tre.a .iti o.a ije,ten o optu!.ama proti njega <konkretnost na oda=1 kao i dodatnim dokazima o slu)aje ima snajperskog djelo anja1 granatiranja i drugim aspektima situacije u #araje u.F Pretresno ijee je zaklju)ilo da je optu!nica kao cjelina dala do oljno o.a je,tenja Baliu o optu!.ama proti njega.

Stepen detaljnosti kojim pravne relevantne $injenice tre#aju #iti navedene u optu1nicu zavisi od teze optu1#e% Na$in na koji @e optu1#a karakterizirati ka1njivo ponaanje za koje tereti optu1enog i #lizina optu1enog krivi$nim radnjama su glavni ;aktori koji odreEuju koliki stepen konkretnosti udovoljava uvjetu dovoljnog o#avjetenja% Kad se u optu1nici navodi da je optu1eni li$no izvrio krivi$na djela, pravno relevantne $injenice <npr% identitet 1rtve, vrijeme i mjesto dogaEaja i na$in na koji su navodna djela po$injena= se moraju navesti detaljno%> MeEutim, u nekom ```````` drugom slu$aju tu1ilac mo1da nije u posjedu a Iali@, 4resuda Hal#enog vije@a, par% 5% tako detaljnih in;ormacija ili je ve@ z#og razmjera krivi$nih djela koja se optu1nicom stavljaju na teret mo1da neprakti$no navoditi konkretne detalje kao to su identitet 1rtve i ta$ni datumi izvrenja krivi$nih djela% A U svakom slu$aju, optu1nica tre#a sadr1avati dovoljno in;ormacija da omogu@i optu1enom da razumije optu1#e i da se e;ikasno #rani <vidi okvir Predmet Bali @ ?5o oljno o.a je,tenje?=%

C#- +rs e odgovornos i

33% Klan > Statuta MKS !a za #ivu ugoslaviju utvrEuje sljede@e o#like odgovornosti- planiranje, podsticanje, nareEivanje, $injenje, pomaganje i podr1avanje, kao i odgovornost nadreEenog3+% Bptu1nica tre#a navesti vrstu ili vrste odgovornosti na koje se (u1ilatvo namjerava pozvati, 33 i, da #i se iz#jegla nejasno@a, (u1ilatvo tre#a precizno utvrditi o#lik ili o#like krivi$ne odgovornosti za sva krivi$na djela koja navodi u optu1nici%3* Ukoliko optu1nica samo navodi odred#e $lana > stava <3= Statuta MKS !a #ez konkretnog navoEenja vida odgovornosti optu1enog, optu1#e mogu #iti nejasne%35 Kako se razvijala sudska praksa MKS !a, te1ilo se zahtijevanju sve ve@eg stepena konkretnosti u optu1nicama, pose#no u vezi s odreEeno@u optu1#i i o#liku u$e@a optu1enog u krivi$nim djelima za koja se tereti%

? 9 > A , 3+ 33 3* 35

#imi, 4resuda Hal#enog vije@a, par% *+M ;upre,ki i drugi, 4resuda Hal#enog vije@a, par% AA% ;upre,ki i drugi1 4resuda Hal#enog vije@a, par% 337% 7aletili i Eartino i, 4resuda Hal#enog vije@a, par% *7M ; o)ka, 4resuda Hal#enog vije@a, par% *AM ;rnojelac, 4resuda Hal#enog vije@a, par% 35*% 7aletili i Eartino i, 4resuda Hal#enog vije@a, par% *?!*>M ; o)ka, 4resuda Hal#enog vije@a, par% 5+!53M ;rnojelac, 4resuda Hal#enog vije@a, par% 353!35*% Klanovi > stav <3= i 9 stav <3= Statuta MKS !a, odnosno MKSR!a% Klanovi > stav <5= i 9 stav <5= Statuta MKS !a, odnosno MKSR!a% #imi, 4resuda Hal#enog vije@a, par% *3 <u kojem se navodi 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu ; o)ka, par% *,=% 3u!ilac proti Prlia i drugih, 4redmet #r% I(!+7!>7!2R>*%5, Bdluka o 1al#i 4etkovi@a na nadle1nost, *5% april *++A, par% *+M ;rnojelac, 4resuda Hal#enog vije@a, par% 35A!35,M 3u!ilac proti Popo ia i drugih, 4redmet #r% I(!+?!AA!4(, Bdluka po podnescima kojima se po#ija optu1nica na osnovu pravila >* 4ravilnika, 53% maj *++9%, par% *?% Vidi npr%, Alekso ski, 4resuda Hal#enog vije@a, ;usnota 53, goreM Dele.ii, 4resuda Hal#enog vije@a, par% 5?+M ;rnojelac, 4resuda Hal#enog vije@a, par% 35A!377%

5>

V% Bptu1nica
3*% Bptu1nica mora navesti pravno relevantne $injenice koje su relevantne za svaki o#lik odgovornosti koji se navodi u optu1nici%37 Na primjer, kada (u1ilatvo navodi [podsticanje[ ili [nareEivanje[ kao vid odgovornosti, mora precizno opisati radnje podsticanja i oso#e ili grupe oso#a koje su podsticane,3? kao i pravno relevantne $injenice koje pokazuju da je optu1eni naredio vrenje odreEenog krivi$nog djela u konkretnoj prilici%39 Ukoliko se (u1ilatvo osloni na tezu o udru1enom zlo$ina$kom poduhvatu, jednom od o#lika $injenja krivi$nog djela, onda (u1ilatvo mora navesti svrhu poduhvata, njegovu kategoriju,3> identitet u$esnika i prirodu u$e@a optu1enog u poduhvatu%3A 8avanje ovih in;ormacija u tekstu optu1nice je dosad postalo prihva@eno ne samo kao do#ra praksa, nego i kao sutinski element pravi$nog o#avjetavanja optu1enog o navodima na koja tre#a o$ekivati da mora odgovoriti <vidi okvir Predmeti #imi i ;upre,ki G 6 jet do oljnog o.a je,tenja=%

Predmeti (imi i )upreki * Uvjet dovoljnog obavjetenja

6 predmetu #imi1 Pretresno ijee je zaklju)ilo da1 iako kona)na erzija optu!nice proti #imia nije konkretno na ela njego o u)e,e u udru!enom zlo)ina)kom poduh atu1 #imiu je dato do oljno o.a je,tenja o optu!.ama za u)e,e u poduh atu u r,ta anjem rije)i ?djelujui u saradnji? u tekst optu!nice. Ee$utim1 Ial.eno ijee je poni,tilo odluku Pretresnog ijea i smatralo da nijedna od narednih erzija optu!nice nije dala optu!enom ?do oljno i .lago remeno o.a je,tenje da je optu!en kao u)esnik u udru!enom zlo)ina)kom poduh atu?. Ial.eno ijee je ut rdilo da su$enje nije .ilo pra i)no z.og nedostatka o.a ijesti i poni,tilo je presudu po optu!.ama za u)e,e u udru!enom zlo)ina)kom poduh atu.F #li)no tome1 u predmetu ;upre,ki je Ial.eno ijee ut rdilo da optu!.e proti Aorana i Eirjana ;upre,kia za progon nisu .ile do oljno odre$ene jer 3u!ila,t o nije konkretno na elo njiho u ulogu u na odnom ka!nji om pona,anju. 6 okolnostima o og predmeta1 z.og o og nedostatka do oljnog o.a je,tenja su$enje je .ilo nepra i)no1 i1 z.og pogre,nog zaklju)i anja Pretresnog ijea u ocjeni dokaza1 d ojica optu!enih oslo.o$eni su optu!.i.FF
```````` a vidi Simi@ i drugi, 4resuda Hal#enog vije@a, par, >5!>7% aa vidi Kupreki@ i drugi, 4resuda Hal#enog vije@a, par% *7?!*79%

35%

Bptu1nice u kojima se optu1eni okrivljuje za vrstu odgovornosti za koju nisu navedene odgovaraju@e pravno relevantne $injenice smatraju se nepreciznim i stoga manjkavim%3, Nedopustivo je da optu1#a u optu1nici navodi o#like odgovornosti koji nisu utvrEeni Statutom ni o#uhva@eni jednim ili vie vidova odgovornosti iz Statuta%*+

1#
37%

" andardiziranje 2ormi op u6ni)e

Na strukturu i ;ormulacije u optu1nici mo1e utjecati slo1enost predmeta koja zahtijeva uvrtavanje velikog #roja in;ormacija% Manjkavost optu1nice mo1e imati velike posljedice% Ipak, praksa MKS !a rezultirala je odreEenim stepenom organizacije i standardizacije u ;ormi i sadr1aju optu1nica% (e standardizirane optu1nice su pre1ivjele izazove i time poslu1ile kao primjer prihvatljivih ;ormi optu1nica <vidi 2neks na "8!RBM!u F Primjer optu!nice E;#H@a za .i ,u Hugosla iju=%
; o)ka i drugi1 4resuda Hal#enog vije@a, par% *,% >la,ki, 4resuda Hal#enog vije@a, par% **9% ; o)ka i drugi, 4resuda Hal#enog vije@a, par% 73% Hal#eno vije@e MKS !a je utvrdilo tri vrste udru1enog zlo$ina$kog poduhvata <osnovni, sistematski i produ1eni=% ; o)ka i drugi1 4resuda Hal#enog vije@a, par% *,% ; o)ka i drugi, 4resuda Hal#enog vije@a, par% 73% Vidi npr% 3u!ilac proti Prlia i drugih1 4redmet #r% I(!+7!>7!2R>*%5, Bdluka o 4etkovi@evoj 1al#i na nadle1nosti, *5% april *++A, par% *3!**M #taki, 4resuda Hal#enog vije@a, par% 9*M 3u!ilac proti Eilutino ia i drugih, 4redmet #r% I(!+?!A>!4(, Bdluka po prigovoru 8ragolju#a Bjdani@a na nenadle1nost- posredno saizrvrilatvo, **% mart *++9, par% 7+M 3u!ilac proti Dermaka i Earka)a, 4redmet #r% I(!+5!>5!4(M (u!ilac proti Boto ine, 4redmet #r% I(!+3!7?!4(, Dajedni$ka odluka po o#jedinjenom zahtjevu tu1ioca za izmjenu optu1nice i spajanje predmeta, 37% jul *++9%, par% *7!*9%

37 3? 39 3> 3A 3, *+

5A

5. #tandardiziranje &ormi optu!nice

3?% Ured tu1ioca je na kraju usvojio svoju internu proceduru za preispitivanje optu1nica prije nego to se one ;inaliziraju i podnesu sudiji na pregled i potvrdu% Koriste@i proces pregleda optu1nice od strane svojih kolega u struci, optu1ni tim je podnosio nacrt optu1nice kolegama iz drugih timova i #ranio svoj rad odgovaraju@i na pitanja kolega% (i interni pregledi optu1nica su pomogli da pristup #ude dosljedniji, a $esto su i otkrivali pro#leme sa optu1nicama% 4regledi su takoEer pomogli isticanju potre#e za #oljim dokazima ili dodatnom istragom, te su dali prijedloge za po#oljanja%

3#
39%

"udijsko odobrenje op u6ni)e

6orma optu1nice, njen sadr1aj i proces ;inalizacije variraju od jednog pravnog sistema do drugog% 4raksa MKS !a, propisana Statutom i 4ravilnikom o postupku i dokazima, je takva da nezavisni tu1ilac priprema optu1nicu, a zatim se ona podnosi sudiji na potvrdu% Uvjet da svaku optu1nicu mora pregledati sudija daje zatitu od zloupotre#a tu1ioca% S o#zirom na to da se suEenja za ratne zlo$ine $esto vode uz pozadinu politi$kih previranja, do#ra je praksa da sistem predviEa odreEena ograni$enja i ravnote1u u ovlatenjima tu1ilatva% MeEutim, jednako je va1no da tu1ilac djeluje nezavisno i na takav na$in da iz#jegava podlijeganje politi$kom pritisku da podnese optu1nicu% Klan 39% Statuta MKS !a za #ivu ugoslaviju jasno predviEa da[(u1ilac djeluje nezavisno kao zase#ni organ MeEunarodnog suda% Bn ne smije tra1iti ni primati upute ni od koje vlade niti #ilo kojeg drugog izvora%[

3#$ Pos upak po vrivanja op u6ni)e

3>% U skladu s praksom MKS !a, predlo1ena optu1nica i prate@i materijal se moraju podnijeti sudiji koji je odreEen da vri pregled optu1nice <sudija koji potvrEuje optu1nicu=% (aj sudija mora preispitati svaku ta$ku optu1#e i utvrditi da li u optu1nici prima &acie postoji osnov za postupak protiv osumnji$enog na osnovu prate@eg materijala% Ukoliko taj sudija #ude zadovoljan u smislu da optu1nica ispunjava taj standard, *3 potvrEuje optu1nicu% (akoEer, sudija mo1e, na zahtjev tu1ioca, izdati odgovaraju@e sudske nared#e za hapenje, pritvor ili dovoEenje oso#a, ili za #ilo koju drugu svrhu koja se tra1i u procesu suEenja% MeEutim, ako se taj sudija nije uvjerio da u optu1nici prima &acie postoji osnov za postupak protiv optu1enog, on mo1e zatra1iti od tu1ioca da podnese dodatne dokaze kojima @e potkrijepiti jednu ili vie ta$aka optu1nice, od#aciti jednu ili vie ta$aka ili odgoditi pregled da #i tu1iocu omogu@io priliku da izmijeni optu1nicu%**

3#- Pos upak po vrde op u6ni)e kao kon rolna aka

3A% 4raksa MKS !a je da proces potvrEivanja optu1nice #ude ograni$en na ocjenu prima &acie o dovoljnosti dokaza sadr1anih u prate@em materijalu koji se podnosi sudiji koji potvrEuje optu1nicu% B#i$no je #io primijenjen test relativno niskog praga dovoljnosti, i MKS ne tra1i da predmet #ude [spreman za suEenje[ u ;azi optu1nice% Iz dananje retrospektive, pristup MKS !a mo1da nije #io naj#olji ! rigorozniji pristup #i mo1da #io korisniji% 8a je Sud prepoznao proces potvrEivanja optu1nice kao klju$nu kontrolnu ta$ku u procesu, ili da je razradio dvostepeni proces optu1ivanja prema kojem #i se u kasnijoj ;azi pripremila detaljnija optu1nica, MKS #i mo1da mogao #olje upravljati pretpretresnim postupkom% MeEutim, #ilo koji sud koji #i 1elio pridati ve@u ulogu sudijama u procesu potvrEivanja morat @e i pa1ljivo $uvati nezavisnost tu1ilatva%

*3 **

Bali, 4resuda Hal#enog vije@a, par% 7*M Dele.ii, 4resuda Hal#enog vije@a, par% 757% 4ravilo 7> <6=, 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !aM $lan 3, stav <*= Statuta MKS !a%

5,

V% Bptu1nica

5#
3,%

Pobijanje op u6ni)e
edna od sutinskih garancija pravi$nog suEenja je pravo optu1enog da preliminarnim podneskom ospori aspekte teza koje tu1ilac iznosi protiv njega% Na MKS !u optu1eni mora ulo1iti takav prigovor u roku od 5+ dana nakon to tu1ilac dostavi materijale na koje se oslonio podnose@i optu1nicu na pregled sudiji koji @e je potvrditi% Bptu1eni mo1e ulo1iti preliminarni podnesak kojim po#ija nadle1nost tri#unala ili navodi nedostatke u ;ormi optu1nice%*5 Ukoliko pretresno vije@e utvrdi da je prigovor optu1enog valjano osnovan, nalo1it @e (u1ilatvu da izmijeni optu1nicu <vidi 2neks 7 F #tandardi pregleda optu!nice prije su$enja=%

;# "uop u6eni
*+% Kada se za po$injenje istih krivi$nih djela tereti vie oso#a, do#ra je praksa da im se zajedno sudi po istoj optu1nici kao suoptu1enima% U skladu sa praksom MKS !a, kada je za ista djela ili za razli$ita djela koja su dio iste transakcije <odnosno, zajedni$ka zamisao, strategija ili plan koji mogu o#uhvatati jedan ili niz dogaEaja na istim ili razli$itim mjestima i vremenima=*7 optu1eno vie oso#a, te oso#e mogu #iti zajedni$ki optu1ene po istoj optu1nici i zajedni$ki im se mo1e suditi na istom suEenju%*? (u1ilatvo mo1e oda#rati spajanje postupka od samog po$etka predmeta ili zatra1iti spajanje postupka od suda% /roj optu1enih kojima se mo1e suditi u jedinstvenom postupku podlije1e o#jektivnim ograni$enjima koja su posljedica ograni$enja ;izi$kog prostora% Davisno od ;aze postupka, pretpretresno ili pretresno vije@e mora odlu$iti da li @e dopustiti spajanje postupka% 4ri odlu$ivanju u ovoj stvari, pretpretresno ili pretresno vije@e mora osigurati da svaki optu1eni na zajedni$kom suEenju ima ista garantirana prava koja #i imao da je rije$ o odvojenom suEenju% Dapravo, vije@e mo1e odlu$iti da suEenja #udu odvojena da #i se prava optu1enog zatitila, da #i se iz#jegao suko# interesa koji #i mogao tetiti optu1enom ili da se osiguraju interesi pravde%*9 U roku od 5+ dana nakon to tu1itelj dostavi optu1enom materijale kojima je potkrijepio optu1nicu, optu1eni mo1e ulo1iti preliminarni podnesak kojim tra1i da se oso#ama koje su okrivljene u istoj u optu1nici sudi odvojeno%*> 4retresno vije@e mo1e po svom nahoEenju dozvoliti podnoenje interlokutorne 1al#e kojom se po#ija odluka tog vije@a o takvom podnesku%*A
4ravila >* <2= stavovi <i= i <ii=, 99 <2= st% <i=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !aM vidi takoEer pravila >* </= i >5 4ravilnika% 4ojam [transakcija[ se de;inie kao [vie djela ili propusta, #ez o#zira na to da li se odvijaju kao jedan dogaEaj ili kao niz dogaEaja, na istom mjestu ili na razli$itim mjestima, koji su dio op@e zamisli, strategije ili plana%[ <4ravilo * <2==% Vidi takoEer 3u!ilac proti Adra ka 3olimira1 8adi oja Eiletia i Eilana B ere, 4redmet #r% I(!+7!A+!2R>5%3, Bdluka po Mileti@evoj interlokutornoj 1al#i na Bdluku 4retresnog vije@a o spajanju predmeta, *>% januar *++9% <[Eileti, Bdluka o spajanju[=, par% >M 3u!ilac proti Vinka Pandure ia J Eilorada 3r.ia, 4redmet #r% I(! +?!A9!2R>5%3, Bdluka po ulo1enoj interlokutornoj 1al#i Vinka 4andurevi@a na odluku 4retresnog vije@a o spajanju predmeta, *7% januar *++9% +9 <[Pandure i, Bdluka o spajanju[= par% >M 3u!ilac proti Eilo,e ia, #rojevi predmeta- I(!,,!5>!2R>5, I(!+3!?+!2R>5, I(!+3!?3!2R>5, B#razlo1enje Bdluke po interlokutornoj 1al#i optu1#e na od#ijanje naloga za spajanje predmeta, 3A% april *++*% <[Eilo,e i, Bdluka Hal#enog vije@a o spajanju [=, par% 35!3>, *3% 4ravilo 7A, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !aM 3u!ilac proti Ante Boto ine i 3u!ilac proti I ana Dermaka i Eladena Earka)a, #rojevi predmeta I(!+3!7?!2R>5%3, I(!+5!>5!2R>5%*, Bdluka o interlokutornim 1al#ama na Bdluku 4retresnog vije@a o izmjeni optu1nice i o spajanju, *?% okto#ar *++9% <[Boto ina, odluka o interlokutornoj 1al#i od *?% okto#ra *++9%[=, par% 39M Eileti, Bdluka o spajanju, par% >!AM Pandure ib Bdluka o spajanju, par% >!A% 4ravilo A*, 4ravilnik o postupku i dokazimaM Boto ina, Bdluka o interlokutornoj 1al#i od *?% okto#ra *++9, par% 3>M Pandure i Bdluka o spajanju, par% A i napomena *+M vidi 3u!ilac proti Popo ia i drugih, 4redmet #r% I(!AA!2R>5%3, Bdluka o 1al#i na Bdluku o uvrtavanju dokaznog materijala u vezi sa ispitivanjem /orov$anina, 37% decem#ar *++>%, par% 75% 4ravila >* <2= stav <iii=, 99 <2= stav <i=, A* </=, 4ravilnik o postupku i dokazima% 4ravila >* </= stav <ii= i >5 </=, 4ravilnik o postupku i dokazima%

*3%

*5 *7

*?

*9 *> *A

7+

B. #uoptu!eni

**%

Bdluka da se zajedni$ki sudi odreEenom #roju optu1enih politi$ka je odluka koja tre#a #iti zasnovana i na prakti$nim razmatranjima% Iako mo1e postojati jasna pogodnost da se istovremeno sudi svima koji su istovremeno u$estvovali u $injenju krivi$nog djela iz navoda optu1nice, tako da #i sudije mogle razmatrati transakciju kao cjelinu i e;ikasnije koristiti resurse, prakti$na pitanja mogu #iti prepreka zajedni$kim suEenjima% Na MKS !u, na primjer, z#og #roja #jegunaca i $injenice da pojedini #jegunci mogu #iti privedeni u razli$ito vrijeme ponekad je #ilo teko voditi zajedni$ki krivi$ni postupak protiv svih pojedinaca optu1enih za jednu krivi$nu transakciju% MeEutim, iskustvo MKS !a je pokazalo da je, s o#zirom na du1inu i kompleksnost suEenja, preporu$ljivo spajati predmete protiv vie optu1enih gdje je to mogu@e% Bdvojena suEenja mogu #iti teka jer zahtijevaju dodatne resurse, te stvaraju zamor kod svjedoka koji kao klju$ni svjedok mora u vie navrata iznositi u sutini iste dokaze% Bvo viestruko svjedo$enje mo1e kod svjedoka stvoriti od#ojnost, a posljedice mogu #iti i protivrje$nosti u iskazima datim u vie razli$itih prilika%

<# "pajanje op u6bi

*5% *7%

edna optu1nica mo1e da o#uhvata dva ili vie krivi$nih djela ako niz djela koja su po$injena zajedno tvore jednu transakciju%*, MeEutim, pretresno vije@e zadr1ava diskreciono pravo da od#ije spajanje optu1#i% U vrenju svog diskrecionog prava, pretresno vije@e mo1e razmotriti sljede@e ;aktoretetu pravu optu1enog na pravi$no suEenje i suEenje #ez odlaganjaM nepravdu koju #i prouzrokovalo predugo suEenje kojim je teko upravljatiM te1inu tereta dokazivanja koji je na optu1enomM tetu koja #i se nanijela optu1enom izvoEenjem dokaza koji su relevantni za samo jedan lokalitet na suEenju kojim se o#uhvata vie lokaliteta% U roku od 5+ dana nakon to tu1ilac dostavi optu1enom materijale kojima je potkrijepio optu1nicu, optu1eni mo1e ulo1iti preliminarni podnesak kojim tra1i razdvajanje ta$aka zdru1enih u jednoj optu1nici% 5+ 4retresno vije@e mo1e po svom diskrecionom pravu dopustiti ulaganje interlokutorne 1al#e kojom se po#ija njegova odluka po podnesku kojim se tra1i razdvajanje zdru1enih ta$aka optu1nice%53

*?%

I#
*9%

8=apea>ene8 op u6ni)e
4rvo#itno je praksa MeEunarodnog suda za #ivu ugoslaviju #ila da nakon potvrEivanja optu1nice javno o#javi nalog za hapenje% MeEutim, MKS je utvrdio da su se o#javljivanje optu1nice i stvaranje medijske pa1nje pokazali nee;ikasnim, kao i praksa o#java optu1nica u postupcima otvorenim za javnost sa namjerom da se istakne neuspjeh pokuaja da se osumnji$eni privedu% Kim su optu1eni saznali za postojanje naloga za njihovo hapenje, nije #ilo neuo#i$ajeno da se po$nu sakrivati, ponekad i na teritorijama gdje su do#ijali zatitu% Na kraju je (u1ilatvo MKS !a usvojilo praksu kojom se tra1i da optu1nice nakon potvrEivanja #udu [zape$a@ene[ <nedostupne javnosti=% 2ko postoji prilika da se optu1eni pritvori i uhapsi, zape$a@ene optu1nice su
Da de;iniciju [transakcije[, vidi iznad, napomena *7% 4ravila >* <2= stav <iii=, 99 <2= stav <i= i 7,, 4ravilnik o postupku i dokazima% 4ravila >* </= stav <ii=, >5 </=, 4ravilnik o postupku i dokazimaM vidi iznad, dio 6% Po.ijanje optu!nice.

*, 5+ 53

73

V% Bptu1nica
nesumnjivo e;ikasnije nego da su javni dokumenti% Dape$a@ene optu1nice daju MKS !u vremena da o#avijesti druge organe vlasti o postojanju naloga za hapenje i da ta hapenja planira na na$in na koji to ina$e rade policijske snage% Kad je MKS #io u mogu@nosti da pritvori osumnji$ene na podru$jima na kojima vie nije #ilo suko#a, sud je mogao po$eti sa suEenjima% S druge strane, kada se zna da je neki optu1eni na slo#odi i na teritoriji suverene dr1ave, vjerojatnije je da @e se rezultati posti@i o#javljivanjem optu1nice i rezultiraju@im diplomatskim pritiskom% Nijedna dr1ava nema pravo tititi optu1enog od hapenja, ali propust da se dr1avni organi anga1uju u procesu hapenja takoEer mo1e prouzrokovati teko@e <vidi okvir Predmet 7ikoli G Pitanja nadle!nosti u ezi s nejasnim okolnostima hap,enja=% *>%

Predmet #ikoli * Pitanja nadle+nosti u ve%i s nejasnim okolnostima ,apenja

5ana 21. aprila 2000. godine1 5ragan 7ikoli1 optu!en za razna kri i)na djela proti )o je)nosti u r,enju s ojih &unkcija komandanta zat oreni)kog logora ?#u,ica? .lizu Vlasenice <>osna i Kercego ina.F 6hap,en je pod nejasnim okolnostima i predat predsta nicima 3u!ila,t a od strane #ta.ilizacionih snaga u >iK <#:*8=. 7ikoli je t rdio da su ga neidenti&icirani pojedinci oteli na teritoriji #r.ije i pre.acili u >osnu i Kercego inu proti no njego oj olji1 gdje su ga ti isti pojedinci predali z ani)nicima #:*8@a. Ial.eno ijee je razmotrilo da li .i odgo arajui pra ni lijek za mogua kr,enja 7ikolie ih pra a moglo .iti odustajanje od nadle!nostiL me$utim1 Vijee je zaklju)ilo da je mogue r,iti nadle!nosti nad pojedincima koji su nezakonito zadr!ani u slu)aje ima uni erzalno priznatih kri i)nih djela1 kao ,to su genocid1 kri i)na djela proti )o je)nosti i ratni zlo)ini.FF
```````` a (u1ilac protiv 8ragana Nikoli@a, 4redmet #r% I(!,7!*!4(, (re@a izmijenjena optu1nica, 53% okto#ar *++5% aa (u1ilac protiv 8ragana Nikoli@a, 4redmet #r% I(!,7!*!2R>5, Bdluka o interlokutornoj 1al#i u vezi sa zakonito@u hapenja, ?% septem#ar *++5%, stav *7%

4itanja se mogu pojaviti, kao to se ve@ i desilo pred MKS !om, u vezi s na$inom na koji je optu1eni doveden pred sud% U sistemima nekoliko dr1ava sud nema nadle1nosti nad optu1enima koji su nezakonito privedeni% D#og ekstrateritorijalne prirode krivi$nih djela u nadle1nosti MKS !a, sam Sud se mora osloniti na druge su#jekte da izvre pritvaranje ili hapenje optu1enih% U nekim slu$ajevima pojavile su se optu1#e o otmici, a optu1eni su tvrdili da #i vrenje nadle1nosti Suda zna$ilo potvrdu zloupotre#e njihovih prava koja je nastala otmicom% (ri#unal nije ni u jednom takvom slu$aju utvrdio da se optu1#i mo1e pripisati navodna otmica, a tvrdnje o otmici izvrenoj od strane oso#a koje nisu povezane s postupcima pred Sudom se ne smatraju dovoljnom osnovom da opravda odluku Suda da nije nadle1an%

J#
*A%

Izmjena op u6ni)e
U praksi mo1e #iti neophodno da se optu1nica izmijeni kada postanu raspolo1ivi novi dokazi% (u1ilatvo mo1e izmijeniti optu1nicu u #ilo kojem trenutku prije nego to je sudija koji potvrEuje optu1nicu potvrdi% 5* MeEutim, kada sudija koji potvrEuje optu1nicu jednom potvrdi optu1nicu, $ime ona do#ija pravni u$inak, ona se mo1e izmijeniti samo uz dozvolu tog sudije ili drugog sudije kojeg odredi predsjednik Suda% 55 Kada se predmet dodijeli odreEenom pretresnom vije@u, optu1nica se mo1e izmijeniti samo uz dozvolu tog vije@a <ili sudije tog vije@a= i samo nakon to su strane imale priliku da se izjasne o predlo1enim izmjenama% 57 U takvim slu$ajevima, optu1eni se mora dovesti pred to pretresno vije@e to je prije mogu@e radi izjanjavanja o krivnji po novim optu1#ama,5? te optu1eni mo1e ulo1iti preliminarni podnesak kojim osporava nadle1nost Suda ili

5* 55 57 5?

4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo

?+ ?+ ?+ ?+

<2= <i= <a=, 4ravilnik o postupku i dokazima% <2= <i= <#=, 4ravilnik o postupku i dokazima% <2= <i= <c=, 4ravilnik o postupku i dokazimaM vidi Boto ina, Bdluka od *?% okto#ra *++9%, par% > </=, 4ravilnik o postupku i dokazima%

7*

H. Izmjena optu!nice
tvrdi da izmijenjena optu1nica sadr1i nedostatke u ;ormi u pogledu novih optu1#i%59 D#og toga je sistem uraEen tako da dopusti odreEenu ;leksi#ilnost tu1ilatvu u izmjenama optu1nice u interesu pravde, ali istovremeno da sprije$i potencijalno tetne izmjene #ez odo#renja sudije% *,% 4retresno vije@e @e odo#riti izmjene ukoliko one ne nanose tetu optu1enom% 5> 8akle, pravi$nost je osnovni kriterij u odlu$ivanju o tome da li odo#riti izmjene% 5A 4ravi$nost u sutini zahtijeva da optu1eni ima dovoljno prilike da se pripremi za e;ikasnu od#ranu s o#zirom na izmjene optu1nice%5, <Da diskusiju o pravu pretresnog vije@a da zatra1i od tu1ilatva da smanji #roj ta$aka optu1nice ili da nalo1i tu1ilatvu da oda#ere ta$ke po kojima @e povesti postupak optu1ivanja, vidi 4oglavlje VII F 4retpretresni postupak F dio o smanjenju o#ima optu1nice=%

59 5>

5A 5,

4ravila >* <2= <i= i <ii=, 99 <2= <i=, 4ravilnik o postupku i dokazima% 3u!ilac proti Vojisla a Me,elja, 4redmet #r% I(!+5!9>!4(, Bdluka po zahtjevu tu1ioca za odo#renje da se podnese izmijenjena optu1nica, 37% septem#ar *++>%, par% 37 <u kojem se citira predmet 3u!ilac proti 8adosla a >r$anina i Eomira 3alia, 4redmet #r% I(!,,!59!4(, Bdluka o ;ormi dodatno izmijenjene optu1nice i zahtjevu (u1ilatva za izmjenu optu1nice, *9% jun *++3% <[>r$anin i 3ali, Bdluka[=, par% ?+M 3u!ilac proti Eladena 7aletilia i Vinka Eartino ia, 4redmet #r% I(!,A!57!4(, Bdluka o prigovoru Vinka Martinovi@a na izmijenjenu optu1nicu i na preliminarni podnesak Mladena Naletili@a na izmijenjenu optu1nicu, 37% ;e#ruar *++3%, str% >=M 3u!ilac proti Boto ine, 4redmet #r% I(!+3!7?!4(, Dajedni$ka odluka o o#jedinjenom zahtjevu tu1ioca da izmijeni optu1nicu i za spajanje predmeta, 37% jul *++9% <[ Boto ina, Bdluka o optu1nici[=, par% 3+ <u kojem se citira predmet >r$anin i 3ali, Bdluka, par% ?+M 3u!ilac proti Kalilo ia, 4redmet #r% I(!+3!7A!4(, Bdluka o zahtjevu tu1ioca za odo#renje da izmijeni optu1nicu, 3>% decem#ar *++7%, <[Kalilo i, Bdluka[=, par% **M 3u!ilac proti >eare, 4redmet #r% I(!+*!?A!4(, Bdluka o zahtjevu tu1ioca da izmijeni optu1nicu, *7% mart *++?%, str% * <[>eara, Bdluka[==% Boto ina, Bdluka o interlokutornoj 1al#i od *?% okto#ra *++9%, par% AM Boto ina, Bdluka o optu1nici, par% 3+ <navodi >r$anin i 3ali, Bdluka, par% ?+M 3u!ilac proti I ana Dermaka i Eladena Earka)a, 4redmet #r% I(!+5!>5, Bdluka o zahtjevu tu1ioca za odo#renje da izmijeni optu1nicu, 3,% okto#ar *++?% <[Dermak i Earka)1 Bdluka o drugoj izmijenjenoj optu1nici[, par% 5?=% Dermak, Bdluka o drugoj izmijenjenoj optu1nici, par% 5?%

75

V% Bptu1nica

V% 2neks 7- Standardi pregleda optu1nice prije suEenja

^

#koro identi)ne optu!nice su podignute proti raznih optu!enih koji su1 izme$u ostalog1 optu!eni da su u)est o ali u istom udru!enom zlo)ina)kom poduh atu koji je o.uh atao )injenje raznih kri i)nih djela na ;oso u. #li)ni aspekti optu!nice osporeni su u podnescima u predmetu proti Eilutino ia1 *jdania i Maino ia1 gdje je Maino i .ezuspje,no osporio &ormu optu!nice1F a ne,to i,e od d ije godine kasnije i u predmetu proti Pa ko ia1 Nor$e ia1 Cukia i Cazare ia1 gdje je Cazare i pokrenuo argumente djelimi)no sli)ne onima koje je posta ljao i Maino i. Pretresno ijee je Cazare ie o po.ijanje &orme optu!nice rije,ilo u s om odgo oru na zahtje za spajanje o a d a predmeta. 8azmatrajui prigo or optu!nici koji je istakao Cazare i1 Pretresno ijee je zaklju)ilo da se on mora razmatrati u meritumu u s jetlu pra nih de,a anja. Pretresno ijee je naro)ito uzelo u o.zir standarde koje je Ial.eno ijee usposta ilo radi ut r$i anja da li je 3u!ila,t o do oljno detaljno iznijelo pra no rele antne )injenice s ojih optu!nih teza u optu!nicama u predmetima >la,ki1 ;ordi i Derkez1 ; o)ka i drugi1 te u predmetu 7takirutimana1 tako da su optu!eni .ili jasno o.a ije,teni o prirodi optu!.i proti njih i .ili su u mogunosti da e&ikasno i uspje,no pripreme s oju od.ranu.FF Primjenjujui te standarde1 Pretresno ijee je zaklju)ilo da optu!nica ima nedostataka u i,e pogleda i nalo!ilo je 3u!ila,t u da izmijeni optu!nicu na sljedei na)in: _ da na ede ili a= konkretno pona,anje u prilog t rdnji da je optu!eni postupao na neki ili na s e na)ine iz )lana ' <1= #tatuta1 uslijed )ega .i mogao snositi indi idualnu kri i)nu odgo ornost1L ili .= da ka!e da se ne namjera a pozi ati na neko konkretno pona,anje e tra!i da Pretresno ijee posredno1 na osno u postupanja snaga kojima je optu!eni .io nadre$en1 njego og polo!aja u ojnoj hijerarhiji i odnosu s drugima u ojnoj1 policijskoj ili politi)koj hijerarhiji1 zaklju)i da je optu!eni postupao na jedan ili i,e na)ina iz )lana ' <1= #tatutaL _ da konkretno na ede stanje s ijesti potre.no za s e razli)ite ido e odgo ornosti za koje se optu!eni tereti prema )lanu ' <1= #tatuta1 uklju)ujui i u)e,e u raznim ido ima udru!enog zlo)ina)kog poduh ata za koje se tereti1 kao i )injenice na osno u kojih e se ut rditi te pra no rele antne )injeniceL _ da pojasni na koga se odnosi izraz ?druga poznata i nepoznata lica? i dodatno na ede identitet u)esnika u udru!enom zlo)ina)kom poduh atu G ukoliko je taj identitet poznat1 a ukoliko nije1 da na ede kojoj kategoriji ta lica pripadajuL _ da konkretno na ede kojoj kategoriji pripadaju na odni po)inioci na edenih zlo)ina1 i to tako ,to e na esti koje su snage i jedinice1 na odno podre$ene optu!enom1 u)est o ale u doga$ajima u s akoj od opina i konkretno ka!e da li tu!ila,t o t rdi da su u )injenju na edenih zlo)ina u)est o ale samo te snage i jediniceL _ da tu!ila,t o1 ako je u mogunosti1 konkretno na ede 1= kojim jedinicama pridodatim Pri,tinskom korpusu 3. armije VH u zoni odgo ornosti korpusa je optu!eni komando ao1 i 2= nad kojim jedinicama repu.li)ke policije koje su .ile pot)injene1 ili su djelo ale u saradnji ili u koordinaciji sa Pri,tinskim korpusom 3. armije VH1 odnosno nad kojim ojno@teritorijalnim jedinicama1 jedinicama ci ilne za,tite i drugim oru!anim grupama je optu!eni na odno r,io komandu i kontroluL _ da na ede konkretne ido e pona,anja optu!enog na osno u kojih se mo!e iz esti zaklju)ak o njego om znanju i ne)injenju G a koji su potre.ni da se ut rdi njego a odgo ornost nadre$enog u pogledu kri i)nih djela za koje je optu!enL _ da konkretno na ede koje su snage #8H i #r.ije na odno u)est o ale u s akom od na edenih slu)aje a u.ist aL

77

da konkretno na ede stanje s ijesti optu!enog potre.no za zlo)in progona. #uo)eno s dodatnim ospora anjima optu!nice koja su pokrenuli Cuki i Pa ko i1 Pretresno ijee je tako$er zahtije alo daljnje izmjene optu!nice da .i se konkretno na ela kategorija oso.a iz ?snaga #8H i #r.ije? koje su na odno po)inile kri i)na djela iz optu!.eFFF te osno u za na od da podre$eni optu!enog ?o.uh ataju1 ali nisu ograni)eni na1 pripadnike E6P@a1 ojno@teritorijalne jedinice1 jedinice ci ilne za,tite i druge oru!ane grupe.?FFFF 5akle1 uprkos eoma sli)nim &ormulacijama u o im optu!nicama1 zah aljujui raz oju pra ne prakse na d a ad hoc tri.unala optu!eni proti kojih su optu!nice podignute kasnije imali su mogunost da uspje,no ospore dijelo e s ojih optu!nica koji su se smatrali su i,e nejasnim da .i mogli pru!iti odgo arajue o.a je,tenje1 dok su jo, samo nekoliko godina prije toga iste &ormulacije smatrane do oljnima.
_

OOOOOOOO F Predmet Eilutino i i drugi1 Predmet .r. I3@--@3'@P31 *dluka po preliminarnom zahtje u od.rane koji je podnijela od.rana 7ikole Maino ia1 2'. mart 2003. FF Predmet Pa ko i i drugi1 Predmet .r. I3@03@'0@P31 *dluka po preliminarnom podnesku Vladimira Cazare ia o &ormi optu!nice1 +. jul 200%1 par. 121 u kojem se upuuje na Presudu Ial.enog ijea u predmetu >la,kic1 par. 22(L Presudu Ial.enog ijea u predmetu ;ordi i Derkez1 par. 1"" i 1"'L Presudu Ial.enog ijea u predmetu ; o)ka i dugi.1 par. 2-1 "1 i "2L Presudu Ial.enog ijea u predmetu 7takirutimana1 par. +( i %%%. FFF Predmet Pa ko i i drugi1 Predmet .r. I3@03@'0@P31 *dluka po preliminarnom podnesku 7e.oj,e Pa ko ia o &ormi optu!nice1 1%. jul 200%. FFFF Predmet Pa ko i i drugi1 Predmet .r. I3@03@'0@P31 *dluka po podnesku #retena Cukia o &ormi optu!nice1 1%. jul 200+.

7?

VI% Nalozi za hapenje

,# /bjavljivanje op u6ni)a i naloga za 'apenje###############0* 2%3 4regled i podnoenje optu1nice %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%7> 2%* 8ostava naloga za hapenje%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%7> .# Nalozi za 'apenje i neizvrenje naloga######################09 C# Meudr6avna saradnja i dobrovoljna predaja ###############07 "%3 MeEudr1avna saradnja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%7, "%* Saradnja dr1ave doma@ina%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%?+

,#

/bjavljivanje op u6ni)a i naloga za 'apenje

,#$ Pregled i podnoenje op u6ni)e

3% 4raksa Sekretarijata je da otvori novi spis predmeta kada primi optu1nicu i propratne materijale i zahtjev za pregledCpotvrdu optu1nice koji je potpisaoCla tu1ilacCtu1iteljica ili jedan od njegovihCnjenih predstavnika% Bptu1nica mo1e sadr1avati optu1#e protiv vie optu1enih% Kako #i se sprije$ila mogu@nost #ijega optu1enog, tu1ilatvo $esto podnosi optu1nicu radi pregledaCpotvrde kao povjerljiv dokument i o#ra@a se sucu koji potvrEuje optu1nicu sa zahtjevom da izda povjerljivi nalog za hapenje% Sekretarijat @e dostaviti spis predmeta sudiji pretresnog vije@a kojeg je imenovao predsjednik% Sudija @e zatim pregledati optu1nicu% Ukoliko optu1nica #ude potvrEena, sudija @e izdati nalog za hapenje optu1enog $ije je ime navedeno u optu1nici% Nakon izvrenja hapenja jednog ili vie optu1enih, predsjednik Suda predmet dodjeljuje pretresnom vije@u% Sekretarijat poma1e zakazati pregled optu1nice tokom kojeg @e sudija sasluati tu1ioca in camera% (okom sasluanja, Sekretarijat vri razne neophodne ;unkcije% Sasluanje za pregled optu1nice je mogu@e snimati, i mo1e se pripremiti zapis cjelokupnog postupka% U svim slu$ajevima predstavnik Sekretarijata, ili oso#a koja je ovlatena za to, vodi zapisnik% Datim se OODapisnik o sasluanju za pregled optu1nice[ sprema u spis predmeta nakon to optu1nicu odo#ri sudija koji ju je pregledao% 4raksa prema kojoj je predstavnik Sekretarijata prisustvovao sasluanju za pregled optu1nice je mijenjana tokom godina% Na kraju je sudiji koji vri pregled data slo#oda odlu$ivanja da li predstavnik tre#a #iti prisutan% Mnogi sudije nisu smatrali da je neophodno da procesu pregleda prisustvuje predstavnik administracije, te stoga nisu sve potvrEene optu1nice propra@ene zapisnikom o procesu pregleda% U svakom slu$aju, Sekretarijat je do#io upute da poduzme odreEene korake nakon postupka potvrde optu1nice, a da sudija koji je potvrdio optu1nicu pritom nije razmatrao operativne ili logisti$ke poteko@e s kojima se Sekretarijat suo$ava prilikom proved#e tih uputa od strane sudije koji je potvrdio optu1nicu% Sekretarijat mo1e imati zna$ajnu ulogu u omogu@avanju e;ikasne o#rade i podnoenja optu1nice u ;azi podnoenja optu1nice na pregled% 4rakti$nim i operativnim pitanjima se mo1e poza#aviti i rijeiti ih u ranoj ;azi postupka odgovaraju@om komunikacijom izmeEu sudije koji vri pregled optu1nice i slu1#enika Sekretarijata%

*%

5%

,#- 1os ava naloga za 'apenje

7% Uru$enje optu1nice i naloga za hapenje je u ve@ini slu$ajeva istovremeno% Nakon potvrde optu1nice, mogu@e je podnijeti zahtjev za izdavanje naloga za hapenje, koji izdaje sudija koji je potvrdio optu1nicu% S o#zirom na to da Sekretarijat ima o#avezu da saraEuje s organima zemlje u koju tre#a dostaviti dokumente stranog 7>

VI% Nalozi za hapenje

suda, za pravilno i #rzo izvrenje naloga za hapenje je neophodno da sudija Sekretarijatu da jasne upute u vezi s time kojim nadle1nim organima tre#a uputiti nalog za hapenje% asne upute poma1u da se tedi i vrijeme i resursi, te doprinose tome da dostava dokumenata #ude pravilno o#avljena% MeEutim, u mnogim slu$ajevima sudija je u mogu@nosti da odredi dr1avu u koju tre#a poslati nalog za hapenje ako su mu dostupne in;ormacije o mjestu #oravka optu1enog% U mnogim slu$ajevima je ta$no #oravite optu1enog nepoznato% ?% Kada se nalozi za hapenje izdaju kao povjerljivi nalozi, neophodno je donijeti jasnu odluku o tome kada i kako ukinuti status povjerljivosti% U slu$aju kada je povjerljivost mogu@e ukinuti odmah nakon transporta optu1enog u pritvorsku jedinicu Ujedinjenih nacija <UN8U= ili nakon hapenja, upute u vezi s ovim je mogu@e uvrstiti u nalog za hapenje, te se na taj na$in sprje$ava potre#a izdavanja naknadnog naloga% Nadalje, to daje odreEeni vremenski okvir u svrhe komuniciranja sa medijima i o#javljivanja in;ormacija% 4rije hapenja ;leksi#ilnost u o#javljivanju dokumenata mo1e #iti korisna za rad% Na primjer, ukoliko sud 1eli osigurati da oso#a koja izvrava nalog ne@e imati potre#u tra1iti dodatne naloge ili pojanjenja u vezi s time da li mo1e otkriti nalog za hapenje tre@im licima, u nalogu se mo1e koristiti slijede@a ;ormulacijaP7ACAI0 se1 uz izuzetak lica ili oso.a koje imenuje / ili o la,teni presta nikQpredsta nici /@a kojemQkojima se o aj nalog za hap,enje dosta lja1 da o aj nalog za hap,enje i propratni materijali nee .iti o.ja ljeni ja no do daljeg nalogaR.

.#
9%

Nalozi za 'apenje i neizvrenje naloga

Bd klju$ne je va1nosti da Sud uspostavi pouzdanu mre1u kako #i osigurao da @e sva relevantna tijela ili oso#e do#iti optu1nicu i nalog za hapenje% Uspostavljanje $vrstih veza s klju$nim institucijama ili slu1#enicima za vezu am#asada, i tijelima dr1avne vlasti F meEunarodnim mirovnim snagama ili vlastima uprave F te odr1avanje redovnog kontakta s njima je klju$no za uspjeh tog procesa% 4otre#a za takvom mre1om je najo$iglednija tokom hapenja i dovoEenja optu1enog u sjedite Suda% Sekretarijat se takoEer mo1e pouzdati u ovu mre1u u do#ivanju daljnih in;ormacije u slu$ajevima kada nije dolo do izvrenja naloga za hapenje%7+ Da e;ikasno ;unkcioniranje mre1e F te u cilju iz#jegavanja #espotre#nih kanjenja u dostavljanju i izvrenju naloga za hapenje F savjetuje se voEenje i a1uriranje kontakt podataka za sve relevantne klju$ne institucije i oso#e za veze% 4ored toga, tre#ao #i postojati i raspored de1urstava kako #i se osiguralo da @e uvijek #iti de1uran zaposlenik Sekretarijata, sudija i pravnik u uredu suca kako #i se poza#avili pitanjima koja se mogu pojaviti izvan radnih sati ili tokom pauze u radu suda% 8iplomatski kanali, koje Sekretarijat mora koristiti tokom proved#e naloga za hapenje, mo1da i nisu naje;ikasniji na$in za dostavu naloga za hapenje% /udu@i sudovi #i tre#ali razmotriti mogu@nost uspostavljanja mehanizma koji @e tu1ilatvu omogu@iti da koristi vlastite mre1e organa sigurnostiCpolicijske mre1e kako #i pristupile proved#i naloga% edan od e;ikasnih na$ina je na primjer IN(:R4BG!ova crvena meEunarodna potjernica% (im za pra@enje koji postoji u tu1ilatvu $esto ima najnovije in;ormacije o kretanju optu1enog% S o#zirom na to da je mnogo puta vrijeme neo#i$no va1no da #i se iskoristila prilika za hapenje F poto optu1eni mogu prelaziti granice F $esto sati, pa $ak i minute mogu #iti od zna$aja% Ukoliko se nalozi mogu poslati tu1ilatvu kada se alju odreEenim dr1avama, mo1da @e #iti mogu@e #r1e poslati nalog za
4rema pravilu #roj ?, <2= 4ravilnika o postupku i dokazima MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju, [u slu$aju da dr1ava kojoj je dostavljen nalog za hapenje ili pre#acivanje nije u mogu@nosti da izvri taj nalog, o tome mor odmah o#avijestiti sekretara i navesti razloge za to[%

>%

A%

7+

7A

>. 7alozi za hap,enje i neiz r,enje naloga

hapenje policijskim organima na doti$noj teritoriji, #ez potre#e da se tra1i novi nalog od de1urnog sudije% Istra1itelji (u1ilatva mogu #iti u pripravnosti kako #i #rzo reagovali nakon hapenja optu1enog i kako #i izvrili ;ormalnosti vezane za hapenje i potvrdili identitet oso#e u pritvoru% ,% 4ravila MKS !a takoEer tu1iocu omogu@avaju da od dr1ava zatra1i da privremeno uhapse osumnji$enog ili optu1enog ili da poduzmu neophodne mjere za sprje$avanje njegovog #ijega% Bva pravila su koritena u okolnostima kada je optu1nica #ila pred podizanjem, ali jo uvijek nije #ila podignuta, te je #ilo neophodno #rzo djelovati kako #i se iskoristila jedinstvena prilika za hapenje% 4ravila Suda su takoEer sadr1avala upute za pose#an postupak u slu$aju neizvrenja naloga% 4ravilo 93 je predviEalo javno sasluanje pred 4retresnim vije@em ukoliko sekretar i tu1ilac mogu da doka1u da su poduzeti razumni koraci da se osigura hapenje optu1enog, te da je proao razuman vremenski period, a da nalog za hapenje od strane dr1ave kojoj je poslan jo nije izvren% (aj postupak je primijenjen 3,,9% godine u predmetu protiv Radovana Karad1i@a i Ratka Mladi@a% (okom javnog pretresa pred tro$lanim pretresnim vije@em, tu1ilac je predo$io optu1nicu i propratne materijale na javnoj raspravi, opisao neuspjeh dr1ave da uhapsi optu1enog, te je takoEer pozvao odreEene svjedoke da javno svjedo$e o dogaEajima% Bptu1enima, koji su #ili na slo#odi, nije #ilo dozvoljeno da imaju zastupnike, iako je na sasluanje pozvan amicus curiae% (aj postupak nije #ilo suEenje u odsutnosti i nije postojala namjera da dovede do osude% MeEutim, 4retresno vije@e je izdalo meEunarodni nalog za hapenje koji je upu@en svim dr1avama $lanicama UN!a% avni postupak u skladu sa pravilom 93 je stoga imao ograni$enu svrhu, ali se prestao koristiti kada je tu1ilac uspostavio praksu zahtjeva za podizanje zape$a@enih optu1nica i isklju$enje javnosti <vidi stav P, poglavlje V F Bptu1nica F odjeljak I o zape$a@enim optu1nicama=%

C#
3+%

Meudr6avna saradnja i dobrovoljna predaja

Sud se oslanja na meEudr1avnu saradnju po pitanju izvrenja hapenja z#og nedostatka vlastitih policijskih snaga izvan podru$ja Suda, te z#og nedostatka ovlatenja da dostavlja sudske dokumente na teritoriji dr1ava% Uloga Sekretarijata u hapenjima i pre#acivanjima na Sud uklju$uje saradnju izmeEu odgovaraju@ih organa dr1ave koja je izvrila hapenje i dr1ave doma@ina%

C#$ Meudr6avna saradnja

33% MeEudr1avna saradnja se temelji na rezoluciji Vije@a sigurnosti A*> <3,,5=73 koja predviEa das e dr!a e u punoj mjeri sara$uju s Ee$unarodnim sudom STUi te da1 shodno tome1 s e dr!a e preduzimaju s e mjere koje su neophodne po odred.ama njiho ih nacionalnih zakona da pro edu odred.e o e 8ezolucije i #tatuta1 uklju)ujui o.a ezu dr!a a da udo olje zahtje ima za pomo ili nalozima koje izda pretresno ijee shodno )lanu 2- #tatuta.

3*%

Iako su odred#e Statuta izravno primjenjive <u smislu da o#avezuju dr1avu da poduzme sve neophodne mjere u skladu s nacionalnim zakonima da #i provela odred#e Statuta=, pravila MKS !a za #ivu ugoslaviju nadalje predviEaju da o#aveza de;inirana u $lanu *,% Statuta ima prednost nad #ilo kakvom pravnom smetnjom za uru$enje ili pre#acivanje optu1enih pred Sud koja mo1e postojati na osnovu nacionalnih zakona ili sporazuma o izru$enju doti$ne dr1ave% Bvo pravilo je u skladu sa primatom Suda nad doma@im sudovima uspostavljenim $lanom ,% Statuta% 4ravila predviEaju da pre#acivanje optu1enog do sjedita Suda mora #iti ugovoreno izmeEu doti$nih dr1avnih organa, organa Nizozemske i sekretara% Dadnje pomenuti je odgovoran za koordiniranje
SCR:SCA*> <3,,5%=, *?% maj 3,,5%

73

7,

VI% Nalozi za hapenje

operativnih procedura za dovoEenje optu1enog iz dr1ave koja vri pre#acivanje do pritvorske jedinice Ujedinjenih nacija, koja se nalazi u 0agu, u Nizozemskoj% 4rocedure #i tre#ale uzimati u o#zir povezana pitanja poput na$ina transporta, sigurnosti, zdravstvenih potre#a <ukoliko postoje= tokom transporta% Uz meEudr1avnu saradnju i saradnju s drugim meEunarodnim organima, Sekretarijat koordinira transport uz pomo@ vojnih i komercijalnih vozilaCletjelica% 35% U slu$aju hapenja ili do#rovoljnih predaja do kojih je dolo u dr1avama #ive ugoslavije, pre#acivanje optu1enih je u pravilu izvravano #ez polemike ili ispitivanja u vezi sa zakonskom i regulatornom osnovom za pre#acivanje uhapenih% Koordinacijsku ulogu Sekretarijata znatno olakava prisustvo oso#e za vezu Sekretarijata u regiji% Njegovo prisustvo je omogu@ilo i doprinijelo uspostavljanju komunikacijske mre1e izmeEu Suda i relevantnih nacionalnih organa i meEunarodnih organizacija, tj% S6BR!a, K6BR!a, UNMIK!a, :UG:P!a <koji su prisutni u #ivoj ugoslaviji=, to je opet doprinijelo organiziranju i logisti$koj o#radi vezanoj za pre#acivanje optu1enih do sjedita Suda% 8r1ave izvan #ive ugoslavije7* su ponekad od Sekretarijata tra1ile pojanjenja vezana za zakonsku i regulatornu osnovu za pre#acivanje uhapenih nakon hapenja% 4ojanjenja su o#i$no tra1ena u vezi s relevantno@u nacionalne prakse u pitanjima izru$enja, da li se mogu postaviti odreEeni uvjeti u vezi s pre#acivanjem ili da li postoji potre#a za potpisivanje ad hoc sporazuma izmeEu dr1ave koja vri pre#acivanje i Suda% U vezi s posljednja dva pitanja, Sekretarijat je stalno zastupao stajalite da sve dr1ave imaju o#avezu da izvre pre#acivanje u skladu sa $lanom *,% Statuta% Nadalje, pravilo ?9 4ravilnika o postupku i dokazima navodi da OOdr1ava kojoj je uru$en nalog za hapenje ili nalog za pre#acivanje svjedoka mora reagirati odmah i uz svu du1nu pa1nju kako #i osigurala pravilno i e;ikasno izvrenje istog, u skladu sa $lanom *,% Statuta[%75 Stoga kada dr1ava ispunjava o#avezu iz $lana *,% da optu1enog izru$i Sudu, nije mogu@e postavljati zahtjeve u vezi sa pre#acivanjem% (akoEer nema potre#e za sklapanjem sporazuma izmeEu MKS !a i dr1ave kao osnove za dovoEenje optu1enog do sjedita MeEunarodnog suda% Na osnovu rezolucije Vije@a sigurnosti A*> <3,,5=, te odred#i Statuta i pravila, postoji zadovoljavaju@a pravna osnova za izvrenje dovoEenja% Na primjer, pravilo ?A predviEa da OOo#aveze sadr1ane u $lanu *, Statuta imaju prevagu nad svim pravnim preprekama predaji ili pre#acivuanju optu1enog cdena MeEunarodni sud koje postoje u nacionalnom zakonodavstvu ili meEunarodnim ugovorima o izru$enju koje je potpisala doti$na dr1ava[% Dakonska i regulatorna potvrda prvenstva Suda nad doma@im sudovima je temelj koji je omogu@io operativne aspekte dovoEenja, te njihovu nesmetanu i #rzu koordinaciju od strane Sekretarijata%77

37%

C#- "aradnja dr6ave doma>ina

3?% 4ored rezolucije Vije@a sigurnosti #roj A*> <3,,5= i $lana *,% Statuta, saradnja sa Nizozemskom se u principu zasniva na OOSporazumu o dr1avi doma@inuOO%7? U vezi sa hapenjima i dovoEenjima koja su poduzeta u ime i u saradnji sa Sudom, Nizozemska [ne mo1e vriti svoju krivi$nu nadle1nost nad oso#ama na svojoj teritoriji koje @e #iti pre#a$ene ili su pre#a$ene kao osumnji$eni ili optu1eni u prostorije Suda na osnovu zahtjeva ili naloga

7* 75

77 7?

Na primjer, pojedinci za koje je Sud podigao optu1nicu su uhapeni i pre#a$eni iz Njema$ke, 2ustrije, 2rgentine i Rusije% U vezi s ovim je #itno uzeti u o#zir da je u predmetu #roj I(!,7!3, 3u!ilac proti 5u,ka 3adia z anog ?5ule?, [Bdluka po interlokutornoj 1al#i od#rane na nadle1nostOO, +*%3+%3,,?, par% >>!,5, Hal#eno vije@e Suda je navelo da [princip primata Suda nad doma@im sudovima nije neusklaEen sa principom suvereniteta dr1ava prema meEunarodnom pravu% Dlo$ini u okviru nadle1nosti Suda su univerzalne prirode, te nadilaze interes #ilo koje dr1ave% Suvereno pravo dr1ava ne mo1e imati prednost nad pravom meEunarodne zajednice da djeluje na odgovaraju@i na$in[% 3u!ilac proti Eilana Cukia i #redoja Cukia, slu$aj #roj I(!,A!5*C3!4(, [Bdluka o upu@ivanju predmeta u skladu sa pravilom 33.is sa povjerljivim aneksom 2 i aneksom /[, +?%+7%*++>, par% 3+A!3**% [Sporazum izmeEu Ujedinjenih nacija i Kraljevine Nizozemske u vezi sa sjeditem MeEunarodnog suda za pokretanje postupka protiv oso#a odgovornih za teka krenja meEunarodnog humanitarnog prava po$injena na teritoriji #ive ugoslavije od 3,,3% godine[, *,%+>%3,,7%

?+

2. Ee$udr!a na saradnja i do.ro oljna predaja

Suda, u vezi sa djelima, propustima ili kaznama prije njihovog ulaska na teritorij zemlje doma@ina[ 79% Nizozemska nadalje pru1a pomo@ Sudu pri transportu i pra@enju optu1enog od trenutka ulaska na teritorij Nizozemske <npr% na aerodromu= do pritvorske jedinice Ujedinjenih nacija% Kako #i se ova operacija odvijala nesmetano, Sud mora odr1avati sistem komunikacija i o#avjetavanja raznih organa vlasti u Nizozemskoj koji u$estvuju u toj operaciji% (aj sistem o#avjetavanja dr1avi doma@inu omogu@ava da pravilno ocijeni stepen opasnosti i osigura sigurnosne i operativne resurse kako #i pre#acivanje optu1enog #ilo izvreno e;ikasno i sigurno% Uspjeh uloge Sekretarijata u koordiniranju operacija izmeEu organa zemlje doma@ina i organa zadu1enih za pre#acivanjeCdr1ave zavisi od e;ikasnosti ovog sistema komunikacije i o#avjetavanja% 39% Nadalje, uzimaju@i u o#zir $lan PP Sporazuma s dr1avom doma@inom, saradnja dr1ave doma@ina pri osiguravanju nesmetanog dovoEenja optu1enog do pritvorske jedinice Ujedinjenih nacija se prvenstveno zasniva na nalogu za hapenje, koji dr1ava doma@in smatra pravnom osnovom za liavanje osumnji$enog ili optu1enog li$ne slo#ode, uklju$uju@i mjere liavanja slo#ode tokom transporta na teritoriji Nizozemske% U slu$ajevima kada ne postoji nalog za hapenje, kao to su slu$ajevi optu1nice z#og nepotivanja Suda, dr1ava doma@in mo1e #iti za#rinuta z#og kretanja optu1enog za nepotivanje na teritoriji Nizozemske% Bva za#rinutost je jo ve@a u slu$aju kada je optu1eni za nepotivanje dr1avljanin dr1ave koja nije $lanica :vropske unije, te mu je potre#na viza za ulazak u Nizozemsku% Dahtjev za vizu mo1e #iti i zloupotrije#ljen, tako da nakon ulaska u Nizozemsku <a time u :vropsku uniju= pojedinac mo1e po#je@i i ne pojaviti se kako #i odgovarao za optu1#e za nepotivanje Suda% 8r1ava doma@in je ukazala na to da nedostaje mehanizam koji #i dr1avi doma@inu omogu@io da koristi svoje ovlasti kako #i pru1ila pomo@ Sudu pri osiguravanju pojavljivanja optu1enog za nepotivanje pred Sudom% 8r1ava doma@in je predlo1ila rjeenje u vidu odgoEenog naloga za hapenje <koji postoji u doma@em zakonodavstvu dr1ave doma@ina= koji predviEa uvjete pod kojim se odgoda ukida, te time vlastima dr1ave doma@ina pru1a neophodnu pravnu osnovu za djelovanje% MeEutim, MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju ovo rjeenje z#og raznih pravnih i prakti$nih razloga nije mogao provesti% :;ikasan sistem komunikacije i o#avjetavanja s razli$itim organima dr1ave doma@ina koji sudjeluju u saradnji sa Sudom tokom hapenja i dovoEenja #itan je za taj postupak% U slu$aju nepotivanja Suda, koji ne uklju$uje okolnosti koje zahtijevaju izdavanje naloga za hapenje, uzimanje u o#zir prakti$nih prednosti koje sa so#om nosi odgoEeni nalog za hapenje #i moglo pomo@i dr1avi doma@inu u naporima da saraEuje sa Sudom kako #i se osiguralo da optu1eni doEe na teritoriju Nizozemske isklju$ivo u cilju voEenja postupka z#og nepotivanja Suda%

3>%

79

<[Sporazum s dr1avom doma@inom[=% Klan PP <3=, Sporazum s dr1avom doma@inom%

?3

VII% 4retpretresna ;aza postupka

,# Pre pre resni pos upak###########################################&0 .# ,la i za upravljanje predme om################################&4 /%3 Statusne kon;erencije i sastanci po pravilu 9?ter%%%%%%%?> /%* 4lan rada%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%?> /%5 4retpretresni podnesak i lista svjedoka tu1ilatva i pretpretresni zahtjev od#rane %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%?A /%7 Sastanak o organizaciji suEenja %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%?, /%? 4retpretresna kon;erencija%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%9+ C# Uloga sudija#########################################################4$ 1# / krivanje ##########################################################4$ 3# !omunika)ija izmeu s rana####################################4% 5# Pre pre resni podnes)i###########################################40 6%3 4reliminarni podnesci%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%97 6%3%3 Bstali podnesci%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%97 6%3%* Dahtjev za privremeno putanje na slo#odu %%%%%%9? 6%3%5 Datitne mjere%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%9? 6%3%7 Dahtjev za spajanje ili razdvajanje predmeta %%%%99 6%3%? Dahtjev (u1ilatva za izmjenu optu1nice %%%%%%%%%%99 6%3%9 Dahtjevi za pristup povjerljivim materijalima u drugim predmetima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%99 ;# "manjenje obima op u6ni)e#####################################4* <# "manjenje broja pi anja u sporu###############################4* 0%3 Usuglaene $injenice%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%9A 0%* Bp@e poznate $injenice%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%9A I# Po vrdno izjanjavanje o krivi)i#################################47 VII. Aneks %: Vremenski plan za pretpretresnu &azu postupka. '2 VII. Aneks (: prakti)an primjer: pred i$anje trajanja su$enja u pretpretresnoj &azi postupka......................................'"

3%

D#og o#ima i slo1enosti suEenja za ratne zlo$ine, neophodno je aktivno upravljanje pretpretresnim dijelom postupka% 4retpretresna ;aza postupka predstavlja va1nu priliku kada se mo1e osigurati da se suEenje vodi na najpravi$niji i najekspeditivniji na$in i kada tu1ilatvo i od#rana saraEuju kako #i razrijeili pitanja koja je mogu@e rijeiti prije po$etka samog suEenja% /ez $vrstog upravljanja pretpretresnom ;azom, postupci suEenja mogu #iti pretjerano dugotrajni, svjedoci mogu #iti pozivani #ez stvarne potre#e, dragocjeno vrijeme suda @e se troiti na proceduralna pitanja umjesto na dokazni postupak% Uz prekide sjednica, skupa kanjenja i prekida suEenja #it @e teko sprije$iti da sporedna pitanja odvuku pa1nju Suda od sutinskih pitanja% D#og toga ni u$esnici u postupku ne@e mo@i planirati svoje aktivnosti ni koristiti svoje vrijeme na ispravan na$in, a na kraju to mo1e rezultirati i krenjem prava optu1enog na ekspeditivno suEenje% 4ostoji dvostruka svrha pretpretresne ;aze postupka- rijeiti to vie pitanja kako #i se $uvalo dragocjeno vrijeme u sudniciM pru1iti solidnu plat;ormu za strane u postupku i omogu@iti sudu da odredi koliko je vremena potre#no za izvoEenje dokaza o spornim pitanjima% 4retpretresni sudija, kojeg @e imenovati predsjedavaju@i pretresnog vije@a u#rzo nakon dolaska optu1enog na Sud, najodgovorniji je za proved#u planskih i organizacijskih ciljeva% 4retpretresnom sucu poma1e vii pravnik <SGB= koji upravlja predmetom od trenutka nakon prvog stupanja optu1enog pred sud do trenutka kada predmet prelazi u pretresnu ;azu postupka% 4retpretresni sudija vri #rojne ;unkcije, uklju$uju@i koordiniranje komunikacije izmeEu strana u postupku, osiguravaju@i da ne dolazi do neopravdanih kanjenja u postupcima, te preduzima sve neophodne sudske mjere za pripremu predmeta za suEenje% Kod slo1enih predmeta koji redovno uklju$uju velik #roj svjedoka i dokaza, ovaj zadatak na #itan na$in mo1e osigurati nesmetano voEenje predmeta koji je u ;azi glavnog pretresa% Uloga pretpretresnog suca je do#ijala sve ve@i zna$aj kako je Sud nastojao provesti preporuke radne grupe za u#rzavanje sudskih postupaka%7> Bve preporuke su vezane za ve@u pretpretresnu e;ikasnost i proaktivniju ulogu pretpretresnog suca u koritenju svih alata koji su mu na raspolaganju za upravljanje predmetom%
Radnu grupu za u#rzavanje sudskih postupaka je osnovao predsjednik Suda u ;e#ruaru *++?% godine, a ta radna grupa je dala pisane preporuke u izvjetaju iz ;e#ruara *++9% Radna grupa je ponovo uspostavljena u aprilu *++A% godine kako #i ocijenila proved#u tih preporuka% Mnoga po#oljanja u pretpretresnom postupku su direktan rezultat inicijative za osnivanje radne grupe%

*%

5%

7>

?5

VII% 4retpretresna ;aza postupka

,#
7%

Pre pre resni pos upak

D#og niza proceduralnih koraka neophodnih za pripremu slo1enog predmeta ratnog zlo$ina za suEenje, nu1no mora pro@i najmanje osam mjeseci do godinu dana od trenutka kada optu1eni stigne u sjedite Suda do po$etka suEenja% Bvaj vremenski period mo1e varirati zavisno od stepena prioriteta i #roja nepredviEenih pro#lema koji se mogu pojaviti% 4retpretresni postupak #i tre#ao po$eti od trenutka kada optu1eni stigne u sjedite Suda% Bd tog trenutka, do trenutka kada od#rana podnosi zahtjev u vezi s ;ormom optu1nice, pravila predviEaju tok dogaEaja koji mora uslijediti, te name@u niz rokova% Ukoliko nema zahtjeva za odgodu ili drugih zahtjeva koji oduzimaju vrijeme <npr% vezanih za zatitne mjere= ovu ;azu je mogu@e provesti za samo dva mjeseca% 4eriod koji slijedi neposredno nakon dolaska optu1enog u Sud je vrijeme u1ur#ane aktivnosti% Nakon to optu1eni stigne, predsjednik odmah dodjeljuje predmet odreEenom vije@u% Sudac koji je predsjednik tog vije@a zatim o#i$no izdaje $etiri naloga- 3= nalog kojim se imenuje sudija pred kojim @e optu1eni prvi put stupiti pred SudM *= nalog za raspored za prvo stupanje optu1enog pred sudM 5= nalog za o#javljivanje audio! vizuelnih zapisa i dozvoljenih ;otogra;ijaM te 7= nalog za pritvor optu1enog u 4ritvorskoj jedinici Ujedinjenih nacija% Iako pravila omogu@avaju da optu1eni prvi put stupi pred tro$lano vije@e, ove zadatke o#i$no o#avlja jedan sudija7A% Bptu1eni ne mo1e #iti puten na slo#odu osim po nalogu vije@a7,% Nadalje, iako optu1eni mora prvi put stupiti pred sud [#ez odgode[?+, o#i$no do toga dolazi dan ili dva nakon dolaska optu1enog, zavisno od toga da li je optu1eni stigao tokom vikenda% (o daje dovoljno vremena za pripremu dnevnog reda, raznih naloga, te omogu@ava konsultacije s #raniocem u vezi s tim da li @e se optu1eni odre@i svog prava ?3 da mu se optu1nica u potpunosti pro$ita prilikom prvog stupanja pred sud% .to se posljednjeg ti$e, ve@ina optu1enih se odri$e ovog prava, pa sudija jednostavno daje sa1etak optu1#i protiv optu1enog% Ilavna je svrha prvog stupanja optu1enog pred sud da optu1eni #ude upu@en u to da @e #iti pozvan da se izjasni o tome da li je kriv ili nije kriv u vezi sa svakom ta$kom u optu1nici u roku od 5+ dana% ?* U ve@ini slu$ajeva, do izjanjavanja o krivici dolazi kada optu1eni prvi put stupi pred sud, meEutim, ukoliko optu1eni oda#ere da odgodi izjanjavanje o krivici, neophodno je zakazati jo jedno pojavljivanje pred sudom% Ukoliko optu1eni naposlijetku od#ije da se izjasni, sudija @e u ime optu1enog za#ilje1iti da optu1eni izjavljuje da nije kriv%?5 4ostoje odreEeni slu$ajevi kada izjanjavanje o krivnji nije mogu@e, kao to je slu$aj kada optu1eni jo uvijek nema advokata, ili nije imao priliku da u dovoljnoj mjeri sa advokatom razgovara o optu1nici i propratnom materijalu% 4rije prvog stupanja na sud, Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora <BG28= #i tre#ao optu1enom dodijeliti #ranioca po slu1#enoj du1nosti,?7 osim ukoliko on ne od#ije #ranioca te odlu$i da se na sudu pojavi #ez pomo@i #ranioca% 2ko se optu1eni izjasni da je kriv, to izjanjavanje mo1e #iti prihva@eno samo od strane vije@a koje zasjeda u punom sastavu??, nakon to utvrde da optu1eni shvata optu1#e u vezi sa kojima je odlu$io da se izjasni krivim, te zaklju$i da postoje zadovoljavaju@i $injeni$ni navodi koji podupiru te optu1#e% 4rvo stupanje pred sud, koje ne mora #iti i trenutak kada se optu1eni izjanjava o krivnji, pokre@e niz vremenskih rokova va1nih za pretpretresni postupak, vezanih za o#aveze
4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 9* 9? 9* 9* 9* 9? 9* 9* <2=, 4ravilnik o postupku i dokazima MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju% <2=, 4ravilnik o postupku i dokazima MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju% <2=, 4ravilnik o postupku i dokazima MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju% <2= <ii=, 4ravilnik o postupku i dokazima MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju% <2= <iii=, 4ravilnik o postupku i dokazima MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju% <2= <iv=, 4ravilnik o postupku i dokazima MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju% </= i pravilo 7? <"=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% <2= <vi=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a%

?%

9%

>%

7A 7, ?+ ?3 ?* ?5 ?7 ??

?7

A. Pretpretresni postupak
o#jelodanjivanja drugoj strani i podnoenje preliminarnih podnesaka% 8atum prvog stupanja pred sud takoEer slu1i kao po$etni datum za odreEivanje datuma slijede@e rasprave <koja se op@enito zove statusna kon;erencija=% Kak i ukoliko je potre#no odr1ati statusnu kon;erenciju, zakazivanje sljede@eg pojavljivanja pred sudom ne produ1ava rokove za podnoenje preliminarnih podnesaka, to zavisi od o#jelodanjivanja materijala predatih s optu1nicom na potvrdu% A% U roku od 5+ dana od prvog stupanja optu1enog pred sud, predsjedavaju@i sudija #i tre#ao imenovati pretpretresnog suca pretresnog vije@a% U roku od dvije do tri sedmice od dolaska optu1enog, optu1eni #i tre#ao oda#rati stalnog #ranioca s liste kvali;iciranih advokata koju vodi Sekretarijat, a iz#or #i se tre#ao izvriti na sastanku sa zamjenikom sekretara u koordinaciji s Bdjelom za pravnu pomo@ i pitanja pritvora% Kanjenje s dodjeljivanjem stalnog #ranioca je o#i$no vezano za vrijeme koje je potre#no da se naEe advokat koji je slo#odan i kojim je optu1eni zadovoljan% Bptu1eni $esto oda#ire advokata koji se ne nalazi na listi, pa se sekretar mora uvjeriti da oda#rani advokat ima neophodnu stru$nost i poznavanje jezika potre#ne da #i #io uvrten na listu advokata koji su kvali;icirani za zastupanje optu1enih pred Sudom% U roku od 5+ dana od prvog stupanja pred sud, tu1ilatvo mora optu1enom dostaviti kopije propratnog materijala koji je prilo1en optu1nici tokom postupka potvrde, te svih prethodnih izjava koje je tu1ilatvo do#ilo od optu1enog%?9 Bvaj materijal se o#i$no priprema za direktno o#jelodanjivanje optu1enom, ali #ranilac koji je optu1enom dodijeljen po slu1#enoj du1nosti o#i$no pre;erira da #ude o#jelodanjen stalno dodijeljenom #raniocu% (rideset dana nakon prijema ovog materijala od#rana mora podnijeti svoj preliminarni podnesak u vezi s ;ormom optu1nice, ukoliko namjerava ulo1iti prigovor% Neposredno prije toga, #i@e organiziran prvi sastanak strana u postupku s viim pravnikom <[sastanak po pravilu 9?ter[= i statusna kon;erencija, te @e se razgovarati o planu rada u pretpretresnoj ;azi postupka% 4lan rada, o kojem @e se vie govoriti u nastavku, u sutini je kalendar dogaEaja koji su nu1ni da #i predmet mogao u@i u ;azu suEenja% 4otre#no je otprilike ukupno >+ dana da #i predmet doao do ;aze kada se podnosi preliminarni podnesak u vezi s ;ormom optu1nice% Kao to @e #iti navedeno u nastavku, praksa je pokazala da prisustvo pretpretresnog suca na sastanku po pravilu 9?ter mo1e dovesti do e;ikasnije razmjene in;ormacija izmeEu strana u postupku, te #r1e pretpretresne pripreme% 4ostoji niz va1nih odluka koje @e #iti potre#no donijeti tokom pretpretresnog postupka kao odgovor na podneske strana u postupku% (akvi podnesci uklju$uju preliminarne zahtjeve u kojima se osporava ;orma optu1nice iCili nadle1nost, te druge podneske vezane za privremeno putanje optu1enog iz pritvora, zahtjeve za spajanje ili razdvajanje predmeta, zahtjeve za izricanje zatitnih mjera, zahtjeve za pristup povjerljivim materijalima u drugim predmetima, zahtjeve vezani za $injenice o kojima su se tu1ilatvo i od#rana usaglasili, zahtjeve za primanje na znanje op@epoznatih $injenica iCili utvrEenih $injenica% U meEuvremenu @e tu1ilatvo imati o#avezu da od#rani dalje dostavlja kopije izjava svih svjedoka koje namjerava pozvati da svjedo$e na suEenju <a te izjave moraju #iti na jeziku optu1enog=, te kopije svih transkripata i pisanih izjava koje su uzete u skladu sa pravilima%?> Vremenski period neophodan za ovaj proces zavisi od nekoliko ;aktora, uklju$uju@i slo1enost predmeta, nivo prioriteta koji se daje pripremanju predmeta za suEenje, pitanja da li je od#rana oda#rala aktivan pristup u pretpretresnoj ;azi, te pitanje u kojoj su mjeri tu1ilatvo i od#rana zaista spremni za suEenje% Ukoliko predmet ima neophodni prioritet, ovaj dio postupka je mogu@e okon$ati u roku od otprilike est mjeseci kada se radi o predmetu srednjeg nivoa% MeEutim, ta$an vremenski period zavisi od o$ekivanog #roja svjedoka i dokaza tu1ilatva, te od toga da li je neophodan prijevod izjava svjedoka i dokaznih predmeta koji @e #iti izvedeni na suEenju% Kod slo1enijih predmeta, taj period mo1e #iti daleko
4ravilo 99 <2= <i=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKSj!a% 4ravilo 99 <2= <ii=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a%

,%

3+%

?9 ?>

??

VII% 4retpretresna ;aza postupka

du1i% 4eriodi$ni sastanci izmeEu strana u postupku po pravilu 9?ter i statusne kon;erencije <one se moraju odr1avati svakih 3*+ dana= se tokom tog procesa nastavljaju% 33% 4osljednji koraci koje tre#a preduzeti u pretpretresnom postupku imaju za cilj osigurati da je predmet zaista spreman za suEenje, a uklju$uju odreEivanje rokova za podnoenje pretpretresnih podnesaka i odreEivanje rasprave za pretpretresnu kon;erenciju, koja se o#i$no zakazuje za dan prije po$etka sudskog postupka% 4retpretresna ;aza postupka traje najmanje tri mjeseca% 4retpretresni podnesci mogu #iti podneseni tek nakon to je odlu$eno o svim preliminarnim podnescima,?A a u naj#oljem slu$aju nakon to je odlu$eno o svim drugim #itnim zahtjevima i o metodi izvoEenja dokaza, tj% koji svjedoci se moraju pozvati kako #i dali iskaz pred sudom, a koji @e svjedo$iti samo svojim pismenim izjavama% 4ostoje dva razli$ita pristupa planiranju% edan od pristupa je da strane u postupku podnesu svoje pretpretresne podneske #ez o#zira na to da li je u skoro vrijeme zakazan datum po$etka suEenja, i tada je stranama u postupku o#i$no dozvoljeno da svoje podneske dopune kasnije, neposredno prije po$etka glavnog pretresa% 8rugi pristup je da sa$ekaju sa podnoenjem pretpretresnih podnesaka do odreEivanja sastava vije@a% B#i$no se pre;erira prvi pristup jer omogu@ava da ve@i #roj predmeta #ude spreman za suEenje u najkra@em mogu@em periodu% 4o1eljno je imati nekoliko spremnih predmeta ukoliko doEe do neo$ekivanog zastoja u prethodnom predmetu, ili ukoliko po$etak suEenja u prethodnom predmetu kasni, i to MKS !u omogu@ava da maksimalnim kapacitetom radi u malom #roju sudnica% Ukoliko se tu1ilatvu dopusti razuman vremenski period za pripremu pretpretresnog podneska <op@enito se smatra da je rok od otprilike dva mjeseca dovoljan=, nalog za raspored za podnoenje pretpretresnih podnesaka tre#a izdati otprilike tri mjeseca prije po$etka suEenja% 2neks ? F Vremenski plan za pretpretresnu &azu postupka daje sa1etak vremenskih rokova o kojima se do sada govorilo% Bni vremenski rokovi koji imaju najve@i utjecaj na du1inu trajanja pretpretresne ;aze su navedeni masnim slovima%

.#
3*%

,la i za upravljanje predme om

4rimarni alati za upravljanje pretpretresnim postupkom na MKS !u jesu periodi$no odr1avanje pretpretresnih kon;erencija na kojima u$estvuju pretpretresni sudija, vii pravnik i strane u postupku, plan rada koji izraEuje pretpretresni sudija, pretpretresni podnesci koje podnose tu1ilatvo i od#rana, te pretpretresna kon;erencija% Bvaj proces takoEer zavisi od planiranih dogaEaja koje predviEa 4ravilnik o postupku i dokazima% 4retpretresne aktivnosti su regulirane pravilima koja predviEaju preduzimanje odreEenih koraka u odreEenom trenutku% 4otivanje ovih rokova je klju$no za uspjeno upravljanje predmetom u pretpretresnoj ;azi i osiguravanje ekspeditivnog odvijanja postupaka, te naje;ikasnije koritenje vremena i sudnica%

.#$ " a usne kon2eren)ije i sas an)i po pravilu 4&ter

35% Statusna kon;erencija mora #iti odr1ana u roku od 3*+ dana od prvog stupanja optu1enog pred sud ili od prethodne statusne kon;erencije%?, Bvu statusnu kon;erenciju vodi pretpretresni sudija u prisustvu optu1enog% Statusna kon;erencija ima dvije svrhe- organiziranje razmjene in;ormacija izmeEu strana u postupku u vezi sa njihovim pripremama za suEenje, te da #i se optu1eni, ukoliko se nalazi u pretpretresnom pritvoru, izjasnio o svom mentalnom i ;izi$kom stanju% Bptu1eni koji se nalazi na privremenoj slo#odi tokom pretpretresne ;aze postupka ne mora prisustvovati statusnoj kon;erenciji% Standard za odo#ravanje putanja na privremenu slo#odu tokom pretpretresne ;aze postupka <o kojem se govori u pose#nom odjeljku dalje u tekstu= spada u
4ravilo 9?ter <:=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 9?.is, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a%

?A ?,

?9

>. Alati za upra ljanje predmetom

nadle1nost Suda, ali ni u kojem slu$aju ne smije usporiti pretpretresnu pripremu% 4ored statusnih kon;erencija, razmjene in;ormacija izmeEu strana u postupku <sastanci po pravilu 9?ter= o#i$no organizira vii pravnik9+ pretresnog vije@a uz nadzor pretpretresnog sudije% 4raksa je pokazala da prisustvo pretpretresnog sudije na sastanku po pravilu 9?ter mo1e pomo@i da razmjena in;ormacija izmeEu strana u postupku #ude e;ikasnija, a priprema #r1a% 37% Ne postoji o#aveza da se sastanci po pravilu 9?ter odr1avaju redovno F iako je iskustvo pokazalo da su najkorisniji kada se odr1avaju dan ili dva prije statusne kon;erencije <te kao priprema za nju=% Ukoliko optu1eni ima #ranioca, #ranilac @e zastupati optu1enog na ovim sastancima koji slu1e kao put do ne;ormalnijih razgovora izmeEu strana u postupku, iako se i tada vodi transkript, samo to nije javan% Ukoliko se optu1eni #rani sam, neophodno je njegovo prisustvo na ovom sastanku, ali u ve@ini predmeta u kojima se optu1eni #rane sami ve@i je naglasak na #avljenje pitanjima u ;ormalnijem okru1enju statusne kon;erencije% Da razliku od samog suEenja, pretpretresni postupak se odvija prvenstveno na osnovu dokumenata, a sastanci po pravilu 9?ter i statusne kon;erencije su $esto samo sredstva za direktnu interakciju izmeEu strana u postupku i sudija% Davisno od prioriteta koji se daje predmetu, Sud mo1e odlu$iti da se statusne kon;erencije ne odr1avaju $e@e od svakih 3*+ dana kao to to propisuje pravilo, te da se sastanak po pravilu 9? ter ne zakazuje prije statusne kon;erencije% (o je o#i$no slu$aj ukoliko postoje novi dogaEaji o kojima je neophodno razgovarati% S druge strane, kako se predmet pri#li1ava kona$noj ;azi prije suEenja, statusne kon;erencije i sastanci po pravilu 9?ter se mogu odr1avati onoliko $esto koliko je to neophodno kako #i se izvrile kona$ne pripreme za suEenje%

3?%

.#- Plan rada

39% 4retpretresni sudija izraEuje plan rada koji sadr1i o#aveze strana u postupku i rokove za ispunjenje tih o#aveza%93 U tom planu je takoEer op@enito nazna$eno koje o#aveze strane u postupku moraju ispuniti po pravilu 9?ter <8= <ii= i rokovi do kojih te o#aveze moraju #iti ispunjene% Konkretnije, plan rada #i tre#ao uzeti u o#zir razne nerijeene zahtjeve, te prioritete koje je predsjednik postavio u vezi sa predlo1enim datumom suEenja% Iako u prolosti Suda takvi planovi rada nisu dovoljno koriteni, danas $ine glavnu osnovu za rad strana u postupku% Na sastancima po pravilu 9? ter se sa stranama u postupku razgovara o planu rada kako #i se one u potpunosti slo1ile sa planom% Na statusnoj kon;erenciji je mogu@e razgovarati o #ilo kakvim nerijeenim pitanjima, a pretpretresni sudija o njima mo1e donijeti odluku% 4lan rada je kasnije mogu@e korigirati na osnovu odluka predsjednika Suda u vezi s prioritetom predmeta za suEenje% Bve odluke se o#i$no donose na osnovu du1ine vremenskog perioda koji je optu1eni proveo u pretpretresnom pritvoru, te uz ocjenu pretpretresnog suca o spremnosti predmeta za sudski postupak%

.#% Pre pre resni podnesak i lis a svjedoka u6ila va i pre pre resni za' jev odbrane
3>% Raspored podnoenja pretpretresnih podnesaka mo1e pospjeiti ekspeditivnost, a to je neto na ta pretpretresni sudija ima utjecaj i mo1e zatra1iti nalogom% Nakon to se rijee postoje@i preliminarni podnesci pretpretresni sudija #i od (u1ilatva tre#ao zatra1iti da podnese kona$nu verziju svog pretpretresnog podneska%9* 4retpretresni podnesak mora sadr1avati, za svaku ta$ku optu1nice, kratki pregled mjerodavnog prava i dokaze koje tu1ilatvo namjerava izvesti u vezi s po$injenjem navodnog zlo$ina, te vid odgovornosti za koju tereti optu1enog% 4odnesak #i takoEer tre#ao uklju$ivati $injenice koje se uvrtavaju u spis po zahtjevu
4ravilo #roj 9?ter <8=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo #roj 9?ter <8= <ii=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 9?ter <6=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a

9+ 93 9*

?>

VII% 4retpretresna ;aza postupka

strana u postupku, izjavu o pitanjima koja nisu sporna, te izjavu o spornim $injenicama i pravnim pitanjima% B#i$no se sporna podru$ja su1avaju na osnovu dogovora izmeEu tu1ilatva i advokata od#rane u vezi sa $injenicama koje @e #iti uvrtavane u spis tokom suEenja, tema o kojoj se vie govori u daljem tekstu% 3A% 4retpretresni sudija takoEer od tu1ilatva tra1i da podnese listu svjedoka koje namjerava pozvati na suEenje, a koja sadr1i ime ili pseudonim svakog svjedoka, sa1etak $injenica o kojima @e svaki svjedok svjedo$iti, ta$ke u optu1nici u vezi s kojima @e svaki svjedok svjedo$iti, ukupan #roj svjedoka <te #roj svjedoka koji @e svjedo$iti protiv svakog optu1enog i u vezi sa svakom ta$kom u optu1nici=% (u1ilatvo takoEer mora nazna$iti da li @e svjedok iskaz dati li$no, te ukoliko je to slu$aj, koliko dugo, ili namjerava da svjedoka pozove na svjedo$enje putem pisane izjave ili transkripta iz prethodnog postupka% Iako to nije izri$ito pomenuto u pravilima, pretpretresni sudija mo1e od tu1ilatva tra1iti da podnese Odokaznu listuO koja za cilj ima da predstavi cjelokupni materijal koji je neophodan prema pravilima na sistemati$an i ematski na$in% (akva lista u sutini izla1e dokaze koji @e #iti izvedeni po onom dijelu optu1nice na koji se odnose% 8okazne liste su e;ikasan na$in da se pretresnom vije@u pomogne u vrenju njegovih ovlasti tokom pretpretresne kon;erencije% (o takoEer omogu@ava od#rani da #olje razumije teze optu1#e protiv optu1enog% Nalog za podnoenje pretpretresnog podneska mo1e #iti izdan #ez o#zira na to da li sudski postupak uskoro po$inje ili ne po$inje% 4retpretresni podnesak mora #iti dostupan #arem est sedmica prije pretpretresne kon;erencije% U praksi, o roku za podnoenje pretpretresnog podnesaka se razgovara sa stranama u postupku tokom sastanaka po pravilu 9?ter i statusnih kon;erencija% 4retpretresni sudija @e nadalje od od#rane tra1iti da podnese svoj pretpretresni podnesak nakon to tu1ilatvo podnese pretpretresni podnesak i listu svjedoka%95 4retpretresni podnesak od#rane se odnosi na $injeni$na i pravna pitanja vezana za predmet% 4odnesak #i naro$ito tre#ao sadr1avati pisanu izjavu koja u op@im crtama izla1e od#ranu za koju se odlu$io optu1eni, pitanja sa kojima se optu1eni ne sla1e u pretpretresnom podnesku tu1ilatva i razlog za neslaganje sa svakim od tih pitanja% S o#zirom na to da nema o#avezu da iznese svoje argumente, od#rana ne mora podnijeti listu svjedoka koje namjerava pozvati na suEenje sve dok tu1ilatvo ne iznese sve svoje argumente% 4retpretresni sudija ima odreEenu ;leksi#ilnost u odreEivanju trenutka podnoenja ovog podneska, a strane u postupku o#i$no ugovaraju rok tokom sastanka po pravilu 9? ter ili statusne kon;erencije% MeEutim, pretpretresni podnesak od#rane mora #iti predan #arem tri sedmice prije pretpretresne kon;erencije% U naj#oljem slu$aju, pretpretresni sudija @e od strana u postupku zahtijevati da svoje pretpretresne podneske podnesu mnogo ranije od zadnjeg mogu@eg roka koji propisuju pravila% .to se podnesci prije podnesu, to @e se ranije od strana u pretpretresnom postupku tra1iti da u$estvuju u razmjeni in;ormacija koje @e dovesti do smanjenja spornih pitanja na suEenju% (re#a naglasiti da, s o#zirom na to da je teret dokazivanja na tu1ilatvu, optu1eni nema nikakvu o#avezu da se slo1i sa smanjenjem spornih pitanja i jednostavno mo1e od#iti da prihvati #ilo kakve $injenice%

3,%

.#0 "as anak o organiza)iji suenja

*+% 4rije suEenja Sekretarijat takoEer odr1ava sastanak o organizaciji suEenja <(MM= radi upravljanja predmetima, da #i osiguralo da predmeti #udu spremni za suEenje, te da su strane u postupku svjesne procedure koju moraju slijediti% 4redstavnik Sekretarijata u sudnici je odgovoran za organiziranje ove vrste sastanka prije odr1avanja pretpretresne kon;erencije, te za pozivanje slijede@ih odjela Sekretarijata da iznesu svoja zapa1anja na sastanku za upravljanje sudskim postupkom- Bdjel za kon;erencijske i jezi$ke usluge <uklju$uju@i predstavnika sudskih izvjestitelja= Bdjel za 1rtve i svjedoke, Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora, 2udioCvizuelni odjel, Bdjel za tampu i in;ormiranje, Bdjel sigurnosti i Bdjel za organizaciju
4ravilo 9?ter <6=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a

95

?A

>. Alati za upra ljanje predmetom

i podrku rada sudnica% Sastanak za upravljanje suEenjem se odr1ava #ez prisustva javnosti, a prisustvuju mu predstavnici tu1ilatva, od#rane i vije@a% Sudije takoEer prisustvuju sastanku i mogu ga iskoristiti kako #i osigurali da strane u postupku shvataju na$in na koji vije@e voditi postupak% (ranskript sastanka se alje u$esnicima, a video zapis se odla1e u odjelu za arhiviranje za #udu@u upotre#u od strane novog oso#lja ili advokata% Nakon uvoEenja elektronske sudnice, sastanci o organizaciji suEenja su postali jo va1niji kao e;ikasan na$in da se osigura da sve strane #udu svjesne na$ina ;unkcioniranja sudnice, usluga koje pru1a Sekretarijat, te svojih o#aveza prema Sudu% *3% Kako #i se izvoEenje dokaza strana u postupku to pa1ljivije planiralo, i osiguralo svjedo$enje svjedoka to je mogu@e vie u skladu s rasporedom, te osiguralo ekspeditivno voEenje suEenja, Bdjel za 1rtve i svjedoke <VYS= je razvio politiku o pretpretresnom planiranju% Na po$etku svakog suEenja, ili nakon to tu1ilatvo zavri svoj postupak i prije nego to postupak zapo$ne od#rana, svaki tim mora odlu$iti koji svjedoci @e #iti neophodni, redoslijed po kojem @e ih koristiti, te Bdjel za 1rtve i svjedoke mora upozoriti na pose#ne potre#e za njihovo putovanje ako postoje i potre#u za podrkomCzatitom% Bvo pretpretresno planiranje je #itno da #i Bdjel za 1rtve i svjedoke mogao da planira putovanje svjedoka do 0aga i po#rine se za njihovu podrku i smjetaj% 4retpretresni proces planiranja ima vie ciljeva% Bvi ciljevi se prvenstveno ti$u razmjene in;ormacija izmeEu Bdjela za 1rtve i svjedoke i timova koji @e u$estvovati u suEenju, a krajnji cilj je da se osigura da svjedoci do#iju naj#olje mogu@e usluge dok se nalaze u 0agu radi svjedo$enja% 4ored toga, svaki od procesa planiranja poma1e klju$nom oso#lju da se susretne i upozna s ulogama svake od jedinica unutar Bdjela za 1rtve i svjedoke, i Bdjelu za 1rtve i svjedoke da #i razvio radni odnos sa timovima% Svakom pretpretresnom sastanku tre#aju prisustvovatislu1#enik za vezuM slu1#enik za podrkuM slu1#enik za zatituM pomo@nik u timu za suEenje <koji se imenuje za predmet=M e; Bdjela za 1rtve i svjedoke <ukoliko je to neophodno=% 4ose#an cilj procesa planiranja je promoviranje jasnog razumijevanja uloge i raspona usluga Bdjela za 1rtve i svjedoke% Strane u postupku @e stoga #iti o#avijetene o operativnim uslugama i potre#ama Bdjela za 1rtve i svjedoke, te @e im #iti pru1ene in;ormacije u vezi sa slijede@imta je neophodno kako #i se osiguralo e;ikasno planiranje logistike, putovanja i smjetaja, npr% pasoi, putne isprave, o#razac s podacima o svjedoku, raspored svjedo$enja i i drugi dokumentiM program pomo@i za svjedoke i usluge koje se pru1aju svjedocima dok se nalaze na SuduM o$ekivanja svjedoka kada putuju u 0agM usluge koje mo1e pru1iti jedinica za podrku, uklju$uju@i pojanjenja o #rizi za djecu, politiku prate@e oso#e, itd%M zatitne mjere na suduM program preseljenja% 4ored pru1anja in;ormacija u vezi s Bdjelom za 1rtve i svjedoke, e;ikasno planiranje suEenja mora uklju$ivati prikupljanje in;ormacija od timova optu1#e i od#rane u vezi sa suEenjem, njegovim trajanjem, te #rojem svjedoka koji @e pristupiti sudu% 4laniranje takoEer tre#a da o#uhvati i odreEivanje#ilo kakvih pose#nih potre#a za zatitom, podrkom, preseljenjemM etni$ko ili regionalno porijeklo svjedokaM zdravstveno stanje svjedoka ako je potre#noM

**%

*5%

*7%

*?%

?,

VII% 4retpretresna ;aza postupka

*9%

*>%

vremenske okvire, uklju$uju@i #ilo kakve pose#ne logisti$ke potre#e timova optu1#e i od#rane% Na ovom sastanku, tim za suEenje @e do#iti dosje koji sadr1i slijede@esa1etak prezentacije o Bdjelu za 1rtve i svjedoke <operacije, podrka, zatita=M z#irku politika i smjernica <npr% politike o principima e;ikasnih usluga, #riga za djecu, prate@oj oso#i za podrku, standardima usluga i na$inu 1al#e, smjernice vezane za ograni$eni #roj dana i ograni$eni #roj izmjena rasporeda, smjernice za istra1itelje, itd%=M #roureM video snimci i in;ormacije o zatitio#razac podataka o svjedoku% Ukoliko je to neophodno, mogu@e je organizirati sastanak s timom koji u$estvuje u suEenju i tokom suEenja% Na tom sastanku se mo1e razgovarati o #ilo kakvim pro#lemima ili preprekama sa kojima se suo$avaju svjedoci, ili o #ilo kakvim logisti$kim potre#ama, potre#ama za podrkom ili zatitom koje se pojave tokom suEenja% (i sastanci mogu #iti teku@i, ukoliko je to potre#no% Kada se suEenje odr1ava za vie optu1enih, prema iskustvu Bdjela za 1rtve i svjedoke #olje je odr1ati pretpretresni sastanak sa svakim timom od#rane neposredno prije nego to iznesu svoje argumente%

*A%

.#& Pre pre resna kon2eren)ija

*,% 4retresna kon;erencija se o#i$no odr1ava u roku od sedam dana prije <a nekada $ak i na sam dan= zvani$nog po$etka suEenja kako #i se 4retresnom vije@u omogu@ilo da se #avi #ilo kojim pitanjima koja se pojave neposredno dan prije po$etka suEenja% Kesto rjeavanje ovih pitanja uti$e na odvijanje sudskog postupka% Kasno zakazivanje pretpretresne kon;erencije novopridolim sucima ad litem daje mogu@nost da u$estvuju na kon;erenciji% Idealna je situacija kada je pretpretresni sudija istovremeno i predsjedavaju@i sudija na suEenju, ili #arem jedan od $lanova vije@a koje sudi u postupku, to tom sudiji omogu@ava da [posvoji[ predmet ve@ tokom pretpretresnog postupka, donose@i odluke koje @e utjecati na odvijanje suEenja% U suprotnom @e donoenje mnogih odluka, kao to su one koje se ti$u uvrtavanja u spis $injenica o kojima je presuEeno, $ekati vije@e koje @e suditi u predmetu i donijeti presudu% Sudija koji vodi pretpretresnu kon;erenciju ima diskreciono pravo da od tu1ilatva tra1i da skrati trajanje ispitivanja nekih svjedoka, da odredi #roj svjedoka koje tu1ilatvo mo1e pozvati, da regulira vrijeme koje je tu1ilatvu na raspolaganju za izvoEenje dokaza% 4roces ograni$avanja #roja svjedoka i trajanje iznoenja argumenata tu1ilatva zahtijeva detaljnu analizu sa1etaka izjava predlo1enih svjedoka s o#zirom na optu1nicu, te isklju$enje #espotre#ne kumulacije dokaza% MeEutim, ukoliko pretpretresni sudija u praksi ima ulogu sudije koji predsjeda suEenjem, sudije u pretpretresnom postupku mogu mogu donijeti ove odluke prije pretpretresne kon;erencije, ili #arem mogu postaviti osnovu za takve odluke% Na primjer, sudije mogu tra1iti od tu1ilatva znatno prije pretpretresne kon;erencije da smanji predlo1eni #roj svjedoka na svojoj listi svjedoka, te mogu smanjiti ukupni procijenjeni #roj sati za ispitivanje na #roj koji je adekvatniji s o#zirom na o$ekivanu du1inu trajanja cjelokupnog glavnog pretresa% Sudije mogu $ak donijeti odluku o zahtjevima za uvrtenje $injenica o kojima je presuEeno ili uvoEenju pisanih izjava u skladu sa pravilima ,*.is, ,*ter i ,*Vuater1 te na taj na$in unaprijed smanjiti o#im predmeta%

5+%

9+

2. 6loga sudija

C#
53%

Uloga sudija
Kao to je ve@ navedeno, pretpretresnog sudiju imenuje sudija koji predsjedava pretresnim vije@em u roku od sedam dana od prvog stupanja optu1enog pred sud% 97 4retpretresni sudija, pod nadle1no@u i nadzorom pretresnog vije@a kojem je predmet dodijeljen, koordinira komunikaciju izmeEu strana u postupku, te poduzima sve neophodne mjere za pripremu predmeta za pravi$no i ekspeditivno suEenje% U skladu s pravilom 9?ter <8= <ii=, pretpretresni sudija @e izraditi plan rada, u kojem @e u op@im crtama izlo1iti o#aveze koje strane u postupku moraju ispuniti, te rokove do kojih ove o#aveze moraju #iti ispunjene% edan od viih pravnika pretresnog vije@a mo1e pomo@i pretpretresnom sudiji pri o#avljanju njegovih du1nosti% 4retpretresni sudija o#i$no predsjedava statusnim kon;erencijama i donosi odluke u vezi s rokovima ili zahtjevima za produ1enje roka% Bp@enito, pretpretresni sudija mo1e donijeti odluke o proceduralnim pitanjima, dok o zahtjevima vezanim za sutinska pitanja moraju odlu$iti suci% U tu svrhu, pretpretresni sudija #i tre#ao pokuati predvidjeti pitanja za koja postoji vjerovatno@a da @e #iti sporna tokom suEenja, te svojim autoritetom kontrolirati ta pitanja% MeEutim, z#og raspodjele poslova meEu sudijama Suda, nije uvijek mogu@e da pretpretresni sudija takoEer #ude sudija $lan vije@a pred kojim se vodi glavni pretres o predmetu% Ukoliko to nije slu$aj, sudije pretpretresnog vije@a @e mo1da nerado o#avezivati svoje kolege koje @e suditi u predmetu donoenjem pretpretresnih odluka o klju$nim pitanjima koja uti$u na upravljanje samim sudskim postupkom% MKS je ovaj pro#lem rijeio tako to je pokuao osigurati da pretresni sudija #ude i predsjedavaju@i sudija ili $lan vije@a pred kojim se sudi u predmetu <vidi 2neks 9 F Primjer iz prakse: pred i$anje du!ine trajanja sudskog posupka tokom pretpretresne &aze postupka=%

5*%

1#
55%

/bjelodanjivanje
U prete1no akuzatornom pravnom sistemu koji postoji u Sudu, o#aveza strane u postupku da otkrije relevantan materijal suprotnoj strani je klju$ni dio pripreme suEenja% S o#zirom na slo1enost predmeta ratnih zlo$ina, o#jelodanjivanje in;ormacija je ogroman poduhvat koji zahtijeva velike resurse% 4oto je (u1ilatvo MKS !a zaplijenilo #rojne originalne dokumente iz dr1avnih arhiva u #ivoj ugoslaviji, od#rana se pose#no oslanja na proces o#jelodanjivanja% B#jelodanjivanje u ovim ogromnim predmetima nije nimalo sli$no o#jelodanjivanju u krivi$nom postupku pred doma@im sudom gdje je sve relevantne dokaze mogu@e lako prikupiti i ispitati% Kao rezultat toga, ukoliko tu1ilatvo naiEe na pro#leme prilikom ispunjavanja svojih o#aveza vezanih za otkrivanje, pro#lemi mogu imati negativan utjecaj na okon$anje pretpretresnog postupka% 4ravila opisuju niz o#aveza otkrivanja koje su prvenstveno o#aveze tu1ilatva% Najva1nije o#aveze, pored materijala koji su #ili prilo1eni uz optu1nicu podnesenu na potvrdu,9? uklju$uju otkrivanje izjava svjedoka koje tu1ilatvo ima namjeru pozvati da svjedo$e,99 oslo#aEaju@i materijal9> i dokazni materijal koji se otkriva elektronskim putem%9A 8odatna pitanja

57%

97 9? 99 9> 9A

4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo

9?ter <2=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 99 <2= <i=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 99 <2= <ii=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 9A <i=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 9A <ii=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a%

93

VII% 4retpretresna ;aza postupka

vezana za otkrivanje se mogu pojaviti ukoliko od#rana zatra1i da pregleda druge materijale koji se nalaze u posjedu ili pod nadzorom tu1ilatva%9, 5?% Bd#rana takoEer mora, ukoliko se to zatra1i, dozvoliti tu1ilatvu da pregleda i kopira materijala koje namjerava koristiti na suEenju%>+ Sli$no o#avezi tu1ilatva, od#rana takoEer mora dati tu1ilatvu kopije izjava svjedoka koje namjerava pozvati na suEenje%>3 B#jelodanjivanje od strane od#rane takoEer o#uhvata o#avijest tu1ilatvu o tome da li se optu1eni namjerava #raniti ali#ijem ili iznijeti neku drugu pose#nu od#ranu%>* (okom pretpretresnog postupka, na sastancima po pravilu 9?ter i statusnim kon;erencijama, o#i$no se najvie pa1nje posve@uje tome da li tu1ilatvo na adekvatan na$in ispunjava svoje o#aveze o#jelodanjivanja% Ilavni pro#lem za tu1ilatvo je op@enito mogu@nost da se pretpretresnom predmetu ne daje isti prioritet kao predmetu koji je u ;azi suEenja, z#og ograni$enih resursa% Kao posljedica toga, kanjenja u pretrazi vlastitih #aza podataka tu1ilatva mogu usporiti postupak o#jelodanjivanja% Nadalje, prijevod takoEer izaziva veliku za#rinutost, s o#zirom na to da se svi materijali koji su pratili optu1nicu kad je predana na potvrdu optu1enom moraju dati na jeziku koji razumije% Sli$no tome, nivo prioriteta koji tu1ilatvo daje predmetu u pretpretresnoj ;azi postupka @e odrediti koliko @e im resursa za prijevod #iti stavljeno na raspolaganje%>5 Stvarno, ;izi$ko o#jelodanjivanje materijala se vri samo izmeEu strana u postupku jer vije@e ne raspola1e takvim materijalom% (okom sastanaka po pravilu 9?ter i statusnih kon;erencija, uloga vieg pravnika i pretpretresnog sudije je prvenstveno reakcija na tok postupka o#jelodanjivanja, ali #i u odreEenim slu$ajevima tre#ali #iti proaktivni <npr% kada strane u postupku poti$u pitanja, a o#i$no je to od#rana=% Nalozi pretpretresnog sudije mogu pomo@i timu optu1#e da do#ije vii prioritet unutar (u1ilatva u konkurenciji zahtjeva za internim pretra1ivanjima i resursima potre#nim za prijevod% Kao to je ve@ navedeno, tu1ilatvo mora od#rani o#jelodaniti sve materijale kojima je optu1nica potkrijepljena F uklju$uju@i sve prethodne izjave koje je tu1ilac do#io od optu1enog F u roku od 5+ dana od prvog stupanja optu1enog pred sud%>7 U praksi, pro#lemi se ponekad javljaju u vezi s tim da tu1ilatvo nije u stanju da osigura #lagovremen prijevod propratnog materijala% 4retpretresni sudija ili sudije o#i$no tra1e od tu1ilatva da o#avijesti vije@e o izvrenju svoje o#aveze% Uz to, kao to je pomenuto ranije, tu1ilatvo o#i$no ne daje propratni materijal #raniocu po slu1#enoj du1nosti, ve@ $eka dodjelu stalnog #ranioca% (okom perioda od 5+ dana, tu1ilatvo rutinski tra1i zatitne mjere za dijelove propratnog materijala% 8atum kada je propratni materijal o#jelodanjen je #itan z#og odreEivanja roka od 5+ dana tokom kojeg od#rana mo1e podnijeti preliminarne podneske <npr% navode@i nedostatke u ;ormi optu1nice=%>? 4retpretresni sudija mora odrediti vremenski rok u kojem tu1ilatvo mora staviti na raspolaganje kopije izjava svih svjedoka koje @e tu1ilatvo pozvati%>9 Bvaj vremenski rok se o#i$no odreEuje dosta ranije od datuma po$etka suEenja, ali Sud mo1e odo#riti produ1enje za o#jelodanjivanje izjava pojedinih svjedoka i drugih materijala ukoliko se time ne kre prava optu1enog%

59%

5>%

9, >+ >3 >* >5 >7 >? >9

4ravilo 99 </=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 9> <2= <i=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 9> <2= <ii=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 9> </=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% Vlada pose#no velika potra1nja za prijevodnim resursima MKS !a% 8ok su jezi$ke usluge Suda, Bdjel za kon;erencijske i jezi$ke usluge <"GSS=, dio Sekretarijata, tu1ilatvo je u praksi moralo anga1irati svoje jezi$ke asistente u pokuaju da se nosi op@enito s potre#ama za prijevodom% Uprkos tome, prijevodi se rade na osnovu strogo zadanih prioriteta koji se odreEuju prema tome u kojoj ;azi je predmet i potre#ama suEenja% 4ravilo 99 <2= <i=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 99 <2= <i=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo >*, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a%

9*

5. *.jelodanji anje
5A% Bslo#aEaju@i materijal mora #iti o#jelodanjen od#rani $im je to mogu@e%>> Bslo#aEaju@i materijal uklju$uje stvari poznate tu1ilatvu koje mogu <i= u#la1iti krivicu, ili <ii= upu@ivati na nevinost optu1enog, ili <iii= utjecati na vjerodostojnost dokaza tu1ilatva%>A Bva jako iroka o#aveza se nastavlja do kraja suEenja, te se $ak produ1ava i tokom 1al#enog postupka, i #ila je predmet zna$ajnog sporenja% U jurisprudenciji MKS !a re$eno je, na primjer, da #i (u1ilatvo tre#alo ta$no identi;icirati materijal koji smatra potencijalno oslo#aEaju@im dokazima kada od#rani o#jelodanjuje novi niz dokumenata% S o#zirom na to da je u praksi mogu@e da tu1ilatvo ne zna prirodu od#rane do kasnije ;aze suEenja, mogu se pojaviti poteko@e u vezi s tim da li su odreEeni dokumenti oslo#aEaju@i% Kako je z#irka dokaza (u1ilatva s vremenom rasla, tako da danas o#uhvata milione stranica materijala, tu1ilatvo MKS !a je razvilo elektronski sistem o#jelodanjivanja <:8S= koji je zamiljen upravo za to da omogu@i pronala1enje in;ormacija relevantnih za od#ranu, te po#olja ranije prakse dostavljanja #raniocu velikog #roja dokumenata na papiru% Iako tu1ilac i dalje ima o#avezu da o#jelodani oslo#aEaju@e in;ormacije za koje stvarno zna, novi :8S predstavlja korak prema o#jelodanjivanju otkrivanju po principu OOotvorene knjigeOO% Bvaj sistem sada timu od#rane omogu@ava siguran pristup on!line kolekcijama dokaza putem interneta, te sadr1i izjave svjedoka osim najosjetljivijih materijala% 4ored toga, :8S je takoEer postao primarni metod dostavljanja materijala za o#jelodanjivanje pojedinim timovima od#rane% MeEutim, kao to je ranije pomenuto u vezi s o#jelodanjivanjem oslo#aEaju@eg materijala, tu1ilatvo ne zadovoljava u potpunosti svoje o#aveze o#jelodanjivanj u skladu s ovim pravilom samo time to jednostavno materijal uvrtava u :8S, s o#zirom na to da taj sistem sadr1i milione dokumenata% B#jelodanjivanje detalja dokaza drugoj strani u postupku $esto dovodi do napetosti izmeEu toga i suprotnih interesa zatite svjedoka i o$uvanje osjetljivih izvora% 4raksa MKS !a ovu dilemu uzima u o#zir i rjeava je na niz na$ina, na primjer, tako to omogu@ava kasnije o#jelodanjivanje imena zati@enih svjedoka, tako to omogu@ava da se osjetljive in;ormacije izostave iz dokumenata, te tako to spre$ava mogu@nost o#jelodanjivanja odreEenih kategorija internih i osjetljivih in;ormacija%

5,%

7+%

3#
73%

!omunika)ija izmeu s rana

Uspjeh upravljanja pretpretresnim postupkom zavisi od stepena i kvalitete komunikacije meEu svim stranama koje su u njega uklju$ene- tu1ilatva, od#rane i pretresnog vije@a% 8o#ar radni odnos i e;ikasna komunikacija u ovoj ;azi mo1e #iti osnova za cjelokupni proces suEenja i e;ikasnost kojom se tedi vrijeme% Ukoliko se optu1eni sam #rani, komunikacija mo1e #iti komplikovanija% U takvim okolnostima je neophodno da Sekretarijat omogu@i komunikaciju s optu1enim koji se #rani sam% 8ugotrajno sporenje je mogu@e iz#je@i kroz ne;ormalne razgovore strana u postupku u pokuaju da se razrijee #ilo kakve uo$ene ili stvarne poteko@e% Na primjer, u vezi s pitanjima o#jelodanjivanja, mo1da je #r1e i e;ikasnije za od#ranu da od tu1ilatva jednostavno tra1i in;ormacije koje joj nedostaju, umjesto da se o#ra@a pretresnom vije@u sa zahtjevom da izda nalog za o#jelodanjivanje% 4ostoje #rojne teme o kojima strane u postupku mogu razgovarati u ovoj ;azi, to mo1e uklju$ivati slijede@epretpretresna pitanja koja mogu utjecati na datum po$etka suEenja, kao to je zdravstveno stanje optu1enog, dostupnost svjedoka, dostupnost advokata i spremnost za suEenjeM
4ravilo 9A, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 9A, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a%

7*%

75%

>> >A

95

VII% 4retpretresna ;aza postupka

77%

da li @e se suprotna strana slo1iti ili @e se protiviti predstoje@em podnesku <npr% zahtjevu za privremeno putanje na slo#odu ili zatitne mjere za svjedoke=M o#im pitanja relevantnih za suEenje, kako #i se iz#jeglo da tu1ilatvo mora pretra1ivati i o#jelodanjivati ne#itan materijalM te sporazum o dokazima koji nisu sporni% Va1no je voditi jasnu i ta$nu evidenciju svakog o#lika komunikacije izmeEu strana u postupku koja je #itna kako #i se iz#jegle mogu@e nesuglasice ili nesporazumi u kasnijoj ;azi suEenja% (o je mogu@e posti@i voEenjem pose#nog dosjea korespondencije, u elektronskom ili pisanom o#liku, koji sadr1i kopije svih pisama, e!mailova i #iljeki o tele;onskim razgovorima% Iako strane u postupku tre#a podsticati da komuniciraju, optu1eni nije o#avezan da saraEuje sa tu1ilatvom, a u nekim slu$ajevima optu1eni mo1e donijeti strateku odluku da uop@e ne komunicira sa tu1ilatvom%

7?%

5#

Pre pre resni podnes)i

5#$ Preliminarni podnes)i

79% 4reliminarni podnesci su podnesci kojima se osporava nadle1nost Suda <odnosno u kojima se tvrdi da se optu1nica ne odnosi ni na jedno licee, teritoriju, period ili krenja regulirana relevantnim $lanovima Statuta Suda=, poziva na nedostatke u ;ormi optu1nice, ili se zahtijeva razdvajanje ta$aka optu1nice koje su zdru1ene u jednu optu1nicu% 4rema pravilima, preliminarni podnesci se moraju podnijeti u roku od 5+ dana nakon to tu1ilatvo o#jelodanjuje sve materijale koji potkrepljuju potvrEenu optu1nicu% 4reliminarni zahtjevi moraju #iti rijeeni prije nego to se izda nalog za podnoenje pretpretresnih podnesaka% Neka vije@a su donijela odluke u kojima se detaljno govori o principima optu1ivanja i o temama kao to su odreEenost i drugi uvjeti iznoenja optu1#i u optu1nici, o de;iniciji i razlikama izmeEu meEunarodnih i nemeEunarodnih oru1anih suko#a, te o primjenjivosti komandne odgovornosti% Bvi principi se zasnivaju na prethodnoj sudskoj praksi prema ovom pravilu, te na prvostepenim i 1al#enim presudama koje se #ave pitanjem nedovoljne jasno@e u optu1nici% 4ravila predviEaju da se preliminarni zahtjevi moraju rijeiti u roku od 9+ dana% Ukoliko se u podnesku osporava nadle1nost Suda, podnosilac ima pravo podnijeti interlokutornu 1al#u% 4odnesci kojima se osporava ;orma optu1nice ne ula1u se kao interlokutorna 1al#a osim kada sudije to odo#re% Ukoliko se optu1nica nakon podneska kojim se osporava ;orma optu1nice mijenja, od#rana ima pravo da podnese novi zahtjev kojim osporava izmijenjene dijelove optu1nice% U praksi, z#og dodatnih izmjena, mogu@e je da od#rana podnese i tri ili $etiri podneska kojima osporava ;ormu optu1nice%

7>%

5#$#$ /s ali podnes)i

7A%

4ored preliminarnih podnesaka koji su opisani gore, postoji niz drugih uo#i$ajenih pretpretresnih podnesaka% (o su zahtjevi za privremeno putanje iz pritvora, izricanje zatitnih mjera za svjedoke ili materijale, za spajanje ili razdvajanje predmeta, zahtjevi tu1ilatva za izmjenu optu1nice, te zahtjevi za pristup povjerljivim materijalima u drugim predmetima%

5#$#- =a' jev za privremeno pu anje na slobodu

7,%

Bptu1eni mo1e tra1iti da #ude privremeno puten na slo#odu dok traje priprema predmeta za suEenje% 4rivremeno putanje na slo#odu se prete1no odo#rava tokom pretpretresne ;aze, ali takoEer i tokom suEenja ili pred donoenje presude% 4rivremeno putanje na slo#odu mo1e #iti nalo1eno samo ako se pretresno vije@e 97

:. Pretpretresni podnesci
uvjerilo da @e se optu1eni pojaviti na suEenju, te da on ili ona ne@e predstavljati opasnost za #ilo koju 1rtvu, svjedoka ili drugu oso#u% ?+% 4retresno vije@e mora i dr1avi doma@inu i dr1avi u koju optu1eni 1eli #iti puten dati mogu@nost sasluanja% (o mo1e #iti u$injeno na osnovu pisanih zahtjeva ili tokom rasprave u prisustvu predstavnika dr1ava% Demlja doma@in ne sudjeluje u tome, jer Nizozemska ima politiku da ne komentira takve zahtjeve, ali istovremeno optu1enom koji je puten na slo#odu ne dozvoljava da ostane u Nizozemskoj% Kao podrka zahtjevu za privremeno putanje na slo#odu, dr1ava u koju optu1eni 1eli da #ude puten $esto podnosi pisane garancije u vezi sa nadzorom i sigurno@u optu1enog, te periodi$nim izvjetajima tokom privremene slo#ode% Svaku odluku kojom se odo#rava privremeno putanje na slo#odu prati niz preduvjeta koje optu1eni i dr1ava u koju @e optu1eni #iti puten moraju ispuniti% Ukoliko tu1ilatvo 1eli osigurati da se izvrenje odluke kojom se nala1e privremeno putanje na slo#odu odgodi dok na nju ne ulo1i 1al#u, mora podnijeti takav zahtjev kao odgovor na zahtjev za privremeno putanje na slo#odu, uz naznaku svoje namjere da podnese 1al#u ukoliko se donese pozitivna odluka% Kada pretresno vije@e odo#ri zahtijevanu odgodu, tu1ilatvo mora podnijeti 1al#u u roku od jednog dana od donoenja odluke% Na po$etku rada Suda, privremeno putanje na slo#odu je odo#ravano samo izuzetno, jer je pravilo predviEalo da se moraju utvrditi izuzetne okolnosti koje opravdavaju privremeno putanje na slo#odu% 4ravilo je kasnije izmijenjeno kako #i se ukinuo uvjet da se utvrEuju izuzetne okolnosti% Bptu1eni jo uvijek ima teret da doka1e da su zadovoljeni kriteriji za privremeno putanje na slo#odu, a u dosadanjoj jurisprudenciji istaknut je niz ;aktora koji su va1ni za odluku o tome da li je to dokazao, kao to je do#rovoljna predaja optu1enog, te o$ekivano trajanje pretpretresnog pritvora% 4rivremeno putanje na slo#odu je mogu@e zahtijevati ne samo u pretpretresnoj ;azi, ve@ i nakon po$etka suEenja za period kada vije@e na zasjeda, kao to je pauza u radu suda ili prelazni period nakon zavretka izvoEenja dokaza i prije izricanja presude% /ez vlastitih policijskih snaga, Sud ne mo1e koristiti sistem putanja na slo#odu pod pratnjom, da #i optu1eni uz pratnju prisustvovao nekom vanjskom dogaEaju, na primjer pogre#u #liskog $lana porodice, ostaju@i pod nadzorom pratnje% /ez o#zira na to, vije@a su dozvolila odreEenim optu1enim koji su se nalazili u pretpretresnom pritvoru, pritvoru tokom suEenja ili nakon donoenja presude, da #udu puteni na kratke vremenske periode tokom suEenja ili do po$etka 1al#enog postupka, z#og zna$ajnih humanitarnih razloga% MeEutim, uvjet za takvo putanje je da organi dr1ave u koju @e optu1eni #iti puten osiguraju stalno nadgledanje i nadzor nad optu1enim%

?3%

?*%

5#$#% =a i ne mjere

?5%

4ostoji niz pravila vezanih za upotre#u zatitnih mjera% Bva pravila su prvenstveno usmjerena na zatitu svjedoka, kao to je neotkrivanje imena svjedoka javnosti, kasnije o#jelodanjivanj imena od#rani, koritenje pseudonima ili drugih zatitnih mjera tokom pretpretresnog postupka ili suEenjaM zatita materijala do#ijenih iz odreEenih izvora kao to su humanitarne organizacijeM te neo#jelodanjivanje in;ormacija kako #i se iz#jegao utjecaj na dalje ili teku@e istrage% U praksi se takva pitanja redovno pojavljuju u svim pretpretresnim <i pretresnim= postupcima% Da tu1ilatvo je uo#i$ajeno da zahtijeva niz zatitnih mjera tokom pretpretresnog postupka% 4retpretresno vije@e $esto preputa donoenje odluke vije@u koje zasjeda na suEenju u predmetu u vezi sa pitanjima kao to su zatitne mjere potre#ne u sudnici, koje uklju$uju distorziju glasa i slike, te zatvorene sjednice% U jurisprudenciji Suda rijeeno je da osnov za izricanje zatitnih mjera mora #iti neto vie od su#jektivne za#rinutosti svjedoka% Datitne mjere mogu #iti odo#rene samo nakon to se poka1e da #i sigurnost svjedoka i njegoveCnjene #li1e porodice #ila ugro1ena #ez predlo1enih sigurnosnih mjera%

9?

VII% 4retpretresna ;aza postupka

5#$#0 =a' jev za spajanje ili razdvajanje predme a

?7%

Bso#e koje su optu1ene za ista ili razli$ita krivi$na djela mogu #iti optu1ene zajedno i mo1e im se zajedno suditi pod uvjetom da su optu1ene za krivi$na djela koja su prema navodima optu1nice po$injena OOu sklopu iste transakcijeOO% Ukoliko se zahtijeva spajanje predmeta vie optu1enih $iji su predmeti dodijeljeni razli$itim pretresnim vije@ima, mogu se pojaviti pro#lemi% 4redsjednik Suda je u nizu prilika imenovao pose#no vije@e <[Sudsko vije@e za spajanje postupka[= koje se sastoji od sudija iz razli$itih pretresnih vije@a kako #i odlu$ili da li tre#a odo#riti spajanje predmeta%

Predmet Branin ' -edigiranje povjerljivog materijala

6 predmetu >r$anin1 Pretresno ijee je razmotrilo prijedlog #ekretarijata i 3u!ila,t a1 te je donijelo daljnju odluku kojom je izmijenilo &ormulaciju u s ojoj pr o.itnoj odluci tako da stoji ?redigiraju strane u postupku? umjesto ?redigira #ekretarijat?.F 3u!ila,t o je podr!alo zahtje #ekretarijata i predlo!ilo da s aka strana .ude odgo orna za redigiranje po jerlji og s jedo)enja i dokaznih predmeta.FF
```````` a 8aljnja odluka po zahtjevu od#rane Milana Marti@a za pristup povjerljivim transkriptima i dokumentima, donesena u predmetu #roj I(!,,!59!( *9% maja *++7% aa Bdgovor optu1#e na fSekretarov podnesak u vezi s redigovanjem u skladu s pravilom 55 </=,S podnesen u predmetu #roj I(!,,!59!( *+% maja *++7%

5#$#& =a' jev Gu6ila va za izmjenu op u6ni)e

??%

Ukoliko je predmet ve@ dodijeljen nekom vije@u, do izmjene optu1nice mo1e do@i samo ukoliko pretresno vije@e ili pretpretresni sudija odo#ri izmjene nakon to saslua strane u postupku% Uz zahtjev tu1ilatvo mora predati propratni materijal koji pokazuje da je izmjena opravdana% Ukoliko izmijenjena optu1nica sadr1i neku novu optu1#u ili optu1#e, #i@e neophodno novo pojavljivanje optu1enog kako #i se izjasnio u vezi sa novom optu1#om ili optu1#ama% U praksi je od#rana istovremeno koristila pravilo koje regulira preliminarne zahtjeve i pravilo koje regulira izmjenu optu1nice, a neki pretpretresni sudije su od od#rane zahtijevali da istovremeno podnese zahtjeve u skladu s o#a pravila, da #i postupak #io ekspeditivniji i iz#jegao ponavljanje%

5#$#4 =a' jevi za pris up povjerljivim ma erijalima u drugim predme ima

?9%

(okom pretpretresnog <i pretresnog= postupka se redovno deava da strana u jednom predmetu zahtijeva pristup materijalima u drugom predmetu, iako drugi predmet podlije1e zatitnim mjerama% Ukoliko je taj drugi predmet i dalje dodijeljen nekom vije@u, takvi zahtjevi se podnose tom vije@u% Ukoliko predmet koji podlije1e zatitnim mjerama ne rjeava vie nijedno vije@e, strana koja podnosi zahtjev mo1e podnijeti svoj zahtjev vije@u koje rjeava njen predmet% Strana koja podnosi zahtjev ne smije OOloviti u mutnomOO, nego s dovoljnom mjerom ta$nosti identi;icirati tra1ene materijale i pokazati postojanje opravdanih sudskih razloga da joj se pristup dozvoli% Bcjenjuju@i da li opravdani razlozi postoje, vije@e @e razmotriti prirodu materijala koji se tra1e, te #ilo kakvo geogra;sko ili vremensko preklapanje izmeEu predmeta podnosioca zahtjeva i predmeta iz kojeg se tra1e dokumenta% 4roces koji je vezan za odo#ravanje pristupa povjerljivim materijalima iz drugih predmeta mo1e Sekretarijatu predstavljati logisti$ke poteko@e%>, 4rimarno pitanje je poteko@a identi;iciranja materijala koji je do#ijen pod povjerljivim uvjetima, te ne mo1e #iti o#jelodanjivan #ez dozvole oso#e koja je taj materijal stavila na raspolaganje% U takvom slu$aju Sekretarijat, kao neutralan organ Suda, ne podlije1e nikakvim uvjetima koji su
B ovome se govorilo u Sekretarovom podnesku u vezi s redigovanjem u skladu sa pravilom 55 </=, 3u!ilac proti 8adosla a >r$anina, predmet #roj I(!,,!59!(, od *9%+7%*++7M vidi takoEer 4odnesak Sekretarijata u skladu sa pravilom 55 </= 4ravilnika o postupku i dokazima u vezi sa zahtjevima od#rane za pristup povjerljivim materijalima u nekoliko predmeta, podnesenim u predmetima #roj I(!,?!37C*!2, I(!,?!37!2, I(!+3! 7>!(, I(!+*!?7!(, I(!+*!9+!2, I(!+5!9A!(, I(!+7!>7!4(, I(!+7!A5!4(, i I(!+?!AA!4( *A%3+%*++?% 4retresno vije@e je odlu$ilo- [S o#zirom na $injenicu da su tu1ilatvu poznati doti$ni materijali, ono @e ih redigovati u skladu sa zahtjevom i dostavi@e ih Sekretarijatu radi o#jelodanjivanja podnosiocima zahtjeva%[

?>%

?A%

>,

99

:. Pretpretresni podnesci
mogli #iti vezani za pru1anje in;ormacije, te mu je potre#na pomo@ izvana kako #i odredio in;ormacije koje je neophodno redigirati prije nego to #udu o#jelodanjeni tre@em licu A+ <vidi okvir Predmet >r$anin G 8edigiranje po jerlji ih materijala=%

;# "manjenje obima op u6ni)e

?,% S o#zirom na du1inu postupaka pred Sudom, donesena je odluka da se izmijene pravila kako #i se vije@u omogu@ilo da od tu1ioca zahtijeva da smanji #roj ta$aka optu1nice i dr1i se odreEenog #roja mjesta zlo$ina ili dogaEaja u optu1nici% Ukoliko se tu1ilac oglui na zahtjev, Vije@e tu1iocu mo1e nalo1iti da oda#ere ta$ke na osnovu kojih @e nastaviti postupak% Nakon to je pravilo izmijenjeno, vije@e je vie puta pozivalo tu1ilatvo da na taj na$in skrati postupak suEenja% Na primjer, od tu1ilatva je tra1eno da smanji #roj ta$aka optu1nice za jednu tre@inu, ili da ne izvodi dokaze o mjestima zlo$ina ili dogaEajima za koje je vije@e vjerovalo da nisu dovoljno reprezentativni za krivi$na djela iz optu1nice% (u1ilatvo je redovno od#ijalo zahtjeve da smanji predmet, pravdaju@i to time da predmeti koji se odnose na rukovodstva $esto zavise od dokazivanja o#rasca i du1ine trajanja $injenja zlo$ina od strane podreEenih, te da je dokazivanje takvih radnji samo po se#i dugotrajno% Na kraju je tu1ilatvo pokazalo spremnost na saradnju odredivi dijelove optu1nice po kojima ne@e nastaviti optu1#e ni izvoditi dokaze% MeEutim, vije@a ponekad dozvoljavaju tu1ilatvu da izvede i dokaze o mjestima zlo$ina ili incidentima iz tih ta$aka optu1nice samo u svrhu dokazivanja postojanja o#rasca ponaanja ili konteksta%

9+%

<# "manjenje broja pi anja u sporu

93% 4ostupak pred sudom je skup, dugotrajan i stresan za svjedoke koji ponovo moraju pro1ivljavati traumati$na i uznemiravaju@a iskustva% Stoga e;ikasno voEenje svih suEenja, #ilo da se radi o ratnim zlo$inima, doma@im zlo$inima ili graEanskim postupcima, zahtijeva da se samo ona pitanja koja su zaista sporna dokazuju iskazom svjedoka pred sudom% B#im spornih pitanja se mo1e smanjiti na dva na$ina- ukoliko se strane u postupku sla1u u vezi sa $injenicama koje nije neophodno dokazivati na sudu, ili ukoliko sud primi na znanje $injenice koje su ve@ dokazane u ranijim predmetima% B o#je ove teme se govori dalje u tekstu% Kesto sudska intervencija mo1e pomo@i da se zatite prava o#je strane% Na od#ranu se ne smije vriti pritisak da se slo1i s uvrtenjem nezadovoljavaju@ih dokaza% Istovremeno, od#rani se ne smije dopustiti da osujeti e;ikasan postupak suEenja time to od#ija da se slo1i sa $injenicama kojima nije mogu@e proturje$iti%

9*%

95%

<#$ Usuglaene injeni)e

97% Standardno pitanje na dnevnom redu pretpretresnog sastanka je da li su strane u poziciji da sporazumno utvrde niz usuglaenih $injenica koje nije neophodno dokazivati na sudu% Usuglaene $injenice se naj$e@e
Ukoliko je postupak u predmetu zavren, tim od#rane vie nije aktivan, ali #ranilac koji je zastupao optu1enog i podnosio podneske u njegovo ime je i dalje odgovoran za predmet jo pet godina nakon zavretka postupka% Vidi Uputstvo o dodjeli #ranilaca <revizija od 33%+>%*++9%=, I(C+>5 Rev% 33, $lan 39 <I=% U skladu s tim, ukoliko se zahtjev podnese u roku od tih pet godina, jo uvijek #i tre#alo #iti mogu@e da se #raniocu nalo1i da se o#rati oso#ama koje su dale in;ormacije u skladu pravilom >+, redigira materijale ili o#avi druge zadatke%

A+

9>

VII% 4retpretresna ;aza postupka

ti$u takozvane OO#aze zlo$inaOO- drugim rije$ima, $injenica koje utvrEuju da je po$injen zlo$in, za razliku od $injenica kojima se utvrEuje krivi$na odgovornost za taj zlo$in% U ve@ini slu$ajeva, #roj usuglaenih $injenica je minimalan i ne@e u velikoj mjeri doprinijeti ograni$avanju spornih pitanja% 9?% Bptu1eni mo1e #iti motiviran da se usuglasi s odreEenim $injenicama iz OO#aze zlo$ina kako #i op@enito pokazao da je voljan saraEivati, te z#og toga to 1eli ograni$iti pitanja na sudu na ona koja su relevantna za njegovu li$nu odgovornost i koja su najvie sporna% S druge strane, optu1eni mo1e iz sasvim opravdanih i iskrenih razloga odlu$iti da po#ija temeljne $injenice%

<#- /p>e pozna e injeni)e

99% U interesu ekonomi$nosti suda, pretresno vije@e ne@e zahtijevati dokazivanje $injenica koje su op@e poznate, nego @e takve $injenice primiti na znanje%A3 4rimanje na znanje $injenica o kojima je ve@ presuEeno F za razliku od op@epoznatih $injenica F je stvar odluke, i #ilo je u velikoj mjeri predmet spora na Sudu%A* Svrha ;ormalnog primanja na znanje presuEenih $injenica je postizanje sudske ekonomi$nosti i usklaEenosti presuda putem davanja pretresnim vije@ima diskrecionog prava da ;ormalno prime na znanje $injenice ili dokumentarne dokaze iz drugih postupaka% Bvo pravo se mora koristiti [pa1ljivo vode@i ra$una o pravu optu1enog na pravi$no i e;ikasno suEenje[, odnosno potuju@i na$elo pravi$nosti postupka%A5 Hal#eno vije@e je pojasnilo da zahtjev za prihvatanje presuEenih $injenica [mora speci;icirati paragra; <e= ili dijelove presude za koje se 1eli da #udu ;ormalno primljeni na znanje, i mora se pozivati na one $injenice koje je utvrdilo 4retresno vije@e[%A7 U vezi s posljedicama ;ormalnog primanja na znanje, Hal#eno vije@e je nadalje utvrdilo da [;ormalnim primanjem na znanje neke $injenice o kojoj je ve@ presuEeno, vije@e utvrEuje osnovanu pretpostavku o ta$nosti te $injenice, koju stoga ne tre#a ponovo dokazivati na suEenju, ali koja se, kao predmet te pretpostavke, mo1e po#ijati na suEenju%[A? 4rema tome, [to se ti$e ;ormalnog primanja na znanje, njegova posljedica je jedino rastere@enje tu1ilatva od o#aveze da na po$etku dostavi dokaze u prilog datom argumentuM od#rana zatim mo1e taj argument dovesti u pitanje izvode@i pouzdane i vjerodostojne dokaze o suprotnom%[A9 MeEutim, va1no je da ;ormalno primanje na znanje utvrEenih $injenica [ne pre#acuje kona$ni teret u#jeEivanja, koji po$iva na tu1ilatvu[%A> U skladu s uvrije1enom praksom Suda, prilikom odlu$ivanja o ;ormalnom primanju na znanje, 4retresno vije@e mora razmotriti da li te $injenice zadovoljavaju #arem slijede@e uvjeteda su jasne, konkretne i moraju se mo@i identi;ikovatiMAA
4ravilo ,7 <2=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% Slijede@i odlomci su izvaEeni iz odluke u predmetu 3u!ilac proti Eom)ila Peri,ia, I(!+7!A3!4(, Bdluka po zahtjevu tu1ilatva za ;ormalno primanje na znanje $injenica o kojima je ve@ presuEeno u vezi sa Sarajevom, *9%+9%*++A%, par% 35!3>% Hal#ena odluka ;aremera i drugi par% 73% Vidi 3u!ilac proti Aorana ;upre,kia i drugih , I(!,?!39!2, Bdluka po prijedlozima 8rage osipovi@a, Dorana Kupreki@a i Vlatka Kupreki@a da se prihvate dodatni dokazi u skladu sa pravilom 33? i o ;ormalnom primanju na znanje skladu sa pravilom ,7 </=, +A%+?%*++3%, <[Bdluka ;upre,ki i drugi[=, par% 3*% Vidi 3u!ilac proti #lo.odana Eilo,e ia, I(!+*!?7!2R>5%?, Bdluka po interlokutornoj 1al#i optu1#e na odluku 4retresnog vije@a po prijedlogu optu1#e za ;ormalno primanje na znanje $injenica o kojima je ve@ presuEeno od 3+%+7%*++5% odluka od *A%3+%*++5%, <[Hal#ena odluka u predmetu #lo.odan Eilo,e i[=, strana 7 <#ez ;usnote=M Hal#ena odluka ;aremera i drugi, par% 7*M vidi takoEer 3u!ilac proti Popo ia i drugih, I(!+?!AA!(, Bdluka po zahtjevu tu1ilatva za ;ormalno primanje na znanje $injenica o kojima je ve@ presuEeno s 8odatkom, *9%+,%*++9% <[Bdluka Popo i i drugi[=, par% *+% Hal#ena odluka ;aremera i drugi, par% 7*% 3u!ilac proti 5ragomira Eilo,e ia, I(!,A!*,C3! 2R>5%3, Bdluka po interlokutarnim 1al#ama na Bdluku 4retresnog vije@a po zahtjevu tu1ilatva za ;ormalno primanje na znanje $injenica o kojima je presuEeno i tu1io$evom katalogu $injenica o kojima su se strane slo1ile, *9%+>%*++>%, par% 3,!** <[Hal#ena odluka u predmetu 5ragomir Eilo,e i[=, par% 39, u kojem se citira Hal#ena odluka iz predmeta ;aremera i drugi, par% 7*% Vidi npr% Bdluku ;raji,nik, par% 37%

9>%

9A%

9,%

A3 A* A5 A7 A?

A9 A> AA

9A

K. #manjenje .roja pitanja u sporu

>+%

da su pertinentne i relevantne za predmetMA, da ne uklju$uju zaklju$ke ili kvali;ikacije koje su su,tinski pravne prirodeM ,+ da se ne zasnivaju na sporazumu o izjanjavanju o krivici ili na $injenicama koje su #ile predmet do#rovoljnog priznanja u nekom ranijem predmetuM,3 da je o njima [zaista presuEeno[ tj% ukoliko su #ile predmet osporavanja putem 1al#e, da su u 1al#enom postupku rijeeneM,* da se ne odnose na djela, ponaanje ili stanje svijesti optu1enogM,5 ;ormulacija koju u svom zahtjevu koristi strana koja $injenicu predla1e na prihvatanje ne smije se ni u kojem sutinskom pogledu razlikovati od na$ina na koji je ta $injenica #ila ;ormulisana kad je o njoj presuEeno u ranijem postupku%,7 Nije neophodno da predlo1ene $injenice ne #udu predmet razumnog spora izmeEu strana% ,? MeEutim, s o#zirom na to da je odluka o uzimanju na znanje diskreciono pravo vije@a, pretresno vije@e uvijek zadr1ava pravo da od#ije zahtjev za ;ormalno primanje na znanje neke $injenice uzme na znanje, $ak i ako zahtjev zadovoljava sve uvjete, ako utvrdi da to ;ormalno primanje na znanje ne #i #ilo u interesu pravde% ,9 Naime, po miljenju Hal#enog vije@a, odluka pretresnog vije@a o ;ormalnom primanju na znanje tre#ala #i se zasnivati na ocjeni da li @e odluka o ;ormalnom primanju $injenica na znanje #iti u interesu postizanja ekonomi$nosti postupka, a da se time ne ugrozi pravo optu1enog na pravi$no, javno i ekspeditivno suEenje%,>

I#
>3%

Po vrdno izjanjavanje o krivi)i

Bd osnivanja Suda, osamnaest optu1enih je osuEeno nakon to su se izjasnili da su krivi i nakon to je njihovo potvrdno izjanjavanje o krivici u vezi sa jednom ili vie ta$aka optu1nice prihva@eno% 4ravila predviEaju stroge uvjete u kojima pretresno vije@e mo1e prihvatiti potvrdnu izjavu o krivici optu1enog, koja mora #iti data do#rovoljno, da je pritom raspolagao do#rim in;ormacijama, da ta izjava nije dvosmislena i da postoji dovoljna $injeni$na osnova za zaklju$ak da je djelo po$injeno i da je optu1eno u$estvovao u po$injenju djela% Sporazumi o izjanavanju o krivici uklju$uju dogovor izmeEu tu1ioca i od#rane u skladu s kojim @e optu1eni priznati krivnju u vezi sa jednom ili vie ta$aka optu1nice% (u1ilac se zauzvrat sla1e da @e izmijeniti optu1nicu u skladu sa izjanjavanjem o krivnji, predlo1iti sudu odreEenu kaznu ili raspon kazne kao odgovaraju@u kaznu iCili da se ne@e protiviti zahtjevu optu1enog da mu se izre$e odreEena kazna ili raspon kazne% Suci ne u$estvuju u pregovorima o sporazumu o krivici izmeEu strana u postupku% D#og toga, kada pregovori o sporazumu o izjanjavanju o krivici izmeEu strana ne uspiju, razgovori koji su voEeni izmeEu njih ostaju povjerljivi i na njih se niko ne mo1e pozivati u sudskom postupku% 4retresno vije@e nije vezano uvjetima sporazuma o izjanjavanju o krivici izmeEu tu1ioca i od#rane%
3u!ilac proti Eomira 7ikolia, I(!+*!9+C3!2, Bdluka o zahtjevu podnosioca 1al#e za primanje na znanje, +3%+7%*++?% <[1al#ena odluka 7ikoli[=, par% ?*% Hal#ena odluka 5ragomir Eilo,e i, par% 3,!**% Bdluka Popo i i drugi1 par% 33% Bdluka ;upre,ki i drugi1 par% 9M Bdluka ;raji,nik, par% 37M 3u!ilac proti Prlia i drugih, I(!+7!>7!4(, Bdluka po zahtjevu za primanje na znanje $injenica o kojima je ve@ presuEeno na osnovu pravila ,7 </=, 37%+5%*++9, <[4retpretresna odluka Prli i drugi[=, par% 3*, 3?% Hal#ena odluka ;aremera i drugi1 par% ?3% Bdluka ;raji,nik, par% 37M 4retpretresna odluka Prli i drugi1 par% *3% Hal#ena odluka ;aremera i drugi1 par% 7+M vidi takoEer Hal#enu odluku 5ragomir Eilo,e i, par% *>M Bdluka Popo i i drugi, par% 3,% Hal#ena odluka ;aremera i drugi1 par% 73M Bdluka Popo i i drugi1 par% 39% Hal#ena odluka 7ikoli, par% 33, u kojem se navode drugi izvori%

>*%

A, ,+ ,3 ,* ,5 ,7 ,? ,9 ,>

9,

VII% 4retpretresna ;aza postupka

>5% 4otvrdno izjanjavanje o krivici i sporazumi o izjanjavanju o krivici pripadaju akuzatornoj komponenti hi#ridnog pravnog sistema koji se primjenjuje na Sudu, a pravo koje se u tom smislu razvijalo tokom vremena nastalo je interesu da se osigura da su prava optu1enog u dovoljnoj mjeri zati@ena% Sudovi moraju #iti pose#no oprezni kada prihvataju izjavu o krivnji, s o#zirom da to da optu1eni pred sudom priznaje krivnju, te se odri$e prava na sudski postupak u cilju utvrEivanja njegove krivnje ili on postaje nepotre#an% 4osljedica potvrdnog izjanjavanja o krivici za druge povezane predmete pred MeEunarodnim krivi$nim sudom za #ivu ugoslaviju je dosta ograni$ena, s o#zirom na to da pretresna vije@a o#i$no ne primaju na znanje $injenice na kojima se zasnivao sporazum o izjanjavanju o krivici z#og toga to to nisu $injenice utvrEene na sudu% 4otvrdno izjanjavanje o krivici skoro uvijek uklju$uje manji #roj ta$aka nego to je navedeno u optu1nici% S o#zirom na to da priznanje uklju$uje da optu1eni prihvata $injeni$nu osnovu na kojoj se temelje pravni elementi zlo$ina u vezi s kojima se izjasnio da je kriv, to tu1ilatvo oslo#aEa izvoEenja dokaza u vezi s tim optu1#ama% Iako @e neki potvrdno izjanjavanje o krivici i sporazum o izjanjavanju o krivici nazvati [nagod#om oko izjanjavanja[, ta karakterizacija je neta$na iz dva razloga% Kao prvo, optu1eni se mo1e potvrdno izjasniti o krivici i #ez sporazuma s drugom stranom i #ez o#zira na stavove tu1ioca% Kao drugo, #ilo kakav sporazum koji se postigne pregovorima izmeEu strana nije o#avezuju@i za pretresno vije@e% Neo#avezuju@a priroda sporazuma o izjanjavanju o krivici zapravo destimulira optu1ene da se izjasne krivima i to je vjerovatno najve@i razlog zato nema vie potvrdnih izjava o krivici s o#zirom na to da optu1eni ne mo1e #iti siguran da @e kazna ili raspon kazne o kojem je pregovarano sa tu1iocem i koji je tu1ilac predlo1io pretresnom vije@u kao odgovaraju@u kaznu ili raspon kazne pretresno vije@e zaista i prihvatiti% U praksi, dovoljno je da u slu$ajevima drugih optu1enih postoji samo jedan slu$aj kada je pretresno vije@e zna$ajno premailo preporu$eni raspon kazne da se vie ne razmilja o mogu@im prednostima izjave o krivici na osnovu sporazuma o potvrdnom izjanjavanju o krivici% Kesto se potvrdno izjanjavanje o krivici odnosi na manji #roj ta$aka nego to ih je navedeno u optu1nici% (akva izjava mo1e uklju$iti i izjanjavanje o krivnji koju optu1eni smatra naj#la1im vidom odgovornosti <npr% pomaganje i poticanje umjesto nareEivanja=, te o#e@anje saradnje u istragama ili postupcima protiv drugih optu1enih pred Sudom% Da uzvrat za potvrdno izjanjavanja o krivici, tu1ilac @e se o#i$no slo1iti s tim da pretresnom vije@u preporu$i odreEenu kaznu ili raspon kazne kao odgovaraju@u kaznu za djela za koja se optu1eni izjasnio krivim% (u1ilac se takoEer mo1e slo1iti s tim da ne@e nastaviti krivi$ni progon po optu1#ama koje su preostale u optu1nici nakon prihvatanja izjave o krivici, te $ak mo1e izmijeniti optu1nicu kako #i je prilagodio potvrdnom izjanjavanju o krivici% 4raksa MKS !a je da ;ormalizira taj sporazum u pisanom o#liku koriste@i tekst koji jasno pokazuje da optu1eni posve razumije da je u svom potvrdnom izjanjavanju o krivici raspolagao do#rim in;ormacijama, da je njegovo izjanjavanje nedvosmisleno i dato do#rovoljno, i da za njega postoje dovoljne $injeni$ne osnove% 4ored utede vremena, prihvatanje potvrdnog izjanjavanja o krivici od strane suda ima i druge prednosti% S o#zirom da potvrdno izjanjavanje o krivici eliminira potre#u svjedo$enja svjedoka, prihvatanje takvog izjanjavanja je do#ro za svjedoke koji mogu #iti pod znatnim ;izi$kim, psihi$kim ili emocionalnim pritiskom% S o#zirom na to da potvrdno izjanjavanje o krivici uklju$uje li$no priznanje krivnje, takvo priznanje mo1e oja$ati drutvo uniteno ratom koje pokuava da se pomiri sa svojom prolo@u% (akav u$inak je pose#no jak kada se radi o izjavi visokopozicioniranog politi$ara ili politi$kog voEe te zemlju mo1e povesti u pravcu pomirenja umjesto revizionizma% S druge strane, 1rtve i pre1ivjeli mogu kazne izre$ene nakon potvrdnog izjanavanja o krivici smatrati nedovoljnim%

>7%

>?%

>9%

>>%

>+

VII% 2neks ?- Vremenski plan za pretpretresnu ;azu postupka

$# 5,=, 8olazak optu1enog $remenski plan 0. dan

4redsjednik Suda dodjeljuje predmet nekom pretresnom *.i)no dolazak W 1 dan vije@u <pra ilo (2 <A== #udija koji predsjedava 4retresnim vije@em izdaje nalog za *.i)no dolazak W 1@2 dana prvo stupanje optu1enog pred sud <imenovanje suca za prvo stupanje optu1enog pred sud <pra ilo (2 <A==1 zakazivanje prvog stupanja pred sud <pra ilo (2 <A== audio!vizuelni zapisi i ;otogra;ije <pra ilo +1 <5== pritvor <pra ilo ("= 8odjela optu1enom [#ranioca po slu1#enoj du1nosti[ <pra ilo *.i)no dolazak W 1@2 dana "% <2== 4rvo stupanje optu1enog pred sud <pra ilo (2= Sudija koji predsjedava pretresnim pretpretresnog sudiju <pra ilo (%ter <A== vije@em *.i)no dolazak W 1@3 dana imenuje Pr o stupanje pred sud W naj i,e ' dana

Bptu1enom se dodjeljuje stalni #ranilac <pra ilo (2 <>= i Pr o stupanje pred sud W naj i,e 30 dana pra ilo "%= :videntiranje izjanjavanja o krivici <ukoliko evidentirano prilikom prvog stupanja pred sud= nije Pr o stupanje pred sud W naj i,e 30 dana

Btkrivanje optu1enom propratnih materijala koji su #ili Pr o stupanje pred sud W naj i,e 30 dana prilo1eni uz optu1nicu i prethodnih izjava optu1enog koje je tu1ilatvo do#ilo u skladu sa pra ilom (( <A= <i= <pra ilo (( <A= <i== Sastanak vieg pravnika <pravilo 9?ter= sa stranama u *.i)no nakon otkri anja po pra ilu (( <A= <i= i prije postupku u cilju proved#e plana rada pretpretresnog suca preliminarnih podnesaka od.rane1 a zatim prema potre.i. <pra ilo (%ter <5= <iii== <Pra ila ne pred i$aju remenski plan za o aj sastanak1 iako se on o.i)no odr!a a mjesec dana nakon otkri anja optu!enom propratnog materijala koji je .io prilo!en uz optu!nicu od strane tu!ila,t a. 6 nekim slu)aje ima <npr. kad nema proakti nog djelo anja= je mogue da se o aj sastanak odr!i tek neposredno prije pr e statusne kon&erencije koja se odr!a a )ak 120 dana nakon pr og stupanja pred sud= 4odnoenje preliminarnih podnesaka od#rane <pra ilo '2 Pra ilo (( <A= <i= otkri anje W naj i,e 30 dana <A=.=

>3

VII% 4retpretresna ;aza postupka

-# 5,=, Bdluka o preliminarnim podnescima od#rane <pra ilo '2 <A== 4rva statusna kon;erencija

$remenski plan Podno,enje preliminarnih podnesaka od.rane W (0 dana Pr o stupanje pred sud W naj i,e 120 dana

Btkrivanje optu1enom kopija izjava svjedoka tu1ilatva u 6 skladu s rokom koji odre$uje pretpretresni sudija <* i skladu s pravilom 99 <2= <ii= <pra ilo (%.is <A== materijali logi)no moraju .iti otkri eni prije podno,enja pretpretresnog podneska optu!.e u skladu s pra ilom (%ter <0=.= Btkrivanje oslo#aEaju@ih i drugih relevantnih materijala od #talna o.a eza strane tu1ilatva u skladu sa pravilom 9A <pra ilo (+= 8aljnji sastanci po pravilu 9?ter. Nakon prvog sastanka po Aa isno od prioriteta predmeta pravilu 9?ter, oni se o#i$no odr1avaju neposredno prije <te u cilju pripreme= statusnih kon;erencija 8aljnje statusne kon;erencije <pra ilo (%.is <A== Bdluke o drugim podnescima <pra ilo '3= Pr a statusna kon&erencija W naj i,e 120 dana 6 skladu sa rokom koji odredi pretpretresni sudija <*dluke koje mogu znatno utjecati na tok su$enja se o.i)no osta ljaju do imeno anja sudija za su$enje1 pose.no ukoliko imeno ani pretpretresni sudija nije i predsjeda ajui sudija na su$enju=

%# 5,=,

$remenski plan

Nalog za raspored podnoenja pretpretresnih podnesaka i *.i)no se nalog donosi kada predmet za su$enje postane pretpretresnu kon;erenciju <pra ilo (%ter <0== prioritet 4retpretresni podnesak tu1ilatva <pra ilo (%ter <0== 4retpretresni podnesak od#rane <pra ilo (%ter <:== 4retpretresna kon;erencija <pra ilo '3.is= 7ajmanje ,est sedmica prije pretpretresne kon&erencije 7ajmanje tri sedmice prije pretpretresne kon&erencije Prije po)etka su$enja <o.i)no jednu sedmicu do po)etka su$enja=

4o$etak suEenja <4o$etkom suEenja se smatra trenutak *.i)no ne manje od godinu dana nakon dolaska optu!enog1 uvodnih izlaganja strana prije izvoEenja dokaza od strane iako .i po mogunosti tre.alo .iti u roku od osam mjeseci tu1ioca=

>*

VII% 2neks 9- prakti$an primjer- predviEanje trajanja suEenja u pretpretresnoj ;azi postupka
^

Eo!da najprakti)nija i naj a!nija procjena Vijea tokom pretpretresnog postupka uklju)uje pred i$anje du!ine trajanja su$enja. 6 kontekstu cjelokupnog sudsko@administrati nog planiranja je klju)no imati ,to realisti)niju procjenu. 6koliko su procjene lo,e prora)unate ili na drugi na)in neta)ne1 projekcije mogu do esti do oz.iljnih pote,koa pri usposta ljanju prioriteta me$u su$enjima i u dodjeli predmeta pretresnim ijeima. Hasno da je po)etna ta)ka za .ilo kak u projekciju du!ine trajanja su$enja predlo!ena procjena 3u!ila,t a u ezi sa remenom neophodnim za r,enje gla nog ispiti anja njiho ih s jedoka1 kao ,to je na edeno prilikom podno,enja liste s jedoka u skladu sa pra ilom (%ter. 7a osno u o e remenske procjene se mo!e prora)unati prakti)na procjena u ezi sa trajanjem cjelokupnog su$enja1 uzimajui u o.zir &aktore poput .roja optu!enih kojima se sudi1 uo)enu slo!enost su$enja <s o.zirom na .roj ta)aka optu!nice i mjesta zlo)ina u optu!nici1 te na na edenom idu odgo ornosti=1 te da li postoje prethodno ut r$ene )injenice koje ijee mo!e prih atiti. #lijedei postupak pokazuje samo neke od .rojnih &aktora koji su uklju)eni. 6 s rhu o og postupka1 koristimo procijenjeno rijeme su$enja od 200 sati kako .i 3u!ila,t o iz r,ilo gla no ispiti anje s ojih s jedoka. Prora)un trajanja su$enja na osno u hipotetske procjene od 200 sati sudskog procesa za gla no ispiti anje 3u!ila,t a u predmetu jednog optu!enog. ;ako .i se zapo)eo prora)un1 neophodno je usposta iti odre$ene procjene koje su speci&i)ne za predmet. 3e pretposta ke su nu!no u ijek predmet de.ate. Pretpostavke: da postoji 1'.% e&ekti nih sati su$enja sedmi)no <tj.1 3.% sati dne no1 pet sati sedmi)no=. 6 s rhu o og primjera1 pretposta lja se da predsjeda ajui sudija nee omoguiti stranama da potro,e pre i,e remena su$enja na administrati na pitanja. RR0&ekti niRR sati su$enja se odnose na sate tokom kojih se r,i ispiti anje s jedoka. Podatak od 3.% e&ekti nih sati su$enja dne no se zasni a na uo.i)ajenom dne nom sudskom sistemu E;#H@a od jedne sjednice po su$enju dne no1 u trajanju od 0-:00 do 13:"% ili od 1":1% do 1-:00. _ da postoje "1 e&ekti ne sedmice su$enja godi,nje. * a procjena u o.zir uzima d a odmora od tri sedmice <ljeto i zima=1 plus d ije sedmice dodatnog odmora po iz.oru s akog od ijea. Enoge okolnosti .i mogle smanjiti taj .roj1 uklju)ujui optu!enog sa hroni)nim zdra st enim pro.lemima1 nepred idi e .olesti sudaca ili ad okata1 ili nemogunost poja lji anja s jedoka u skladu sa ugo orenim terminima. _ da su odo.reni odre$eni zahtje i tu!ila,t a. 3u!ila,t o o.i)no pretposta lja da se njego a procjena remena neophodnog za gla no ispiti anje s ojih s jedoka predlo!enih ijeu zasni a na tome da e ijee odo.riti s e njego e zahtje e koji se odnose na upotre.u pisanih izja a umjesto usmenog s jedo)enja. 5a li procjena ijea pred i$enog trajanja su$enja uklju)uje o u pretposta ku za isi od toga da se rano ocijeni meritum njego ih zahtje a. _ da e od.rani tre.ati odre$eni dio remena koje tu!ila,t o tre.a za gla no ispiti anje kako .i unakrsno ispitalo s jedoke tu!ila,t a. Iako neka pretresna ijea automatski pretposta ljaju da rijeme za gla no ispiti anje od strane tu!ila,t a i unakrsno ispiti anje od strane od.rane iznosi 1:11 praksa je pokazala da od.rani prilikom sudskog procesa sa jednim optu!enim ne tre.a i,e od otprilike (0X remena koje je tu!ila,t o tre.alo da .i iz r,ilo unakrsno ispiti anje s jedoka tu!ila,t a. 3okom posljednjih godina rada #uda1 kada ijea i,e koriste prethodno ut r$ene )injenice i prethodne izja e s jedoka u skladu sa pra ilom -2ter1
_

>5

VII% 4retpretresna ;aza postupka

o.im je porastao na )ak 1%0X procjene tu!ila,t a za s oje gla no ispiti anje. 6 sudskom postupku koji uklju)uje nekoliko optu!enih1 ad okat od.rane mo!e ukupno zahtije ati izme$u 12%X i 1%0X remena koje tu!ila,t u tre.a za unakrsno ispiti anje. Iznos neophodnog remena za isi od toga na koji na)in su predmeti i,e optu!enih ujedinjeni i organizirani na osno u odre$ene teze od.rane. da e pono no ispiti anje i ispiti anje od strane pretresnog ijea iznositi oko 20X cjelokupnog .roja sati za gla no ispiti anje. Pretresno ijee u ijek ima diskreciono pra o da dopusti pono no ispiti anje od strane tu!ila,t a i ad okata od.rane1 te da samo posta i pitanja s jedoku. * aj .roj nije lako pred idjeti1 a ponekada je naj.olje da se procjenjuju na osno u toga da li eina )lano a ijea prih ata metodologiju kri i)nog postupka koji krajnju kontrolu nad iz o$enjem dokaza daje stranama u postupku ili metodologije ink izitornog sistema koja dopu,ta eu inter enciju suda pri ispiti anju s jedoka. 6 s akom slu)aju1 20X je prili)no pouzdan omjer .ez o.zira na sasta Vijea. da e od.rani tre.ati samo oko (0X cjelokupnog remena koje je potre.no tu!ila,t u za izlaganje s ojih gla nih argumenata. 3aj .roj je prakti)an .roj koji se zasni a na )injenici da se radi o predmetu sa jednim optu!enimL me$utim1 o o je najte!e pred idjeti1 jer od.rana nema o.a ezu da podnese s oju listu s jedoka do kraja izlaganja tu!ila,t a. 3a mogunost postoji1 i zapra o se de,a alo da od.rana nakon izlaganja argumenata tu!ila,t a za r,i od.ranu .ez pozi anja ijednog s jedoka. 6 su$enju koje uklju)uje nekoliko optu!enih1 najsigurnija pretposta ka je da e ukupna od.rana tre.ati .arem jednak omjer od 1:1 u uspored.i s remenom koje je .ilo potre.no tu!ila,t u za izlaganje s ojih argumenata. 7eki .i mogli t rditi da pra i)no su$enje zahtije a da od.rani .ude dat jednak remenski period za unakrsno ispiti anje kao remenski period koji tu!ila,t o koristi za gla no ispiti anje1 te da isto tako gla no izlaganje od.rane .ude po du!ini jednako onome tu!ila,t a. Praksa je me$utim pokazala da izlaganje tu!ila,t a zahtije a i,e remena z.og tereta dokazi anja u ezi sa s akim elementom s ake ta)ke optu!nice. da e tu!ila,t u .iti potre.no 100X remena od.rane za unakrsno ispiti anje s akog s jedoka od.rane. A.og niza razloga < ezanih za pra ila koja a!e u slu)aju otkri anja od.rane tu!ila,t u1 te teret dokazi anja tu!ila,t a=1 tu!ila,t u je o.i)no potre.no i,e remena za unakrsno ispiti anje s jedoke od.rane1 nego ,to je od.rani potre.no za unakrsno ispiti anje s jedoka tu!ila,t a. 6 naj.oljem slu)aju1 tu!ila,t u e .iti potre.no samo jedna polo ina ili jedna treina cjelokupnog remena koje je od.rani potre.no za ispiti anje s ojih s jedoka1 kako .i iz r,ilo unakrsno ispiti anje. >ez o.zira na to1 omjer od 1:1 je naj.olji prilikom planiranja. da nema s jedoka koje pozo e pretresno ijee1 niti postupka po.ijanja od strane tu!ila,t a. *.i)no je rijeme koje se tro,i na tak e s jedoke G u slu)aju da se smatraju neophodnim G zanemari o u cjelokupnom planiranju procijenjene du!ine su$enja. 6koliko je to potre.no1 oni se uklapaju u plan u skladu sa potre.ama. da rijeme za dono,enje odluke o tezama tu!ila,t a prema zahtje u za oslo.a$anje koji je podnijela od.rana na kraju izlaganja tu!ila,t a ne traje i,e od d ije sedmice1 te da rijeme izme$u za r,etka dokaznog postupka i dono,enja sudske presude ne prelazi tri mjeseca. Iskust o je pokazalo da su o i remenski roko i mogui1 te zaista jero atni otkako je Ee$unarodni kri i)ni sud za .i ,u Hugosla iju raz io progresi niji Pra ilnik o postupku i dokazima i elektronske sisteme sudskog upra ljanja. Ee$utim1 dono,enje sudske presude je u ijek pose.no podlo!no produ!enju remenskog roka z.og )injenica da se do pra ednog i pra i)nog zaklju)ka ijea dolazi ijeanjem.

Prora"uni: _ Argumenti tu!ila,t a: _ 200 sati gla no ispiti anje _ 120 sati unakrsno ispiti anje <200 9 (0X Y 120=

>7

_ _ _

"0 sati pono no ispiti anje i ispiti anje ijea <200 9 20X Y "0= Argumenti od.rane: _ 120 sati gla no ispiti anje <200 9 (0X Y 120= _ 120 sati unakrsno ispiti anje <120 9 100X Y 120= _ 2" sati pono no ispiti anje i ispiti anje ijea <120 9 20X Y 2"= 6kupan .roj sati su$enja: (2" 6kupan .roj sedmica su$enja: 3%.(( <(2" sati su$enja podijeljeno sa 1'.% sati su$enja sedmi)no= 6kupno su$enje u kalendarskim godinamaQmjesecima: 10.% mjeseci <3%.(( ukupan .roj sedmica su$enja podijeljeno sa "1 e&ekti nih sedmica su$enja godi,nje1 ,to je jednako otprilike 0.+' godina1 ili oko 10.% mjeseci=. 3re.a dodati i rijeme za rje,a anje zahtje a za oslo.a$anje i dono,enje kona)ne sudske presude. 6koliko pretposta imo da su za odlu)i anje o tak om zahtje u neophodne d ije sedmice1 te da su neophodna d a do tri mjeseca za ijeanje i dono,enje kona)ne sudske presude1 tre.a procijeniti da sudski postupak traje 13@1" mjeseci od u odnih izlaganja do dono,enja sudske presude.
_

Dodatni faktori! Postoje .rojni &aktori koji mogu utjecati na cjelokupnu procjenu du!ine trajanja su$enja u pretpretresnoj &azi postupka. Ve je pomenut .roj optu!enih i slo!enost predmeta. 6z to1 da li optu!enog zastupa ad okat ili se sam .rani mo!e utjecati na du!inu su$enja1 s o.zirom na to da )ak i optu!eni koji su pra nici o.i)no zahtije aju odo.renje dodatnog remena za samozastupanje. :aktori koji mogu smanjiti trajanje su$enja o.i)no uklju)uju smanjenje remena koje se daje tu!ila,t u za gla no ispiti anje njiho ih s jedoka1 o.zirom da je to po)etna ta)ka za s e projekcije. 7ara no1 tak a smanjenja se moraju iz r,iti u pretpretresnoj &azi postupka1 te mogu uklju)i ati .ilo ,ta ili s e od na edenog: _ Vijee mo!e zahtije ati od tu!ila,t a da smanji .roj sati neophodnih za gla no ispiti anje s ojih s jedoka jednosta no tako ,to e re idirati s oju listu s jedoka po pra ilu (%ter i poku,ati da eliminira .espotre.no kumuliranje dokaza. _ Vijee mo!e potai strane u postupku da se sporazume u ezi s odre$enim )injenicama koje nisu sporne. 3o se o.i)no odnosi na takoz anu ?.azu zlo)ina?1 odnosno )injenicu da je odre$eno kri i)no djelo po)injena1 za razliku od )injenica koje se odnose na odgo ornost za to djelo. _ Vijee mo!e &ormalno primiti na znanje )injenice o kojima je e presu$eno. 7ara no1 to je mogue samo nakon odre$enog perioda postojanja suda1 kada su odre$ene )injenice e ut r$ene presudama Ial.enog ijea. _ Vijee mo!e zahtije ati od tu!ioca da smanji s oju optu!nicu1 ili )ak mo!e narediti smanjenje optu!nice u skladu sa pra ilom '3.is <5= ili <0=. Mto se ti)e pr og sredst a smanjenja G zahtije anja od tu!ila,t a da smanji .espotre.ne kumulati ne dokaze G ijee to o.i)no radi samo nakon ,to se podro.no in&ormira o predlo!enom gla nom izlaganju tu!ila,t a na osno u analize liste po pra ilu (%ter1 koja o.i)no sadr!i slijedee: ime s akog s jedoka koji e .iti poz an na s jedo)enjeL na koju ta)ku ili mjesto zlo)ina u optu!nici se dokazi odnoseL rstu dokaza koje e s jedok datiL te rijeme procjenjeno za tak o s jedo)enje. 7aj.olji na)in za r,enje te analize je kategoriziranje .roja predlo!enih sati u skladu sa slijedeim: _ 6kupan .roj s jedoka po rsti dokaza koji se iz ode. Vrsta dokaza o.i)no spada u jednu od nekoliko razli)itih

>?

VII% 4retpretresna ;aza postupka

kategorija: usmeni iskaz na suduL usmeno s jedo)enje u skladu sa pra ilom -2terL usmeno s jedo)enje u skladu sa pra ilom -".isL pra ilo -2.isL pra ilo -2Vuater. 6kupan .roj s jedoka po kategoriji. 7a primjer1 s jedoci koji po ezuju optu!enog s drugima1 s jedoci o .azi zlo)ina1 me$unarodni s jedoci1 je,taci1 ostali s jedoci <npr. stru)njaci za prislu,ki anje i istra!itelji tu!ila,t a1 analiti)ari ojnih o.a je,tajnih podataka i stru)ni asistenti=. 6kupan .roj s jedoka po sasta nim dijelo ima predmeta: * o je po ezano s razli)itim mjestima zlo)ina u optu!nici.

>9

VIII% Upravljanje suEenjem

,# Izbjegavanje kanjenja ? kon rola nad rasporedom########*9 .# Izvoenje dokaza##################################################*9 /%3 Upotre#a pisanih izjava%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%>, /%* 4ritvoreni svjedoci%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%A* C# Pripremanje iskaza svjedoka####################################9% 1# !ori enje obavezuju>i' poziva na sud @subpoenaA########90 8%3 B#avezuju@i pozivi na svjedo$enje u skladu s pravilom ?7%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%A7 3# "vjedoenje svjedoka +ije>a u skladu sa pravilom 79#####9& 5# 1okazi nakon iznoenja op u6be###############################94 ;# =a' jevi za oslobaanje##########################################9* <# Povjerljivi ma erijali dr6ava i organiza)ija##################97 I# "amozas upanje####################################################7: J# /dsus vo op u6enog###############################################7% !# ,la i za upravljanje predme om################################7& K%3 Sistem elektronske sudnice F Sistemi za elektronsko upravljanje dokumentima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%,? K%* Sistem elektronske sudnice F Sistem za upravljanje transkriptima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%,> B# Predme i s vie op u6eni'#######################################79 G%3 4a1ljivo pregledanje optu1nice%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%,A G%* 4ostupanje s izjavama osumnji$enih%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%,, G%5 IzvoEenje dokaza od#rane%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%,, G%7 Ispitivanje svjedoka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3++ M# /bilas)i i rasprave izvan sjedi a "uda #####################$:: M%3 B#ilasci%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+3 M%3%3 Koraci koje je neophodno poduzeti prije o#ilaska%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+3 M%3%* U$esnici%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+* M%3%5 Brganizacija tokom o#ilaska%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+* M%3%7 Izvjetavanje u sjeditu Suda nakon o#ilaska %%%3+* M%* Rasprava izvan sjedita Suda%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+* M%*%3 4rvi kontakt sa stranim sudom%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+5 M%*%* Sastanak odjela Sekretarijata%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+5 M%*%5 Sastanak prije odlaska%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+5 M%*%7 Dajedni$ki sastanak ili kon;erencijski poziv izmeEu Sekretarijata i stranog suda%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+7 M%*%? Razmjena pisama i kona$ne pripreme%%%%%%%%%%%%3+7 M%*%9 Koraci prije polaska%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3+7 VIII. Aneks ': Preporuke *djela za !rt e i s jedoke ezane za pripremu s jedoka za s jedo)enje na sudu......................10% VIII. Aneks +: Poja,njenje za s jedoke u ezi sa sudskim pozi ima...............................................................10( VIII. Aneks -: *.razac koji se koristi za e identiranje odricanja od pra a................................................................10'

3%

U MeEunarodnom krivi$nom sudu, suEenjima upravljaju sudska vije@a koja su zajedni$ki usvojila pristup koji je opisan kao [upravlja$ko suEenje[% 4rema ovom pristupu, suci reguliraju aktivnosti strana u sporu postupkom koji je u sutini akuzatorni postupak% 4ostupci na MKS !u se odvijaju prema veoma preciznomm rasporedu, a pretresna vije@a kontroliraju optu1ni dio postupka stro1ije nego to je to o#i$no slu$aj na nacionalnim sudovima% 4od sudskom kontrolom su irina optu1#i u optu1nici, #roj svjedoka koje strana mo1e pozvati, te koliko @e se ta$no vremena dodijeliti za ispitivanje i unakrsno ispitivanje svakog svjedoka% /ez o#zira na to, zlo$ini koji zaslu1uju voEenje postupka pred meEunarodnimm sudom su po de;iniciji ve@ih razmjera, i u vremenskom i u geogra;skom smislu% Ve@ina njih uklju$uje slijede@eiroko rasprostranjene napade na civilno stanovnitvo u kojima su na neki na$in stradale hiljade nevinih ljudiM optu1eni su o#i$no imali visoku komandnu ili rukovodnu pozicijuM dokazi o#i$no uklju$uju #rojne indirektne dokaze% IzvoEenje tih dokaza kako #i se dokazale ili od#acile optu1#e takvog stepena te1ine koji je sadr1an u optu1nicama MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju je zna$ajan poduhvat za strane u postupku% Ilavni izazov za Sud je izvesti dovoljno detaljne dokaze da #i pretresno vije@e #ilo u mogu@nosti da donese odluku o krivnji optu1enog van razumne sumnje, uz sve neophodne proceduralne mjere zatite%

*%

>>

VIII% Upravljanje suEenjem

,#
5%

Izbjegavanje kanjenja ? kon rola nad rasporedom

S o#zirom na vremenski period na koji se mogu odnositi optu1nice MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju, te irok raspon zlo$ina u vezi s kojima se vodi sudski postupak, optu1nice su po doma@im standardima ogromne po svojim vremenskim i prostornim razmjerima% D#og toga je postalo neophodno prona@i na$in za kontroliranje rasporeda% edan od alata koje koristi MKS je odreEivanje rokova za izvoEenje dokaza u odreEenom predmetu% Bvim rokovima se na po$etku sudskog postupka odreEuje maksimalan #roj sati koje strane mogu koristiti za izvoEenje svojih dokaza% 4okazalo se da su vremenski rokovi pose#no va1an alat za upravljanje rasporedom u slu$aju kada se sudi est ili sedam optu1enih u jednom sudskom postupku% ,A U predmetu 3u!ilac proti Eilutino ia i drugih tu1ilatvo je na po$etku procijenilo da @e #iti neophodno *A+ sati za iznoenje optu1#e%,, Nakon to je iskoristilo otprilike 7+ sati svog vremena, Vije@e je izdalo odluku kojom je preostalo iznoenje ograni$eno na ukupno **+ sati%3++ Datim je 4retresno vije@e tokom kon;erencije prije iznoenja od#rane odlu$ilo da od#rani dozvoli maksimum od *7+ sati za iznoenje argumenata%3+3 S o#zirom na velik o#im sudskih materijala i period krivi$nih djela o#uhva@enih navodima optu1nice, te inherentna pitanja upravljanja predmetom koja se pojavljuju tokom sudskog postupka u meEunarodnim krivi$no!pravnim pitanjima, pose#no u predmetima s vie optu1enih, izvoEenje dokaza moglo #i trajati u nedogled% Stoga se nametanje op@ih vremenskih ograni$enja tokom pretpretresne ;aze postupka smatra neophodnom i korisnom mjerom% Bp@a praksa suda je #ila odreEivanje op@ih vremenskih rokova tokom pretpretresne ;aze postupka, ali tek nakon to strane u postupku dostave svoje liste svjedoka i dokaza, koje su propisuju pravilo 9?ter <:= u slu$aju optu1#e i pravilo 9?ter <I= u slu$aju od#rane% .to se ti$e iznoenja predmeta od strane optu1#e, rokove je mogu@e odrediti u pretpretresnoj ;azi postupka, ali se to o#i$no deava tek nakon to se predmet dodijeli pretresnom vije@u za pretresnu ;azu postupka% .to se ti$e od#rane, rokovi se odreEuju nakon okon$anja dokaznog postupka optu1#e, odnosno u pretresnoj ;azi postupka% Dahvaljuju@i tome to su od strana u postupku zahtijevala dovoljan nivo detalja u svim njihovim podnescima, vije@a su #ila u stanju da pri#li1no ocijene koliko @e vremena #iti potre#no za izvoEenje svih dokaza u predmetu% BdreEivanjem vremenskih rokova, vije@e posti1e niz prednosti- poti$e strane u postupku da #udu u velikoj mjeri organizirane prije po$etka suEenjaM uvodi e;ikasniji raspored izvoEenja dokaza tako to, na primjer, poti$e strane da iznose dokaze pismenim putem ! izjavama po pravilima ,*.is i ,*ter ! a za usmeno svjedo$enje oda#eru samo najva1nije i najvrednije dokaze% 4rimjer jednog predmeta pokazuje prakti$nu stranu koritenja rokova u upravljanju predmetima pred Sudom <vidi okvir s tekstom Predmet Popo i i drugi G iz o$enje dokaza i remenski roko i=%

7%

?%

9%

.#
>%
,A ,, 3++ 3+3

Izvoenje dokaza
SuEenja su sama po se#i dinami$na% Veliki vremenski period i raspon $injeni$nih navoda u optu1nicama MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju mogu zna$iti velik o#im materijala i stotine svjedoka, te su
Bp@e ograni$enje sati je odreEeno, na primjer, u predmetima 3u!ilac proti Prlia i drugih, te 3u!ilac proti Eilutino ia i drugih% Vidi predmet 3u!ilac proti Eilutino ia1 Maino ica1 *jdania1 Pa ko ia1 Cazare ia1 i Cukia, predmet #roj I(!+?!A>!( <[Eilutino i i drugi[=, Bdluka o koritenju vremena, +,%3+%*++9%M Eilutino i i drugi1 predmet #roj I(!+?!A>!4(, (% *?5 <3>%+?%*++9%=M vidi takoEer 4odnesak tu1ilatva u skladu s pravilom 9?ter <:=, 3+%+?%*++9% Eilutino i i drugi, Bdluka o kori@enju vremena, +,%3+%*++9% Vidi Eilutino i i drugi, kon;erencija prije iznoenja od#rane, (% 3*A7> usmeni nalog u skladu s pravilom >5ter <**%+9%*++>=%

>A

>. Iz o$enje dokaza

suci MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju usvojili razne mehanizme koji @e olakati postupak izvoEenja dokaza% Slijede@i odjeljci govore o nekim od praksi koje su usvojene tokom rada MKS !a, a koje su doprinijele e;ikasnijem sudskom postupku%

Predmet Popovi i ostali * i%voenje doka%a i vremenski rokovi

6 predmetu 3u!ilac proti Popo ia i drugihF1 iz o$enje dokaza od strane optu!.e je po)elo 2".0+.200(.1 a za r,eno je 0'.02.200+. *dluka po prijedlogu od.rane za oslo.a$anjem je donesena usmeno 03.03.200+. Izno,enje od.rane je po)elo 02.0(.200+. 6 s om ?7alogu o smjernicama za iz o$enje dokaza i pona,anje strana tokom pretresnog postupka? izdatom 1".0'.200(. <RR7alog iz jula 200(.?=1 Pretresno ijee je odlu)ilo da od.rani ne odredi speci&i)an rok za unakrsno ispiti anje s jedoka optu!.e. 5o danas Pretresno ijee je samo jednom smatralo neophodnim da odredi roko e za gla no ispiti anje i unakrsno ispiti anje. ;ako se izno,enje dokaza optu!.e pri.li!a alo kraju1 Pretresno ijee je smatralo da je neophodno napra iti raspored za okon)anje gla nog dokaznog postupka optu!.e1 usmene podneske i po)etak izno,enja dokaza od.rane. 7akon o og naloga1 Pretresno ijee je stalno poduzimalo korake kako .i se s i pridr!a ali remenskog rasporeda koji je odre$en. Iako je izno,enje dokaza optu!.e za r,eno ne,to kasnije nego ,to je o)eki ano1FF izno,enje usmenih podnesaka u skladu sa pra ilom -+.is je po)elo na zakazani datum. 5atumi odre$eni za kon&erenciju prije izno,enja od.rane i po)etak izno,enja argumenata od.rane se ne mijenjaju1 osim ukoliko se ne poja e neke nepred i$ene okolnosti. Pretresno ijee je odredilo maksimalni remenski period unutar kojeg se od.rana mo!e o.ratiti Vijeu u ezi sa s ojim prijedlogom o oslo.a$anju1 te za odgo or optu!.e. * a ograni)enja kori,tenja remena su strogo pro o$ena. 5ana 1". i 1%.02.200+.1 s i optu!eni osim Vujadina Popo ia su se o.ratili Vijeu usmenim prijedlogom za oslo.a$anje u ezi s odre$enim ili s im ta)kama optu!nice koje su se odnosile na njih. 5ana 1%. i 1+.02.200+. godine1 optu!.a je odgo orila na te podneske od.rane. *dluka u skladu sa pra ilom -+.is je donesena 03.03.200+.FFF

.#$ Upo reba pisani' izjava

A%

edna od jedinstvenih karakteristika MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju je kom#inacija kontinentalnog i ``````````````````` anglosaksonskog prava% a (u1ilac protiv 4opovi@a i drugih, predmet #roj I(!+?!AA% aa Vidi Nalog za izmjenu datuma okon$anja glavnog dokaznog postupka tu1ilatva, +3%+*%*++A% U predmetima pred aaa Nalog o rasporedu Rasporedni nalog, *?%+*%*++A%, strana 3% MeEunarodnim krivi$nim sudom za #ivu ugoslaviju, primarnu odgovornost za izvoEenje dokaza imaju advokati koji zastupaju strane u postupku% Dastupnici optu1#e nastoje svoje teze dokazati izvan razumne sumnje koriste@i svjedoke, dokumentarne dokaze i ;izi$ke dokaze% Ukoliko se od#rana uop@e odlu$i za izvoEenje dokaza, pokuat @e njima pokazati da razumna sumnja postoji%3+* (okom prvih godina djelovanja MKS !a, razna vije@a su ustanovila da sasluanje usmenih iskaza svjedoka pred sudom oduzima puno vremena, a nije uvijek e;ikasno% 3+5 Stoga su suci u decem#ru *+++% godine usvojili pravilo ,*.is, koje predviEa uvoEenje u spis pisanih izjava umjesto usmenih iskaza svjedoka, u odreEenim okolnostima%3+7
U predmetu 3u!ilac proti Karadinaja i drugih, predmet #roj I(!+7!A7, od#rana nije predo$ila nikakve dokaze ni svjedoke, te nije imala vie pitanja i svjedoka odmah nakon okon$anja dokaznog postupka optu1#e% 8va od tri optu1ena su oslo#oEena% Sudac B!Ion KXon o ovoj nee;ikasnosti ka1e slijede@e- [(okom mog rada na Sudu, stekao sam miljenje da akuzatorni model anglosaksonske pravne tradicije ima #rojne prednosti, ali njegova mo1da najve@a sla#ost je to to ima tendenciju da dovodi do duga$ke i $esto irelevantne razmjene in;ormacija izmeEu strane koja vri ispitivanje i svjedoka c%%%e a c%%%e svjedocima je $esto nepoznata akuzatorna metoda ispitivanja i unakrsnog ispitivanja%[ Sudac B!Ion KXon, Izazo me$unarodnog kri i)no@pra nog sudskog postupka s aspekta sudskog ijea, ? Hurnal meEunarodne krivi$ne pravde 59+, 597 <*++>=% Da cjelokupan pristup temi izvoEenja dokaza, vidi ?Izazo me$unarodnog kri i)no@pra nog su$enja s aspekta sudskog ijea,[ sudac B!Ion KXon, vidi ;usnotu 3+* gore, 59+% Bn nadalje navodi- [4ravilo A, <6= je sadr1ano u uvodnim odred#ama pravila o dokazima, te predviEa da fcodreEenoe vije@e mo1e prihvatiti svjedo$enje svjedoka usmenim putem, ili, kada to interesi pravde dozvoljavaju, u pisanom o#liku%O 4ravilo ,* .is o#uhvata mnogo vie i predviEa prihvatanje pisanih izjava svjedoka umjesto usmenog svjedo$enja ako se te izjave ne ti$u djela i ponaanja optu1enog%O

,%

3+* 3+5

3+7

>,

VIII% Upravljanje suEenjem

3+% 4ravila predviEaju dva metoda u skladu s kojima odreEena strana mo1e postupiti po pravilu ,*.is: <3= putem oso#e ovlatene da ovjeri takvu deklaraciju u skladu sa zakonima i propisanim postupkom dr1aveM ili <*= putem ovlatenog slu1#enika kojeg je sekretar Suda imenovao da ovjeri takvu izjavu% Vije@e mora odlu$iti koji metod @e primjenjivati% Datim Sekretarijat mora o#avijestiti stranu da relevantna dr1ava mora imati ;unkcioniraju@i notarski sistem, i potaknuti stranu u postupku da putem diplomatskih kanala u 0agu osigura prisustvo ovlatenog notara koji @e pomo@i u tom postupku% Iodine *++3% je izdato Uputstvo o postupku primjene pravila ,*.is </= kojim je propisan postupak davanja izjave% 4ostupak pravilu ,*.is i optu1#a i od#rana provode na isti na$in% Ukoliko je to neophodno, tuma$ iz Sekretarijata mo1e svjedoku prevoditi tokom cijelog postupka% Koritenje pisanih dokaza mo1e #iti e;ikasnija metoda za iznoenje odreEenih vrsta dokaza, pose#no dokaza koji se odnose na $injeni$ne dijelove predmeta, dokaza koji se odnose na mjesta na kojima su po navodima optu1nice po$injeni zlo$ini <[dokazi iz #aze zlo$ina[=, te historijskih, sociolokih i statisti$kih dokaza koji govore o kontekstu% 4rihvatanje pisanih izjava umjesto usmenog svjedo$enja za dokazivanje drugih stvari osim djela i ponaanja optu1enog vije@ima daje ve@u mogu@nost upravljanja sudskim postupcima velikog o#ima, a tim se postupkom ne naruava pravo optu1enog na pravi$no suEenje pod uvjetom da davalac ovjerene izjave mo1e #iti pozvan radi unakrsnog ispitivanja%3+? MeEutim, koritenje takvih izjava je zakomplicirano du1inom izjava, te pitanjima vezanim za dokazni status dokumenata koji se u tim izjavama pominju kao izvori <npr% izvjetaji sa ;usnotama da se zaklju$ci davaoca izjave zasnivaju na drugim in;ormacijama=% 8rugi nedostatak oslanjanja na pisane dokaze je to to javnost mo1e imati vie poteko@a da prati suEenje% MeEutim, taj nedostatak nije dovoljan da #i nadmaio prednosti koje se sti$u na taj na$in% U septem#ru *++9% godine, MKS je dodatno modi;icirao dokazni postupak dodaju@i pravila ,* ter i ,*Vuater% 4ravilo ,*ter sistematizira sudsku praksu koja dozvoljava predo$avanje pisane izjave ili transkripta, pri $emu je svjedok prisutan na sudu i dostupan za unakrsno ispitivanje i ispitivanje od strane sudaca% U ve@ini slu$ajeva, ova pravila omogu@avaju da se svjedo$enje prezentira konciznije% Da razliku od mehanizma po pravilu ,*.is, svjedoci koji svjedo$e na ovaj na$in mogu pru1iti in;ormacije o djelima i ponaanju optu1enog%3+9 Bvaj dokazni alat je prvenstveno koristila optu1#a kako #i predo$ila svjedo$enje svojih svjedoka u slu$ajevima kada #i usmeno svjedo$enje na sudu prelo dozvoljeno vrijeme% (okom suEenja, pravila ,*.is i ter su se primjenjivala u odreEenoj mjeri ;leksi#ilno, ako ne i na z#unjuju@i na$in% Na primjer, Vije@e mo1e djelimi$no prihvatiti izjavu i s druge strane, u skladu sa pravilom ,* ter1 dopustiti svjedoku da usmeno iznese dodatne, $esto a1urirane, in;ormacije% Nakon tog iskaza svjedok mo1e #iti unakrsno ispitan u vezi s cjelokupnim svjedo$enjem%3+> 4ravilo ,*Vuater daje mogu@nost za iznoenje svjedo$enja svjedoka koji je umro ili je nedostupan z#og mentalne ili ;izi$ke #olesti, ili je nestao% UvoEenje ovog dokaznog pravila je #ilo va1no jer je omogu@ilo iznoenje svjedo$enja koja #i ina$e #ila nedopustiva% MeEutim, taj postupak je doveo i do za#rinutosti z#og na$ina na koji mo1e utjecati na pravo optu1enog da mu se sudi u prisustvu svjedoka suprotne strane i da ih
Bsim ukoliko doti$ni svjedok nije umro ili ga nije mogu@e prona@i uz razumne napore, svaka izjava odo#rena u skladu sa pravilom ,*#is mora #iti propra@ena deklaracijom koiu svjedok potpisuje pred slu1#enikom Sekretarijata i u kojoj izjavljuje da je sadr1aj izjave istinit i ta$an% 4rema pravilu ,*#is <:=, 4retresno vije@e zadr1ava pravo donoenja odluke da svjedoka pozove na unakrsno ispitivanje #ez o#zira na ovu izjavu, ukoliko se to $ini neophodnim i primjerenim[% Isto u 597!9?% KXon, vidi ;usnotu 3+5 gore, 59?% 4ravo uvrtavanja in;ormacija koje se ti$u djela i ponaanja optu1enog u izjavama po pravilu ,* ter je opravdano pod uvjetom da su svjedoci dostupni sudu radi unakrsnog ispitivanja u vezi sa njihovim izjavama% Vidi npr% 3u!ilac proti Prlia i drugih, predmet #roj I(!+7!>7, (% 355,A ! 3577* <+3%+*%*++>%=, (% 35,5* ! 35,?9 <3*%+*%*++>%=M 3u!ilac proti Eilutino ia i drugih, predmet #roj I(!+?!A>% (% 5A*5 ! *A9? <*?%O,%*++9%=, (% 7**, ! 7*A* <*A%+,%*++9%=%

33%

3*%

35%

37%

3?%

3+? 3+9 3+>

A+

>. Iz o$enje dokaza

unakrsno ispita, te da se svjedoci koji svjedo$e na strani optu1enog dovedu i ispitaju pod istim uvjetima kao i svjedoci optu1#e%3+A (enzijom koja se javlja izmeEu potre#e da se sa$uva svjedo$enje svjedoka koji su preminuli, ili svjedoka koji su na drugi na$in nedostupni, i prava optu1enog da ispita i suo$i se sa svjedocima #avila se i sudska praksa MKS !a, te je istaknut zahtjev da dokazi koji se iznose u skladu sa pravilom ,*Vuater #udu potkrijepljeni%3+, 39%

Predmet Milutinovi i ostali/ ' Primjena kriterija %a pri,vatanje dokumentarni, doka%a direktno podneseni, vijeu
Pretresno ijee III E;#H@a je primilo .rojne zahtje e za prih atanje dokumentarnih dokaza koji e se direktno podnijeti ijeu. Vijee je s oj sta u ezi s prih atanjem dokumenarnih dokaza izlo!ilo u ranoj &azi predmeta1 na odei da je Ial.eno ijee tako$er ?zaklju)ilo da su dokazi prih atlji i samo ako su rele antni1 a rele antni su samo ako imaju dokaznu rijednost1 ,to su ope odred.e implicitne u pra ilu +- <2=?. Pretresno ijee smatra da je pouzdanost izja e o saznanjima iz druge ruke neophodni predu jet da .i ona imala dokaznu rijednost u skladu sa pra ilom +- <2=. #uprotna strana ili strane mogu sta iti prigo or na dopusti ost dokaznog predmeta koji predla!e strana u postupku po osno u rele antnosti ili dokazne rijednosti <uklju)ujui autenti)nost=. 6koliko na predlo!eni dokazni predmet nije ulo!en prigo or1 on e .iti u r,ten u dokaze. 6koliko neka strana sta lja prigo or u ezi sa autenti)no,u odre$enog predlo!enog dokaznog predmeta1 mora na esti s oje razloge za to. 7akon ,to saslu,a taka prigo or1 te .ilo kak e dodatne zahtje e strana koji su neophodni1 ijee e donijeti odluku o dopusti osti. Ana)aj koji se pridaje dokaznom predmetu koji je dopu,ten e odrediti Vijee tokom s og kona)nog ijeanja1 u kontekstu spisa predmeta kao cjeline. 6 ezi sa zahtje ima za prih atanje dokumenata direktno podnesenih ijeu1 Vijee je jasno odredilo na)in postupanja1 reka ,i: Ako se uzmu u o.zir du.ina i ,irina o og predmeta1 Pretresno ijee je1 uop,te re)eno1 naklonjeno da strane podnose dokumente direktno u sudnici. Ee$utim1 ukoliko e to .iti slu)aj1 strana podnosilac mora .iti u stanju da poka!e1 jasno i konkretno1 gdje i kako s aki dokument odgo ara predmetu. ;oliki god je .roj dokumenata koje strana tra!i da .udu prh aeni putem zahtje a1 ona mora ispuniti u jete iz pra ila koja ure$uju prih atanje dokaza u ezi sa s akim od njih. #lijedea odluka ima za cilj da usposta i odgo arajuu ra note!u izme$u potre.e da se osigura pra i)no su$enje i potre.e da strane ne .udu preoptereene u pogledu prih atanja dokaza.? Vijee je poduzelo odre$ene korake kako .i kontroliralo .roj dokumenata koji se iznose direktno u sudnici1 te kako .i osiguralo da su dokumenti u skladu s opim standardima prih atanja dokaza. ;ao pr o1 Vijee je tra!ilo detaljno o.razlo!enje zahtje a u ezi sa s akim dokumentom. ;ao drugo1 Vijee je napomenulo da je prih atanje dokaza njego o diskreciono pra o1 te da stoga mo!e ograni)iti prih atanje dokaza ako ima legitiman razlog za to ograni)enje1 a to je sudska ekonomi)nost1 te ako se time ne kr,i pra o strana u postupku na pra i)no su$enje.

edan od na$ina na koji je na MKS !u mogu@e uvrstiti dokumentarne dokaze u spis je direktno podnoenje dokaza u sudnici #ez svjedo$enja svjedoka o tim dokumentima% Bvaj pristup omogu@ava ``````````````````` stranama da podnesu a 4redmet #roj I(!+?!A>!(% Bdluka po zahtjevu tu1ilatva za prihvatanje dokumentarnih dokaza, 3+%3+%*++9%, par% 3A, pisani zahtjev tra1e@i 3,% direktno prihvatanje dokumenata umjesto da se dokazni predmeti uvrtavaju u spis putem svjedoka koji daju usmeni iskaz% 4ravilo A, predviEa koji osnovni uvjeti moraju #iti zadovoljeni da #i ti dokumenti mogli #iti pirhva@eni kao dokazirelevantnostM dokazna vrijednostM te autenti$nost%33+
Klan 37, Statut MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju Vidi npr% 3u!ilac proti Karadinaja i drugih, predmet #roj I(!+7!A7, presuda, stav 3+% 4ravilo A,, 4ravilnik o postupku i dokazima MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju predviEa- [ <"= Vije@e mo1e prihvatiti #ilo koji relevantan dokaz za koji smatra da ima dokaznu vrijednostM <8= Vije@e mo1e izuzeti dokaz ako potre#a da se osigura pravi$no suEenje uveliko nadmauje njegovu dokaznu vrijednostM <:= Vije@e mo1e zahtijevati potvrdu autenti$nosti dokaznog materijala pri#avljenog izvan suda%[

3+A 3+, 33+

A3

VIII% Upravljanje suEenjem

3>% U nekim slu$ajevima su strane tra1ile prihvatanje jako velikog #roja dokumenata na osnovu pravila A,% Slijede@i primjer iz jednog predmeta pokazuje kako je jedno od vije@a rjeavalo zahtjeve za prihvatanje dokumenata podnesenih direktno vije@u, te razli$ita pitanja koja su se pojavila u smislu upravljanja suEenjem u vezi s postupkom po pravilu A, <vidi okvir s tekstom Predmet Eilutino i i ostali G Primjena kriterija za prih atanje dokumentarnih dokaza direktno podnesenih ijeu=%

.#- Pri voreni svjedo)i

3A% 4ritvorene oso#e mogu pristupiti pred vije@a MKS !a kao svjedoci% Njihovo pojavljivanje zahtijeva nalog Vije@a za privremeno pre#acivanje pritvorenog svjedoka% Kako #i se osiguralo pojavljivanje osuEene oso#e koja slu1i zatvorsku kaznu u drugoj dr1avi kao svjedoka, neophodna je uska saradnja izmeEu Sekretarijata i dr1ave doma@ina, s o#zirom na to da @e svjedok morati #oraviti u 4ritvorskoj jedinici Ujedinjenih nacija% Kako #i omogu@io ovaj proces, Sekretarijat je usvojio politiku koja daje smjernice onim odjelima Sekretarijata koji sudjeluju u postupku pre#acivanja i pojavljivanja pred sudom pritvorenih svjedoka% Svaki od odgovaraju@ih odjela ima jasno odreEenu odgovornost% 4ritvorenom svjedoku mo1e #iti potre#no pravno zastupanje ili mo1e imati speci;i$ne psiholoke potre#e% Neophodna je uska saradnja izmeEu 1rtava, oso#lja za podrku svjedocima, te 4ritvorske jedinice, a neophodno je pose#nu #rigu voditi tokom pauza u radu suda kako #i se osigurala do#ro#it pritvorenih svjedoka% Kinjenica da @e pritvorena oso#a svjedo$iti protiv optu1enog za vrijeme slu1enja vlastite kazne mo1e stvoriti veliki stres u zavisnosti od li$nih okolnosti svjedoka% (e poteko@e su na tragi$an na$in ilustrirane kada je jedna oso#a kojoj je je Sud izrekao osuEuju@u presudu, Milan /a#i@, pre#a$en iz zatvora u zemlji u kojoj je slu1io svoju zatvorsku kaznu u 4ritvorsku jedinicu Ujedinjenih nacija +>%+*%*++9% godine radi svjedo$enja u svojstvu svjedoka optu1#e u drugom predmetu, te je po$inio samou#istvo u svojoj @eliji +?%+5%*++9% godine% Smrt je nastupila tokom vikenda nakon to je ve@ svjedo$io sedam dana, a njegovo svjedo$enje se tre#alo nastaviti slijede@i dan% 4redsjednik Suda je naredio istragu o okolnostima vezanim za njegovu smrt, i ta istraga je pokazala postojanje niza okolnosti koje su mogle imati utjecaja na odluku gospodina /a#i@a da si oduzme 1ivot% Bve okolnosti su uklju$ivale poteko@e vezane za pritvor, situaciju njegove porodice i proces preseljenja, te poteko@e vezane za njegovo svjedo$enje% Uprkos ovim okolnostima, istragom je zaklju$eno da niko F pa $ak i njegova porodica, oso#lje 4ritvorske jedinice Ujedinjenih nacija, slu1#enici za zatitu i $uvari, niti njegov advokat koji je proveo sate i sate s njim pripremaju@i njegov iskaz i na sudu tokom njegovog svjedo$enja F nije primijetio nikakve znakove da #i mogao po$initi samou#istvo% Istraga je pokazala da nema razloga za zaklju$ak da je oso#lje 4ritvorske jedinice Ujedinjenih nacija neto propustilo pri ocjeni da li postoji rizik samou#istva ili nanoenja povreda% U izvjetaju o istrazi su meEutim date dvije preporuke- <3= evidencija svih lijekova koje zatvorenik uzima prilikom dolaska u 4ritvorsku jedinicu Ujedinjenih nacija, te stalno koritenje lijekova od strane zatvorenika #i tre#alo #iti uneseno u zdravstveni karton zatvorenika 4ritvorske jedinice Ujedinjenih nacija u cilju procjene i tretmana od strane psihijatra 4ritvorske jedinice Ujedinjenih nacija% MeEutim, u izvjetaju je pojanjeno da lijekovi nisu #ili relevantni za smrt gospodina /a#i@a ili njegov tretman i nadzorM <*= u slu$aju izoliranog zatvorenika, stanje zatvorenika #i tre#alo #iti kontrolirano svake sedmice, a sedmi$ni izvjetaj tre#a poslati sekretaru% U izvjetaju je naposlijetku napomenuto da deavanja vezana za ovaj slu$aj naglaavaju va1nost aran1mana koji se dogovaraju za zatvorenike prije nego to @e krenuti na odslu1enje kazne, a pose#no u slu$ajevima kada je neophodno zatititi porodicu, kao i kada je potre#no dogovoriti preseljenje porodice% Naravno, rjeavanje ovih pitanja zavisi od odluke vlada koje mogu dati dugoro$ne garancije% (re#a voditi ra$una o tome da se ove poteko@e u potpunosti o#jasne zatvorenicima i njihovim porodicama kako #i se iz#jegla nerealna o$ekivanja% Speci;i$ni aran1mani za pritvorene svjedoke uklju$uju slijede@eA*

3,%

>. Iz o$enje dokaza

zahtjev upu@en dr1avi koja izvrava kaznu ili upravi zatvora da dostavi kopiju zdravstvenog kartona zatvorenika koji se pre#acujeM svjedok mo1e imati pravo na pravnu pomo@ iz #ud1eta Suda za pravnu pomo@M nastojanja da se osigura da pritvoreni svjedok do#ije neophodnu psiholoku i emocionalnu podrku od slu1#enika za podrku tokom svjedo$enja%

C#
*+%

Pripremanje iskaza svjedoka

4raksa pripremanja svjedoka za davanje iskaza u sudnici postoji od samog po$etka rada Suda%333 Nema odreEene de;inicije koncepta OOpripremanja svjedokaOO33* ali se to u pravilu odnosi na [sastanak izmeEu strane u postupku i svjedoka, neposredno prije iskaza svjedoka na sudu, a svrha ovog sastanka je priprema i upoznavanje svjedoka sa sudskim procedurama i pregled dokaza o kojima @e svjedok svjedo$iti%[335 U nekim jurisdikcijama se koncept pripreme svjedoka prije suEenja smatra osnovnim i ;undamentalnim uvjetom do#re sudske prakse,337 a nepripremanje svjedoka mo1e predstavljati osnov za zaklju$ak o nee;ikasnoj pomo@i advokata,33? zanemarivanju du1nosti ili nekompetentnosti advokata%339 S druge strane, u sistemima kontinentalnog prava, gdje se predmet dodjeljuje istra1nom sucu, advokat i tu1ilatvo ne smiju imati nikakav kontakt sa svjedokom prije njegovogCnjenog svjedo$enja na sudu%33> Na MKS !u advokatima nije za#ranjeno da pripremaju svjedoke prije suEenja% 33A /espotre#na kanjenja z#og nedostupnosti svjedoka ili mijenjanje predviEenih podru$ja njihovog svjedo$enja je mogu@e iz#je@i pripremnim sastancima sa svjedokom dovoljno prije pojavljivanja svjedoka na sudu% U slu$aju kada je svjedok svjedo$io u nekoliko predmeta, dalje OOupoznavanjeOO mo1e #iti #espotre#no, pose#no ukoliko svjedok tre#a da svjedo$i o sli$nim dokazima iz #aze zlo$ina% MeEutim, zna$ajna kanjenja u sudskom postupku mogu #iti posljedica velikih izmjena u svjedo$enju koje su nastale u postupku pripreme svjedoka% 8ruga strana mo1e podnijeti prigovor z#og nedostatka odgovaraju@eg o#avjetenja koje mora #iti dato ukoliko je dolo do izmjena% 2ko svjedok tokom postupka pripreme promijeni izjavu, pa ga strana koja je prethodno namjeravala da ga pozove povu$e s liste svjedoka, mogu se pojaviti pro#lemi vezani za o#avezu o#jelodanjivanja izmjena u skladu s o#avezom optu1#e da drugoj strani o#jelodanjuje oslo#aEaju@e dokaze u skladu sa pravilom 9A% Iako nije o#avezno snimati pripremne sastanke sa svjedokom, strana koja priprema svjedoka mo1e drugoj strani dostaviti za#iljeke sa sastanka, to je u skladu s na$elima pravi$nog i nepristrasnog suEenja% Da#rinutost z#og mogu@nosti utjecanja na svjedoke se mo1e rijeiti snimanjem takvih sastanaka%
3u!ilac proti Karadinaja i drugih, predmet #roj I(!+7!A7!( [Bdluka po zahtjevu od#rane za audio snimke pripreme svjedoka optu1#e za suEenje[, *5%+?%*++>%M 3u!ilac proti Cimaja i drugih, [Bdluka po zahtjevu od#rane u vezi s praksom optu1#e da priprema svjedoke[, 3+%3*%*++7% 3u!ilac proti Karadinaja i drugih, predmet #roj I(!+7!A7!?, [Bdluka po zahtjevu od#rane za audio snimke pripreme svjedoka optu1#e[, *5%+?%*++>%, stav A ! ,% I#id, par% A <citat iz predmeta 3u!ilac proti Eilutino ia i drugih, predmet #roj I(!+?!A>, [Bdluka po zahtjevu Bjdani@a da se za#rani pripremanje svjedoka[, 3*%3*%*++9%=% Vidi 8 proti Eomodou c*++?%e Krivi$ni izvjetaji 2pelacionog suda :ngleske i Velsa 3>>, par% 9*% Vidi op@enito *d.rana u slu)aju !al.e na nee&ikasnu pomo ad okata, A* 2merican urisprudence (rials 3, par% 79M vidi takoEer 2otton proti #jedinjenih Ameri)kih 5r!a a, *++A YG 73+97A <N%8% Miss, 3*%+*%*++A%=M Narod protiv 8u& Ge, *++A Y%G% ?775A5 <"al% 2pp%, 9% 8ist%, *,%+*%*++A%=M 2arr proti >aZnhama, *++A YG 39,9AA3 <:%8% (eWas, +,%+7%*++A%=% Vidi npr% Cai proti 2ham.erlaina c*++?%e 2pelacioni sud Novog Delanda 5>, par% 3?A <ukidanje imuniteta advokatu u skladu sa Dakonom o graEanskim parnicama Novog Delanda% Imunitet advokatu je ukinut i u vezi sa krivi$nim predmetima presudom Vrhovnog suda na osnovu 1al#e na presudu 2pelacionog suda=% Vidi sudske nadle1nosti navedene u 3u!ilac proti 3homas 5Zilo Cu.anga I""!+3C+7!+3C+9!9>,, [Bdluka o praksama upoznavanja svjedoka i kontroliranja svjedoka[, par% 5>% 3u!ilac proti 3homasa 5Zilo Cu.anga I""!+3C+7!+3C+9!9>,, [Bdluka o praksama upoznavanja svjedoka i kontroliranju svjedoka[, par% *7!*9%

*3%

**%

333 33* 335 337 33? 339 33> 33A

A5

VIII% Upravljanje suEenjem

*5% Uz to Bdjel za 1rtve i svjedoke preporu$uje da optu1#a, timovi od#rane i ostali koji u$estvuju u pripremi svjedoka za svjedo$enje tre#aju do#iti in;ormacije koje #i mogle pomo@i da se smanji stres kojem su izlo1eni svjedoci u postupku u kojem tre#a da se sjete traumati$nih dogaEaja% Iako nije mogu@e u potpunosti iz#je@i posttraumatske reakcije u postupku pripreme svjedoka za svjedo$enje, postoji niz strategija koje Bdjel za 1rtve i svjedoke predla1e u cilju minimiziranja traume i smanjenja takvih reakcija <vidi 2neks > F Preporuke *djela za !rt e i s jedoke u ezi s pripremama s jedoka za s jedo)enje=% Bvi ;aktori uklju$uju in;ormiranje svjedoka o tom procesu i sadr1aju njegovog svjedo$enja, ali isto tako tre#a o#ratiti pa1nju na to koliko samopouzdan ili jak se svjedok $ini u vezi sa njegovomCnjenom prisutno@u u sudnici u svojstvu svjedoka% 4a1ljiva i odgovaraju@a priprema u ;azi pripremanja svjedoka za svjedo$enje mo1e samo doprinijeti osje@aju kontrole i samopouzdanja svjedoka, i mo1e donijeti pozitivne rezultate u postupku pred sudom% Isto tako, ako odnos izmeEu svjedoka i pravnog tima zavri na pravi na$in, to mo1e doprinijeti osje@aju ispunjenja kod svjedoka% Da pravnike taj osje@aj ispunjenja mo1e #iti na$in da zaokru1e svoj odnos sa svjedocima #ez kojih ne #i njihov predmet pred sudom ne #i postojao%

*7%

1#
*?%

!ori enje obavezuju>i' poziva na sud @subpoenaA

MKS je u vie predmeta pokuao koristiti o#avezuju@e pozive kako #i nalo1io svjedocima da pristupe sudu i daju iskaz% Bp@enito iroka ;ormulacija pravila ?7 omogu@ava vije@u da izdaje OOnaloge, sudske pozive, naloge su#poena, naloge za hapenje i pre#acivanje i druge naloge koji su potre#ni za vrenje istrage ili pripremu i voEenje suEenja%[33, 4ravilo ?7 se mo1e koristiti i da #i se svjedoci o#avezali da se pojave na sudu i da #i svjedo$ili pred sudom%3*+ B#avezuju@i sudski pozivi su koriteni i da #i se do#ili dokumenti od dr1ave u skladu sa pravilom ?7.is%

1#$ /bavezuju>i pozivi na svjedoenje u skladu s pravilom &0

*9% Koritenje o#avezuju@ih sudskih poziva na svjedo$enje dalo je mjeovite rezultate% MKS se mora pouzdati u to da @e dr1ava u kojoj svjedok #oravi uhapsiti i predati svjedoka koji je od#io pristupiti nakon takvog o#avezuju@eg poziva% Da razliku od nacionalne jurisdikcije, MKS ne raspola1e policijskim snagama koje #i mogle prisilom osigurati potivanje ovog pravnog procesa% Bdmah nakon podnoenja zahtjeva, Sekretarijat uru$uje o#avezuju@i sudskih poziv putem odgovaraju@ih diplomatskih kanala u 0agu% Sekretarijat izdaje ovjerenu kopiju o#avezuju@eg sudskog poziva dr1avi na jeziku oso#e koja se poziva na sud, koju toj oso#i mora direktno uru$iti ovlateni slu1#enik dr1ave koja vri uru$enje% Uz o#avezuju@i sudski poziv prilo1ena je o#avijest o uru$enju koji se vra@a Sekretarijatu nakon to se ispuni, kao dokaz da je nalog izvren, a zatim se odla1e u dosje% MKS nema nadle1nost za izvrenje o#avezuju@eg sudskog poziva, tako da Sekretarijat mora uru$iti ovjerenu kopiju putem diplomatskih kanala <npr% am#asada u 0agu=% 4roces uru$enja je slo1eniji kada odreEena vlada nema svoje predstavnike u 0agu% U takvim okolnostima se mora koristiti alternativni kanal, kao to je kurirska slu1#a ili li$na dostava sudu u regiji od strane predstavnika Suda% U predmetu Karadinaj i drugi se pokazalo da pokuaj da se svjedoka prisili na svjedo$enje pomo@u o#avezuju@eg sudskog poziva ne daje u potpunosti zadovoljavaju@e rezultate% (o je dovelo do pokretanja
4ravilo ?7, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% Mnogi nalozi o o#avezuju@im sudskim pozivima uvrtavaju se u spis kao povjerljivi dokumenti, te stoga nisu navedeni u ovim ;usnotama% Kao primjer vidi 3u!ilac proti Vojisla a Me,elja, predmet #roj I(!+5!9>%

*>%

*A%
33, 3*+

A7

5. ;ori,tenje o.a ezujuih pozi a na sud <su.poena=

nekoliko postupaka z#og nepotivanja Suda, ali pretresno vije@e je nekoliko zahtjeva za izdavanje o#avezuju@ih sudskih poziva od#ilo3*3 i tra1ilo druge na$ine da do#ije svjedo$enje i dokaze%3** *,% Koritenje o#avezuju@ih sudskih poziva mo1e dovesti do proceduralnih kanjenja koja mogu produ1iti postupak% Svjedoci mogu zahtijevati da #udu oslo#oEeni od o#avezuju@ih sudskih poziva na razne na$ine% 3*5 Na primjer, svjedok mo1e zahtijevati da se poziv povu$e3*7 ili prilo1iti medicinske dokumente kojima se potvrEuje da se ne mogu pojaviti pred sudom% 3*? U nekim slu$ajevima su postojali zahtjevi da se izdani sudski poziv stavi van snage% Nekim svjedocima je izdat nalog da se pojave pred istra1nim sucem kako #i pojasnili svoje razloge za nepridr1avanje o#avezuju@eg sudskog poziva, i ti svjedoci su kao razlog naveli strah od reperkusija po njih same ili njihove porodice ukoliko postupe prema pozivu% B#avezuju@i sudski pozivi se o#i$no izdaju tek nakon to je vije@e iscrpilo druge mogu@nosti i mehanizme za postizanje do#rovoljnog pojavljivanja svjedoka% (i drugi mehanizmi mogu #iti koritenje pravila ,*.is i ter1 koja omogu@avaju zamjenu usmenog iskaza svjedoka dokumentarnim dokazima ili sasluanje svjedoka putem video linka% Kako #i se rijeile poteko@e sa kojima se Vije@e suo$ilo u predmetu Karadinaj u vezi sa pojavljivanjem svjedoka, Sekretarijat je uveo pose#an postupak F nakon konsultacija sa Vije@em F kako #i se osigurao da su svjedoci dovoljno in;ormirani o posljedicama nepojavljivanja pred Sudom nakon to im je upu@en o#avezuju@i sudski poziv% 4ritom je Sekretarijat revidirao postupak uru$enja o#avezuju@ih sudskih poziva i zamolio nadle1ne organe vlasti u dr1avi u kojoj se poziv uru$je da svjedocima uru$e i o#janjenje koje je izradio Bdjel za 1rtve i svjedoke% Kada je o#avezuju@i sudski poziv jedina mogu@nost za do#ijanje svjedo$anstva, va1no je u postupak uklju$iti organe dr1ave u kojoj svjedok #oravi kako #i se osiguralo da @e sudski poziv #iti izvren% U slu$aju da o#avezuju@i sudski poziv ne #ude izvren, dr1ava @e morati pokrenuti neophodni proces kako #i se svjedok doveo pred Sud, gdje @e protiv njega #iti pokrenut postupak z#og nepotivanja suda% 4ostupak z#og nepotivanja suda je dugotrajan, a postoji mogu@nost da se u postupku ne utvrde potre#ni dokazi% Nekoliko vije@a nije #ilo voljno prekidati suEenje da #i se pokrenuo postupak z#og nepotivanja suda, pose#no kada nije vjerovatno da @e postupak z#og nepotivanja suda u#rzati rjeavanje predmeta%

5+%

53%

5*%

3#
55%

"vjedoenje svjedoka +ije>a u skladu sa pravilom 79

Nakon zavretka izlaganja optu1#e i od#rane, vije@a mogu sasluavati dodatne svjedoke koje nije pozvala niti jedna od strana na vlastiti zahtjev% U pravilu @e vije@e to u$initi samo ukoliko smatra da @e svjedo$enje odreEenog svjedoka pomo@i da se pojasni odreEeno #itno pitanje% Razne logisti$ke i proceduralne modalnosti su usvojene kako #i se omogu@ilo ispitivanje svjedoka od strane vije@a% Vije@e, za razliku od strana u
Vidi 3u!ilac proti 8amusha Karadinaja1 Idriza >alaja1 Cahija >rahimaja, predmet #roj I(!+7!A7, [Bdluka po zahtjevu tu1ilatva da se izda o#avezuju@i sudski poziv svjedoku *? radi svjedo$enja[, 5+%3+%*++>%, [*5% zahtjev tu1ilatva za izdavanje o#avezuju@eg naloga za pojavljivanje pred sudom radi svjedo$enja,[ 3,%3+%*++>% Vidi 3u!ilac proti 8amusha Karadinaja1 Idriza >rahimaja, predmet #roj I(!+7!A7, [Bdluka o neodo#ravanju o#avezuju@eg naloga za pojavljivanje na sudu radi svjedo$enja za svjedoka 3?, te uvjetnom prihvatanju izjava svjedoka u skladu sa pravilom ,*.is umjesto toga,[ +*%33%*++>% 3u!ilac proti 8amusha Karadinaja1 Idriza >alaja1 Cahija >rahimaja, predmet #roj I(!+7!A7, [Bdluka po zahtjevu svjedoka *A za ponitenje o#avezuju@eg sudskog poziva ili alternativni pravni lijeko[, +?%+,%*++>% I#id% D#og povjerljive prirode takvih zahtjeva, nijedan od njih nije naveden ovdje% MeEutim, postojali su #rojni zahtjevi te vrste o kojima su odlu$ivala razna vije@a%

3*3 3** 3*5 3*7 3*?

A?

VIII% Upravljanje suEenjem

postupku, nema istra1iteljske resurse koje mo1e koristiti kako #i identi;iciralo mogu@e svjedoke ili uzelo njihove izjave% U predmetu ;raji,nik, na primjer, pravnik Vije@a u 0agu je razgovarao sa svjedocima i pripremio ih za svjedo$enje <vidi 2neks na "8!RBM!u F :inalizirani postupak sa s jedocima ijeaL odluke i nalozi u ezi s i,e dokaznih i proceduralnih pitanja od 2".0".200(.1 I3@00@ 3-@3= 57% 4ravnik Vije@a mo1e odr1ati telekon;erenciju u prisustvu predstavnika Sekretarijata u sudnici i prevodioca da #i ocijenio koliko je doti$na oso#a spremna da svjedo$i kao svjedok vije@a% (elekon;erencija se snima% Nekoliko svjedoka je zahtijevalo prisustvo advokata tokom ovih preliminarnih razgovora, te je #ilo neophodno da vije@e odo#ri u$e@e advokata%

Predmet Milutinovi i drugi * doka%i nakon i%noenja optu+be

6 predmetu 3u!ilac proti Eilutino ia i drugihF1 jedan od timo a od.rane je u julu 200'. podnio po jerlji zahtje 1 na odei da se tu!ila,t u ne .i tre.alo doz oliti da ima .ilo kaka kontakt sa pojedincima koji su odre$eni kao mogui s jedoci od.rane. * aj zahtje je pono o podnesen kao ja ni zahtje .FF 6 prilog s om zahtje u1 od.rana je na ela da tu!ila,t o o.a je,ta ajui mogueg s jedoka od.rane u ezi s njego im pra ima1 kao ,to propisuje pra ilo "21 implicitno prijeti s jedoku1 te na taj na)in kr,i pra o optu!enog na jedan od elemenata pra i)nog su$enja1 koji je da iznese s oju od.ranu. Pretresno ijee u kona)nici nije moralo donijeti odluku u ezi s o im zahtje om1 s o.zirom na to da je tu!ila,t o izrazilo s oju spremnost da se odrekne prethodnih razgo ora s moguim s jedocima od.rane1 te je na taj na)in o aj zahtje postao .espredmetan.
```````` a 4redmet #roj I(!+?!A>% aa (u1ilac protiv Milutinovi@a i drugih, predmet #roj I(!+?!A>, [4onovljeni zahtjev Sretena Guki@a za nalog o za#rani kontaktiranja sa svjedocima od#rane[, +A%+A%*++>%

5?%

Nakon to se #udu@i svjedok vije@a slo1i da svjedo$i, Bdjel za 1rtve i svjedoke organizira transport svjedoka do 0aga radi preliminarnog razgovora% (okom preliminarnog razgovora, pravnik Vije@a postavlja niz pitanja svjedoku u prisustvu predstavnika Sekretarijata% 4redstavnik Sekretarijata vodi zapisnik tokom ovog postupka, u prisustvu prevodioca, stenogra; vodi zapisnik razgovora na engleskom jeziku, a razgovor se snima% 4ravnik Vije@a zatim unosi odgovore svjedoka u izjavu koju prevodilac $ita svjedoku u prisustvu pravnika Vije@a i stenogra;a% Svjedok zatim potpisuje kona$nu izjavu, a Vije@e osigurava kopije izvjetaja na engleskom i #osanskom!hrvatskom!srpskom jeziku svjedoku i stranama u postupku% Bdjel za 1rtve i svjedoke organizira prisustvo svjedoka u 0agu radi svjedo$enja% (okom samog svjedo$enja, pravnik Vije@a nema kontakta sa svjedokom koji u pravilu zapo$inje svoj iskaz prihvataju@i svoju izjavu, koja se zatim uvrtava u dokaze% Suci i strane u postupku zatim unakrsno ispituju svjedoka% Ispitivanje tre#a #iti ograni$eno na predmet izjave%

59%

5#
5>%

1okazi nakon iznoenja op u6be

edan od velikih izazova u sudskim postupcima kao to su suEenja one vrste i o#ima koja se odvijaju pred MeEunarodnim krivi$nim sudom za #ivu ugoslaviju jeste $injenica da se dokazi nastavljaju pojavljivati i kad je postupak u predmetu ve@ u toku% 4rikupljanje dokaza i rad na dokaznom materijalu o#i$no se nisu odvijali na sterilno o$uvanom mjestu zlo$ina ni u kontroliranom okru1enju, ve@ se o#im i priroda dokaza stalno mijenjaju% Spremnost odreEene dr1ave da omogu@i istra1iteljima, tu1iocima i od#rani pristup vojnim i politi$kim dokumentima i svjedocima koji se nalaze ili su se nalazili na odgovornim pozicijama tokom suko#a mo1e predstavljati nepremostive izazove kako za optu1#u, tako i za od#ranu u njihovom pokuaju da skupe dovoljno

5A%

A9

:. 5okazi nakon izno,enja optu!.e

dokaza za iznoenje svojih argumenata <vidi okvir s tekstom- Predmet Eilutino i i drugi G dokazi nakon izno,enja optu!.e=% 5,% U naj#oljem slu$aju @e dokazi koje je neophodno iznijeti #iti poznati i analizirani prije po$etka suEenja u predmetu, po mogu@nosti tokom pretpretresne ;aze postupka% MeEutim, politi$ki o#ojeno i ponekad promjenjivo okru1enje vezano za predmete MKS !a mo1e u$initi nemogu@im postizanje tog nivoa pripreme% U #rojnim slu$ajevima @e se u toku suEenja otkriti novi dokazi% Nadalje, z#og du1ine postupka je mogu@e da doEe do promjene politi$kih uvjeta, tako da materijal koji je prethodno #io nedostupan postane dostupan%

;# =a' jevi za oslobaanje

7+% 4ravilo ,A.is nakon okon$anja dokaznog postupka optu1#e dozvoljava podnoenje usmenih zahtjeva da se donese oslo#aEaju@a presuda% Bvo pravilo nala1e pretresnom vije@u da donese oslo#aEaju@u presudu u vezi sa svakom ta$kom optu1nice [ukoliko nema dokaza koji mogu #iti osnova za osudu%[ Hal#eno vije@e je ovaj standard opisalo u 1al#enoj presudi Helisi3*9- [ispravan test #io #i da li #i na osnovu dokaza <ako su prihva@eni= razumni presuditelj o $injenicama mogao <a ne tre#ao= donijeti nalaz o krivici[% Na taj na$in se od pretresnog vije@a [tra1ilo da pretpostavi da su dokazi optu1#e vjerodostojni, osim ako se ne poka1e da im se ne mo1e vjerovati% 8rugim rije$ima, od Vije@a se tra1ilo da dokazni materijal razmotri u naj#oljem svjetlu i ono nije moglo #irati dijelove dokaza kojima @e se #aviti3*>%[ Sud je dodao pravilo ,A.is u 4ravilnik u julu 3,,A% 4rvo#itna verzija pravila je glasila6koliko pretresno ijee po za r,etku iz o$enja dokaza optu!.e ut rdi da nema dokaza koji .i .ili do oljna osno a za osudu u ezi s jednim ili i,e kri i)nih djela na edenih u optu!nici1 pretresno ijee e na osno u zahtje a optu!enog ili proprio motu izrei oslo.a$ajuu presudu u ezi s tom ili tim optu!.ama.12+

73%

7*%

Bvo pravilo je nakon usvajanja do1ivjelo razna ponavljanja% U novem#ru 3,,,% godine, ovo pravilo je izmijenjeno tako da je nakon zavretka izvoEenja dokaza optu1#e #ilo potre#no podnijeti pismeni prijedlog za donoenje oslo#aEaju@e presude% (aj proces se smatrao previe tekim jer je uklju$ivao veliku koli$inu dokumenata% Stoga je pravilo u decem#ru *++7% godine izmijenjeno tako da su dozvoljeni samo usmeni zahtjevi koje suci rjeavaju usmenom odlukom i donose presudu% Iskustvo je pokazalo da je u cilju omogu@avanja pravi$nog i ekspeditivnog suEenja #olje omogu@iti da se zahtjev za donoenje presude da optu1eni OOnije krivOO podnosi usmeno i da se taj zahtjev rjeava usmenom presudom% (aj je mehanizam predviEen trenutnim 4ravilnikom% 4rva radna grupa za u#rzavanje suEenja je u svom izvjetaju za ;e#ruar *++9% godine navela da nakon okon$anja dokaznog postupka optu1#e [tu1ilac mora pregledati dokaze kako #i rijeio eventualni zahtjev u skladu s pravilom ,A.is[%3*, Radna grupa je *++9% godine predlo1ila da #i pretresno vije@e koje donosi odluke u skladu sa pravilom ,A.is tre#alo usvojiti OO$vrstOO pristup od#acivanja optu1#i koje nisu propra@ene dovoljnim dokazima%

75%

77%

3*9 3*> 3*A 3*,

3u!ilac proti Borana Helisia, predmet #roj I(!,?!3+!2, 1al#ena presuda, par% 5*% 3u!ilac proti Borana Helisia1 predmet #roj I(!,?!3+!2, 1al#ena presuda, par% ??% MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju, 4ravilnik o postupku i dokazima, I(C5*CRev% 35, +,% i 3+%+>%3,,A% Izvjetaj radne grupe o u#rzavanju sudskih postupaka, ;e#ruar *++9%, strana 39%

A>

VIII% Upravljanje suEenjem

7?% Bvaj koncept ! koritenje zahtjeva za donoenje oslo#aEaju@e presude po zavretku dokaznog postupka optu1#e kako #i se ra$istilo ta ostaje u predmetu protiv optu1enog F ima jasne prednosti% Kada od#rana vjeruje da neke optu1#e nisu dovoljne za osudu u skladu sa standardom [izvan razumne sumnje[, do#ro je da podnese zahtjev za oslo#aEanje% Bd#rana uop@e nije o#avezna iznositi od#ranu, meEutim, to mo1e #iti riskantno, $ak i ako se od#rani $ini da su optu1#e sla#e% Ukoliko se pretresno vije@e slo1i da su dokazi u vezi s nekim optu1#ama nedovoljni, od#rana se u iznoenju svojih argumenata mo1e usmjeriti na druge aspekte optu1nice% asna je i prednost ovog postupka u smislu sudske ekonomi$nosti% Iako Sud dozvoljava 1al#u na osuEuju@u presudu, kao i 1al#u na oslo#aEaju@u presudu, mo1e #iti pro#lemati$no tra1iti da se 1al#a na odluku o zahtjevu za donoenje oslo#aEaju@e presude podnosi na kraju suEenja, zajedno sa 1al#om na presudu, pose#no u slu$aju odluke o djelimi$no oslo#aEaju@oj presudi% Naime, ukoliko #i optu1#a takvu presudu mogla osporiti tek na kraju suEenja, Hal#eno vije@e #i imalo ograni$ene opcije za ispravljanje pogrene odluke pretresnog vije@a da optu1enog oslo#odi u vezi s odreEenim optu1#ama% edine preostale opcije #ile #i da nalo1i novo suEenje u vezi s doti$nim optu1#ama ili da od#ije preina$iti oslo#aEaju@u presudu% U predmetu Helisi, Hal#eno vije@e je utvrdilo postojanje izuzetnih okolnosti, ali je zaklju$ilo da nije u interesu pravde da odo#ri zahtjev optu1#e za ponovno suEenje, navode@i slijede@e razloge- elisi@ se izjasnio krivim za krivi$no djelo na osnovu $ega je proglaen krivim u vezi sa 53 ta$kom optu1nice za krenja zakona i o#i$aja ratovanja i zlo$ina protiv $ovje$nosti, te je osuEen na kaznu od 7+ godina zatvoraM mogu@e ponovno suEenje #i se #avilo ta$kom optu1nice za genocid po$injen u#ijanjem, a optu1#a u vezi s tom ta$kom optu1nice nije iznijela druge optu1#e za u#istvo osim prethodno navedenihM ponovno suEenje #i #ilo ograni$eno na pitanje da li je on imao pose#nu namjeru da uniti, u potpunosti ili djelimi$no, nacionalnu, etni$ku, rasnu ili vjersku grupu kao takvuM nije #ila elisi@eva krivica to je 4retresno vije@e u presudi po$inilo pravnu grekuM elisi@ je #io u sudskom pritvoru od **%+3%3,,A% godine, 4retresno vije@e je preporu$ilo OOpsiholoki i psihijatrijski nastavak tretmanaOO, a zatvor #i op@enito #io u #oljoj poziciji da pru1i takav tretman nego 4ritvorska jedinica Ujedinjenih nacija% Hal#eno vije@e je takoEer uzelo u o#zir $injenicu da #i proteklo mnogo vremena od po$injenja krivi$nih djela u maju 3,,*% godine do datuma eventualnog ponovnog suEenja% (akoEer je naglasilo da je MKS ad hoc sud koji za razliku od nacionalnog pravosuEa ima ograni$ene materijalne i ljudske resurse, te nesiguran vijek postojanja% Nakon toga je Sud razvio proces razmatranja 1al#i protiv odluka u skladu sa pravilom ,A .is prije iznoenja argumenata od#rane% (ako je na primjer u predmetu >r$anin130 optu1eni oslo#oEen ta$ke za genocid, a optu1#i je doputeno da ulo1i 1al#u na tu presudu po pravilu ,A .is% Hal#eno vije@e je podr1alo 1al#u optu1#e i potvrdilo optu1#u za genocid%353 Iskustvo pokazuje da je naj#olja praksa da optu1#a podnese 1al#u na oslo#aEaju@u presudu u skladu s pravilom ,A putem interlokutorne 1al#e, a ne kona$ne 1al#e% Interlokutornom 1al#om optu1#e @e se rijeiti da li optu1eni tre#a predo$iti dokaze u vezi s pojedinom ta$kom optu1nice, i na taj na$in pomo@i o$uvanju prava optu1enog da se ne izjanjava u vezi s tim krivi$nim djelom dok Hal#eno vije@e ne odlu$i da li tre#a donijeti oslo#aEaju@u presudu u vezi s tim% Nadalje, rjeavanjem pitanja u vezi s oslo#aEaju@om presudom putem interlokutorne 1al#e u ;azi ,A.is, optu1eni ne riskira gu#ljenje dokaza z#og kanjenja%

79%

7>%

7A%

35+ 353

3u!ilac proti >r$anina, predmet #roj I(!,,!59!(% 3u!ilac proti >r$anina, predmet #roj I(!,,!59!( Bdluka po lokutornoj 1al#i, 3,%+5%*++7%

AA

K. Po jerlji i materijali dr!a a i organizacija

<# Povjerljivi ma erijali dr6ava i organiza)ija

7,% 4ravilo >+ donosi niz speci;i$nih dokaznih smjernica u vezi s primanjem i upotre#om materijala koji se MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju dostavljaju kao povjerljivi% 4ravilo je nazvano OOizuzetno, ali strogo odreEeno praviloOO%35* Gogi$ka podloga za ovo pravilo je pota@i koritenje, kada je to potre#no, materijala koji na drugi na$in ne #i #ili dati optu1#i, ili #i #ili neupotre#ljivi z#og njihove povjerljive prirode%355 4ravilo >+ propisuje da tu1ilatvo ne smije o#jelodaniti in;ormacije ili materijale koje je do#ilo kao povjerljive, te na sli$an na$in ograni$ava ovlatenja vije@a da nalo1i dostavljanje i o#jelodanjivanje in;ormacija koje posjeduju optu1#a ili od#rana, a koje su pru1ene na povjerljivoj osnovi% Bva ograni$enja su se primjenjivala na in;ormacije i dokazne materijale u #rojnim postupcima pred Sudom% U vezi s tim, re1im kojim se regulira o#jelodanjivanje potencijalno oslo#aEaju@ih materijala u skladu s pravilom 9A zahtijeva da optu1#a poduzme razumne korake kako #i do#ila odo#renje od davaoca materijala za o#javljivanje povjerljivih materijala ili $injenice da oni postoje% MeEutim, pravilo 9A je izri$ito podreEeno pravilu >+, prema kojem optu1#a ne mora o#javljivati oslo#aEaju@e materijale i in;ormacije do#ijene pod uvjetom povjerljivosti osim ukoliko se davalac in;ormacije ne slo1i sa takvim o#javljivanjem% 4rioritet pravila >+ se pripisuje $injenici da je prethodno postojala nesigurnost u vezi s tim da li kontrolu nad tim procesom ima pravilo 9A ili pravilo >+, i time da je ta nesigurnost dovela do toga da su dr1ave prestale davati materijal optu1#i po pravilu >+ dok i samo u slu$aju da njihovo pravo na povjerljivost ima prednost% (o je dovelo do promjene pravila pri $emu je pravilo 9A podreEeno odred#ama pravila >+% B#i$no se ograni$enja iz pravila >+ primjenjuju na in;ormacije koje pru1aju dr1ave i organizacije, uklju$uju@i organizacije UN!a% (akva ograni$enja mogu dovesti do poteko@a i nedostataka u dokaznom postupku, te time mogu utjecati na uvjet pravi$nog i eskpeditivnog suEenja% 4ravilnik Suda ne doputa vije@u da nalo1i davaocu in;ormacija iz pravila >+ da vije@u pru1i povjerljive in;ormacije zati@ene u skladu s tim pravilom% 4onekad je mogu@e posti@i kompromis s davaocima in;ormacija, ili, u izuzetnim slu$ajevima, mogu@e je do#iti dozvolu nakon to se to pitanje naEe pred vije@em, ali takve su situacije na MKS !u #ile veoma neuo#i$ajene% Kada postoje sumnje u vezi s tim da li su in;ormacije date u skladu s pravilom >+, vije@e tre#a pozvati davaoca materijala i tu1ilatvo da se izjasne u vezi s tim, te ocijeniti da li su zadovoljeni kriteriji iz pravila >+ </=% Kada materijali podlije1u ograni$enjima tre#aju #iti o#jelodanjeni drugim stranama u predmetu, preporu$uje se da #udu o#jelodanjeni u originalnom ;ormatu, umjesto u vidu sa1etka, osim u slu$aju da je materijal potre#no na odreEeni na$in redigirati%357 U slu$ajevima kada su se davaoci materijala slo1ili s tim da se materijali koji su pru1eni u skladu s ograni$enjima po pravilu >+ o#jelodane i koriste na suEenju, koritene su razne mjere da #i se ispunili uvjeti davalaca materijala% (e mjere, koje su u pravilu zamiljene u cilju zatite sigurnosnih interesa dr1ava, uklju$uju slijede@e- 3= prilagoEavanje glavnog ispitivanja kako #i se isklju$ile povjerljive in;ormacijeM *= ograni$avanje unakrsnog ispitivanja samo na pitanja kojima se #avilo glavno ispitivanjeM 5= ograni$avanje
3u!ilac proti >la,kia, predmet #roj I(!,?!37!(, Bdluka 4retresnog vije@a I po zahtjevu optu1#e za video snimanje izjave i zatitne mjere, 33%33%3,,>%, par% 3+% 3u!ilac proti >la,kia, predmet #roj I(!,?!37!(, Bdluka 4retresnog vije@a I po zahtjevu optu1#e za video snimanje izjave i zatitne mjere, 33%33%3,,>%, par% 3+% Vidi na primjer 3u!ilac proti >r$anina, predmet #roj I(!,,!59!(, Bdluka o zahtjevu za pravni lijek z#og krenja pravila 9A od strane optu1#e i izricanje sankcija na osnovu pravila 9A.is, te po zahtjevu za odgodu postupka dok se ne rijee pitanja koja utje$u na pravdu i pravi$nost postupka, 5+%3+%*++*%, par% *9 <uz stajalite da u kontekstu pravi$nog suEenja o#aveza o#jelodanivanja oslo#aEaju@eg materijala uklju$uje o#jelodanjivanje oslo#aEaju@eg materijala u njegovom originalnom o#liku, a ne u vidu sa1etka=%

?+%

?3%

?*%

35* 355 357

A,

VIII% Upravljanje suEenjem

pitanja vezanih za kredi#ilitet na ona $iji odgovori ne@e otkriti povjerljive in;ormacijeM te 7= omogu@avanje predstavnicima davalaca materijala da #udu prisutni%

I#
?5%

"amozas upanje
Samozastupanje je stvaralo velike pro#leme u odreEenom #roju predmeta pred Sudom% Klan *3% Statuta MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju predviEa pravo da se optu1eni #rani sam kao jedno od temeljnih prava,35? ali samozastupanje mo1e #iti nepo1eljno u slo1enim predmetima koji se #ave zlo$inima koji su se dogodili tokom oru1anih suko#a% 4ostoje razni razlozi za tomogu@e je da sud #ude zloupotrije#ljen kao politi$ka plat;ormaM mogu@e je da optu1eni nema jasno i o#jektivno viEenje optu1#i na koje mora odgovoriti, mogu@e je da One vidi umu od drve@aO, te stoga postoji mogu@nost da predmet ne vodi u svojim naj#oljem sudskom i pravnom interesuM mogu@e je da se optu1eni ne mo1e nositi s o#imno@u materijalaM eventualne sankcije z#og nepotivanja naloga mogu negativno utjecati i na tok suEenja%359 Bsim ovih razloga za za#rinutost, predmeti, Me,elj35> i 3olimir35A pokazuju i druge izazove koji se pojavljuju u slu$aju kada optu1eni oda#ere da se #rani sam% U o#a slu$aja postojalo je pravo optu1enog da mu #udu dostavljene izjave na jeziku koji razumije% I dok se to pravo odnosi na o#jelodanjivanje odreEenih materijala navedenih u pravilima, npr% materijala koji su #ili prilo1eni uz optu1nicu kad je podnesena na potvrdu i sve prethodne izjave uzete od optu1enog, ne odnosi se na oslo#aEaju@e materijale koji podlije1u o#jelodanjivanju u skladu sa pravilom 9A% Izazov koji se pojavio u o#a ova predmeta je #io vezan za to da li je optu1eni koji oda#ere da se sam zastupa ote@en z#og $injenice da nema pravo da do#ija oslo#aEaju@i materijal na jeziku koji razumije% asno je da je pravo na do#ijanje oslo#aEaju@ih in;ormacija daleko manje e;ektivno kada se in;ormacije prezentiraju na jeziku koji optu1eni ne razumije% Bve pro#leme je mogu@e iz#je@i kada optu1enog zastupa advokat koji mora #iti u stanju da radi na jednom od dva zvani$na jezika Suda <;rancuski ili engleski=% Ukoliko Sud mora prevoditi materijale na jezik koji optu1eni koji se sam zastupa razumije, ovaj proces predstavlja ogromno optere@enje za resurse Suda koji su o#i$no ograni$eni% 4ove@ana potre#a za prevodila$kim uslugama mo1e #iti nepredvidiva, te mo1e dovesti do toga da adekvatno institucionalno planiranje u vezi s potre#nim prevodima oslo#aEaju@ih in;ormacija u skladu sa pravilom 9A u$ini tekim% edan od optu1enih, Ddravko (olimir, je stalno insistirao na tome da do#ija dokumentaciju od optu1#e i Vije@a samo na @irilici, a pri#avljanje dokumenta na tom pismu predstavlja veliko optere@enje za Bdjel za kon;erencijske i jezi$ke usluge <"GSS=% MeEutim, Hal#eno vije@e je potvrdilo presudu 4retresnog vije@a da OOpravo da prima relevantne materijale na ovom MeEunarodnom sudu na jeziku koji coptu1enie razumije, cde ne prevodi se u pravo nekog optu1enog, #ez o#zira na njegovo porijeklo, o#razovanje, iskustvo, da pristupi ovom MeEunarodnom sudu sa zahtjevom za dostavu dokumenata na jeziku ili pismu za koje se on li$no opredijelio [ <3u!ilac proti Adra ka 3olimira, odluka Hal#enog vije@a od *A%+5%*++A%, par% 3?=% S o#zirom na to da nije utvrEeno $injeni$no stanje da (olimir zaista ne razumije latinicu, Sud nije #io o#avezan potovati njegov zahtjev% Nadalje, odluka Suda da optu1enom dodijeli dva pravna pomo@nika je pomogla da se osigura da @e optu1eni mo@i pripremiti svoju od#ranu%
Statut MKS !a, $lan *3% Iurnal me$unarodne kri i)ne pra de ?, strana 5?9% 3u!ilac proti Vojisla a Me,elja, predmet #roj I(!+5!9>% 3u!ilac proti Adra ka 3olimira, predmet #roj I(!+?!AAC*%

?7%

??%

35? 359 35> 35A

,+

I. #amozastupanje
?9% o jedan od izazova kod slu$ajeva samozastupanja je nastojanje da se u cilju pru1anja pomo@i optu1enom koriste vanjski resursi% Vije@e ili Sekretarijat ponekad razmatra takve vanjske resurse kako #i pokualo prevazi@i prepreke samozastupanja% U predmetu Me,elj35,, optu1eni je zahtijevao od 4retresnog vije@a da dozvoli pla@anje odreEenih saradnika za koje je on tvrdio da poma1u njegovoj pravnoj od#rani% S o#zirom na to da optu1eni nije htio da #ilo koji od ovih saradnika #ude njegov advokat, te s o#zirom na to da je insistirao na svom pravu na samozastupanje, ovaj zahtjev se nije mogao lako uklopiti u ;inansijski plan za resurse za pravnu pomo@% Bdluka u predmetu Me,elj isti$e izazove koji proizlaze iz toga to optu1eni koji se #rani sam svoju od#ranu mora da pripremi dok #oravi u pritvoru% U o#razlo1enju odluke iznose se argumenti o#je strane- da se naEe metod koji @e omogu@iti podrku optu1enom koji se sam zastupa u vidu pla@enih saradnika, ali istovremeno i da #i se odr1ala ravnote1a s potre#om Suda da pa1ljivo ograni$i iznose koji se pla@aju tako to @e osigurati da se sredstva koriste samo za dozvoljene svrhe% Nakon odluke Vije@a u predmetu Me,eljoptu1eni #i prvo morao dokazati da je sla#og imovinskog stanja, kako #i mogao imati pravo na ;inansijsku podrku za svoje pomo@nikeM optu1eni mora odrediti jednog saradnika koji posjeduje kvali;ikacije potre#ne za imenovanje i dodjelu du1nosti advokata u skladu s uvjetima iz pravila 77 i 7?M te sekretar #i, uzimaju@i u o#zir slo1enost i pri#li1no trajanje suEenja, tre#ao utvrditi koje je iznose razumno mogu@e i neophodno dodijeliti optu1enom za pripremu njegove od#rane%37+ Bdlukom se tra1ida optu1eni doka1e da je sla#og imovinskog stanja, kao to je to neophodno dokazati za svakog optu1enog koji zahtijeva pravnu pomo@M373 da #arem jedan od pomo@nika optu1enog posjeduje kvali;ikacije potre#ne za imenovanje ili dodjelu du1nosti advokata u skladu s 4ravilnikom%37* Bvaj drugi zahtjev je neophodan kako #i se osiguralo da postoji metod reguliranja rada koji tre#a o#aviti kako #i se osiguralo da se javna sredstva koja se mogu koristiti za pokri@e trokova takvih pomo@nika troe na stvarnu pripremu od#raneM te se Ured za pravnu pomo@ i pritvor ovla@uje da prati rad i vri pla@anje u skladu s ovlatenjima pomo@nicima, nakon to se utvrdi koji pomo@nik posjeduje kvali;ikacije iz pravila 77 ili pravila 7?% (akav zahtjev je takoEer klju$an kako #i se osiguralo da postoji mehanizam za proved#u u slu$aju #ilo kakvog krenja o#aveze zatite svjedoka kojima su pru1ene zatitne mjere, te kako #i se osiguralo neo#jelodanjivanje povjerljivih in;ormacija% 4redmet u kojem se optu1eni sam #rani mo1e postavljati pose#an izazov pred postupak suEenja, a pose#no za Sekretarijat% Nedostatak iskusnog advokata mo1e prouzrokovati kon;uziju i kanjenje, pose#no z#og toga to optu1eni mo1e ignorirati procedure i prakse Suda% Iako optu1eni ima pravo u skladu sa $lanom *3 <7= <#= Statuta [ da ima odgovaraju@e vrijeme i uslove za pripremu od#rane[, Sud nema pose#no pravilo ili $lan koji #i se #avio procedurom ili praksom samozastupanja% MeEutim, nakon to su tokom suEenja Slo#odanu Miloevi@u mnogi dijelovi Suda uveli ad hoc procedure, Sekretarijat je odlu$io da su neophodni #olje koordinirani napori kako #i se osigurala dosljednost i #rzina
3u!ilac proti Vojisla a Me,elja, predmet #roj I(!+5!9>% 3u!ilac proti Vojisla a Me,elja, predmet #roj I(!+5!9>, [Bdluka o ;inansiranju od#rane optu1enog[, 5+%+>%*++>% Nikakva sredstva zaista jo uvijek nisu pla@ena #ilo kom pomo@niku u predmetu Me,elj, jer je optu1eni od#io da o#avi postupak neophodan da #i dokazao da je sla#og imovinskog stanja% 4ravilo 77 ili pravilo 7?, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a%

?>%

?A%

?,%

9+%

93%

35, 37+ 373 37*

,3

VIII% Upravljanje suEenjem

prilikom #avljenja pitanjima koja proisti$u iz samozastupanja% Sekretarijat je osnovao zase#an ured u cilju pru1anja pose#ne pomo@i optu1enima koji oda#eru postupati pred sudom #ez pravnog zastupnika% Namjera je ostvariti #olju koordinaciju in;ormacija i zahtjeva izmeEu odjela Sekretarijata i optu1enog koji se sam #rani, smanjenje #roja dodijeljenih pravnika, te #olje in;ormiranje optu1enog koji se sam zastupa i njegovog tima u vezi sa njihovim odgovornostima i o#avezama pred Sudom% Bva struktura doprinosi e;ikasnijem i pravi$nijem voEenju suEenja #ez ugro1avanja neutralnosti i o#jektivnosti Sekretarijata% 9*% Uz to, svi odjeli za pravne usluge Sekretarijata su morali posvetiti dodatne resurse izazovima koje su predstavljali predmeti koji su uklju$ivali samozastupanje% Na primjer, Bdjel za organizaciju i podrku radu sudnica <"MSS= je o#i$no odgovoran za prihvatanje svih dokaznih predmeta koji se nude kao dokazi, te osiguravanje e;ikasnog voEenja postupaka pred Sudom% S o#zirom na to da optu1eni koji se sami zastupaju o#i$no nemaju iskustvo advokata u sudskom postupku, slu1#enici Suda u Bdjelu za organizaciju i podrku radu sudnica moraju imati aktivniju ulogu u ovom procesu% 4redstavnik Sekretarijata u sudnici, kao slu1#enik koji je primarno zadu1en za pomo@ optu1enom koji se sam zastupa, poma1e u pripremi dokaznih materijala, osigurava da je optu1eni koji se sam zastupa u potpunosti in;ormiran o postupcima uvoEenja u spis i izvoEenja dokaza% 4ored toga, ti slu1#enici poma1u o#jasniti odred#e uputstava o ograni$enju #roja stranica i #roja rije$i, te paze da ih se optu1eni koji se sam zastupa pridr1ava% (okom od#ram#ene ;aze u predmetu u kojem se optu1eni sam #rani, jedan pravnik mora #iti imenovan kao veza s optu1enim koji se #rani sam kako #i se osigurala adekvatna pomo@ optu1enom koji se sam zastupa prilikom pripreme i iznoenja argumenata% (aj pravnik dostavlja zahtjeve optu1enog koji se sam zastupa, te koordinira i posreduje u kontaktu sa svim relevantnim odjelima Suda% Bva pomo@ mo1e #iti direktna ili indirektna% 8irektna pomo@ podrazumijeva da savjetnik za veze daje direktnu pomo@ optu1enom koji se sam zastupa u vezi sa pitanjima vezanim za iznoenje od#rane% Bva pomo@ mo1e uklju$ivati pomo@ optu1enom u organiziranju dolaska svjedoka radi svjedo$enja ili pripreme za svjedo$enje <vjerovatno @e svi svjedoci morati do@i u sjedite Suda dva puta, jednom radi pripreme, a jednom radi svjedo$enja=, osiguravanje pristupa pravnoj #i#ilioteci, te ostaloj pravnoj re;erentnoj dokumentaicji dostupnoj optu1enom koji se sam #rani, osiguravanje pristupa de1urnom advokatu ukoliko je to neophodno, tra1enje i prikupljanje dokumenata koji @e koriteni u dokaznom postupku, tra1enje prijevoda dokumenata koji @e mo1da #iti koriteni u dokaznom postupku, pru1anje uputa u vezi sa zahtjevima vezanim za podnoenje dokumenata, pru1anje pomo@i pri odreEivanju odgovaraju@eg i dostupnog oso#lja za podrku <pravni pomo@nici, prevodioci, itd%= koje mo1e #iti pla@eno u skladu sa platnim planom, ukoliko optu1eni koji se sam zastupa tra1i takvu pomo@, te izvrenje svih relevantnih naloga koje izdaje predsjednik, pretresno vije@e, Hal#eno vije@e i sekretar% Kao jedan o#lik indirektne pomo@i, slu1#enik za vezu #i tre#ao o#raEivati zahtjeve optu1enog koji se sam zastupa upu@ene raznim odjelima Suda i koordinirati odgovore na te upite% Dadaci slu1#enika za vezu uklju$uju komunikaciju sa 4ritvorskom jedinicom Ujedinjenih nacija u vezi s potre#ama za prostorom i materijalima koje tre#a optu1eni koji se sam zastupa dok je u pritvoruM komunikaciju s Bdjelom za 1rtve i svjedoke u vezi s putnim aran1manima za svjedokeM komunikaciju s drugim odjelima Suda i vanjskim tijelima u ime optu1enog koji se sam zastupaM te koordinaciju odgovora gore pomenutih odjela i tijela% I z#og toga to sam reagira na zahtjeve i z#og svoje uloge organiziranja, slu1#enik za vezu tre#a da vodi internu evidenciju zahtjeva i tako osigura dosljednost u raznim aspektima predmeta u kojima se optu1eni sami zastupaju% Klju$no je da savjetnik za veze o$uva neutralnost Sekretarijata u svakom trenutku, iz#jegavaju@i mogu@e kon;likte interesa, ne daju@i pravnu strategiju optu1enom ili njegovim pravnim pomo@nicima, te zadr1avaju@i u svakom trenutku svoje usluge unutar okvira zadatka pru1anja pomo@i z#og koje ta du1nost i postoji%

95%

97%

,*

I. #amozastupanje
9?% 4itanje ;inansiranja pomo@nika optu1enog koji se sam #rani pojavilo se i u 1al#enom postupku u predmetu ;raji,nik375% U tom predmetu je optu1eni oda#rao da se sam zastupa u 1al#enoj ;azi predmeta% MeEutim, prilikom odlu$ivanja o o#avezi ;inansiranja pomo@nika koji @e optu1enom pomo@i pripremiti 1al#u, Hal#eno vije@e je #ilo miljenja da iako $lan *3 <3= mo1e zna$iti o#avezu da optu1eni u sli$nim okolnostima imaju otprilike uporediv tretman, taj $lan ne ka1e da optu1eni koji se odlu$i za samozastupanje ima sve prednosti koje ima optu1eni koji se odlu$i za advokata% .tavie, kao dio iz#ora da se sam zastupa, gospodin Krajinik mora prihvatiti i odgovornost za nedostatke koje taj iz#or mo1e donijeti%377 Bptu1eni koji je osuEen za ratne zlo$ine, zlo$ine protiv $ovje$nosti ili genocid @e o#i$no slu1iti kaznu dugogodinjeg zatvora% U donoenju odluka o praksi samozastupanja, tre#a se svakako potruditi da se optu1eni odvrati od nastojanja da se sam zastupa u tako rizi$noj situaciji% Kada optu1eni insistira na pravu da se #rani sam, te kada je to pravo, iako nije apsolutno, predviEeno ovla@uju@im statutom, kao to je to slu$aj s MKS !om, moraju postojati jasne smjernice o procedurama koje tre#a primijeniti u koritenju prava na samozastupanje, i o o#avezama optu1enog koje proizlaze iz te odluke% 4ravila MKS !a se ne mijenjaju jednostavno zato to je optu1eni odlu$io da ostvari svoje pravo na samozastupanje% Kao to je utvrEeno u predmetu ;raji,nik37?, optu1eni jo uvijek mora zadovoljiti uvjete Suda za ;inansijsku pomo@ za pomo@nike tima od#rane% Uz to #i Vije@e tre#alo pojasniti optu1enima da, odricanjem od prava koje imaju na pomo@ od strane kvali;iciranog advokata od#rane, optu1eni preuzima i nedostatke i prednosti samozastupanja, te mogu@a ograni$enja u vezi s pripremom od#rane optu1enog%

99%

9>%

J#
9A%

/dsus vo op u6enog
edno od ;undamentalnih prava optu1enog, predviEeno Statutom MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju, je pravo da #ude prisutan na svim sjednicama vije@a koje mu sudi%379 4ravo na suEenje u prisustvu je prisutno u ve@ini nacionalnih pravosuEa, te je uvrteno u $lan 37% MeEunarodne konvencije o graEanskim i politi$kim pravima i drugim meEunarodnim konvencijama%37> (o se smatra [neizostavnim temeljima pravde[%37A Iako je MKS miljenja da je pravo optu1enog da #ude ;izi$ki prisutan na sudu jedno od najosnovnijih i najuo#i$ajenijih pravila pravi$nog krivi$nog suEenja,37, u praksi je uvrije1eno da u odreEenim slu$ajevima

9,%

375 377 37? 379 37> 37A 37,

3u!ilac proti Eom)ila ;raji,nika1 predmet #roj I(!++!5,!2% (u!ilac proti Eom)ila ;raji,nika, predmet #roj I(!++!5,!2, [Bdluka po ;raji,niko om zahtjevu i zahtjevu optu1#e[, 33%+,%*++>% <u kojoj se citira predmet 3u!ilac proti #lo.odana Eilo,e ia, predmet #roj I(!+*!?7!2R>5%9, [Bdluka po interlokutornoj 1al#i prijatelja suda protiv naloga 4retresnog vije@a u vezi sa iznoenjem i pripremom argumenata od#rane[, *+%+3%*++7%, par% 3,=% 3u!ilac proti Eom)ila ;raji,nika, predmet #roj I(!++!5,!2, Bdluka po zahtjevu Mom$ila Krajinika da se #rani sam, po zahtjevu advokata u vezi s imenovanjem amicus curiae, te po zahtjevu optu1#e od 39%+*%*++>%, 33%+?%*++>% Statut MKS !a, $lan *3 <7= <d=% Vidi npr% :vropsku konvenciju o zatiti ljudskih prava i osnovnih slo#oda, $lan 9 <5= <"=M Predmet #toichko proti >ugarske1 predmet #roj ,A+AC+*, presuda, *7%+5%*++?%, par% ?9M predmet #ejdo ic proti Italije, predmet #roj ?9?A3C3++, presuda, +3%+5%*++9%, par% A7M predmet Eichael 0d[ard 2ooke proti Austrije, predmet #roj *?A>AC,7, presuda, +A%+*%*+++%, par% 5?, 7*, 75% Protais AigiranZirazo proti 3u!ioca, MeEunarodni krivi$ni sud za Ruandu, predmet proj *++3!>5!2R>5, [Bdluka po interlokutornoj 1al#i[, 5+%3+%*++9%, par% AM #lo.odan Eilo,e i proti 3u!ioca, predmet #roj I(!+*!?7!2R>5%>, [Bdluka po interlokutornoj 1al#i na odluku 4retresnog vije@a o dodjeli advokata od#rane,[ +3%33%*++7%, par% 33, 35% Protais AigiranZirazo proti 3u!ioca, MeEunarodni krivi$ni sud za Ruandu, predmet #roj *++3!>5!2R>5, Bdluka o pose#noj 1al#i, 5+%3+%*++9%, par% 33%

,5

VIII% Upravljanje suEenjem

suEenje mo1e #iti nastavljeno #ez o#zira na odsustvo optu1enog% 3?+ Na primjer, ako optu1eni ometa postupak, a prethodno je ve@ #io upozoren,3?3 mo1e #iti isklju$en iz postupka u sudnici% >+% Nadalje, iako je prisustvo suEenju OOpravoOO optu1enog, optu1eni se mo1e odre@i tog prava nakon to se u potpunosti in;ormira o posljedicama% Na primjer, kada je optu1eni #olestan tokom kra@eg vremenskog perioda, od#rana #i tre#ala predati o#razac kojim dokazuje da je advokat od#rane optu1enog in;ormirao o njegovimCnjenim pravima, te u kojem izjavljuje da se optu1eni ne osje@a do#ro, te da nije u stanju do@i na sud% 6ormular se predaje da #i se $uvao u evidenciji% B#razac koji se za to koristi se nalazi u 2neksu , F *.razac koji se koristi za upisi anje odricanja od pra a. Sekretarijat #ilje1i odsustvo optu1enog sa suda u zapisniku rasprave% Iodine *++9%, Sekretarijat je usvojio protokol kojim se regulira postupak u slu$aju kada se pritvorenik izjasni da je previe #olestan da #i prisustvovao suEenju% U okolnostima kada se optu1eni odri$e svog prava da #ude prisutan tokom suEenja, mora predati potpisano pismo u kojem se odri$e svog prava i dozvoljava advokatu da prisustvuje u njegovo ime% B#razac ili pismo se odla1u u spis predmeta% Kada optu1eni ne 1eli prisustvovati suEenju z#og drugih razloga koji ne uklju$uju #olest, naj#olja praksa je zatra1iti da advokat od#rane potvrdi sudu da je optu1eni prethodno in;ormiran o svom pravu da prisustvuje, te 1eli da do#rovoljno odsustvuje% Hal#eno vije@e se pose#no #avilo ovim pitanjem u predmetu 3u!ilac proti :erdinanda 7ahimana1 Hean@>osca >araZag[ize i Kassana 7gese%3?* edan od optu1enih u tom predmetu, /ara&agXiza, je od#ijao da prisustvuje suEenju od prvog dana, *5%3+%*+++% do zadnjeg dana **%+A%*++5%3?5 Hal#eno vije@e je zaklju$ilo da sve dok optu1eni sam #ira da ne ostvaruje svoje pravo da prisustvuje, takvo odricanje ne mo1e se izjedna$avati s krenjem prava optu1enog da prisustvuje suEenju od strane sudskog ;oruma% (akvo pravo jasno ima za cilj da zatiti optu1enog od vanjskog uplitanja koje #i ga sprije$ilo da e;ektivno u$estvuje u vlastitom suEenjuM pravilo ne mo1e #iti prekreno ako je optu1eni do#rovoljno oda#rao da ga se odrekne%3?7 4ose#ne poteko@e se javljaju kada se zajedno sudi dvojici ili vie optu1enih, a jedan od optu1enih nije u mogu@nosti da prisustvuje postupku z#og #olesti% U predmetu 3u!ilac proti #tani,ia i #imato ia,3?? jedan od optu1enih je imao zdravstvenih pro#lema, ali je odlu$io da ne odustane od svog prava da prisustvuje suEenju, meEutim, podneseni dokazi pokazuju da je #io previe #olestan da se pojavi% U tom slu$aju je 4retresno vije@e izdalo nalog da se postupak nastavi, uz video prezentaciju i tele;onski kontakt s advokatom% Kao odgovor na 1al#u tima od#rane protiv ove odluke, Hal#eno vije@e je smatralo da OOodgaEanje postupka i dalje predstavlja naj#olje rjeenje jer @e time #iti naj#olje ispotovano ;undamentalno pravo optu1enog na prisustvo suEenju%[3?9 Hal#eno vije@e je naglasilo da #i tre#alo na adekvatan na$in razmotriti sve mogu@e opcijeM u ovom slu$aju to uklju$uje mogu@nost da se predmet odr1ava u pretpretresnoj ;azi postupka jo tri do est mjeseci, kako #i se optu1enom dao vremenski period da se oporavi, te da #i se do#ili dodatni zdravstveni izvjetaji%3?> U skladu s tim je odo#rilo zahtjev od#rane ovice Stanii@a da se suEenje odgodi za

>3%

>*%

>5%

3?+ 3?3 3?* 3?5 3?7 3?? 3?9 3?>

4ravilo A+ </=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !aM Vidi npr% 3u!ilac proti :erdinanda 7ahimana1 Hean@>osca >araZag[ize i Kassana 7gesea, predmet #roj I"(R ,,!?*!2=M 3u!ilac proti #tani,ia i #imato ia, predmet #roj I( +5!9,% 4ravilo A+ </=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 7ahimana i drugi proti 3u!ioca, predmet #roj, MeEunarodni krivi$ni sud za Ruandu, ,,!?*!2% 7ahimana i drugi proti 3u!ioca, predmet #roj, MeEunarodni krivi$ni sud za Ruandu, ,,!?*!2, par% ,?% I.id, par% 3+>% 3u!ilac proti #tani,ia i #imato ia, predmet #roj I( +5!9,% 3u!ilac proti #tani,ia i #imato ia, I(!+5!9,2R>5%*, Bdluka po 1al#i od#rane na odluku o daljem toku postupka, 39%+?%*++A%, par% *3% 3u!ilac proti #tani,ia i #imato ia, I(!+5!9,2R>5%*, Bdluka po 1al#i od#rane na odluku o daljem toku postupka, 39%+?%*++A%, par% 3,%

,7

H. *dsust o optu!enog
#arem tri mjeseca, te da se prije donoenja odluke o po$etku suEenja ponovo ocijeni zdravstveno stanje optu1enog%3?A >7% 4rimjere odricanja od prava optu1enog na suEenje u prisustvu ili privremeno odsustvo sa suEenja ne #i tre#alo mjeati sa suEenjem u odsutnosti koje podrazumijeva voEenje suEenja dok je optu1eni potpuno odsutan sa svih ili dijela postupaka% Mogu@nost suEenja u odsutnosti na MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju nije predviEena, iako su takva suEenja u meEunarodnom pravu priznata3?, i uz potovanje strogih uvjeta u skladu sa pravom o ljudskim pravima%39+ 4raksa MKS !a je jasno pokazala da pravo optu1enog da prisustvuje suEenju predstavlja ;undamentalno pravo optu1enog, te da #i vije@a tre#ala nastojati da odr1e ovo pravo uzimaju@i u o#zir sve razumne alternative% Bvo pravo mora #iti usklaEeno s pravom na pravi$no i ekspeditivno suEenje, to zahtijeva pa1ljivo vaganje interesa koji su uklju$eni, te detaljno razmatranje raznih mogu@ih alternativa%

>?%

!#

,la i za upravljanje predme om

!#$ "is em elek ronske sudni)e ? "is emi za elek ronsko upravljanje dokumen ima
>9% U svojim ranim predmetima, MKS je utvrdio da poteko@e s velikim koli$inama dokumentacije koje se javljaju tokom suEenja izazivaju kanjenja i nee;ikasno koritenje vremena u sudnici% SuEenja koja se vode pred meEunarodnim sudovima nu1no uklju$uju veliki #roj dokumenata, meEu kojima su i izjave svjedoka i dokumentacija iz arhiva zemalja koje su u$estvovale u suko#u% U jednom predmetu mo1e se koristiti $ak i do 3+%+++ dokumenata, zavisno od toga da li je potre#no izvoditi dokaze koji pokazuju historijski i politi$ki kontekst zlo$ina iz optu1nice%393 4rimjena elektronskog sistema u sudnicama MKS !a omogu@ava da se dokumenti pohranjuju elektronski i olakava distri#uciju dokumenata stranama kojima su potre#ni% 39* Strana koja dokumente unosi u sistem elektronske sudnice dalje elektronski distri#uira dokumente drugim stranama i vije@u putem tzv% elektronskog OOo#jelodanjivanjeOO dokumenata% 4rije nego to po$ne suEenje, (u1ilatvo mora unijeti sve dokazne predmete u sistem elektronske sudnice% (okom suEenja, zahvaljuju@i tome to su dokumenti sa$uvani u sistemu elektronske sudnice predstavnik Sekretarijata u sudnici mo1e da OOo#jelodanjujeOO dokumenta u sudnici tokom
3u!ilac proti #tani,ia i #imato ia1 I(!+5!9,2R>5%*, Bdluka po 1al#i od#rane na odluku o daljem toku postupka, 39%+?%*++A%, par% **% U predmetu 3u!ilac proti Prlia i drugih se pojavilo sli$no pitanje u vezi s optu1enim 4usi@em, koji nije prisustvovao suEenju tokom nekoliko sedmica *++A% godine% MeEutim, u ovom slu$aju se optu1eni odrekao prava da prisustvuje% Klan 93 <*= Rimskog statuta MeEunarodnog krivi$nog suda predviEa suEenja u odsustvu tokom pretpretresne ;aze postupka, a $lan **% Statuta Specijalnog suda za Gi#an predviEa suEenja u odsustvu za #ilo koji sudski postupak, u skladu sa uvjetima predviEenim od strane nadle1nih sudova za ljudska prava% SuEenja u odsustvu mogu dovesti do kon;likta s pravima optu1enog da se #rani li$no ili putem advokata kojeg sam iza#ere, te njegovog prava da ispituje svjedoke optu1#e, kao to je predviEeno $lanom 37 <5= <d= MeEunarodnog pakta o graEanskim i politi$kim pravima, $lanom A <*= <d= <;= 2meri$ke povelje o ljudskim pravima, i $lanom 9 <5= <c= i <d= :vropske konvencije o ljudskim pravima% MeEutim, prema sudskoj praksi :vropskog suda za ljudska prava, suEenja u odsustvu su dopustiva kada se odr1avaju u cilju potivanja prava optu1enog, kada je nepojavljivanje vezano za odricanje prava prisustvovanja suEenju, pod uvjetom da se optu1enom pru1e dovoljne garancije, uklju$uju@i e;ektivno o#avjetenje o predstoje@em postupku <svjesnost= i mogu@nost odstupanja nakon pojavljivanja nakon osude <npr% u presudi u predmetu ;rom.ach proti :rancuske, 35%+*%*++3%M presudi #ejdo ic proti Italije1 +3%+5%*+++%=% Vije@a su donekle smanjila veliki #roj dokumenata vezanih za suEenja na osnovu tehnike ;ormalnog primanja na znanje $injenica o kojima je presuEeno u prethodnim postupcima, kao to je navedeno gore u tekstu u dijelu pod naslovom [4rimanje $injenica na znanje[ <vidi 4oglavlje VII ! pododjeljak 0%*- 4rimanje $injenica na zanje=% 8okumenti uklju$uju podneske, dokazne materijale, i transkripte nedokumentarnih dokaza%

>>%

3?A 3?, 39+

393 39*

,?

VIII% Upravljanje suEenjem

suEenja% Sistem elektronske sudnice omogu@ava svjedoku da ozna$i dokumenta, na primjer mapu ili dijagram tokom suEenja%395 Bvaj sistem je omogu@io nesmetano upravljanje dokumentima tokom suEenja, te simultanu i sinhroniziranu prezentaciju takvih dokumenata svim stranama u realnom vremenu% >A% Bvaj sistem nudi i druge prednosti predstavniku Sekretarijata u sudnici koji priprema dokazne predmete i liste svjedoka za suEenje% U sudnici koja nema elektronski sistem, predstavnik Sekretarijata u sudnici mora ru$no unositi sve in;ormacije o svjedocima i dokazima, npr% opis dokumenta, status, datum zaprimanja, itd% Dahvaljuju@i elektronskom sistemu, strane su u mogu@nosti da same prave izvjetaje i stalno pristupaju in;ormacijama% 4o zaklju$ivanju predmeta i prije donoenja presude, zvani$ne elektronske liste dokaza i svjedoka koje vodi Sekretarijat se odla1u u spis predmeta% Sistem elektronske sudnice svakoj strani omogu@ava da unosi vlastite #iljeke u dokument ili transkript% Bve elektronske oznake su povjerljive i druge strane im ne mogu pristupiti% I razna vije@a su koristila sli$ne oznake kako #i po#oljala postupak analize dokaza% Mehanizmi elektronske pretrage omogu@uju pretra1ivanje naziva dokumenata prema raznim kriterijima pretrage% MeEutim, sistem ne mo1e pouzdano pretra1ivati cijeli tekst unesenih dokumenata% Shodno tome, nazivi koji se daju raznim dokumentima u sistemu elektronske sudnice, te meta!podaci koji se unose, izmeEu ostalog, u vezi, s njihovim datumom kreiranja, te datumom uvrtenja u dokaze, su od ogromne va1nosti% Ukoliko su ove in;ormacije neta$ne ili neprecizne, korisnost takvih pretra1iva$kih alata u vezi s tim dokumentom #i@e manja% Naj#olje prakse u ovom podru$ju zahtijevaju da strane ta$no unose in;ormacije vezane za dokument, te vode sistem na takav na$in da se dokumentima daju jasni, ta$ni i in;ormativni nazivi% U sistemu elektronske sudnice, prijevod dokumenta se prila1e uz dokument, te #i tre#ao #iti dat sa listom svjedoka i dokumenata koje svaka strana podnosi Sudu i drugoj strani ili stranama% U odreEenim slu$ajevima, ovo ne@e #iti mogu@e, ali #i prijevod tre#ao #iti dostupan u trenutku kada se dokument ozna$ava kao dokument koji @e se mo1da koristiti u vezi s nekim svjedokom, i tre#a #iti osiguran prije nego to se dokument uvrsti kao dokaz u spis% U suEenjima koja uklju$uju vie optu1enih i veliki #roj dokumenata, potre#e za prijevodom mogu usporiti postupak glavnog pretresa i 1al#e% Va1no je da vije@e uputi strane o njihovoj o#avezi da prevedu sve materijale koji @e #iti koriteni u vezi s pojedinim svjedokom prije svjedo$enja tog svjedoka, te sve materijale u skladu s o#avezama o#jelodanjivanja i o#avjetavanja predviEenim 4ravilnikom% 4rilikom uvoEenja elektronskog sistema u sudnicu, va1no je osigurati da on #ude potpuno integriran s ostalim in;ormati$kim sistemima% Vije@a, optu1#a i od#rana u odreEenim slu$ajevima @e u sudnici koristiti dokumenta u tampanoj verziji, pose#no u slu$aju velikih dokumenata koji se predstavljaju svjedoku% Sve te strane se sla1u u miljenju da #i strogo pridr1avanje sistema koji uop@e ne predviEa dokumenta u tampanim verzijama moglo osujetiti uspjean i e;ikasan tok predmeta, te da je neophodno napraviti odgovaraju@e izuzetke% edna od pouka uvoEenja sistema elektronske sudnice jeste da je preporu$ljivo od po$etka graditi cijeli sistem na elektronskoj osnovi, od ;aze istrage do po$etka suEenja% 8evedesetih godina to na MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju nije #ilo mogu@e posti@i, jer su tada in;ormati$ki programi Suda #ili tek u za$etku% Kasnije uvoEenje sistema elektronske sudnice, u ;azi kada je (u1ilatvo ve@ #ilo dosta uznapredovalo u svojoj kompjuterizaciji stvorilo je odreEene poteko@e $ak i u tako jednostavnim zadacima kao to je dodjela #rojeva dokaznim predmetima% /ilo koji sud koji danas po$inje s radom #i tre#ao iz#je@i da tu1ilatvo razvija svoj pose#an sistem upravljanja dokumentima i da se kasnije odvojeni sistemi pokuaju spojiti so;tverskim paketima za sudnicu% B [protoku dokaza[ tre#a razmiljati holisti$ki% (akoEer je #itno shvatiti da
8okumenti koje proizvode strane tokom sudskog postupka do#ijaju privremeni PP #roj, do njihovog skeniranja i unoenja u sistem elektronske sudnice%

>,%

A+%

A3%

A*%

395

,9

;. Alati za upra ljanje predmetom

sistem elektronske sudnice nije paket za izvoEenje dokaza, te da postoje odreEene prednosti u tome da tu1ilatvo i dalje koristi vlastiti program u kom#inaciji s proizvodom Sekretarijata%

Predmet 0alilovi * Utje aj elektronskog sudskog sistema na pro es pisanja presude

7akon dono,enja presude u predmetu Kalilo iF1 Pretresno ijeeFF je razmatralo utjecaj sistema elektronske sudnice na proces pisanja presude. Podru)ja u kojima je elektronski sudski sistem imao utjecaj su .ila slijedea: 12 3%vjetaj o pitanjima u sistemu elektronske sudni e u poreenju s klasi"nim pripremanjem doka%a: 6 predmetu Kalilo i su kori,teni ?iz je,taji o pitanjima?FFF koji su dio elektronskog sudskog sistema1 ali su dokazi pripremani i na tradicionalni na)in. Procijenjeno je da je u predmetu Kalilo i upotre.a sistema elektronske sudnice u,tedjela otprilike -( radnih sati. 42 Pretra+ivanje transkripta i doka%ni, predmeta! Bla na u,teda remena tokom procesa pisanja presude je rezultat mogunosti pretra!i anja i pore$enja dokaznih predmeta i dijelo a transkripta. 52 Provjera fusnota! 6potre.a sistema elektronske sudnice je ,tedila rijeme k alitetnijim &usnotama. 7adalje1 zah aljujui sistemu elektronske sudnice )lano ima timo a je prilikom )itanja pr e erzije .ilo mnogo lak,e .rzo pro jeriti podatke u toj erziji. 62 7jelokupna pro jena! ;ao i u drugim predmetima1 i u predmetu Kalilo i je rad na dijelo ima presude ezanim za pra na i )injeni)na pitanja po)eo prije nego ,to je za r,io dokazni postupak. Ee$utim1 sam proces pisanja presude1 tokom kojeg su suci ijeali u ezi s dokazima i usmjera ali pisanje pr e erzije presude trajao je ne,to i,e od d a mjeseca <ili -1% sedmica=. 6 pore$enju s drugim predmetima sli)nog o.ima u kojima nije kori,ten sistem elektronske sudnice1 pisanje presude u predmetu Kalilo i1 koja ima 2+% stranica1 ura$eno je znatno .r!e1 uz u,tedu od otprilike "0X remena.
```````` a (u1ilac protiv Se;era 0alilovi@a, predmet #roj I(!+3!7A, presuda, 39%33%*++?% aa 4rocjenu utjecaja sistema elektronske sudnice na voEenje postupka je izvrio i Bdjel za organizaciju i podrku radu sudnica, i ona je o#javljena u junu *++?% aaa [Izvjetaji o pitanjima[ sadr1e razne dijelove iskaza i dokumentarnih dokaza koji su elektronski o#ilje1eni u vezi sa prethodno odreEenim pitanjima koja se o#i$no odnose na mjesta, pojedince, te teme koje su relevantne za presudu%

!#- "is em elek ronske sudni)e ? "is em za upravljanje ranskrip ima

A5% /rojni pro#lemi su nastali z#og toga to #osanskiChrvatskiCsrpski nije #io radni jezik Suda% Iz raznih razloga <tri jezika, nedostatak oso#lja koje govori #osanskiChrvatskiCsrpski, itd%=, upotre#a #osanskogChrvatskogCsrpskog je zna$ila da optu1eni nemaju transkripte suEenja dostupne na jeziku koji razumiju, ve@ moraju koristiti audioCvideo trake ili $ekati da se zavri prijevod% U drugim aspektima je #osanskiChrvatskiCsrpski prakti$no i postao radni jezik% D#og ogromnog #roja iskaza svjedoka na suEenjima mogu@i su kanjenje i nee;ikasno koritenje vremena u sudnici% U nekim predmetima svjedo$e i stotine svjedoka% Kako #i se to e;ektivnije upravljalo velikim #rojem stranica zapisnika svjedo$enja u tim predmetima, MKS je uveo elektronsku aplikaciju za voEenje transkripta koja o#uhvata pisanje zapisnika, njegovu pohranu i koritenje transkripta svjedo$enja u glavnom pretresu i 1al#enom postupku% :lektronski transkript omogu@ava simultano nastajanje zapisnika i prezentaciju svjedo$enja% 4risutni u sudnici iskaz mogu pratiti kao tekst na ekranima svojih kompjutera istovremeno sa svjedo$enjem% Korisnik mo1e zaustaviti tekst koji te$e i vratiti se na prethodni dio transkripta kako #i provjerio prethodna pitanja i odgovore%

A7%

A?%

A9%

Sistem stranama daje i mogu@nost da pravi pojedina$ne za#iljeke na svojoj verziji transkripta% (e elektronske #iljeke, koje su povjerljive, te im ne mogu pristupiti druge strane, su koristila #rojna vije@a kako #i po#oljala svoju analizu dokaza% 2plikacija sadr1i niz alata za pretra1ivanje koji omogu@avaju elektronsko pretra1ivanje naziva dokumenata na osnovu raznih kriterija pretra1ivanja% Bvaj sistem se mo1e koristiti i u

,>

VIII% Upravljanje suEenjem

sudnici i s radne stanice korisnika <vidi okvir s tekstom Predmet Kalilo i G 6tjecaj sistema elektronske sudnice na proces dono,enja presude=% A>%

AA%

Ukoliko drugi sudovi 1ele provesti sistem za elektronsko upravljanje dokumentima, odluka da se to u$ini #i tre#ala #iti donijeta na samom po$etku procesa, tako da slijede@e aktivnosti mogu po$eti to je prije mogu@estandardizacija procesa i ;ormata za stvaranje, $uvanje i prikazivanje dokumenataM preporuka stranama koje @e u$estvovati u suEenjima da dokaze pripreme u odgovaraju@oj elektronskoj ;ormiM na#avka i instalacija neophodne opreme u sudnicamaM pisanje i dogovaranje protokola i prakti$nih uputstava za proved#u tehnologije <nedostatak prakti$nih uputstava i protokola je #io izvor velikih poteko@a na MKS !u=M te organizacija i proved#a odgovaraju@ih programa o#uke% Isto tako se preporu$uje da se imenuje projekt menad1er koji @e nadgledati proved#u elektronskog sistema, da mu se dodijeli dovoljno resursa i podrke na viem nivou <tu1ilatvo, od#rana, vije@a i Sekretarijat= kako #i mogao o#aviti svoj zadatak% Mo1da @e tre#ati da sud pru1i pomo@ timovima optu1#e i od#rane kako #i #lagovremeno po$ele koristiti odgovaraju@i ;ormat dokaza% (o je pose#no va1no u slu$aju velikog predmeta, u kojem #roj dokumenata mo1e #iti zna$ajan%

B#
A,%

Predme i s vie op u6eni'

Kao pitanje do#re tu1ila$ke i sudske prakse, oso#ama koje su optu1ene za $injenje istih zlo$ina #i se o#i$no tre#alo suditi zajedni$ki% U tom smislu je strategija, koju je Sud usvojio *++9% godine, da vie optu1enih spoji u jedan sudski postupak dovela do zna$ajne utede vremena i ve@e e;ikasnosti% MeEu predmetima s vie optu1enih najmanje tri su #ila predmeti protiv est ili vie optu1enih%397 U nekim predmetima #ila su dva, tri ili $etiri optu1ena protiv kojih je podignuta zajedni$ka optu1nica i kojima se zajedni$ki sudilo% Bdluka o spajanju optu1enih je predviEena pravilom 7A 4ravilnika o postupku i dokazima, koje glasiProti oso.a optu!enih za ista ili razli)ita kri i)na djela po)injena tokom iste transakcije mo!e da se podigne jedna optu!nica i mo!e im se zajedno suditi.

,+%

,3%

U sljede@im odlomcima naglaava se vie speci;i$nih pitanja koja je neophodno razmotriti prilikom upravljanja suEenjem s vie optu1enih%

B#$ Pa6ljivo pregledanje op u6ni)e

,*% 4rije nego to utvrdi prednosti spajanja vie optu1enih u jednom suEenju, vije@e mora pa1ljivo pregledati optu1nice protiv njih% 4rilikom donoenja odluke o izdavanju naloga za spajanje predmeta, vije@e mora pa1ljivo razmotriti da li optu1eni mo1e #iti pozvan kao svjedok za drugog optu1enog% 4ri tome je va1no na@i pravu ravnote1u izmeEu ekonomi$nosti suEenja koja se po#oljava spajanjem predmeta i prava svakog optu1enog na pravi$no suEenje% edan od razloga za pa1ljivo pregledanje optu1nice je $injenica da pravilo A* <2= sadr1i izri$itu garanciju da OOsvaki optu1eni u1iva ista prava kao da mu se sudi odvojeno%[ Bvo pravilo je pose#no osjetljivo u primjeni% Kad #i im se sudilo odvojeno, #ilo koji optu1eni #i potencijalno mogao pozvati nekog drugog suoptu1enog kao svjedoka koji @e iznijeti potencijalno oslo#aEaju@e svjedo$enje% Kada se optu1enima sudi zajedno, pravo
MeEu njima su #ili predmeti 3u!ilac proti Popo ia i drugih1 3u!ilac proti Eilutino ia i drugih1 3u!ilac prot i Prlia i drugih%

,5%

397

,A

C. Predmeti s i,e optu!enih

pozivanja #ilo kojeg od suoptu1enih mo1e #iti ograni$eno, jer taj suoptu1eni takoEer u1iva pravo da se ne izjanjava, te ga nije mogu@e prisiliti da svjedo$i%39?

B#- Pos upanje s izjavama osumnjieni'

,7% U predmetima u kojima je spojeno vie optu1enih ! predmetima Eilutino i1399 Prli139> i Popo i39A! pretresna vije@a su morala utvrditi da li je mogu@e prihvatanje izjava jednog od optu1enih, te da li su izjave prihvatljive kao dokazi protiv suoptu1enog u spojenom sudskom postupku% U predmetu Prli, 4retresno vije@e je zaklju$ilo da izjava optu1enog adranka 4rli@a, koja je uzeta u skladu sa zahtjevima pravila 7* i 75 4ravilnika o postupku i dokazima <kojima se tite prava osumnji$enog=, [mo1e #iti prihva@ena i upotrije#ljena #ez unakrsnog ispitivanja $ak i kada se odnosi na djela i ponaanje suoptu1enih%[39, (u odluku je kasnije potvrdilo Hal#eno vije@e%3>+ 4redmet Eilutino i je pokazao da @e okviri suEenja odrediti koliko je mogu@e koristiti izjave suoptu1enog% 4retresno vije@e nije rijeilo to pitanje prije zavretka dokaznog postupka tu1ilatva% MeEutim, tu1ilatvo je prihvatilo, prije nego to je zavrilo izvoEenje dokaza, da ne@e pokuati koristiti dokaze #ilo kojeg od optu1enih protiv njegovih suoptu1enih%3>3 Nakon odluke u predmetu Prli, tu1ilatvo je pokualo promijeniti svoje stajalite u vezi s ovim pitanjem koriste@i povoljniju interpretaciju ovog pravila u tom predmetu od strane Hal#enog vije@a% Vije@e je od#ilo da tu1ilatvu omogu@i promjenu stajalita, te je smatralo da se od#rana opravdano oslanjala na izjavu tu1ilatva%3>* 4rethodna diskusija isti$e pitanje naj#olje prakse u slu$aju sudova koji se #ave predmetima s vie optu1enih% 4reporu$ljivo je u ranijoj ;azi suEenja rijeiti pitanje da li postoje izjave suoptu1enog, te ukoliko postoje, odlu$iti kako @e Vije@e tretirati te in;ormacije tokom suEenja%

,?%

,9%

,>%

B#% Izvoenje dokaza odbrane

,A% Dna$ajno pitanje koje vije@e koje sudi u predmetu s vie optu1enih mora razmotriti na po$etku procesa suEenja je vezano za vremenski period koji svakom od optu1enih stoji na raspolaganju za izvoEenje dokaza% Uo#i$ajena praksa na Sudu je da optu1eni ima isto onoliko vremena za iznoenje argumenata koliko je dato i tu1ilatvu% MeEutim, ukoliko ima est do sedam optu1enih kojima se sudi zajedno, od#rani ne #i tre#alo #iti potre#no est ili sedam puta vie vremena nego to ima optu1#a za iznoenje svojih argumenata% Sud je u pravilu rijeio ovo pitanje odreEivanjem cjelokupnog trajanja iznoenja argumenata tu1ilatva, a zatim ravnomjernom podjelom vremena meEu vie optu1enih%3>5 MeEutim, ovaj pristup je izazvao kritike%3>7 Kao to je ve@ navedeno, 4ravilnik optu1enom daje ista prava koja #i imao da mu se sudi odvojeno% Stoga se
Vidi postupak u skladu s pravilom ,+ <:=, pri $emu optu1eni iz drugog predmeta, ili neko protiv koga se planira pokretanje krivi$nog postupka, mo1e #iti pozvan na svjedo$enje od strane Vije@a, uz uvjet da se ti dokazi ne@e koristiti protiv njih u krivi$nom postupku% 3u!ilac proti Eilutino ia i drugih, predmet #roj I( !+?!A>% 3u!ilac proti Prlia i drugih, predmet #roj I(!+7!>7% 3u!ilac proti Popo ia i drugih, predmet #roj I(!+?!AA% 3u!ilac proti Prlia i drugih, predmet #roj I(!+7!>7, [Bdluka po zahtjevu za uvrtavanje u spis izjave adranka 4rli@a[, **%+A%*++>% 3u!ilac proti Prlia i drugih, predmet #roj I(!+7!>7!2R>5%9, [Bdluka po 1al#i protiv odluke kojom se doputa uvrtenje transkripta ispitivanja adranka 4rli@a u dokaze[, *5%33%*++>% 3u!ilac proti Eilutino ia i drugih, predmet #roj I(!+?!A>!(, Bdluka o koritenju razgovora tu1ilatva s optu1enima, *+%+5%*++A% par% 9% 3u!ilac proti Eilutino ia i drugih, predmet #roj I(!+?!A>!(, Bdluka o koritenju razgovora tu1ilatva s optu1enim, *+%+5%*++A%, par% ,% Vidi, na primjer, 3u!ilac proti Eilutino ia i drugih, predmet #roj I(!+?!A>!(, usmena odluka, (% (% 3*A*3!3*A7A <**%+9%*++>%=% 3u!ilac proti Eilutino ia i drugih, predmet #roj I(!+?!A>!(, Dahtjev 4avkovi@a za djelimi$no razdvajanje postupaka, 53%+A%*++>% 3u!ilac proti Prlia i drugih1 predmet #roj I(!+7!>7!(, Bdluka o izmjeni dnevnog reda kon;erencije prije iznoenja od#rane od *%+7%*++A%, 35%+7%*++A%M 3u!ilac proti Prlia i drugih1 predmet #roj I(!+7!>7!(, Dahtjev adranka 4rli@a za razdvajanje postupka, 3,%+9%*++>%

,,%

39? 399 39> 39A 39, 3>+ 3>3 3>* 3>5 3>7

,,

VIII% Upravljanje suEenjem

praksa podjele vremena za iznoenje argumenata meEu vie optu1enih mo1e smatrati praksom koja ne potuje garanciju da svaki optu1eni ima ista prava koja #i imao da mu se sudi odvojeno% 3++% Va1no je da se pretresno vije@e ne osje@a strogo o#avezanim da od#rani mora dati isto vrijeme kao i tu1ilatvu% Kako #i osiguralo pravi$no suEenje, vije@e tre#a pa1ljivo ocijeniti koja je koli$ina vremena potre#na od#rani za izvoEenje dokaza% Uz to vije@e prilikom dodjele vremena svakom timu od#rane mora pa1ljivo razmotriti dokaze predlo1ene u podnescima s listom dokaznih predmeta i svjedoka, 3>? te od#rani dodijeliti onoliko vremena za izvoEenje dokaza koliko je u skladu s principom pravi$nog i ekspeditivnog suEenja%

B#0 Ispi ivanje svjedoka

3+3% o jedan izazov za pretresno vije@e koje sudi u predmetu s vie optu1enih je pitanje kako pristupiti izvoEenju dokaza u toku glavnog dokaznog postupka od#rane% U nekim slu$ajevima optu1eni @e mo1da saraEivati na iznoenju dokaza od#rane% MeEutim, advokat od#rane mo1da ne@e uvijek o#avijestiti vije@e o takvim vidovima saradnje% (o postaje va1no u smislu na$ina i redoslijeda ispitivanja svjedoka% Na primjer, postoji op@e pravilo da strana koja poziva svjedoka u glavnom ispitivanju svjedoka postavlja nesugestivna pitanja% Nadalje, u slu$aju vie optu1enih u predmetu, #ilo #i do#ro da pretresno vije@e zna da li odreEena strana poziva svjedoke kao zajedni$ke svjedoke% (o #i vije@u omogu@ilo da na odgovaraju@i na$in prilagodi na$in ispitivanja, te redoslijed kojim se ispituju svjedoci% Na primjer, dva od est optu1enih #i mogli htjeti da zajedno iznose svjedo$enje svjedoka% U tom slu$aju #i ta dvojica optu1enih preuzela glavno ispitivanje svjedoka, nakon toga #i ih unakrsno ispitala preostala $etvorica optu1enih, a nakon toga #i uslijedilo i unakrsno ispitivanje od strane optu1#e%

3+*% Bvo pitanje izaziva veliku za#rinutost u vezi s ocjenom vjerodostojnosti% Ukoliko tim od#rane koji nije pozvao svjedoka pitanjima vodi svjedoka od#rane drugog optu1enog na na$in da to svjedo$enje #ude povoljno, svjedo$enje, postavljaju se pitanja pravi$nosti i krediti#iliteta svjedoka koja #i mogla utjecati na neodgovaraju@i na$in na klju$ne odluke vije@a% 3+5% U 4ravilniku o postupku i dokazima, koji koristi postupak iz kontinentalnog prava iako op@enito ostaje unutar akuzatornog sistema, pojam OOunakrsnog ispitivanjaOO pominje se nekoliko puta% MeEutim, unakrsno ispitivanje u 4ravilniku nije jasno de;inirano% Stoga su suci Suda potroili nesrazmjernu koli$inu vremena rjeavaju@i zna$enje termina OOunakrsno ispitivanjeOO% 2kuzatorni na$in ispitivanja anglosaksonskog prava name@e ograni$enja u vezi sa vidom ispitivanja% (ako je prema anglosaksonskom pravu mogu@e koristiti sugestivna pitanja samo tokom unakrsnog ispitivanja, ili kada je svjedok proglaen OOtetnimOO za stranu koja ga je pozvala, te u drugim ograni$enim okolnostima%3>9

M# /bilas)i i rasprave izvan sjedi a "uda

3+7% 4ravilo 7 navodi da [sudska vije@a mogu o#avljati svoje du1nosti i van sjedita MeEunarodnog suda ako to predsjednik odo#ri u interesu pravde[% Bvo pravilo je temelj na osnovu kojeg vije@a nala1u o#ilaske i sudske rasprave izvan sjedita Suda u 0agu%

3>? 3>9

Bve liste su podnesene u skladu sa pravilom 9?ter <I=, 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a% Vidi npr% transkript 3u!ilac proti Prlia i drugih, predmet #roj I(!+7!>7%

3++

E. *.ilasci i raspra e iz an sjedi,ta #uda M#$ /bilas)i

3+?% 4rvi o#ilazak je organiziran u predmetu >r$anin3>> u martu *++7% Bd tada je niz pretresnih vije@a smatrao korisnim da organizira o#ilaske kako #i se upoznali sa lokacijama pomenutim u relevantnim optu1nicama, te su se#i na taj na$in omogu@ila da #olje shvate teren i ostale karakteristike% B#ilasci nisu misije za utvrEivanje $injenica, te nije mogu@e prikupljati dokaze% Slijede@e primjed#e su date nakon opservacije i u$e@a u o#ilascima u predmetima >r$anin,3>A *ri13>, Popo i13A+ Kad!ihasano i i ;u.ura,3A3 i Prli3A*%
M#$#$ !ora)i koje je neop'odno poduze i prije obilaska

3+9% 4riprema o#ilaska je dugotrajan proces koji uklju$uje niz razli$itih odjela Suda, uklju$uju@i predstavnike Suda na terenu i doma@e organe vlasti% D#og rada i trokova vezanih za organiziranje o#ilaska, sud #i tre#ao pa1ljivo razmotriti da li @e o#ilazak donijeti dovoljno prednosti i unaprijediti suEenje% Ukoliko se donese odluka da vrijedi ulo1iti vrijeme u o#ilazak terena, sud mora razmotriti kako da on #ude uspjean% U naj#oljem slu$aju, pripreme #i tre#ale po$eti vie od $etiri mjeseca prije polaska% 3+>% Mogu@e je izvriti o#ilazak u #ilo kojoj ;azi tokom suEenja% MeEutim, ukoliko se o#ilazak vri nakon iznoenja dokaza, suci mogu #olje razumjeti mjesto koje posje@uju i e;ikasnije uporediti svjedo$enje svjedoka sa stvarnim stanjem na tom mjestu% S druge strane, o#ilazak terena na po$etku suEenja sucima omogu@ava da se upoznaju s regijom i uspostave radni odnos sa stranama kroz kontakte s predstavnicima strana koji prisustvuju o#ilasku% 3+A% 4rvi korak koji tre#a u$initi u organizaciji o#ilaska je in;ormirati sekretara da pretresno vije@e 1eli da izvri posjetu, te zatra1iti da ustanovi da li je mogu@e staviti na raspolaganje potre#na sredstva% Ukoliko je to slu$aj, pravnik vije@a #i tre#ao kontaktirati e;a Bdjela sigurnosti Sekretarijata sa zahtjevom za sigurnosnu procjenu lokacija koje @e #iti posje@ene% Davisno od lokacije, e; sigurnosti @e uspostaviti vezu s raznim lokalnim partnerima, te @e razmotrititi okolnosti poput puta kojim tre#a i@i, politi$ke situacije, te $ak vremenskih prilika% (ek kada se od Bdjela za sigurnost do#ije privremeno OOzeleno svjetloOO, mogu@e je poduzeti dalje pripreme% 3+,% 4reporu$ljivo je da se sud posavjetuje s optu1#om i od#ranom kako #i odredio koje @e lokacije posjetiti% 4lan puta o#i$no odgovara mjestima zlo$ina navedenim u optu1nici% MeEutim, nakon konsultacija sa stranama, pretresna vije@a su u plan puta uvrtavala i mjesta koja je od#rana smatrala relevantnim za iznoenje svojih argumenata% Mogu@e je da @e #iti neophodno tra1iti od doma@ih organa vlasti odo#renje za ulazak u zgrade% 4ravnik #i uz dovoljnu prethodnu najavu tre#ao poslati zahtjeve za pomo@ doma@im insititucijama u ime vije@a% 33+% Strane se zatim moraju dogovoriti o protokolu za o#ilaske% S o#zirom na to da ovakav o#ilazak nije misija za utvrEivanje $injenica niti drugi o#lik suEenja, strane moraju #iti sporazumne s tim da se ne iznjanjavaju pred pretresnim vije@em tokom posjete ukoliko to vije@e ne zatra1i% Kak i u tom slu$aju, svaka takva izjava strana @e #iti evidentirana% 4rotokol o#ilaska mo1e na primjer imati slijede@i sadr1ajProtokol: 1. Vodi) e samo pokazati geogra&ske lokacije .ez komentara u ezi s doga$ajima koji su se na odno desili na tim lokacijama. 2. 3okom o.ilaska niti ad okat optu!.e niti ad okat od.rane ne smije
3>> 3>A 3>, 3A+ 3A3 3A* 3u!ilac I.id% 3u!ilac 3u!ilac 3u!ilac 3u!ilac proti 8adosla a >r$anina, predmet #roj I(!,,!59% proti proti proti proti *ria, predmet #roj I(!+5!9A% Popo ia i drugih, predmet #roj I(!+?!AA% 0n era Kad!ihasano ia i Amira ;u.ure, predmet #roj I(!+3!7>% Prlia, predmet #roj I(!+7!>7%

3+3

VIII% Upravljanje suEenjem

iznositi sta o e u ezi s dodatnim in&ormacijama o pojedinoj lokaciji1 nuditi sa jet ili mi,ljenje1 ni da ati .ilo kak e prijedloge1 osim ukoliko to ne zahtije aju suci.

333% 4rilikom organiziranja o#ilaska, pravnik vije@a #i tre#ao kontaktirati druge odjele Suda ! uklju$uju@i Bdjel za putovanja i vize, Bdjel ;inansija, Bdjel sigurnosti, te Bdjel za jezi$ke usluge Suda, koji se svi nalaze u sklopu Sekretarijata F te strane u predmetu, kako #i se uvjerio da @e #iti rijeena sva administrativna i logisti$ka pitanja <avionske karte, hotelski smjetaj, provjera poznavanja OOsigurnosti na terenuOO sudaca i oso#lja koje ide na misiju, laissez@passer, i vize za advokate od#rane=% 4ravnik vije@a, ili tim optu1#e uz saglasnost od#rane% sucima @e takoEer dati dosje s podacima o svim mjestima koja tre#a posjetiti <navode@i, izmeEu ostalog, zlo$ine koji su se navodno desili na odreEenom mjestu, te ;otogra;ije koje su #ile ili @e #iti uvrtene u dokaze=% Sedmicu ili dvije prije o#ilaska, vodi$ <ili ukoliko nije postignut dogovor o jednom vodi$u, vodi$ tu1ilatva i zajedni$ki vodi$ od#rane= te oso#lje za sigurnost @e i@i u izviEa$ki o#ilazak mjesta koja sud 1eli posjetiti% Stoga je mogu@e da se plan puta mora u posljednjem trenutku promijeniti iz sigurnosnih razloga%
M#$#- Uesni)i

33*% (u1ilatvo tokom o#ilazaka o#i$no prestavlja #arem jedan advokat, svakog optu1enog predstavlja #arem jedan advokat ili jedan od advokata, a svaka strana alje #arem jednog istra1itelja koji je upoznat s regijom i koji vije@u mo1e pomo@i kao vodi$ u otkrivanju lokacija koje @e posjetiti% 335% Va1no je da #ude prisutan i predstavnik Sekretarijata kao organizator o#ilaska i zapisni$ar% 337% Nakon to se odredi plan puta, vije@e #i od strana tre#alo tra1iti da pripreme materijal koji @e vije@u pomo@i tokom o#ilaska% Korisno je organizirati ovaj materijal po lokacijama i uvrstiti mape, odgovaraju@e odjeljke optu1nice i, u mjeri u kojoj je to mogu@e, uputiti na dokaze koji su vije@u ve@ predo$eni%
M#$#% /rganiza)ija okom obilaska

33?% 4ravnik vije@a #i tre#ao osigurati da vije@u #ude na raspolaganju laptop u kojem postoji pristup zajedni$kom disku, te koji sadr1i transkripte i druge va1ne materijale neophodne za uspjeno izvrenje o#ilaska% U tom laptopu #i tre#ali #iti pohranjeni i svi drugi materijali koji #i vije@u u o#ilasku mogli #iti potre#ni, kao to su mape i ;otogra;ije% 339% (okom o#ilaska, OOvodi$OO je u saradnji sa sigurnosnim oso#ljem odgovoran za organizaciju% Va1no je da svi u$esnici slijede na$in na koji postupa sigurnosno oso#lje i pridr1avaju se svih datih instrukcija%
M#$#0 Izvje avanje u sjedi u "uda nakon obilaska

33>% Na prvoj raspravi nakon o#ilaska, vije@e #i tre#alo pro$itati kratku usmenu izjavu koja eksplicitno navodi slijede@e da je protokol potivanM sa1et opis mjesta koje je vije@e posjetilo% 33A% 4ravnik alje pisma zahvale u ime sudaca doma@im i meEunarodnim tijelima koji su saraEivali u organiziranju o#ilaska%

M#- Rasprava izvan sjedi a "uda

33,% Kako #i se prije nego to se putovanje potvrdi osiguralo da je putovanje zaista mogu@e, prve korake u pripremama tre#a zapo$eti prije zvani$nog donoenja odluke pretresnog vije@a u skladu s pravilom 7% Neophodno je slijediti slijede@e korake kako #i se osiguralo da rasprave izvan lokacije Suda #ude uspjeno% 3+*

E. *.ilasci i raspra e iz an sjedi,ta #uda

M#-#$ Prvi kon ak sa s ranim sudom

3*+% 4rvi kontakt tre#a uspostaviti Bdjel za organizaciju i podrku rada sudnica <"MSS= i predstavnik Sekretarijata u sudnici s organom stranog suda $ije du1nosti odgovaraju du1nostima SekretarijataM on @e i preliminarno o#i@i mjesto predlo1eno za sudsku raspravu% 4rocjena kapaciteta stranog suda #i tre#ala uklju$ivati nekoliko stvari% Kao prvo je neophodno razgovarati o rasporedu i dostupnosti stranog suda, kako #i se utvrdio odgovaraju@i datum rasprave i ekspeditivno odvijanje suEenja% Dajedno sa slu1#enicima i sigurnosnim slu1#enicima stranog suda neophodno je razmotriti sigurnosna pitanja kako #i se osiguralo da strani sud ima mogu@nost da $lanovima Suda pru1i sigurnost i kako #i se identi;icirali potencijalni sigurnosni pro#lemi koje Sud mora razmotriti% 3*3% S o#zirom na to da optu1eni ima pravo prisustvovati svim raspravama tokom svojeg suEenja, Sekretarijat @e o#i$no tre#ati izvriti neophodne pripreme za njegovo pre#acivanje, pritvor i prisustvovanje suEenju u drugoj zemlji, osim ukoliko se on ne odrekne tog prava% Stoga, ukoliko optu1eni planira da prisustvuje postupku izvan sjedita suda, neophodno je razgovarati o pitanjima pritvora sa stranim sudom% Bva diskusija #i tre#ala uklju$ivati razgovore sa tijelom stranog suda koje je ekvivalentno Sekretarijatu kako #i se osiguralo zadovoljavanje potre#a optu1enog vezanih za prehranu i lijekove tokom #oravka u podru$ju nadle1nosti stranog suda% 3**% Slu1#enik Sekretarijata takoEer mora odrediti da li @e oso#lje stranog suda mo@i vriti du1nosti stenogra;a, prevodilaca <na i sa zvani$nih jezika Suda=, te da li sud mo1e osigurati i drugo pomo@no oso#lje ukoliko je to neophodno% Ukoliko strani sud ima kvali;icirano oso#lje koje mo1e o#avljati ove zadatke, njihova upoznatost sa sudnicom i logisti$ka jednostavnost upotre#e lokalnog pomo@nog oso#lja pogoduju #rzom i uspjenom odvijanju sudske rasprave izvan sjedita Suda% 3*5% Kona$no, neophodno je odrediti da li je tehni$ki mogu@e odr1ati raspravu u sudnici koju predlo1i strani sud% Ne mo1e svaki strani sud zadovoljiti jedinstvene uvjete Suda vezane za audio, video, prijevod i druge tehni$ke uvjete%
M#-#- "as anak odjela "ekre arija a

3*7% Nakon to slu1#enik Sekretarijata razgovara o relevantnim stvarima sa stranim sudom, neophodno je odr1ati sastanak sa svim drugim relevantnim odjelima Sekretarijata Suda, uklju$uju@i predstavnike Bdjela za sigurnost, Bdjela za 1rtve i svjedoke, Bdjela za kon;erencijske i jezi$ke usluge <"GSS=, Bdjela za usluge in;ormati$keCaudio!vizuelne podrke <I(SSC2V=, te Bdjela za pravnu pomo@ i pitanja pritvora <BG28=, kako #i se odredila potre#na logistika vezana za raspravu izvan sjedita Suda% Slu1#enik Sekretarijata @e prenijeti ono to je saznao od predstavnika stranog suda, te uspostaviti komunikacijske kanale izmeEu svakog odjela Sekretarijata i njihovih ekvivalenata na stranom sudu kako #i osigurao da svaki odjel o#avi svoju du1nost%
M#-#% "as anak prije odlaska

3*?% Nakon to Sekretarijat zavri po$etne pripreme u saradnji sa stranim sudom, neophodno je da slu1#enik Sekretarijata organizira sastanak prije odlaska kojem @e prisustvovati i predstavnici vije@a i strana u postupku% "ilj ovog sastanka je razgovarati o planovima za raspravu po pravilu 7, te #ilo kakvim pitanjima koja se mogu javiti tokom ovog procesa% Sastanak #i tre#ao uklju$ivati diskusiju o eventualnim dokazima koji @e #iti uvedeni ili koriteni u raspravi izvan sjedita% Nakon uvrtenja u dokaze, dokazni predmeti @e #iti u posjedu slu1#enika Sekretarijata%

3+5

VIII% Upravljanje suEenjem

M#-#0 =ajedniki sas anak ili kon2eren)ijski poziv izmeu "ekre arija a i s ranog suda

3*9% Na kraju je potre#no odr1ati kon;erencijski poziv ili sastanak s predstavnicima odjela za sigurnost, Bdjela za organizaciju i podrku rada sudnica i Bdjela za usluge in;ormati$keCaudio!vizuelne podrke Suda i njihovim kolegama iz stranog suda kako #i se osiguralo da su sve pripreme o#avljene, te da @e rasprava te@i nesmetano%
M#-#& Razmjena pisama i konane pripreme

3*>% Nakon svih preliminarnih razgovora i dogovora o odr1avanju rasprave, predsjednik Suda i strani sud razmijenit @e zvani$na pisma ovla@uju@i strani sud da #ude mjesto odr1avanja sudskog postupka Suda%
M#-#4 !ora)i prije polaska

3*A% Slu1#enik Sekretarijata zajedno s Vije@ima mora u saradnji s putnim odjelom Suda o#aviti neophodne pripreme za putovanje za sve strane koje putuju u zemlju u kojoj je nadle1an strani sud% Slu1#enik Sekretarijata je odgovoran za tampanje cjelokupne neophodne sudske dokumentacije, uklju$uju@i liste zati@enih svjedoka, zapisnike i arhivu iz sistema elektronske sudnice% Slu1#enik Sekretarijata takoEer mora osigurati da postoji dovoljan #roj tampanih verzija dokumenata za prevodioce, suce, pravno oso#lje vije@a, te Sekretarijat, te da osigura odore sudaca, zastavu UN!a <koja @e vjerovatno #iti istaknuta zajedno sa zastavom dr1ave u kojoj je sud=, te da je i sve drugo potre#no za sudski postupak pripremljeno za putovanje i poslano%

3+7

VIII% 2neks >- 4reporuke Bdjela za 1rtve i svjedoke vezane za pripremu svjedoka za svjedo$enje na sudu
8aka%ivanje pripreme svjedoka 6 sudskoj praksi E;#H@a je u rije!eno da u slu)aju odre$enih kri i)nih djela postoje opi elementi koji moraju .iti dokazani pored o.ilje!ja kri i)nog djela u osno i. 3o su sljedei u jeti: _ 6koliko je apsolutno neophodno da se pripremni razgo or sa s jedokom o.a i na dan dolaska s jedoka1 razgo or tre.a odr!ati najmanje " sata nakon dolaska s jedoka u hotel1 te nakon jela1 kako to ne .i .ilo jo, jedno ,tetno iskust o za s jedoka i kako .i to do!i io kao poziti an doga$aj. _ 3rajanje pripreme dne no .i tre.alo .iti ograni)eno na trajanje RR dana u sudniciRR. Hedan dan u sudnici sastoji se od tri zasjedanja suda u trajanju od -0 minuta1 a izme$u njih su pauze od 20 minuta. * o ograni)enje pripreme se preporu)uje jer poma!e s jedoku da se orijentira po rasporedu rada suda1 a pru!a razuman iznos rada za jedan dan. ;ada je to mogue1 pripremu s jedoka ne .i tre.alo odr!ati na isti dan kada s jedo)i na sudu1 kako .i se smanjio stres. 9rgani%iranje pripreme Pridr!a ajte se opih principa gostoprimst a1 tj. dolazak u dogo oreno rijeme po s jedoka ili na sastanak s njim je jako a!an1 kao i ponuditi mu ne,to za os je!enje. 8ecite s jedoku kada planirate po)eti i za r,iti1 i za kada pred i$ate pauze. >udite jasni u ezi s rasporedom i iz.jega ajte promjene u zadnjem trenutku. * o zajedni)ko znanje planirane remenske strukture s jedoku poma!e da se osjea ra nopra nim u o om procesu. Insistirajte da am s jedok ka!e ukoliko mu tre.a pauza u .ilo kom trenutku prije planiraneQdogo orene pauze. Va!no je da naglasite da je tra!enje ranije pauze normalno i prih atlji o1 i da to mo!e samo poziti no djelo ati na zadatak koji tre.a o.a iti. 2ilj je osna!iti s jedoka1 osigurati osjeaj kontrole nad postupkom1 i dati s jedoku do znanja da pauze nee .iti optereenje ili prouzroko ati pote,koe za oso.lje <)ak i ako .i mogle=. :ta treba u"initi ukoliko svjedok do+ivi slom tokom pro esa pripreme *dmah zausta ite pripremni razgo or1 o o je do.ar trenutak za pauzu. Pitajte s jedoka da li .i radije .io sam neko krae rijeme ili .i radije da s njim .ude neko od oso.lja <npr. slu!.enik za podr,ku=. 7e .ojte se da utite tokom o og perioda1 i dopustite da as s jedok odi po pitanju sadr!aja kon erzacije. *n ili ona e naj.olje znati kada su u stanju da nasta e postupak pripreme. 6koliko opora ak traje du!e nego ,to je pred idi o ili prikladno1 ponudite da za r,ite s pripremom i o.a ijestite slu!.enika za podr,ku *djela za !rt e i s jedoke. *.a ijestite slu!.enika za podr,ku iz *djela za !rt e i s jedoke ukoliko s jedok ima pote,koa tokom pripreme1 jer s jedoku .i moglo koristiti da se sastane sa slu!.enikom za podr,ku dan prije s jedo)enja u )ekaonici1 kako .i se upoznao s ulogom slu!.enika za podr,ku prije nego ,to po)ne s jedo)iti.

^ ^

^ ^ ^ ^ ^

3+?

VIII% Upravljanje suEenjem

VIII% 2neks A- 4ojanjenje za svjedoke u vezi sa sudskim pozivima

^

B3;3 ($<=D9) _ >iti s jedok je a!na odgo ornost. 6koliko ste dali izja u istra!itelju Ee$unarodnog kri i)nog suda za .i ,u Hugosla iju1 a zatim ste poz ani da s jedo)ite pred Ee$unarodnim kri i)nim sudom za .i ,u Hugosla iju1 onda to morate u)initi. _ Va,a uloga je klju)na1 jer a,e s jedo)enje doprinosi tome da pra da .ude zado oljena. 6z a,u pomo mo!emo doi do istine i osigurati da se donese pra a odluka. Va,a uloga je su,tinska1 a .ez as mo!e doi do kolapsa predmeta. :;> <= P983$ #> (UD? _ Pozi na sud je sudski nalog koji as o.a ezuje da se li)no poja ite pred #udom u Kagu na odre$eni datum i u odre$eno rijeme kako .iste s jedo)ili o )injenicama koje ste dali istra!iteljima. _ 6koliko se ne poja ite pred #udom nakon do.ijanja pozi a na sud1 mo!ete .iti ka!njeni. :;> U)9@3)9 #= A=@3;= 3B3 #> (UD? _ 6koliko se oso.a koja je do.ila o.a ezujui sudski pozi kao s jedok ne poja i pred sudom1 to predsta lja kri i)no djelo1 osim ukoliko imate razumno opra danje. _ 6koliko am je uru)en o.a ezujui sudski pozi 1 ne mo!ete se oglu,iti o njega. 6koliko to u)inite1 riskirate da se proti as pokrene postupak z.og nepo,ti anja suda. _ 6koliko se ne poja ite li)no kao ,to to nala!e o.a ezujui sudski pozi 1 a nemate opra danje za to1 #ud ima pra o da izda nalog za a,e hap,enje1 u kojem slu)aju ete .iti uhap,eni i iz edeni pred #ud kako .i am se sudilo z.og nepo,ti anja #uda. Eo!ete .iti progla,eni kri im z.og nepo,ti anja suda1 ,to tako$er mo!e zna)iti no )anu kaznu ili kaznu zat ora. :;> U (@UC><U D> #= M9A=;= 3B3 #> (UD?
6koliko am je nemogue ili jako te,ko da se poja ite u rijeme na edeno u o.a ezujuem sudskom pozi u iz opra danih razloga <li)nih1 zdra st enih1 sigurnosnih ili drugih razloga=1 molimo as da kontaktirate *djel za !rt e i s jedoke #uda <00 31 '0 %12 ++ ''= kako .iste o.jasnili s oje pro.leme1 jer je mogue da postoji rje,enje za pote,koe s kojima se suo)a ate. *djel za !rt e i s jedoke je odgo oran da osigura da s i s jedoci mogu s jedo)iti u sigurnosti1 te da iskust o s jedo)enja ne do odi do daljih pote,koa1 patnje ili trauma. _ 3ako$er mo!ete in&ormirati policajca koji am je uru)io o.a ezujui sudski pozi da .iste oljeli stupiti u kontakt s *djelom za !rt e i s jedoke #uda kako .iste o.jasnili s oje li)ne1 zdra st ene ili sigurnosne pro.leme. _ 6koliko am ne odgo araju rijeme ili datum kada tre.ate pristupiti #udu1 mo!da postojii mogunost da do$ete u drugom terminu. Isto tako1 ukoliko imate opra dane razloge za za.rinutost ezane za puto anje u Kag1 suci mogu pristati da a, iskaz saslu,aju putem ideo linka sa lokacije koja se nalazi .lizu a,eg pre.i ali,ta. _ 6koliko imate ikak e sigurnosne pro.leme u ezi sa dolaskom na sud ili s jedo)enjem1 *djel za !rt e i s jedoke mo!e tra!iti za,titne mjere u a,e ime. _ *djel za !rt e i s jedoke mo!e osigurati pose.ne u jete za starije s jedoke ili in alide1 ili za a,u maloljetnu djecu. Pose.ne u jete je tako$er mogue osigurati ukoliko je neophodno da s ama putuje oso.a za podr,ku. <>)9 73<=#3M9 $>: D9P-3#9( )>9 ($<=D9)>. 0$>@> $>M 8> $>:= $-3<=M= 3 ;-UD.
_

3+9

VIII% 2neks ,- B#razac koji se koristi za evidentiranje odricanja od prava

3+>

IP% 4ismena izrada sudske presude

,# Pregled presude##################################################$:7 .# Preliminarna razma ranja######################################$$& C# "vjedoenje svjedoka i sa6e)i dokazni' predme a#######$$& "%3 (radicionalni pristup%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%339 "%* 4ristup elektronskog sudskog sistema%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%33> 1# Mjerodavno pravo################################################$$9 3# U vreno injenino s anje####################################$$7 5# Pra>enje pro)eduralne 'is orije##############################$-: ;# =a' jevi za donoenje oslobaaju>e presude##############$-$ <# Implika)ije suenja s vie op u6eni'########################$-$ I# /p>a razma ranja#################################################$-% J# Pregled prve verzije presude##################################$-0 !# =avrna razma ranja#############################################$-& I/. Aneks 10: *pi u jeti............................................12( I/. Aneks 11: 0lektronski ,a.lon presude.........................12'

3%

S o#zirom na o#im i slo1enost suEenja za ratne zlo$ine, zlo$ine protiv $ovje$nosti i genocida, proces pismene izrade presude se mo1e razlikovati od procesa pismene izrade presuda u doma@im suEenjima za krivi$na djela% S o#zirom na to da pravi$nost zahtijeva da se presuda donese u razumnom vremenskom periodu, nije mogu@e $ekati do kraja dokaznog postupka kako #i se zapo$elo sa procesom pismene izrade presude% 4reliminarne pripreme za izradu presude tre#a zapo$eti na po$etku postupka% Iako suci ne mogu donositi preuranjene zaklju$ke prije nego im #udu izneseni svi dokazi, ranije se mo1e poduzeti mnogo toga to @e sucima omogu@iti naj#olju poziciju za donoenje argumentirane, jasne i koncizne presude u prihvatljivom vremenskom roku% Bvo poglavlje @e se ;okusirati na razne ;aze procesa pismene izrade presude, od pripreme nacrta presude do procesa pregledanja posljednje radne verzije%

,#
*%

Pregled presude
4rvi korak u procesu pismene izrade presude uklju$uje pripremu preliminarnog nacrta presude # 4riprema nacrta presude #i tre#ala po$eti na po$etku postupka, $ak i prije nego to po$ne suEenje% Na MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju, gdje se sistem zasniva na aktivnostima strana u postupku i sli$an je sistemima koji se koriste u sudskim sistemima anglosaksonskog prava, nacrt se izraEuje na osnovu optu1nice i pretpretresnih podnesaka strana% 4rednost rane pripreme nacrta presude jeste to da se pa1nja tokom suEenja tako ;okusira na podatke koji @e #iti relevantni za presudu <te za naloge u vezi s potencijalnim zahtjevom za donoenje oslo#aEaju@e presude nakon iznoenja argumenata optu1#e, u skladu sa pravilom ,A.is=% Izrada nacrta presude je proces koji traje i u kojem se nacrt mijenja% Ukoliko se tokom suEenja pojave in;ormacije koje nisu predviEene nacrtom presude, nacrt @e se morati izmijeniti% 4rvi nacrt presude ne mora #iti previe detaljan ! dovoljno je unijeti naslove poglavlja koji @e u kona$nici #iti sadr1aj presude% Naime, postoje do#ri argumenti protiv uvrtenja previe detalja na po$etku, jer je nemogu@e predvidjeti kako @e se ta$no suEenje odvijati% Naj#olje je pustiti suEenje da krene svojim tokom, te da se detaljni aspekti nacrta o#likuju kasnije% I to je najva1nije, do#rim nacrtom presude @e osigurati da se pitanjima vezanim za krivi$nu odgovornost i sve zlo$ine navedene u optu1nici pristupi na najlogi$niji i naje;ikasniji na$in, uz svoEenje ponavljanja na minimum%

5% 7%

3+,

IP% 4ismena izrada sudske presude

?% Rana priprema nacrta presude sucima omogu@ava da rano donesu odluke u vezi s prioritetima u izradi presude# Rano donoenje odluka sucima mo1e pomo@i da odrede sla#osti u iznoenju argumenata optu1#e i pitanja u vezi sa kojima @e suci mo1da 1eljeti zatra1iti dodatne in;ormacije od strana u postupku% Kini se da je na MKS !u koriteno nekoliko razli$itih modela nacrta presude% edan od naj$e@e koritenih modela na MKS !u sadr1i slijede@e komponentesa1etak optu1#iM op@a razmatranja u vezi s ocjenom dokazaM op@i pregledM op@i uvjeti za zlo$ine navedene u optu1niciM individualna krivi$na odgovornostM uloga i odgovornost optu1enog op@enitoM optu1#e i zaklju$ci, npr% u#istvo kao zlo$in protiv $ovje$nosti iCili ratni zlo$inM razmatranje o rasponu kazne <u slu$aju osude=M pravorijekM aneksi- pojmovnik i historijat postupka% Sa1etak optu1#i- Sa1etak daje kratak sa1etak optu1#i navedenih u optu1nici i razraEene u pretpretresnim podnescima% Bp@a razmatranja u vezi s ocjenom dokaza- Bvaj dokument daje okvir unutar kojeg pretresno vije@e analizira dokaze i predstavlja osnovu za zaklju$ke koje @e donijeti% Kao po$etna osnova, ovaj dokument sadr1i pretpostavku nevinosti i standard dokazivanja <tj% optu1#a nosi teret dokazivanja krivice izvan razumne sumnje=% Uz to #i dokument tre#ao #li1e odrediti nalaze na koje se standard dokazivanja primjenjuje, uklju$uju@i ne samo zadnji zaklju$ak krivice, ve@ i ona o#ilje1ja krivi$nih djela i o#lik odgovornosti na kojima se zasniva osuda% U dokumentu takoEer tre#a #iti pomenuto na koji vije@e postupa s indirektnim dokazima ili indicijama, tj% da zaklju$ak izveden na osnovu takvih dokaza mora #iti jedini razumno mogu@ zaklju$ak% U dokumentu takoEer tre#a #iti pojanjeno koji ;aktore @e pretresno vije@e uzeti u o#zir prilikom odreEivanja da li nedosljednosti diskreditiraju dokaze, te ;aktore poput vremena koje je prolo od nastupanja dogaEaja% 8ruga op@a pitanja kojima se tre#a #aviti u ovoj ;azi uklju$uju potre#u <ukoliko je to primjenjivo= za potkrepom dokaza, razliku u zna$aju koji tre#a pridati dokazima na osnovu vlastitih sje@anja svjedoka za razliku od dokaza koji poti$u iz #ilje1enja onoga to su im ispri$ali drugi, te pristup vije@a pitanju dokaza iz druge ruke% /ave@i se svim ovim, 4retresno vije@e u predmetu ;rnojelac je navelo da je njihov pristup #io OOda odlu$i da li iskaze svjedoka na koje se oslanja optu1#a tre#a prihvatiti kao dokaze koji van razumne sumnje potvrEuju $injenice za koje se tereti #ez o#zira na dokaze koje je predo$io optu1eni i svjedoci[%3A5 Bp@i pregled- Bvaj dokument daje kontekstualne in;ormacije o suko#u, kako #i se zlo$ini navedeni u optu1nici situirali s o#zirom na suko#, a to je i prilika da se ukratko ispri$a OOpovijestOO suko#aM o#i$no se po$inje op@enitim konstatacijama <na primjer, postojanje suko#a u /osni i 0ercegovini=, a zatim se rasprava su1ava na konkretna krivi$na djela koja su predmet spora <;okusiraju@i se na odreEenu regiju, grad, selo ili kom#inaciju=% Bvdje #i tre#ale #iti navedene glavne teme i vremenski okvir, kako #i se omogu@ilo razumijevanje konteksta u kojem su se desili odreEeni zlo$ini% Bvdje je prikladno navesti krivi$na djela koja su predmet suEenja jer se time stavljaju u kontekst% MeEutim, navoEenje zlo$ina ovdje #i tre#alo #iti samo op@enito, a detaljno @e #iti ispitani kasnije% S o#zirom na to da ovaj dio presude predstavlja prve utvrEene $injenice u presudi, va1no je da dio vezan za op@a razmatranja u vezi s ocjenom dokaza doEe prije ovog dijela, tako da je svima jasna osnova rada pretresnog vije@a%
3u!ilac proti ;rnojelca, predmet #roj I(!,>!*?!(, presuda, 3?%+5%*++*%, par% 9A%

9%

>% A%

,%

3A5

33+

A. Pregled presude
3+% Bp@i uvjeti za zlo$ine navedene u optu1nici - Da ve@inu krivi$nih djela u nadle1nosti MKS !a potre#no je dokazati tzv% OOop@eOO uvjete% (o je slu$aj sa tekim povredama Henevskih konvencija <$lan *% Statuta MKS !a=, krenjima zakona i o#i$aja ratovanja <$lan 5%=, te zlo$inima protiv $ovje$nosti <$lan ?%=% Da ta krivi$na djela postoje kontekstualni elementi koji moraju #iti utvrEeni prije nego se odreEeno djelo mo1e proglasiti doti$nim zlo$inom% Na primjer, prije nego to vije@e rijei da li odreEeno u#istvo ili mu$enje mo1e #iti smatrano tekom povredom, prvo je neophodno utvrditi postojanje oru1anog suko#a i povezanost izmeEu doti$nih djela i oru1anog suko#a <vidi 2neks 3+ ! *pi u jeti=% U izradi pismene presude, uputno je #aviti se op@im uvjetima za pojedine zlo$ine prije analize konkretnih djela koja se optu1enom stavljaju na teret% U odjeljku o op@im uvjetima za zlo$ine navedene u optu1nici tre#a navesti koji su to op@i uvjeti i utvrditi da li su ispunjeni, izvode@i zaklju$ke iz primjene $injeni$nog stanja utvrEenog u Bp@em pregledu na pravna pitanja% Ukoliko su zahtjevi ispunjeni, vije@e mo1e prije@i na analizu pojedina$nih zlo$ina navedenih u optu1nici% Ukoliko zahtjevi nisu ispunjeni, vije@e ne mo1e analizirati pojedina$na djela, jer ona ne mogu pravno odgovarati doti$nim zlo$inima%

Predmet )rnojela * Uloga i odgovornost optu+enog openito

Eilorad ;rnojelac je .io upra itelj ;P doma u :o)i <dana,nja 8epu.lika #rpska= od 1+.0".1--2. do kraja jula 1--3. Proti njega je podignuta optu!nica z.og zlo)ina proti )o je)nosti i kr,enja zakona i o.i)aja rato anja u skladu s )lanom ' <1= <direktna odgo ornost= i )lanom ' <3= <odgo ornost nadre$enog= #tatuta Ee$unarodnog kri i)nog suda za .i ,u Hugosla iju. ;ao preliminarni korak pri ispiti anju optu!.i proti ;rnojelca1 nakon izlaganja pra a mjeroda nog za o.liko odgo ornosti koji mu se sta lja na teret1 Pretresno ijee je ispitalo njego u poziciju kao upra itelja ;P doma u od ojenom dijelu presude. 7akon ,to je ustano ljeno da je ;rnojelac zaista .io upra itelj tokom tog perioda1 Pretresno ijee je ispitalo o.im poslo a na toj poziciji1 odgo ornosti i o la,tenja1 kao sredst o pri.a ljanja neophodnog konteksta za ispiti anje optu!.i proti njega. 6 s ojim opim zaklju)icma u ezi s ulogom optu!enog1 prih atilo je da RRo la,tenja upra itelja u zat orskom sistemu nisu neograni)enaRR1 te je na elo da su postojale RR iz jesne grupe lica koje su ulazile u ;P dom1 a nad kojima je optu!eni r,io tek ograni)enu kontrolu. 3o su .ili isljednici i pripadnici para ojnih snaga.? 7adalje je u ezi sa ograni)enjima o la,tenja ;rnojelca na elo da RR nije u jereno da je optu!eni1 u s ojst u pri remenog upra nika i kasnije upra nika1 mogao da jednostrano naredi ili doz oli pu,tanje na slo.odu nekog zato)enika. Pu,tanje na slo.odu zato)enika ne@#r.a .ilo je u nadle!nosti ojske i ;riznog ,ta.a.? Pretresno ijee je zaklju)ilo da je ;rnojelac imao poziciju upra itelja u onom smislu u kojem se taj izraz openito tuma)i1 te da je imao odgo ornost nadre$enog nad podre$enim oso.ljem i zat orenicima ;P doma. * aj opi zaklju)ak je ijeu omoguio da nasta i s ispiti anjem s akog pojedinog kri i)nog djela koje je optu!enom sta ljeno na teret i indi idualne kri i)ne odgo ornosti optu!enog za ta djela.

33%

3*%

2naliza op@ih uvjeta u ovoj ;azi donoenja presude ima nekoliko prednosti% /udu@i da slijedi odmah nakon Bp@eg pregleda, u kojem se iznosi $injeni$na osnova, zaklju$ci Suda #i tre#ali #iti jasni $itaocu% I oso#i koja pie presudu lake je slijediti analizu op@ih uvjeta, jer $injeni$ne in;ormacije na osnovu kojih se donosi ovaj zaklju$ak nisu povezane sa daleko detaljnijim in;ormacijama vezanim za pojedina$na djela koja se optu1enom stavljaju na teret% Nadalje, $injeni$ne in;ormacije koje se odnose na radnje pojedinca nisu potre#ne za analizu op@ih uvjeta% Bsim toga, nakon to su utvrEeni op@i uvjeti, nije potre#no ponavljati njihovu analizu, to omogu@ava jasniju i ;okusiraniju analizu pojedina$nih djela koja se optu1enom stavljaju na teret% Individualna krivi$na odgovornost- 4od pretpostavkom da su uvrEeni op@i uvjeti #arem za neke od zlo$ina koji se optu1enom stavljaju na teret, presuda #i se zatim tre#ala #aviti ispitivanjem li$ne krivi$ne odgovornosti optu1enih% Bvaj odjeljak #i prvo tre#ao navesti pravne uvjete za vid odgovornosti za koji se optu1eni tereti% Na MKS !u, vidovi odgovornosti su navedeni u $lanu > <3= i <5=- prvi se #avi direktnom odgovorno@u

35%

333

IP% 4ismena izrada sudske presude

<planiranje, poticanje, nareEivanje, $injenje, ili pomaganje i podr1avanje na neki drugi na$in=, a drugi indirektnom odgovorno@u <komandnom odgovorno@u=% U sudskoj praksi MKS !a je utvrEeno da taj vid odgovornosti uklju$uje i udru1eni zlo$ina$ki poduhvat < ":= kao o#lik po$injenja krivi$nog djela% 37% Uloga optu1enog i odgovornost op@enito- Kada je optu1eni optu1en za niz krivi$nih djela, #rojni aspekti njegove uloge i odgovornosti @e #iti relevantni za optu1#e% .to se ti$e op@ih $injenica, do#ro je ispitati te aspekte na samom po$etku, a speci;i$ne aspekte koji su vezani samo za pojedine optu1#e ostaviti za pose#nu analizu tih konkretnih optu1#i% Na osnovu ovih in;ormacija, vije@e mo1e donijeti op@e zaklju$ke o odgovaraju@im o#licima odgovornosti, a konkretne zaklju$ke u vezi s krivi$nim djelima za koja se optu1eni tereti ostaviti za odjeljke koji se #ave sa tim optu1#ama% Na taj na$in se iz#jegava znatnije ponavljanje in;ormacija <vidi okvir s tekstom Predmet ;rnojelac G uloga i odgo ornost optu!enog openito=%

Predmet Branin * >nali%a radnjiDdjela koja "ine progon

8adosla >r$anin1 politi)ki o$a u ?Autonomnoj pokrajini ;rajini?1 je optu!en za .rojna kri i)na djela1 uklju)ujui progon kao zlo)in proti )o je)nosti. ;ri i)no djelo se de&inira kao radnja ili propust kojim je ?iz r,ena &akti)na diskriminacija i kojim su uskraena temeljna pra a de&inisana me$unarodnim o.i)ajnim pra om ili pra om me$unarodnih ugo ora <actus reus=? i koji su ?s jesno iz r,eni s namjerom diskriminacije po jednoj od na edenih osno a1 preciznije1 rase1 jere ili politi)kih u jerenja <mens rea=?. ;ao ,to pr ostepena presuda u tom predmetu poja,nja a1 ?radnja ili propust koji )ine kri i)no djelo progona mogu imati razli)ite o.like. Ee$utim1 na)elo legaliteta nala!e da tu!ilac tereti za konkretne radnje koje dose!u ni o progona1 a ne progon openito.? 6 skladu s tim1 progon &unkcionira kao ?kro no? kri i)no djelo koje se sastoji od razli)itih radnji ili djela u osno i. 3u!ila,t o je optu!enom sta ilo na teret pet razli)itih kategorija radnji koje )ine progon. 7ekoliko tih radnji su optu!enom sta ljene na teret kao od ojena djela. Pr ostepena presuda u predmetu >r$anin je strukturirana na taka na)in da su djela koja su optu!enom sta ljena na teret od ojeno analizirana prije analize zlo)ina progona. #toga je Pretresno ijee u onim slu)aje ima kada je e ranije ut rdilo da je kri i)no djelo dokazano <npr. odre$ena u.ist a=1 ograni)ilo s oje ispiti anje u ezi s ut r$i anjem cilja zlo)ina progona na pitanje da li su doti)na u.ist a .ila &akti)na diskriminacija i da li su .ila po)injena s nu!nom diskriminatornom namjerom. Isti pristup je primijenjen u slu)aje ima kada je prethodno ispiti anje do elo ijee do zaklju)ka da su radnje iz r,ene1 ali da kri i)no djelo nije po)injeno <npr. u ezi s proti pra nim i .ezo.zirnim razaranjem i oduzimanjem imo ine u elikim razmjerima koji nisu .ili opra dani ojnim potre.ama=1 jer radnja za koju se optu!uje kao za progon ne moraju .iti i kri i)no djelo samo po se.i. 6 slu)aju onih djela za koje se optu!eni tereti samo kao za progon1 te stoga nisu .ila prethodno analizirana u presudi <npr. uskrai anje temeljnih pra a=1 Pretresno ijee je moralo pr o analizirati sasta ne elemente djela prije njiho e primjene na )injenice predmeta.

3?%

Bptu1#e i zaklju$ci- Nakon cjelokupne prethodne analize, slijede@i odjeljak presude #i se tre#ao #aviti konkretnim optu1#ama i zaklju$cima vije@a o njima% U cilju jasno@e analize, svakom krivi$nom djelu tre#a posvetiti pose#no poglavlje ili odjeljak% Da svako pojedino krivi$no djelo, uputno je najprije ista@i pravo u vezi s tim krivi$nim djelom, imaju@i u vidu da nije neophodno ponavljati analizu u vezi s op@im uvjetima za po$injenje tog djela% 8ovoljno je u ;usnoti uputiti na odgovaraju@e zaklju$ke da su ti uvjeti ispunjeni% Datim je prikladno navesti analizu $injenica i zaklju$ak da li je navedeno krivi$no djelo po$injeno% Na kraju vije@e mora donijeti zaklju$ak o utvrEenoj odgovornosti optu1enog za navedeno krivi$no djelo%

33*

A. Pregled presude
39% 4ostoji nekoliko prednosti kod ovog pristupa% Predmeti CelebiiE <elisi i )ordi i Cerke% * Kao prvo, time to se usko povezuju de;inicija krivi$nog djela, $injeni$ni nalazi i zaklju$ci o )umulativne osude i "materijalno ra%li"iti" odgovornosti, postoji maksimalna jasno@a u elementi %lo"ina vezi s $injenicama koje su osnov za zaklju$ak o Aakon ezan za kumulati ne osude za isi od pojma ?materijalno odgovornosti% (o koristi i o#i$nom $itaocu i razli)itih? elemenata. 0lement je materijalno razli)it od drugog ukoliko iziskuje dokazi anje )injenice koju ne iziskuje drugi Hal#enom vije@u ukoliko #ude #ilo potre#e da element. 8ele antni zakon je poja,njen u !al.enoj presudi utvrdi na $emu je pretresno vije@e zasnivalo Dele.ii: svoje zaklju$ke% Koritenjem ovog pristupa se 7akon ,to je razmotrilo razli)ite pristupe izra!ene u ezi sa o im maksimalno uve@ava vjerovatno@a da @e pitanjem i u SEe$unarodnom kri i)nom sudu za .i ,u Hugosla ijuU pretresno vije@e do zaklju$ka o tome da li je to i u drugim podru)jima nadle!nosti suda1 o o Ial.eno ijee je krivi$no djelo po$injeni i da li je optu1eni mi,ljenja da razlozi pra ednosti prema optu!enom i smatranje da krivi$no odgovoran za njega do@i strogo ga samo razli)iti zlo)ini mogu opra dati Skumulati neU osude1 do ode do zaklju)ka da su Skumulati neU kri i)ne osude koje se analiziraju@i o#ilje1je po o#ilje1je% B donose u skladu sa razli)itim zakonskim odred.ama1 ali se prednostima takvog pristupa se detaljnije zasni aju na istom postupanju1 doz oljene samo ukoliko s aka govori dalje u tekstu, u odjeljku o $injeni$nim doti)na zakonska odred.a ima materijalno razli)it element koji nalazima% Va1no je napomenuti da mo1e nije sadr!an u drugoj. 0lement je materijalno razli)it od drugog postojati strukturalna prednost u tome da se ukoliko zahtije a dokazi anje )injenice koje ne zahtije a drugi zlo$inima navedenim u optu1nici pristupa element. odreEenim redoslijedom u presudi% BdreEena ;ada o aj test nije zado oljen1 Vijee mora odlu)iti u ezi sa krivi$na djela su [krovna[ djela u smislu da se kojim kri i)nim djelom e donijeti presudu. 3o tre.a u)initi na osno u principa da .i tre.ala .iti podr!ana presuda u skladu sa mogu sastojati od velikog #roja djela koje speci&i)nijom odred.om. #toga1 ukoliko niz )injenica reguliraju mogu ali ne moraju #iti stavljeni optu1enom na d ije odred.e1 od kojih jedna sadr!i dodatni materijalno razli)it teret kao pojedina$ni zlo$ini sami po se#i% element1 onda .i osuda tre.ala .iti donesena samo u skladu sa Ienocid i progon su primjeri tzv% krovnih SonomU odred.om koja zahtije a dodatni materijalno razli)it krivi$nih djela% I jedno i drugo krivi$no djelo element. mo1e uklju$ivati u#istva kao sastavne radnje% 6 praksi1 primjena o og testa uzima u o.zir i ope u jete i u jete (a u#istva mogu #iti <a u praksi MKS !a ona to speci&i)ne za zlo)in. * aj pristup je do eo do toga da je doz oljen o#i$no i jesu= stavljena na teret pojedina$no ei .roj kumulati nih osuda nego ,to .i to .io slu)aj da se opi u jeti nisu uzimali u o.zir. pored toga to se stavljaju na teret kao genocid iCili progon% U tom slu$aju naj#olje je izvriti neophodnu analizu samo jednom kako #i se iz#jeglo ponavljanje% U cilju jasno@e izlaganja, uputno je da se djelo analizira kao odvojeno krivi$no djelo <npr% u#istvo= a ne kao krovno krivi$no djelo <npr% genocid ili progon=% Kada je neophodno ponovo se #aviti istim krivi$nim djelom u u odjeljku ili poglavlju koje se #avi krovnim krivi$nim djelom, prethodna analiza se jednostavno mo1e uvrstiti u sadr1aj upu@ivanjem na nju, te mo1e #iti propra@ena dodatnom analizom koja mo1e #iti neophodna z#og toga to je sada rije$ o krovnom krivi$nom djelu <vidi okvir s tekstom Predmet >r$anin G analiza radnjiQdjela koji )ine progon=% 8o kraja odjeljaka koji se #ave pojedina$nim krivi$nim djelima, pretresno vije@e #i tre#alo donijeti svoje zaklju$ke o tome da li su utvrEeni krivi$no djelo i individualna odgovornost optu1enog% U slu$aju da pretresno vije@e zaklju$i da je optu1eni odgovoran #arem za neka djela, neophodno je razmotriti raspon kazne% 3A7 4rije toga u skladu s praksom MKS !a tre#a preliminarno razmotriti pitanje kumulativnih osuda% U sudskoj praksi MKS !a je utvrEeno da su kumulativne optu1#e dozvoljene, ali da su kumulativne osude izre$ene na osnovu
Na po$etku prakse Suda, odreEivanje kazne je #io pose#an process koji se odvijao tek nakon to je donesena presuda s jednom ili vie osuda% U cilju e;ikasnosti, pretresna vije@a su #rzo prela na proceduru po kojoj se argumenti o kazni iznose tokom suEenja% Vije@e ih tada razmatra u slu$aju da tre#a donijeti osuEuju@u presudu%

3>%

3A7

335

IP% 4ismena izrada sudske presude

razli$itih odred#i statuta ali za isto ponaanje dopustive samo ukoliko svaka od tih odred#i statuta sadr1i materijalno razli$ito o#ilje1je koje druga odred#a ne sadr1i% (ek nakon te analize suci mogu ta$no znati za koje optu1#e optu1eni mo1e #iti osuEen% 2naliza pitanja kumulativnih osuda mo1e #iti izvedena u pose#nom odjeljku, ali je isto tako prikladno da #ude uvrtena kao uvodni pododjeljak u odjeljku o rasponu kazne <vidi okvir s tekstom Predmeti Dele.ii1 Helisi i ;ordi i Derkez@ ;umulati ne osude i ?materijalno razli)ita? o.ilje!ja kri i)nih djela=% 3A%

3,%

Razmatranje o rasponu kazne- U odjeljku o rasponu kazne moraju se razmotriti pitanja koja nala1e pravo% U slu$aju MKS !a, ova razmatranja uklju$uju slijede@eop@u praksu izricanja zatvorskih kazni na sudovima #ive ugoslavijeM te1inu krivi$nih djelaM li$ne okolnosti osuEenih oso#aM sve ote1avaju@e i olakavaju@e okolnostiM u kojoj je mjeri eventualna kazna izre$ena za isto djelo ve@ odslu1ena% U praksi MKS !a, odreEivanje kazne ostaje odluka sudaca% Kao rezultat toga, 1al#e su u pravilu usmjerene na to da li su pretresni suci zloupotrije#ili svoje pravo odlu$ivanja% .anse da se kazna preina$i tokom 1al#enog postupka su minimizirane osiguravanjem da se gore navedeni ;aktori izri$ito uzimaju u o#zir prilikom donoenja presude% 4ravorijek- Nakon odjeljka o odreEivanju raspona kazne, presuda pretresnog vije@a #i tre#ala sadr1avati dispozitiv u kojem se nalazi oslo#aEaju@a ili osuEuju@a presuda po svakoj ta$ki optu1nice% U ovom odjeljku MKS izri$e i kaznu, te potvrEuje da @e svaki period koji je optu1eni ve@ odslu1io #iti ura$unat u tu kaznu% Kada presuda u vezi s odreEenom optu1#om nije jednoglasna, praksa MKS !a je da se razlika u miljenjima vidi i u dispozitivu presude <npr. [B8GUKU :, ve@inom, uz izdvojeno miljenje suca PPP, da[=% Kada sudac ili suci presudi prila1i svoje razli$ito ili odvojeno miljenje, ta miljenja slijede u dispozitivu presude nakon pravorijeka i potpisa sudaca% 2neksi- 4resude MKS !a o#i$no imaju niz dodataka% U nekim presudama je jedan od dodataka va1e@a optu1nica, z#og du1ine nekih presuda i optu1nica% 4resude prili$no dosljedno uklju$uju kao anekse pojmovnik i historijat postupka, i o#oje je u pravilu korisno za strane u postupku i Hal#eno vije@e% 4rimjeri o#a dodatka se mogu na@i u presudama u predmetima *ri, Kalilo i i Bali% Neke presude su sadr1avale druge vrste aneksa, kao to je lista unitenih ili ote@enih zgrada ili graEevina <presuda u predmetu #trugar=, listu 1rtava poimeni$no <presuda u predmetu #taki= ili mape, slike i skice <presuda u predmetu *ri=% Ne postoji strogo pravilo u vezi s tim ta mo1e #iti sadr1ano u dodacima% B tome tre#a odlu$iti u zavisnosti od predmeta, zavisno od prirode presude% 4oreEenja radi, korisno je kratko pomenuti alternativni model pismene izrade presude% (aj model pre;erira uvrenje svih $injenica u predmet, nakon $ega slijedi odvojen odjeljak o pravu <sva krivi$na djela koja se optu1enom stavljaju na teret i o#lik odgovornosti za koji se tereti=, zaklju$ci u vezi s krivi$nim djelima, i na kraju odjeljak sa zaklju$cima o odgovornosti% Nedostatak ovog pristupa je da miljenje vije@a ne povezuje jasno odreEeno krivi$no djelo, $injenice i zaklju$ke, te stoga ovaj pristup presudu $ini u ve@oj mjeri z#unjuju@om za o#i$nog $itaoca, a sucima u 1al#enom postupku je te1e pratiti rezoniranje pretresnog vije@a% U nekim slu$ajevima, Hal#eno vije@e je moralo ulo1iti velik napor da prepozna za koje $injenice je pretresno vije@e utvrdilo da potkrepljuju utvrEenu krivi$nu odgovornost iz pojedine optu1#e, a na kraju je zaklju$ak o odreEenom #roju optu1#i u 1al#enom postupku #io o#rnut nego u pretresnom postupku jer nisu postojala neophodna utvrEenja%

*+%

*3%

**%

337

>. Preliminarna razmatranja

.#
*5% *7%

Preliminarna razma ranja

4rije nego to mo1e po$eti izrada presude po gore predlo1enoj strukturi, tre#a uraditi velik posao% Kao prvi korak je korisno odrediti preliminarna razmatranja koja @e omogu@iti proces pismene izrade presude% Kako #i se osigurala dosljednost u presudi, te izmeEu presuda, uputno je koristiti elektronski a#lon presude% Napredniji vid a#lona uklju$uje traku alata koja sadr1i ve@ spremne meEunaslove i druge alate za ;ormatiranje teksta <kao to se radilo na MKS !u=% Kada to nije mogu@e, #it @e dovoljno unaprijed se dogovoriti o ;ormatu <vidi 2neks 33 F 0lektronski ,a.lon presude=% MKS je ustanovio da je korisno imati zajedni$ki ;older na hard disku zajedni$kog kompjutera prilikom pismene izrade presuda% Svi dokumenti koji su #itni za proces pismene izrade presuda se mogu $uvati u ovom centralnom ;olderu za suce i svo oso#lje kako #i im mogli pristupiti po potre#i% 4ristup ;olderima #i tre#ao #iti ograni$en na takav na$in da samo oso#e koje rade na odreEenom predmetu imaju pristup% 4ostoji niz dokumenata koje je korisno $uvati tu, uklju$uju@iva1e@u optu1nicu <te ranije verzije, ukoliko su neophodne=, pretpretresne podneske i podneske prije iznoenja od#rane, va1ne odluke pretresnog vije@a, iskaze svjedoka i sa1etke dokaznih predmeta, nacrt presude, radne verzije presude, stilski vodi$, pojmovnik, glavni dokument koji sadr1i raspodjelu zadataka i rokove% (re#a unaprijed posti@i dogovor o stilskom vodi$u kako #i se iz#jeglo troenje vremena i truda na standardiziranje #rojnih stvari, uklju$uju@i jezik, pravopis, ;ormatiranje, stavljanje znakova interpunkcije, pisanje velikog i malog slova, #rojeva i datuma, skra@enica i akronima, navoda, ;usnota, citata, te upotre#u pojmovnika% Bvaj vodi$ ne tre#a #iti duga$ak i komplikovan kako #i #io e;ektivan% MeEutim, vodi$ @e utedjeti dosta vremena ukoliko ga sve oso#e koje rade nacrte primjenjuju od samog po$etka% U naj#oljem slu$aju, sva vije@a #i se tre#ala slo1iti u vezi sa jedinstvenim stilskim vodi$em, kako #i se postigla dosljednost na sudu% 4ri MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju razli$ita vije@a su koristila razli$ite vodi$e, a s vremenom su oni postali duga$ki i detaljni dokumenti%

*?%

*9%

C#
*>%

"vjedoenje svjedoka i sa6e)i dokazni' predme a

Nakon izrade nacrta presude i a#lona presude, preliminarna priprema presude mo1e po$eti odmah nakon to se prvi dokazni materijali uvrste u dokaze% MeEutim, sudovi imaju razli$ite pristupe procesu izrade, a te razlike su $esto vezane za to da li sud koristi neku vrstu elektronskog sudskog sistema, ili se pismena izrada presude radi prvenstveno upotre#om Yord dokumenata% MKS posjeduje iskustvo s o#a sistema, kre@u@i se od OOtradicionalnogOO pristupa sa Yord dokumentima do elektronskom pristupu sa sistemom elektronske sudnice tokom suEenja u predmetu Kalilo i *++? godine%3A? S o#zirom da mnogi doma@i sudovi ne koriste sistem elektronske sudnice, korisno je ispod navesti aspekte o#a pristupa%
3u!ilac proti Kalilo ia, predmet #roj I(!+3!7A!(, presuda, 39%33%*++?%

3A?

33?

IP% 4ismena izrada sudske presude C#$ Gradi)ionalni pris up

*A% 4rema tradicionalnom pristupu, sudsko oso#lje sa1ima svjedo$enje svakog svjedoka koji se pojavljuje pred pretresnim vije@em% (akve sa1etke je neophodno uporediti sa stvarnim transkriptom tokom procesa izrade, ali ih pretresno vije@e koristi u vije@anju i donoenju presude% Va1no je da se sa1eci urade to prije nakon to svjedok svjedo$i, kada je impresija svje1a i manji je rizik od za#oravljanja% U naj#oljem slu$aju, svi sa1eci iskaza svjedoka #i tre#ali #iti zavreni u roku od sedam dana do dvije sedmice od svjedo$enja svjedoka <te #i tre#ali #iti potpuno gotovi u roku od dvije sedmice od zavretka suEenja=% B#lik sa1etka svjedo$enja svjedoka stvar je odluke suda% MKS je ponekad koristio jednaku strukturu za sa1etke, meEutim, s o#zirom na to da ne koriste svi svjedoci istu strukturu tokom svjedo$enja, jednaka struktura mo1e #iti kontraproduktivna, te u kona$nici mo1e #iti lake sa1eti iskaz u onom redoslijedu kako je svjedok svjedo$io% Sa1etak je kasnije mogu@e restrukturirati na druga$iji na$in u skladu sa potre#ama nacrta presude% Relevantne dokazne predmete u suEenju je takoEer neophodno sa1eti% (o je mogu@e povezati sa svjedo$enjem svjedoka, ukoliko je dokazni predmet koriten u vezi sa tim svjedokom, ili je to mogu@e uraditi odvojeno% Isto kao i sa sa1ecima svjedo$enja svjedoka, sa1etak dokaznih prdmetaje neophodno uporediti sa stvarnim dokaznim predmetom, a sa1etak #i tre#ao #iti zavren u roku od dvije sedmice od zavretka suEenja% (re#a sa1eti samo relevantni dio odreEenog dokaznog predmeta% Na primjer, kada je u dokaze uvrteno samo nekoliko stranica knjige, nema potre#e za sa1imanjem cijele knjige% Nakon zavretka sa1imanja, te u skladu s nacrtom presude, veri;icirani sa1eci svjedo$enja svjedoka i sa1eci dokaznih predmeta se mogu odmah prenijeti u odgovaraju@e odjeljke nacrta presude% Na primjer, ukoliko se svjedo$enjem svjedoka daju in;ormacije u vezi sa suko#om op@enito, to se odmah mo1e uvrstititi u poglavlje s op@im pregledom $injenica% Ukoliko su vezane za odreEeni zlo$in, svjedo$enje je potre#no uvrstiti u odjeljak koji se #avi tim krivi$nim djelom% Ukoliko su vezane za vie od jednog poglavlja presude, onda relevantni dijelovi sa1etka mogu #iti uvrteni u svako od relevantnih poglavlja% U kasnijoj ;azi procesa pismene izrade presude @e #iti neophodno izmijeniti diskusije sa1etaka kako #i se iz#jeglo #espotre#no ponavljanje% MeEutim, tokom ranih ;aza procesa izrade, uputno je #iti to sveo#uhvatniji, a detaljnije izmjene vriti u kasnijoj ;azi, kada sud ima dovoljno in;ormacija kako #i pravilnije raspodijelio in;ormacije% Nakon to se pripreme sa1eci, praksa se razlikuje od vije@a do vije@a, pa $ak i od suca do suca% Neki suci su pre;erirali da se #ave sa1ecima odmah nakon njihove izrade, kako #i uporedili sa1etke sa svojim #iljekama i zahtijevali izmjene% 8rugi suci su pre;erirali da sa$ekaju sa pregledanjem sa1etaka do uvrtenja svjedo$enja u prve nacrta odreEenog odjeljka presude, a da potom zahtijevaju neophodna pojanjenja% B pristupu koji @e #iti koriten u kona$nici odlu$uju suci u postupku ili pojedina$ni suci% Klju$no je da sa1etak odra1ava zaklju$ak sudaca u vezi sa kredi#ilitetom doti$nog svjedoka% 4ose#no je #itno znati da li suci smatraju da svjedok nije pouzdan F u kojem slu$aju dokazi ne@e #iti uzeti u o#zir F ili suci imaju rezerve u vezi sa kredi#ilitetom, tako da @e #iti potre#na potkrepa% /iljeka u vezi sa kredi#ilitetom #i tre#ala #iti prilo1ena uz sa1etak kako #i se osiguralo da suci pridaju pravu va1nost svjedo$enju kada utvrEuju $injenice ili odreEuju krivi$nu odgovornost% Sudski sistem MKS !a sucima takoEer stavlja na raspolaganje slike svjedoka kako #i im pomogao da osvje1e pam@enje i pomogao sucima da stave dokaze u kontekst na kraju dugog suEenja% Na kraju dokaznog postupka <ili na kraju dokaznog postupka optu1#e kada pravno!sudski sistem pru1a mogu@nost ulaganja zahtjeva za donoenje oslo#aEaju@e presude, kao to je to slu$aj na MKS !u=, tre#alo #i

*,%

5+%

53%

5*%

55%

57%

339

2. # jedo)enje s jedoka i sa!eci dokaznih predmeta

#iti mogu@e zapo$eti preliminarni proces izrade presude% 8o tada @e svaki odjeljak sadr1avati sa1etke svih relevantnih iskazaCdokaznih predmeta kako #i ih oso#a koja pie presudu mogla razmotriti%

C#- Pris up elek ronskog sudskog sis ema

5?% Sistem elektronske sudnice3A9 je na MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju uveden prvenstveno kako #i se po#oljalo rukovanje dokazima tokom suEenja% Sistem MKS !a uklju$uje transkripte sa suEenja i cjelokupne dokumentarne dokaze prikupljene tokom suEenja% "ilj je da sva dokumentacija #ude u elektronskoj ;ormi i da svi u$esnici imaju pristup transkriptima i dokumentarnim dokazima putem kompjutera u sudnici, te iz svojih kancelarija u zgradi MKS !a, ili $ak izvan same zgrade% Sistem elektronske sudnice je znatno eliminirao potre#u da strane, slu1#enici Sekretarijata, te suci donose na sud #rojne ;ascikle sa dokumentima i ostale materijale koji mogu #iti neophodni tokom odreEene sudske sesije% 4ored prakti$nih prednosti sistema koji je u potpunosti elektronski, sistem elektronske sudnice je sudu pomogao i u izradi presuda% Sistem koji se koristi na MKS !u pru1a metod za stalno markiranje, organiziranje, o#ilje1avanje i transkripata i dokumentarnih dokaza% U nekim slu$ajevima je ta karakteristika prakti$no eleminirala potre#u za pripremom duga$kih sa1etaka iskaza i dokumenata u ranoj ;azi procesa pismene izrade presude% 8ok se vri izvoEenje dokaza, mogu@e je istovremeno o#ilje1iti elektronski u sistemu elektronske sudnice njegovu povezanost s odreEenim pitanjem ili pitanjima sa liste% Bva lista pitanja se priprema prije po$etka suEenja i zasniva se na pregledu presude opisanom iznad% 3A> MeEutim, detaljnija lista pitanja mo1e #iti od pomo@i% 4riprema detaljne liste zahtijeva veliko poznavanje okvira predmeta, tema i podtema koje @e s najve@om vjerovatno@om $initi sutinu presude% B#i$no lista uklju$uje jedno pitanje za svakog optu1enog u predmetu, plus jedno pitanje za svako mjesto zlo$ina koje se stavlja na teret u optu1nici% Stoga svaki puta kada se priznaje svjedok ili komad dokumentarnih dokaza, pose#no dokaza koji govore o odreEenom optu1enom ili dogaEajima na odreEenoj lokaciji, mogu@e je o#ilje1iti da se relevantni odjeljak transkripta ili dokumenta odnosi na to pitanje% U slu$aju slo1enih predmeta, pose#no u slu$aju predmeta sa vie optu1enih, lista pitanja mo1e #iti prili$no duga$ka, te je neophodno strogo o#ilje1iti dokaze na takav na$in da odra1avaju svako pitanje vezano za iste% Ukoliko se poka1e nemogu@im vriti ovo o#ilje1avanje pitanja kada se dokazi uvode, mogu@e je koristiti kompjutere kako #i se dodale #iljeke dokazima nakon kraja sudske sesije% (re#a naglasiti da svi u$esnici u sudskom postupku, uklju$uju@i optu1#u, od#ranu i suce, imaju svoje pose#no podru$je u sistemu elektronske sudnice% Stoga samo strane u postupku mogu vidjeti kako su o#ilje1ile ili dodale #iljeke dokazima, a suci mogu napraviti svoje vlastite elektronske ;ajlove kojima drugi suci nemaju pristup ili #ilo koji $lan pravnog oso#lja koje poma1e u sudskom postupku% Kada se dokazi o#ilje1e ovim pitanjima, mogu@e je pokrenuti OOizvjetaj o pitanjimaOO u sistemu elektronske sudnice% Bvaj izvjetaj mo1e prona@i cjelokupne dokaze koji su o#ilje1eni da se odnose na odreEeno pitanje% Sistem mo1e #rzo prona@i sve odjeljke transkripata i dokumenata koji su o#ilje1eni kao #itni za odreEeni mjesto zlo$ina ili optu1enog% 8okazi o tom pose#nom pitanju se zatim mogu analizirati i uvrteni u nacrt% Bvaj proces se stalno vri tokom suEenja, tako da nacrti mogu #iti sveo#uhvatni i uklju$ivati relevantne dokaze do zavretka suEenja% Iako sistem elektronske sudnice eliminira potre#u unoenja detaljnih sa1etaka svjedo$enja svjedoka u vidu teksta u dijelove nacrta presude, praksa MeEunarodnog krivi$nog suda je priprema kratkih sa1etaka
Da detaljan uvod u elektronski sudski s&stem, vidi poglavlje o upravljanju suEenjem% Vidi poglavlje IP odjeljak 2 ! [Nacrt presude[%

59%

5>%

5A%

5,%

7+%
3A9 3A>

33>

IP% 4ismena izrada sudske presude

svjedo$enja svjedoka u nekim slu$ajevima% Bvi sa1eci daju kratki pregled podru$ja dokaza o#uhva@enih odreEenim svjedokom, te daju osnovne in;ormacije o svjedoku% Bvi kratki sa1eci su korisni, pose#no u slu$aju velikih predmeta koji traju mjesecima, kao kratke re;erence za svakog svjedoka% Sa1eci sucima omogu@avaju da se podsjete u vezi sa sadr1ajem svjedo$enja svjedoka, te izazovima vezanim za svjedo$enje svjedoka i njihov kredi#ilitet% U #arem dva ve@a predmeta MKS ! a, suci su odr1avali preliminarna vije@anja u vezi sa svjedo$enjem svjedoka neposredno nakon to je ono zavreno, a komentari izra1eni u ovim vije@anjima su evidentirani u sa1ecima svjedo$enja kako #i se koristili u #udu@nosti% 73% 4ostoje ograni$enja trenutnog sistema elektronske sudnice MKS !a, ali taj sistem ipak nudi prednosti, jer u$esnicima omogu@ava da o#ilje1e pitanja, te dodaju #iljeke odreEenim dijelovima ili odjeljcima dokumenata na na$in koji proces pismene izrade presude $ini e;ikasnijim% 4ored toga, sistem sucima omogu@ava da #rzo i lako pretra1uju i pristupaju transkriptima i dokumentarnim dokazima sa svojih kancelarijskih kompjutera <vidi okvir s tekstom *grani)enja elektronskog sudskog sistema=%

9grani"enja elektronskog sudskog sistema

0lektronski sudski sistem je koristan alat za analizu dokaza i izradu presuda na Ee$unarodnom kri i)nom sudu za .i ,u Hugosla iju. Ee$utim1 on ima i odre$ena ograni)enja kada se koristi u s rhu pismene izrade presuda. ;ao pr o1 e&ekti nost sistema za isi od kompetentnosti i o.azri osti korisnika. 7a primjer1 kada strane unose dokumente u sistem1 one im daju naslo e. 3i naslo i )esto sadr!e gre,ke ili pogre,no predsta ljaju st arno ime dokumenta. 3o prouzrokuje pro.leme kada suci ili )lano i pra nog oso.lja tra!e dokumente sa odre$enim klju)nim rije)ima u nazi u1 ili klase dokumenata. Isti dokument je mogue unijeti i,e od jednom od strane razli)itih strana1 sa ne,to izmijenjenim nazi ima1 a to mo!e do esti do za.une. Pored toga1 kada se dokument u odi na sudu1 pra ni slu!.enik koji je zadu!en za postupak mora paziti da osigura da se ta)no o.ilje!i uklju)ujui s a rele antna pitanja1 tako da .i .io prikazan u sistemu kada oso.e koje rade na izradi nacrta kasnije pretra!uju iz je,taje u ezi sa odre$enim pitanjima. 6koliko rele antno pitanje nije u.ilje!eno na dokumentu1 oso.a koja izra$uje nacrt nema mogunost da zna da .i taj dokument mogao .iti rele antan za njego Qnjen odjeljak. ;ao drugo1 postoje odre$ena tehni)ka ograni)enja u sistemu koji je trenutno u upotre.i na Ee$unarodnom kri i)nom sudu za .i ,u Hugosla iju. 7aj.itnija st ar sa perspekti e pismene izrade presuda je da trenutno nije mogue elektronski pretra!i ati dokumente u elektronskom sudskom sistemu u ezi sa odre$enim terminima. 5rugim rije)ima1 iako je mogue tra!iti naslo e dokumenata kako .i se idjelo koliko njih sadr!i odre$enu rije) <ime optu!enog1 na primjer= u naslo u1 nije mogue pretra!i ati sadr!aj dokumenata <niti indi idualno niti kolekti no= u ezi sa tom odre$enom rije)ju. >ilo .i eoma korisno dodati to u sistem. 6 zapisu onoga ,to se go ori <tj. transkriptu= je mogue tra!iti odre$ene rije)i1 ali ne i,e rije)i ili &raza. Isto tako .i .ilo korisno imati mogunost tra!iti termin koji mo!e sadr!a ati i,e od jedne rije)i <npr. Ee$unarodni sud ili Vijee od.rane=.

1#
7*% 75%

Mjerodavno pravo

U pravilu, dijelovi presude koji navode mjerodavno pravo mogu #iti napisani odmah% Rano pisanje ovih dijelova daje mogu@nost odreEivanja pravnih pitanja u vezi s kojima je potre#no svjedo$enje% Iako su op@i uvjeti dio de;inicije pojedinih krivi$nog djela, pristup izrade presude opisan ovdje ne zahtijeva ponavljanje tih uvjeta u ovoj ;azi jer se njima #avi ranije poglavlje presude% Mjerodavno pravo #i se zato tre#alo ;okusirati samo na relevantna krivi$na djela <npr% u#istvo=% Kada su u nacionalne pravosudne sisteme ugraEene de;inicije krivi$nih djela iz Rimskog statuta MeEunarodnog krivi$nog suda, u kojima su op@i uvjeti i uvjeti speci;i$ni za pojedino djelo izmijeani, mo1da tre#a razmotriti da li #i #io #olji alternativni pristup izradi presude%

33A

5. Ejeroda no pra o
77% Izrada odjeljaka o pravu #i u onoj mjeri u kojoj je to mogu@e tre#ala #iti zavrena do kraja dokaznog postupka% Mo1e #iti neophodno prilagoditi nacrte odjeljaka kako #i se uvrstile in;ormacije koje se dostavljaju u zavrnim podnescima i argumentima% /ez o#zira na to, va1no je zavriti odjeljak o primjenjivom pravu to prije, jer @e slijede@a ;aza izrade uklju$ivati zaklju$ke na osnovu primjene tog prava na $injenice izvedene putem svjedoka i dokaznih predmeta% Bvaj proces je u velikoj mjeri olakan pridr1avanjem sistema kojim se strogo prati redoslijed od o#ilje1ja do o#ilje1ja te se redom navode ;izi$ka i psihi$ka o#ilje1ja krivi$nih djela koji se stavljaju na teret optu1enom i o#lik odgovornosti za koji je optu1en%

Predmeti )ordi F Cerke%E )vo"ka i drugiE i 9ri * #eutvrivanje "injeni a u ve%i sa svakim obilje+jem krivi"nog djela ili svakim relevantnim krivi"nim djelom.
6 predmetu ;ordi J DerkezF1 Pretresno ijee je zaklju)ilo da su po)injeni ratni zlo)ini i zlo)ini proti )o je)nosti1 .ez ut r$i anja eksplicitnih )injenica u ezi sa s akim o.ilje!jem pojedinog kri i)nog djela. A.og toga je Ial.eno ijeepono o razmotrilo kri i)na djela o.ilje!je po o.ilje!je1 te lokaciju po lokaciju1 kako .i odredilo da li je razuman presuditelj o )injenicama mogao donijeti )injeni)ne zaklju)ke koje je donijelo Pretresno ijee ut r$ujui neophodna o.ilje!ja kri i)nih djela koja se optu!enom sta ljaju na teret. 7a taj na)in je Ial.eno ijee ut rdilo da u nekoliko prilika dokazi pred Pretresnim ijeem nisu podr!a ali zaklju)ak da su odre$ena kri i)na djela po)injena.FF #li)no tome1 u predmetu ; o)ka i drugiiFFF1 Pretresno ijee nije organiziralo s oje ut r$ene )injenice kako .i indi idualno pristupilo s akom od incidenata na edenih u ta.eli incidenata koja je .ila prilo!ena optu!nici. 6mjesto toga je Vijee ut rdilo openitije )injenice u ezi sa zat orskim u jetima i postupanju u logoru *marska. Iako je Ial.eno ijee smatralo da to nee poni,titi sudsku presudu ukoliko je Pretresno ijee zapra o ut rdilo )injenice u ezi sa .arem nekim pojedina)nim kri i)nim djelima na kojima se zasni aju osude podnosilaca !al.i1 napomenulo je da jasno pre&erira sistematski pristup koji je us ojilo Pretresno ijee u predmetu ;rnojelac.FFFF 3o ijee1 pred kojim je .ila optu!nica sli)ne strukture1 koja je uklju)i ala ta.ele pose.nih incidenata ezanih za razna kri i)na djela koja su optu!enom sta ljena na teret1 je pr o ut rdilo )injenice u ezi sa s akim incidentom koji je .io na eden u ta.elama prilo!enim uz optu!nicu prije nego je pristupilo razmatranju odgo ornosti optu!enog. 6 predmetu *ri1 Pretresno ijee je optu!enog osudilo z.og ne r,enja njego e du!nosti da kao nadre$eni poduzme razumne mjere za spre)a anje u.ista a i okrutnog postupanja. 3okom !al.enog postupka1 Ial.eno ijee je .ilo mi,ljenja da Pretresno ijee nije ut rdilo )injenice neophodne da podr!e osu$ujuu presudu za komandnu odgo ornost. Pretresno ijee je pose.no pogrije,ilo kada nije uspjelo razrije,iti d a klju)na pitanja: kri i)nu odgo ornost *rie og podre$enog1 te da li je *ri znao ili imao razloga znati da je njego podre$eni namjera ao po)initi ili da je po)inio zlo)ine. Ial.eno ijee je .ilo mi,ljenja da je z.og o ih gre,aka odluka Pretresnog ijea ni,ta na. 7akon ,to je tako$er od.acilo !al.u optu!.e u o om predmetu1 Ial.eno ijee je oslo.odilo *ria u skladu s tim.
```````` a (u1ilac aa (u1ilac aaa (u1ilac aaaa (u1ilac protiv Kordi@a i Kerkeza, predmet #roj I(!,?!37C*!(, presuda, *9%+*%*++3% protiv Kordi@a i Kerkeza, predmet #roj I(!,?!37C*!2, presuda, 3>%3*%*++7% protiv Kvo$ke i drugih, predmet #roj I(!,A!5+C3!(, presuda, +*%33%*++3% protiv Kvo$ke i drugih, predmet #roj I(!,A!5+C3!2, presuda, *A%+*%*++?%, stav 9,!>5%

33,

IP% 4ismena izrada sudske presude

3#
7?%

U vreno injenino s anje

4rilikom utvrEivanja $injeni$nog stanja, va1no je da vije@e utvrdi eksplicitne $injenice u vezi sa svakim o#ilje1jem doti$nog krivi$nog djela% Bvaj proces je laki ako se usvoji odgovaraju@a struktura izlaganja u presudi, kakva je predlo1ena gore u tekstu% NavoEenje mjerodavnog prava neposredno prije utvrEivanja $injeni$nog stanja relevantnog za odreEenu optu1#u, pretresnom vije@u #i tre#alo #iti lake osigurati da su sve neophodne $injenice utvrEene% Bve $injenice moraju #iti utvrEene izvan razumne sumnje% S o#zirom na to da predmeti MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju uklju$uju slo1ena krivi$na djela velike irine u vremenskom i geogra;skom smislu, o#i$no ima mnogo vie dokaza nego to se mo1e o$ekivati u uo#i$ajenom predmetu doma@eg krivi$nog pravosuEa% Soga je te1e pratiti sve neophodne $injenice u cilju utvrEivanja $injenica% I ovdje struktura nacrta presude <ili, ukoliko je uveden sistem elektronske sudnice, sveo#uhvatna lista pitanja= igra va1nu ulogu u osiguravanju da se svi relevantni dokazi uzimaju u o#zir prilikom donoenja kona$ne odluke% Kao to je navedeno iznad, upotre#om tradicionalnog pristupa, pri $emu svi sa1eci svjedo$anstva relevantni za odreEeno krivi$no djelo <npr% progon= se sistematski dodaju odjeljku nacrta presude kako se predmet razvija, suci u postupku mogu #iti sigurni da @e imati sve dokaze o tom djelu prije nego to utvrde $injeni$no stanje i izvedu pravne zaklju$ke u vezi s tim krivi$nim djelom% Mo1e se $initi da ne i tre#alo #iti potre#no naglaavati potre#u da se utvrde neophodne $injenice u vezi sa svakim o#ilje1jem krivi$nog djela i o#likom odgovornosti, ali iskustvo MKS !a pokazuje da se to ne deava uvijek% S o#zirom da prema pravilima MKS !a pretresna vije@a ne izvjetavaju pose#no Hal#eno vije@e o razlozima koji su #ili osnova za njihove presude, posljedica nesistematskog utvrEivanja $injenica u samoj presudi mo1e #iti razlog za ponitenje zaklju$aka o tim $injenicama u 1al#enom postupku ili razlog za preina$enje osude <vidi okvir s tekstom Predmeti ;ordi J Derkez1 ; o)ka i drugi i *ri G 7eut r$i anja )injenica u ezi sa s akim o.ilje!jem kri i)nog djela ili s akim rele antnim kri i)nim djelom=%

79%

7>%

5#
7A%

Pra>enje pro)eduralne 'is orije

4ra@enje glavnih proceduralnih pitanja koja se pojavljuju tokom sudskog postupka @e omogu@iti izradu historijata postupka na kraju suEenja% 8etaljnije pra@enje proceduralnih pitanja @e takoEer doprinijeti rjeavanju pro#lema tokom sudskog postupka% Iako @e vjerovatno postojati sistem za pra@enje pisanih odluka tokom suEenja, takoEer je va1no pratiti usmena sudska rjeenja kako se ne #i morala tra1iti po okon$anju suEenja% Usmena rjeenja suda #i se tre#ala svakodnevno pratiti u dokumentu koji se dr1i na tvrdom disku zajedni$kog kompjutera% (ime se osigurava sveo#uhvatno evidentiranje svih usmenih presuda na jednom mjestu, uklju$uju@i neophodna upu@ivanja na podatke i transkripte radi lakeg pristupa% Ukoliko je organiziran o#ilazak terena tokom trajanja dokaznog postupka, detalje tog dogaEaja je neophodno evidentirati u cilju $uvanja proceduralnih in;ormacija% Ukoliko je svrha o#ilaska uzimanje dokaza, optu1eni #i tre#ao #iti prisutan, s o#zirom na svoje pravo prisustvovanja postupku koji se vodi protiv njega%

7,%

?+%

3*+

B. Aahtje i za dono,enje oslo.a$ajue presude

;# =a' jevi za donoenje oslobaaju>e presude

?3% 4ravila MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju F koja su najve@im dijelom izraEena na osnovu anglosaksonskog prava koje se zasniva na stranama u postupku F predviEaju mogu@nost da se nakon dokaznog postupka optu1#e donese oslo#aEaju@a presuda% Veoma je uo#i$ajeno za optu1enog da zahtijeva oslo#aEanje na osnovu $injenice da je optu1#a iznijela nedovoljne dokaze da podr1i osuEuju@u presudu% Iako nijedno pretresno vije@e do sada nije u potpunosti oslo#odilo optu1enog po okon$anju dokaznog postupka optu1#e nakon zahtjeva za donoenje oslo#aEaju@e presude, u toj ;azi su $esto od#acivane pojedine ta$ke optu1#e <vidi okvir s tekstom Predmeti 5elali i drugi1 7aletili i Eartino i1 #taki1 *ri G od.aci anje optu!.i nakon okon)anja dokaznog postupka optu!.e=% 8a #i vije@e moglo presuditi o zahtjevu za donoenje oslo#aEaju@e presude nakon okon$anja dokaznog postupka optu1#e, mora postojati jasno@a u vezi s relevantnim pravnim o#ilje1jima krivi$nog djela iCili vidovima odgovornosti% U skladu s tim, pravni odjeljci nacrta presude moraju do tada #iti dovoljno uznapredovali da #i vije@e moglo da donese presudu%

Predmeti Delali i drugiE #aletili i MartinoviE (takiE 9ri * odba ivanje optu+bi nakon i%noenja optu+be
Ial.eno ijee je u predmetu 5elali i drugi odredilo test koji e .iti primjenji an kako .i se ut rdilo da li su dokazi nedo oljni da podr!e osudu1 odnosno da li postoje dokazi <ukoliko se prih ate= na osno u kojih .i se razumni presuditelj o )injenicama u jerio iz an razumne sumnje u kri nju optu!enog u ezi s odre$enom optu!.om. 6 predmetima 7aletili i Eartino i1 Pretresno ijee je primijenilo o aj standard i smatralo je da je optu!.a iznijela do oljne dokaze da zado olji standard u ezi sa s im ta)kama koje se optu!enom sta ljaju na teret. Ee$utim1 isto tako je .ilo mi,ljenja da nisu izneseni dokazi1 odnosno da nije izneseno do oljno dokaza u ezi s incidentima opisanim u d a konkretna paragra&a optu!nice. 6 predmetu #taki1 Pretresno ijee je primijenilo standard sa rezultatom da su optu!.e za poticanje u odre$enom .roju ta)aka od.a)ene z.og nedostatka dokaza. Bodine 200". je izmijenjeno pra ilo -+.is Ee$unarodnog kri i)nog suda za .i ,u Hugosla iju i sada pred i$a da se po tak im zahtje ima postupa usmeno. 6 predmetu *ri1 pr om u kojem je no a usmena procedura primijenjena1 strane su podnosile usmene zahtje e1 a donijeta je usmena presuda u kojoj je Pretresno ijee .ilo mi,ljenja da optu!.a nije uspjela da prikupi dokaze koji .i podr!ali osu$i anje z.og kri i)nog djela plja)kanja ja ne i pri atne imo ine1 te stoga oslo.odilo optu!enog optu!.i iz d ije ta)ke optu!nice. Pretresno ijee je nadalje .ilo mi,ljenja da optu!.a nije uspjela da prikupi dokaze koji .i podr!ali osu$i anje za odre$ene druge incidente koji su optu!enom sta ljeni na teret kao kri i)na djela1 ali je to do elo do iz.aci anja tih incidenata iz optu!nice tek nakon ,to su izneseni dokazi o drugim incidentima koji su i,li u prilog tome da se )u optu!nici zadr!e ,ire ta)ke.

?*%

?5%

Ukoliko je optu1eni oslo#oEen #ilo koje od ta$aka u optu1nici u ovoj ;azi, oslo#aEanje tre#a unijeti u nacrt presude% Nadalje, $injenica da je optu1eni oslo#oEen optu1#e tre#a #iti navedena na samom po$etku sa1etka odjeljka o optu1#ama%

<# Implika)ije suenja s vie op u6eni'

?7% Bd osnivanja su pred MKS !om voEeni #rojni postupci s vie optu1enih, a meEu njima je #ilo i postupaka sa est ili sedam optu1enih kojima se sudilo zajedno% Bno to ve@ komplicirane sudske postupke sa vie optu1enih $ini jo kompliciranijim je $injenica da su optu1nice $esto velike, te da sadr1e optu1#e koje se odnose na velika geogra;ska podru$ja iCili duge vremenske periode% Kao rezultat toga, jedna optu1nica mo1e sadr1avati #rojne pojedina$ne optu1#e, te veliku koli$inu dokaza, uklju$uju@i sudske transkripte koji se sastoje od

3*3

IP% 4ismena izrada sudske presude

desetina hiljada stranica i mo1da nekoliko hiljada prihva@enih dokaznih predmeta, te duga$ke presude u skladu s tim% Nadalje, u nekoliko suEenja sa vie optu1enih na MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju, oso#e kojima se sudi su pojedinci koji su imali visoke pozicije u politi$kim, vojnim ili policijskim strukturama u svojim zemljama, a nisu optu1eni za direktno, ;izi$ko vrenje #ilo kojeg zlo$ina, ve@ za odgovornost za zlo$ine velikih razmjera na osnovu svojih vode@ih pozicija% Bva $injenica znatno uve@ava slo1enost dokaza i pove@ava o#im analiza prava i $injenica neophodnih za donoenje kona$ne presude% ??% U suEenjima sa vie optu1enih je pose#no va1no zapo$eti proces organiziranja i analiziranja dokaza za presudu na samom po$etku suEenja% U protivnom postoji rizik duga$kih zastoja izmeEu okon$anja suEenja i donoenja presude% 4rije po$etka suEenja, mora postojati sporazum u vezi sa pitanjima za koja postoji vjerovatno@a da @e #iti sporna tokom suEenja, pa @e se i nacrt presude izraditi u skladu s njima, a <kod predmeta kod kojih se koristi sistem elektronske sudnice= i detaljna lista pitanja% S o#zirom na to da #i na izradi radne verzije presude tre#alo raditi vie oso#a, rad na presudi mora se jasno podijeliti izmeEu njih, tako da svaka oso#a koja radi na izradi radne verzije konstantno analizira i unosi dokaze relevantne za njegov <e= odjeljak <e= tokom trajanja suEenja% Bso#ama koje rade na izradi pismene presude #i to je vie mogu@e tre#alo dodijeliti odreEenu temu kojom @e se #aviti% (o mo1e zna$iti da @e ta oso#a #iti odgovorna za cijeli odjeljak koji mo1e uklju$ivati jedno ili vie pitanja% Kada se odjeljak podijeli na pododjeljke koji su sami po se#i veliki <kao to je odjeljak o krivi$nim djelima i zaklju$cima u vezi s njima=, oso#i mo1e #iti dodijeljen pododjeljak vezan za odreEeno krivi$no djelo% Kao to je navedeno iznad, stil prisutan u kona$noj presudi prvenstveno zavisi od stavova odreEenih sudaca pretresnog vije@a% MeEutim, u predmetima sa vie optu1enih, kako #i se iz#jegle presude od vie od hiljadu stranica, stil #i tre#ao #iti takav da se o o odreEenim pitanjima govori manje nego u manjim predmetima% Naime, u predmetima koji uklju$uju visoke vojne, politi$ke ili policijske voEe, koji nisu optu1eni kao ;izi$ki izvrioci krivi$nih djela, ve@ kao oso#e koje su kona$no odgovorne za djela stotina ili hiljada ;izi$kih izvrilaca, dogaEaji koji im se stavljaju na teret kao zlo$ini u optu1nici mogu #iti u velikoj mjeri osporavani od strane od#rane% U tim predmetima visoko pozicioniranih voEa, od#rana se mo1e ;okusirati na lanac odgovornosti izmeEu dogaEaja i optu1enog% U tom slu$aju presude @e imati tendenciju ;okusiranja na ova pitanja, a ne na dokaze vezane za mjesta zlo$ina% 4ostoji vjerovatno@a da @e #itna pitanja u sudskom postupku #iti relevantna u vezi sa vie od jednim optu1enim u predmetu sa vie optu1enih, kao to je na primjer pitanje kako je vojska #ila strukturirana i kako je ;unkcionirala tokom relevantnog perioda% Kako #i se iz#jeglo ponavljanje u presudama te vrste, mo1e #iti potre#no dodati i druge odjeljke pored gore navedenih prije rasprave o individualnoj krivi$noj odgovornosti svakog od optu1enih% Na primjer, ukoliko optu1#e navode da su optu1eni u$estvovali u udru1enom zlo$ina$kom poduhvatu <UD4=, te da su u$estvovali u tom poduhvatu putem svog $lanstva u zvani$nim i nezvani$nim komandnim organima, #i@e neophodno raspraviti o tome da li su ti organi postojali, te koja ovlatenja su imali prije nego se pristupi navodnom u$e@u svakog od optu1enih u udru1enom zlo$ina$kom poduhvatu% U ovim velikim suEenjima postoji opasnost da @e oso#e koje rade na izradi pismene presude jako kasniti s pisanjem presude, te da @e to dovesti do velikog zastoja izmeEu zavretka dokaznog postupka i donoenja presude% Izrada vremenskog rasporeda za izradu i kontrolu radne verzije je stoga #itan dio ovog procesa% Va1no je organizirati redoslijed preliminarnih vije@anja i pregleda radnih verzija jo tokom trajanja suEenja%

?9%

?>%

?A%

?,%

3**

I. *pa razmatranja

I#
9+%

/p>a razma ranja

Uputno je odrediti raspored za pripremu radne verzije presude, pri $emu se razli$iti odjeljci dovravaju u razli$itim trenucima% Stepenast raspored odraz je $injenice da priprema odreEenih odjeljaka zahtijeva vie vremena, te da @e odreEeni odjeljci #iti zapo$eti i zavreni ranije nego drugi% 4ored toga, suci mogu pregledavati radne verzije samo jednu po jednu, tako da stepenast proces maksimalno uve@ava e;ikasnost% 8odatna prednost rasporeda je da svaka radna verzija tre#a #iti pregledana #arem jednom ukoliko ne i dvaput, prije nego to se cijela ta verzija konsolidira i distri#uira kao OOprva verzija presudeOO% U tom trenutku #i prva verzija tre#ala #iti prili$no napredovala u izradi% BdreEeni odjeljci mogu se napisati ve@ na po$etku suEenja% (o se odnosi na odjeljke poput sa1etka optu1#i i op@ih razmatranja u vezi s ocjenom dokaza% U vezi s tim, va1no je da se ovaj odjeljak zavri rano, tako da svi #udu svjesni parametara u okviru kojih moraju raditi% Bdjeljci o pravu se takoEer mogu razmatrati odvojeno, te prije #ilo kakvih $injeni$nih nalaza% Da suce je korisno da se sastanu i razgovaraju o radnoj verziji izmeEu se#e, te da u te razgovore uklju$e oso#lje koje poma1e u procesu nastajanja presude% (akvi sastanci #i se tre#ali odr1ati to prije nakon zavretka radne verzije, u skladu sa gore pomenutim rasporedom% Na MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju ne postoji dogovor u vezi s optimalnom du1inom prvostepene presude% U pravilu su presude onoliko duga$ke koliko suci smatraju da tre#a da #udu kako #i se razmotrila sva relevantna pitanja% S o#zirom na to, presude su prili$no varirale po pitanju du1ine <na primjer, uporedite presudu u predmetu :urund!ija, koja ima neto vie od 3++ stranica, s presudom u predmetu Kad!ihasano i i ;u.ura, koja ima skoro >++ stranica u engleskom prijevodu, te presudom u predmetu Eilutino i i drugi, koja ima preko 3>++ stranica=% Bso#e koje piu presudu moraju voditi ra$una o tome da du1ina presude uti$e na o#im prijevoda koji je neophodan, te rok u kojem Hal#eno vije@e mo1e donijeti 1al#enu presudu% Na MKS !u, presude moraju #iti sistematski prevedene na #osanski!hrvatski!srpski kako #i optu1eni imao osnovu za 1al#u% S o#zirom na to da prijevod zahtijeva vrijeme, te u velikoj mjeri optere@uje prijevodne resurse MKS !a, nedavno je dolo do niza kanjenja u procesu podnoenja 1al#enih zahtjeva, to je dovelo do kanjenja u okon$anju 1al#enih postupaka% (rajanje suEenja takoEer mo1e utjecati na lako@u kojom Hal#eno vije@e mo1e na@i in;ormacije neophodne za donoenje 1al#ene presude% Iako to nije uvijek tako, du1a presuda mo1e dovesti do toga da Hal#eno vije@e ima vie poteko@a da odredi in;ormacije koje su mu potre#ne nego to #i to #io slu$aj sa kra@om i konciznijom prvostepenom presudom% ako je #itno usvojiti dosljedan pristup u vezi s na$inom na koji se u prvostepenoj presudi koriste povjerljive in;ormacije% U praksi MKS !a, povjerljive in;ormacije se rutinski uvrtavaju u radnu verziju presude, tako da suci mogu #iti sigurni da svoju odluku donose na osnovu svih in;ormacija koje su im dostupne% MeEutim te in;ormacije se de;iniraju kao povjerljive <npr% koritenjem ;onta druge #oje= kako #i se osiguralo da ne@e #iti o#javljene u tom povjerljivom o#liku% 4rije zavretka rada na presudi, suci moraju donijeti odluku u vezi s tim da li povjerljive in;ormacije mogu #iti uvrtene u kona$nu presudu z#og toga to je prema $lanu *5 <*= Statuta= resuda javni dokument% 4ostoje najmanje tri mogu@nosti za postupanje sa povjerljivim in;ormacijama u presudi- <3= mogu #iti uvrtene ukoliko ne moraju ostati povjerljive <te vije@e njihovim uvrtenjem ukida povjerljivost=M <*= na njih se mo1e uputiti na takav na$in koji prenosi sutinu #ez pozivanja na neto povjerljivo <uklju$uju@i upu@ivanje na povjerljive iskaze svjedoka u ;usnotama na stranicama transkripata

93%

9*%

95%

97%

9?%

3*5

IP% 4ismena izrada sudske presude

kojima se ne identi;icira zati@eni svjedok, te ne@e #iti dostupne javnosti=M ili <5= jednostavno mogu #iti u potpunosti isklju$ene%

J#
99%

Pregled prve verzije presude

4rilikom podjele prve verzije presude, tre#alo #i uspostaviti raspored koji o#uhvata period od podjele do kona$ne presude% Na MKS !u postoji praksa da se dijele dvije ili tri radne verzije, ali je mogu@e da @e #iti neophodno i vie njih, zavisno od pristupa i dogovora izmeEu sudaca u vezi s glavnim pitanjima% Raspored #i tre#ao de;inirati datume zakomentiranje prve verzijeM podjelu druge verzijeM komentiranje druge verzijeM podjelu tre@eCkona$ne verzijeM podjelu odvojenihCrazli$itih miljenja, ukoliko postojeM kona$ne komentareM potpisivanje presude% Bvaj raspored mo1e takoEer uklju$ivati vije@anja izmeEu sudaca kako #i razgovarali o radnim verzijama presude, pose#no u vezi s eventualnim kontroverznim pitanjima% 4omo@nici koji u$estvuju u procesu pismene izrade presude #i tre#ali prisustvovati ovim vije@anjima% Iako se pregledom kontrolira sutina radne verzije presude, mo1e uslijediti i detaljno pregledanje i ureEivanje radne verzije kako #i se osigurala dosljednosti terminologije i ;ormatiranja% 4ostoji niz razli$itih provjera koje je neophodno u$initi, uklju$uju@istandardizaciju tekstaM revidiranje teksta kada je rije$ o iskazu datom na zatvorenoj ili poluzatvorenoj sjednici, ili pozivanju na zape$a@ene dokumenteM op@u provjeru povjerljivostiM provjeru identiteta svjedoka <kako #i se osiguralo da se za svjedoke kojima su dati pseudonimi koriste ti pseudonimi te kako se drugim in;ormacijama ne #i otkrio njihov identitet=M provjeru jezika <na MKS !u je neophodno provjeriti npr% dijakriti$ke znake u #osanskom!hrvatskom!srpskom= standardizaciju stila u ;usnotamaM originalni pojmovnik <prvi put se termini pojavljuju u punoj verziji, a nakon toga se koristi kra@a verzija=M provjeru citata F ta$nost upu@ivanja u ;usnotamaM uklanjanje meta!podataka koji poti$u iz komentara na radnu verziju <nije dovoljno jednostavno prihvatiti ili od#iti izmjene u opciji pra@enja promjena F meta!podaci moraju #iti uklonjeni=% Bvo je pose#no va1no ukoliko @e presuda #iti javno dostupna u elektronskom ;ormatu, gdje so;isticirani korisnici kompjutera mogu pristupiti ovim podacima u dokumentu=M te interno meEuso#no upu@ivanje na druge dokumente, pose#no u ;usnotama% Kao to je pomenuto ranije, upotre#a stilskog vodi$a uveliko @e smanjiti vrijeme potre#no za neophodne izmjene u zadnjem trenu% MeEutim, jasno je da @e uvijek postojati mnoge stvari koje je neophodno provjeriti na kraju% 4redla1e se koritenje dijagrama kako #i se pratile razne stvari koje je neophodno uraditi tokom procesa pregledanja% 8ijagram @e osigurati da su izvrene sve provjere u svim poglavljima%

9>%

9A%

9,%

3*7

H. Pregled pr e erzije presude

>+% BdgaEanje elektronske konsolidacije teksta radne verzije do relativno kasne ;aze izrade presude ima svojih prednosti jer samo po jedna oso#a mo1e raditi na glavnoj elektronskoj verziji% 8ok su nacrti poglavlja odvojeni elektronski dokumenti, mogu@e je da veliki #roj oso#a istovremeno radi na presudi% (okom procesa izrade radne verzije je mogu@e dijeliti radnu verziju presude kao niz odvojenih dokumentata koji @e se spojiti u jedan dokument tek u kona$noj verziji% Nakon spajanja presude, jedna imenovana oso#a #i tre#ala #iti OO$uvarOO dokumenta% Bva oso#a osigurava da svi rade na pravom dokumentu, te da se na njemu ne vre neovlatene radnje% (akoEer upravlja rasporedom za ureEivanje dokumenta, te o#avjetava druge kada mogu o$ekivati da @e mo@i raditi na glavnom dokumentu%

>3%

!#
>*%

=avrna razma ranja

(okom zavravanja presude, mo1e se pojaviti niz razmatranja% Da donoenje presude na otvorenoj sjednici @e #iti potre#no pripremiti sa1etak presude koji @e se pro$itati u sudnici% Ukoliko postoji ured za tampu koji je odgovoran za odnose sa javno@u, oni @e morati #iti in;ormirani kako #i pripremili odgovaraju@e saop@enje za tampu% Bso#lje vije@a @e takoEer morati o#aviti dogovore sa tamparijom kako #i se presuda dostavila na vrijeme za tampanje i raspodjelu%

3*?

IP% 4ismena izrada sudske presude

IP% 2neks 3+- Bp@i uvjeti

^

6 sudskoj praksi Ee$unarodnog kri i)nog suda za .i ,u Hugosla iju je u rije!eno da odre$ena kri i)na djela imaju ope u jete koji moraju .iti dokazani pored dokazi anja pose.nih o.ilje!ja doti)nog kri i)nog djela. 3o su slijedei u jeti: Clan 4!te,ke po rede Aenevski, konven ija G postoje )etiri opa u jeta za primjenu o ih odred.i: _ postojanje oru!anog suko.aL _ oru!ani suko. mora .iti me$unarodni oru!ani suko.L _ postojanje eze izme$u na edenih kri i)ih djela i oru!anog suko.aL te _ !rt e na edenih kri i)nih djela su u skladu s odred.ama Iene skih kon encija iz 1-"-. za,tiene oso.e. Clan 5! krenje %akona ili obi"aja ratovanja G postoji ,est opih u jeta za ut r$i anje tak og kr,enja: _ postojanje oru!anog suko.aL _ postojanje eze izme$una edenih kri i)nih djela i oru!anog suko.aL _ kr,enje mora predsta ljati po redu pra ila me$unarodnog humanitarnog pra aL _ o o pra ilo mora .iti o.i)ajno pra ilo ili1 ukoliko pripada pra u me$unarodnih ugo ora1 moraju .iti zado oljeni odre$eni u jetiL _ kr,enje mora .iti te,ko1 odnosno mora predsta ljati kr,enje pra ila kojim se ,tite a!ne rijednosti1 i kr,enje mora uklju)i ati te,ke posljedice za !rt uL _ kr,enje pra ila mora uklju)i ati indi idualnu kri i)nu odgo ornost oso.e koja kr,i pra ilo. Clan G! 8lo"ini protiv "ovje"nosti G postoje d a opa u jeta za ut r$i anje tak ih kri i)nih djela. *na moraju .iti po)injena: _ u oru!anom suko.u1 unutra,njem ili me$unarodnom <o.ratite pa!nju na to da je to u jet nadle!nosti Ee$unarodnog kri i)nog suda za .i ,u Hugosla iju1 a ne u jet u skladu s me$unarodnim o.i)ajnim pra om=L te _ kao dio ,iroko rasprostranjenog ili sistematskog napada usmjerenog proti nekog ci ilnog stano ni,t a. * aj u jet zahtije a ut r$i anje pet podo.ilje!ja: _ mora postojati napadL _ radnje optu!enog moraju .iti dio napadaL _ napad mora .iti usmjeren proti nekog ci ilnog stano ni,t aL _ napad mora .iti ,iroko rasprostranjen ili sistematskiL _ optu!eni mora znati da su njego e radnje dio o.rasca )injenja ,iroko rasprostranjenih ili sistematskih kri i)nih djela usmjerenih proti ci ilnog stano ni,t a imora znati da se njego e radnje uklapaju u taj o.razac.

3*9

IP% 2neks 33- :lektronski a#lon presude

^

>rzo je postalo uo)lji o da .i za ijea E;#H@a .ilo korisno da imaju elektronski ,a.lon presude kako .i se standardiziralo &ormatiranje. 3aka ,a.lon je izradio interni in&ormati)ki odjel i on se koristi za einu presuda koje donosi E;#H. 3o je zapra o ,a.lon koji je kori,ten za predsta ljanje o og priru)nika. * aj ,a.lon standardizira nekoliko ni oa naslo a1 te sta o e1 u u)ene odjeljke i &usnote1 kao ,to je to prikazano ispod:

3*>

P% Hal#e
,# " andardi za razma ranje 6albi###############################$-7 2%3 Dahtjevi koji se primjenjuju na sve 1al#e%%%%%%%%%%%%%%35+ 2%* Standard koji se primjenjuje na pravne pogreke%%%%%353 2%5 Standard koji se primjenjuje na $injeni$ne pogreke%357 .# "amozas upanje u 6albenom pos upku #####################$%& C# Pred6albeni pos upak###########################################$%* "%3 4ojedina$ne uloge pred1al#enog suca i pred1al#eni postupak Hal#enog vije@a%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%35> "%* Bsiguravanje razumnog trajanja podnoenja podnesaka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%35> "%5 8odatni dokazi po 1al#i%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%35A 1# Priprema za 6albenu raspravu ################################$0: 3# Dalbena rasprava#################################################$0$ 5# +ije>anje i izrada presude Dalbenog vije>a#################$0$ ;# Upravljanje in erloku ornim i drugim 6albama ###########$0<# Ubrzani 6albeni pos upak######################################$0%

3%

Hal#eno vije@e razmatra 1al#e koje se odnose na pravne pogreke u odlukama pretpretresnog ili pretresnog vije@a iCili na $injeni$ne pogreke z#og kojih dolazi do pogrene primjene prava% 3AA Hal#u mogu podnijeti ili od#rana ili tu1ilac% 4odnoenje 1al#e nije ponovljeno suEenje o pitanjima o kojima je pretresno vije@e presudilo, ali @e stranama u postupku, prema strogim uvjetima, 3A, #iti omogu@eno da izvedu dodatne dokaze u vezi s odreEenim pitanjima za vrijeme 1al#enog postupka% Hal#eni postupak je u sutini pismeni postupak3,+, iako u svakom predmetu postoji usmena rasprava za vrijeme koje strane mogu iznijeti svoje glavne argumente% 4o potre#i se mogu odr1ati i dodatne rasprave za izvoEenje dokaza% Hal#eno vije@e potom vije@a i izraEuje o#razlo1enu presudu nakon $ega je o#javljuje na javnoj raspravi% 4onekad se od strana u postupku tra1i da dopune svoje podneske zahtjevima prije ili nakon rasprave po 1al#i% Hal#eni postupak, kao i sve druge ;aze postupka pred Sudom, zahtijeva e;ikasno upravljanje vije@a% Ni1e u tekstu navedeni su standardi za razmatranje koje primjenjuje Hal#eno vije@e MKS !a, kao i niz instrumenata za upravljanje koji su uvedeni u svrhu pravi$nog odlu$ivanja po 1al#i u razumnom roku%

*%

,#
5%

" andardi za razma ranje 6albi

Strane u 1al#enom postupku moraju ograni$iti svoje argumente na pravne pogreke z#og kojih se osporava odluka pretresnog vije@a ili na $injeni$ne pogreke z#og kojih je dolo do pogrene primjene prava%3,3

,#$ =a' jevi koji se primjenjuju na sve 6albe

7%
3AA 3A, 3,+ 3,3 3,*

Kako #i Hal#eno vije@e moglo ocijeniti argumente strane u postupku, od strane koja podnosi 1al#u o$ekuje se da se ta$no pozove na relevantne stranice transkripta ili paragra;e presude koja se po#ija%3,* 4ored toga, [ne
Kl% *? Statuta MKS !a% Bvo uklju$uje 1al#e na osuEuju@e presude nakon to pretresno vije@e prihvati sporazum o priznanju krivnje% 4ostupci kod takvih 1al#i su #r1i u odnosu na druge vrste 1al#i, jer se u takvim slu$ajevima o#i$no radi o ograni$enom #roju osnova 1al#e u odnosu na 1al#e na druge vrste presuda% Standard koji se primjenjuje na prihvatanje dodatnih dokaza u 1al#enom postupku u skladu sa 4ravilom 33? 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a% U skladu sa pravilima 3+A i 333!335 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a, potre#no je dostaviti sljede@e dokumente- o#avijest o 1al#i, 1al#eni podnesak, podnesak respondenta i repliku na podnesak respondenta% Kl% *? Statuta MKS !a, i $l% *7 Statuta MeEunarodnog krivi$nog suda za Ruandu% Vidi npr% presudu Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% AM i presudu Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% 9% Uputstvo o ;ormalnim zahtjevima za 1al#e na presude, par% 7 <#=% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >lagoje i i Hoki, par% 33M tako$er idi presudu Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% 3?M presudu Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% 33M presudu Hal#enog vije@a u predmetu

3*,

P% Hal#e
mo1e se o$ekivati od Hal#enog vije@a da detaljno razmatra zahtjeve strane u postupku ako su isti nedore$eni, kontradiktorni, nejasni ili imaju neke druge ;ormalne i o$ite nedostatke[%3,5 ?% 9% Na kraju, Hal#eno vije@e ima diskreciju da utvrdi koji zahtjevi opravdavaju detaljno o#razlo1eno pismeno miljenje3,7, te mo1e od#aciti zahtjeve koji su o$ito neutemeljeni #ez detaljnog o#razlo1enja%3,? Iskustvo je pokazalo da 1al#e o#i$no sadr1e argumente, pa $ak i cijele 1al#ene osnove, koji ne ispunjavaju standarde razmatranja presude% Hal#eno vije@e mo1e utedjeti svoje vrijeme i resurse strogom primjenom standarda razmatranja i ranim otkrivanjem nedovoljnih argumenata ili osnova, z#og mogu@nosti od#acivanja po skra@enom postupku% Nedavne presude Hal#enog vije@a identi;icirale su nekoliko kategorija nedovoljnih argumenataargumenti kojima se pogreno predstavljaju $injeni$ni zaklju$ci ili dokazi pretresnog vije@a, ili zanemaruju drugi relevantni $injeni$ni zaklju$ci pretresnog vije@aM3,9 argumenti kojima se samo konstatira da pretresno vije@e nije adekvatno razmotrilo relevantne dokazeM3,> argumenti kojima se samo konstatira da niti jedno pretresno vije@e koje razumno postupa nije moglo donijeti odreEeni zaklju$ak na osnovu indirektnih dokazaM3,A argumenti koji o$ito nisu relevantni ili koji podr1avaju po#ijani nalazM3,, argumenti koji se protive zdravom razumu i prigovori na $injeni$ne zaklju$ke $ija je relevantnost nejasna jer je 1alilac nije o#jasnio%*++ edino strogim pristupom Hal#eno vije@e mo1e koncentrirati svoje resurse na 1al#e s adekvatnim argumentima odnosno osnovama% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin predstavlja primjer proaktivnog skrininga, kojom je, nakon pa1ljivog razmatranja argumenata optu1enog, Hal#eno vije@e po kratkom postupku od#acilo prigovore na $injeni$ne zaklju$ke koji su #ili evidentno neadekvatni% U istom predmetu, podnosilac 1al#e naveo je veliki #roj $injeni$nih pogreaka #ez navoEenja relevantnih paragra;a prvostepene presude%*+3 U skladu s instrukcijama Hal#enog vije@a, a prije pokretanja 1al#enog postupka, podnosilac 1al#e dostavio je ta#elarni prikaz relevantnih paragra;a prvostepene presude u odnosu na sve pojedina$ne $injenice koje su, po njegovom miljenju, $inile osnovu za osuEuju@u presudu i koje se nisu mogle adekvatno utvrditi izvan razumne sumnje% Nakon dodatnog ispitivanja Hal#enog vije@a, odlu$io je da neke navedene pogreke nisu zapravo imale nikakav utjecaj na osudu odnosno kaznu, ali nije od njih odustao jer vjeruje da su to [primjeri manjkavosti presude u cjelini[% Hal#eno vije@e je podsjetilo da [jedino opravdanje za ponitavanje su greke u utvrEivanju $injeni$nog stanja z#og $ega je dolo do neostvarenja pravde% 2ko zaklju$ci o $injenicama koji govore u prilog osuEuju@oj presudi i presudi o kazni po$ivaju na zdravim osnovama, greke u drugim $injeni$nim zaklju$cima nemaju nikakav utjecaj na prvostepenu presudu[% 4rema tome, Hal#eno vije@e je
#taki, par% 3*M presudu Hal#enog vije@a u predmetu >la,ki, par% 35M presudu Hal#enog vije@a u predmetu Vasilje i, par% 33% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetima >lagoje i i Hoki, par% 33M takoEer vidi presudu Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% 33M presudu Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% 3*M presudu Hal#enog vije@a u predmetu Vasilje i, par% 3*M presudu Hal#enog vije@a u predmetu Kunarac i drugi, par% 75, 7A% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% 39M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% 3*M presuda Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% 35M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Kunarac i drugi, par% 7>% 4rimjer evidentno nezasnovanog argumenta mo1e se na@i u presudi Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% *5, u kojoj Hal#eno vije@e od#acuje argumente u vidu jednostavnih tvrdnji u kojima se ili pogreno predstavljaju $injeni$ni zaklju$ci 4retresnog vije@a ili dokazi na koje se 4retresno vije@e poziva, ili u kojima se zanemaruju drugi relevantni $injeni$ni zaklju$ci 4retresnog vije@a% U slu$ajevima kada su takve tvrdnje evidentno neta$ne, Hal#eno vije@e po kratkom postupku od#acuje takvu navodnu pogreku ili argument% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% *5M takoEer vidi presudu Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% 3+>!3+A% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% *7% I.id.1 par% *?% I.id.1 par% *9% I.id.1 par% 5+!53% I.id.1 par% *+%

>%

3,5 3,7 3,?

3,9 3,> 3,A 3,, *++ *+3

35+

A. #tandardi za razmatranje !al.i

od#ilo da raspravlja o tim navodnim pogrekama koje, kao to je /rEanin priznao, nisu imale utjecaj na osudu odnosno kaznu%*+*

,#- " andard koji se primjenjuje na pravne pogreke

A% Dahtjev da navodna pravna pogreka mora #iti takva da je z#og nje odluka nitavna odnosi se na 1al#e o#je strane u postupku% Hal#eno vije@e @e samo u izuzetnim okolnostima razmatrati 1al#e koje uklju$uju pravna pitanja koja ne mogu dovesti do ponitavanja odluke, ali su ipak od op@e va1nosti za jurisprudenciju MKS !a%*+5 U skladu sa pravnim standardom u 1al#enom postupku, strana koja ukazuje na pravnu pogreku mora identi;icirati pogreku, iznijeti argumente za svoju tvrdnju, te o#razlo1iti na koji na$in pogreka ponitava presudu% Navedena pravna pogreka koja, ako #ude ispravljena, ne@e izmijeniti prirodu presude, mo1e se od#aciti kao osnova za 1al#u%*+7 Kak i ako argumenti strane u postupku #udu nedovoljni da potkrijepe tvrdnju o pogreci, Hal#eno vije@e mo1e iz drugih razloga zaklju$iti da se radi o pravnoj pogreci% 8rugim rije$ima, ovlasti Hal#enog vije@a da ispravi pogreke pretresnog vije@a nisu ograni$ene na pitanja koja su zastupljena u 1al#enim podnescima strana u postupku%*+? Hal#eno vije@e razmatra pravne zaklju$ke pretresnog vije@a kako #i ocijenilo njihovu ispravnost%*+9 Kada Hal#eno vije@e identi;icira pravnu pogreku koja je nastala tako to je pretresno vije@e primijenilo pogrean pravni standard, ono @e ;ormulirati ispravan pravni standard, *+> i primijeniti ga na dokazni materijal koji je izveden u toku suEenja% Na taj na$in, Hal#eno vije@e preispituje da li je i samo uvjereno izvan razumne sumnje u $injeni$ne zaklju$ke koje osporava od#rana% edino tada Hal#eno vije@e mo1e prihvatiti ili od#iti konkretan nalaz%*+A 4ri tome, Hal#eno vije@e ne pregledava ponovno cijeli spis, ve@ samo uzima u o#zir dokaze na koje se pretresno vije@e poziva u presudi ili ;usnoti, dokaze u spisu predmeta i na koje se pozivaju strane u postupku, te dodatne dokaze koji su izvedeni u okviru 1al#enog postupka%*+, 4ostoji mnogo na$ina na koje pretresno vije@e mo1e pogrijeiti u svojoj ;ormulaciji ispravnog pravnog standarda% 4rilikom analize krivi$nog djela ili vrste odgovornosti, pretresno vije@e @e naj$e@e propustiti da primijeti postojanje potre#nog o#ilje1ja krivi$nog djela, ili @e pak nametnuti o#ilje1je koje nije potre#no dokazati% 4rimjer ove druge situacije imamo u predmetu ;rsti, gdje je Hal#eno vije@e prvo utvrdilo, a potom primijenilo ispravan pravni standard za krivi$na djela genocida, istre#ljenja i progona%
I.id.1 par% *+!**% Vidi 3u!ilac proti >r$anina, I(!,,!59!2, Bdluka po zahtjevu za od#acivanje 1al#ene osnove #r% 3 tu1ilatva, ?% maj *++?%, str% 5M takoEer vidi presudu Hal#enog vije@a u predmetu 3adi, par% *7> i 53?!53>M okvir sa tekstom Pitanja od ope a!nosti% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >lagoje i i Hoki, par% >M presuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% ,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% >M presuda Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% AM presuda Hal#enog vije@a predmetu Kvo$ka i drugi, par% 39, u kojem se citira presuda Hal#enog vije@a u predmetu Krnojelac, par% 3+% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >lagoje i i Hoki, par% >M presuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% ,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% >M presuda Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% AM presuda Hal#enog vije@a u predmetu ; o)ka i drugi, par% 39M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ;ordi i Derkez, par% 39M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Vasilje i, par% 9M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ;upre,ki i drugi, par% *9M tako$er idi presudu Hal#enog vije@a u predmetu Bacum.itsi, par% >M presuda Hal#enog vije@a u predmetu 7tagerura, par% 33M presuda Hal#enog vije@a u predmetu #emanza, par% >M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ;am.anda, par% ,A% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >lagoje i i Hoki, par% AM presuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% 3+M Bali1 Hal#eni iskaz, par% AM presuda Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% ,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ;rnojelac, par% 3+% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >lagoje i i Hoki, par% AM presuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% 3+M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% AM presuda Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% ,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Kvo$ka i drugi, par% 3>M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ;ordi i Derkez, par% 3>M presuda Hal#enog vije@a u predmetu >la,kic, par% 3?% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >lagoje i i Hoki, par% AM presuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% 3+M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% AM presuda Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% ,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Kvo$ka i drugi, par% 3>M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ;ordi i Derkez, par% 3>M presuda Hal#enog vije@a u predmetu >la,ki, par% 3?% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% 3?M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% AM presuda Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% ,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu >la,ki, par% 35M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ;ordi i Derkez, par% 3, ;usnota 3*%

,%

3+%

33%

*+* *+5 *+7 *+?

*+9 *+> *+A *+,

353

P% Hal#e
3*% U predmetu ;rsti, (u1ilatvo je navelo u 1al#i da je 4retresno vije@e po$inilo pravnu pogreku kada je ponitilo osude za istre#ljenje i progon <kao zlo$ine protiv $ovje$nosti u skladu sa $lanom ?= na temelju $injenice da su one #ile nedopustivo kumulativne s osudom Krsti@a za genocid u skladu sa $lanom 7, a koja se zasniva na istim $injenicama% 4retresno vije@e je smatralo da je uvjet iz $lana ?, da su zlo$ini progona i istre#ljenja dio rasprostranjenog ili sistematskog napada na civilno stanovnitvo, o#uhva@en statutarnim elementima genocida% Hal#eno vije@e je smatralo da su, u skladu sa ;ormiranom jurisprudencijom Suda, [viestruke osude po razli$itim odred#ama statuta ali zasnovane na istom ponaanju dopustive c%%%e samo ako svaka od tih odred#i sadr1i materijalno razli$it element koji druga ne sadr1i%[ Hal#eno vije@e je #ilo miljenja da je za krivi$na djela istre#ljenja i progona, kao zlo$ine protiv $ovje$nosti, potre#no dokazati da to za#ranjeno djelo predstavlja dio rasprostranjenog ili sistematskog napada na civilno stanovnitvo, te da je po$inilac svjestan da se njegova djela tako klasi;iciraju, dok pravni elementi genocida ne sadr1e takve uvjete% Hal#eno vije@e je takoEer primijetilo da uvjet vezan za namjeru kod krivi$nog djela genocida, za razliku od djela istre#ljenja i progona, nije ograni$en na slu$ajeve kada po$inilac 1eli da uniti civile% Hal#eno vije@e je prema tome zaklju$ilo da krivi$no djelo genocida ne supsumira krivi$no djelo istre#ljenja ili progona, te da je 4retresno vije@e pogrijeilo kada je zaklju$ilo da su osude za istre#ljenje i progon prema $lanu ? i osuda za genocid prema $lanu 7 nedopustivo kumulativne%*3+ Koraci koje je nakon toga poduzelo Hal#eno vije@e kako #i ocijenilo utjecaj pomenute pogreke na presudu mogu se na@i u stavu *9, presude Hal#enog vije@a% Hal#eno vije@e pozvalo se na svoj zaklju$ak da je 4retresno vije@e pogrijeilo kada je ponitilo Krsti@eve osude za istre#ljenje i progon kao zlo$ine protiv $ovje$nosti, te na svoje utvrEenje odgovornosti Krsti@a kao odgovornosti pomaga$a i podstreka$a, a ne glavnog po$inioca% MeEutim, poto (u1ilatvo nije zatra1ilo pove@anje Krsti@eve kazne na temelju ovih osuda, Hal#eno vije@e nije uzelo u o#zir u$e@e Krsti@a u ovim zlo$inima kod odmjeravanja njegove kazne% 4rimjer na$ina na koji Hal#eno vije@e primjenjuje ispravni pravni standard na dokaze koji se nalaze u spisu predmeta, a u slu$aju kada se prihvate dodatni dokazi po 1al#i, mo1e se na@i u presudi Hal#enog vije@a u predmetu >la,ki%*33 U tom predmetu, [nakon analize pristupa nacionalnih sistema kao i presedana MKS !a[, Hal#eno vije@e je utvrdilo ta je, u odsustvu direktne namjere, #ilo su#jektivno o#ilje1je djela koje je potre#no dokazati da #i se utvrdila krivi$na odgovornost za nareEivanje krivi$nog djela u skladu sa $lanom > <3= Statuta%*3* Hal#eno vije@e je ustanovilo da je 4retresno vije@e pogrijeilo u ;ormuliranju mjerodavnog standarda, tj% da oso#a koja naredi djelo ili ne$injenje svjesna da postoji velika vjerovatno@a da @e prilikom izvrenja te nared#e #iti po$injeno krivi$no djelo, ima mens rea potre#nu da #i se toj oso#i utvrdila odgovornost u skladu sa $lanom > <3=%*35 Hal#eno vije@e je potom primijenilo ispravni standard na relevantne dokaze kako #i ocijenilo da li je ono samo uvjereno da su relevantni dokazi u prvostepenom postupku i dodatni dokazi koji su izneseni po 1al#i dokazali izvan razumne sumnje da je podnosilac 1al#e odgovoran prema $lanu > <3= Statuta za nareEivanje krivi$nih djela po$injenih na podru$ju 2hmi@a 39% aprila 3,,5% *37 Vije@e je u paragra;u 57> presude zaklju$ilo da to nije #io slu$aj%

35%

37%

*3+ *33 *3* *35 *37

4resuda Hal#enog vije@a u predmetu ;rsti, par% *39!**,% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >la,ki, par% 57?!57>% I.id.1 par% 73!7*% I.id.1 par% 73!7*% I.id.1 par% 57?!57>%

35*

A. #tandardi za razmatranje !al.i

3?% Kao to je ranije spomenuto, u izuzetnim okolnostima, Hal#eno vije@e @e takoEer razmatrati 1al#e u kojima se strana u postupku 1ali na pravnu pogreku koja ne@e dovesti do ponitenja odluke, ali je ipak od op@e va1nosti za jurisprudenciju MeEunarodnog suda <vidi okvir s tekstom Pitanja od ope a!nosti=% 4rije razmatranja $injeni$nih pogreaka, vrijedi spomenuti speci;i$nu vrstu pravne pogreke koja je $est predmet 1al#i- manjkavost optu1nice iCili osude koje su se zasnivale na $injenicama koje nisu navedene u optu1nici% B pravu koji se primjenjuje na optu1nice #ilo je govora u prethodnom dijelu%*3? Kod utvrEivanja da li su se u optu1nici propustile navesti materijalnopravne $injenice, ili to nije uraEeno sa dovoljnom precizno@u, z#og $ega je optu1nica manjkava, Hal#eno vije@e odlu$uju@im smatra tu1io$evu karakterizaciju navedenog ka1njivog ponaanja i #lizinu optu1enog krivi$nom djelu% Hal#eno vije@e je utvrdilo da se u nekim slu$ajevima manjkava optu1nica mo1e [popraviti[, a osuda izre@i, ako tu1ilac dostavi optu1enom pravovremene, jasne i konzistentne detalje o $injenicama koje le1e u osnovi optu1#i protiv njega%*39 U zavisnosti od okolnosti, ove in;ormacije mogle #i se dostaviti u pretpretresnom podnesku ili uvodnoj rije$i tu1ioca%*3> MeEutim, mora se naglasiti da mogu@nost ispravljanja manjkavosti u optu1nici nije neograni$ena% Mora se napraviti jasna razlika izmeEu nejasno@e ili dvosmislenosti u optu1nici i optu1nice u kojoj su u potpunosti izostavljene odreEene optu1#e% 8ok je dvosmislenost ili nejasno@u u optu1nici mogu@e korigirati, izostavljene optu1#e mogu se u optu1nicu uvrstiti jedino ;ormalnom izmjenom u skladu s 4ravilom ?+ 4ravilnika%*3A

Pitanja od ope va+nosti

7eda ni primjer pra nog pitanja koje je rje,a alo Ial.eno ijee kao pitanje od ope a!nosti za jurisprudenciju Ee$unarodnog suda odnosi se na granice teorije udru!enog zlo)ina)kog poduh ata.F 6 predmetu >r$anin1 tu!ila,t o je tra!ilo poja,njenje u smislu mjeroda nog pra a koje se ondosi na udru!eni zlo)ina)ki poduh at1 a da nisu tra!ili poni,tenje pr ostepene presude ni re iziju kazne.FF 3eorija odgo ornosti za udru!eni zlo)ina)ki poduh at je o.lik po)injenja koji se naj)e,e sudi na Ee$unarodnom kri i)nom sudu za .i ,u Hugosla iju. Prema jurisprudenciji1 udru!enii zlo)ina)ki poduh at postojao je kao o.lik odgo ornosti u me$unarodnom o.i)ajnom pra u u rijeme doga$anja na prostorima .i ,e Hugosla ije.FFF Ial.eno ijee odlu)ilo je da rje,a a pitanje granica teorije udru!enog zlo)ina)kog poduh ata po,to je to pitanje ?od elike a!nosti za jurisprudenciju Ee$unarodnog suda?1 te je na kraju1 nakon ,to je iz r,ilo u id u predmete iz perioda nakon 5rugog s jetskog rata i jurisprudenciju Ee$unarodnog suda1 odlu)ilo da u a!i o aj dio !al.e.FFFF *stala pitanja za koja je Ial.eno ijee smatralo da su od ope a!nosti za jurisprudenciju Ee$unarodnog suda izme$u ostalog se odnose na to da li optu!eni nije mogao .iti odgo oran prema treem o.liku udru!enog zlo)ina)kog poduh ata koji je de&iniran u presudi Ial.enog ijea u predmetu 3adi u pogledu .ilo kojeg kri i)nog djela koje je na edeno1 izuze ako se ?pro,ireni? o.lik udru!enog zlo)ina)kog poduh ata izri)ito na odi u optu!niciLFFFFF da li se zlo)ini proti )o je)nosti nisu smjeli )initi iz )isto li)nih moti a po)iniocaLFFFFFFda li je za s e zlo)ine proti )o je)nosti koji su pomenuti u )lanu % potre.an dokaz o diskriminirajuoj namjeri. Inherentne o lasti Ial.enog ijea da mora uzeti u razmatranje .uduaQsa jetoda na ?pitanja od ope a!nosti? je ne,to ,to je .ilo i jo, u ijek je naro)ito .itno za jurisprudenciju ad hoc sudo a.
```````` a Vidi presudu Hal#enog vije@a u predmetu /rEanin, par% 593% aa 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu /rEanin, par% 593% aaa 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu Krnojelac, par% *,% aaaa 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu /rEanin, par% 593 i 737% aaaaa 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu Krnojelac, par% 3*?!3*A% aaaaaa 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu (adi@, par% *7>% aaaaaaa 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu (adi@, stav *A3%

39%

*3? *39 *3> *3A

Vidi 4oglavlje V% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu 7aletili i Eartino i, par% *9M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ; o)ka i drugi, par% 55M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ;upre,ki i drugi, par% 337M presuda Hal#enog vije@a u predmetu #imi, par% *5% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu 7aletili i Eartino i, par% *> <u kojem se citira presuda Hal#enog vije@a u predmetu ;upre,ki i drugi, par% 33> i presudu Hal#enog vije@a u predmetu ;ordi i Derkez, par% 39,=M presuda Hal#enog vije@a u predmetu #imi, par% *7% 4redmet 7tagerura i drugi, par% 5*%

355

P% Hal#e
3>% 4rema jurisprudenciji Hal#enog vije@a, nejasna ili neprecizna optu1nica $ija manjkavost nije ispravljena na na$in da se optu1enom daju pravovremene, jasne i konzistentne in;ormacije, nanosi tetu optu1enom% Manjkavost mo1e #iti #ezazlena jedino ako se utvrdi da sposo#nost optu1enog da pripremi od#ranu nije #ila #itno naruena%*3, Kada se pravo optu1enog na pravi$no suEenje prekri na na$in da (u1ilatvo ne dostavi optu1enom adekvatnu in;ormaciju o pravnim i $injeni$nim razlozima za optu1#e protiv njega, osuda nije mogu@a%**+ (eret dokazivanja u 1al#enom postupku da je od#rana optu1enog #ila naruena za vrijeme suEenja zavisi od toga da li je navedena manjkavost u optu1nici po prvi puta pomenuta u 1al#enom postupku% Kada se osuEena oso#a tek u 1al#enom postupku pozove na manjkavu optu1nicu, onCona snosi teret dokazivanja pred Hal#enim vije@em da je njegovaCnjena sposo#nost da pripremi od#ranu #ila materijalno naruena z#og nedovoljne o#avijetenosti% MeEutim, ako se optu1eni u prethodnoj ;azi postupka pozove na neupu@enost pred pretresnim vije@em, teret dokazivanja u 1al#enom postupku da sposo#nost optu1enog da pripremi od#ranu nije #ila #itno naruena snosi tu1ilac%**3

,#% " andard koji se primjenjuje na injenine pogreke

3A% 4rilikom razmatranja navoda od#rane u 1al#enom postupku u vezi sa $injeni$nim pogrekama, Hal#eno vije@e @e utvrEivati da li niti jedan razuman presuditelj o $injenicama nije mogao donijeti presudu o krivici izvan razumne sumnje%*** Isti standard se primjenjuje na 1al#e tu1ilatva na oslo#aEaju@e presude% **5 Standard $injeni$ne pogreke z#og koje dolazi do pogrene primjene prava primjenjuje se donekle druga$ije na 1al#u tu1ilatva na oslo#aEaju@u presudu u odnosu na 1al#u od#rane na osuEuju@u presudu% Bptu1eni mora pokazati da $injeni$ne pogreke pretresnog vije@a stvaraju razumnu sumnju u njegovu krivicu% (u1ilatvo mora pokazati da je, kada se u o#zir uzmu sve $injeni$ne pogreke koje je po$inilo pretresno vije@e, sva razumna sumnja u krivicu optu1enog eliminirana%**7 Hal#eno vije@e primjenjuje isti standard razumnosti na navodne $injeni$ne pogreke #ez o#zira da li je $injeni$ni zaklju$k #io zasnovan na direktnim ili indirektnim dokazima%**? 4rilikom utvrEivanja da li je zaklju$ak pretresnog vije@a #io takav zaklju$ak do kojeg niti jedan presuditelj o $injenicama nije mogao do@i, Hal#eno vije@e [ne@e olako zadirati u $injeni$ne zaklju$ke pretresnog vije@a[%**9 Bvo pravilo zasniva se na premisi da je zadatak sasluanja, ocjene i vaganja dokaza koji su izneseni na suEenju primarno zadatak pretresnog vije@a, $iji se $injeni$ni zaklju$ci moraju uva1avati% edino kada dokaze na koje se pretresno
Vidi npr% presudu Hal#enog vije@a u predmetu #imi, par% *7M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ;upre,ki i drugi, par% 3**% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu 7aletili i Eartino i, par% *9M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ; o)ka i drugi, par% 55% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu #imi, par% *?M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ; o)ka i drugi, par% 5?% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu ;upre,ki i drugi, par% 5+ <pomenut u presudi Hal#enog vije@a u predmetu >lagoje i i Hoki, par% ,=M presuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% 35M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% ,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% 3+M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ; o)ka i drugi, par% 3AM presuda Hal#enog vije@a u predmetu ;ordi i Derkez, par% 3AM presuda Hal#enog vije@a u predmetu >la,ki, par% 39M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Dele.ii, par% 75?M presuda Hal#enog vije@a u predmetu :urund!ija, par% 5>M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Alekso ski, par% 95M presuda Hal#enog vije@a u predmetu 3adi, par% 97% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >lagoje i i Hoki, par% ,% I.id.1 par% ,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% 37% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >lagoje i i Hoki, par% **9M presuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% 35M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% ,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% **+M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Dele.ii, par% 7?A% Sli$no tome, vrsta dokaza, da li su direktni ili indirektni, nije relevantna za standard dokazivanja na suEenju, gdje se optu1eni mo1e proglasiti krivim za odreEeno krivi$no djelo samo ako tu1ilatvo doka1e svaki element tog krivi$nog djela i relevantni o#lik odgovornosti van razumne sumnje% Vidi presudu Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% *3,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Dele.ii, par% 7?A% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >lagoje i i Hoki, par% ,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% ,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% 3+M presuda Hal#enog vije@a u predmetu :urund!ija, par% 5>, u vezi sa presudom Hal#enog vije@a u predmetu 3adi, par% 97M takoEer vidi presudu Hal#enog vije@a u predmetu ; o)ka i drugi1 par% 3,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ;rnojelac, par% 33M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Alekso ski, par% 95M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Cimaj, par% 3*M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Kad!ihasano i, par% 3+%

3,%

*3, **+ **3 ***

**5 **7 **?

**9

357

A. #tandardi za razmatranje !al.i

vije@e oslonilo ne #i mogao da prihvati niti jedan razuman presuditelj o $injenicama, ili kada je ocjena dokaza [u potpunosti pogrena[, Hal#eno vije@e mo1e zaklju$ak pretresnog vije@a zamijeniti vlastitim%**> *+% U 1al#enom postupku, strana u postupku ne smije samo ponavljati argumente koji nisu imali uspjeha na suEenju, osim ako strana u postupku mo1e pokazati da je od#ijanje tih argumenata od strane pretresnog vije@a predstavljalo pogreku koja je dovoljno oz#iljna da zahtijeva intervenciju Hal#enog vije@a% **A Hal#eno vije@e mo1e odmah od#aciti argument i ne mora ga razmatrati u meritumu ako isti ne mo1e dovesti do ponitenja ili preina$enja po#ijane presude%**,

.#
*3%

"amozas upanje u 6albenom pos upku

4ravo na samozastupanje u 1al#enom postupku po prvi <i do sada jedini= puta je razmatrano u predmetu ;raji,nik%*5+ 4rije 1al#e je Krajinik spomenuo namjeru da sam se#e zastupa u 1al#enom postupku%*53 Iako je Hal#eno vije@e smatralo da je samozastupanje u 1al#enom postupku [slo1en i delikatan posao[, zaklju$ilo je da nije te1e <a mo1da je i lake= od samozastupanja u prvostepenom postupku% B#je ;aze uklju$uju komplicirana $injeni$na i pravna pitanja, te iziskuju poznavanje velikog #roja procesnih pravila% Kod utvrEivanja spornih pitanja, Hal#eno vije@e shvata da [okrivljenoj oso#i samozastupanje mo1da nikad ne mo1e koristiti, niti na suEenju niti u 1al#enom postupku[, ali napominje da optu1eni ili strana koja je podnijela 1al#u [posjeduje to temeljno pravo da se sama #rani u postupku koji se vodi pred MKS !om[%*5* Bsnova o#razlo1enja Hal#enog vije@a nalazi se u tekstu Statuta Suda, *55 kojim se priznaje pravo optu1enom [da se #rani li$no ili uz pomo@ advokata kojeg sam iza#ere[,*57 i gdje se ne pravi razlika izmeEu suEenja i 1al#enog postupka u predmetu%*5? Kod odlu$ivanja, Hal#eno vije@e dalo je istu kvali;ikaciju prava na samozastupanje koja se primjenjuje u prvostepenom postupku% 4ravo na samozastupanje mo1e se ukinuti i advokat imenovati 1aliocu koji sam se#e zastupa, a koji u velikoj mjeri i uporno opstruira pravilno i ekspeditivno voEenje 1al#enog postupka%*59
4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >lagoje i i Hoki, par% ,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% 37M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% ,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% 3+M presuda Hal#enog vije@a u predmetu ; o)ka i drugi, par% 3,M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Cimaj, par% 3*M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Kad!ihasano i, par% 33, u kojem se citira presuda Hal#enog vije@a u predmetu ;upre,ki i drugi, par% 5+M takoEer vidi presudu Hal#enog vije@a u predmetu ;ordi i Derkez, par% 3,, ;n% 33M presuda Hal#enog vije@a u predmetu >la,ki, par% 3>!3A% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >lagoje i i Hoki, par% 3+M presuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% 39M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% 3+M presuda Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% 33M tako$er idi presudu Hal#enog vije@a u predmetu >la,ki, par% 35% 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu >lagoje i i Hoki, par% 3+M presuda Hal#enog vije@a u predmetu >r$anin, par% 39M presuda Hal#enog vije@a u predmetu Bali, par% 3+M presuda Hal#enog vije@a u predmetu #taki, par% 33% 3u!ilac proti Eom)ila ;raji,nika, I(!++!5,!2, Bdluka po zahtjevu Mom$ila Krajinika da se sam zastupa, po podnescima #ranioca u vezi s imenovanjem amicus curiae i zahtjevu (u1ilatva od 39% ;e#ruara *++>%, 33% maj *++>% <[Bdluka po zahtjevu Krajinika za samozastupanje[=% 3u!ilac proti Eom)ila ;raji,nika, I(!++!5,!2, Dahtjev kojim se tra1i preispitivanje odluka Sekretarijata o imenovanju #ranioca, *>% decem#ar *++9%, 2neks 2, str% *% Bdluka po zahtjevu Krajinika za samozastupanje, par% 33M takoEer vidi 3u!ilac proti #lo.odana Eilo,e ia, predmet #r% I(!+*!?7!2R>5%>, Bdluka po interlokutornoj 1al#i na Bdluku 4retresnog vije@a o dodjeli #ranioca, 3% novem#ar *++7%, par% 33, gdje je Hal#eno vije@e konstatiralo- [(vorci Statuta o$igledno su pravo na samozastupanje sagledavali kao nu1ni kamen temeljac pravde, stavivi ga strukturno u istu ravan s pravom okrivljenog da uti, da ispita ili da se u njegovo ime ispitaju svjedoci koji ga terete, da mu se sudi #ez nepotre#nog odgaEanja, pa i da tra1i da mu se dodijeli pravni zastupnik ako za to nema dovoljno sredstava%[ Vije@e je takoEer zaklju$ilo da [coeptu1eni pred ovim Sudom imaju prezumptivno pravo da sami se#e zastupaju #ez o#zira na presudu 4retresnog vije@a prema kojoj #i #ili u #oljoj situaciji da ih zastupa #ranilac[% Kl% *3 <7= <d=, Statut MKS !a% 3u!ilac proti #lo.odana Eilo,e ia, predmet #r% I(!+*!?7!2R>5%>, Bdluka po interlokutornoj 1al#i na Bdluku 4retresnog vije@a o dodjeli #ranioca, 3% novem#ar *++7%, par% 33% Bdluka po zahtjevu Krajinika za samozastupanje, par% 33% I.id., par% , i 35%

**>

**A **, *5+ *53 *5*

*55 *57 *5? *59

35?

P% Hal#e
**% Iako je Hal#eno vije@e dozvolilo Krajiniku da sam se#e zastupa, ne mora zna$iti da je priznavanje prava na samozastupanje u 1al#enom postupku odraz naj#olje prakse% 4oto neke zemlje 1al#u u krivi$nom predmetu smatraju tehni$kim pitanjem o kojem odlu$uje 1al#eni sud, uz pomo@ samo kolovanih pravnika, to pitanje se ne mora ni postaviti% MeEutim, kada se to pitanje pokrene, zadatak pred 1aliocem koji sam se#e zastupa mogao #i #iti zastrauju@i, a u$inak samozastupanja mogao #i #iti izrazito velik teret ne samo za Hal#eno vije@e ve@ i za sud u cjelini% 4rema tome, svrha ovog dijela je da naglasi da u$inak koji samozastupanje ima na resurse Suda, kao to je opisano u dijelu ovog priru$nika o upravljanju suEenjima, takoEer postoji i u 1al#enom postupku% 4ro#lemi uklju$uju potre#u za prevodom, to mo1e negativno utjecati na du1inu 1al#enog postupka% 4odnoenje podnesaka po 1al#i ne mo1e po$eti prije nego to se prvostepena presuda prevede na jezik koji podnosilac 1al#e razumije% 4ored toga, podnesci 1alioca koji zastupa sam se#e moraju se prevesti na jedan od radnih jezika Suda, dok se podnesci respondenta kao i svi sudski nalozi ili odluke moraju prevesti na jezik koji razumije 1alilac koji sam se#e zastupa% 4roces prevoEenja zna$ajno usporava prvostepeni postupak% Kao to je pokazalo iskustvo s predmetom Krajinik, 1al#eni postupak u kojem 1alilac sam se#e zastupa mo1e postati jo kompleksniji z#og nekolicine ;aktora% 4rvo, dok se 1alilac koji sam se#e zastupa mora upozoriti da mora prihvatiti odgovornost za nedostatke koji se javljaju kao rezultat samozastupanja, Hal#eno vije@e mora osigurati pravi$nost 1al#enog postupka% U predmetu Krajinik, a imaju@i u vidu ovo ovlatenje da ukine takvo pravo, Hal#eno vije@e je odlu$ilo da imenuje amicus curiae%*5> Uloga amicus curiae u 1al#enom postupku, a u skladu s odlukom o zahtjevu Krajinika za samozastupanje, ne uklju$uje provoEenje novih istraga o $injenicama, ve@ je ograni$ena na iznoenje osnova 1al#e uz zahtjev za ponitenje osuda ili za smanjenje kazne, te na po#ijanje 1al#enih osnova tu1ilatva% *5A Amicus curiae, kao prijatelj Suda, poma1e Sudu neovisno od 1alioca koji sam se#e zastupa, i ne smatra se stranom u postupku% *5, U tom smislu, ne postoji o#aveza Hal#enog vije@a da razmatra argumente amicus curiae1 ali @e to uraditi kada [interesi pravde nala1u da Hal#eno vije@e proprio motu razmotri pitanja koja nisu navedena ni u 1al#i c1aliocae ni u njegovom odgovoru na 1al#u tu1ioca[%*7+ D#og kompleksnosti pravnih pitanja navedenih u 1al#i g% Krajinika, i na zahtjev g% Krajinika u kasnijoj ;azi postupka 1al#e, Hal#eno vije@e ga je ovlastilo da anga1ira #ranioca u ograni$enu svrhu dostavljanja podnesaka po pitanju udru1enog zlo$ina$kog poduhvata, o#lasti u kojoj je amicus curiae ve@ iznosio argumente%*73 Razlog ove odluke je zahtjev da postupak 1al#e #ude pravi$an% Hal#eno vije@e smatralo je da #i pitanje udru1enog zlo$ina$kog poduhvata [moglo da #ude suvie slo1eno da #i ga mogao savladati neko ko nije pravnik[, da se podnositelju 1al#e mora pru1iti [mogu@nost da iznese najuvjerljivije mogu@e argumente[, te da imenovani #ranilac mo1e iznijeti argumente podnositelja 1al#e u vezi s ovim kompleksnim pitanjem%*7* Kako #i se ograni$io rizik od kanjenja, ponavljanja i komplikacija z#og ove situacije, Hal#eno vije@e je utvrdilo parametre za zastupanje #ranioca% Konkretno, Hal#eno vije@e uvelo je strogi raspored podnoenja podnesaka kako #i se sprije$ili nepotre#no dugi ili vremenski zahtjevni zahtjevi% 4otom je odlu$ilo da @e u slu$aju protivrje$nosti izmeEu zahtjeva amicus curiae i #ranioca, procesuirati samo argumente ovog drugog, smatraju@i da zastupa stavove svog klijenta, te je tra1ilo da se precizno izjasni o tome koje argumente amicus

*5%

*7%

*5> *5A *5, *7+ *73 *7*

Bdluka po zahtjevu Krajinika za samozastupanje, par% 3A% Bvo pitanje takoEer je #ilo predmet oz#iljne rasprave% Vidi 4rotivno miljenje suca 4ocara uz Bdluku o Krajinikovom zahtjevu za samozastupanje% Bdluka po zahtjevu Krajinika za samozastupanje, par% 3,% I.id.1 par% ,!*+% I.id.1 par% *+% Bdluka po zahtjevu Mom$ila Krajinika da se ponovno zaka1e statusna kon;erencija i odo#ri pristupanje 2lana 8ershoXitza, *A% ;e#ruar *++A% I.id.1 par% ,%

359

>. #amozastupanje u !al.enom postupku

curiae prihvata, a koje argumente od#ija% Hal#eno vije@e takoEer je odlu$ilo podnesak #ranioca prihvatiti kao dodatni podnesak 1alioca%*75 *?% Kompleksni proces koji je nastao kao rezultat zahtjeva za samozastupanje u postupku 1al#e na presudu u ovom predmetu pokazuje teko@u dovoEenja u ravnote1u prava na samozastupanje za vrijeme 1al#enog postupka i op@e o#aveze da se osigura pravi$nost 1al#enog postupka%

C#

Pred6albeni pos upak

C#$ Pojedinane uloge pred6albenog su)a i pred6albeni pos upak Dalbenog vije>a
*9% 8ok pretpretresni sudac i ostali suci u pretpretresnom postupku ne moraju #iti $lanovi pretresnog sudskog vije@a, suci Hal#enog vije@a op@enito ostaju u predmetu od trenutka podnoenja o#avijesti o 1al#i do donoenja presude Hal#enog vije@a% Kada je sudac koji predsjedava Hal#enim vije@em $lan 1al#enog sudskog vije@a u konkretnoj 1al#i, on ili ona automatski predsjedava tim sudskim vije@em i mo1e odrediti se#e da slu1i kao pred1al#eni sudac u predmetu ili odrediti nekog drugog $lana sudskog vije@a u tu svrhu% S druge strane, kada sudac koji predsjedava Hal#enim vije@em nije $lan 1al#enog sudskog vije@a, suci koji $ine vije@e mogu iza#rati predsjedavaju@eg suca u tom predmetu, koji je takoEer i pred1al#eni sudac% Hal#e na presude stvaraju ogroman posao u pred1al#enoj ;azi% Na ;ormalnom nivou, 4ravilnik de;inira o#avezu odr1avanja statusne kon;erencije #arem svakih sto dvadeset dana kako #i se omogu@ilo oso#i u pritvoru koja $eka 1al#u da pokrene pitanja u vezi sa njegovim ili njenim pritvorom, uklju$uju@i pitanja vezana za mentalno i ;izi$ko stanje%*77 U praksi, statusna kon;erencija takoEer omogu@ava diskusiju o statusu predmeta i e;ikasno rjeavanje procesnih pitanja koja pokrenu strane u postupku% 4red1al#eni sudac zadu1en je za koordinaciju svih aktivnosti vezanih za pred1al#ene zahtjeve koji su podneseni prije otvaranja 1al#enog postupka% Kada ti zahtjevi ne ulaze u sutinu 1al#e, pred1al#eni sudac ima ovlasti da ih rjeava% Kada zahtjevi ulaze u sutinu 1al#e, pred1al#eni sudac preuzima odgovornost izrade radne verzije nalogaCodluke, koje @e usvojiti cijelo sudsko vije@e% Dahtjevi koji se rjeavaju u pred1al#enoj ;azi odnose se, izmeEu ostalog, na podnoenje 1al#enih podnesaka, tj% na zahtjeve za produ1avanje roka i ograni$enje rije$iM #risanje odreEenih dijelova podnesakaM dodavanjeCpovla$enjeCmodi;iciranje 1al#enih osnovaM iznoenje dodatnih dokazaM zahtjeve za ;orenzi$ke eksperteM zahtjeve za mjere osiguranja, zahtjeve strana u postupku iz drugih predmeta <pred sudom ili drugim jurisdikcijama= za pristup povjerljivom materijalu u predmetu po 1al#iM te na pitanja vezana za pritvor% 2ktivnosti u pred1al#enoj ;azi variraju od predmeta do predmeta, ali mogu #iti izuzetno vremenski zahtjevne i mogu o#uhvatati naro$ito kompleksna pitanja%

*>%

*A%

*,%

C#- /siguravanje razumnog rajanja podnoenja podnesaka

5+% Va1an aspekt pred1al#ene ;aze postupka je osiguranje podnoenja svih podnesaka% Svaka 1al#a pred Hal#enim sudom MKS !a uklju$uje o#avijest o 1al#i, 1al#eni podnesak, podnesak respondenta i repliku na podnesak respondenta% U jednom predmetu mo1e #iti onoliko 1al#i koliko ima strana u postupku% (u1ilatvo je o#i$no ulagalo 1al#e na oslo#aEaju@e presude, dok je od#rana ulagala 1al#e na ve@inu osuEuju@ih presuda%
I.id.1 par% 3+!33% Vidi 4ravilo 9?.is 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a%

*75 *77

35>

P% Hal#e
53% 4ravilnik predviEa da podnoenje 1al#enih podnesaka mora #iti gotovo najkasnije 39+ dana od dana izricanja presude pretresnog vije@a <odnosno 3++ dana u slu$aju 1al#e koja se odnosi samo na visinu kazne=% *7? Hal#eno vije@e mo1e dozvoliti produ1enje roka, i u praksi je to $est slu$aj, ako se za to predo$e do#ri razlozi, a u skladu sa 4ravilnikom i Uputstvom o postupku za podnoenje pismenih podnesaka%*79 4rodu1enje roka generalno se odo#rava iz dva razloga% 4rvi razlog je kada optu1eni odlu$i da promijeni glavnog #ranioca za vrijeme 1al#enog postupka% Kada do promjene doEe u kasnijoj ;azi 1al#enog postupka, povremeno #i se odlukom novom #raniocu dozvoljavala dopuna postoje@ih podnesaka% 8rugo, produ1enje roka rutinski se odo#rava kada od#rana zahtijeva da se presuda pretresnog vije@a, odnosno podnesci po 1al#i, prevedu na drugi radni jezik Suda <engleski ili ;rancuski=, ili na #osanskiChrvatskiCsrpski jezik, kako #i optu1eni mogao razumjeti presudu pretresnog vije@a i adekvatno postupiti po 1al#i% 4raksa MKS !a varira u ovom drugom slu$aju% Kod nekih 1al#i,*7> raspored podnoenja podnesaka se pomjera dok se presuda ne prevede na #osanskiChrvatskiCsrpski jezik, nakon $ega se nastavlja ili normalnim ili u#rzanim tempom% Umjesto da se 1aliocu odo#rava odgoda u rasporedu podnoenja podnesaka dok ne primi presudu pretresnog vije@a na #osanskomChrvatskomCsrpskom jeziku, njemuCnjoj se umjesto toga mo1e omogu@iti da izmijeni o#avijest o 1al#i ili 1al#eni podnesak nakon to istu primi%*7A Bva praksa op@enito se smatra #oljom za e;ikasno upravljanje pred1al#enim postupkom% U pogledu rutinskih zahtjeva koji se ti$u produ1enja rokova ili ograni$enog #roja rije$i, relevantna prakti$na smjernica MKS !a izmijenjena je na na$in da je omogu@eno pred1al#enom sucu da rjeava te zahtjeve #ez sasluanja druge strane osim kada sudac smatra da postoji rizik da @e druga strana time #iti ote@ena% 4reporu$uje se da Vije@e kontaktira advokata druge strane kako #i ispitalo da li onCona namjerava da odgovori iCili po#ija zahtjev, $ime @e se iz#je@i situacija gdje @e druga strana potroiti resurse u pripremanju odgovora, da #i saznala da je pred1al#eni sudac ve@ rijeio zahtjev%

5*%

C#% 1oda ni dokazi po 6albi

55% 4rihvatanje dodatnih dokaza po 1al#i de;inirano je 4ravilnikom%*7, Kako #i #io uspjean, podnositelj zahtjeva mora pokazati da mu dodatni dokazi nisu #ili na raspolaganju ni u kom o#liku, odnosno da ih uz du1nu pa1nju nije #ilo mogu@e otkriti% 4rilikom utvrEivanja raspolo1ivosti na suEenju, Hal#eno vije@e razmatra da li je strana koja predla1e dokaze pokazala nastojanje da adekvatno iskoristi sve mehanizme zatite i prinude, koji su dostupni u skladu sa Statutom i 4ravilnikom, da iznese dokaze pred pretresno vije@e% 4odnositelj zahtjeva takoEer mora pokazati da su predlo1eni dokazi i relevantni za materijalno pitanje i vjerodostojni, te da su isti mogli #iti odlu$uju@i ;aktor kod odlu$ivanja prvostepenog suda% 4ored toga, jurisprudencija MKS !a je utvrdila da, kada su dokazi relevantni i vjerodostojni, a #ili su dostupni na suEenju, ili su se mogli otkriti uz du1nu pa1nju, Hal#eno vije@e jo uvijek mo1e odo#riti njihovo prihva@anje po 1al#i, pod uvjetom da podnositelj zahtjeva poka1e da .i njihovo isklju$ivanje dovelo do neostvarenja pravde% 8rugim rije$ima, mora se pokazati da .i dodatni dokazi utjecali na presudu da su se razmatrali na suEenju%*?+
Vidi pravila 3+A, 333, 33* i 335 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a% Bgrani$enja vezana za #roj rije$i takoEer su de;inirana u Uputstvu o du1ini podnesaka i zahtjeva <I(-3A7CRev% *=% Vidi 4ravilo 3*> 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a o pomjeranju rokova i 4ravilo 339 4ravilnika o postupku i dokazima MeEunarodnog krivi$nog suda za Ruandu% Vidi npr% Erk,i i drugi, 8% Miloevi@% (akve prakse naravno nema u predmetima gdje optu1eni sam se#e zastupa% Vidi 4ravilo 33? 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a% 3u!ilac proti 8amusha Karadinaja i drugih, predmet #r% I(!+7!A7!2R9?%*, Bdluka po zahtjevu Gahi /rahimaja za iznoenje dodatnih dokaza u skladu sa 4ravilom 33?, 5% mart *++9%, par% 33M 3u!ilac proti Ho ice #tani,ia i :ranka #imato ia, predmet #r% I(!+5!9,!2R9?%3 i I(!+5!9,! 2R9?%*, Bdluka po mol#i (u1ilatva da na osnovu 4ravila 33? predo$i dodatne dokaze u vezi sa 1al#om protiv privremenog putanja na slo#odu, 33% novem#ar *++7%, par% 7!>M 3u!ilac proti 3ihomira >la,kia, predmet #r% I(!,?!37!2, Bdluka o dokazima, 53% okto#ar *++5%, str 5M 3u!ilac proti 8adisla a ;rstia, predmet #r% I(!,A!55!2, Bdluka po zahtjevima za prihvatanje dodatnih dokaza u 1al#enom postupku, ?% avgust *++5%, str% 7%

*7? *79 *7> *7A *7, *?+

35A

2. Pred!al.eni postupak
57% U skladu sa praksom MKS !a, prvo#itno je postojala o#aveza da se zahtjevi za prihvatanje dodatnih dokaza dostave $im se dokazi otkriju% Bva praksa je rezultirala #rojnim zahtjevima u nekim predmetima, te je pru1ala izgovor za zahtijevanje produ1enja roka za podnoenje 1al#enih podnesaka% Na temelju preporuke Radne grupe za u#rzanje 1al#enog postupka, 4ravilo je izmijenjeno u smislu da se produ1io rok za podnoenje takvih zahtjeva na [najkasnije trideset dana od datuma podnoenja replike na podnesak, izuzev ako se navede do#ar razlog ili, nakon rasprave po 1al#i, poka1u uvjerljivi razlozi, za odgodu[% Bva izmjena polu$ila je o$ekivane pozitivne e;ekte u smislu da se ograni$io #roj zahtjeva za prihvatanje dodatnih dokaza Hal#enom vije@u, omogu@avaju@i mu da rjeava te zahtjeve na temelju prethodne analize presude pretresnog vije@a, 1al#enog osnova, te argumenata strana u postupku na koje su se pozvali u pripremi za 1al#eni postupak% Strana protiv koje je zahtjev usmjeren mo1e dostaviti materijal kojim @e po#ijati argumente druge strane, a stranama se dozvoljava da ulo1e dodatne podneske u vezi sa u$inkom dodatnih dokaza%

Predmet Blaki! Utje aj ar,iva na +albeni postupak

otvaranja

dr+avnog

5?%

59%

(eko@e koje postoje u pristupanju dokazima u ;azama istrage, pretpretresa i pretresa javljaju se i u 1al#enom postupku% 4ored toga, pozitivna rjeenja za te poteko@e, kao to je otvaranje dr1avnog arhiva nakon zavretka suEenja, mogu imati oz#iljne posljedice na 1al#eni postupak <vidi okvir s tekstom Predmet >la,ki: 6tjecaj ot aranja dr!a nog arhi a na !al.eni postupak=% D#og $injenice to su arhivi u ```````` a 4resuda Hal#enog vije@a u predmetu /laki@, par% *!9% regionu /alkana postali pristupa$ni tek nakon okon$anja znatnog #roja suEenja, Hal#eno vije@e #ilo je zatrpano zahtjevima za dostavljanje velike koli$ine dodatnog dokaznog materijala po 1al#i% Bvako neto mo1e se o$ekivati u dr1avama gdje suko# jo traje ili je tek zavrio%

Dinjenice u predmetu >la,ki odnose se na rijeme suko.a izme$u Kr atskog ijea o.rane <KV*= i ojske .osanskih Euslimana u dolini Ca, e u centralnoj >osni u periodu od maja 1--2. do januara 1--". Podnositelj !al.e1 3ihomir >la,ki1 .io je komandant oru!anih snaga KV*@a u centralnoj >osni kada su zlo)ini po)injeni. 5ana 3. marta 2000.1 Ial.eno ijee osudilo ga je i izreklo kaznu zat ora u trajanju od "% godina1 po de etnaest ta)aka optu!nice1 u ezi sa zlo)inima koji su po)injeni na tom podru)ju1 uklju)ujui te,ke po rede Iene skih kon encija iz 1-"-1 kr,enja zakona ili o.i)aja rato anja1 te zlo)ine proti )o je)nosti1 za nare$i anje zlo)ina i kao pretposta ljeni1 u skladu sa )lanom '<3= #tatuta. >la,ki je dosta io o.a ijest o !al.i 1'. marta 2000. * aj dugi !al.eni postupak .io je karakteristi)an po tome ,to je podnesen eliki .roj dodatnih dokaza. Izme$u ostalog1 o o ka,njenje desilo se z.og nedostatka suradnje 8epu.like Kr atske za rijeme su$enja1 te ka,njenja u ot aranju njenog arhi a1 ,to se desilo tek nakon smrti .i ,eg predsjednika :ranje 3u$mana1 10. decem.ra 1---.1 )ime su strane u postupku .ile sprije)ene da koriste te arhi ske materijale na su$enju. Aa rijeme !al.enog postupka1 !alilac je podnio )etiri zahtje a da se prih ati preko +000 strana materijala kao dodatni dokazi u !al.enom postupku. Pr i od o ih zahtje a za dodatne dokaze podnesen je 1-. januara 2001.1 a zadnji 12. maja 2003. 5ana 31. okto.ra 2002.1 Ial.eno ijee izdalo je nalog po pitanju pr a tri zahtje a1 smatrajui prih atlji im dio dodatnih dokaza. #aslu,a ,i usmene argumente o tome da li ti dokazi opra da a aju no o su$enje pred pretresnim ijeem1 po nekim ili s im ta)kama optu!nice1 Ial.eno ijee je omoguilo 3u!ila,t u da dosta i materijal kojim e po.ijati argumente druge strane.FFFF 7akon ,to je !alilac podnio )et rti i posljednji zahtje 1 a 3u!ila,t o s oje materijale1 Ial.eno ijee donijelo je odluku o dodatnim dokazima 31. okto.ra 2003. 6zimajui u o.zir okolnosti predmeta1 Vijee je smatralo da pono no su$enje nije opra dano. 6kupno 10+ dodatnih dokaza je na kraju prih aeno1 i saslu,ano je nekoliko s jedoka1 u dokaznom dijelu !al.enog postupka1 koji je odr!an od +. do 11. decem.ra 2003.1 nakon )ega su strane dale za r,nu rije).F

35,

P% Hal#e

1#
5>%

Priprema za 6albenu raspravu

Dadatak Hal#enog vije@a naro$ito je kompleksan z#og velikog #roja ;aktora, uklju$uju@i o#im 1al#enih predmeta, kompleksnost otvorenih pravnih pitanja, tendenciju strana da navode greke vezane za ve@inu $injeni$nih nalaza iz presude pretresnog vije@a $ak i kada ne ispunjavaju standard za 1al#e% /itno je re@i da se zadatak uslo1njava $injenicom da se u nekim presudama pretresnog vije@a ne navode konkretni $injeni$ni zaklju$ci u vezi sa svakim o#ilje1jem krivi$nog djela i svakim elementom o#lika odgovornosti, ili da se $injeni$ni zaklju$ci nisu organizirali prema konkretnim dogaEajima po ta$kama optu1nice% Uzimaju@i u o#zir ove kompleksnosti, MKS odlu$io je da #i #ilo korisno da se provede sistematska analiza svih aspekata 1al#e prije 1al#ene rasprave% Bvaj proces uklju$ivao je izradu memoranduma za svaku 1al#u u kojem #i se sumirali argumenti strana u postupku% Nakon ponovnog razmatranja, od ovog procesa se odustalo, jer se nije pokazao izrazito korisnim% Sud je potom usvojio praksu izrade [pripremnog dokumenta[ za 1al#enu raspravu, u kojem se analiziraju 1al#eni podnesci% 4ripremni dokument osmiljen je tako da skrene pa1nju sudaca na argumente koji #i se mogli od#aciti po kratkom postupku, te je sadr1avao sa1etak drugih argumenata i preporu$ene metode njihovog rjeavanja% 8okument je sadr1avao neophodno istra1ivanje kojim su se podr1avale preporuke autora, tj% pravne analize navodnih pravnih pogreaka i relevantne dijelove transkripata, dokazne predmete, itd%, koji su se odnosili na navodne $injeni$ne pogreke% Na taj na$in, sucima je osiguran relevantni materijal za odlu$ivanje u pitanjima po 1al#i% Kona$no, u pripremnom dokumentu identi;iciraju se dijelovi podnesaka strana koje tre#a pojasniti i pitanja koja #i suci mogli postaviti na raspravi, kao i aspekti 1al#e na koje #i suci 1eljeli da se strane naro$ito ;okusiraju u svojim usmenim izlaganjima% 4ripremni dokument izraEuje se koriste@i o#razac presude MKS !a i oslanjaju@i se na vodi$ za na$in izrade presude po 1al#i, kako #i se utedilo vrijeme za donoenje prve verzije presude% U praksi, predsjedavaju@i sudac distri#uira dokument ostalim $lanovima sudskog vije@a otprilike $etiri sedmice prije odr1avanja 1al#ene rasprave% Na ovaj na$in se omogu@ava sucima da najave da li 1ele da postave konkretna pitanja stranama prije rasprave, o#i$no kao dio ili prilog naloga o rasporedu za raspravu% 4ripremni dokument ima za svrhu da u potpunosti in;ormira suce o 1al#i i pomogne im i na raspravi i za vrijeme vije@anja% Bvim se ne sugerira da suci donose ili #i tre#ali donositi #rzoplete odluke prije sasluanja 1al#e% U stvari, pripremni dokument stavlja sudsko vije@e u naj#olji mogu@i polo1aj da maksimalno iskoriste argumente strana za vrijeme rasprave, i da slijedom toga optimiziraju upotre#u svojih resursa, da se ;okusiraju na naj#itnije dijelove 1al#e i da pripreme o#razlo1enu, jasnu i sa1etu presudu po 1al#i, u ;ormi koja je prihvatljiva za Sud% Bvim pristupom ne samo da se optimizira period izmeEu trenutka kada su svi podnesci dostavljeni i trenutka kada je Hal#eno vije@e u mogu@nosti da saslua 1al#u, rijeivi sva pred1al#ena pitanja, ve@ se i skra@uje vrijeme za donoenje presude po 1al#i% 4itanja koja se mogu postaviti nakon pregleda podnesaka strana u postupku kre@u se od zahtjeva stranama da uka1u na konkretne dokaze u spisu predmeta, da pojasne svoje pozicije u odnosu na konkretni pravni uvjet, ili da iznesu svoje miljenje o tome ta smatraju da #i #io adekvatan postupak koje #i Hal#eno vije@e provelo ako doEe do odreEenih zaklju$aka po 1al#i% 4rimjeri ovih pitanja mogu se na@i u nalogu o rasporedu izdanom u pripremi 1al#ene rasprave u 1al#enom predmetu *ri%*?3
3u!ilac proti 7asera *ria1 predmet #r% I(!+5!9A!2, 8opuna naloga kojim se zakazuje 1al#ena rasprava, 3+% mart *++A% <[Nalog o rasporedu u predmetu Bri@[=% Bvim pitanjima strane su zamoljene da, izmeEu ostalog- 3= identi;iciraju dokaze u spisu predmeta, ako ih ima, koji potkrepljuju ili opovrgavaju tvrdnju da jedna od oso#a podreEenih 1aliocu snosi krivi$nu odgovornostM i *= iznesu miljenje o tome ta smatraju adekvatnim pravcem djelovanja ako #i Hal#eno vije@e usvojilo 1al#u od#rane da 4retresno vije@e nije izvelo odgovaraju@e $injeni$ne zaklju$ke o

5A%

5,%

7+%

*?3

37+

0. Ial.ena raspra a

3#
73%

Dalbena rasprava
Hal#ena rasprava o#i$no traje jedan do dva dana u zavisnosti od #roja podnosilaca 1al#e% 4onekad joj prethodi dokazni postupak, a to zavisi od toga kako su rijeeni zahtjevi za prihvatanje dodatnih dokaza% Strane se podsje@aju na standard razmatranja 1al#i i mole se da #udu sa1eti i da iz#jegavaju puko ponavljanje onoga to su ve@ naveli u podnescima <ovaj podsjetnik sve se $e@e dostavlja stranama unaprijed, kao dio naloga o rasporedu ili dodatak nalogu=% Suci mogu postavljati stranama pitanja, a danas je praksa Hal#enog vije@a da dozvoli i osuEenim 1aliocima da se kratko o#rate Vije@u na kraju rasprave%

Predmet &ali! #avodi o "injeni"nim pogrekama

6 predmetu Bali1 Ial.eno ijee detaljno je razmatralo konkretan na od da je Pretresno ijee po)inilo )injeni)nu pogre,ku time ,to nije uzelo u razmatranje dokaze koji su mu .ili predo)eni. Ial.eno ijee smatralo je da je t rdnja podnosioca !al.e pogre,na i zasno ana na pogre,nom sh atanju standarda dokazi anja iz an razumne sumnje. Ial.eno ijee je potom samo na elo t rdnje koje spadaju u tu kategoriju. Par. 2(0. #li)no tome1 Bali t rdi u nekoliko na rata da Pretresno ijee ili nije uzelo u o.zir )injenicu da su se odile )este .or.e ili je ignoriralo akti nosti A>iK. * o je neta)no G Pretresno ijee )esto je pominjalo i razmatralo polo!aj snaga A>iK. Par. 2(1. #ljedee t rdnje tako$er su s rstane u kategoriju dokaza koje je razmatralo Pretresno ijee: <a= 3 rdnja da Pretresno ijee nije razmotrilo dokaze s jedoka od.rane 5unjia i ;unjadia ezano za incident snajperskog djelo anja .r. 10 i .r. (. Vijee je razmotrilo o e dokaze. <.= 3 rdnja da Pretresno ijee nije razmotrilo dokaze ezane za ojne cilje e na Alipa,inom Polju. Pretresno ijee je razmotrilo o e dokaze. <c= 3 rdnja da Pretresno ijee nije razmotrilo raspored snaga A>iK na podru)ju 5o.rinje. Vijee je o o razmotrilo. <d= 3 rdnja da je Pretresno ijee tre.alo razmotriti )injenicu da je granata u incidentu granatiranja .r. 2 udarila u nekoga. Pretresno ijee je upra o to razmotrilo.

5#
7*%

+ije>anje i izrada presude Dalbenog vije>a

Vije@anje o#i$no slijedi kratko nakon rasprave% Nakon vije@anja, predsjedavaju@i sudac nadgleda izradu radne verzije presude, modi;iciraju@i po potre#i pripremni dokument da #i isti sadr1avao nove in;ormacije sa 1al#ene rasprave, kao i proved#ene odluke koje su donijeli suci prilikom vije@anja o razli$itim spornim pitanjima iz 1al#i% Nacrt presude distri#uira se sudskom vije@u u najkra@em mogu@em roku kako #i se do#ili komentari% Mo1da se javi potre#a za dodatnim vije@anjem nakon to se distri#uira prva verzija presude iCili provede dodatno istra1ivanje% 4reporu$uje se stroga primjena standarda za razmatranje 1al#i% Kako #i se ograni$io o#im 1al#ene presude, u praksi se po kratkom postupku od#acuju argumenti, pa $ak i osnove, ako ne ispunjavaju standard% Hal#eno vije@e u tom smislu koristi razli$ite pristupe% Uz pomo@ jednog pristupa identi;icira se razlog z#og kojeg odreEena kategorija argumenata ne ispunjava standard i samo se navode argumenti strana koji spadaju u tu kategoriju, #ez daljnjeg o#razlo1enja% Ve@ su dati primjeri tendencije Hal#enog vije@a da po kratkom postupku od#acuje argumente ili osnove koji ne ispunjavaju standard za razmatranje 1al#i, $ija varijanta se mo1e na@i u presudi Hal#enog vije@a u predmetu Bali <vidi okvir s tekstom Predmet Bali: 7a odi o )injeni)nim pogre,kama=%
pravnim elementima koji su potre#ni za izricanje osuEuju@e presude prema $lanu ><5= StatutaM takoEer vidi 3u!ilac proti >lagoja #imia, predmet #r% I(!,?!+,!2, Nalog kojim se ponovno zakazuje 1al#eni pretres, +?% maj *++9%, kojom se o#je strane mole da 3= o#jasne do koje ;aze u suEenju se manjkava optu1nica mora popraviti da #i optu1eni #io pravovremeno o#avijeten o konkretnim optu1#ama protiv njega i $injenicama u osnovi tih optu1#i, kako #i mu se osiguralo vrijeme da pripremi svoju od#ranuM i *= omogu@e optu1enom da zauzme stav, ako #i Hal#eno vije@e zaklju$ilo da 1alilac nije #io o#avijeten o optu1#i za u$e@e u udru1enom zlo$ina$kom poduhvatu, o tome da li #i se njegova odgovornost mogla okarakterizirati kao neki drugi vid odgovornosti naveden u optu1nici, i ako je to slu$aj, da li #i elementi tog o#lika odgovornosti #ili ispunjeni na osnovu zaklju$aka presude 4retresnog vije@a%

75%

373

P% Hal#e
7% Nakon to se do#iju komentari sudaca, distri#uira se druga radna verzija koja sadr1i te komentare% Bvaj novi nacrt naglaava izmjene u prvom nacrtu, te ukazuje na dijelove za koje je potre#no dodatno vije@anje ili gdje nema jasne ve@ine% Nakon to se drugi put do#iju komentari sudaca, distri#uira se tre@a i o#i$no zadnja radna verzija prije potpisivanja% 6inalna ;aza procesa izrade takoEer mo1e uklju$ivati distri#uciju radne verzije izjava i odvojenih iCili protivnih miljenja, koji opet mogu iziskivati ;inalno korigiranje radne verzije presude% Kada se utvrdi datum donoenja presude, izdaje se i pohranjuje nalog o rasporedu kojim se strane u postupku in;ormiraju o tome% 4ripremi se sa1etak presude koju na javnoj raspravi pro$ita predsjedavaju@i sudac, u prisustvu sudskog vije@a i strana u postupku% Uvezani primjerci presude Hal#enog vije@a na jednom od radnih jezika Suda osigurani su za distri#uciju stranama na raspravi% U#rzo nakon presude, po1eljno je da Sud izda saop@enje za javnost na svim zvani$nim jezicima Suda% Bvo saop@enje tre#alo #i #iti lako razumljivo za sve koji nisu pravnici i tre#alo #i se ;okusirati na glavne aspekte presude% Saop@enja za javnost nakon donoenja presude o#i$no zajedno pripremaju vije@a i pres slu1#e%

;# Upravljanje in erloku ornim i drugim 6albama

77% Interlokutorne 1al#e su pose#ne 1al#e koje se podnose u ;azi prije pretresa ili na glavnom pretresu na odluke pretresnog vije@a, za razliku od 1al#i na presude pretresnog vije@a% U zavisnosti od njihove prirode, interlokutorne 1al#e mogu #iti vremenski zahtjevne i mogu utjecati na ukupno trajanje pretpretresne i pretresne ;aze postupka% U zavisnosti od njihovog #roja i o#ima, ove 1al#e mogu ograni$iti kapacitet Hal#enog vije@a da rjeava 1al#e na presude u razumnom roku% Stoga je va1no iz#je@i nepotre#ne interlokutorne 1al#e i usvojiti pristup rjeavanja onih 1al#i koji @e garantirati njihovo #rzo i pravi$no rjeavanje% U ranom pokuaju da se u#rza postupak na na$in da se uklone nemeritorne 1al#e, 4ravilnik je predvidio da strana koja ima namjeru podnijeti 1al#u mora podnijeti zahtjev kojim tra1i odo#renje za podnoenje 1al#e od strane sudskog vije@a koje $ine tri suca Hal#enog vije@a% 4ravila koja su se primjenjivala na interlokutorne 1al#e u to vrijeme ograni$avala su iste na sljede@e dvije situacije- <3= ako #i odluka koja je predmet 1al#e prouzrokovala takvu tetu strani u postupku koja tra1i odo#renje koja se ne #i mogla korigirati kona$nim rjeavanjem u postupku, uklju$uju@i 1al#eni postupak nakon izricanja presude iM <*= ako je pitanje u predlo1enoj 1al#i od op@e va1nosti za postupak pred Sudom ili za meEunarodno pravo op@enito% Ispostavilo se da je ta praksa kontraproduktivna jer se oslanjala na resurse Hal#enog vije@a prilikom odlu$ivanja da li se odo#renje tre#a dati, dok su se ti resursi mogli odmah i e;ikasnije usmjeriti na rjeavanje merituma 1al#e% 4ored toga, u vie navrata je zaklju$eno da je adekvatnije da kao ;ilter djeluje vije@e koje je donijelo osporavanu odluku, a ne Hal#eno vije@e, i da ono utvrdi koje odluke mogu #iti predmet interlokutorne 1al#e% Rana praksa je stoga iz#risana iz 4ravilnika nakon preporuke Radne grupe za u#rzanje 1al#enog postupka% Umjesto toga, uveden je sistem prema kojem odreEene 1al#e ne zahtijevaju, a odreEene 1al#e zahtijevaju, odo#renje pretresnog vije@a% Interlokutorne 1al#e koje ne zahtijevaju dozvolu vije@a uklju$uju 1al#e naodluke o podnescima kojima se osporava nadle1nost,*?* odluke koje se odnose na putanje na privremenu slo#odu,*?5 odluke Vije@a za prosljeEivanje predmeta,*?7 i
4ravilo >* </= <i=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 9? <8=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 33.is <I=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% U skladu s pravilom 33 .is 4ravilnika, Vije@e za ustupanje predmeta je nadle1no da odlu$i, nakon potvrEivanja optu1nice i otvaranja suEenja, na inicijativu samog Vije@a ili na zahtjev tu1ioca, da li predmet tre#a uputiti dr1avnim organima na suEenje u toj dr1avi%

7?%

*?* *?5 *?7

37*

B. 6pra ljanje interlokutornim i drugim !al.ama

79%

odluke u postupcima za nepotivanje suda%*?? Hal#e na sve druge odluke zahtijevaju odo#renje pretresnog vije@a% (u spadaju i 1al#e na odluke o preliminarnim podnescima, osim onih kojima se osporava nadle1nost <tj% u kojima se navode manjkavosti u ;ormi optu1nice, tra1i razdvajanje ta$aka optu1nice koje su spojene u jednu optu1nicu, ili tra1e odvojena suEenjaM ili podnoenje prigovora na od#ijanje zahtjeva za imenovanje advokata=, *?9 i 1al#e na odluke po podnescima osim <pretpretresnog= preliminarnog podneska% U ovom drugom slu$aju, pretresno vije@e mo1e izdati odo#renje ako se odluka ti$e pitanja koje #i [u znatnoj mjeri utjecalo na pravi$no i ekspeditivno voEenje postupka ili ishod suEenja, te ako #i, po miljenju pretresnog vije@a, promptno rjeenje Hal#enog vije@a moglo sutinski pospjeiti postupak%[*?> Hal#eno vije@e o#ustavilo je svoju raniju praksu izrade preliminarnog memoranduma koji je sadr1avao otvorena pitanja iz interlokutornih 1al#i i predlagao na$ine njihovog rjeavanja% U ve@ini slu$ajeva, nema potre#e pripremati takav memorandum% Nacrt odluke tre#ao #i sadr1avati dovoljno in;ormacija i, po potre#i, opcije ili za#iljeke suca koji distri#uira nacrt% Hal#ena vije@a MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju i MeEunarodnog krivi$nog suda za Ruandu pre;eriraju i uspjeno primjenjuju e;ikasniji pristup% Kim se zavri dostavljanje podnesaka, predsjedavaju@i sudac priprema i distri#uira nacrt odluke ostalim $lanovima sudskog vije@a% Nacrt odluke uklju$uje opcije ili za#iljeke po potre#i i $ini osnovu za komentare% Bvi komentari se potom ugraEuju i novi nacrt distri#uira na isti na$in kao to se $ini sa 1al#ama na presude% Interlokutorne 1al#e $esto se ula1u na odluke pretresnih vije@a u o#lastima gdje ona imaju diskreciono pravo odlu$ivanja% Kod takvih 1al#i, pitanje nije [da li je odluka ispravna, u smislu da se Hal#eno vije@e sla1e sa tom odlukom, ve@ da li je pretresno vije@e ispravno upotrije#ilo svoju diskreciju prilikom donoenja te odluke[% *?A Stoga, kada se po#ija diskreciona odluka, strana koja podnosi 1al#u mora pokazati da je pretresno vije@e po$inilo [evidentnu[ pogreku koja je prouzrokovala tetu toj strani%*?, Hal#eno vije@e @e ponititi diskrecionu odluku pretresnog vije@a samo ako utvrdi da je ona #ila [ <3= zasnovana na neta$nom tuma$enju meritornog pravaM <*= zasnovana na o$igledno neta$nom $injeni$nom zaklju$kuM ili <5= toliko nepravi$na ili nerazumna da se mo1e smatrati zloupotre#om diskrecionog prava 4retresnog vije@a%[*9+

7>%

7A%

<# Ubrzani 6albeni pos upak

7,% 4raksa koja je usmjerena na u#rzavanje postupka koji se odnosi na interlokutorne 1al#e, 1al#e na odluke o nepotivanju suda i 1al#e na odluke Vije@a za prosljeEivanje predmeta, sada je zastupljena u 4ravilniku Suda, po preporuci Radne grupe za u#rzanje 1al#enog postupka iz *++?% Kod takvih 1al#i, ova nova praksa odnosi se na koritenje u#rzanog 1al#enog postupka koji uklju$uje skra@en raspored podnoenja podnesaka i mogu@nost
4ravilo >> < =! <K=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo >* </= <ii=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo >5 </=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% Bdluka o spajanju u predmetu Eilo,e i, par% 7% Bdluka Hal#enog vije@a od A% decem#ra *++9%, par% 39M takoEer vidi Prli1 Bdluka o unakrsnom ispitivanju, str% 5, gdje se citira predmet Miloevi@1 Bdluka o spajanju, par% 7% (akoEer vidi i.id.1 par% ?!9M takoEer vidi Eilo,e i1 Bdluka o dodjeli #ranioca, par% 3+M Bdluka po interlokutornoj 1al#i Radivoja Mileti@a, par% 9 u kojem se citira predmet 3u!ilac proti Eie #tani,ia, predmet #r% I(!+7!>,!2R9?%3, Bdluka po interlokutornoj 1al#i (u1ilatva na odluku o privremenom putanju na slo#odu Mi@e Stanii@a, 3>% okto#ar *++?% <[Bdluka o privremenom putanju na slo#odu #tani,ia[=, par%1al#i 9% Radivoja Mileti@a, par% 9 i ;usnota 3>, u kojima se citira Bdluka o privremenom putanju na slo#odu #tani,ia1 Bdluka po interlokutornoj par. 9 i ;usnota 3+% Hal#eno vije@e takoEer @e razmotriti da li je 4retresno vije@e [pridalo zna$aj neva1nim i irelevantnim pitanjima, a propustilo da uzme u o#zir odnosno dovoljno uzme u o#zir relevantna pitanja%%%[ Eilo,e i1 Bdluka o spajanju predmeta, par% ?%

*?? *?9 *?> *?A *?,

*9+

375

P% Hal#e
rjeavanja 1al#i samo na osnovu pismenih podnesaka%*93 Skra@en raspored podnoenja podnesaka takoEer se primjenjuje na 1al#e na visinu kazne, koje su evidentno manje kompleksne i o#imne od drugih 1al#i na presude% U skladu s ovim skra@enim rasporedom podnoenja podnesaka, 1al#eni podnesak dostavlja se u roku od trideset dana od dostavljanja o#avijesti o 1al#i, podnesak respondenta podnosi se u roku od trideset dana od dostavljanja 1al#enog podneska, a replika na podnesak respondenta podnosi se u roku od deset dana od dostavljanja podneska respondenta%*9*

*93 *9*

4ravilo 339.is, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% Da razliku od sedamdeset i pet dana, $etrdeset dana i petnaest dana za svaku od radnji kod drugih 1al#i na presude <4ravila 333!335, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a=%

377

PI% 4reispitivanje
,# Pravni obrisi preispi ivanja####################################$04 .# Prak ina pi anja u vezi sa preispi ivanjem################$09 /%3 Nadle1no vije@e%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%37A /%* 4reliminarni pregled%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%37A /%5 4rakse i trendovi%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?+

3%

8a #i se iz#jeglo neostvarenje pravde tre#a omogu@iti razmatranje istinski novih $injenica koje izlaze na vidjelo nakon zavretka svih sudskih i 1al#enih postupaka% Uprkos naporima suda da ispita sve aspekte jednog predmeta tokom pretresa i 1al#e, #itne nove $injenice koje mogu utjecati na kona$nu presudu mogu se pojaviti nakon okon$anja predmeta, a mogu se pojaviti i iz dokaza koji su prihva@eni u kasnijem predmetu% Uz to, ne grekom stranaka, mogu@e je da #itni novi svjedoci #udu pronaEeni ili pristupe i da #itni novi dokumenti postanu dostupni iz prethodno nepristupa$nih arhiva ili dr1ava% Kao i u mnogim doma@im sudskim nadle1nostima, Statut i 4ravilnik MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju omogu@avaju postupak preispitivanja koja se razlikuje od o#i$nog 1al#enog procesa% gBvaj odjeljak ukratko iznosi pravne o#rise te procedure i opisuje kako Sud prakti$no provodi zahtjeve za preispitivanjeh% Sud jo nije odo#rio nijedan zahtjev za preispitivanje% Stoga, ne postoji praksa koja podr1ava takvo preispitivanje% Standard za odo#ravanje zahtjeva za preispitivanje uspostavlja ravnote1u izmeEu dva suprotna interesa% S jedne strane, osigurava kona$nost presude Suda% Iskustvo pokazuje da podnosioci ne oklijevaju da podnesu zahtjeve kojima tra1e da se ponovno vodi spor o pitanjima koja su kona$no odlu$ena po 1al#i, la1no ih prikazuju@i kao zahtjeve za [preispitivanje[%*95 8a #i se sprije$ilo mnotvo zahtjeva kojima se ne tra1i nita drugo nego druga 1al#a, test za preispitivanje je strog, i Sud ga je kruto primjenjivao <vidi okvir s tekstom 4redmet Iigi: sprje)a anje neoz.iljnih zahtje a za preispiti anje= S druge strane, postupci pred Sudom podrazumijevaju zna$ajne poteko@e kod pri#avljanja na vrijeme svih dokaza koji su #itni za predmet% Kao to je re$eno gore, predmeti Suda su veoma slo1eni i zahtijevaju dokaze vezane za mnotvo navodnih $injenica% Kesto $ak uklju$uju oso#e koje su #ile na visokim polo1ajima unutar vojne iCili politi$ke strukture% 4roces, koji je prije svega akuzatorni postupak, zahtijeva od stranaka da prikupe ogromnu koli$inu dokaza koja je nekada u isklju$ivom vlasnitvu dr1ava% S o#zirom na ograni$ene mehanizme za proved#u i ovlasti za pretragu i zapljenu Suda, strane se uglavnom oslanjaju na saradnju dr1ava za otkrivanje materijala koji #i podr1ali njihove slu$ajeve% Ipak, politi$ka klima u dr1avi mo1da ne@e dopustiti otkrivanje tra1enog materijala dok se ne zavri suEenje u predmetu% 4reispitivanje osigurava da takav materijal, kada su svi kriteriji ispunjeni, ne@e #iti isklju$en iz procesa pronala1enja $injenica i da @e se tako sprije$iti potencijalno neostvarenje pravde <vidi okvir s tekstom Predmet >la,ki G nedostupnost elikih koli)ina dokaza z.og nedostatka saradnje dr!a e= <vidi Bdluku o preispitivanju u predmetu Iigi, koja pokazuje stvaranje ravnote1e izmeEu ova dva interesa% U toj odluci, Hal#eno vije@e odstupilo je od svog prijanjeg stajalita iz predmeta Dele.ii da, pored preispitivanja, postoji mogu@nost [ponovnog razmatranja[ presuda*97=%

*%

5%

*95 *97

Vidi 3u!ilac proti Aorana Iigia1 poznatog i kao ?Iiga[, #roj predmeta I(!,A!5+C3!R%*, Bdluka o zahtjevu Dorana Higi@a za preispitivanje prema pravilu 33,, *?% august *++9% <[Bdluka Iigi *?% august *++9%[=, par% 3+% 3u!ilac proti Adra ka Eucia1 Kazima 5elia i 0sada Cand!e, #roj predmeta I(!,9!*3!2.is, 4resuda o 1al#i na kaznu, A% april *++5% par% 7,!?5%

37?

PI% 4reispitivanje

,#
7%

Pravni obrisi preispi ivanja

?%

4rema $lanu *9 Statuta i pravilima 33, i 3*+, 6 predmetu Iigi1 Ial.eno ijee je sprije)ilo pono no preispitivanje je mogu@e kadapodno,enje neoz.iljnih zahtje a za preispiti anje1 smatrajui to zloupotre.om postupaka Ial.enog ijea1 i upozorilo na mogue postoji nova $injenicaM sankcije: nova $injenica nije #ila poznata pokreta$koj * o je trei zahtje koji je Iigi podnio Ial.enom ijeu iznosei strani u vrijeme prvo#itnog postupkaM neosno ane i neoz.iljne t rdnje u ezi s integritetom presude neuspjeh u otkrivanju nove $injenice nije Ial.enog ijea proti njega. Pr i1 zahtje za preispiti anje osude uzrokovan nedostatkom du1ne pa1nje Ial.enog ijea1 progla,en je neoz.iljnim1 a drugi1 podno,enje pokreta$ke straneM i mi,ljenja da mu je uskraeno pra i)no su$enje z.og gre,aka koje nova $injenica je mogla #iti odlu$uju@i ;aktor u je napra io .ranilac koji mu je dodijeljen1 od.a)en je kao neosno an. prvo#itnoj odluci%*9? 3ako$er1 njego zahtje za preispiti anje presude Ial.enog ijea 4ojam [nova $injenica[ odnosi se na dokazne je u potpunosti .ez osno e. 7adalje1 drski neistiniti na odi koje in;ormacije koje podr1avaju $injenicu koja nije je Iigi iznosio u ezi sa sa!etkom optu!.i i na odnim poku,ajima #ila sporna tokom suEenja i 1al#enog 3u!ila,t a da ga sakriju od njega1 nadma,uju neoz.iljnost i postupka,*99 za razliku od novih in;ormacija koje predsta ljaju zloupotre.u postupaka Ial.enog ijea. Iigi .i o o su $isto $injeni$ne prirode% Na primjer, u tre.ao sh atiti kao oz.iljno upozorenje Ial.enog ijea da e s aki .udui poku,aj da pred Ial.eno ijee iznese sli)ne Bdluci za preispitivanje 8eli@ Hal#eno vije@e neosno ane zahtje e rezultirati time da e Ial.eno ijee nije dozvolilo preispitivanje zasnovano na izjavi nametnuti oz.iljne sankcije.F novog svjedoka da je 1rtvu zatvoreni$kog ```````` logora, prije nego je napadnuta, druga oso#a a Predmet Iigi *?% august *++9% Bdluka, paragra; 3+% koja nije optu1enik izvukla iz kolone zatvorenika% 4oto su dva svjedoka na suEenju prepoznala optu1enog kao oso#u koja je izvukla 1rtvu iz kolone, i poto je optu1eni tada osporavao njihovo svjedo$enje, izjava novog svjedoka je #ila samo dodatni dokaz i nije predstavljala novu $injenicu% 4oto in;ormacija mora #iti idokazna[ po prirodi, pravna pitanja ne ispunjavaju uvjete [nove $injenice[% *9> Uvjet da $injenica [nije #ila sporna[ tokom postupaka zna$i da nije smjela #iti meEu ;aktorima koje je odlu$uju@e tijelo moglo uzeti u o#zir prilikom donoenja presude%*9A U sutini, pokreta$ka strana mora pokazati da vije@e nije znalo za $injenicu prilikom donoenja odluke%*9, Ketiri kriterija za odo#ravanje preispitivanja su kumulativna, to zna$i da svi moraju #iti ispunjeni da #i preispitivanje #ilo odo#reno% MeEutim, u potpuno iznimnim okolnostima, preispitivanje mo1e #iti odo#reno $ak i ako je nova $injenica #ila poznata pokreta$koj strani u vrijeme prvo#itnog postupka ili ako nije
Bvaj test je jednoo#razno i dosljedno primjenjivan kod svih va1nih odluka o preispitivanju% Vidi 3u!ilac proti 3ihomira >la,kia, #roj predmeta I(!,?!37!R, Bdluka o zahtjevu tu1ioca za preispitivanje ili ponovno razmatranje, *5% novem#ar *++9% <[Bdluka o preispitivanju >la,ki[=, par% >M (u1ilac protiv Ela$e 8adia, #roj predmeta I(!,A!5+C3!R%3, Bdluka o zahtjevu od#rane za preispitivanje, 53% okto#ar *++9% < avna redigirana verzija= <[Bdluka o preispitivanju 8adi[=, par% 3+M Bdluka Iigi *?% august *++9, par% AM 3u!ilac proti 5rage Hosipo ia, #roj predmeta I(!,?!39! R%5, Bdluka o zahtjevu za preispitivanje, *% april *++7% par% 5M 3u!ilac proti 5rage Hosipo ia, #roj predmeta I(!,?!39!R*, Bdluka po zahtjevu za preispitivanje, >% mart *++5% <[Bdluka o preispitivanju Hosipo i[=, par% 3*M 3u!ilac proti 5u,ka 3adia1 #roj predmeta I(!,7!3!R, Bdluka o zahtjevu za reviziju, donesena, 5+% jula *++*% zavedena A% augusta *++*% <[Bdluka o preispitivanju 3adi[=, par% *+M 3u!ilac proti Borana Helisia, #roj predmeta I(!,?!3+!R, Bdluka o zahtjevu za preispitivanje, *% maj *++*% <[Bdluka o preispitivanju Helisi[=, par% *!5M 3u!ilac proti Kazima 5elia, #roj predmeta I(!,9!*3!R!R33,, Bdluka o zahtjevu za preispitivanje, *?% april *++*% <[Bdluka o preispitivanju 5eli[=, par% A% Vidi npr% Bdluku o preispitivanju >la,ki, par% 37!3?M Bdluka o preispitivanju 3adi1 par% *?% [Nova $injenica[ se ne mora dokazati da #i se preispitivanje odo#rilo% Vidi Bdluku o preispitivanju >la,ki1 par% 5+% Bdluka o preispitivanju 3adi, par% 73M Bdluka o preispitivanju Helisi, par% *!5% Vidi npr% Bdluku o preispitivanju >la,ki, par% 37!3?M Bdluka o preispitivanju 3adi, par% *?% Vidi npr% Bdluku o preispitivanju /laki@, par% 37%

Predmet Aigi! sprje"avanje neo%biljni, %a,tjeva %a preispitivanje

9%

*9?

*99 *9> *9A *9,

379

A. Pra ni o.risi preispiti anja

otkrivena z#og nedostatka du1ne pa1nje <drugi i tre@i kriterij navedeni gore=% U tim slu$ajevima, strana koja tra1i preispitivanje mora pokazati da #i ignoriranje nove $injenice rezultiralo pogrenom primjenom prava%*>+ >% Samo odluke koje okon$avaju postupke u nekom predmetu mogu #iti predmet zahtjeva za preispitivanje%*>3 Iako su to o#i$no presude po 1al#i, u onim slu$ajevima u kojima nije podnesena 1al#a krajnja odluka kojom se zavrava postupak #it @e prvostepena presuda% Ukoliko su rokovi za podnoenje 1al#e proli, preispitivanje je jedini mogu@i na$in za reviziju tih odluka%*>* (re#a napomenuti, meEutim, da je preispitivanje presude izniman postupak% U slu$aju kada je podnesena 1al#a na presudu, on nije druga 1al#a%*>5 Stoga, materijal koji se razmatra tokom postupka preispitivanja <koji tre#a dokazati $injenice koje nisu #ile sporne na suEenju= razlikuje se od materijala koji se mogu smatrati dodatnim dokazima u 1al#enim postupcima <kojima se dokazuju $injenice koje su #ile predmet spora na suEenju=%*>7

Predmet Blaki! #edostupnost veliki, koli"ina doka%a %bog nedostatka saradnje dr+ave
Predmet >la,ki pokazuje pro.lem koji nastaje kada su dr!a e nespremne da pru!e materijal stranama pred #udom. 6 s ojoj presudi1 Ial.eno ijee je napomenulo da je: jedna od karakteristika o og dugog !al.enog postupka da je podnesena ogromna koli)ina dodatnih dokaza. 8azlog za to je1 izme$u ostalog1 nedostatak saradnje 8epu.like Kr atske tokom su$enja i kasno ot aranje arhi a1 odnosno tek nakon smrti .i ,eg predsjednika :ranje 3u$mana1 10. decem.ra 1---.1 z.og )ega strane za rijeme su$enja nisu mogle doi do materijala sadr!anih u njima. 3okom !al.enog postupka1 !alilac je podnio )etiri podneska na osno u pra ila 11% Pra ilnika STU. 3im podnescima je tra!io da se i,e od +.000 stranica materijala prih ate kao dodatni dokazi u !al.enom postupku.F ;oli)ina dodatnih dokaza je .ila tako elika da je Ial.eno ijee )ak razmatralo da li ona opra da a no o su$enje pred pretresnim ijeem. FF
```````` a (u1ilac protiv (ihomira /laki@a, #roj predmeta I(!,?!37!2, 4resuda, *,% juli *++7% <[Hal#ena presuda /laki@[=, par% 7 <;usnota izostavljena=% aa Hal#ena presuda /laki@, par% ?!9M (u1ilac protiv (ihomira /laki@a, #roj predmeta I(!,?! 37!2, Nalog o rasporedu, 53% okto#ar *++*, str% 5%

A%

4ostupak preispitivanja mogu pokrenuti i od#rana i tu1ilac% MeEutim, tu1ilac mo1e tra1iti preispitivanje samo u toku prve godine godine od donoenja kona$ne presude% *>? .to se ti$e zastupanja, podnosilac sla#og imovinskog stanja ima pravo na #ranioca po slu1#enoj du1nosti na ra$un Suda samo ako se preispitivanje odo#ri% Kak i tada Sud mora odlu$iti da je odvjetnik potre#an da #i se osigurala pravi$nost postupka% /ranilac po slu1#enoj du1nosti mo1e #iti slu1#eno dodijeljen i u ;azi preliminarnog ispitivanja iako o#i$no na veoma ograni$eno vrijeme%

*>+ *>3 *>* *>5 *>7 *>?

Vidi npr. Bdluku o preispitivanju >la,ki, par% AM Bdluku o preispitivanju 3adi, par% *9!*>% 4rocjena da li postoje [u potpunosti iznimne okolnosti[ ovisi od slu$aja% Da primjere kada takve okolnosti nisu pronaEene, vidi npr. Bdluku o preispitivanju 3adi, par% *> i 5*!55M Bdluku o preispitivanju Hosipo i, par% 53!5AM Bdluku o preispitivanju 8eli@, par% 3>!**% 4ravilo 33, <2= 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !aM Bdluka o preispitivanju >la,ki, par% **!*5% 3u!ilac proti Aorana Iigia1 tako$er poznatog kao ?Iiga[, #roj predmeta I(!,A!5+C3!2, Bdluka po [Dahtjevu za preispitivanje presude Hal#enog vije@a u predmetu #roj I(!,A!5+C3!2 od *A% ;e#ruara *++?%[koji je podnio Doran Higi@, *9% juna *++9, par% A!, <[Bdluka o preispitivanju Iigi[=% Bdluka o presipitivanju 3adi, par% *7% Vidi npr. Bdluku o preispitivanju 8adi, par% **M Bdluka o preispitivanju 8eli@, par% 3+!33M vidi takoEer 3u!ilac proti 5u,ka 3adia, #roj predmeta I(!,7!I!2, Bdluka po Dahtjevu 1alioca za produ1enje vremenskog roka i prihvatanje dodatnih dokaza, 3?% okto#ar 3,,A, par% *A!5*% Klan *9 Statuta MKS !aM 4ravilo 33, <2= 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a%

37>

PI% 4reispitivanje

.#

Prak ina pi anja u vezi sa preispi ivanjem

Predmet ;adi! -a%matranje odsustva prvobitni, pretresni, sudija

*dluka o preispiti anju 3adi prikazuje .itna razmatranja ezano za o o. 6 toj odluci1 Ial.eno ijee je smatralo da: P*dsust o1 s ih ili dijela1 sudija koji su sa)inja ali Vijee koje je izreklo kona)nu presudu ne poni,ta a nadle!nost tog tijela da se .a i zahtje om za preispiti anje. #toga1 u odsust u sudija koji su sa)inja ali Pretresno ijee ili Ial.eno ijee koje je pr o.itno izreklo kona)nu presudu1 zahtje za preispiti anje e se podnijeti .ilo kojem od o a d a tijela1 a ne predsjedniku. ;ada se zahtje za preispiti anje podnese nadle!nom tijelu1 predsjednik e posta iti sudije koji e se .a iti zahtje om za preispiti anje kao ,to on )ini u slu)aju pri remenih !al.i i !al.i na utemeljenost. A.og potre.e da ima sudije koji su upoznati sa predmetnim )injenicama1 predsjednik e posta iti sudije koje su pr o.itno sudile taj predmet. ;ao ,to je odre$eno u pra ilu 11- Pra ilnika1 ukoliko te sudije i,e nisu na #udu ili ako su sprije)ene da ode raspra u o zahtje u za preispiti anje iz drugih razloga1 predsjednik e posta iti no e sudije koje e zamijeniti pr o.itne\.

.#$ Nadle6no vije>e

,% 4okreta$ka strana tre#ala #i podnijeti svoj zahtjev za preispitivanje sudskom tijelu koje je donijelo kona$nu presudu% 2ko strane nisu ulo1ile 1al#u, to tijelo je pretresno vije@e% MeEutim, ako je ulo1ena 1al#a na presudu, zahtjev tre#a podnijeti Hal#enom vije@u koje @e onda odrediti mo1e li se ono poza#aviti zahtjevom ili je potre#no uputiti predmet ponovno uspostavljenom pretresnom vije@u%*>9 Mogu@e je da neke ili sve sudije koje su sa$injavale prvo#itno Vije@e nisu u mogu@nosti razmatrati zahtjev, na primjer zato to vie ne rade na Sudu*>> <vidi okvir s tekstom Predmet 3adi: 8azmatranje odsust a pr o.itnih pretresnih sudija=%

3+%

33%

Sli$no praksi kod pred1al#enog postupka, ukoliko je predsjednik Suda $lan tako uspostavljenog sudskog vije@a, on @e predsjedavati% U suprotnom, sudije @e meEu so#om iza#rati predsjedavaju@eg sudiju%

.#- Preliminarni pregled

3*% 4redsjedavaju@i sudija mo1e odrediti sudiju za preliminarni pregled iz sastava sudskih vije@a%*>A Sudija za preliminarni pregled koordinira sve poslove vezane za zahtjeve u postupku koji prethodi preispitivanju i osigurava, izmeEu ostalog, da svi podnesci #udu podneseni u razumnom vremenskom roku% Svaki podnesak koji se podnosi kao odgovor na zahtjev za preispitivanje mora #iti podnesen u roku od $eterdeset dana od podnoenja zahtjeva, a replika mora #iti podnesena u roku od petnaest dana od dana podnoenja odgovora% *>, Sudija za preliminarni pregled je nadle1an da odlu$uje o zahtjevima za vremensko produ1enje ili zahtjevima vezanim za ograni$enje #roja rije$i i drugim zahtjevima koje se ne #ave sutinom zahtjeva za preispitivanje% 4ravilo 3*> 4ravilnika, koje dozvoljava produ1enje vremenskih rokova z#og postojanja [do#rog razloga[, primjenjuje se i na podneske u postupku preispitivanja%*A+ Da razliku od ;aze suEenja i 1al#e*A3 ne postoji
4ravilo 33, <2= 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !aM Bdluka o preispitivanju 3adi, par% **% Vidi Bdluku o preispitivanju 3adi, par% *5% Vidi 3u!ilac proti 3ihomira >la,kia, #roj predmeta I(!,?!37!R, 4ovjerljivi nalog predsjedavaju@eg sudije za postupak koji prethodi preispitivanju, *?% okto#ar *++?% <javna verzija naloga u 3u!ilac proti 3ihomira >la,kia, #roj predmeta I(!,?!37!R, Nalog kojim se ukida povjerljivi status naloga i odluka u postupku koji prethodi preispitivanju, ?% decem#ar *++?% <[Nalog >la,ki od ?% decem#ra *++?%[=% B tome kada je zahtjev za preispitivanje ispravno podnesen Hal#enom vije@u MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju, vidi pravila 9? ter i 3+> 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 33, 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a% 3u!ilac proti 3ihomira >la,kia, #roj predmeta I(!,?!37!R, 4ovjerljiva Bdluka o zahtjevu za produ1enje vremenskog roka, ,% novem#ar *++?, stranica 5M 3u!ilac proti 3ihomira >la,kia, #roj predmeta I(!,?!37!R, 4ovjerljiva Bdluka o zahtjevu za produ1enje vremenskog roka i o zahtjevu za produ1enje vremena, *9% okto#ar *++?, stranica 5 <o#jema je ukinut status povjerljivostu u Bdluci >la,ki od ?% decem#ra *++?%=% Vidi Uputstvo o du1ini podnesaka i zahtjeva, I(C3A7CRev% *, 39% septem#ar *++?%

*>9 *>> *>A

*>, *A+ *A3

37A

>. Prakti)na pitanja u ezi sa preispiti anjem

uputstvo koje #i se naro$ito odnosilo na du1inu tih podnesaka, ali neke smjernice su se iskristalizirale u pravnom sistemu Suda% 35% Ni Statut i 4ravilnik ni pravni sistem Suda ne zahtijevaju da se zahtjevi za preispitivanje razmatraju usmeno% *A* Iako Sud nita ne spre$ava da usmeno saslua strane po pitanju tih zahtjeva, to se jo nije smatralo potre#nim ni u jednom predmetu preispitivanja MKS !a% B zahtjevima se stoga redovno odlu$uje isklju$ivo na osnovu pismenih podnesaka stranaka% Kao i s interlokutornim 1al#ama, predsjedavaju@i sudija podnosi sa1etak podnesaka strana u postupku zajedno s preliminarnom analizom sudskom vije@u u o#liku radne verzije odluke, uklju$uju@i opcije, gdje je to potre#no% Vije@anje koje @e na osnovu toga uslijediti o#avlja se povjerljivim*A5 memorandumima izmeEu sudija koji iznose svoje komentare o nacrtu odluke% Bne izmjene nacrta koje podr1i ve@ina sudija se unose, a predsjedavaju@i sudija onda predaje novi nacrt sudskom vije@u, naglaavaju@i o kojim je podru$jima potre#no dalje vije@ati ili gdje nema jasne ve@ine% Nakon to se primi i drugi niz komentara od sudija, dijeli se tre@a i o#i$no kona$na radna verzija prije potpisivanja% 4osljednja ;aza izrade radne verzije mo1e takoEer uklju$ivati dijeljenje nacrta izjava i izdvojenih iCili protivnih miljenja pojedinih sudija, to takoEer mo1e zahtijevati kona$nu prilagod#u radne verzije odluke% Kada se odluka o zahtjevu za preispitivanje potpie, podnosi se sekretaru i dijeli se stranama% Bdluka je takoEer dostupna za javnost, izmeEu ostalog tako tako to se postavlja <ako sadr1i povjerljive in;ormacije, onda se postavlja javna verzija= na Xe# stranicu Suda% (re#a napomenuti da, poto su $etiri kriterija za odo#ravanje preispitivanja kumulativna i meEuso#no isklju$uju@a, ukoliko podnosilac nije uspio da poka1e jedan kriterij, sudije mogu odlu$iti da se u svojoj odluci ne #ave zahtjevima podnosioca u vezi s drugim kriterijima% (akav pristup je koriten u Bdluci o preispitivanju 8adi7akon ,to ut rdi da zahtje za preispiti anje ne sadr!i ?no e in&ormacije? u smislu )lana 2( #tatuta i pra ila 11- i 120 Pra ilnika1 Ial.eno ijee od.ija da razmatra jesu li ispunjeni drugi1 trei i )et rti u jet za preispiti anje.

37%

3?%

39%

3>%

MeEutim, okolnosti predmeta mogu takoEer nalagati razmatranje nekih od kriterija $ak i ako Vije@e odredi da neki drugi kriterij nije ispunjen% Bdluka o preispitivanju 3adi daje primjer% U tom slu$aju, podnosilac zahtjeva je kao [novu $injenicu[ iznio odluku koju je Hal#eno vije@e donijelo u presudi o nepotivanju donesenoj poslije 1al#ene presude u predmetu (adi@%*A7 Hal#eno vije@e je zaklju$ilo da odluka u predmetu o nepotivanju $ini novu $injenicu u smislu pravila 33, 4ravilnikaM meEutim, Hal#eno vije@e je zaklju$ilo da
Usmeno razmatranje je potre#no samo ukoliko se zahtjev odo#ri% Vidi pravilo 3*+ 4ravilnika o postupku i dokazima MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju% 4raksa Suda da se o zahtjevima za preispitivanje rjeava #ez usmenog razmatranja mo1e se uporediti s analognom praksom kod pretpretresnih zahtjeva i interlokutornih 1al#i% Vidi 3u!ilac proti Eilorada ;rnojelca, #roj predmeta I(!,>!*?!4(, Bdluka po interlokutornoj 1al#i od#rane na ;ormu optu1nice, *7% ;e#ruar 3,,,, par% 9?!9>M vidi takoEer (u1ilac protiv 0n era Kad!ihasano ia i drugih, #roj predmeta I(! +3!7>!4(, Bdluka o ;ormi optu1nice, >% decem#ar *++3, par% >* <u kojem se smatra da [op@e uvjerenje da su pitanja kompleksna i #itna[ ne predstavlja [do#ar razlog[ za odr1avanje usmenog razmatranja o pretpretresnom zahtjevu u tom predmetu=M ali vidi 3u!ilac proti Eilana ;o a)e ia i drugih, #roj predmeta I(!,>!*7!4(, ,?!7!4(, ,?!A!4(, Nalog o rasporedu, >% maj 3,,A% <u kojem se smatra da usmeno razmatranje zahtjeva za spajanje [mo1e olakati[ razrjeenje zahtjeva u tom predmetu=M 3u!ilac proti Aejnila 5elalia i drugih, #roj predmeta I(!,9!*3!2, Bdluka u vezi sa zahtjevom :sada Gand1e za usmenom raspravom, *9% mart 3,,,, stranica *M 3u!ilac proti Ante Boto ine i drugih, #roj predmeta I(!+9!,+!2R>5%3, Bdluka po interlokutornoj 1al#i Miroslava Separovi@a protiv Bdluke Hal#enog vije@a o suko#u interesa i otkrivanju loeg postupanja, 7% maj *++>, par% 37 <u kojoj se od#acuje zahtjev za usmeno razmatranje interlokutorne 1al#e izmeEu ostalog z#og velikih podnesaka koje su strane sa$inile i podnijele i 4retpretresnom vije@u i Hal#enom vije@u=% 3u!ilac proti #lo.odana Eilo,e ia, #roj predmeta I(! +*!?7!2R>5%*, Bdluka o mogu@nosti podnoenja dokaza istra1itelja (u1ilatva, 5+% septem#ar *++*, par% 3*% Up% 4ravilo *, 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a Bdluka o preispitivanju >la,ki, par% *,!5+%

*A*

*A5 *A7

37,

PI% 4reispitivanje
odluka nije #ila [Onova $injenica nepoznata pokreta$koj staniO ili da nije mogla #iti otkrivena upotre#om du1ne pa1nje prema pravilu 33, 4ravilnika%[*A? Ipak, Hal#eno vije@e je razmatralo [da li #i nova $injenica #ila odlu$uju@i ;aktor u donoenju presude,[*A9 smatraju@i u principu da #i $injenica #ila odlu$uju@a2'. STU kada se iznosi no a )injenica koja je toliko .itna da .i uticala na presudu1 S ijeeU mo!e1 da .i sprije)ilo neost arenje pra de1 inter enirati i ispitati je li no a )injenica odlu)ujui &aktor ili nije1 iako drugi i trei kriterij iz pra ila 11- Pra ilnika mo!da nisu &ormalno ispunjeni.

3A%

Ipak, sudije uvijek ispituju sva $etiri kriterija u svojim vije@anjima da #i uzeli u o#zir sve aspekte predmeta i donijeli u potpunosti utemeljenu odluku% U praksi, sudije tako osiguravaju da dokazi koji su podneseni kao podrka navodnim [novim $injenicama[ ne predstavljaju mogu@u pogrenu primjenu prava%

.#% Prakse i rendovi

3,% U prethodnim godinama dolo je do pove@anog #roja zahtjeva za preispitivanje pred Sudom, a ovo je djelimi$no z#og toga to se #roj okon$anih predmeta pove@ava kako Sud zavrava svoj mandat% S o#zirom na nedostatak #ilo kakvog statutarnog ograni$enja za zahtjeve za preispitivanje koje podnosi od#rana, zahtjevi se mogu nastaviti podnositi i nakon zatvaranja Suda% Sud trenutno razmatra odgovaraju@i mehanizam kojim #i se, izmeEu ostalog, rjeavali takvi zahtjevi%

*A? *A9

I.id.1 par% 5*% I.id.1 par% 55%

3?+

PII% Izvrenje kazni

,# Preliminarni rad sekre ara#####################################$&2%3 4regovori s dr1avama o sporazumima o izvrenju kazni%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?* 2%* 4reliminarni upit kod dr1ava%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?5 2%5 4rikupljanje in;ormacija za odreEivanje dr1ava%%%%%%%3?? .# /dreivanje dr6ave##############################################$&& /%3 Dna$aj 1elja koje izraze osuEene oso#e%%%%%%%%%%%%%%%%%3?? /%3%3 Ieogra;ska ograni$enja za izvrenje kazni MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju%%%%%3?9 /%3%* e li odreEivanje dr1ave pitanje o kojem se mo1e pregovarati%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?> /%* 4remjetaj osuEene oso#e do dr1ave koja je odreEena%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?> /%*%3 Dahtjev za preispitivanje i premjetaj osuEenika u dr1avu izvrenja kazne%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?A C# Nadzor izvrenja kazni##########################################$&7 "%3 4ostupak inspekcije%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3?, "%* Kontakt osuEenih oso#a sa medijima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39+ 1# Pomilovanje i ubla6enje kazne################################$4: 8%3 B#avijest od strane dr1ava%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39+ 8%* Bdstupanje od procedure%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%393 8%5 Bdluka predsjednika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%393 8%7 /itni ;aktori za pomilovanje, u#la1enje kazni ili prijevremeno putanje na slo#odu%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%393 8%7%3 (e1ina krivi$nih djela%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%393 8%7%* 8okazivanje reha#ilitacije osuEenika%%%%%%%%%%%%%39* 8%7%5 Dna$ajna saradnja s tu1ilatvom%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39* 8%7%7 4ostupak prema zatvorenicima u sli$noj situaciji%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39* 8%7%? Kriterijum podo#nosti u doma@im zakonima%%%%%39* 8%7%9 Sistem automatskog smanjenja kazne%%%%%%%%%%%%395 8%? 4utanje na slo#odu i premjetaj%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%397 8%9 4itanja koja nastaju nakon premjetajaCdeportacije%39?

3%

Uloga MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju u krivi$nom postupku ne zavrava izricanjem presude% MeEutim, pritvorska jedinica Suda je namijenjena samo pritvoru optu1enih prije i tokom njihovih suEenja i 1al#i% Datvorenici osuEeni na du1e kazne moraju ih odslu1iti u dr1avnim zatvorskim sistemima izvan teritorije #ive ugoslavije% Ukoliko se presuda donese, i ako se odredi kazna zatvora, izvrenje te kazne predstavlja novu ;azu rada Suda% Izvrenje kazne je ;aza koja $esto traje du1e nego sudski proces i zahtijeva podrku meEunarodne zajednice te velike pripreme i mogu@nost da se #rzo reagira na neo$ekivane teko@e% Iskustvo MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju u izvrenju kazni $ini #itan dio njegovog naslijeEa% Kod prepoznavanja naj#oljih strategija za rjeavanje izvrenja kazni, Sud je <kao to je to slu$aj i s #rojnim drugim aspektima njegovog rada= imao malo presedana% Da razliku od dr1ave, MKS nema policijske snage, nema zatvore, nema zatvorski sistem ili mo@ prisile da #i izvrio kazne% Kao i u mnogim drugim aspektima svog rada, MKS se mora osloniti na saradnju dr1ava za izvrenje svojih kazni% Sistem izvrenja kazni koji su zamislili tvorci Statuta MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju o#janjen je u izvjetaju generalnog sekretara koji je predlo1io da Vije@e sigurnosti izvri potre#ne radnje da #i se od dr1ava do#io znak njihove spremnosti da prihvate osuEene oso#e, i onda podijeli te in;ormacije sekretaru koji #i pripremio spisak dr1ava u kojima #i se izvravale kazne% *A> Ieneralni sekretar je takoEer primijetio da [dr1ave tre#a ohra#rivati da izjasne spremnost na izvravanje zatvorskih kazni u skladu sa njihovim doma@im zakonskim propisima i postupkom, pod nadzorom Suda[%*AA U skladu s tim, $lan *> Statuta odreEuje- [Kazna zatvora izdr1ava se u dr1avi koju MeEunarodni sud odredi s popisa dr1ava koje su Savjetu #ez#jednosti izrazile spremnost da prihvate osuEene oso#e%[% Kod prepoznavanja izvora koji upravljaju uvjetima pritvora, $lan *> dalje navodi- [Kazna zatvora izdr1ava se u skladu s va1e@im zakonskim propisima doti$ne dr1ave i pod nadzorom MeEunarodnog suda[%
Izvjetaj generalnog sekretara u skladu sa stavom * Rezolucije A+A Vije@a sigurnosti <3,,5%=, U%N% 8oc% SC*?>+7, 5% maj 3,,5, par% 3**% I.id.1 par% 3*3%

*%

5%

7%

*A> *AA

3?3

PII% Izvrenje kazni

?% Stoga, za razliku od drugih o#lika pomo@i, kao to su predaja, premjetaj, prosljeEivanje i pru1anje dokaza, u$e@e u izvravanju zatvorskih kazni za dr1ave nije o#avezno% (akoEer je #itno da, za razliku od svih drugih ;aza svog rada, u ;azi izvrenja kazni, Sud potuje nacionalno zakonodavstvo kao izvor mjerodavnog prava%

,#

Preliminarni rad sekre ara

,#$ Pregovori s dr6avama o sporazumima o izvrenju kazni

9% Sekretaru je data odgovornost da pronaEe odgovaraju@e dr1ave i da pristupi njihovim tijelima vlasti radi pregovora i zaklju$ivanja okvirnih ili ad hoc sporazuma o izvrenju kazni% IzmeEu 3,,>% i *++A% Sud je zaklju$io okvirne sporazume sa sedamnaest dr1ava% Nekoliko dr1ava je navelo da ne mo1e sklopiti op@i sporazum, ali da @e razmatrati izvrenje kazni Suda od predmeta do predmeta% U skladu s tim, Sud je takoEer sklopio pose#ne ad hoc sporazume s pojedina$nim dr1avama% Iz humanitarnih razloga, o sporazumima se pregovara uglavnom s evropskim dr1avama% Kod prepoznavanja potencijalnih dr1ava izvrenja kazni, Sud naro$ito o#ra@a pa1nju na geogra;sku udaljenost izmeEu dr1ava izvrenja kazni i #ive ugoslavije% Ieogra;ska nepristupa$nost mo1e sprije$iti porodicu i prijatelje da posje@uju zatvorenike% Nekoliko drugih stvari su #itne za zaklju$ivanje sporazuma o izvrenju kazni% U smislu pravnih uvjeta za zaklju$ivanje sporazuma, postoji preduvjet da dr1ava izvrenja kazni usvoji odgovaraju@e zakone kojima @e implementirati Statut Suda, pose#no vezano za metode izvrenja kazni Suda prema nacionalnim zakonima% Izvrenje kazni takoEer zahtijeva da zatvorski uvjeti #udu u skladu s meEunarodnim standardima ljudskih prava%*A, Uz gore navedene geogra;ske i pravne uvjete, dr1ave imaju i druga #rojna ograni$enja kod pregovaranja o sporazumima o izvrenju kazni, kao to su visoki trokovi izvrenja za zemlje u razvoju ili sla#ije razvijene zemlje, rasprostranjeno politi$koCjavno neprijateljstvo prema strancima, nespremnost vlasti da poduzmu mjere kojim #i mogli izazvati politi$koCjavno protivljenje, nevoljkost vlasti da prihvate da vanjska nadzorna tijela pregledaju njihove zatvore i nedostatak odgovaraju@eg drutveno!kulturnog okru1enja u zatvorima za oso#e iz #ive ugoslavije <uklju$uju@i odsustvo drugih zatvorenika sa sli$nim drutvenim, jezi$kim i kulturnim porijeklom=% D#og takvih ograni$enja, uporan i kreativan pristup pregovorima o sporazumima o izvrenju kazni je klju$ni dio pristupa Suda da #i se prevladala mogu@a nespremnost dr1ava i da #i se u kona$nici po#oljao kapacitet dr1ave za izvrenje kazni% 8a #i se osigurala podrka jo jednog #roja dr1ava, Sud odr1ava stalni pritisak, kroz redovne diskusije s dr1avama $lanicama UN!a, s ciljem podizanja svijesti o potre#ama za izvrenjem kazni% 8irektni pristupi Suda am#asadama u 0olandiji, uz $este sastanke i rasprave sa stalnim misijama pri sjeditu UN!a u NeX )orku, pokazali su se veoma plodnim% Brganiziranje seminara predsjednitva :vropske unije u 0agu vezano za izvrenje kazni, kao i pominjanje potre#a za izvrenjem tokom diplomatskih seminara Suda koji se odr1avaju svake dvije godine, takoEer je #ilo veoma korisno%
Standardna minimalna pravila za ophoEenje sa zatvorenicima koje je odo#rila :"BSB"!ova Rezolucija 995 " <PPIV= od 53% jula 3,?>% i *+9> <GPII= od 35% maja 3,>>, Na$ela za zatitu svih oso#a u svim vrstama pritvora ili zatvora usvojena Rezolucijom Ieneralne skuptine 75C3>5 od ,% decem#ra 3,AA% i Bsnovna na$ela za postupanje sa zatvorenicima usvojena Rezolucijom Ieneralne skuptine 7?C333 od 37% decem#ra 3,,+%

>%

A%

,%

3+%

*A,

3?*

A. Preliminarni rad sekretara

33% Kod pregovaranja o sporazumima o izvrenju kazni, klju$no je osigurati da se potencijalni suko#i izmeEu dr1avnih zakona o pomilovanju i u#la1enju kazni i primata Suda odgovaraju@e rijee te da se o$uvaju ovlasti predsjednika Suda nad kaznama koje je izrekao Sud% 4rema ustavima niza dr1ava, e; dr1ave mo1e donositi odluke o pomilovanju% (i zakoni mogu do@i u suko# sa primatom MKS !a i s ovlastima predsjednika MKS !a da odredi je li pomilovanje ili u#la1enje kazne prikladno za optu1enika kojeg je Sud osudio% 8a #i se rijeili potencijalni suko#i, odred#e sporazuma o izvrenju kazni o#i$no odreEuju da @e u slu$ajevima kada dr1avni zakoni doputaju pomilovanje ili u#la1enje kazne, ali predsjednik MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju ne misli da su te mjere odgovaraju@e, osuEena oso#a #iti pre#a$ena na Sud ili u drugu dr1avu koju Sud odredi za daljnje izvrenje kazne% Kini se daje ta praksa naj#olje rjeenje za potencijalne suko#e izmeEu doma@eg zakonodavstva i Statuta Suda #ez uputanja dr1ave u duge parlamentarne ili interne rasprave i preispitivanje svojih doma@ih zakona% S o#zirom na takve odred#e svojih zakona o krivi$nom postupku, nekoliko dr1ava u kojima se kazne izvravaju ograni$ilo je trajanje kazni koje se mogu odslu1iti u njihovim zatvorima% Na primjer, neke dr1ave nemaju zakonsku mogu@nost izvravati kazne du1e od 3?, *+ ili 5+ godina% 8a #i se rijeili ti potencijalni suko#i izmeEu doma@ih zakona i primata kazni Suda, Sud je predlo1io da se u sporazume o izvravanju kazni uklju$i pose#na odred#a kojom #i dr1avnim vlastima #ilo doputeno da izvravaju samo dio kazne koju je izrekao Sud% Klan 5 modela Sporazuma o izvrenju kazni je stoga u nekoliko navrata mijenjan da #i se osiguralo da se, ako kazne koje je odredio Sud premauju najviu kaznu koja je dozvoljena zakonima doti$ne dr1ave, samo dio kazne Suda do maksimalne kazne doputene prema doma@im zakonima izvrava u toj dr1avi% BsuEena oso#a #i onda #ila pre#a$ena nazad pod starateljstvo Suda ili direktno u #ilo koju drugu dr1avu koju je predsjednik odredio za izvrenje preostalog dijela kazne%

3*%

,#- Preliminarni upi kod dr6ava

35% Sekretar je odgovoran za to da osigura #rzi premjetaj osuEenih oso#a u dr1ave u kojima @e se izvriti kazna% Sud je prepoznao da je temeljno pravo optu1ene oso#e koja je u pritvoru i $eka suEenje da se odvoji od osuEenih oso#a koje slu1e zatvorsku kaznu%*,+ 4oto Sud ima pritvorsku ustanovu za razliku od zatvorske ustanove, imperativ je da se osuEeni optu1enici pre#ace iz pritvorske jedinice to je prije mogu@e nakon osude% MeEutim, to je diplomatski proces i u ve@ini slu$ajeva @e #iti potre#no nekoliko mjeseci da se zavri% Mogu@e je da @e pro@i i vie od godinu dana prije nego to Sud do#ije kona$ni odgovor kada zakonodavstvo dr1ave izvrenja kazni tra1i egzekvaturni postupak prije izvrenja kazne te je u tom slu$aju potre#an prijevod presude Suda na jezik koji dr1ava zahtijeva%*,3 U nekim slu$ajevima, optu1eni sa kaznama od samo nekoliko godina putani su iz pritvorne jedinice, poto je njihova zatvorska kazna odslu1ena nakon izricanja 1al#ene presude ili kratko nakon toga% 8a #i se rijeila kanjenja kod premjetaja osuEenih oso#a iz pritvorne jedinice UN!a, pritvorna jedinica UN!a je morala primijeniti, onoliko koliko je #ilo mogu@e u tako malom pritvorskom centru, re1im razdvajanja smjetaja% 4rilikom toga, #itno je imati na umu potencijalne tetne e;ekte potpunog razdvajanja osuEenih oso#a unutar pritvorne jedinice UN!a% Uzimaju@i u o#zir mali #roj pritvorenih osuEenih oso#a koje dr1i MKS , re1im potpunog razdvajanja mogao #i dovesti do situacija prisilne izolacije, koji #i vjerovatno imali tetan e;ekat na mentalno stanje pojedinaca%

*,+ *,3

Vidi Nared#u sekretaru da razdvoji osuEene i neosuEene pritvorenike u pritvorskoj jedinici, I(!+9!A,!Misc%3, 3?% juni *++9% B#i$no se pristup koji se koristi za izvrenje presuda Suda razlikuje od pristupa koji koristi ve@ina zemalja prilikom izvrenja stranih kazni i presuda Suda, i o#i$no ne zahtijevaju od dr1ava nikakvo provoEenje tran;ormacija ili promjena% Niz dr1ava sa kojima je MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju potpisao sporazum o izvrenju kazni ipak zahtijevaju da se provede egzekvaturni popstupak ili sudski postupak od strane doma@eg suda u kojem @e se ;ormalno potvrditi da presudu koju je donio Sud tre#a izvriti u toj dr1avi%

3?5

PII% Izvrenje kazni

37% (rokovi vezani za prijevod presude Suda na jezik neke dr1ave za pokretanje egzekvaturnog postupka u principu snosi dr1ava koja je u pitanju% (akvi trokovi mogu, u zavisnosti od o#ima presude, #iti previsoki% Sud je nedavno prihvatio mol#u jedne dr1ave za pokrivanje trokova prijevoda pomo@nih dokumenata potre#nih za egzekvaturni postupak% B#aveza Suda da pokrije te trokove, meEutim, ovisi od spremnosti dr1ave da pru1i procjenu trokova i od spremnosti dr1ave da posao o#avi ovlateni prevodilac% Kini se da je ovo rjeenje u naj#oljem interesu za Sud poto su zaklju$ivanje sporazuma o izvrenju kazne sprje$avali uvjeti u vezi s prevodom% B$ekuje se da @e ova praksa znatno skratiti kanjenje odgovora na mol#e Suda za izvrenjem u slu$ajevima kada je potre#no priznavanje presude Suda te njen prijevod na jezik dr1ave izvrenja kazni% Vezano za svakog osuEenog optu1enika, sekretar mora prvo prona@i odgovaraju@u dr1avu izvrenja kazni% Kada sekretar to uradi, alje preliminarnu mol#u toj dr1avi% Iako sporazumi o izvrenju kazni predviEaju da se alje mol#a za izvrenje kona$ne presude, praksa je #ila da sekretar poalje preliminarnu mol#u prije kona$ne presude odreEenom optu1eniku, ili presude pretresnog vije@a% Bvaj preliminarni pristup su potaknula duga kanjenja kod odgovora dr1ava i napori da se vrijeme koje osuEena oso#a provede u 4ritvorskoj jedinici UN!a <UN8U= smanji koliko god je to mogu@e% Iako je takav pristup skratio vrijeme koje pritvorenici provedu u 4ritvorskoj jedinici UN!a $ekaju@i premjetaj te se, stoga, $ini kao naj#olja praksa, njegova e;ikasnost je upitna u odreEenim situacijama% U situacijama u kojima je priznavanje presude Suda potre#no prije izvrenja kazne u dr1avi izvrenja kazni, pristupanje dr1avama prije kona$ne presude ne pru1a dovoljno vremena% Kao to je navedeno gore, zamoljena dr1ava mo1e #iti ili jedna od dr1ava koje su izrazile svoju spremnost da prihvate osuEene oso#e u skladu sa $lanom *> Statuta, i koje su potpisale sporazum sa Sudom o tome, ili sekretar mo1e pristupiti dr1avama ad hoc u vezi s izvrenjem odreEenih kazni% 8a #i se odredile potencijalne dr1ave za izvrenje odreEene kazne, sekretar je u potpunosti o#avijeten o uvjetima nacionalnog zakonodavstva i politi$kim ograni$enjima u dr1avama izvrenja kazni u vezi samaksimalnim trajanjem kazne koja mo1e #iti izvrenaM maksimalnim #rojem kazni koje mogu #iti izvreneM minimalnim trajanjem koje mo1e #iti izvrenoM zna$ajem odgovaraju@eg drutveno!kulturnog okru1enja za osuEenike te geogra;ske pristupa$nosti za njihove porodice% Sekretar takoEer te1i tome da osigura pravilnu raspodjelu tereta izmeEu dr1ava koje izvravaju kazne i u smislu #roja osuEenih oso#a koje su pre#a$ene u tu dr1avu i u smislu du1ine odreEenih kazni% 8a #i se osiguralo da se osuEene oso#e pre#acuju #ez odgode nakon kona$ne presude, sekretar @e zamoliti dr1ave kojih se to ti$e da preliminarno daju do znanja da li su spremne izvriti kaznu osuEene oso#e% Dajedno s ovim rezultatima, sekretar @e pru1iti potencijalnim dr1avama izvrenja kazni ovjerenu kopiju presude, izjavu koja nazna$uje koliko je kazne ve@ odslu1eno, uklju$uju@i in;ormacije o pretpretresnom pritvoru i sve ostale #itne dokumente koje dr1ava mo1e zatra1iti <npr% drutvene procjene, in;ormacije o ponaanju u pritvoru, procjenu prijetnji i rizika i in;ormacije o medicinskomCpsiholokom stanju=%

3?%

39%

3>% 3A%

3?7

A. Preliminarni rad sekretara

3,% Iako 4ravilnik doputa sekretaru da se o#rati ve@em #roju dr1ava tra1e@i izvrenje kazne, u praksi sekretar o#i$no pronalazi jednu po jednu dr1avu% Vodi se ovom praksom nastoje@i iz#je@i potencijalno neugodnu situaciju ako se desi da vie od jedne dr1ave pristane da provede kaznu, a Sud mora od#iti sve osim jedne ponude%

,#% Prikupljanje in2orma)ija za odreivanje dr6ava

*+% Nakon prijema potvrdnog odgovora od potencijalne dr1ave izvrenja kazni, sekretar priprema povjerljivi memorandum predsjedniku koji odreEuje dr1avu koja je spremna provesti kaznu% Memorandum @e sadr1avati historijat predmeta, osudu <osude= i kaznu, a1urirani spisak svih dr1ava koje su izvravale ili izvravaju kazne Suda, i osnovne in;ormacije vezano za porodicu i zdravlje osuEenika te njegovo ponaanje za vrijeme #oravka u 4ritvorskoj jedinici UN!a% Sekretar takoEer podnosi upit (u1ilatvu o tome da li se od osuEenika o$ekuje da svjedo$i kao svjedok u #ilo kojem #udu@em predmetu pred Sudom%

.#
*3%

/dreivanje dr6ave
Bkvir koji je dat u $lanu *> Statuta dopunjava 4ravilo 3+5, koje predsjedniku Suda daje ovlasti da odredi dr1avu izvrenja kazni sa spiska dr1ava koje su izrazile spremnost da prihvate osuEene oso#e% U odluci se predsjednik rukovodi Uputstvom o postupku kojim MeEunarodni sud odreEuje u kojoj @e dr1avi osuEenik izdr1avati svoju kaznu zatvora <[Uputstvo o postupku odreEivanja[=, koje je predsjednik Suda donio ,% jula 3,,A% da #i uspostavio internu proceduru u ;azi odreEivanja dr1ava izvravanja kazne%*,* Uputstvo o postupku odreEivanja propisuje da predsjednik odredi dr1avu nakon to primi savjet od sekretara vezano za to koje dr1ave su izrazile spremnost da izvre kaznu izre$enu osuEenoj oso#i% *,5 Uputstvo takoEer propisuje da predsjednik Suda, donose@i odluku, pose#no mora uzeti u o#zir #lizinu osuEenikovih srodnika, i doputa mu da zatra1i i miljenje osuEenika ili (u1ilatva, ukoliko to 1eli%*,7

.#$ =naaj 6elja koje izraze osuene osobe

**% 4ravni sistem Suda je razjasnio da, u skladu sa Statutom, 4ravilnikom i Uputstvom o postupku odreEivanja, osuEena oso#a nema pravo da je se saslua po pitanju dr1ave u kojoj @e slu1iti svoju kaznu% Dahtjevi nekih osuEenika koji su tra1ili da ih se pre#aci u dr1ave koje nisu odreEene su stoga od#a$ene na osnovu toga da osuEenik nema pravo da izravno podnosi mol#u predsjedniku u vezi ovog pitanja% *,? MeEutim, predsjednik mo1e odlu$iti da u donoenju svoje diskrecione odluke zatra1i i miljenje osuEenih optu1enika%*,9

*,* *,5 *,7 *,? *,9

Uputstvo o postupku kojim MeEunarodni sud odreEuje u kojoj @e dr1avi osuEenik izdr1avati svoju kaznu zatvora, I(C35>, ,% juli 3,,A% <[Uputstvo o postupku odreEivanja [=% Uputstvo o postupku odreEivanja, par% 5% I.id% par% 7% 3u!ilac proti Iigia, #roj predmeta I(!,A!5+C3!:S, Bdluka o zahtjevu Dorana Higi@a, 53% maj *++9% Uputstvo o postupku odreEivanja, par% 7%

3??

PII% Izvrenje kazni

.#$#$ ;eogra2ska ogranienja za izvrenje kazni Meunarodnog krivinog suda za bivu Jugoslaviju

*5%

Izvjetaj generalnog sekretara zaklju$uje da #i se izvrenje kazni MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju tre#alo odvijati izvan teritorija #ive ugoslavije%*,> MeEutim, upitno je da li se ovaj izvjetaj mora tuma$iti u svjetlu politi$ke situacije koja je vladala u #ivoj ugoslaviji u vrijeme kada je taj izvjetaj nastao 3,,5% godine% U to vrijeme se odvijao oru1ani suko# u regiji% Izvrenje kazni u #ivoj ugoslaviji za vrijeme oru1anog suko#a i politi$ke nesta#ilnosti #i nedopustivo ugrozile 1ivote osuEenih oso#a% Nadalje, postojale su oz#iljne sumnje vezano za to da li su redovni zatvorski re1imi ;unkcionalni i nije #ilo sigurno da li MKS mo1e pru1iti sudski nadzor uvjeta pritvora, pove@avaju@i rizik uplitanja u izvrenje kazni% Kako je proteklo vrijeme, meEutim, mogu@e je da izmijenjena situacija na teritoriji #ive ugoslavije tre#a dopustiti izvrenje kazni u dr1avama tog regiona, naro$ito kada se razmotri uvoEenje pravila 33.is *++*% godine% U skladu sa tim pravilom, mogu@e je uputiti predmet dr1avi na $ijoj je teritoriji krivi$no djelo po$injeno [kako #i doti$ne vlasti predmet odmah proslijedile nadle1nom sudu radi suEenja u toj dr1avi%[ Kada se predmet proslijedi, #it @e voEen prema zakonima te odreEene dr1ave i kazna koju izrekne sud te dr1ave se izvrava na njegovoj teritoriji% (aj mehanizam izri$ito podr1ava Vije@e sigurnosti u svojoj Rezoluciji 3?57 <*++7%=%*,A Miljenje jednog sudije koje se nije slagalo s odlukom #trugar govorilo je da [ako je pravno mogu@e uputiti $itav predmet na teritoriju #ive ugoslavije, uklju$uju@i izvrenje kazne u slu$aju osude, mo1e se zaklju$iti, a maiore ad minus, da se dr1avama sa teritorije #ive ugoslavije sada mo1e povjeriti izvrenje kazni[%*,, S druge strane, 4ravilo 33.is odreEuje da samo predmeti koji se ti$u optu1enika srednjeg i ni1eg ranga mogu #iti proslijeEeni nadle1nim dr1avnim sudovima te da #i se izvrenje kazni MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju protiv voEa najvieg ranga tre#alo nastaviti izvravati u dr1avama koje nisu dr1ave #ive ugoslavije% Bvo se isto tako navodi u Rezoluciji 3?57 Vije@a sigurnosti <*++7%= koja ohra#ruje MKS [da nastavi i poja$a napore na sklapanju daljnjih sporazuma za izvrenje kazni ili da do#ije saradnju drugih dr1ava vezano za ovo pitanje[% Uz to, praksa Suda je dala poprili$an zna$aj Izvjetaju generalnog sekretara% Iako potvrEuje da Izvjetaj nema isti o#avezuju@i autoritet kao da je dio samog Statuta, pravni sistem Suda navodi da je3ime ,to je ?odo.rio? Iz je,taj1 #a jet .ez.jednosti je o)igledno imao namjeru podr!ati njego u s rhu kao dokumenta koji o.ja,nja a predlo!eni #tatut. 7ara no1 ukoliko se u)ini da postoji o)igledna proti rje)nost izme$u #tatuta i Iz je,taja1 nema sumnje da #tatut mora pre agnuti. 6 drugim slu)aje ima1 Iz je,taj generalnog sekretara tre.a sh atiti kao mjeroda no tuma)enje #tatuta.300

*7%

*?%

*9%

*>%

U skladu s tim, Sud je prihvatio miljenja izra1ena u izvjetaju generalnog sekretara da se kazne suda mogu izvravati samo izvan teritorije #ive ugoslavije% U predmetu #trugar, Hal#eno vije@e nalo je da nema pravne mogu@nosti za izvrenje kazni Suda u #ivoj ugoslaviji%5+3

*,> *,A

*,, 5++ 5+3

Izvjetaj generalnog sekretara u skladu sa stavom * Rezolucije Vije@a sigurnosti A+A <3,,5%=, U%N% 8oc% SC*?>+7, 5% maj 3,,5, par% 3*3% Vije@e sigurnosti u svojoj Rezoluciji 3?57 <*++7%= navodi, u odgovaraju@em dijelu, da Vije@e sigurnosti- [pozdravlja naro$ito napore Ureda visokog predstavnika, MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju i donorske zajednice na stvaranju Vije@a za ratne zlo$ine u SarajevuM ohra#ruje sve strane da nastave s naporima na #rzom uspostavljanju Vije@aM i ohra#ruje donorsku zajednicu da pru1i dovoljnu ;inansijsku podrku da #i se osigurala uspjenost doma@ih sudskih postupaka u /osni i 0ercegovini i u regiji[% *dluka #trugar, 4rotivno miljenje sudije Schom#urga, par% *>% 3u!ilac proti 3adia, #r% predmeta 33!,7!3!2, Hal#ena presuda, 3?% juli 3,,,, par% *,?% Da ovo stajalite vidi Bdluku #trugar, Izdvojeno miljenje sudije Shaha#uddeena, par% 33%

3?9

>. *dre$i anje dr!a e

.#$#- Je li odreivanje dr6ave pi anje o kojem se mo6e pregovara i

*A%

Iskustvo iz predmeta #trugar naglaava pro#lemati$nu prirodu sklapanja sporazuma s osuEenim optu1enikom o dr1avi u kojoj @e se kazna izvravati% 8vije vrste poteko@a sprje$avaju Sud da usvoji praksu pregovaranja o odreEivanju dr1ava izvrenja kazni s optu1enim% Kao prvo, akteri Suda koji se mo1da sla1u s osuEenikom u vezi s odreEivanjem imaju druga$ije interese od predsjednika MKS !a koji ima diskrecijske ovlasti da odredi dr1avu u kojoj #i se kazna tre#ala izdr1avati% (u1ilac mo1da 1eli, na primjer, podsta@i optu1enika da prihvati sporazum o potvrdnom izjanjavanju o krivici nude@i mu izglede da @e slu1iti kaznu u odreEenoj dr1avi% (akoEer, pred1al#eni sudija mo1e te1iti tome da predlo1i mogu@nost udovoljavanja 1eljama optu1enog vezano za dr1avu izvrenja kazni da #i do#io pristanak optu1enika da okon$a postupak% 4redsjednik, meEutim, ima krajnju rije$ kod odreEivanja i na njegovu ili njenu odluku @e neiz#je1no utjecati ;aktori razli$iti od 1elja koje je izrazio osuEeni optu1enik% Kod odreEivanja dr1ave izvrenja kazni, predsjednik mo1e o#ratiti pose#nu pa1nju na udaljenost od rod#ine osuEene oso#e% MeEutim, drugi ;aktori koji mogu #iti uzeti u razmatranje su da li se od osuEene oso#e o$ekuje da @e svjedo$iti u daljnjim postupcima pred Sudom, ho@e li oso#a #iti premjetena kao svjedok nakon kazne te svi medicinski i psiholoki izvjetaji o osuEeniku, njegovo znanje jezika, op@i uvjeti pritvora i pravila koja odreEuju sigurnost i slo#odu u dr1avi koja je u pitanju% Stoga, oni koji su u polo1aju sklopiti sporazum s optu1enim nemaju ovlasti da garantiraju izvrenje tog sporazuma% Kao drugo, vrijeme za odreEivanje dr1ave je tako kratko da je neuskladivo sa mogu@no@u sklapanja sporazuma o ovom pitanju s optu1enim% Kao to je navedeno gore, Sud mora o#avijestiti dr1avu o kona$noj <tj% neopozivoj= kazni prije nego to se dr1ava mo1e kona$no izjasniti o mogu@nosti izvrenja kazne% MeEutim, #ilo koji zamislivi sporazum s optu1enim se mora desiti dok je postupak jo uvijek otvoren% Stoga, #ilo kakva o#e@anja data optu1enom vezano za odreEivanje dr1ave izvrenja kazne ne #i mogla #iti pouzdana z#og toga to zavrni koraci procedure odreEivanja jo ne #i #ili poduzeti <vidi okvir s tekstom Predmet #trugar: ograni)enja izra!enih !elja=

*,%

5+%

.#- Premje aj osuene osobe do dr6ave koja je odreena

53% Dadnji dio pravila 3+5 odreEuje da premjetaj osuEene oso#e do dr1ave u kojoj @e slu1iti kaznu tre#a #iti zavren to prije nakon isteka roka za 1al#e i da osuEena oso#a ostaje u pritvoru Suda $ekaju@i zavretak dogovora oko premjetaja u dr1avu% Nakon to predsjednik izda nared#u koja odreEuje da kaznu osuEene oso#e tre#a izvriti odreEena dr1ava, sekretar @e se po#rinuti za sve prakti$ne dogovore <npr% pre#acivanje zatvorskih i medicinskih kartona, davanje procjene prijetnji i rizika=, uklju$uju@i povezivanje sa dr1avnim vlastima dr1ave izvrenja kazni i holandskim vlastima%

3?>

PII% Izvrenje kazni

5*% 8a #i se osigurala sigurnost osuEene oso#e i prate@ih sigurnosnih slu1#enika tokom premjetaja i da #i se sprije$ilo #ilo kakvo uplitanje u sigurnost i proved#u premjetaja u dr1avu izvrenja kazni, ne smije #iti javnog spominjanja premjetaja dok se ovaj uspjeno ne o#avi% (o je praksa Suda% (akoEer, iako u tom trenutku polo1aj dr1ave izvrenja kazni postaje javan, Sud ne otkriva ta$nu lokaciju zatvora u dr1avi izvrenja kazne% preispi ivanje i premje aj osuenika u dr6avu izvrenja kazne 55%

Predmet (trugar * 9grani"enja na i%ra+eni, +elja

Pretresno ijee II je 31. januara 200%. izreklo zat orsku kaznu od osam godina Pa lu #trugaru1 koji je progla,en kri im za kr,enja zakona ili o.i)aja rato anja prema )lanu 3 #tatuta. Ispr a su se o.je strane !alile. 7akon dugotrajnih prego ora1 me$utim1 strane su po ukle s oje !al.e i Ial.eno ijee je to prih atilo. #redi,nje pitanje prego ora koji su prethodili po la)enju !al.i .ila je mogunost da optu!eni slu!i s oju kaznu u 8epu.lici 2rnoj Bori1 iz koje poti)e. 8ije)ima Ial.enog ijea1 Eogunost da slu!i s oju kaznu u 2rnoj Bori je pr i pomenuo pred!al.eni sudijaL njega je pred!al.eni sudija nekoliko mjeseci u jera ao da .i se to moglo uraditi <iako su u jera anja imala razli)iti stepen jero atnoe=L i na s ojoj za r,noj statusnoj kon&erenciji on je )uo li)no mi,ljenje sudije <mi,ljenje koje je dato sa napomenom da ni,ta ne garantira= da pra no nema ope prepreke da on slu!i s oju kaznu u 2rnoj Bori.F 3okom pred!al.ene &aze1 8epu.lika 2rna Bora je izrazila spremnost da sara$uje sa #udom da .i omoguila #trugaru da slu!i s oju kaznu u 2rnoj Bori. #ekretarijat je sa s oje strane o.jasnio stranama da .i ?iz r,enje kazne u 2rnoj gori sada nai,lo na .rojne zna)ajne pra ne i druge prepreke koje .i tre.alo ukloniti?.FF Ee$utim1 nekoliko mjeseci kasnije1 #ekretarijat je o.a ijestio #trugara da #ud u tom trenutku nije u poziciji da zaklju)i sporazum o iz r,enju kazni unutar 2rne Bore. #ekretarijat je jasno izja io da je ?pot rdio s 6redom za pra ne poslo e u sjedi,tu 67@a da 8ezolucija +2' Vijea sigurnosti1 prih atajui iz je,taj generalnog sekretara1 #Q2%'0"1 u kojem stoji da se Piz r,enje kazni tre.a od ijati iz an teritorija .i ,e Hugosla ije\1 namee geogra&sko ograni)enje?FFF Po #trugaro om i$enju1 o.ja,njenje #ekretarijata je pokazi alo da je ust ari postojala jasna zakonska prepreka da on slu!i s oju kaznu u 2rnoj Bori ] naime1 8ezolucija Vijea sigurnosti +2' <prema tuma)enju 6reda za pra ne poslo e u sjedi,tu 67@a=. Po,to nije znao za o u zakonsku prepreku kada je po la)io s oju !al.u on smatra da je tu odluku donio .ez potre.nih znanja.FFFF Ial.eno ijee je1 zaklju)i ,i da je #trugar pristao na po la)enje !al.e .ez potre.nih znanja o tome1 pono no razmotrilo *dluku o prih atanju po la)enja !al.e z.og toga i poni,tilo je1 dopu,tajui tako #trugaru da pono no pokrene !al.eni postupak ?da .i se iz.jeglo neost arenje pra de?.FFFFF Ial.eno ijee je pot rdilo da je #trugar znao za mogunost da mo!da nee slu!iti s oju kaznu u 2rnoj Bori i za )injenicu da je po la)enje !al.e .ilo kraj njego e !al.e. Ee$utim1 tako$er je istaknulo da #trugar nije znao da ?nema zakonske mogunosti? da slu!i s oju kaznu u 2rnoj Bori.

.#-#$ =a' jev za

4redsjednik je u nekoliko navrata potvrdio da zahtjev za preispitivanje ```````` predmeta koji je u toku a (u1ilac protiv 4avla Strugara, #roj predmeta I(!+3!7*!Misc%3, Bdluka po zahtjevu 4avla Strugara za ponovno otvaranje 1al#enog postupka, >% juna *++>% <[Bdluka Strugar[=, par% *A% pred Sudom ne aa Bdluka Strugar, par% ,!3+% ponitava niti odgaEa aaa Bdluka Strugar, par% 3?% aaaa Bdluka Strugar, par% 39% premjetaj osuEene aaaaa Bdluka Strugar, par% *,% oso#e u dr1avu koja je odreEena za izvrenje kazne%5+* Neki advokati od#rane su tvrdili da je, dok se $eka odluka o zahtjevu za preispitivanje, prisustvo osuEene oso#e na teritoriji 0olandije potre#no da #i se olakala komunikacija izmeEu advokata od#rane i osuEene oso#e% MeEutim, predsjednik je pojasnio da pravilo 33A<2= odreEuje da se kazna koju izrekne Hal#eno vije@e tre#a provesti odmah i da zahtjev za preispitivanje ne utje$e na tu o#avezuju@u odred#u% 5+5 Nadalje,
Vidi npr. 3u!ilac proti Hosipo ia, #roj predmeta I(!+,?!39!:S, Bdluka o zahtjevu odvjetnika 8rage osipovi@a da se osuEenikov pritvor prekine s o#zirom na po$etak njegove zatvorske kazne, 3+% april *++*% <[Bdluka Hosipo i[=, stranica *% Bdluka Hosipo i, stanica *%

5+* 5+5

3?A

>. *dre$i anje dr!a e

ukoliko se izvrenje odgaEa dok se $eka odluka o zahtjevu za preispitivanje, zahtjevi za preispitivanje #i se mogli jednostavno zloupotre#ljavati da #i se odgodio premjetaj osuEenika u odreEenu dr1avu% Sud nema dovoljno o#jekata da #i zatvorio osuEene optu1enike odvojeno od svoje pritvorske jedinice, pa $ak ni one koje mora razdvojiti da #i iz#jegao krenje prava neosuEenih optu1enih da #udu smjeteni odvojeno od onih koji su ve@ osuEeni%

C#

Nadzor izvrenja kazni

C#$ Pos upak inspek)ije

57% ednom kada se osuEenik MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju pre#aci, primjenjuju se nacionalni zakoni o zatvorima kao to je odreEeno u sporazumima o izvrenju kazni, ali izvrenje kazne je predmet nadzora predsjednika Suda% 4ravilo 3+7 odreEuje da [sve zatvorske kazne nadzire MeEunarodni sud ili tijelo koje odredi MeEunarodni sud[% U ve@ini dr1ava izvrenja kazni, MeEunarodni komitet "rvenog krsta <MK"K= provodi inspekcije zatvorskih uvjeta% U 4ortugalu, Ukrajini i Ujedinjenom Kraljevstvu, inspekcije vri :vropski komitet za sprje$avanje mu$enja <"4(=% U .paniji i Njema$koj, zajedni$ka paritetna komisija koju sa$injavaju MKS i dr1avni slu1#enici vri inspekciju zatvorskih uvjeta% 4oto se nekoliko dr1ava protivilo inspekcijama MK"K!a, naglasivi da #i im #io dra1i neki drugi sporazum za inspekcije, Sud je isposlovao sporazum sa "4(!om da #i pove@ao njegovu ;leksi#ilnost prilikom pregovaranja o sporazumima o izvrenju kazni s evropskim dr1avama% Bvaj alternativni sporazum je pomogao Sudu da sklopi jo najmanje tri sporazuma o izvrenju kazni% MK"K podnosi svoje zaklju$ke direktno predsjedniku koji o#i$no zahtijeva da sekretar do kraja provede, zajedno sa dr1avnim vlastima, #ilo kakve preporuke ili za#rinutosti iz izvjetaja MK"K!a, i da onda podnese izvjetaj% Bd sekretara se takoEer zahtjeva da se #avi ad hoc pismima i zahtjevima osuEenih oso#a, njihovih porodica ili odgovaraju@ih dr1avnih vlasti, ovisno o slu$aju% (a pisma i zahtjevi mogu se ticati pitanja kao to su zatvorski uvjeti, zahtjevi za in;ormacije i mol#e za pomo@% Iako je Sud uspostavio paritetne komisije da #i nadgledao uvjete u dvije dr1ave izvrenja kazni, sporazumi za nezavisno nadgledanje od strane takvih komisija su daleko od idealnog% /ilo je slu$ajeva kada se osuEeni optu1enik izravno o#ra@ao predsjedniku Suda 1ale@i se na zatvorske uvjete i na slu1#enike Suda% U tim uvjetima, one oso#e koje osuEene oso#e optu1uju za nepotivanje njihovih prava su iste one oso#e koje imaju odgovornost da ta prava #udu zati@ena% Kada se ovako neto deavalo, predsjednik je zahtijevao da osuEenim optu1enicima #ude dozvoljeno da se sastanu sa nezavisnim nadzornim tijelom kao to je MK"K da #i se istra1ila navodna krenja propisa% Uspostavljanje procedura za nezavisno nadziranje zatvorskih uvjeta od strane vanjskih stranaka je #itno sredstvo za o$uvanje institucionalnog kredi#iliteta i javnog povjerenja%

5?%

59%

5>%

3?,

PII% Izvrenje kazni C#- !on ak osueni' osoba sa medijima

5A% Iako su zatvorski uvjeti ureEeni mjerodavnim zakonima dr1ave izvrenja kazni i iako dr1ave izvrenja kazni, u principu, imaju pravo da reguliu pravo osuEenih oso#a na komuniciranje sa vanjskim svijetom, dr1ave izvrenja kazni su tra1ile od Suda da iznese svoje stajalite vezano za kontakt zatvorenika sa medijima% S o#zirom na historijski i politi$ki interes za rad Suda, Sud je te1io tome da osigura otvorene i transparentne procedure i postupke% MeEutim, u svim ;azama, ova transparentnost mora #iti u #alansu sa potre#om da se zatite prava stranaka, uklju$uju@i 1rtve, svjedoke i optu1ene% Iskustvo MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju je pokazalo da, prilikom savjetovanja dr1ava o tome kako odgovoriti na zahtjeve medija da do#iju pristup osuEenim oso#ama, tre#a uzeti u o#zir nekoliko ;aktora, npr. prava osuEenog pojedinca, prava 1rtava i svjedoka na koje su uticale radnje osuEene oso#e i negativan uticaj koji komunikacija sa medijima mo1e imati na teku@a suEenja i na $itav sudski proces% Imaju@i u vidu te1inu krivi$nih djela koje razmatra Sud, naj#olja praksa je mo1da preporuka da se odluka o odo#ravanju zahtjeva medijima pa1ljivo razmotri%

1#
5,%

Pomilovanje i ubla6enje kazne

Klan *A Statuta #avi se pitanjem pomilovanja i u#la1enja kazni,5+7 uz podrku pravila 3*5!3*? 4ravilnika i Uputstva za rad prilikom rjeavanja po mol#ama za pomilovanje, u#la1avanje kazne i prijevremeno putanje na slo#odu oso#a koje je osudio MeEunarodni sud <[Uputstvo za rad prilikom rjeavanja po mol#i za prijevremeno putanje na slo#odu[=, koji reguliraju te zahtjeve%

1#$ /bavijes od s rane dr6ava

7+% 4ravilnik naglaava da, ukoliko je osuEena oso#a podo#na za pomilovanje ili u#la1enje kazne u skladu sa zakonom dr1ave u kojoj slu1i zatvor, dr1ava @e o#avijestiti Sud o podo#nosti oso#e% 5+? Nakon to ga dr1ava o#avijesti da je osuEena oso#a podo#na za pomilovanje, prijevremeno putanje na slo#odu ili u#la1enje kazne prema zakonima te dr1ave, sekretar mora o#avijestiti predsjednika Suda i mora od (u1ilatva i dr1avnih vlasti do#iti in;ormacije koje su u glavnim crtama prikazane u stavu * Uputstva za rad prilikom rjeavanja po mol#i za prijevremeno putanje na slo#odu% Bvaj proces uklju$uje pisanje dr1avnim vlastima da #i se zatra1ili svi dostupni medicinski izvjetaji i izvjetaji o ponaanju osuEene oso#e% Sekretar onda mora prevesti sve #itne in;ormacije na jezik osuEene oso#e, proslijediti ih toj oso#i i o#jasniti proceduru koju @e Sud koristiti kod donoenja odluke o pomilovanju ili u#la1enju kazne% Sekretar onda mora prikupiti i proslijediti sve dokumente predsjedniku, uklju$uju@i sve komentare osuEene oso#e% Sekretar takoEer osigurava da se oso#i koja se prijavljuje za pomilovanje, prijevremeno putanje na slo#odu ili u#la1enje kazne prije toga pru1i pomo@ odvjetnika kojeg @e ili on ili ona na@i sami ili kojeg @e mu na zahtjev sekretar dodijeliti po slu1#enoj du1nosti%

5+7 5+?

Klan *A Statuta MKS !a glasi- [2ko prema va1e@im pravnim propisima dr1ave u kojoj osuEenik izdr1ava kaznu zatvora on ima pravo na pomilovanje ili u#la1avanje kazne, ta dr1ava mora o tome o#avijestiti MeEunarodni sud% Nakon to se posavjetuje sa sudijama, predsjednik MeEunarodnog suda donosi odluku na temelju interesa pravde i optih pravnih na$ela%[ 4ravilo 3*5 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a%

39+

5. Pomilo anje i u.la!enje kazne 1#- /ds upanje od pro)edure

73% U nekoliko navrata, o#avjetenje iz pravila 3*5 poslao je osuEenik li$no, a ne dr1ava izvrenja kazni% (akva o#avjetenja su slana kada je osuEenik smatrao da je njegova ili njena situacija uporediva sa situacijom druge oso#e koju je osudio MKS i kojoj je odo#reno privremeno putanje na slo#odu% Iako 4ravilnik ne priznaje naro$ito pravo osuEene oso#e da podnese mol#u za privremeno putanje na slo#odu, praksa MKS !a je #ila takva da se #avila tim mol#ama u skladu sa svojom jurisprudencijom% Nakon prijema mol#e osuEenika, predsjednik od Sekretarijata tra1i #itne materijale u skladu sa $lanom * Uputstva za rad% Nakon toga, Sekretarijat od dr1ave izvrenja kazni tra1i da izrazi svoje stajalite o podo#nosti osuEene oso#e za pomilovanje ili prijevremeno putanje na slo#odu%

7*% 75%

1#% /dluka predsjednika

77% U skladu sa pravilom 3*7, nakon prijema o#avijesti, predsjednik @e odlu$iti, uz savjetovanje sa $lanovima Kolegijuma i svim stalnim sudijama Vije@a koje je donijelo osuEuju@u presudu a koji su jo uvijek sudije Suda, da li je pomilovanje ili u#la1enje kazne primjereno% U jurisprudenciji Suda o#janjeno je da predsjednik ima pravo da odo#ri ili od#ije pomilovanje ili u#la1enje kazni% Iako se predsjednik konzultira s drugim sudijama, nije o#avezan prihvatiti njihova miljenja% 5+9 4rilikom donoenja odluka o u#la1enju kazni, predsjednik o#i$no ukratko navodi da li njegovu odluku jednoglasno podr1avaju sudije ili su neki od njih ili svi izrazili protivno miljenje% Stavljaju@i svu mo@ odlu$ivanja o pomilovanjima i u#la1avanjima kazni u ruke predsjednika, MKS poma1e u osiguravanju jednostavnog procesa donoenja odluka i konzistentnosti u ocjeni svih #itnih ;aktora% Krajnji rezultat je taj da su osuEenici sigurni da @e imati jednak tretman i jednaku prilik za prijevremeno putanje na slo#odu%

7?%

79%

1#0 .i ni 2ak ori za pomilovanje( ubla6enje kazni ili prijevremeno pu anje na slobodu
7>% 4ravilo 3*? odreEuje da predsjednik, prilikom odlu$ivanja da li je pomilovanje ili u#la1enje kazne primjereno, tre#a u o#zir uzeti mnotvo ;aktora- te1inu krivi$nog djela ili krivi$nih djela za koje je zatvorenik osuEen, postupak prema zatvorenicima u sli$noj situaciji, u kolikoj mjeri je zatvorenik pokazao da se reha#ilitirao, kao i eventualnu zna$ajnu saradnju zatvorenika s tu1iocem%

1#0#$ Ge6ina krivini' djela

7A%

Kriterije na#rojane u pravilu 3*? tre#a ocijeniti predsjednik prema svom nahoEenju% Stoga, na primjer, u slu$ajevima kada je odo#reno u#la1enje kazne, predsjednik nikada nije zasnivao svoju odluku na relativno maloj te1ini krivi$nih djela koje je po$inio osuEenik% Umjesto toga, predsjednik je odlu$ivao da u#la1i kaznu z#og drugih ;aktora, [uprkos[ te1ini po$injenih krivi$nih djela%5+>

5+9 5+>

3u!ilac proti Vuko ia, #roj predmeta I(!,9!*5C3!:S, Bdluka predsjednika o u#la1enju kazne, 3*% mart *++A% <[Bdluka Vuko i[=, par% 3*!35% Bdluka Vuko i1 par% ,M 3u!ilac proti 3adia1 .roj predmeta I(!,7!3!:S, Bdluka predsjednika o mol#i za pomilovanje ili u#la1enje kazne 8uka (adi@a, 3>% juli *++A, Redigirana za javnost, <[Bdluka 3adi[=, par% 3>%

393

PII% Izvrenje kazni

1#0#- 1okazivanje re'abili a)ije osuenika

7,%

4rilikom ocjene ;aktora reha#ilitacije, predsjednik se oslanja na izvjetaje vlasti dr1ava u kojoj osuEenik slu1i svoju kaznu% MeEu ;aktorima koji dokazuju reha#ilitaciju, jurisprudencija Suda dala je zna$aj potovanju zakonskih propisa osuEenog optu1enika i do#rim odnosima sa zatvorskim slu1#enicima i drugim zatvorenicima% Vezano za ovo zadnje, pose#an zna$aj se pridavao $injenici da je osuEenik odr1avao do#re odnose sa pojedincima koji pripadaju istoj naciji, narodu ili religiji kao i 1rtve optu1enika%5+A Uz to, predsjednik je takoEer razmotrio ;aktore koji dokazuju reha#ilitaciju kao to su $injenice da je optu1enik iskazao 1aljenje z#og svojih zlo$ina,5+, da je aktivno u$estvovao u zatvorskim aktivnostima i da nije dozvolio da zna$ajne poteko@e vezane za izvrenje njegove kazne u stranoj zemlji negativno utje$u na njegovo ponaanje%53+

1#0#% =naajna saradnja s u6ila vom

?+%

Saradnja optu1enika s tu1ilatvom prije donoenja presude se ne razmatra prilikom odlu$ivanja o tome tre#a li u#la1iti kaznu prema pravilu 3*? i stavu * Uputstva za rad% 4retresno vije@e je ve@ razmatralo ovaj ;aktor prilikom odreEivanja kazne osuEeniku%533 4redsjednik je smatrao da samu $injenicu dostupnosti osuEene oso#e da svjedo$i u drugim predmetima pred Sudom, ili pred regionalnim sudom, ne tre#a smatrati o#likom saradnje s tu1ilatvom% (akoEer, kada tu1ilatvo ne tra1i saradnju osuEene oso#e, spremnost osuEenika na saradnju se tretira kao neutralni ;aktor% 53* Kada je osuEena oso#a uistinu svjedo$ila u drugim predmetima, taj $in se smatra pozitivnim ;aktorom prilikom odlu$ivanja o u#la1avanju kazne%535

?3%

1#0#0 Pos upak prema za voreni)ima u slinoj si ua)iji

?*%

Iako to nije pravilo, prijevremeno putanje na slo#odu je odo#reno nekolicini optu1enika nakon to su odslu1ili dvije tre@ine svojih kazni% Bva praksa najvie ovisi o usklaEenosti sa zakonima dr1ave izvrenja kazni, a ti zakoni $esto odreEuju da je osuEena oso#a podo#na za prijevremeno putanje na slo#odu nakon to odslu1i dvije tre@ine svoje zatvorske kazne% MeEutim, ovaj trend ka usklaEenosti stvara nejednakost meEu zakonima dr1ava izvrenja kazni% Kada postoje zna$ajna odstupanja meEu zakonima ve@ine dr1ava izvrenja kazni, pitanje jednakog tretmana osuEenih oso#a je upitno% U vezi s ovim, praksa Suda vezano za kazne koje se izvravaju u .paniji i 6rancuskoj zaslu1uje naro$itu pa1nju%

1#0#& !ri erijum podobnos i u doma>im zakonima

?5%

4rema zakonima pojedinih dr1ava izvrenja kazni, osuEene oso#e mogu postati podo#ne za pomilovanje i u#la1enje kazne tek kada odslu1e dvije tre@ine svoje kazne% MeEutim, u iznimnim okolnostima, krivi$ni zakon u tim dr1avama mo1e dopustiti putanje na slo#odu i kada je osuEenik odslu1io manje od dvije tre@ine kazne% Iznimne okolnosti mogu postojati ako je osuEena oso#a [uznapredovala kroz tri stepena zatvoreni$kog statusa[ i kada je pokazala do#ro ponaanje i veliku vjerovatno@u uspjene reintegracije u drutvo%
3u!ilac proti 3odoro ia1 #roj predmeta I(!,?!,C3!:S, Bdluka predsjednika o mol#i za pomilovanje ili u#la1enje kazne Stevanu (odorovi@u, **% juna *++?% <[Bdluka 3odoro i[=1 par. ,M 3u!ilac proti Hokia1 #roj predmeta I(!+3!7*C3!:S, Bdluka predsjednika o mol#i za prijevremeno putanje na slo#odu, 3% septem#ar *++A% <[Bdluka Hoki?=, par% A, 37% Bdluka 3odoro i1 par. ,L Bdluka 3adi, par% 39% Bdluka Vuko i, par% 9M Bdluka Hoki, par% 37M Bdluka 3adi, par% 39% 3u!ilac proti 8adia, #roj predmeta I(!,A!5+C3!:S, Bdluka predsjednika o u#la1enju kazne, **% juni *++>, par% 3?M Bdluka 3adi, par% 3+ i 3A% 3u!ilac proti >ano ia, #roj predmeta I(!+*!9?C3!:S, Bdluka predsjednika o u#la1enju kazne, 3+% mart *++9, par% ? i 37M Bdluka Vuko i, par% 3+M Bdluka 3adi, par% 3A% Bdluka 3odoro i, par% A, 3+M Bdluka Hoki par% ,, 3?% U slu$ajevima kada su osuEenici aktivno saraEivali s tu1iocem, dostupnost osuEenih oso#a da svjedo$e za tu1ilatvo u #udu@im predmetima se smatrala dodatnim ;aktorom u korist prijevremenog putanja na slo#odu%

5+A

5+, 53+ 533 53* 535

39*

5. Pomilo anje i u.la!enje kazne

?7% U dva slu$aja su osuEene oso#e podnijele zahtjev za u#la1enje kazne nakon to su odslu1ilie dvije tre@ine svoje kazne, nezavisno od #ilo kakvog o#avjetenja Suda od strane vlasti dr1ave izvrenja kazni% U o#a slu$aja su vlasti dr1ave izvrenja kazni, nakon to je Sud zatra1io izvjetaj o tome da li su osuEenici ispunili uvjete za prijevremeno putanje na slo#odu, podigli status osuEenih oso#a na tre@i stepen prema dr1avnom zatvorskom sistemu, $ine@i ih tako podo#nim za putanje na slo#odu u toj dr1avi i podr1avaju@i njihovu mol#u Sudu%537 4redsjednik je u o#a slu$aja naglasio da prijevremeno putanje na slo#odu osuEenih oso#a ne #i #ilo mogu@e da su optu1eni #ili nepodo#ni za u#la1enje kazne prema nacionalnom zakonu%

??%

1#0#4 "is em au oma skog smanjenja kazne

?9%

U jednoj dr1avi izvrenja kazni, #itni $lanovi Dakona o krivi$nom postupku u vezi sa smanjenjem kazni zatvorenika odreEuju da osuEenim zatvorenicima kazna mo1e #iti smanjena, ali ra$una se na osnovu trajanja izre$ene kazne a ne na osnovu trajanja stvarno odslu1ene kazne% Naime, smanjenje kazne se automatski odo#rava osuEenim oso#ama tako to se za prvu godinu slu1enja kazne ra$unaju tri mjeseca, dva mjeseca za naredne godine, a za zadnji dio kazne u trajanju kra@em od godinu dana, sedam dana po mjesecu% Bvo smanjenje, meEutim, mo1e ne odo#riti sudija za izvrenje kazni ukoliko se zatvorenik loe vladao% Dakon o krivi$nom postupku odreEuje da dodatno smanjenje mo1e #iti odo#reno zatvorenicima koji poka1u oz#iljne znakove drutvenog prilagoEavanja% Ukoliko osuEena oso#a nije recidivist, dodatno odo#reno smanjenje dosti1e maksimalno do tri mjeseca po godini zatvora% Smanjenje se odo#rava proporcionalno ukoliko zatvor traje du1e od jedne godine% U jednoj od Bdluka,53? predsjednik je izrazio za#rinutost po pitanju sistematske neusklaEenosti meEu zakonima o u#la1enju kazni dr1ava i sistema koji primjenjuje Sud, to #i moglo dovesti do nejednakog tretmana osuEenika koji slu1e svoju kaznu u toj dr1avi u poreEenju s osuEenicima koji slu1e svoju kaznu u drugim dr1avama% Razlog ove neusklaEenosti su dr1avni zakoni koji predviEaju periode smanjenja kazne osuEenim zatvorenicima na po$etku slu1enja njihove kazne% Sistem Suda doputa primjenu takvih nagrada tek nakon to je odslu1en zna$ajan dio kazne% U jednom su slu$aju dr1avne vlasti o#avijestile Sud o podo#nosti jedne osuEene oso#e za prijevremeno putanje na slo#odu, prema njihovom zakonu o krivi$nom postupku na po$etku slu1enja kazne <drugim rije$ima, mnogo ranije nego je to dozvoljeno prema granici od dvije tre@ine kazne=% Sud je od#io prijevremeno putanje na slo#odu, izmeEu ostalog na osnovu toga da zna$ajan dio kazne jo uvijek nije odslu1en%539 Nakon to je odslu1io dvije tre@ine svoje kazne, osuEenik je o#novio svoju mol#u predsjedniku za prijevremeno putanje na slo#odu% Kada je od vlasti dr1ave izvrenja kazni zatra1eno da iznesu svoj stav o li$noj podo#nosti osuEenika za prijevremeno putanje na slo#odu, ona je izjavila da osuEenik nije podo#an za smanjenje kazne prema zakonu o krivi$nom postupku% Razlog koji je dat je da je smanjenje primjenljivo samo na po$etku zatvorske kazne osuEenika, a njenu primjenu je tada od#io predsjednik% MeEutim, vlasti dr1ave izvrenja kazni su predlo1ile da #i osuEenik mogao iskoristiti [dodatno smanjenje kazne[ prema drugoj odred#i zakona o krivi$nom postupku% MeEutim, kao to je navedeno gore, prema ovoj odred#i na mogu@nost prijevremenog putanja na slo#odu utje$u razni i mnogo stro1iji uvjeti%

?>%

?A%

537 53? 539

3u!ilac proti Hosipo ia, #roj predmeta I(!,?!39!:S, Bdluka predsjednika o mol#i za pomilovanje ili u#la1enje kazne 8rage osipovi@a, 5+% januar *++9, par% 9!A% 3u!ilac proti >ano ia, #roj predmeta I(!+*!9?C3!:S, Bdluka predsjednika o u#la1enju kazne, 7% septem#ar *++>% <[Bdluka >ano i[=% par% 35M vidi takoEer 3u!ilac proti >ano ia, #roj predmeta I(!+*!9?C3!:S, Bdluka predsjednika o u#la1enju kazne, 5% septem#ar *++A, par% 3+% Bdluka >ano i, par% 35%

395

PII% Izvrenje kazni

?,% Vezano za ovu zadnju odred#u, predsjednik je izjavio da i#i #ilo od velike koristi ukoliko #i cdr1avnee vlasti mogle u svoj sistem smanjenja kazni uklopiti praksu Suda da odo#rava u#la1enje kazne tek nakon to se odslu1i zna$ajan dio te kazne, tj% doputa da se zatra1i primjena takvih smanjenja nakon to se odslu1i zna$ajan dio izre$ene kazne[% Nakon daljnih rasprava sa tom dr1avom, razjanjeno je da se automatsko smanjenje kazne, ukoliko ga predsjednik odo#ri, uvijek mo1e ponititi ukoliko ga predsjednik smatra nepodo#nim uslijed ponaanja osuEene oso#e% U tom naro$itom slu$aju se $inilo da je naj#olji put naprijed privremeno odo#renje predsjednika automatskog smanjenja i daljnje razmatranje kada na slo#odu%

Predmet <elisi * Maksimalno trajanje %atvorske ka%ne u dr+avi i%vrenja ka%ni

Boran Helisi je osu$en na "0 godina zat orske kazne1 %. jula 2001. godine. *n trenutno slu!i s oju kaznu u Italiji1 u skladu sa sporazumom o iz r,enju kazni od (. &e.ruara 1--'1 koji je zakonski rati&iciran u Italiji '. juna 1---. godine. 6prkos )injenici da sporazum izri)ito na odi da e prilikom ?iz r,enja kazne koju je izrekao #ud1 nadle!ne dr!a ne lasti zamoljene dr!a e .iti ograni)ene trajanjem kazne? <)lan 3=1 %. decem.ra 2002. Vrho ni sud Italije odlu)io je da remenski rok zat orske kazne u Italiji ne mo!e .iti du!i od 30 godina1 ,to je maksimalna kazna zat ora pred i$ena )lanom '3% italijanskog zakona o kri i)nom postupku.F
```````` a "ass% 4en% ?% decem#ra *++*, #r% 5>A?%

osuEena oso#a postane podo#na za prijevremeno putanje

1#& Pu anje na slobodu i premje aj

9+% Ukoliko predsjednik odo#ri prijevremeno putanje na slo#odu, pomilovanje ili u#la1enje kazne, sekretar @e stupiti u vezu sa dr1avnim vlastima po pitanju svih prakti$nih dogovora vezanih za oslo#aEanje osuEene oso#e u skladu sa relevantnim sporazumima o izvrenju kazni% Uputstvo za rad u vezi s prijevremenim putanjem na slo#odu odreEuje da @e, kada je to prikladno, i prema uputi predsjednika, Sekretarijat o#avijestiti oso#e koje su svjedo$ile pred Sudom za vrijeme pretresa osuEene oso#e o njegovom ili njenom putanju na slo#odu, o tome gdje @e on ili ona otputovati nakon putanja na slo#odu i sve druge in;ormacije koje predsjednik smatra #itnim% Bd sekretara se takoEer mo1e tra1iti da organizira premjetaj osuEenih oso#a kada se kazna zavri ili kada se smatra da ju je nemogu@e izvriti% U tim slu$ajevima, potre#ni su dogovori za premjetaj osuEene oso#e iz jedne dr1ave izvrenja kazne u drugu dr1avu izvrenja kazne% U nekim slu$ajevima, mogu@e je da su potre#ni dogovori i za privremeni pritvor dok se osuEene oso#e ne #udu mogle pre#aciti u drugu dr1avu izvrenja kazni da #i odslu1ili ostatak svoje kazne% 4rivremeni pritvor je vjerovatno potre#an u slu$ajevima kada je kazna MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju du1a od maksimalne kazne koja se mo1e provesti u dr1avi izvrenja kazni ili u slu$ajevima kada zakon dr1ave doputa prijevremeno putanje na slo#odu, pomilovanje i u#la1enje kazne, ali predsjednik od#ija mol#u <vidi okvir s tekstom Predmet Helisi @ Eaksimalno trajanje zat orske kazne u dr!a i iz r,enja kazni=%

93%

397

5. Pomilo anje i u.la!enje kazne 1#4 Pi anja koja nas aju nakon premje ajaKdepor a)ije
9*% Nakon putanja na slo#odu ili zavretka izdr1avanja kazne, osuEenici MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju se normalno vra@aju u dr1avu $iji su dr1avljanin% Svaki sporazum o izvrenju kazni koji zaklju$i Sud odreEuje da Sud snosi trokove premjetaja osuEene oso#e u dr1avu i iz te dr1ave ukoliko se strane nisu druga$ije dogovorile% Samo se u veoma iznimnim slu$ajevima, npr% kada se pod prijetnjom z#og otkrivanja in;ormacija stranama ili vije@ima, osuEene oso#e mogu preseliti u neku tre@u dr1avu radi sigurnosti% Bslo#oEeni osuEenici se alju u dr1ave sa kojima Sud ima sporazum o preseljenju% Iako se sporazumi o izvrenju kazni koji se zaklju$uju sa dr1avama izvrenja kazni ne #ave statusom osuEenih oso#a prema imigracijskim propisima :vropske unije nakon zavretka njihovih kazni, vrijeme provedeno u dr1avi izvrenja kazne z#og slu1enja kazne koju je izrekao Sud ne #i tre#alo imati dugoro$ne negativne e;ekte na osuEene oso#e vezano za primjenu imigracijskih propisa :vropske unije% Iskustvo je, meEutim, pokazalo da tre#a voditi ra$una o utjecaju dr1avne odluke o deportaciji na pravo oso#e koja je putena na slo#odu da kasnije uEe u :U da #i se sprije$io #ilo koji potencijalni negativni e;ekat na imigracijski status osuEene oso#e%

95%

39?

PIII%4rosljeEivanje predmeta doma@im nadle1nostima

,# !ri eriji za prosljeivanje predme a########################$49 2%3 Bda#ir dr1ave%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39A 2%* Nivo optu1enika i te1ina krivi$nih djela%%%%%%%%%%%%%%%%%39A 2%5 4ravi$no suEenje i neizricanje smrtne kazne%%%%%%%%%%%39, 2%7 8r1ave koje su voljne i koje su odgovaraju@e pripremljene%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>+ .# Nadzor i druga pi anja koja nas aju nakon prosljeivanja########################################################$*: C# Prosljeivanje predme aE upravni aspek i##################$*$ "%3 6izi$ki premjetaj optu1enika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>3 "%3%3 Ruta i na$in premjetaja %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>* "%3%* 4utni i identi;ikacijski dokumenti optu1enika%% %3>* "%3%5 4ritvorska dokumentacija%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>5 "%3%7 Gi$ne stvari%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>5 "%3%? Bdgovornost za optu1enika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>5 "%* 4ristup ovjerenim kopijama sudskog materijala%%%%%%%3>7 "%*%3 Bvjeravanje%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>7 "%*%* 4rijevodi%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>7 "%*%5 Sudska #aza podataka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>7 "%5 4ravna pomo@ i prijenos materijala iz predmeta od#rani%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>7 "%5%3 4ravno zastupanje pred dr1avnim sudom%%%%%%%%%3>7 "%5%* 4rijenos dokumentacije od#rane%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>? "%5%5 4ravna pomo@ tokom prelaznog perioda %%%%%%%%%3>? "%7 Dahtjevi za pomo@ i promjene zati@enog materijala%3>?

3%

MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju ima primarnu nadle1nost nad zlo$inima iz Statuta i stoga nije isklju$ivo nadle1an za sve krivi$ne progone% Iako je u principu Vije@e sigurnosti UN!a dalo MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju primat nad doma@im sudovima za sve zlo$ine unutar njegove nadle1nosti i iako je (u1ilatvo prikupilo in;ormacije o stotinama potencijalnih osumnji$enih, i MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju i Vije@e sigurnosti UN!a shvatili su da se, realno, meEunarodne institucije mogu #aviti samo ograni$enim #rojem predmeta% MKS je stoga te1io tome da na meEunarodnu scenu dovede samo one predmete koji se nisu mogli odgovaraju@e suditi na dr1avnim sudovima% Ispo$etka je #ilo malo ili nimalo kapaciteta i spremnosti da se procesuiraju #ilo kakvi ratni zlo$ini na lokalnom nivou% MKS se stoga ;okusirao na optu1enike s najviih nivoa vodstva i odgovornosti, iako je krivi$ni progon nu1no po$eo s jednim #rojem predmeta srednjeg nivoa% Kako je vrijeme odmicalo, MKS se po$eo ;okusirati na suEenja onima koji snose najve@u odgovornost za zlo$ine po$injene u #ivoj ugoslaviji% Kako su se istrage razvijale i kako je rastao #roj dostupnih dokaza i ukupni nivo predmeta, (u1ilatvo je razmotrilo nedovrene optu1nice i povuklo jedan #roj starijih optu1nica ni1eg nivoa% Kao rezultat toga, (u1ilatvo se ;okusiralo samo na pojedince vieg nivoa% Kada je MKS po$eo razvijati svoju strategiju zavretka rada nekoliko godina kasnije, a kapacitet dr1avnih sudova se do tada pove@ao, revidirao je i preostale predmete% 8anas je ;okus na otkrivanju predmeta koji iako #i mogli #iti uklju$eni i u plan suEenja na MKS !u, isto tako mogli #iti ustupljeni dr1avnim sudovima% Na taj na$in je MKS do#io mogu@nostida dovri predmete najte1ih krivi$nih djela unutar novih rokova odreEenih za zavretak mandata% Iako je ideja prosljeEivanja predmeta dr1avnim sudovima uvedena kao nova mjera, takva prosljeEivanja su uvijek #ila u prvo#itnom duhu Suda kao tijela koje ima primat nad dr1avnim sudovima koji imaju uporednu nadle1nost% Sud je u svoj 4ravilnik o postupku i dokazima uveo pravilo 33.is koje omogu@ava Vije@u, nakon potvrEivanja optu1nice, da proprio motu31' ili na zahtjev (u1ilatva ustupi predmet dr1avi% 4rema tom pravilu, predmet se mo1e ustupiti dr1avina $ijoj je teritoriji zlo$in po$injenM ili
4oto uklanja predmet sa meEunarodne scene, koritenje ove ovlasti po$inje ugro1avati nezavisnost (u1ilatva% MeEutim, Vije@e za ustupanje je napomenulo da #i #ilo primjereno da djeluje proprio motu samo [u o$iglednom slu$aju[% Vidi 3u!ilac proti Eileta Erksia i drugih, #roj predmeta I(!,?!35!3!4(, *+% juni *++?, par% 37%

*%

5%

53>

39>

PIII% 4rosljeEivanje predmeta doma@im nadle1nostima

7%

u kojoj je optu1enik uhapenM ili koja ima nadle1nost i koja je voljna i odgovaraju@e pripremljena da prihvati takav predmetM prosljeEivanje nekog predmeta dr1avnom sudu podrazumijeva da postupci protiv optu1enika postaju primarna odgovornost vlasti dr1ave koja je u pitanju%53A 8a #i se osigurala konzistentna primjena standarda za upu@ivanje predmeta, MKS je usvojio praksu imenovanja vije@a za prosljeEivanje u kojem radi troje stalnih sudija i koje se #avi svim odlukama o prosljeEivanju u prvom stepenu% Kada se upute 1al#e na takve odluke, predsjednik Suda imenuje sudsko vije@e na ad hoc osnovi koje @e razmotriti 1al#u%

,#

!ri eriji za prosljeivanje predme a

,#$ /dabir dr6ave

?% Ne postoji o$ita hijerarhija meEu tri kriterija za oda#ir dr1ave koja @e odr1ati suEenje o predmetu, npr% da li @e to #iti dr1ava u kojoj je krivi$no djelo po$injeno, dr1ava hapenja ili dr1ava koja ima nadle1nost i koja je voljna i odgovaraju@e pripremljena da preuzme predmet% Vije@e za prosljeEivanje predmeta je, meEutim, o#i$no davalo prednost dr1avi u kojoj su po$injena krivi$na djela i $iji su stanovnici #ili 1rtve tih djela nad dr1avom u kojoj se optu1enik predao%53, Kod oda#ira nadle1nosti koja najvie odgovara, Vije@e za prosljeEivanje predmeta takoEer razmatra druge ;aktore kao to su prikazana sposo#nost dr1avnog suda da donosi presude nezavisno i pravi$no, kao i druge okolnosti kao to su mogu@e prijetnje svjedocima%5*+

,#- Nivo op u6enika i e6ina krivini' djela

9% Kod odreEivanja da li ustupiti predmet ili ne, Vije@e za prosljeEivanje predmeta mora razmotriti te1inu krivi$nih djela za koja se optu1enik optu1uje i nivo odgovornosti optu1enika% Bvaj uvjet propisuje Rezolucija Vije@a sigurnosti 3?+7 <*++5%=, koja sadr1i preporuku da se MKS ;okusira na [voEe najvieg nivoa za koje se sumnja da su najodgovorniji za zlo$ine[ unutar njegove nadle1nosti%5*3 U vezi s pitanjima koja se odnose na rang optu1enika, MKS procjenjuje nivo odgovornosti optu1enika i te1inu krivi$nih djela za koja je optu1en, uzimaju@i u o#zir samo $injenice navedene u optu1nici% 5** Kod odreEivanja ko su [voEe najvieg nivoa[, Vije@e za prosljeEivanje predmeta se ;okusira na one koji su, na osnovu svog polo1aja i ;unkcije u relevantnoj hijerarhiji, i de jure i de &acto, prema navodima optu1#e imali toliki stepen odgovornosti da je primjerenije opisati ih kao oso#e [najvieg nivoa[ nego kao oso#e [srednjeg nivoa[5*5 <vidi okvir s tekstom Predmet 5ragomir Eilo,e i G *d.ijanje zahtje a za proslje$i anje=%
3u!ilac proti 8ado ana #tanko ia, #roj predmeta I(!,9!*5C*!4(, Bdluka o prosljeEivanju predmeta na osnovu pravila 33.is, 4rosljeEivanje predmeta, 3>% maj *++?% <8jelimi$no povjerljivo i e9 parte= <[Bdluka o ustupanju Stanko i[=, stav ,5% 3u!ilac proti Ieljka Eejakia i drugih, #roj predmeta I(!+*!9?!2R33.is%I, Bdluka po zajedni$koj 1al#i od#rane na Bdluku o prosljeEivanju predmeta na osnovu pravila 33.is, >% april *++9% <[Bdluka o ustupanju Eejaki[=, stav 5A% edini izraziti izuzetak je #io prednet 3u!ilac proti Vladimira ;o a)e ia, #roj predmeta I(!+3!7*C*!I, Bdluka o ustupanju predmeta prema pravilu 33.is, 3>% novem#ar *++9% godine, kada je optu1enik premjeten u dr1avu roEenja iz humanitarnih razloga povezanih s njegovim zdravljem% U vezi pro#lema sa svjedocima, vidi takoEer odlomak ,% Rezolucija Vije@a sigurnosti UN!a 3?57 <*++7%= je ponovo naglasila da #i predmeti koji se ustupaju nadle1nim dr1avnim nadle1nostima tre#ali uklju$ivati [optu1enike srednjeg i ni1eg nivoa[% 3u!ilac proti #a e 3odo ia, #roj predmeta I(!,>!*?C3!2R33.is% 3, Bdluka o prosljeEivanju predmeta na osnovu pravila 33.isl, *5% ;e#ruar *++9, par% 37% 3u!ilac proti 5ragomira Eilo,e ia1 I(!,A!*,C3!4(, BSluka o prosljeEivanju predmeta na osnovu pravila 33 .is1 A% juli *++?% <[Bdluka o ustupanju Eilo,e i[=, par% **%

>%

53A 53,

5*+ 5*3 5** 5*5

39A

A. ;riteriji za proslje$i anje predmeta ,#% Pravino suenje i neizri)anje smr ne kazne
A% 4ravilo 33.is odo#rava prijenos predmeta samo kada je Vije@e za prosljeEivanje predmeta [uvjereno da @e suEenje optu1enom #iti pravi$no i da mu ne@e #iti izre$ena ili nad njim izvrena smrtna kazna%[ 8rugi uvjet je nedvosmislen,5*7 ali nije lako utvrditi da e pojedinac do.iti pravi$no suEenje%

Predmet Dragomir Miloevi * 9dbijanje %a,tjeva %a prosljeivanje

Vijee za proslje$i anje predmeta je od.ilo zahtje tu!ila,t a za proslje$i anje u predmetu 5ragomira Eilo,e ia1 koji je na odno petnaest mjeseci .io komandant korpusa od oko 1+.000 ojnika koji su dr!ali #araje o pod opsadom. 7jego i zaklju)ci su .ili da: ?;ampanja koja se na odi u optu!nici i kri i)na djela za koja se tereti 5ragomir Eilo,e i odska)u u pore$enju s drugim predmetima pred Ee$uanrodnim sudom1 pose.no u smislu na odnog trajanja1 .roja ci ila kojima je nau$eno1 o.ima ,tete nanesene o.jektima1 te .roju ojnog oso.lja koje je u njima u)est o alo. 3ako$e je o)igledno da se u tezi 3u!ila,t a 5ragomiru Eilo,e iu pripisuje znatan ni o lasti. Vijee za proslje$i anje1 stoga1 konstatuje da te!ina kri i)nih djela za koja se tereti i ni o odgo ornosti optu!enog1 pose.no kad se posmatraju zajedno1 zahtije aju da se su$enje u tekuem predmetu odr!i pred Ee$unarodnim sudom.?F

,%

3+%

6aktori u vezi s pravi$nim suEenjem koje razmatra Vije@e za prosljeEivanje predmeta suravnopravnost svih oso#a pred sudomM pravi$no i javno suEenje pred nadle1nim, nezavisnim i nepristrasnim sudom koji je uspostavljen zakonomM OOOOOOOO pretpostavka nevinosti dok se ne doka1e krivica F *dluka o proslje$i anju Eilo,e i, naro$ito par% *7M vidi takoEer 3u!ilac proti u skladu sa zakonomM 8asima 5elia, #roj predmeta I(!+7!A5!4(, Bdluka po zahtjevu za prosljeEivanje predmeta na osnovu pravila 33.is, ,% juli *++>% pravo optu1enika da #ude pravovremeno i detaljno o#avijeten, na jeziku koji razumije, o prirodi i razlozima optu1#i protiv njegaM pravo optu1enika da ima odgovaraju@e vrijeme i mogu@nosti za pripremu svoje od#rane i da komunicira s advokatom kojeg sam oda#ereM pravo optu1enika da mu se sudi #ez nepotre#nog odlaganjaM pravo optu1enika da mu se sudi u njegovom prisustvu i da se #rani li$no ili kroz pravnu pomo@ koju sam oda#ereM pravo optu1enika da #ude o#avijeten o pravu na pravnu pomo@, i da mu se dodijeli pravna pomo@ u svakom slu$aju u kojem interes pravde tako zahtijeva, #ez pla@anja s njegove strane ukoliko nema dovoljno sredstava da plati za njuM pravo optu1enika da ispita, ili da za njega ispitaju, svjedoke protiv njega, i da se svjedoci u njegovu korist dovedu i ispitaju pod istim uvjetima kao i svjedoci koji ga tereteM pravo optu1enika da ima #esplatnu pomo@ usmenog prevodioca ukoliko ne razumije ili ne govori jezik koji se koristi u postupcimaM pravo optu1enika da ne #ude prisiljen da svjedo$i protiv se#e ili da prizna krivicu%5*? Nacionalno zakonodavstvo u regiji #ive ugoslavije <tj . dr1avama koje je MKS razmatrao kao dr1ave kojima #i mogao ustupiti predmete= o#i$no osigurava potivanje procesnih prava%5*9 MeEutim, Sud je u sutini tuma$io ovaj standard tako da zna$i da moraju postojati relevantni pravni instrumenati i da se mora uvjeriti da #i u okolnostima predmeta suEenje #ilo pravi$no%5*> Vije@e za prosljeEivanje je, na primjer, razmatralo pitanje

5*7 5*? 5*9 5*>

Nijedna dr1ava #ive ugoslavije na omogu@uje izricanje smrtne kazne% Vidi Bdluku o ustupanju #tanko i, par% 7,!?+% Bdluka o ustupanju #tanko i, par% ??% Sve ove zemlje su takoEer zemlje $lanice Vije@a :vrope, i podlije1u nadle1nosti :vropskog suda za ljudska prava, koji omogu@ava jo jedan dodatni nivo zatite za, izmeEu ostalog, pravo na pravi$no suEenje Vidi npr. Bdluku o 1al#i na ustupanje #tanko i, par% *A%

39,

PIII% 4rosljeEivanje predmeta doma@im nadle1nostima

dostupnosti svjedoka u smislu doma@ih odred#i za njihovu zatitu i mjerodavnih meEunarodnih sporazuma potre#nih za do#ijanje svjedoka izvana%5*A 33% MKS takoEer prihvata da odred#e o ljudskim pravima ne dozvoljavaju pritvor oso#e u uvjetima u kojim #i on ili ona #ili izlo1eni mu$enju ili nehumanom postupanju% MeEunarodni krivi$ni sud je, stoga, razmatrao da li #i prosljeEivanje odreEenim dr1avama ugrozilo optu1enika i pozivao se na mjerodavne meEunarodne standarde o zatvorskim uvjetima u dr1avama koje su razmatrane i na izjanjenu spremnost vlada da ih se pridr1avaju% MKS je od#acio ono to je de;inirao kao [uop@ene tvrdnje[ o neadekvatnim standardima pritvora u dr1avama #ive ugoslavije%5*,

,#0 1r6ave koje su voljne i koje su odgovaraju>e pripremljene

3*% 4rihvataju@i da se za teka krenja meEunarodnog humanitarnog prava mo1e suditi i donijeti presuda na osnovu univerzalne nadle1nosti, MKS mo1e takoEer upu@ivati predmete i drugim dr1avama, u kojima krivi$no djelo nije po$injeno i u kojima optu1enik nije uhapen, ukoliko je dr1ava [voljna i odgovaraju@e pripremljena da ih prihvati[% Kod donoenja takvih odluka, MKS @e razmotriti podneske dr1ave koja je u pitanju i ispitat @e doma@i pravni poredak koji @e se vjerovatno primjenjivati na predmet koji se ustupa% 4rosljeEivanje @e #iti odo#reno samo kada je Vije@e za prosljeEivanje uvjereno da postoje odgovaraju@e odred#e za rjeavanje svakog od navodnih krivi$nih djela optu1enika iz optu1nice i da postoji odgovaraju@i raspon kazni%55+ Stoga se smatra da je prosljeEivanje mogu@e samo kada se u dr1avi krivi$no gone meEunarodni zlo$ini navedeni u Statutu Suda% 8rugim rije$ima, mora postojati teka povreda meEunarodnog humanitarnog prava% Slu$ajevi o#i$nih krivi$nih djela ne #i #ili dovoljni s o#zirom da ta krivi$na djela nisu dovoljno stigmatizirana%

.#
35%

Nadzor i druga pi anja koja nas aju nakon prosljeivanja

Kao to je spomenuto gore, prosljeEivanje predmeta MKS !a nacionalnom pravosuEu podrazumijeva da postupci protiv optu1enika postaju primarna, ali ne isklju$iva, odgovornost vlasti dr1ave koja je u pitanju%553 Naime, Sud zadr1ava ovlasti za nadziranje predmeta koji su ustupljeni dr1avnim vlastima da #i se osiguralo da se ti postupci vode ispravno%55* Nadzor koji se provodi u skladu s pravilom 33 .is1 omogua a Sudu da #rzo reaguje ukoliko dr1ava ne uspije da ispravno izvrava nadle1nosti koje su joj ustupljene% Stoga, na primjer, pravilo 33.is <6= Vije@u za prosljeEivanje izri$ito daje ovlast da poniti odluku o prosljeEivanju u #ilo koje do#a nakon to je nalog izdat, pod uvjetom da pojedinac nije proglaen krivim ili oslo#oEen od strane doma@eg suda% 4ravilo 33.is daje (u1ilatvu ovlasti da nadgleda postupke pred dr1avnim sudovima% U tu svrhu je (u1ilatvo sklopilo sporazume sa vanjskim organizacijama koje @e pomo@i u nadziranju ustupljenih predmeta% Uz to, Vije@e za prosljeEivanje je nalo1ilo (u1ilatvu da mu podnosi izvjetaje o dogaEanjima u predmetu nakon

37%

5*A 5*, 55+ 553 55*

Bdluka o ustupanju #tanko i, par A3!A9% Vidi npr% Bdluka u ustupanju #tanko i, par% 53!5> i Bdluku o ustupanju Eejaki, par% ?9!9*% Uporedi, meEutim, 3u!ilac proti Basparda ;anZarukiga, #roj predmeta I"(R!*++*!>A!R33.is, Bdluka o zahtjevu (u1ilatva za ustupanje predmeta Repu#lici Ruandi, 9% juni *++A, kojoj je od#ijeno ustupanje na osnovu, me$u ostalim, rizika zatvaranja u samicu optu1enika, ukoliko #i ga osudili na do1ivotnu ro#iju% Bdluka o ustupanju #tanko i, par% 73!7*% Bdluka o ustupanju, par% ,5% Vidi npr% pravilo 33.is <8= <iv= 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a%

3>+

>. 7adzor i druga pitanja koja nastaju nakon proslje$i anja

prijenosa%555 Uistinu je klju$no da se uspostave pouzdani i ;leksi#ilni mehanizmi za nadzor kada se predmet ustupi iz jedne nadle1nosti u drugu na na$in sli$an onome koji je zamiljen pravilom 33.is% 3?% Klan *> Statuta daje Sudu ovlasti da nadzire pritvor u dr1avama u koje je Sud pre#acio pojedince na slu1enje njihovih kazni%557 U predmetima koji se vode pred Sudom i na osnovu sporazuma o izvrenju kazni, izvrenje kazne mo1e prekinuti Sud uz vra@anje osuEene oso#e nazad u Sud%55? Ipak, kada se neki predmet ustupi prema pravilu 33.is, kazna koju izrekne sud te dr1ave se o#i$no izvrava na njenom teritoriju i ovo mo1e dovesti do pro#lema% 4rema pravilu 33.is, ne postoji odred#a koja izri$ito uspostavlja odreEene mehanizme za situacije koje nastaju nakon presude kada, na primjer, optu1enik uspije po#je@i iz zatvora ili kada dr1ava kojoj je ustupljen predmet nije u stanju ispravno izvriti kaznu%

C#
39%

Prosljeivanje predme aE upravni aspek i

Kada Vije@e za prosljeEivanje jednom odo#ri zahtjev za prosljeEivanje predmeta dr1avi kao to je to kratko izlo1eno u pravilu 33.is1 od Sekretarijata se o$ekuje da izvri dva zadatka- ;izi$ki premjetaj optu1enika i o#ez#jeEivanje ovjerenih kopija slu1#enog materijala vezanog za predmet svim potre#nim stranama u nadle1nosti dr1ave% S o#zirom na #rojne strane i pitanja koja se pojavljuju u prosljeEivanju predmeta, Sekretarijat je standardizirao svoj operativni postupak za prijenos predmeta da #i se osigurao najjednostavniji mogu@i prijenos i sprije$ilo izostavljanje nekog od potre#nih zadataka% 6izi$ki premjetaj optu1enika je do sada #io propisan samo prema pravilu 33.is. Vije@e za prosljeEivanje, kada nareEuje premjetaj, mora o#ez#ijediti Sekretarijatu 5+ dana nakon kona$ne odluke za premjetaj optu1enika u dr1avu koja je odreEena za prosljeEivanje% Uz ;izi$ki premjetaj optu1enika, Sekretarijat poma1e (u1ilatvu olakavanjem pristupa ovjerenim kopijama zvani$nog materijala vezanog za predmet ili u tampanom ili u elektronskom ;ormatu% 8a #i se osigurao jednostavan i #lagovremen premjetaj spisa od#rane predmeta dr1avnoj nadle1nosti, Sekretarijat takoEer ima ulogu veze izmeEu tima od#rane u dr1avi i advokata koji zastupa optu1enika pred Sudom%

C#$ 5iziki premje aj op u6enika

3>% Kada ne postoji sporazum koji o#avezuje organizaciju i dr1avu kojoj se ustupa predmet, preporu$ljivo je napraviti nacrt Memoranduma o razumijevanju <MoU= i potpisati ga prije izvrenja premjetaja% S o#zirom da se Memorandum o razumijevanju ne mo1e uvijek zaklju$iti, z#og raznih vremenskih, politi$kih ili pravnih ograni$enja, klju$no je pripremiti standardizirani plan premjetaja koji @e koristiti svi relevantnim odjeli unutar Suda i dr1ave kojoj je upu@en predmet% Uz to, iskustvo je pokazalo da je potre#no da jedna oso#a, po mogu@nosti pravni slu1#enik, slu1i kao klju$na ta$ka unutar Sekretarijata da #i proces premjetaja do kraja #io pod nadzorom% Klju$na ta$ka takoEer igra ulogu veze i koordinacije koja poma1e u o#ez#jeEivanju da se premjetaj zavri na naje;ikasniji mogu@i na$in% Klju$no je da se odredi i klju$na ta$ka u dr1avi kojoj se ustupa predmet% Klju$na ta$ka je odgovorna za koordinaciju slijede@ih stvari izmeEu Suda i dr1ave kojoj se ustupa predmet prije premjetaja, iako ovaj spisak nije potpun- sklapanje sporazuma vezano za datum premjetajaM planiranje rute i na$ina premjetajaM o#ez#jeEivanje putnih i identi;ikacijskih dokumenata za optu1enikaM pomaganje u organizaciji i prijenosu pritvorske dokumentacije, uklju$uju@i i zdravstveni kartonM i
Hal#a na odluku o ustupanju #tanko i, par% ?,% Vidi poglavlje PII F Bdjeljak "- nadgledanje izvrenja kazni% Vidi npr% Klanove , <*= Sporazuma o izvrenju kazne sa 6rancuskom <*?% ;e#ruar *+++%=, Ujedinjenim Kraljevstvom <33% Mart *++7%=, :stonijom <33% ;e#ruara *++A%=, koji su dostupni kao verzija na engleskom na Xe# stranici Suda- http-CCXXX%un%orgCict&Clegaldoc!eCindeW%htm%

555 557 55?

3>3

PIII% 4rosljeEivanje predmeta doma@im nadle1nostima

dogovaranje prijenosa li$nih stvari optu1enika% Uz to, moraju #iti odreEeni predstavnici svih relevantnih ureda i mora se to prije odr1ati koordinacioni sastanak <preko telekon;erencijskog ili videokon;erencijskog linka=, zajedno sa svim interesnim grupama%
C#$#$ Ru a i nain premje aja

3A%

4oto Sud nema nikakvu teritorijalnu nadle1nost ili kapacitet za provoEenje zakona, za premjetaj optu1enika se mora osloniti na saradnju dr1ava% B ruti i na$inu premjetaja se stoga moraju dogovoriti sve strane% Kada se optu1enik mora premjetati preko susjedne evropske dr1ave, odmah se mora kontaktirati relevantna am#asada u 0agu da #i se osiguralo da se dr1avni zakoni tranzitne dr1ave ne kre% Iskustvo je pokazalo da se am#asadi o#avijest mora dati #arem dvije sedmice prije da #i se osigurao tranzit #ez komplikacija% 4ored kopnenog transporta <koji Sud nikada nije koristio, izuzev da #i doao do naj#li1e N2(B!ove vojne #aze u kojoj su se optu1enik i njegova pratnja ukrcali na vojni avion= postoje dvije mogu@nosti transporta- vojni ili komercijalni letovi, a o#a mogu zahtijevati intervenciju vlasti tranzitne dr1ave% B#ez#jeEivanje vojnog aviona mo1e zahtijevati uklju$ivanje tre@e dr1ave pri pripremanju premjetaja a mogu@e je da vlasti tranzitne dr1ave moraju pri#aviti sudski nalog koji doputa premjetaj zatvorenog optu1enka preko njenog tla% 4otre#no je imati na umu relevantne nacionalne zakonske propise koji se odnose na meEugrani$ne premjetaje zatvorenika prije donoenja #ilo kakve kona$ne odluke ili odluka o na$inu i mjestu premjetaja% Koritenje komercijalnog aviona, naro$ito dr1avnog aviona, mo1e zahtijevati uklju$ivanje diplomatskog predstavnika tranzitne dr1ave u 0agu, pored vieg slu1#enika iz aviokompanije% Na primjer, prije po$etka premjetaja s komercijalnom aviokompanijom iz 0aga preko tranzitne dr1ave do #ive ugoslavije, alje se zvani$no o#avjetenje am#asadi tranzitne dr1ave u 0agu i kontaktu u aviokompaniji u kojima se tra1i njihova pomo@ i saradnja% Iako je o#avjetenje zamiljeno da olaka premjetaj, ono ne garantuje da @e premjetaj pro@i #ez pro#lema kroz tranzitnu dr1avu% Na osnovu prethodnih iskustava, kao to je prilika kada je optu1eniku MKS !a za#ranjeno ukrcavanje na avion u tranzitnoj dr1avi, preporu$ljivo je da pravni slu1#enik #ude u pratnji do kona$nog odredita% Uz to, ukoliko se zatvorenik premjeta komercijalnom aviokompanijom, potre#no je odrediti jednog ili dva zatitara po optu1eniku koji @e ga pratiti tokom $itavog premjetaja% Bvaj uvjet @e se mijenjati u zavisnosti od propisa aviokompanije, te je stoga naj#itnije da klju$na ta$ka o#ez#ijedi da se ti uvjeti jasno shvate #arem dvije sedmice prije datuma premjetaja%

3,%

C#$#- Pu ni i iden i2ika)ijski dokumen i op u6enika

*+%

Skretarijat mora o#ez#ijediti dr1avi podnositeljici zahtjeva zvani$no o#avjetenje u kojem odreEuje planirani datum premjetaja, puno ime optu1enika <zajedno s poznatim drugim ili la1nim imenima=, dr1avu roEenja, #roj pasoa i datum i mjesto roEenja% U ve@ini slu$ajeva, optu1enik ima svoj pasoM meEutim, u nekim prilikama, paso @e #iti u njegovom konzularnom predstavnitvu u 0agu% Neki optu1enici, u trenutku kada ih se uhapsi, nemaju u svom posjedu paso niti putnu ispravu% U takvim uvjetima, Sekretarijat mora pripremiti zvani$ni dokument koji sadr1i sliku optu1enika, njegovo puno ime, datum roEenja, mjesto roEenja i o$evo ime, uz ovjeren potpis Sekretarijata% Bvaj dokument, zajedno sa putnim ispravama koje koristi predstavnik ili predstavnici Suda koji su u pratnji, osigurava tranzit preko meEunarodnih granica% Kada putuje po zvani$noj du1nosti, oso#lje Suda koristi UN!ov laissez passer% 8a #i se iz#jegli pro#lemi putem, $injenica da optu1enik ne posjeduje ispravan putni dokument se mora unaprijed prijaviti lokalnim slu1#ama dr1ave kojoj se ustupa predmet i svakoj tranzitnoj dr1avi%

3>*

2. Proslje$i anje predmeta: upra ni aspekti

C#$#% Pri vorska dokumen a)ija

*3%

Mora se pripremiti dokumentacija iz pritvora s kopijama li$nih i zdravstvenih podataka pritvorenika% Vezano za zdravstvene kartone, mogu@e je da se prije njihovog o#javljivanja drugima mora do#iti pristanak optu1enika% Svi povjerljivi dokumenti moraju #iti smjeteni u zape$a@enu kovertu% Uz to, odgovorni slu1#enik pritvorske ustanove UN!a mora pripremiti Memorandum o procjeni sigurnosne prijetnje, $ija se kopija tre#a dostaviti pravnom slu1#eniku u pratnji, e;u sigurnosti, i predstavniku dr1ave kojoj se ustupa predmet% 4otvrda o premjetaju mora #iti u dodatku svakog spisa koji se predaje lokalnim vlastima% 4oto je pritvorska dokumentacija povjerljivi materijal Sekretarijata, potre#no ju je direktno prenijeti predstavniku sekretarijata u dr1avi i tu1ilatvu u dr1avi kojoj se ustupa predmet% Bptu1enik mora #iti o#avijeten da se njegova pritvorska dokumentacija prenosi u novu nadle1nost% S o#zirom da se optu1eni o#avjetava o ta$nom datumu premjetaja samo nekoliko dana prije, z#og sigurnosnih razloga, pritvorska ustanova Suda ima odgovornost da psihi$ki pripremi optu1enika za premjetaj i za veliku promjenu koju @e do1ivjeti%

C#$#0 Bine s vari

**%

Gi$ne stvari optu1enika moraju #iti prenesene tokom ili nakon ;izi$kog premjetaja% Kada je to mogu@e, preporu$ljivo je da li$ne stvari idu s optu1enikom% /itno je do#iti smjernice od dr1ave kojoj se upu@uje predmet o tome ta optu1enik smijeCne smije ponijeti sa so#om, naro$ito u vezi nov$anih sredstava% 4ritvorska ustanova #i tre#ala napraviti popis li$nih stvari optu1enika, a optu1enik mora potpisati taj popis prije svog premjetaja% 8a #i se sprije$ile mogu@i sporovi, moraju se napraviti tri kopije potpisanog popisa% ednu kopiju tre#a dati optu1eniku, jednu kopiju tre#a zadr1ati pritvorska ustanova i tre@u kopiju tre#a dodati uz li$ne stvari kako #i se potvrdila na kona$nom odreditu% Ukoliko optu1enik ima namjeru prenositi elektri$nu opremu <na primjer, li$ni laptop= mora se unaprijed poslati upozorenje vlastima dr1ave podnosioca zahtjeva% U ve@ini zatvora ili pritvorskih ustanova, zatvorenicima nije doputeno koritenje takve opreme #ez prethodnog odo#renja pretpretresnog sudije%

C#$#& /dgovornos za op u6enika

*5%

Sekretarijat ima du1nost razmotriti pitanje ko ima stvarnu odgovornost za optu1enika tokom svake ;aze premjetaja% /itno je da pravni slu1#enik Sekretarijata, zajedno s potre#nim zatitarima, prati optu1enika tokom premjetaja% Relevantni odjel Sekretarijata mora izraditi standardizirani nalog za premjetaj i potre#ne ovjerene kopije% U slu$aju MKS !a, izdavanje naloga za premjetaj pokre@e Ured za pravnu pomo@ i pitanja pritvora% Nalog za premjetaj radi pritvorska ustanova koja ustupa odgovornost za optu1enika organima lokalne vlasti <tj% holandskoj sao#ra@ajnoj policiji= koji su odgovorni za premjetaj optu1enika do vojne #aze ili aerodroma koji je pravni slu1#enik naveo prije premjetaja% Na svakoj ta$ki prijenosa odgovornosti, predstavnik Suda mora potpisati sve ovjerene kopije naloga o premjetaju% Kopiju tog dokumenta tre#a takoEer dati predstavniku dr1ave u koju se predmet ustupa koji zauzvrat daje pravnom slu1#eniku potre#ne dokumente za premjetaj za tu dr1avu% Nalog za premjetaj se onda zajedno sa potpisanim dokumentima dr1ave kojoj se predmet upu@uje uvodi u sudsku arhivu kao dokaz da je odluka o prosljeEivanju ispravno provedena%

3>5

PIII% 4rosljeEivanje predmeta doma@im nadle1nostima

C#- Pris up ovjerenim kopijama sudskog ma erijala

C#-#$ /vjeravanje

*7%

Sekretarijat MKS !a nema pose#nu slu1#u ili odjel koji o#raEuje predmete prosljeEivanja nego raspodjeljuje zadatke meEu slu1#ama, dok se ve@ina zadataka dodjeljuje Slu1#i za organizaciju i podrku rada sudnica <"MSS= poto ona $uva slu1#enu arhivu Suda% Sekretarijat se uklju$uje samo kada postoji zahtjev za pomo@npr% za zvani$ne kopije dokumenata koji su uvedeni u spis predmetaM za transkripte, podneske u predmetu i audio i video materijale% Kada se neki predmet ustupi u skladu s pravilom 33#is, Sekretarijat poma1e (u1ilatvu pri prijenosu spisa osiguravaju@i da je zvani$na arhiva predmeta ovjerena od strane Sekretarijata% (u1ilatvo potvrEuje da materijal u njegovom posjedu nije podnesen niti usvojen u zvani$nu arhivu Suda% (aj proces ovjeravanja se pokazao tekim z#og nedostatke prethodnog dogovora izmeEu dr1ave kojoj se predmet ustupa i Suda, te je Sud morao promijeniti svoju proceduru da #i se prilagodio postupku u dr1avi kojoj ustupa predmet% U #udu@im ustupljenim predmetima, preporu$uje se da se sva zvani$na arhiva Suda ovjerava i potvrEuje prema proceduri Suda% (akoEer, preporu$uje se samo jedno ovjeravanje koje potvrEuje ta$nost i autenti$nost svih materijala koji $ine predmetni spis%

C#-#- Prijevodi

*?%

Kada se zvani$ni jezik dr1ave kojoj se predmet upu@uje ne podudara s radnim jezicima Suda, o pitanjima u vezi sa prijevodom materijala se tre#a dogovoriti unaprijed% Sud je suo$en s dilemom vezano za $injenicu da su njegovi zvani$ni transkripti samo na engleskom i ;rancuskom jeziku te je odvjetnicima iz #ive ugoslavije istra1ivanje arhive transkripata te1e ukoliko ne znaju jedan od zvani$nih jezika UN!a% D#og toga lokalni odvjetnici tra1e pristup audioCvideo materijalu koji je na #osanskom!hrvatskom!srpskom% Bvaj proces je i naporan i skup za dr1avu kojoj se predmet ustupa jer se audioCvideo snimci moraju presluati i izraditi transkript svjedo$enja na njihovom jeziku%

C#-#% "udska baza poda aka

*9%

2rhiva Suda je dostupna elektronski kroz internu Sudsku #azu podataka < 8/= koja se koristi i kao alat za o#javljivanje i za pravno istra1ivanje% U posljednje dvije godine, kroz memorandume o razumijevanju, Sud je proirio spisak onih koji mogu pristupiti sudskoj #azi podataka doputaju@i vanjskim sudovima do#ijanje i;re za daljinski pristup% Bve i;re doputaju odreEenim korisnicima da se daljinski prijave na sistem i pretra1uju $itavu zvani$nu arhivu sudskih spisa% Da materijale koji nisu u zvani$noj arhivi Suda, (u1ilatvo je takoEer dopustilo dr1avnim vlastima pristup :lektronskom sistemu o#jelodanivanja <:8S= koji sadr1i ve@inu dokaza u posjedu tu1ilatva%

C#% Pravna pomo> i prijenos ma erijala iz predme a odbrani

C#%#$ Pravno zas upanje pred dr6avnim sudom

*>%

4ravno zastupanje pred dr1avnim sudom je #itno pitanje o kojem se tre#a dogovoriti prije prijenosa predmeta iCili optu1enika% U nekim nadle1nostima, samo je dr1avljanima te nadle1nosti doputeno da predstavljaju optu1enika ili da imaju pravo postupanja pred sudom% 4rema takvim pravilima, advokat koji zastupa optu1enika pred Sudom mo1da ne@e #iti u mogu@nosti nastaviti ga zastupati% Kada se predmet podnese za prijenos, da #i se o#ez#ijedila konzistentnost u od#rani i jednostavan prijelaz, Sekretarijat #i tre#ao

3>7

2. Proslje$i anje predmeta: upra ni aspekti

predvidjeti mogu@nost dodjeljivanja advokata koji ima pravo zastupanja u dr1avnoj nadle1nosti% "ilj ovog dodjeljivanja #i tre#ao #iti taj da advokat mo1e po$eti pripremati od#ranu prije pojavljivanja pred dr1avnim sudom% U nedostatku takvog dogovora, vrijeme i resursi koje su pravnici koji postupaju pred Sudom ulo1ili u pripremanje predmeta #it @e izgu#ljeni u postupcima pred dr1avnim sudom%
C#%#- Prijenos dokumen a)ije odbrane

*A%

8a #i se osigurao jednostavan prijenos spisa od advokata koji postupaju pred Sudom do novog advokata koji preuzima predmet pred nacionalnim sudom, potre#na je koordinacija% 4ro#lemi se mogu pojaviti ako nalog pretresnog vije@a koje zasjeda u predmetu ne sadr1i odred#e koje doputaju prijenos spisa od#rane novim odvjetnicima optu1enika% 4oto Sud mo1da ne@e imati nadle1nost nakon izdavanja naloga, potre#no je osigurati da se nalog poza#avi ovim pitanjem% Bvo pitanje se mo1e rijeiti tako to @e se o#ez#ijediti da pravila o dodjeli #ranioca i relevantni kodeks ponaanja sadr1e pose#nu odred#u koja se odnosi na o#avezu koju advokat koji postupa pred Sudom ima prema novoj nadle1nosti% U svojoj odluci kojom ustupa predmet dr1avnom sudu, 4retresno vije@e mo1e naglasiti #raniocima da prenesu dokumentaciju od#rane% U svakom slu$aju, potre#no je da Sud istra1i i shvati o#aveze odreEene u zakonima dr1ave prije prijenosa predmeta u tu dr1avu% Na primjer, odred#a u Dakonu o krivi$nom postupku /i0 ka1e da strane imaju rok od sedam dana za podnoenje preliminarnih zahtjeva nakon to dr1avni sud potvrdi optu1nicu% Ukoliko optu1enik nema advokata pred dr1avnim sudom prije premjetaja, #it @e teko ili nemogu@e za novog advokata da ispuni taj rok, naro$ito ukoliko novi advokat nije upoznat s predmetom iCili nije u posjedu spisa od#rane% Uz to, poto se o nekim od preliminarnih pitanja optu1nice raspravljalo pred Sudom, ima smisla da advokat koji ve@ poznaje ta preliminarna pitanja odreEuje da li ta ista pitanja tre#a iznositi i pred nacionalnim sudom% Ukoliko se advokatu dopusti da se pridru1i timu od#rane u 0agu prije ili tokom premjetaja, i Sud i dr1avni sud mogu utediti i vrijeme i resurse%da se pridru1i timu od#rane u 0agu prije ili tokom premjetaja, i Sud i dr1avni sud mogu utediti i vrijeme i resurse%

C#%#% Pravna pomo> okom prelaznog perioda

*,%

/rojna se pitanja moraju razmotriti u vezi sa shemom pravne pomo@i, u zavisnosti od toga da li Sud o$ekuje da @e advokat ostati raditi na predmetu nakon prosljeEivanja% Sud #i tre#ao odrediti minimalni i maksimalni prelazni period koji je potre#an da #i se osigurao e;ikasan prijenos, naro$ito ako @e se Sud ;inansijski o#avezati% Nema garancije da @e se dr1avni sudovi slo1iti s ocjenom Suda u vezi sa sla#im imovinskim stanjem optu1enika% Uz to, klju$na ta$ka #i tre#ala razjasniti uvjete dr1avljanstva za advokate koji 1ele pravo zastupanja pred dr1avnim sudom% Ukoliko takvi uvjeti postoje, klju$na ta$ka #i tre#ala razjasniti da li predmeti koje Sud ustupa mogu #iti izuzetak%

C#0 =a' jevi za pomo> i promjene za i>enog ma erijala

5+% MKS je maksimalno iskoristio mogu@nost da prema pravilu 33#is ustupi nacionalnim sudovima predmete u kojima su na MKS !u podignute optu1nice% Nisu svi zahtjevi za prijenos takvih predmeta odo#reni i mogu@nosti za prosljeEivanje u ovoj prvoj kategoriji predmeta su stoga iscrpljene% Ipak, Sud je ostao uklju$en u pru1anje pomo@i dr1avnim nadle1nostima u jo dvije kategorije predmeta- predmeti koji su istra1eni na razli$itim nivoima od stane (u1ilatva Suda, ali za koje ishod nije #io izdavanje optu1nice od strane Suda, koji se takoEer zovu predmeti [druge kategorije[M i predmeti koji su istra1eni i pokrenuti od strane dr1avnih sudova, koji se takoEer zovu predmeti [tre@e kategorije[% Kada nacionalni sudovi tra1e pristup javnim materijalima MKS !a, zahtjev se podnosi Sekretarijatu u o#liku Dahtjeva za pomo@% 8a #i se koordinirali odgovori na takve zahtjeve organa unutranjih poslova ili sudova, u 3>?

53%

PIII% 4rosljeEivanje predmeta doma@im nadle1nostima

Sekretarijatu se odreEuje oso#a koja @e slu1iti kao klju$na ta$ka% Sekretarijat nema pose#an ured koji se #avi zahtjevima za pomo@M meEutim, uzimaju@i u o#zir rastu@i #roj takvih zahtjeva, razmilja o uspostavljanju takvog ureda kako #i e;ikasnije odgovorio dr1avnim sudovima% B#rada takvih zahtjeva je potaknula shvatanje da #i dr1avnim sudovima mo1da #io potre#an i pristup materijalima koji su o#uhva@eni zatitnim mjerama koje za#ranjuju o#jelodanjivanje% Kao rezultat toga, pravilo >?<0= je izmijenjeno u ;e#ruaru *++>% godine da #i se omogu@ilo da takve zahtjeve podnose izravno dr1avne vlasti% Bva nova promjena 4ravilnika je klju$ni korak ka doputanju pristupa tre@im stranama zati@enim materijalima za koritenje u dr1avnim nadle1nostima, te poma1e njegovanju partnerstva izmeEu meEunarodnih i dr1avnih nadle1nosti%

3>9

PIV% Slu1#e podrke sudu

,# Pri vorska jedini)a Ujedinjeni' na)ija######################$*4 2%3 Upoznatost pritvorskog oso#lja s pritvorenicima%%%%%%3>9 2%3%3 Ddravlje pritvorenika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>> 2%3%* 4itanje povjerenja izmeEu pacijenta i oso#lja% %3>> 2%* Bdsustvo sa suda z#og zdravstvenih razloga%%%%%%%%%%%%3>A 2%5 2nga1iranje oso#lja i ;inansiranje 4ritvorske jedinice UN!a%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>A 2%7 Bdnos 4ritvorske jedinice UN!a i sudskog procesa %%%%3>, 2%7%3 Ddravstvena pitanja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>, 2%7%* Mogu@nosti za pritvorenike u 4ritvorskoj jedinici UN!a%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3>, 2%7%5 Izdvajanje i izolacija pritvorenika%%%%%%%%%%%%%%%%%3>, 2%7%7 4utanje na privremenu slo#odu i povratak u 4ritvorsku jedinicu UN!a%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A+ 2%? In;ormati$ki resursi i sigurnost%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A+ 2%9 4olitike koje za cilj imaju normalizovanje 1ivota pritvorenika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A3 2%9%3 8nevni re1im%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A3 2%9%* Komunikacija i posjete%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A3 2%9%5 6izi$ka vje1#a i pristup svje1em zraku%%%%%%%%%%%3A3 2%9%7 Kulturni ugoEaji%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A3 2%> Raspored pritvorenika%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A3 .# Usluge pismenog i usmenog prevoenja####################$9/%3 Upravljanje pismenim i usmenim prijevodom u meEunarodnim krivi$nim sudskim postupcima%%%%%%%%%%%%%%%3A* /%3%3 Izazovi usmenog prevoEenja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A* /%3%* Izazovi pismenog prevoEenja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A5 /%* NavoEenje izvora i terminologija%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A7 /%5 Slu1#a za upravljanje protokom dokumenata%%%%%%%%%%3A? /%7 Izrada transkripta%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A? C# "aradnja sa zemljom doma>inom ############################$94 "%3 Smjetaj meEunarodnih krivi$nih sudova%%%%%%%%%%%%%%%3A9 "%* 4ose#ne odred#e sporazuma sa zemljom doma@inom F sudska nadle1nost i ulazak u zemlju doma@ina%%%%%%%%%%%%%%3A9 "%5 4ritvorska jedinica%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A9 "%7 4rostorije%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A> "%? Izvrenje kazni i putanje na slo#odu oso#a oslo#oEenih optu1#e%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A> "%9 4reseljenje svjedoka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A> "%> Sigurnost i zatita%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3AA "%A Upravljanje odnosom sa zemljom doma@inom%%%%%%%%%3AA 1# !omunika)ija#####################################################$99 8%3 Uvodna razmatranja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3AA 8%* Mas mediji i masovna komunikacija%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3A, 8%5 Bso#lje za komunikaciju%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,+ 8%7 Komunikacijski kanali%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,3 8%? 4rogram Butreach %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,* 8%?%3 Izazovi koje donosi program Butreach %%%%%%%%%%%3,5 3# /djel za 6r ve i svjedoke#######################################$7% :%3 Bperativna jedinica%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,7 :%3%3 Vize za putovanje u Nizozemsku%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,7 :%3%* 4omo@ svjedocima na terenu%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,7 :%3%5 Smjetaj u 0agu%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,? :%3%7 (rajanje #oravka svjedoka u 0agu %%%%%%%%%%%%%%%%3,? :%3%? Naknade%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,9 :%* edinica za podrku%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,9 :%*%3 Stru$na psiho!socijalna pomo@ i procjene potre#a svjedoka %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,9 :%*%* 4rilagoEavanje svjedoka novom okru1enju i prvi sastanci izmeEu svjedoka i pravnika%%%%%%%%%%%%%%%%%3,> :%*%5 Stalno pra@enje stanja svjedoka %%%%%%%%%%%%%%%%%%3,A :%*%7 4osttraumatski simptomi%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,A :%*%? Naknadne aktivnosti vezane za svjedoke nakon svjedo$enja %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,, :%5 edinica za zatitu%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,, :%5%3 Datita svjedoka u sudnici%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3,, :%5%* Datita svjedoka izvan sudnice%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*++ :%7 Kona$na razmatranja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+*

3%

Sudske aktivnosti #ilo kojeg meEunarodnog suda ne mogu ;unkcionirati e;ikasno #ez podrke administrativnih odjela suda i #liske saradnje s njima% Iskustvo je pokazalo da je o#ez#jeEivanje stalnog savjetovanja meEu razli$itim odjelima suda i koordiniranje napora u cilju e;ikasnog provoEenja sudskih naloga i odluka od klju$ne va1nosti% Sva administrativna pitanja koja mogu nastati vezano za sudske aktivnosti MKS !a rjeava Sekretarijat koji je po Statutu zadu1en za pru1anje operativne podrke Vije@ima i (u1ilatvu%559 Bvo poglavlje je zamiljeno tako da naglasi razli$ite usluge koje pru1a Sekretarijat koje su neizostavan dio aktivnosti MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju te da prika1e u osnovnim crtama lekcije koje su nau$ene iz iskustva Sekretarijata%
Kl%3>, Statuta MKS !a odreEuje da je [ <S=ekretarijat odgovoran za administraciju i opslu1ivanje Suda%[

*%

559

3>>

PIV% Slu1#e podrke sudu

,#
5%

Pri vorska jedini)a Ujedinjeni' na)ija

4ritvorska jedinica Ujedinjenih nacija <UN8U= je cenar za pritvor pod nadzorom Sekretarijata MKS !a i smjetena je unutar jednog holandskog zatvora koji se nalazi nekoliko kilometara od sjedita Suda% 4ritvorenici uklju$uju optu1ene oso#e koje su u pritvoru dok $ekaju po$etak suEenja i tokom suEenja i 1al#e, osuEene oso#e koje $ekaju premjetaj u dr1avu u kojoj @e slu1iti kaznu, i pritvoreni svjedoci i oso#e koje su optu1ene za nepotivanje suda% 4ritvorska jedinica UN!a ovako opisuje svoje du1nosti7adziranje i odr!a anje &izi)ke i emocionalne do.ro.iti s ih prit orenih oso.a1 oso.a koje )ekaju su$enje ili su u prit oru tokom su$enja pred Ee$unarodnim kri i)nim sudom za .i ,u Hugosla iju1 imajui na umu pretposta ku ne inosti1 .ranei njiho u )ast kao ljudskih .ia1 ,titei njiho a pra a kao pojedinaca da .i mogli razumjeti i u)est o ati u postupcima na #udu.33'

7%

Regulatorni re1im 4ritvorske jedinice UN!a uklju$uje pravila i propise kao to su 4ravilnik o pritvoru, 4ravila 1al#enog postupka pritvorenika <[postupak 1al#e[=, 4ravila disciplinskog postupka protiv pritvorenika, 4ravilnik o nadzoru posjeta i komunikacije s pritvorenicima i Ku@ni red za pritvorenike% Na$in primjene 4ravilnika o pritvoru i drugih propisa koji se odnose na 4ritvorsku jedinicu UN!a je ureEen Slu1#enim nalozima i postupcima <4B4=% Slu1#eni nalozi i postupci osiguravaju osnovni okvir i pojanjenje procedura kojih se oso#lje mora pridr1avati u vrenju svojih du1nosti u 4ritvorskoj jedinici UN!a% Regulatorni sistem i Slu1#eni nalozi i postupci su se razvili tokom vremena, uzimaju@i u o#zir potre#e i uvjete sudskog procesa, pose#nosti pritvorenika i jedinstvene karakteristike 4ritvorske jedinice UN!a kao pritvornog centra za meEunarodni krivi$ni sud% Sistem i Slu1#eni nalozi i postupci pru1aju ispro#ani okvir koji se stalno prilagoEava da #i se osigurala zatita prava i $ast pritvorenika, te zatita pritvorskog oso#lja tokom o#avljanja njihovih du1nosti% U daljem tekstu su date in;ormacije o tome kako se 4ritvorska jedinica UN!a prilagodila izazovima svog zadatka%

?%

,#$ Upozna os pri vorskog osoblja s pri voreni)ima

9% U svom djelovanju se oso#lje 4ritvorske jedinice UN!a rukovodi pretpostavkom nevinosti i principom potovanja izmeEu oso#lja i pritvorenika% Nadzor pritvorenika je klju$an aspekt zadatka 4ritvorske jedinice UN!a% Iskustvo je pokazalo da $itavo oso#lje 4ritvorske jedinice UN!a mora #iti svjesno pojedina$nih aspekata svakog pritvorenika% 4ritvorenici koji su smjeteni u 4ritvorskoj jedinici UN!a imaju jedinstven pro;il koji upu@uje i odreEuje na$in i najva1nije elemente rada 4ritvorske jedinice UN!apritvorenici nisu recidivistiM ve@ina zatvorenika je liena slo#ode po prvi putM pritvorenici su smjeteni u pritvor na duge vremenske periodeM pritvorenici su stariji od prosje$nog zatvorenika u nekoj pritvorskoj ustanovi, imaju manje mehanizama za snala1enje u pritvorskom okru1enju i imaju komplikacije z#og vie starosne do#i i zdravstvenog stanjaM ve@ina pritvorenika ima <ili je imala= va1an ili visok status u svojim zemljama ili regijamaM mnogi pritvorenici intelektualno su iznad prosjeka pritvorenika u o#i$nom dr1avnom pritvorskom okru1enjuM postoji veliki interes medija za MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju i pojedina$ne predmeteM pritvorenici su daleko od ku@e, porodice, poznate mre1e drutvene podrke, svog kulturnog okru1enja, a nedovoljno su upoznati s ovim okru1enjemM tre#a voditi ra$una o psihi$kom stanju svakog pritvorenika%
Iz internog dokumenta u kojem UN8U odreEuje svoju politiku%

55>

3>A

A. Prit orska jedinica 6jedinjenih nacija

>% U skladu s gornjim pro;ilom i pretpostavkom nevinosti, politika 4ritvorske jedinice UN!a je da olaka normalizovanje svakodnevnog 1ivota pritvorenika u mjeri u kojoj je to mogu@e i da iz#jegne restriktivne mjere tamo gdje one nisu potre#ne%

,#$#$ =dravlje pri vorenika

A%

Ddravlje pritvorenika je klju$no pitanje za svaki meEunarodni sud ili krivi$ni sud i #itan ;aktor e;ikasnosti suEenja% 4ritvorska jedinica UN!a se trudila da ispuni rastu@e zdravstvene zahtjeve pritvorenika% Iako je 4ritvorska jedinica UN!a ustanova za pritvor, prosje$ni period pritvora je znatno du1i nego kod ve@ine dr1avnih pritvorskih ustanova i i po trajanju je vjerovatno #li1i o#i$nim zatvorima% Bva situacija tetno djeluje na psihi$ko stanje pritvorenika koji $ekaju dug period suEenja i 1al#enog postupka% (akvi uvjeti mogu #iti uzrok dugotrajnog stresa i mogu uzrokovati ili pogorati zdravstvene tego#e% (akoEer, prosje$na starost pritvorenika u 4ritvorskoj jedinici UN!a je trenutno ?> godina, 55A to je znatno vie nego u dr1avnim pritvorskim ustanovama% Ve@ina pritvorenika sti1e u 4ritvorsku jedinicu UN!a s raznim zdravstvenim pro#lemima povezanim sa starosnom do#i% 4ritvorenici $esto pate od o#oljenja z#og njihovih ranijih pro#lema u 1ivotnom stilu i z#og poodmakle do#i% 55, 4ost!traumatski stresni poreme@aj <4(S4= i drugi psihi$ki poreme@aji su veoma $esti% D#og prirode post! traumatskog stresnog poreme@aja i psihi$kih o#oljenja, njegovanje li$nih odnosa s pritvorenikom prilikom pru1anja medicinske #rige postaje klju$no% D#og ovakvog zdravstvenog pro;ila, 4ritvorska jedinica UN!a je opremljena tako da se mo1e nositi sa nizom medicinskih situacija u vezi s pritvorenicima% Medicinska slu1#a 4ritvorske jedinice UN!a ima malu ali do#ro opremljenu medicinsku kliniku koja dijagnosticira i lije$i #olesti i povrede pritvorenika% 4rilikom prijema, svi pritvorenici proEu kroz iscrpnan zdravstveni pregled zamiljen tako da #i se stvorio jasan zdravstveni pro;il pritvorenika, koji uklju$uje i $itav niz krvnih pretraga% Medicinska njega koju pru1a Medicinska slu1#a 4ritvorske jedinice UN!a uklju$uje prvoklasnu zdravstvenu njegu i #rigu o mentalnom zdravlju pritvorenika%57+

,%

3+%

,#$#- Pi anje povjerenja izmeu pa)ijen a i osoblja

33%

Klju$no je za ;unkcioniranje 4ritvorske jedinice UN!a da pritvorenici imaju povjerenja u oso#lje% MeEutim, ovaj odnos povjerenja mo1e omesti prirodno nepovjerenje, $ak i paranoja pritvorenika koji su uhapeni i dovedeni u stranu dr1avu i kulturu, $esto protiv svoje volje% (o to medicinski slu1#enik 573 ostaje to je mogu@e vie izvan sudskog procesa i to to se zdravstveni kartoni pritvorenika vode to je vie mogu@e kao povjerljivi poma1e u ja$anju odnosa povjerenja%

,#- /dsus vo sa suda zbog zdravs veni' razloga

3*%
55A 55, 57+ 573

4ritvorenik je nekada previe #olestan da #i prisustvovao sudskim postupcima i stoga politika MKS !a doputa odsustvovanje pritvorenika% 4oto oso#e optu1ene na MKS !u imaju pravo da #udu prisutne na svom suEenju,
Bd 39% maja *++A% godine, prosje$na starost 73 pritvorenika u 4ritvorskoj jedinici #ila je ?9,? godina% Nakon 7+% do 7?% godine loi iz#ori u 1ivotnom stilu po$inju da utje$u na zdravlje% Kulturoloka pitanja vezana za 1ivotni stil i stresno okru1enje tokom suko#a na /alkanu <npr. tradicionalna prehrana, puenje, pi@e, stres, nedostatak tjelovje1#e, polo1aji vie odgovornosti, rat= imaju utjecaj po ovom pitanju% /rigu za mentalno zdravlje pove@avaju usluge stru$njaka psihijatra kojem je maternji jezik zajedni$ki jezik pritvorenika, to umanjuje komplikacije kod prevoEenja% U de;iniciji 4ravilnika o pritvoru medicinski slu1#enik je [ljekar koji je na odreEeno vrijeme imenovan sporazumom izmeEu Sekretarijata i generalnog direktora zatvora doma@ina%[ 4ravilo 57 / 4ravilnika o pritvoru dalje odreEuje da se [ljekar #rine o tjelesnom i duevnom zdravlju pritvorenika i redovno ili po potre#i vri preglede svih #olesnih pritvorenika, svih pritvorenika koji se 1ale na zdravlje i svakog pritvorenika koji zahtijeva njegovu pose#nu pa1nju%[

3>,

PIV% Slu1#e podrke sudu

odricanje od tog prava mora #iti do#rovoljno i upu@eno% Kada se optu1eni 1eli odre@i tog prava, mora to u$initi odreEenim ;ormalnim procesom% 4ritvorenik mora iznijeti da je nesposo#an da prisustvuje suEenju z#og #olesti nakon $ega ga advokat mora o#avijestiti o posljedicama odsustvovanja sa suEenja% Nakon toga, pritvorenik potpisuje ;ormalno odricanje od tog svog prava uz odgovornog slu1#enika kao svjedoka% Klan medicinskog oso#lja 4ritvorske jedinice UN!a mora potpisati dokument koji potvrEuje da je izvren pregled pritvorenika%57* Medicinsko oso#lje mora oprezno djelovati kada daje ove in;ormacije kako #i se odr1ao kontinuitet tretmana i kako #i se iz#jegao kontakt sa sudskim procesom koji mo1e utjecati na #itni odnos povjerenja izmeEu ljekara i pacijenta% 35% "ilj ove procedure je da se osigura da su interesi pravde ipak ostvareni i kada pritvorenici nisu u mogu@nosti prisustvovati suEenjima z#og #olesti, da #i se zatitilo pravo optu1enika da prisustvuje suEenjima i da #i se zatitili e;ikasnost i integritet postupka, naro$ito pravo na suEenje #ez nepotre#nog odgaEanja za #ilo kojeg suoptu1enika%

,#% ,nga6iranje osoblja i 2inansiranje Pri vorske jedini)e UN-a

37% Iako je ;izi$ki smjetena u sklopu zatvora doma@ina, 4ritvorska jedinica UN!a ima autonomnu komandnu strukturu koja se sastoji od oso#lja zaposlenog na MKS !u i pritvorskih slu1#enika koje su dr1avne vlasti ustupile MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju% MKS je dogovorio sa vladom 0olandije izradu sporazuma o zatvoru doma@inu i pru1anju svih potre#nih usluga i mogu@nosti za provoEenje programa pritvora koji je potre#an da #i se ispunili uvjeti MKS !a% BdreEena je cijena @elije po danu koja uzima u o#zir o#im usluga i mogu@nosti koje su potre#ne 4ritvorskoj jedinici UN!a, npr. zapoljavanje oso#lja, smjetaj, oprema, odr1avanje, usluge za pritvorenike F o#roci, svje1 zrak, sport, o#razovanje% Usluge i mogu@nosti koje su potre#ne 4ritvorskoj jedinici UN!a uklju$uju o#ez#jeEivanje pritvorskih slu1#enika koje izmeEu prijavljenih #ira rukovodstvo 4ritvorske jedinice UN!a i koji u svojim zadacima vezanim za ;unkcionisanje 4ritvorske jedinice UN!a odgovaraju rukovodstvu 4ritvorske jedinice UN!a, ali ostaju unutar Datvorske slu1#e 0olandije iz administrativnih razloga% Bvaj sporazum je #io od velike koristi z#og #lizine velikog #roja visoko kvali;iciranih, stru$nih pritvorskih slu1#enika u dr1avi koja promovira do#ro upravljanje zatvorima% Kao posljedica toga, znatna ve@ina pritvorskih slu1#enika se uzima iz holandske slu1#e% MeEutim, uzimanje pritvorskih slu1#enika iz drugih dr1ava da #i se osigurala takmi$arska sredina i da #i se odr1ao meEunarodni karakter je #ilo od velike koristi% Imati vienacionalnu radnu snagu zna$i da se naj#olji kvaliteti svakog $lana oso#lja mogu njegovati i da se njihov rad nadopunjava, pru1aju@i e;ikasniju mre1u pritvorskih slu1#enika% Bvo doprinosi uspostavljanju samoreguliraju@eg procesa i o#ez#jeEivanju visokih standarda usluga unutar 4ritvorske jedinice UN!a%

3?%

39%

,#0 /dnos Pri vorske jedini)e UN-a i sudskog pro)esa

3>% 4ritvorska jedinica UN!a ne igra aktivnu ulogu u sudskom procesu% Njena uloga je samo pru1anje podrke% 4ro;il pritvorenika i odnos s tri organa MKS !a F Vije@ima, (u1ilatvom i Sekretarijatom ! te od#ranom razlog je pokretanja mnogih pitanja vezanih za pritvor u sudnici% Ddravstvena, kulturna i statusna pitanja $esto utje$u na sudski proces% D#og ovog razloga, u sudnici se $esto pokre@u pitanja vezana za pritvor i rukovodstvo 4ritvorske jedinice UN!a mo1e i mora reagirati #rzo na sudska pitanja koja tako nastaju% 4okazalo se da su
Vidi Bdsustvovanje sa suda z#og #olesti% 8okument o odricanju dozvoljava oso#lju medicinske slu1#e da naglasi oz#iljnost #olesti te stoga i koliko se o$ekuje da @e trajati odsustvovanje, poma1u@i tako vije@ima da donose upu@ene odluke u vezi s postupkom%

57*

3A+

A. Prit orska jedinica 6jedinjenih nacija

Slu1#eni nalozi i postupci <4B4= veoma e;ikasan na$in #ilje1enja proceduralnih pitanja i razloga za uvoEenje tih procedura%
,#0#$ =dravs vena pi anja

3A%

4ritvorska jedinica UN!a je imala teko@a u uspostavljanju zadovoljavaju@eg mehanizma vezanog za rjeavanje zdravstvenih pitanja u sudskoj areni% MKS je morao rjeavati razne situacije u kojima je u pitanju #ilo zdravlje pritvorenika% (e situacije uklju$uju zahtjeve za privremeno putanje na slo#odu radi lije$enja, i produ1eno odsustvo sa suda z#og #olesti, trajka glaEu, itd% Vije@a ili strane stalno zahtijevaju daljnje in;ormacije o zdravlju pritvorenika da #i se poza#avili pravnim pitanjem koje uklju$uje zdravlje i sposo#nost pritvorenika da prati suEenje ili potre#u za privremenim putanjem na slo#odu da #i se otilo na lije$enje izvan 0olandije% Bp@enito, prema 4ravilniku o pritvoru, Sekretarijat tre#a medicinske in;ormacije dr1ati povjerljivima osim ako se o#javljivanje ne o#avi uz pristanak pritvorenika% MeEutim, sudija ili vije@e mogu narediti o#javljivanje u interesu pravde, ili do#rog voEenja suEenja, nakon savjetovanja s medicinskim slu1#enikom 4ritvorske jedinice UN!a% Kao i u svakom drugom odnosu izmeEu ljekara i pacijenta, mora postojati visoki nivo povjerenja% Bvo je naro$ito #itno za odnos medicinskih slu1#enika i medicinskih stru$njaka 4ritvorske jedinice UN!a i pritvorenikaCpacijenata koje lije$e% Ukoliko pritvoreniciCpacijenti pomisle da je o#javljivanje mogu@e #ez njihovog pristanka, jer je zatra1eno sudskim nalogom, odnos povjerenja mo1e #iti naruen% Bvaj rizik se umanjuje ako se postave nezavisni medicinski stru$njaci <koji nisu uklju$eni u lije$enje= koji @e ispitati pritvorenika i podnijeti izvjetaj vije@ima iCili stranama% Bva procedura primjenjuje se prema pravilu >7.is 4ravilnika o postupku i dokazima%

,#0#- Mogu>nos i za pri vorenike u Pri vorskoj jedini)i UN-a

3,%

o jedan primjer odnosa izmeEu 4ritvorske jedinice UN!a i sudskog procesa je slu$aj kada sudije nalogom zatra1e da 4ritvorska jedinica UN!a omogu@i pritvoreniku vanredne mogu@nosti, na primjer [privilegije[ za optu1enike koji se sami zastupaju, kao to su kompjuteri, dodatni prostor u @eliji, mogu@nosti koje nisu dostupne drugim pritvorenicima% (akvi dogovori mogu imati utjecaja na sigurnosnu, zatitnu i internu organizaciju 4ritvorske jedinice UN!a% Stoga se preporu$uje prethodno savjetovanje sa 4ritvorskom jedinicom UN!a tako da se mogu prepoznati svi pro#lemi vezani za sigurnost i zatitu i da se mo1e ispitati njihova zajedni$ka izvodljivost prije izdavanja naloga% (a savjetovanja omogu@avaju 4ritvorskoj jedinici UN!a i sudu da rijei pitanja u vezi sa sigurno@u i zatitom koja se mogu pojaviti z#og sudskog naloga%

,#0#% Izdvajanje i izola)ija pri vorenika

*+%

Nalozima o izdvajanju i izolaciji,575 koji su regulirani 4ravilnikom o pritvoru, mo1e koristiti prethodno savjetovanje s 4rivorskom jedinicom UN!a u vezi s na$inom na koji mogu utjecati na sigurnosnu, ali i na zatitnu i internu organizaciju 4ritvorske jedinice UN!a%

,#0#0 Pu anje na privremenu slobodu i povra ak u Pri vorsku jedini)u UN-a

*3%

Iskustvo MKS !a pokazuje da nalozi za privremeno putanje na slo#odu i povratak pritvorenika u 4ritvorsku jedinicu UN!a zahtijevaju znatne logisti$ke pripreme rukovodstva 4ritvorske jedinice UN!a% 8atumi odlaska i povratka su osjetljive sigurnosne in;ormacije i #ilo kakvo javno spominjanje vremenskih rasporeda prije stvarnog provoEenja premjetaja mo1e ugroziti kretanje pritvorenih oso#a 4ritvorske jedinice UN!a% 4remjetanje krajem sedmice kao i ve$ernji povraci stvaraju dodatne logisti$ke pro#leme i pro#leme s oso#ljem za 4ritvorsku jedinicu UN!a, te #i savjetovanje prije izdavanje naloga moglo pomo@i u iz#jegavanju
4ravila 7+ do 7, 4ravilnika o pritvoru MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju%

575

3A3

PIV% Slu1#e podrke sudu

ovih komplikacija% Bp@enito se preporu$uje povratak najkasnije sedmicu dana prije po$etka suEenja da #i se rukovodstvu 4ritvorske jedinice UN!a dalo dovoljno vremena da se poza#avi logisti$kim i medicinskim pitanjima koja nastaju u vezi s povratkom pritvorenika u 4ritvorsku jedinicu UN!a% MeEutim, kako na povratak mogu utjecati okolnosti i zdravstveno stanje pritvorene oso#e, savjetuje se prethodno savjetovanje s 4ritvorskom jedinicom UN!a% 4ovraci #i se takoEer tre#ali, po mogu@nosti, odvijati po$etkom sedmice poto 4ritvorska jedinica mora provesti zdravstveni pregled nakon povratka pritvorenika% Iz ovih razloga, preporu$uje se savjetovanje s 4ritvorskom jedinicom UN!a prije izdavanja naloga%

,#& In2orma iki resursi i sigurnos

**% 4ritvorska jedinica UN!a mora misliti na sigurnost prilikom razmatranja zahtjeva da pritvorenicima omogu@i in;ormati$ku tehnologiju% U isto vrijeme, princip [jednakosti oru1ja[ nala1e da pritvorenici imaju pristup materijalima potre#nim za njihovu od#ranu, uklju$uju@i mogu@nost pregledanja ogromnih koli$ina o#jelodanjenog materijala koje je (u1ilatvo o#javilo u digitalnom ;ormatu kako #i se mogao pretra1ivati% [Interna politika o koritenju kompjutera u 4ritvorskoj jedinici UN!a i prijenos in;ormacija koji je podlo1an tajnosti komunikacije izmeEu #ranioca i klijenta[ odreEuje postupke kojima se rukovodi koritenje kompjutera od strane pritvorenika i advokata i prijenos in;ormacija pohranjenih na papiru i digitalnim medijima% 4ravila odreEuju da se materijali koriteni kao potkrepa optu1nici i izjave svjedoka tu1ilatva moraju dati od#rani na jeziku koji optu1enik razumije%577 Sekretarijat je odredio da je naje;ikasniji, najtransparentniji i najjasniji na$in za omogu@ivanje takvog pristupa taj da se kompjuteri u$ine izvravno dostupnima pritvorenicima% 57? 4ojedina$ni kompjuteri se daju svakom pritvoreniku i smjeteni su u njihovim pojedina$nim @elijama% (e kompjutere, meEutim, kontrolie 4ritvorska jedinica UN!a i #lokirani su da #i se sprije$ilo svako neovlateno koritenje kao to je pristup internetu% 4rijenos in;ormacija je ureEen strogim pravilima tako da je advokatu doputeno samo da prenosi nepapirne medije svojim klijentima ukoliko sadr1e materijale #itne za od#ranu njihovog klijenta pred MeEunarodnim krivi$nim sudom za #ivu ugoslaviju% Koritenje kompjutera i prijenos in;ormacija podlije1u [Sporazumu o postupcima i uvjetima koritenja in;ormacija s kompjutera i digitalnih medija u 4ritvorskoj jedinici Ujedinjenih nacija[ <Sporazum=% Sporazum o#janjava o#aveze pritvorenika i advokata od#rane, te o#aveze koje preuzima rukovodstvo 4ritvorske jedinice UN!a, i moraju ga potpisati sve tri strane% 4eri;erni ureEaji, uklju$uju@i tampa$e, ne mogu se prikop$ati na kompjutere koji su izdati pritvorenicima i z#og toga su postavljeni punktovi za tampanje u svakom krilu 4ritvorske jedinice UN!a u kojem su smjeteni pritvorenici da #i se dala prilika pritvorenicima da naprave tampani primjerak dokumenata% 4ritvorenicima su dostupne osnovna o#uka i tehni$ka podrka za koritenje in;ormati$ke tehnologije%

*5%

*7%

*?%

,#4 Poli ike koje za )ilj imaju normalizovanje 6ivo a pri vorenika
,#4#$ 1nevni re6im

*9%

8nevni re1im 4ritvorske jedinice UN!a je zasnovan na politici otvorenosti% Ukoliko pritvorenik nije na sudu, mo1e se slo#odno kretati svojim odjelom 4ritvorske jedinice UN!a ve@inu dana% 4ritvorenici se mogu dru1iti i, na primjer, zajedno kuhati hranu% Bmogu@eni su i o#razovni kursevi iz predmeta kao to su jezici, kompjuterske osnove i kreativnost%
4ravilo 99 <2= 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a% Sporazum o postupcima i uvjetima koritenja in;omacija s kompjutera i digitalnih medija u 4ritvorskoj jedinici Ujedinjenih nacija 3%*%

577 57?

3A*

A. Prit orska jedinica 6jedinjenih nacija

,#4#- !omunika)ija i posje e

*>%

Rukovodstvo 4ritvorske jedinice UN!a mo1e komunicirati izravno sa pritvorenicima uz pomo@ prevodila$kog oso#lja koje govori maternji jezik pritvorenika% Mogu@nost pritvorenika da komunicira na svom maternjem jeziku poma1e kod u#la1avanja kulturolokih razlika% Kada pritvorenici stignu u 4ritvorsku jedinicu UN!a, $esto imaju osje@aj paranoje i nervoze i #oje se zloupotre#e z#og utjecaja medija u regionu% Mogu@nost pritvorenika da komuniciraju na svom jeziku poma1e uspostavljanju odnosa punog potovanja i uzajamnog povjerenja s rukovodstvom 4ritvorske jedinice UN!a% 4odsti$e se komunikacija pritvorenika s oso#ama izvan 4ritvorske jedinice UN!a, kroz posjete, preko tele;ona i e!maila u nastojanju da se normalizira odnos pritvorenika s porodi$nim strukturama i strukturama podrke% 4ritvorska jedinica UN!a ima na umu pretpostavku nevinosti i svjesna je pritisaka koje trpe porodice tokom perioda pritvora, naro$ito z#og udaljenosti mati$nih dr1ava% 4osjete omogu@uju pritvorenicima da normaliziraju svoje sistem porodi$ne podrke, koja ih ohra#ruje% 4rivorenicima je za posjete doputeno do sedam punih dana zaredom tokom #ilo kojeg perioda od trideset dana, uklju$uju@i i #ra$ne posjete% 8nevne posjete mogu trajati do osam sati%

*A%

,#4#% 5izika vje6ba i pris up svje6em zraku

*,%

D#og loeg ;izi$kog i mentalnog stanja mnogih pritvorenika, kao i z#og njihove poodmakle do#i, u sistemu odr1avanja zdravlja pritvorenika #itno je omogu@iti im priliku za ;izi$ke vje1#e, o#razovanje i vrenje duhovnih du1nosti% 4ritvorenike se ohra#ruje da vje1#aju i odr1avaju do#ro zdravlje tako to im se na raspolaganje stavlja nekoliko ustanova za vje1#anje unutar 4ritvorske jedinice UN!a% 4ritvorenici imaju pristup sali, teretani i kardio vje1#aonici% 4ritvorenici takoEer imaju pristup osiguranom vanjskom dvoritu gdje imaju priliku proetati se, raditi u vrtu i dru1iti se% Sigurniji [zra$ni kavez[ je takoEer dostupan u 4ritvorskoj jedinici UN!a da #i pru1io pritvorenicima pristup svje1em zraku kada ih sigurnosni uvjeti sprje$avaju da koriste vanjsko dvorite%

,#4#0 !ul urni ugoaji

5+%

4ritvorska jedinica UN!a je nau$ila i shvata da omogu@avanje odreEenog stepena kulturnog ugoEaja pritvorenicima poma1e u izgradnji povjerenja i ja$anju morala% Bmogu@avanje kulturnih ugoEaja je takoEer u skladu s pretpostavkom nevinosti i poma1e kod normaliziranja svakodnevnog 1ivota pritvorenika% Satelitski televizijski kanali iz regije #ive ugoslavije poma1u u procesu normalizacije i daju pritvorenicima osje@aj da su #li1e svojoj prirodnoj okolini smanjuju@i tako osje@aj otuEenosti i depresiju%

,#* Raspored pri vorenika

53% /itan ;aktor u odr1avanju sta#ilnosti i reda u 4ritvorskoj jedinici UN!a je mogu@nost kom#iniranja pritvorenika u odr1ive prikladne grupe koje ;unkcioniraju u okru1enju punom potovanja, dok u isto vrijeme postoji i mogu@nost odvajanja odreEenih pritvorenika z#og sigurnosnih ili sudskih razloga% 4ritvorska jedinica UN!a je podijeljena u niz krila za smjetaj koje doputaju rukovodstvu 4ritvorske jedinice UN!a da uspostavi #oravine grupe pritvorenika od kojih svaka ;unkcionira kao jedna cjelina% Irupiranje pritvorenika se ne zasniva na etni$kim razlikama, ve@ je zamiljeno tako da se stvori arolika grupa pojedinaca koji se potuju uzimaju@i u o#zir individualne karakteristike koje svaki pritvorenik donosi u grupu% Bvakav pristup dozvoljava svakom pojedina$nom pritvoreniku da 1ivi u okru1enju u kojem ga potuju i smanjuje vjerovatno@u za kon;likt izmeEu oso#lja i pritvorenika%

3A5

PIV% Slu1#e podrke sudu

.#

Usluge pismenog i usmenog prevoenja

.#$ Upravljanje pismenim i usmenim prijevodom u meunarodnim krivinim sudskim pos up)ima
5*% MeEunarodni krivi$ni sudski postupci uklju$uju #rojne svjedoke i velike koli$ine dokumentacije za koje je potre#no usmeno i pismeno prevoEenje% Na pitanja vremena i o#ima dalje utje$e potre#a da se odr1i kvalitet uprkos $injenici da se radi o nekoliko jezika, uklju$uju@i rijetke jezike, i o sudskim dokumentima i drugim dokaznim materijalima koji mogu imati stotine i hiljade stranica% Da sve svjedoke i skoro sve dokumente koji se koriste u meEunarodnim krivi$nim sudskim postupcima potre#an je usmeni i pismeni prijevod% 4oto MKS mo1e odr1avati do osam suEenja istovremeno s usmenim prijevodom na tri, $etiri ili pet jezika, MKS se u sutini #avi kon;erencijskim prevoEenjem svakim radnim danom ve@ vie od deset godina% 4rotok dokaznog materijala i zna$ajnih pravnih dokumenata koji zahtijevaju pismeni prijevod je ogroman i stalan% S o#zirom na te1inu krivi$nih djela o kojima se radi, slo1enost postupaka i potre#a za odr1anjem jasno@e jezika i konzistentnosti u koritenju terminologije tokom dugih i usko povezanih suEenja, ove usluge moraju #iti na najviem standardu% Slu1#a za kon;erencijske i jezi$ke usluge <"GSS= je u nadle1nosti Sekretarijata, a pru1a usluge svim tijelima Suda po potre#i% Iako (u1ilatvo ima svoje oso#lje za jezi$ku podrku i iako od#rana prima dodijeljenu pravnu pomo@ od Ureda za pravnu pomo@ i pitanja pritvora Sekretarijata, odgovornost za prijevod svih zna$ajnih dokumenata i ogromne koli$ine dokaza nu1no ostaje Slu1#i za kon;erencijske i jezi$ke usluge%

55%

57%

5?%

.#$#$ Izazovi usmenog prevoenja

59%

Dadatak omogu@avanja usmenog prijevoda za ponekad i osam istovremenih suEenja, uz ispunjavanje raznih drugih zahtjeva za usmeni prijevod <plenarne sjednice i vije@anja sudija, diplomatski seminari, zvani$ne posjete visokog nivoa, itd%=, predstavlja veliki izazov% Viejezi$na suEenja su pomalo neo#i$no okru1enje za simultani prijevod, koji je primjereniji meEunarodnim kon;erencijama na kojima govornici iznose svoje stavove na organiziraniji na$in i rijetko osporavaju miljenja jedni drugima% (akoEer, na suEenjima pred MKS ! om, o$ekivani nivo ta$nosti i potpunosti poruke koju tre#a prenijeti je mnogo ve@i nego u ustanovama druge vrste% Izazovi uklju$uju potre#u da se uposli dovoljan #roj kvali;iciranih kon;erencijskih prevodilaca za [rijetke[ jezike, kao to su #osanski!hrvatski!srpski, al#anski i makedonski, i da i oso#lje unutar ustanove i samostalni prevodioci #udu do#ro upoznati sa sudskom praksom MKS !a i s relevantnim terminolokim pitanjima% U vezi s logistikom i optimalnim koritenjem resursa, priroda MKS !a igra zna$ajnu ulogu z#og velikog stepena nepredvidivosti u kalendaru suEenja i $este promjene u rasporedu suda, to ote1ava rasporeEivanje i koritenje prevodilaca% Rastu@e koritenje dokumenata u sudnici predstavlja daljnji pro#lem za simultani prijevod koje je u sutini zamiljen za usmenu komunikaciju% Nadalje, ono to se $esto smatra legitimnim tehnikama usmenog prevoEenja, kao to je para;raziranje, ureEivanje ili strateko izostavljanje, mo1e dovesti do oz#iljnih jezi$kih pro#lema na sudu i strane to mogu smatrati grekama u prijevodu% Mjere koje Slu1#a za kon;erencijske i jezi$ke usluge preporu$uje da #i se nosilo sa takvim izazovima uklju$ujuUspostavljanje odgovaraju@e procedure anga1iranja stalnih i samostalnih prevodilaca i provoEenje sistema kontrole kvalitete kroz stalno u$enje i aktivno mentorstvoM naglasak tre#a #iti na radionicama o terminologiji i predavanjima o relevantnim pravnim na$elima% 3A7

5>%

>. 6sluge pismenog i usmenog pre o$enja

Uspostavljanje sistema za tra1enje usluga usmenog prevoEenja, odreEivanje oso#a koje podnose zahtjeve i uspostavljanje rokova i organiziranje sistema stavljanja na raspolaganje usmenim prevodiocima dokumenata koji im tre#aju za pripremu ili za citiranje% Uspostavljanje sistemskog pristupa in;ormacijama koje su potre#ne za organiziranje pru1anja kvalitetnih usluga usmenog prevoEenja, uklju$uju@i povezivanje s drugim odjelima s namjerom do#ijanja pouzdanih in;ormacija o vrsti rasprave <pravni argumenti ili iskaz svjedoka ili svjedo$enje sudskih vjetaka=, predmetu o kojem @e se raspravljati i vanrednim jezi$kim rjeenjima% Uspostavljanje procedure za ispravljanje greaka u usmenom prijevodu% B ovoj proceduri tre#a razgovarati s odgovaraju@im oso#ljem Sekretarijata i Vije@a i ona #i se tre#ala #aviti slijede@im pitanjima odreEivanje oso#a koje podnose zahtjeve i odgovaraju@eg kanala za podnoenje zahtjeva za provjeru <po mogu@nosti preko sudskog slu1#enika koji je dodijeljen predmetu koji je u pitanju=M detaljno de;iniranje samog postupka provjere <potre#a da se do#iju ta$ni citati, koritenje audio snimaka za potre#e provjere, postojanje zvani$nog ;ormulara za podnoenje zahtjeva, itd%=M izdavanje ;ormalnih ispravaka i odreEivanje odgovaraju@e radnje koju tre#a poduzeti nakon toga <ispravka transkripta, unoenje u spis, itd%=M osvje@ivanje korisnika usluga usmenog prevoEenja o prirodi te zada@eM podizanje svijesti kroz uvrtavanje pro#lema u usmenom prevoEenju kao jednu od tema u orijentacijskoj proceduri za nove u$esnike suEenja% Iskustvo Suda pokazuje da se, da #i se e;ikasno upravljalo ograni$enim kapacitetom za prevoEenje, tre#aju provesti dva niza mjera, jedan u ;azi osnivanja institucije, a drugi kada po$ne sa radom% 4o$etne mjere uklju$ujupostavljanje najviih kriterija za zapoljavanje prevodilaca, uklju$uju@i rigorozne procedure testiranja, i omogu@avanje dovoljno vremena za nastavak o#uke unutar ustanoveM uspostavljanje jasnih politika koje ureEuju zahtjeve za prevodila$ke usluge i pru1anje istihM ispravno rasporeEivanje elektronskog protoka dokumentacije od podnosilaca zahtjeva i ka njima i stvaranje mehanizma za ;iltriranje zahtjeva da #i se eliminirali dupli prijevodiM uspostavljanje terminologije za svaki jezi$ki pravac unutar ustanove i standarda za rjeavanje svih prevodila$kih pro#lema sa kojima se $esto susre@eM razvijanje stilskih vodi$a, glosara i terminolokih #aza podataka te o#ez#jeEivanje da se prihva@ena terminologija i njeno koritenje koriste u $itavoj instituciji% U operativnoj ;azi, a naro$ito kada po$ne suEenje, klju$no je da prevodila$ka slu1#a usko saraEuje s Vije@ima i da podnosioci zahtjeva osiguraju da se potre#e svih strana za prijevodom zadovolje na naje;ikasniji, najpravedniji i najekonomi$niji na$in% Slu1#a za kon;erencijske i jezi$ke usluge #i tre#ala usko saraEivati s podnosiocima zahtjeva da #i se razvile jasne smjernice za podnoenje dokaznih materijala, detaljno prikazuju@i vrste i o#ime dokumenata koji se mogu podnijeti i koji #i tre#ali #iti podneseni, kriterije i metode za prepoznavanje i oda#ir dokumenata ili odjeljaka iz dugih dokumenata, najprihvatljiviji ;ormat za podnoenje dokumenata, vremensko usklaEivanje zahtjeva, postavljanje rokova i druge na$ine kojim #i se osiguralo da se njihove potre#e za prevoEenjem ispune to je to e;ikasnije mogu@e% Niz politika je usvojeno na Sudu imaju@i u vidu ovaj ciljpolitika Sekretarijata koja ureEuje pru1anje usluga prijevoda daje smjernice o vrstama dokumenata koji mogu #iti podneseni na prijevod i o procedurama za podnoenje zahtjevaM 3A?

.#$#- Izazovi pismenog prevoenja

5A% 5,%

7+%

73%

7*%

PIV% Slu1#e podrke sudu

75%

Uputstvo o ograni$enju podnesaka i zahtjeva ograni$ava du1inu takvih dokumenata, dijelom da #i se smanjio teret koji je na prevodila$kim slu1#ama, koji izaziva kanjenja u postupcimaM poto #ranioci moraju govoriti #arem jedan od zvani$nih jezika Suda, u ve@ini slu$ajeva samo se odreEeni dokumenti <optu1nice, nalozi, odluke i presude= tre#aju prevoditi na jezik optu1enika% Sudije i oso#lje Vije@a mora #iti do#ro o#avijeteno o operativnim ograni$enjima Slu1#e za kon;erencijske i jezi$ke usluge i podr1avati napore na provoEenju politika vezano za odreEivanje prioriteta kod zahtjeva za prevoEenje% Korisno je da se predstavnici Slu1#e za kon;erencijske i jezi$ke usluge sastanu sa sucima koji zasjedaju u predmetu <ili #arem s predsjedavaju@im vije@a= prije #ilo kakve statusne kon;erencije ili sjednice suda koja @e se #aviti pitanjem prevoEenja, da #i se osiguralo da su sudije u potpunosti o#avijetene o eventualnim ograni$enjima u prijevodu i o stanju prijevoda u njihovim predmetima% Stranama tre#a napomenuti- <3= da je njihova o#aveza da ograni$e zahtjeve za prevoEenje dokaznih materijala na dokumente koje @e na kraju predlo1iti kao dokaze za uvrtavanje u spis i da daju prioritet takvim zahtjevima za prevoEenjeM i <*= da se stranama daju odreEeni resursi koji im omogu@avaju izradu radne verzije prijevoda ili sa1etaka koji slu1e tome da #i se odredilo koji @e dokumenti #iti podneseni na sudu te @e se stoga morati prevesti% Bd strana koje podnesu takvu koli$inu dokumenata koja se ne mo1e zavriti tre#a tra1iti da prihvate du1i rok ili da nazna$e koji dokumenti tre#aju #iti prioritet% Ukoliko je to potre#no, Slu1#a za kon;erencijske i jezi$ke usluge #i tre#ala kontaktirati pretresno vije@e i do#iti njegovu podrku u postizanju rjeenja koje ispunjava potre#e strane #ez nepotre#nog naprezanja resursa Slu1#e za kon;erencijske i jezi$ke usluge i negativnog utjecaja na prava drugih strana% U nekim slu$ajevima, #ilo je potre#no nametnuti mjese$ne kvote timovima koji su zahtijevali naro$ito puno resursa od Slu1#e za kon;erencijske i jezi$ke usluge% Iz mnogih prakti$nih i pravnih razloga, meEutim, takva ograni$enja #i tre#ala #iti vie izuzetak nego pravilo% SuEenja optu1enicima koji se sami #rane i suEenja u predmetima s vie od jednog optu1enika stvaraju ve@i o#im zahtjeva za prevoEenje% Da razliku od advokata koji postupaju pred Sudom, optu1enici koji se sami #rane ne moraju te$no govoriti jedan od slu1#enih jezika i stoga imaju pravo da do#iju sve zna$ajne dokumente na jeziku koji razumiju% U suEenjima vie od jednog optu1enika, o#im dokaza koji se podnosi na prijevod i #roj zahtjeva, nared#i i odluka se mno1i sa #rojem timova od#rane% Veza izmeEu Slu1#e za kon;erencijske i jezi$ke usluge i vije@a u takvim slu$ajevima mora #iti naro$ito do#ra%

77%

7?%

79%

.#- Navoenje izvora i erminologija

7>%

Slu1#a za kon;erencijske i jezi$ke usluge je *++3% godine osnovala pose#ni Bdjel za pretra1ivanje izvora, terminologiju i o#radu dokumenata da #i pru1ao podrku prevodila$kim odjelima na vie va1nih na$inaprethodnom o#radom pravnih materijala, naro$ito presuda i izvjetaja vjetaka, nalaze@i originalne dokumente na koje se upu@uje u tekstu, uklju$uju@i odlomke koji mogu #iti u#a$eni izravno u prijevodM izradom terminoloke #aze podataka i pru1anjem drugih re;erentnih alata <pristup raznim #azama podataka, on!line rje$nicima, pretra1iva$ima, katalozima predlo1aka, itd%=M razvijanjem primjene alata za pomo@ u prevoEenju <"2( alata= i o#u$avaju@i prevodioce u koritenju tih alataM pru1anjem druge tehni$ke i re;erentne pomo@i% Sekretarijat je *++7% godine osnovao Slu1#u za upravljanje protokom dokumenata <B8M= da #i usmjerio rukovanje zahtjevima za prevoEenje unutar MKS !a% 4otre#a za #oljom koordinacijom i procjenom zahtjeva za 3A9

.#% "lu6ba za upravljanje pro okom dokumena a

7A%

>. 6sluge pismenog i usmenog pre o$enja

prevoEenje pokazala se kada je uo$eno da razli$ite strane prevode mnoge dokumente vie od jednom ili ih ista strana prevodi u razli$itim vremenskim periodima% Slu1#a za upravljanje protokom dokumenata slu1i kao posrednik izmeEu podnosilaca zahtjeva kao to su od#rana, (u1ilatvo, Vije@a i Sekretarijat te Slu1#e za kon;erencijske i jezi$ke usluge koja je zadu1ena za sam prijevod% 7,% Slu1#a za upravljanje protokom dokumenata je stvorila novi na$in rada za zahtjeve za prevoEenje koji uklju$uje sistem za pra@enje prijevoda <((S=% Bvaj kompjuterizovani sistem je zamiljen tako da slu1i kao jedini put za podnoenje zahtjeva za prevoEenje Slu1#i za kon;erencijske i jezi$ke usluge i za povrat zavrenih prijevoda% Sistem za pra@enje prijevoda omogu@ava Slu1#i za upravljanje protokom dokumenata i strani podnosiocu zahtjeva da prati stanje svakog zahtjeva i takoEer daje in;ormacije o #roju iz#jegnutih duplih prijevoda% Sistem se koristi da #i usmjerio zahtjev za prevoEenje i proces pra@enja% 6unkcije uklju$uju elektronski zahtjev za prevoEenje i ;ormular za pra@enje, izradu jedinstvenog #roja za pra@enje prijevoda koji @e ostati povezan s prijevodom i originalom za sve vrijeme postojanja kao dokumenta MKS !a i podr1ava povjerljivost dokumenta, pridavanje prioriteta, planiranje i statisti$ko izvjetavanje% 4odnosioci zahtjeva mogu odrediti prioritete za zahtjeve za prevoEenje koje Ured ocjenjuje u skladu sa smjernicama Sekretarijata za davanje prioriteta prijevodima% Bdlu$uju@i dio procesa je sposo#nost Slu1#e za upravljanje protokom dokumenata da pristupi #azama podataka MKS !a koriste@i alate za pretra1ivanje koji mogu prona@i prethodne prijevode i na mre1i (u1ilatva i Sekretarijata% 4retrage se zasnivaju i na klju$nim rije$ima <metapodaci= i re;erentnim #rojevima dokaza, i daju #olje rezultate nego pretrage koje se vre na samo jednoj mre1i% Slu1#a za upravljanje protokom dokumenata daje dodatan zna$aj procesu provjeravaju@i $itljivost i jasno@u dokumenata $iji je prijevod zatra1en%

.#0 Izrada
?+%

ranskrip a

Mogu@nost da MKS #arata ispravnim transkriptom postupaka je od klju$ne va1nosti% Na MKS !u se transkript izraEuje na dva slu1#ena jezika Suda, engleskom i ;rancuskom% MeEutim, izradu transkripta ne #i tre#alo smjetati pod jezi$ke usluge, ve@ #i #ilo prikladnije da se smjesti u Bdjel za organizaciju rada sudnica% (ranskripti su doslovan transkript svega to je re$eno u sudnici i ne zahtijevaju vjetine pismenog ili usmenog prevoEenja% Na Sudu, Bdjel za organizaciju rada sudnica odreEuje uvjete za izradu transkripta i prima i kontrolira transkript% Uloga Slu1#e za kon;erencijske i jezi$ke usluge kao voditelja projekta izrade transkripta je, stoga, ograni$ena samo na ugovorni i ;inansijski aspekt% Ukupni zadatak nije unutar domena jezi$ke usluge%

C#

"aradnja sa zemljom doma>inom

C#$ "mje aj meunarodni' krivini' sudova

?3% Smjetanje meEunarodnog krivi$nog suda ili suda koji je kom#inacija UN!ovog i nacionalnog suda na teritoriji odreEene zemlje, koja se o#i$no naziva zemlja doma@in, zahtijeva #rojne pripreme potre#ne kako #i se omogu@io rad suda% Uvjeti mogu #iti speci;i$ni za meEunarodni sud, ali isto tako mogu uklju$ivati standardne aran1mane neophodne za smjetaj meEunarodne organizacije s oso#ljem na koje se odnosi Konvencija o povlasticama i imunitetu Ujedinjenih nacija% Sporazum sa zemljom doma@inom sadr1i standardne odred#e koje se odnose na nepovredivost prostorija i diplomatsku potu, izuze@e od poreza i drugih davanja, prava na zastavu, pristup zemlji doma@inu za oso#lje i posjetioce, povlastice i imunitet slu1#enika, itd% U skladu s tim, iako o#i$na meEunarodna organizacija ve@inu saradnje sa zemljom doma@inom ostvaruje preko Ministarstva 3A>

PIV% Slu1#e podrke sudu

vanjskih poslova zemlje doma@ina, meEunarodnom krivi$nom sudu je takoEer potre#na uska saradnja s drugim organima u zemlji <npr% Ministarstvom pravde= u svakodnevnim operativnim pitanjima%

C#- Posebne odredbe sporazuma sa zemljom doma>inom ? sudska nadle6nos i ulazak u zemlju doma>ina
?*% Svakom meEunarodnom sudu je neophodan sporazum sa zemljom doma@inom koji je izraEen u skladu s radnim potre#ama rada sudskog tijela koje krivi$no goni i sudi <ratnim= zlo$incima, i uklju$uje speci;i$ne odred#e koje se odnose na svjedoke, advokate od#rane, osumnji$ene i optu1ene koji putuju u zemlju doma@ina i #orave na njenoj teritoriji% Nadle1nost zemlje doma@ina nad takvim pojedincima mora #iti regulirana, kao i pitanja koja se odnose na to da li takve oso#e u1ivaju u #ilo kojoj mjeri <;unkcionalni= imunitet dok #orave na teritoriji zemlje doma@ina% Na primjer, sporazum sa zemljom doma@inom MKS !a predviEa da OOsvjedoci i stru$njaci koji dolaze izvan zemlje doma@ina po sudskom pozivu ili zahtjevu Suda ili optu1#e ne@e #iti krivi$no gonjeni ili pritvarani ili podvrgnuti #ilo kakvom drugom ograni$enju njihove slo#ode od strane vlasti zemlje doma@ina u vezi sa radnjama ili osudama prije njihovog ulaska na teritoriju zemlje doma@ina%[ 4utovanje svjedoka, advokata od#rane, osumnji$enih i optu1enih mo1e podrazumijevati vize potre#ne za ulazak na teritoriju zemlje doma@ina% 4roces izdavanja viza je va1na odgovornost zemlje doma@ina i mo1e #iti slo1ena% Neophodno je odrediti okolnosti pod kojim viza mo1e #iti izdana ili od#ijena, ili podlijegati ograni$enju, te da li postoji o$ekivanje ili o#aveza da se o#jave razlozi za #ilo kakvu odluku te vrste% Sli$no tome, va1no je znati da li oso#e pod nadle1no@u Suda, u $ijem slu$aju se nalog za hapenje ne smatra primjerenim ili potre#nim, na primjer oso#e optu1ene za nepotivanje suda, mogu u@i na teritoriju zemlje doma@ina ukoliko te oso#e ina$e ne moraju imati vizu da #i ule u zemlju% Iako ta odred#a mo1da nije sadr1ana u doti$nom sporazumu sa zemljom doma@inom, odreEeni nivo sporazumijevanja izmeEu zemlje doma@ina i rukovodstva meEunarodnog suda je neophodan kako #i se dnevne aktivnosti odvijale #ez poteko@a% U slu$aju MKS !a, postoji stalna procedura za izdavanje viza od strane zemlje doma@ina% 8o#ri odnosi sa zemljom doma@inom omogu@avaju da se nestandardne situacije rjeavaju na zadovoljavaju@i na$in od slu$aja do slu$aja%

?5%

C#% Pri vorska jedini)a

?7% U ve@ini slu$ajeva @e meEunarodni sud imati pritvorsku jedinicu na teritoriji zemlje doma@ina% Sporazum sa zemljom doma@inom tre#a sadr1avati odred#e o toj jedinici, te mora sadr1avati odgovornosti vezane za smjetaj i do#ro#it pritvorenika% Na primjer, koje tijelo je ovlateno da donosi odluke o postupanju u slu$aju trajka glaEuj 4ose#no tre#a voditi ra$una o imunitetu medicinskog ili medicinskih slu1#enika koji su zadu1eni za zdravstvenu njegu i lije$enje pritvorenika% (o povla$i niz pitanja% 8a li su zahtjevi zemlje doma@ina vezani za etiku medicinske struke i ljekarsku komoru primjenjivi u potpunosti ili djelimi$noj Koje tijelo je odgovorno za pokretanje postupka z#og nesavjesnog lije$enja od strane medicinskog slu1#enika, te ko odreEuje granice tajnosti odnosa ljekar!pacijentj Koje tijelo regulira <ne=o#javljivanje in;ormacija vezanih za zdravstveni status pritvorenika, pose#no u okolnostima kada je takvo <ne=o#javljivanje o#avezno po pravilima meEunarodnog sudaj U naj#oljem slu$aju, neophodno je poza#aviti se takvim pitanjima u po$etnoj ;azi postojanja #ilo kojeg meEunarodnog suda% U slu$aju MKS !a, imunitet medicinskih slu1#enika je uvrten u OOUgovor o uslugama i prostorijamaOO koji je sklopljen sa zemljom doma@inom za zakup pritvorske jedinice od zemlje doma@ina%

3AA

2. #aradnja sa zemljom domainom C#0 Pros orije

??% Kada ugovor sa zemljom doma@inom predviEa da su prostorije suda, uklju$uju@i i pritvorsku jedinicu, OOnepovredivieO, ta to zna$i u praksij U slu$ajevima kada su neophodna strukturalna po#oljanja ili izgradnja na lokaciji, na primjer, za izgradnju ili renoviranje sudnica i pritvorskih @elija zatvorenika, da li se primjenjuju zakonski propisi o gradnji ili protupo1arni propisi zemlje doma@ina i na koji na$inj Iako zemlja ima zna$ajnu praksu u vezi s nepovredivo@u prostorija meEunarodnih organizacija, speci;i$na priroda sudske institucije u kojoj se pritvaraju oso#e koja podlije1e ;izi$kim ograni$enjima mora #iti pa1ljivo razmotrena%

C#& Izvrenje kazni i pu anje na slobodu osoba osloboeni' op u6be

?9% 4rije osnivanja, meEunarodni sud mora razjasniti namjere vezane za izvrenje kazni izre$enih osuEenim oso#ama% 8a li @e zemlja doma@in ponuditi zatvorske zgrade za izvrenje kazni, ili #i ugovor sa zemljom doma@inom tre#ao predviEati da @e se kazne izvriti drugdjej 8a li postoji dovoljna politi$ka volja dr1ava $lanica UN!a da pru1e podrku izvrenju kazni osuEenih oso#aj U slu$aju MKS !a, njegovi osniva$ki dokumenti izri$ito predviEaju izvrenje kazne u zemljama $lanicama UN!a koje nisu zemlja doma@in ni zemlje #ive ugoslavije% B#rnuto, u slu$aju oslo#aEanja, meEunarodni sud i zemlja doma@in moraju imati sporazum o proceduri putanja na slo#odu oso#a oslo#oEenih optu1#e% Nadalje, pitanja vezana za izvrenje kazne i putanje na slo#odu oso#a oslo#oEenih optu1#e se mogu odnositi na razna pravna i osjetljiva politi$ka razmatranja, koja nije u potpunosti mogu@e artikulirati u #ilo kojoj vrsti ;ormalnog aran1mana ili na drugi na$in o#javiti%

C#4 Preseljenje svjedoka

?>% Sli$no tome, neophodno je jasno razumijevanje u vezi sa postupanjem sa svjedocima kojima je MeEunarodni sud dodijelio zatitne mjere% Mogu@e je da uvjeti u uo#i$ajenom pre#ivalitu svjedoka zahtijevaju da se odmah pronaEe siguran smjetaj u kojem @e svjedok u meEuvremenu #oraviti% Neophodno je razviti mehanizme koji @e omogu@iti preseljenje tako ugro1enih svjedoka u zemlje $lanice UN!a% (akvi mehanizmi mogu uklju$ivati azil i redovne imigracijske procedure ili dr1avne programe zatite svjedoka% U slu$aju MeEunarodnog krivi$nog suda u 0agu, sklopljeni su ugovori o preseljenju svjedoka izmeEu UN!a i zemalja $lanica% Ipak, meEunarodni sud mora imati #arem jednu zemlju na raspolaganju, po mogu@nosti zemlju doma@ina, u kojoj tako ugro1eni svjedoci mogu odmah #iti privremeno smjeteni dok $ekaju na preseljenje u zemlju $lanicu UN!a% /ilo koja zemlja koja nudi takav privremeni smjetaj mora ovaj zadatak o#avljati uz veliku diskreciju% S o#zirom na to da proces preseljenja svjedoka mo1e #iti izuzetno komplikovan, va1no je da MKS ima odli$an radni odnos sa vlastima tih zemalja%

C#* "igurnos i za i a
?A% Sigurnost i zatita su od ogromnog zna$aja za pravilno ;unkcioniranje svakog meEunarodnog krivi$nog suda koji @e nai@i na elemente koji mogu osujetiti njegove postupke ili njegov napredak% Iskustvo pokazuje da povezanost suda s UN!om mo1e dovesti do dodatnih pro#lema vezanih za zatitu% Svaki standardni sporazum sa zemljom doma@inom @e osigurati da zemlja doma@in snosi primarnu odgovornost za pru1anje eksterne zatite za instituciju, njene suce i zvani$nike% Stoga @e sudu #iti neophodna uska radna saradnja sa slu1#enicima za sigurnost u zemlji doma@inu, kako #i se mogao osloniti na procjene prijetnje zemlje doma@ina% U vezi s internom zatitom, prisustvo pritvorenika u zgradi meEunarodnog suda zahtijeva prisustvo naoru1anih stra1ara u prostorijama% Internu zatitu mo1e pru1iti zemlja doma@in ili institucija mo1e odlu$iti da uposli vlastite naoru1ane stra1are% (o je oz#iljan poduhvat, koji zahtijeva periodi$nu o#uku iz rukovanja vatrenim 3A,

?,%

PIV% Slu1#e podrke sudu

oru1jem i certi;iciranje slu1#enika i vatrenog oru1ja, te zahtijeva adekvatan pristup lokalnoj streljani za stra1are suda i koritenje usluga ureda za izdavanje dozvola za noenje oru1ja% Naravno, zemlja doma@in mora ovlastiti stra1are suda za noenje vatrenog oru1ja%

C#9 Upravljanje odnosom sa zemljom doma>inom

9+% Kako #i ;unkcioniranje meEunarodnog suda #ilo e;ikasno, sud mora imati do#ar radni odnos sa zemljom doma@inom, te drugim zemljama $lanicama UN!a koje pru1aju pomo@ u izvrenju kazni i proved#i preseljenja svjedoka% U #rojnim slu$ajevima, odnosi izmeEu suda i drugih zemalja uklju$uju rutinska pitanja i nisu komplikovani% MeEutim, s vremena na vrijeme se neminovno javljaju nova pitanja u odnosu sa zemljom doma@inom u vezi s pritvorenicima, advokatima od#rane, svjedocima ili materijalnim dokazima% S o#zirom na niz na$ina interakcije izmeEu meEunarodnog suda i zemlje doma@ina, tre#ao #i postojati pose#an odjel zadu1en za nadzor i koordinaciju odnosa sa zemljom doma@inom% Idealno je da taj odjel #ude odgovoran viem menad1mentu u Sekretarijatu suda i da njegovi uposlenici poznaju pravo i diplomatski proces% Isto tako, zemlja doma@in #i tre#ala imenovati kontakt oso#e u ministarstvima vanjskih poslova i pravde% 4ored toga, zemlja doma@in #i tre#ala odrediti kontakt oso#e u vladinim poreznim ustanovama, ustanovama koje se #ave socijalnom i zdravstvenom zatitom, i imigracijom, jer se u vezi sa sucima i oso#ljem ova pitanja $esto pojavljuju% (o je pose#no slu$aj ukoliko meEunarodni sud zapoljava takve oso#e tokom du1eg vremenskog perioda, to zahtijeva dugoro$ni #oravak u zemlji doma@inu u #udu@nosti%

93%

1#

!omunika)ija

1#$ Uvodna razma ranja

9*% Rijetko se od krivi$nih sudova u pojedina$nim zemljama o$ekuje da drutvu o#janjavaju svoju historiju, aktivnosti, praksu i postupke% Da takve sudove je uo#i$ajeno da novinarima i drugim zainteresiranim eksternim agencijama pru1aju prili$no jednostavne in;ormacije% MeEunarodni krivi$ni sudovi su meEutim razvili prili$no razli$it pristup medijima i pitanjima dosega in;ormacija o radu suda% Kao rezultat toga, meEunarodni sudovi aktivno nastoje da organizacija i njen rad #udu dostupni, razumljivi i relevantni za pu#liku irom svijeta, a pose#no onima koji su najvie pogoEeni zlo$inima o kojima sud presuEuje% U#rzo nakon osnivanja, MKS je shvatio va1nost transparentnosti rada suda, te potre#e za izvjetavanjem meEunarodne javnosti o pravdi, pose#no u regiji #ive ugoslavije% Iako je nairoko hvaljen za svoj pionirski rad na polju meEunarodne pravde, nije posve@ivano mnogo pa1nje odnosima s javno@u i komunikaciji u situaciji u kojoj je neophodno odr1ati pravi #alans izmeEu otvorenosti i potre#e da se zatiti integritet pravnog postupka% Suci MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju su u ranoj ;azi razvoja organizacije jasno dali do znanja da meEunarodni sudovi koji se #ave ratnim zlo$inima imaju o#avezu da aktivno poduzimaju korake kako #i njihov rad #io pristupa$an i da #i se vidio njegov smisao% /ez takvih koraka postoji rizik da veliki dio sudskog rada proEe najve@im dijelom neprimije@en ili #ude pogreno predstavljen, to potkopava pozitivne u$inke pravde% Imaju@i ovo na umu, od najve@e je va1nosti da sli$ne institucije vode ra$una o va1nosti izvjetavanja o pravdi na samom po$etku njihovog rada%

95%

97%

3,+

5. ;omunikacija
9?% Razvijena politika i struktura komunikacije @e u o#zir uzeti razli$ite potre#e odgovaraju@ih nezavisnih tijela institucije, te dati poticaj da se odrede i slijede zajedni$ki ciljevi organizacije kao cjeline% 4ored toga, ona mora rano po$eti voditi ra$una o irokom spektru pu#like zainteresirane za njen rad i utvrditi na$in komuniciranja in;ormacija svakoj od tih grupa% MeEunarodni krivi$ni sud kom#inira upotre#u tradicionalnih komunikacijskih metoda s modernom tehnologijom u cilju komuniciranja s razli$itom pu#likom irom svijeta% Iskustvo MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju je omogu@ilo sli$ne poduhvate drugih meEunarodnih i doma@ih sudova za ratne zlo$ine% Bd klju$ne va1nosti je o$uvanje sudskog integriteta i nezavisnosti% (aj snovni princip tre#a se odra1avati i u organizacijskom ustroju komunikacijskih o#avjetenja% 8va najva1nija tijela ove institucije ! Vije@a, na $ijem $elu se nalazi predsjednik MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju, s jedne strane, te (u1ilatvo s druge ! tre#aju imati vlastiti ured za komunikacije, i vlastitog glasnogovornika% Bso#lje MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju, pa tako ni pojedina$ne tu1ioci, ne #i se tre#alo o#ra@ati medijima u vezi s pojedina$nim slu$ajevima, a glasnogovornik ih titi i od svakodnevnih upita medija%

99%

9>%

1#- Mas mediji i masovna komunika)ija

9A% Va1no je poticati medije, kako elektronske, tako i tampane, da mandat i misiju suda sagledavaju u potpunosti% S o#zirom na va1nost medija za ;unkcioniranje #ilo kojeg drutva, a pose#no onih drutava koja su u$esnici suko#a, podrka medija mo1da ne@e #iti prisutna u ranim ;azama% 8rugdje mo1e prevladavati skepti$nost ili mlaka podrka% U takvom okru1enju je neophodno pojasniti ulogu institucije% Neophodno je anga1irati iskusne komunikologe u nastojanjima organizacije da rijei komunikacijske izazove s kojima se susre@e% Interes medija se #rzo mijenja, i mo1da su rijetki mediji koji si mogu priutiti da odreEenu temu prate du1i period% Interes je mogu@e odr1ati pomo@u inovativnih komunikacijskih metoda i nastojanja da se svakom mediju pru1e materijali koji stvaraju pri$u umjesto da je samo prate% Va1no je da organizacija ne reagira samo nakon negativnog izvjetavanja medija, ve@ da i proaktivno nastoji da se o sudu izvjetava pozitivno koriste@i svaku priliku da naglasi njegova postignu@a% Ured za medije MeEunarodnog krivi$nog suda u #ivoj ugoslaviji je izradio standardni tekst o postignu@ima MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju koji predstavnici MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju mogu koristiti tokom prezentacija i govora% 4roaktivan pristup takoEer uklju$uje potre#u #avljenja negativnim izvjetavanjem% MKS je $esto #io predmet negativnih medijskih kampanja% /lagovremena reakcija je mo1da jedini na$in da se institucija pozicionira kako zaslu1uje i da se sprije$i jo negativnije izvjetavanje% Uspjena komunikacija podrazumijeva mnogo vie od poznavanja medija i razgovora s novinarima% 8anas se nijedna institucija ne mo1e smatrati oz#iljnom #ez do#ro predstavljene stranice koja je jednostavna za upotre#u i koju je lako pretra1ivati579% Internet je najutjecajniji savremeni komunikacijski alat% 4ravne institucije moraju prihvatiti njegovu mo@ i predstaviti svoj rad na na$in koji koristi istra1iva$ima, nau$nicima, ali i medijima i io#i$nim ljudima[, gdje god da se oni nalaze na svijetu% Nadalje, u slu$aju institucija koje nisu stalne, Xe# stranica mo1e imati ulogu zaostavtine za #udu@e generacije% Da razliku od ve@ine sudova u dr1avama, meEunarodni sudovi se ne mogu oslanjati na doma@e komunikacijske sisteme, stoga je njihova o#aveza prema javnosti da imaju aktivnu komunikacijsku politiku koja o#janjava aktivnosti institucije i operativne prakse% Va1no je da se ova o#aveza prepozna na samom po$etku rada sudske institucije, te da institucija razvije svoju medijsku politiku%
Ye# stranica MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju se nalazi na adresi [[[.ictZ.org

9,%

>+%

>3%

579

3,3

PIV% Slu1#e podrke sudu

>*% Bsnivanje MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju u Nizozemskoj, zemlji s malim #rojem dopisnika meEunarodne tampe, nije do#ro utjecalo na mogu@nost da svijet prati rad MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju% MKS je stoga uveo niz inovativnih pristupa kako #i njegov rad #io transparentan i dostupan svima% U tu svrhu su na stranici MKS !a prikazivani sudski postupci u skoro realnom vremenu iz tri sudnice% Iako ovo sudnicu otvara za javnost, kanjenje od 5+ minuta u prijenosu daje dovoljno vremena da se sprije$i #ilo kakvo nehotimi$no ili namjerno o#javljivanje zati@enog materijala% Bni kojima nije neophodan pristup u realnom vremenu do#ivaju transkript svake javne sjednice suda u roku od nekoliko dana% MKS poduzima znatne napore kako #i #lagovremeno dostavio sudska dokumenta i popise dokumenata novinarima% Na taj na$in to zahtjeve, naloge, te odreEenu korespondenciju $ini lako dostupnom javnosti, MKS iz#jegava optu1#e da koristi netransparentne procedure% (akvi koraci istovremeno osiguravaju da @e sudski materijali #iti dostupni kako dananjoj javnost, tako i #udu@im generacijama% Bno to je mo1da samo ;usnota u odreEenoj presudi mo1e #iti nedostaju@e poglavlje historije drutava koja se #ore da naEu istinu% (akve materijale je mogu@e distri#uirati putem mailing lista, Xe# stranica ili saop@enja za medije%

>5%

1#% /soblje za komunika)iju

>7% Stru$njaci za komunikaciju @e mo1da otkriti da je njihov pristup u neskladu s pristupom mnogih policijskih istra1itelja ili pravnika unutar organizacije% Sudstvo takoEer mo1e #iti rezervirano prema slu1#enicima za medije i odnose s javno@u% Stoga je va1no uspostaviti e;ikasnu internu komunikaciju kako #i se uspostavilo povjerenje izmeEu sudskih i nesudskih elemenata% Va1no je da one oso#e koje su zadu1ene za komunikaciju #udu u potpunosti integrirane u instituciju, te u$estvuju u relevantnim procesima donoenja odluka% Bvaj pristup omogu@ava oso#lju zadu1enom komunikaciju da in;ormiraju donosioce odluka o tome kako njihove odluke mogu utjecati na javnost ili kakvih reakcija dovesti <#ilo da se radi o o#i$nim graEanima ili politi$arima=, kako #i se #olje pripremili odgovaranje na upite iz vanjskih agencija nakon to se odluka o#javi% da za do za

>?%

>9%

edna od prednosti kada tim za komunikaciju organizacije $ine iskusni novinari ili stru$njaci za medije je da su oni u stanju da #olje prenose slo1ene pravne teko@e na jednostavniji na$in% ednostavan jezik @e privu@i vie pa1nje od pravnog 1argona, a isto tako @e smanjiti nesporazume i namjerno pogrenu prezentaciju% Istovremeno je va1no nastojati komunicirati na jeziku relevantne ciljne grupe% Razli$ita pu#lika mo1e zahtijevati razli$ite pristupe, te je neophodno s tim uskladiti poruku% Va1ne ciljne grupe uklju$uju predstavnike pravnog i civilnog drutva, nevladinih organizacija, diplomatske zajednice, udru1enja 1rtava i nau$nike% 4ostoji mogu@nost odreEivanja zajedni$kih ciljeva s eksternim agencijama, te uspostavljanja radnih partnerstava koja dalje prenose poruku MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju%

>>%

1#0 !omunika)ijski kanali

>A% Ured za medije nudi osnovne komunikacijske usluge kao to je izdavanje saop@enja za medije i o#avjetenja, te odgovaranje na upite medija% Iako su ovi alati klju$ni komunikacijski kanali, postoje i drugi jednako #itni, a ponekad i e;ikasniji na$ini promoviranja rada suda% Va1no je odrediti naj#olje vrijeme o#lika% BdreEene sudske aktivnosti meEu ostalim donoenje presuda, izvan sudnice, klju$ne govore ili za izdavanje saop@enja za tampu i o#avjetneja, te odreEivanje njihovog rutinski zahtijevaju izdavanje saop@enja za tampu ili davanje in;ormacija, potvrEivanje ili otvaranje optu1nica, po$etak suEenja, klju$na deavanja nastupe najviih zvani$nika MKS !a% Da instituciju je va1no da iskoristi 3,*

>,%

5. ;omunikacija
mogu@nost o#javljivanja saop@enja za medije koji daju priliku za privla$enje pa1nje medija te dalju promociju rada suda iroj javnosti i #oljeg razumijevanja njegovog mandata i misije% A+% Saop@enja za medije je neophodno pisati u stilu koji odgovara relevantnoj pu#lici% Na po$etku su saop@enja za medije MKS !a #ila tek neto skra@ene i #lago para;razirane verzije dokumenata koje su pojanjavala% 8ominirao je pravni 1argon i ;raze, $ime se smanjivao #roj ljudi koji su #ili u stanju da shvate saop@enja ili njihov zna$aj% Nakon to je MKS prilagodio stil svojih saop@enja za tampu o#ra@anju iroj javnosti, u$inak je #io direktan, pri $emu je niz listova prenosilo saop@enja za medije skoro u cijelosti #ez nepotre#nih komentara% 4ored saop@enja za medije i davanja in;ormacija, institucija koja 1eli komunicirati s javno@u po pitanju svojih aktivnosti ima na raspolaganju i niz drugih alata% Mogu@e je na primjer odr1avati kon;erencije za tampu svake sedmice, kako #i se pa1nja usmjerila na dolaze@e dogaEaje, te kako #i se o#javile klju$ne poruke najva1nijih zvani$nika institucije% Rukovodioci MKS !a i drugi vii slu1#enici suda se mogu i direktno o#ratiti javnosti kada je neophodno prenijeti zna$ajne poruke% Komunikacijski servis je razvio niz pristupa kako #i pru1io pomo@ grupama koje su zainteresirane za pra@enje predmeta MKS !a, uklju$uju@i o#javljivanje sveo#uhvatnog niza sa1etaka podataka o predmetima% Bvi materijali se a1uriraju svakodnevno i pru1aju klju$ne in;ormacije o svim predmetima pred MKS !om, daju koncizan sa1etak, a pisani su jednostavnim jezikom kako #i dosegli iroku pu#liku koja nije nu1no upoznata sa pravnim procedurama% Sli$no tome, pregled klju$nih podataka i #rojeva daje klju$ne in;ormacije o cijelom nizu #itnih podataka, od #roja optu1enika do #roja predmeta koji su u toku% U kasnijim ;azama razvoja MKS !a je nastao i #ilten pod nazivom OOVijesti MKS !aOO koji izlazi svake dvije sedmice i akademskoj zajednici pru1a redovni pregled najva1nijih aktivnosti MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju% MKS se poza#avio i speci;i$nim klju$nim podru$jima interesa javnosti pru1aju@i i materijale i pristup% edan primjer je veliki o#im in;ormacija koje se stavljaju na raspolaganje u vezi sa pritvorskom jedinicom MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju% Komunikacijski servis je pripremio video snimke i veliki katalog ;otogra;ija koje prikazuju unutranjost jedinice, a o#oje je dostupno na Xe# stranici% Bvi materijali, propra@eni tekstovima o 1ivotu u jedinici koje je lako $itati su cijenili i u velikoj mjeri prenosili //", "NN i regionalne mre1e% Kao jo jedan pokuaj da odr1i transparentnost, MKS je odlu$io da dozvoli e;u pritvorske jedinice da ima opse1an kontakt sa medijima% Materijali i otvoreni pristup su po#ijali pogrene in;ormacije koje su plasirali pojedini mediji koji su MKS prikazivali kao pristrasan, a njegove pritvorske jedinice kao nezadovoljavaju@e% MeEunarodni krivi$ni sud je usvojio aktivan pristup komunikaciji, pri $emu njegovo oso#lje odr1ava #rojne javne sastanke% Bvi sastanci predstavljaju va1an ;orum za suz#ijanje pogreno predstavljenih ili shva@enih ;unkcija i odluka% Va1na pitanja kojima je MKS pristupio u javnim ;orumima uklju$uju klju$nu ulogu od#rane u suEenjima, te praksu institucije u vezi sa sporazumima o izjanjavanju o krivici i komandnom odgovorno@u% Kona$no, o#ilje dokumenata koji su izraEeni tokom mandata MeEunarodnog krivi$nog suda $ine vrijedan komunikacijski alat% Sudski sistem podataka, sa #azom podataka svih javnih dokumenata koji su arhivirani tokom mandata MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju, koju je mogu@e pretra1ivati, #it @e dostupna na Xe# stranici MKS !a kao klju$ni instrument zaostavtine MKS !a koji @e osigurati da #udu@e generacije pamte i koriste rad ove institucije%

A3%

A*%

A5%

A7%

A?%

3,5

PIV% Slu1#e podrke sudu 1#& Program /u rea)'

A9% Masovni mediji i internet su #ez sumnje uspjeni na$ini za dosezanje velikog #roja ljudi, ali ponekad nita ne mo1e zamijeniti direktnu interakciju% (okom godina je ulo1en znatan napor od strane oso#lja Butreach 4rograma MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju u komunikaciju s najirom pu#likom, koje je pri tome nau$ilo da je sluati jednako va1no kao i govoriti% 4rogram Butreach je uspostavljen 3,,,% godine kao odgovor na sistemske pokuaje odreEenih vlada u regiji da pogreno predstave rad MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju% /rojni regionalni mediji su $esto namjerno irili neprijateljski intonirane pogrene in;ormacije o sudu% Dajedno sa partnerskim organizacijama, program *utreach je organizirao #rojne kon;erencije, seminare i druge dogaEaje i posjete za pu#liku iz #ive ugoslavije% 4utem svog programa su hiljade ljudi F 1rtava i $lanova njihovih porodica, pravnih stru$njaka, predstavnika vlasti, studenata, novinara i drugih F imale priliku da komuniciraju direktno s predstavnicima MKS !a% 4ristup ta$nim in;ormacijama je slu1io eliminiranju pogrenih uvjerenja i predrasuda o sudu% Svjestan $injenice da pravda mora na@i odjeka u lokalnim zajednicama, program *utreach je proveo cijeli niz regionalnih programa% edan od primjera je niz programa proveden *++7% godine u podru$jima u kojima su po$injeni neki od najozloglaenijih zlo$ina u nadle1nosti pod nadle1no@u MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju% Koriste@i lai$ke termine, istra1itelji, tu1ioci i oso#lje vije@a MKS !a je dalo uvid u podro#na i pomna istra1ivanja koja vri MKS i o#jasnilo na$in na koji se zlo$ini i odgovornost po$initelja dokazuju izvan razumne sumnje% Bdr1ano je ukupno pet kon;erencija pod nazivom OO4remotavanje jaza izmeEu MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju i zajednica u /osni i 0ercegoviniOO u /r$kom, 6o$i, Konjicu, 4rijedoru i Sre#renici% U pu#lici su #ili $lanovi udru1enja 1rtava, op@inskih vlasti, sudskih institucija i organa za proved#u zakona, te lokalni politi$ari i predstavnici civilnog drutva% 4risutni su imali priliku postavljati pitanja viem oso#lju MKS !a koje je o zaklju$cima suda govorilo s otvoreno@u koja je zatitni znak ovog pose#nog niza kon;erencija% 8ijelili su se multimedijalni "8!ovi sa snimcima suEenja, ;otogra;ije, dokumenti i liste podataka% Nezavisna ku@a za televizijsku produkciju je napravila niz dokumentaraca o svakom tom dogaEaju koji su #rojni mediji prikazali milionima gledalaca% 4rogram *utreach za cilj ima osna1ivanje lokalne zajednice kako #i na naj#olji mogu@i na$in koristile presude MKS !a i dokaze u cilju podrke dokumentiranja dogaEaja iz prolosti i po#ijanja mogu@ih negiranja zo$ina% Standardni dio prezentacija koje je dr1alo oso#lje MKS !a je pru1anje pomo@i javnosti u $itanju duga$kih presuda MKS !a, te tuma$enje dijelova teksta koji upu@uju na dokazne predmete i iskaze% Na primjer, sekretar MKS !a je *++9% godine putovao u malo selo Ira#ovicu u /osni i 0ercegovini kako #i razgovarao o presudi koja je donesena nedugo prije toga u vezi s u#istvom civila u tom selu% 4rogram *utreach je igrao #itnu ulogu u prenoenju znanja MKS !a na podru$je #ive ugoslavije, te je Sekretarijatu i Vije@ima MKS !a davao svoje procjene pravnih i politi$kih deavanja u regiji, kao to je re;orma sudskih sistema pojedinih zemalja% U okviru programa *utreach su organizirane #rojne posjete koje su lokalnim sucima i tu1iocima omogu@ile da se upoznaju sa radom MKS !a i njegovim odnosom prema njihovom dnevnom radu%

A>%

AA%

A,%

,+%

,3%

1#&#$ Izazovi koje donosi program 9utrea ,

,*%

Izazov s kojim se suo$avaju predstavnici za medije i glasnogovornici jeste pokuaj da javnosti daju to vie in;ormacija, a da pritom ne izazovu tetu suEenjima% Kao oso#e za javnost organizacije je va1no da predstavnici i glasnogovornici imaju veliku podrku unutar organizacije, uklju$uju@i #ud1etsku podrku% 3,7

5. ;omunikacija
,5% Medijske aktivnosti i aktivnosti MKS !ovog programa *utreach su ometala ograni$ena ;inansijska sredstva i resursi% Bd svog uspostavljanja MKS !ov program *utreach je ;inansiran na osnovu do#rovoljnih priloga% Nu1no je komunikacijski servis smatrati sastavnim odjelom institucije ukoliko se 1eli da on uspije ostvariti svoj mandat i misiju% 4ostoje odreEene granice onoga to mo1e posti@i ured za javno in;ormiranje mo1e posti@i, a nerealisti$na o$ekivanja od ovog ureda mogu dovesti do razo$aranja% Klanovi meEunarodne zajednice su na primjer ponekada o$ekivali da @e pokuaji komuniciranja u vezi s radom suda automatski dovesti do promjene viEenja, i ve@e podrke i #oljeg razumijevanja njegovog mandata meEu lokalnom populacijom% /ilo #i pogreno pretpostaviti da @e irenje ta$nih in;ormacija o presudama i suEenjima MKS !a uvijek dovesti do pozitivnog i 1eljenog e;ekta% Na primjer, $ak i kada zvani$nici MeEunarodnog krivi$nog suda pojanjavaju kako nedostatak uvjerljivih dokaza mo1e dovesti do oslo#aEaju@e presude, to pojanjenje mo1e #iti mala utjeha za grupe 1rtava% Ipak je od ogromne va1nosti da se osigura da zainteresirane oso#e imaju priliku i sredstva da pristupe in;ormacijama o tim predmetima kako #i se postigla sveo#uhvatna i uravnote1ena slika%

,7%

,?%

3#
,9%

/djel za 6r ve i svjedoke
Bdjel za 1rtve i svjedoke <VYS= je nezavisno i neutralno tijelo pri Sekretarijatu MKS !a, a njegov mandat je da omogu@i pojavljivanje svih svjedoka koji svjedo$e pred MeEunarodnim krivi$nim sudom za #ivu ugoslaviju, uklju$uju@i one koje pozivaju vije@a, optu1#a ili od#rana% Bdjel za 1rtve i svjedoke je razvio svoje principe, politike i procedure kako #i osigurao da svi svjedoci mogu svjedo$iti u sigurnom i zati@enom okru1enju, te da iskustvo svjedo$enja ne dovede do daljeg stradanja, patnje ili traume za svjedoke% "ilj Bdjela za 1rtve i svjedoke je da stvara okru1enje u kojem svjedok koji svjedo$i to iskustvo mo1e smatrati pozitivnim, ja$aju@im i o#oga@uju@im iskustvom% Bdjel za 1rtve i svjedoke djeluje uz najvii nivo integriteta, neutralnosti i povjerljivosti, te osigurava da su svi svjedoci in;ormirani o svojim pravima i ovlatenjima, te da imaju jednak pristup njegovim uslugama% Neophodno je da Bdjel za 1rtve i svjedoke #ude nepristrasan na meEunarodnom sudu ili sudovima pose#ne nadle1nosti% Bdjel za 1rtve i svjedoke se sastoji od tri jedinice- edinice sa zatitu koja koordinira aktivnosti vezane za sigurnosne zahtjeve svjedokaM edinice za podrku koja pru1a socijalnu i psihi$ku podrku i pomo@ svjedocimaM te Bperativne jedinice koja se #avi logistikom% Bdjelu za 1rtve i svjedoke pomo@ pru1a i terenski ured koji se nalazi u Sarajevu, a koji je osnovan *++*% godine kako #i 1rtvama i svjedocima iz #ive ugoslavije omogu@io jednostavan i irok pristup operativnim uslugama, uslugama podrke i zatite Bdjela za 1rtve i svjedoke i prije i nakon njihovog svjedo$enja pred MeEunarodnim krivi$nim sudom za #ivu ugoslaviju% Bdjel za 1rtve i svjedoke je od svog osnivanja pru1ao e;ikasnu pomo@ svjedocima nakon njihovog povratka ku@i% Mandat Bdjela za 1rtve i svjedoke je podijeljen na tri glavna polja djelovanja o kojima se govori dalje u tekstu%

,>%

,A%

,,%

3#$ /pera ivna jedini)a

3++% Mandat Bdjela za 1rtve i svjedoke ga o#avezuje da u 0ag dovede sve svjedoke koji su pozvani da svjedo$e pred MeEunarodnim krivi$nim sudom za #ivu ugoslaviju #ez o#zira na to u kojoj zemlji #orave% S o#zirom na to da Bdjel za 1rtve i svjedoke organizira putovanja oko ?++ oso#a godinje, Bdjel za 1rtve i svjedoke je razvio sveo#uhvatan sistem za prevazila1enje prakti$nih prepreka s kojima se svjedoci suo$avaju <npr% gu#itak 3,?

PIV% Slu1#e podrke sudu

od plate dok odsustvuju od ku@e=, te za omogu@avanje svjedocima da doputuju i vrate se iz Nizozemske% Stoga Bdjel za 1rtve i svjedoke pru1a pomo@ svjedocima u vezi sa stvarima poput viza, putnih aran1mana i ;inansijskih naknada%
3#$#$ +ize za pu ovanje u Nizozemsku

3+3% S o#zirom na $injenicu da >?\ svjedoka #oravi u nekoj od zemalja #ive ugoslavije, te da je ve@ini njih jo uvijek neophodna viza kako #i uli u Nizozemsku, Bdjel za 1rtve i svjedoke je morao sklopiti pose#an aran1man s vlastima zemlje doma@ina da #i do#io engenske vize za 37 dana na ;leksi#ilan i #rz na$in% U vezi sa preostalim svjedocima koji putuju iz ostalih dijelova svijeta, neki od njih su iz#jeglice kojima su potre#ni pose#ni putni dokumenti kako #i ponovo uli u svoju novu zemlju nakon povratka iz 0aga% U slu$aju iz#jeglica Bdjel za 1rtve i svjedoke je uspostavio relevantne kontakte s ministarstvima doti$nih zemalja%
3#$#- Pomo> svjedo)ima na erenu

3+*% Bdjel za 1rtve i svjedoke svakom svjedoku daje detaljne in;ormacije o zakazanom putovanju na njihovom jeziku% 4ored toga, Bdjel za 1rtve i svjedoke pokuava uo$iti #ilo kakve pose#ne potre#e koje oni mogu imati u vezi sa pitanjima sigurnosti, zdravlja i psihosocijalnim pitanjima, te utvrditi da li svjedok mo1e putovati sam ili mu je neophodna pratnja% 3+5% 4rije uspostavljanja terenskog ureda u Sarajevu, ve@ina interakcije Bdjela za 1rtve i svjedoke sa 1rtvama i svjedocima u regiji se odvijala putem tele;ona% Slu1#enici za podrku ili zatitu iz 0aga su putovali u regiju samo u izuzetnim slu$ajevima kada je #ila neophodna pomo@ pose#no ugro1enim pojedincima koja je uklju$ivala du#insku analizu prijetnje ili psihosocijalnu analizu% Bvaj proces je #io skup i zahtijevao je dosta vremena, a nedostatak prisustva oso#lja Bdjela za 1rtve i svjedoke u regiji je #io prepreka #rzom i e;ikasnom djelovanju Bdjela% Iskustvo je pokazalo da tele;on, pored toga to je nesiguran metod za saop@avanje osjetljivih stvari, mo1e dovesti do ve@e anksioznosti nego direktna interakcija% 4ored toga je za oso#lje Bdjela za 1rtve i svjedoke #ilo teko da #ude a1urno in;ormirano o vrstama usluga podrke na koje mogu uputiti svjedoke, te o sigurnosnoj situaciji u regiji% 3+7% Iskustvo je pokazalo da direktan kontakt daje najta$nije, najsigurnije i najpouzdanije in;ormacije od svjedoka% Istovremeno je to #ila prilika za izgraEivanje odnosa sa svjedocima, pru1anje pomo@i svjedocima da se osje@aju ugodno i osje@aju samopouzdanje u vezi s putovanjem i svjedo$enjem% 4utuju@i u regiju prije svjedo$enja, $lanovi oso#lja Bdjela za 1rtve i svjedoke su mogli direktno odgovarati na pitanja i pru1ati podrku prije putovanja svjedoka u 0ag, poma1u@i da se stres svede na minimum i omogu@avaju@i naj#olje mogu@e svjedo$enje% 3+?% Kako #i se #olje pru1ale usluge velikom #roju svjedoka koji dolaze iz regije i vra@aju se u nju, Bdjel za 1rtve i svjedoke je otvorio satelitski terenski ured u Sarajevu, /osna i 0ercegovina, u januaru *++*% godine% Bvaj ured je uklju$ivao jednog slu1#enika za podrku, jednog slu1#enika za zatitu i jednog pomo@nika za jezik% 3+9% Bvaj terenski ured je klju$an za rad MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju jer 1rtvama i svjedocima omogu@ava laki i iri pristup uslugama zatite i podrke Bdjela za 1rtve i svjedoke i prije, a i nakon njihovog svjedo$enja% 4ored toga, terenski ured Bdjelu za 1rtve i svjedoke omogu@ava #olju koordinaciju kontakata s lokalnim i meEunarodnim agencijama u #ivoj ugoslaviji, pronalazi dodatne izvore sigurnosnih, socijalnih i psiholokih usluga i drugih vidova pomo@i za 1rtve i svjedoke, te priprema putovanje svjedoka u 0ag%

3,9

0. *djel za !rt e i s jedoke

3+>% Svjedocima poma1u terenski pomo@nici Bdjela za 1rtve i svjedoke u zemlji u kojoj #orave, koji za njih di1u vize u am#asadi zemlje doma@ina, a takoEer mogu pru1iti pomo@ pri do#ijanju pasoa od lokalnih vlasti% 4utuju@i izmeEu 0aga i regije, ostaju@i o#i$no u terenskom uredu u Sarajevu po dva mjeseca, terenski pomo@nici imaju klju$nu ulogu, jer predstavljaju glavnu poveznicu koja tre#a osigurati uva1avanje ;izi$kih i psihi$kih potre#a svjedoka% 4ostoji stalni kontakt i prenoenje in;ormacija izmeEu terenskih pomo@nika koji su u regiji i oso#lja Bdjela za 1rtve i svjedoke u 0agu% Ukoliko je to potre#no, $lan oso#lja Bdjela za 1rtve i svjedoke mo1e putovati sa svjedokom od njegovog doma <unaprijed pla@eni letovi za koje se #rine Bdjel za 1rtve i svjedoke= za Nizozemsku ili $lan oso#lja Bdjela za 1rtve i svjedoke mo1e pru1ati pomo@ tokom presjedanja na tranzitnom aerodromu% Kako #i dodatno olakao pre#acivanje svjedoka, Bdjel za 1rtve i svjedoke je usvojio takozvani program [pomo@i do$eka i pozdrava[ postigavi takav dogovor s avionskom kompanijom, to Bdjelu omogu@ava da e;ikasno pomogne svjedocima tokom putovanja, te smanjuje o#im putovanja $lanova oso#lja Bdjela za 1rtve i svjedoke i s tim povezanih trokova kada nije potre#na pose#na podrka ili zatita svjedoka%
3#$#% "mje aj u <agu

3+A% Nakon dolaska na aerodrom u 2msterdamu, voza$ Bdjela za 1rtve i svjedoke do$ekuje svjedoka na izlazu i poma1e mu pri prolasku kroz imigracijsku kontrolu i podizanju prtljaga% Svjedok zatim s aerodroma ide do odreEenog smjetaja, gdje ga o$ekuje $lan oso#lja Bdjela za 1rtve i svjedoke, koji @e mu pru1iti po$etne in;ormacije% 3+,% Iskustvo je pokazalo da je neophodno odvojiti svjedoke koji u$estvuju u suEenjima u razli$itim predmetima i povezuju se s razli$itim timovima optu1#e ili od#rane tokom perioda koji provode u 0agu% (akoEer je neophodno uzeti u o#zir razlike u etni$koj i vjerskoj pripadnosti% Uvijek je neophodno posvetiti pa1nju ovim ;aktorima prilikom pre#acivanja svjedoka sa jednog mjesta na drugo, pri odreEivanju smjetaja, te prilikom smjetanja svjedoka u razli$ite $ekaonice, kako se svjedoci ne #i susreli i ne #i razgovarali o sadr1aju svog svjedo$enja%
3#$#0 Grajanje boravka svjedoka u <agu

33+% Bdjel za 1rtve i svjedoke je usvojio OOpravilo sedam danaOO za trajanje pripreme svjedoka za svjedo$enje i svjedo$enja <uklju$uju@i putovanje= kao naj#olju praksu da se mogu@i negativni utjecaj svjedo$enja na svjedoke svede na minimum% Bdjel za 1rtve i svjedoke je zaista uo$io da mnogi svjedoci po$inju ispoljavati znake stresa nakon to su odsutni od ku@e vie od sedam dana% Kako #i se rijeile situacije koje zahtijevaju du1i #oravak u 0agu prije svjedo$enja, kao to je to #io slu$aj u suEenju Miloevi@u, Bdjel za 1rtve i svjedoke je razvio politiku povratka svjedoka ku@i u slu$aju du1ih odgoda u radu suda% U skladu s tom politikom, Bdjel za 1rtve i svjedoke je uzeo u o#zir ;aktore poput trajanja i te1ine putovanja, procijenjeno trajanje zastoja, starost i zdravstveno stanje svjedoka da #i odredio da li je neophodno da se svjedok vrati ku@i z#og du1eg zastoja% U okolnostima kada slu1#enici za podrku ili zatitu zaklju$e da svjedok tre#a ostati u 0agu jer #i povratak ugrozio podrku ili sigurnost potre#nu svjedoku, o#razlo1enje potre#e za ostanak u 0agu se u pismenom o#liku podnosi e;u Bdjela radi odo#ravanja%

3,>

PIV% Slu1#e podrke sudu

3#$#& Naknade

333% (okom #oravka u Nizozemskoj je va1no osigurati da svjedoci nemaju nikakve negativne ;inansijske posljedice z#og $injenice da su pozvani da svjedo$e pred MeEunarodnim krivi$nim sudom za #ivu ugoslaviju i da su odsutni od ku@e% Kako #i rijeio ovaj pro#lem, MKS je izradio niz politika koje sadr1e osnovne i izuzetne naknade za svjedoke% Na primjer, svjedoci @e do#iti naknadu za prisust o koja se zasniva na UN!ovoj stopi za zemlju u kojoj imaju pre#ivalite, te naknadu za s jedoke koja uklju$uje naknadu za usputne izdatke i naknadu za hranu. 4ored ovih osnovnih naknada, svjedoci u izuzetnim slu$ajevima mogu do#iti naknadu za iz anredne gu.itke ukoliko su pretpjeli ili @e pretrpjeti izvanredan nov$ani gu#itak z#og svjedo$enja <vidi okvir sa tekstom Politika naknada za iz anredne gu.itke=, ili naknadu za djecu ili za isne oso.e u slu$aju svjedoka kojima je potre#no pla@anje $uvanja maloljetne djece ili druge oso#e kako #i svjedo$ili%

Politika naknada %a i%vanredne gubitke

# jedok mo!e do.iti naknadu za iz anredne gu.itke )iji je cilj pokrie izuzetnog no )anog gu.itka koji je imao ili e trpjeti iznimne te,koe z.og s jedo)enja pred Ee$unarodnim kri i)nim sudom za .i ,u Hugosla iju. 3aka s jedok mora predo)iti dokumente kojima dokazuje iz anredni no )ani gu.itak1 iznimne te,koe1 te po ezanost izme$u gu.itka i s jedo)enja pred Ee$unarodnim kri i)nim sudom za .i ,u Hugosla iju. Primjeri s jedoka koji su primili o u naknadu za iz anredne gu.itke: @ 3okom s jedo)enja s jedokinje u Kagu1 njene d ije kra e su .ile .olesne1 a z.og odsust a s jedokinje od kue tokom nekoliko dana1 kra e nisu imale odgo arajuu njegu. A.og toga su te d ije kra e nakon po ratka s jedokinje morale .iti prodane mesaru po eoma niskoj cijeni1 a s jedokinja nije .ila u mogunosti da dalje prodaje mlijeko. *djel za !rt e i s jedoke joj je dao naknadu1 ,to joj je omoguilo da kupi drugu kra u za mu!u. @ A.og i,estrukog ka,njenja u s jedo)enju u Kagu nekoliko s jedoka nije moglo .iti kui tokom !et e1 te su morali unajmiti radnu snagu za o.a ljanje !et e umjesto njih. *djel za !rt e i s jedoke im je dao naknadu kako .i iz.jegli iznimne te,koe tako ,to e unajmiti radnike koji e ih zamijeniti u polju.

3#- Jedini)a za podrku

3#-#$ " runa psi'o-so)ijalna pomo> i pro)jene po reba svjedoka

33*% Na osnovu svog iskustva, Bdjel za 1rtve i svjedoke smatra da je va1no to je ranije mogu@e stupiti u kontakt sa svjedocima koji tre#aju putovati na suEenje, tako da se mo1e izvriti nezavisna procjena njihovih potre#a% Na primjer, ugro1enim svjedocima se mo1e dozvoliti da sa so#om povedu oso#u za podrku u Nizozemsku <vidi okvir sa tekstom Politika oso.e za podr,ku koja prati s jedoka=% 335% U meEunarodnom krivi$nom sudu ili pravnoj instituciji koja se #avi ratnim zlo$inima i krenjem ljudskih prava kao to je ;izi$ko i seksualno nasilje, nu1no je svjedocima pru1iti psihosocijalnu podrku% 8irektan kontakt oso#lja podrke Bdjela za 1rtve i svjedoke sa svjedocima pokazuje orijentiranost ka klijentima, osje@ajnost i odgovaraju@e komunikacijske vjetine usmjerene na ugro1ene svjedoke i svjedoke 1rtve% Rade@i u #liskom kontaktu sa 1rtvama i svjedocima, oso#lje #i pose#no tre#alo #iti svjesno slijede@eg Hrtve i svjedoci su $esto traumatizirani z#og svog iskustva tokom rata% 8olazak u 0ag @e $esto ponovo prizvati ovu traumu, a nekad to mo1e utjecati na na$in na koji oni nastupaju ili njihovo ponaanje%

3,A

0. *djel za !rt e i s jedoke

4itanje da li su imali kontakta sa .ilo kojim Politika osobe %a podrku koja prati svjedoka sudskim sistemom u #ivoj ugoslaviji ili drugdje @e takoEer utjecati na njihove # jedok mo!e sa so.om po esti oso.u za podr,ku koja e ga pratiti tokom s jedo)enja u Kagu. # o.zirom na to da je o a strahove, o$ekivanja i viEenje njihove posjete politika primjenji a samo u slu)aju najugro!enijih s jedoka1 MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu koristit e se slijedei kriteriji za procjenu da li je s jedoku ugoslaviju% neophodna oso.a za podr,ku: Va1nost zadr1avanja ovlasti donoenja odluke u @ ukoliko nema pre!i jelih .liskih )lano a porodiceL rukama 1rtveCsvjedoka @ ukoliko se radi o s jedoku koji je in alidL /udite o#azrivi kada za svjedoka @ ukoliko se radi o starijem ili jako mladom s jedokuL upotre#ljavate rije$i OO1rtvaOO ili OOpre1ivjeliOO% @ ukoliko su prisutni oz.iljni simptomi posttraumatskog stresnog Mnoge oso#e koje su propatile u ratu se ne vide poremeajaL kao OO1rtveOO i uvrijede se kada neko koristi tu @ ukoliko postoji su.jekti an strah ili anksioznost u tak oj mjeri rije$% Naziv 1rtva $esto implicira pasivnost za da .i to sprije)ilo oso.u da putuje ili s jedo)iL koju ljudi smatraju da ne karakterizira njihovo @ odnos oso.e za podr,ku sa s jedokomL ponaanje tokom OO#or#eOO u ratu% Bvi OOpre1ivjeliOO @ oso.i za podr,ku je odo.reno prethodno s jedo)enjeQposjeta su ogor$eni kada ih se opisuje ili tretira kao Ee$unarodnom kri i)nom sudu za .i ,u Hugosla iju. OO1rtveOO% Da druge je naziv OO1rtvaOO do#rodoao, jer to mo1e zna$iti da nisu odgovorni za ono to im se desilo% Nadalje, naziv [1rtva[ ima potencijal da se krivica stavlja na optu1enog z#og nasilja koje je izvreno nad njima% 337% Bso#lje koje radi sa 1rtvama i svjedocima #i tre#alo imati u vidu slijede@e op@e principe e;ikasne podrke ohra#rivatiM prihvatati razlike u miljenju i istovremeno pru1ati podrkuM pru1ati ta$ne in;ormacijeM pokazati prihvatanjeM koristiti na$in govora kojim se ne osuEujeM osigurati da svjedoci imaju priliku razgovarati o #ilo $emu z#og $ega su za#rinuti tokom pripreme za svjedo$enje%

3#-#- Prilagoavanje svjedoka novom okru6enju i prvi sas an)i izmeu svjedoka i pravnika

33?% 4o dolasku na mjesto gdje @e #iti smjeten, svjedok @e do#iti kratke upute, te @e mu #iti pru1ene in;ormacije vezane za predstoje@e svjedo$enje% (e in;ormacije @e uklju$ivati #rouru na njegovomCnjenom maternjem jeziku u kojoj se govori o prakti$nim aspektima suEenja, kao to su na$in svjedo$enja pred sudom, davanje iskaza u sudnici, pomo@ i podrka koju Bdjel za 1rtve i svjedoke daje svjedocima, te pose#ne mjere za povjerljivost, sigurnost i zatitu% Bdjel za 1rtve i svjedoke je izradio i o#javio takve #roure na #osanskom! hrvatskom!srpskom, te al#anskom i engleskom jeziku% 339% Kada svjedok stigne u 0ag, po1eljno je da se svjedoku da dovoljno vremena da se odmori od leta i privikne na smjetaj u 0agu% Svjedoka tre#a pota@i da preostali dio prvog dana provede prilagoEavaju@i se na novo okru1enje%57> 33>% Nije uputno da se svjedok sastane s pravnicima tu1ilatva ili od#rane radi pripreme za svjedo$enje ve@ prvog dana% MeEutim, ukoliko je pripremni razgovor apsolutno neophodan ve@ prvog dana, onda ga tre#a o#aviti najmanje $etiri sata od dolaska svjedoka u smjetaj i nakon jednog o#roka%
57> Vidi 2neks >- 4reporuke Bdjela za 1rtve i svjedoke u vezi s pripremom svjedoka za svjedo$enje%

3,,

PIV% Slu1#e podrke sudu

3#-#% " alno pra>enje s anja svjedoka

33A% Da do#ro#it svjedoka je va1no da oso#lje podrke pru1a vidljivu i nezavisnu podrku u vidu prisustva u smjetaju i $ekaonicama za svjedoke tokom suEenja% Bso#lje podrke je na raspolaganju svjedocima za razgovor od +>%++ do *3%5+, a no@u postoji de1urni $lan oso#lja kojeg svjedoci mogu kontaktirati tele;onom u #ilo kojem trenutku% Na taj na$in Bdjel za 1rtve i svjedoke pazi na do#ro#it svjedoka osiguravaju@i visoki standard stru$ne podrke% 33,% 4ored pru1anja direktne psihosocijalne podrke svjedocima, oso#lje za podrku Bdjela za 1rtve i svjedoke mora zagovarati potre#e svjedoka u pravnoj instituciji stavljanjem prava svjedoka na dnevni red suda% Na primjer, oso#lje Bdjela za 1rtve i svjedoke prati psihi$ko i zdravstveno stanje svjedoka tokom pojavljivanja na sudu, te upozoravaju odgovaraju@e oso#lje MKS !a poput sudaca, timova optu1#e ili od#rane na #ilo koji ;aktor koji #i mogao #iti prepreka nastavku svjedo$enja ili #i zahtijevao direktno djelovanje% Bso#lje za podrku ima odgovornost da ove strane ili suce o#avijesti o pitanjima koja mogu utjecati na svjedo$enje svjedoka u sudnici ili mogu utjecati na njihovu sposo#nost svjedo$enja%
3#-#0 Pos rauma ski simp omi

3*+% Bso#lje Bdjela za 1rtve i svjedoke @e pa1ljivo pratiti da li svjedoci pokazuju #ilo kakve simptome posttraumatskog stresa% Vrste simptoma koje pokazuju svjedoci tokom ili odmah nakon kontroliranja i svjedo$enja uklju$uju slijede@e ;izi$ke i psiholoke simptome razli$itog intenzitetaHi%i"ki simptomi glavo#olje <najuo#i$ajenije i naj$e@e=, #olove u cijelom tijelu <manje $esto, ali o#i$no se nakon to su ljudi do1ivjeli ;izi$ki napad odreEeni #olovi mogu nehoti$no ponovo pojaviti=, gu#itak apetita <promjena okru1enja doprinosi ovoj reakciji, ali nemogu@nost da se konzumira hrana je takoEer simptomati$na za tijelo koje je pod stresom i u ;izi$kom stanju OO#oriti se ili po#je@iOO=, nesanica <ponovno pojavljivanje ranijih simptoma=, no@ne more <ponovno pojavljivanje ranijih simptoma=, nehoti$ne slike, zvukovi ili mirisi dogaEaja povezanih sa traumom%

Psi,oloki simptomi povla$enje od drugih <odvajanje od grupe koja se nalazi u smjetaju i poteko@e u komunikaciji=, anksioznost <strah od neo#janjivih simptoma, mo1da simptoma koji su se javljali ranije, a sada se #oje da su se mo1da vratili za stalno=, strah <od sje@anja na traumati$ne dogaEaje i do1ivljavanja neo#janjivih ;izi$kih simptoma=, umor <kom#inovan s nesanicom i nemogu@no@u konzumiranja hrane, te detaljna sje@anja na traumatske do1ivljaje=% 3*3% Bve vrste reakcija pripadaju uo#i$ajenim kategorijama posttraumatske reakcije% Kada je oso#a do1ivjela traumatski do1ivljaj, takve posttraumatske reakcije se o#i$no smatraju uo#i$ajenim odgovorima na a#normalne dogaEaje% Bno to je jako #itno je da @e se takvi simptomi javiti kada #udu izazvani nekim povodom, #ez o#zira na to prije koliko vremena se dogaEaj desio% 4oznato je da ovi simptomi ili reakcije nestaju s uklanjanjem klju$nih elemanata koji su ih izazvali ili u prisustvu in;ormacija i stru$ne podrke%

*++

0. *djel za !rt e i s jedoke

3#-#& Naknadne ak ivnos i vezane za svjedoke

nakon svjedoenja

Predmet Milutinovi * %atita svjedoka u sudni i

6 predmetu Eilutino i1 Pretresno ijee je na osno u preporuka 3**% Va1no je da Bdjel za 1rtve i svjedoke naknadno *djela za !rt e i s jedoke zahtije alo od #ekretarijata da sudski prati svjedoke kontaktiraju@i s njima dvije do poslu!itelji s jedoke u ode odmah nakon ,to suci u$u u sudnicu <a tri sedmice nakon to se vrate ku@i kako #i se kod pr e sjednice nakon ,to sudski poslu!itelj naja i raspra u=1 te otkrili pro#lemi vezani za reintegraciju u iz ode s jedoke odmah nakon ,to suci napuste sudnicu. njihovu lokalnu zajednicu% U tom smislu je Bdjel za 1rtve i svjedoke razvio niz alata za u#la1avanje pro#lema vezanih za pojavljivanje svjedoka na sudu% Na primjer, terenski ured u Sarajevu Bdjela za 1rtve i svjedoke je izgradio mre1u meEunarodnih i doma@ih agencija, uklju$uju@i nevladine organizacije u regiji #ive ugoslavije i u tre@im zemljama, kojima se svjedoci mogu o#ratiti za pravnu ili socijalnu pomo@% Uspostavljanje i odr1avanje novih kontakata na podru$ju misije je va1an ;aktor koji Bdjelu za 1rtve i svjedoke poma1e da po#olja e;ikasnost i kvalitet svog rada% 4ored terenskog ureda Bdjela za 1rtve i svjedoke, Bdjel ima i stalni #roj koji svjedoci mogu koristiti u slu$aju da se pojavi pro#lem%

3*5% Nadalje, zahvaljuju@i nedavnoj donaciji jedne zemlje, Bdjel za 1rtve i svjedoke je sada u poziciji da pru1i odreEena sredstva za svjedoke koji imaju dugoro$ne negativne ekonomske ili psiholoke posljedice vezane za svjedo$enje%

3#% Jedini)a za za i u
3#%#$ =a i a svjedoka u sudni)i

3*7% Bdjel za 1rtve i svjedoke je jedno od tijela kojem pravilo >? <2=57A daje mogu@nost zahtijevanja zatitnih mjera za svjedoka u $ijem slu$aju je uo$en rizik po privatnost ili sigurnosni rizik ukoliko svjedok daje iskaz na otvorenoj sjednici% U praksi je Bdjel za 1rtve i svjedoke podnosio zahtjeve u skladu s pravilom 55 </= 4ravilnika o postupku i dokazima kako #i ovo pitanje iznio pred vije@a% Na osnovu ovog pravila Sekretarijat se mo1e OOusmeno i pismeno o#ratiti predsjedniku ili vije@ima o svakom pitanju koje proizlazi iz konteksta konkretnog predmeta, koje uti$e ili mo1e uticati na o#avljanje njegovih du1nosti[% U ve@ini slu$ajeva zahtjev za odreEivanje zatitnih mjera podnose tim optu1#e ili od#rane, jer su oni svjesni sigurnosnih pro#lema u ranoj ;azi, a Bdjel za 1rtve i svjedoke intervenira samo kada takav zahtjev nije podnesen ili nedostaju klju$ne $injenice% 3*?% 4rema pravilu >? </=, zatitne mjere mogu uklju$ivati mjere kojima se spre$ava da se javnosti ili medijima otkriju identitet ili mjesto #oravka 1rtve ili svjedoka ili oso#a koje su u rod#inskoj ili drugoj vezi sa 1rtvom ili svjedokom, i to na sljede@i na$in #risanjem iz javnih spisa MeEunarodnog suda imena i podataka pomo@u kojih se mo1e utvrditi identitetM neo#jelodanjivanjem javnosti #ilo kog spisa koji ukazuje na identitet 1rtve ili svjedokaM svjedo$enjem putem ureEaja za izo#li$enje slike ili glasa ili putem interne televizijeM i dodjelom pseudonimaM odr1avanje zatvorenih sjednica u skladu sa pravilom >,M odgovaraju@e mjere kojima se omogu@uje svjedo$enje osjetljivih 1rtava i svjedoka, poput jednosmjerne interne televizije%
57A 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a, pravilo >? <2=- Sudija ili pretresno vije@e mogu, proprio motu ili na zahtjev #ilo koje od strana, 1rtve ili svjedoka o kom se radi ili Slu1#e za 1rtve i svjedoke, nalogom odrediti odgovaraju@e mjere za o$uvanje privatnosti i zatitu 1rtava i svjedoka, pod uslovom da one nisu u suprotnosti s pravima optu1enog%

*+3

PIV% Slu1#e podrke sudu

3*9% Svjedoke je neophodno in;ormirati jasnim rije$ima koje razumiju o sadr1aju sudskih dokumenata vezanih za njihovu situaciju, a pose#no o zahtjevu, odluci o donoenju zatitnih mjera i njihovoj promjeni%

)riteriji %a uklju"enje u program preseljenja svjedoka

6klju)enje s jedoka i njego eQnjene porodice u program preseljenja Ee$unarodnog kri i)nog suda za .i ,u Hugosla iju podlije!e odre$enim u jetima: s jedok mora s jedo)iti u ezi sa zlo)inom ezanim za kr,enje )lana 2. <?te,ke po rede Iene skih kon encija iz 1-"-.?=1 3. <?kr,enje zakona i o.i)aja rato anja?=1 ". <?genocid?= ili %. <?zAlo)ini proti )o je)nosti?= #tatuta Ee$unarodnog kri i)nog suda za .i ,u Hugosla ijuL ta oso.a mora .iti klju)an s jedok1 a dokaze nije mogue osigurati putem drugog sredst aL prijetnja mora .iti ocijenjena kao st arna i ugro!a ajua po !i ot. # jedok mora .iti spreman i pogodan za uklju)enje u program za,tite s jedoka.

3*>% Bdjel za 1rtve i svjedoke je tokom godina primijetio da postoji stvarni rizik od zastraivanja svjedoka koji ostanu u sudnici u prisustvu optu1enih oso#a ili strana tokom odsustva sudaca% Svjedoci zaista mogu #iti predmet zastraivanja ukoliko $uju iCili vide timove od#rane ili optu1#e ili optu1enog kada #orave u sudnici #ez sudaca% Uz to se svjedoci u slu$aju suEenja sa vie optu1enih mogu jednostavno osje@ati zastraeni z#og #roja oso#a prisutnih u sudnici% Kako #i se rijeio pro#lem mogu@eg zastraivanja svjedoka, te inter;erencije sa stranama ili optu1enim, te kako #i se smanjio stres povezan s pojavljivanjem pred Sudom, Bdjel za 1rtve i svjedoke je preporu$io usvajanje prakti$nih, ali e;ikasnih mjera u vezi s ulaskom i izlaskom svjedoka iz sudnice% "ilj je osigurati da se Posebnosti pro jene prijetnji i ri%ika u svjedoci, u onoj mjeri u kojoj je to mogu@e, ne ostavljaju sami u prisustvu optu1enog ili strana meunarodnom kontekstu <vidi okvir s tekstom Predmet Eilutino i G 6 prakti)noj primjeni usluga za,tite od strane #ekretarijata i za,tita s jedoka u sudnici=. procjeni ni oa prijetnji u s rhu preseljenja poja ljuju se
3#%#- =a i a svjedoka izvan sudni)e pote,koe i izazo i. # o.zirom na kompliciranost i razliku izme$u ratne zone kao mjesta zlo)ina i mjesta po)injenja o.i)nog kri i)nog djela1 u slu)aju Ee$unarodnog kri i)nog suda za .i ,u Hugosla iju nije mogue odrediti prijetnju tako jasno kao kod o.i)nih kri i)nih djela. 6 kontekstu me$unarodnih zlo)ina1 prijetnja mo!e potjecati od .ilo kojeg )lana politi)ke stranke1 socijalne grupe1 etni)ke grupe1 tako da je te,ko iz r,iti jasnu RRprocjenu prijetnjeRR. 3o zna)i da Ee$unarodni kri i)ni sud za .i ,u Hugosla iju mora dati prioritet sigurnosti za .ilo kojeg s jedoka kada razmatra mjere za za,titu i premje,tanje s jedoka. Pote,koa procjene se po ea a z.og )injenice da ne postoje e&ekti ne1 e&ikasne i pouzdane policijske snage u doti)nim podru)jima. 6 domaem kontekstu1 preseljenje s jedoka je zaista kona)na mjera za,tite s jedoka1 postoje .rojne pouzdane policijske snage za odr!a anje reda i zakona1 a tek kada je s jedok meta neprijatelja kojima na raspolaganju stoje .rojna sredst a postaje neophodno da s jedok u$e u program preseljenja z.og toga ,to policijske snage ne mogu st arno da ga za,tite. 6 ratnim zonama su lokalne policijske snage uni,tene1 a njiho a sposo.nost da za,tite s jedoka je daleko ni!a. 3o mo!e zna)iti da Ee$unarodni kri i)ni sud za .i ,u Hugosla iju u s oj program preseljenja mora uklju)iti s jedoka koji mo!da ne .i .io uklju)en u domai program sa prijetnjama sli)nog ni oa.

3*A% U odreEenim slu$ajevima se svjedok #ez o#zira na zatitne mjere suda koje se uvedu ili z#og $injenice da zatitne mjere nisu uvedene mora suo$iti sa sigurnosnim pro#lemima% Kako #i se rijeio ovaj pro#lem, edinica za zatitu MKS !a je izradila politiku u kojoj su iznesene dostupne mjere za rjeavanje ovih pro#lema% edan od elemenata ove politike je 4rogram preseljenja svjedoka u koji je mogu@e uklju$iti svjedoka i njegovuCnjenu porodicu ukoliko se nakon procjene edinice za zatitu Bdjela za 1rtve i svjedoke <vidi okvir s tekstom Pose.nosti procjene prijetnji i rizika u me$unarodnom kontekstu=, utvrdi da okolnosti svjedoka spre$avaju da ostane u svom pre#ivalitu <vidi okvir s tekstom ;riteriji za uklju)enje u program preseljenja s jedoka=%

*+*

0. *djel za !rt e i s jedoke

3*,% Da razliku od nacionalnih sistema krivi$nog pravosuEa koji se u zatiti svjedoka mogu osloniti na policiju ili ministarstva, MKS kao meEunarodna organizacija se u potpunosti oslanja na saradnju zemalja, uklju$uju@i vlasti zemlje doma@ina, da @e izvriti odreEene radnje, tj% preseljenje ili privremeno premjetanje z#og privremene prijetnje ili da #i se prijetnja dalje pratila% D#og toga to nema mjere prisile i vlastitu teritoriju, MKS nije u poziciji da neovisno pru1i usluge doma@ih programa zatite svjedoka koji uklju$uju naro$ito mogu@nost promjene identiteta, smjetaja u sigurnim ku@ama, te interno premjetanje ugro1enih oso#a%

9bave%e svjedoka u skladu s Memorandumom o ra%umijevanju

# jedok: @ e pru!iti in&ormacije i s jedo)iti u skladu sa zahtje ima optu!.e ili od.rane1 @ nee po)initi kri i)na djela1 @ suzdr!at e se od akti nosti koje mogu ugroziti njego uQnjenu sigurnost1 @ prih atit e i udo oljiti zahtje ima i uputama Ee$unarodnog kri i)nog suda za .i ,u Hugosla iju u ezi s pru!enom za,titom1 @ sara$i at e s Ee$unarodnim kri i)nim sudom za .i ,u Hugosla iju iz.jega ajui namjerna djela ili djela iz nehata koja .i mogla otkriti .ilo kome njego oQnjeno pre.i ali,te.

35+% MKS je stoga sklopio #ilateralne okvirne aran1mane za preseljenje sa zemljama kako #i omogu@io preseljenje onih svjedoka i njihovih porodica koji se ne mogu vratiti u regiju% 353% Iskustvo je pokazalo da naj#olji interes svjedoka i porodica zahtijeva da privremeno premjetanje svjedoka prije kona$nog preseljenja tre#a #iti to kra@e% 8u1i #oravak pod zatitom MKS !a prije kona$nog preseljenja zna$ajno pove@ava anksioznost svjedoka u vezi sa njegovom ili njenom #udu@no@u, te time Potekoe ve%ane %a prilagoavanje u %emlji adaptaciju u novoj zemlji $ini jo preseljenja traumati$nijom <vidi okvir sa tekstom 3okom godina je *djel za !rt e i s jedoke u idio da je kona)ni Pote,koe ezane za prilago$a anje u zemlji premje,taj u neku zemlju manje uspje,an ukoliko su s jedok i preseljenja=% 35*% Va1no je ne podcijeniti u$inak prakti$nih stvari prilikom oda#ira nove domovine% Na do#ro#it preseljenog svjedoka mogu negativno utjecati ;aktori poput promjena vremena i hrane, nemogu@nost da direktno ili u povjerenju razgovaraju s ljekarom, te poteko@e s o#avljanjem svakodnevnih stvari poput nemogu@nosti $itanja uli$nih znakova ili radnog vremena lokalnih supermarketa% Svjedoci se mogu suo$iti sa svakodnevnim 1ivotom u kojem razumiju jako malo od onoga to se deava oko njih% (o svjedoke skoro u potpunosti $ini ovisnim od oso#lja za zatitu, ne samo z#og sigurnosti i zatite, ve@ i z#og OOkulturolokog prevoEenjaOO kako #i im se pomoglo u snala1enju u svakodnevnom 1ivotu% Napori u vezi sa takvom zatitom zahtijevaju jako puno vremena oso#lja%
njego aQnjena porodica )ekali dugo na to pod za,titom Ee$unarodnog kri i)nog suda za .i ,u Hugosla iju. 8azlog tome je )injenica da su s jedoci postali jako za isni od usluga *djela za !rt e i s jedoke1 te se njiho ni o prilagodlji osti no om okru!enju kao posljedica toga smanjio. # jedoci do!i lja aju ne jedan1 e d a kulturolo,ka ,oka tokom s og premje,taja. 5o pr og dolazi kada se premje,taju na sigurno mjesto pod za,titom *djela za !rt e i s jedoke direktno iz s ojih domo a i mjesta prijetnje. Vremenski period koji pro edu )ekajui na sigurnom mjestu dok Ee$unarodni kri i)ni sud za .i ,u Hugosla iju ne prona$e zemlju kona)nog premje,taja mo!e .iti jako duga)ak. ;ada stignu na sigurno mjesto1 odmah se suo)a aju sa no om kulturom i zapo)inje proces njiho og prilago$a anja. Aatim1 nara no1 po drugi puta prolaze kroz o aj proces prilago$a anja kada se sele u kona)nu zemlju premje,taja. * aj proces prilago$a anja je izuzetno izazo an i stresan1 i to u trenutku kada je sposo.nost s jedoka da podnosi stres najmanja. 6 ratnim zonama policijske snage su uni,tene1 tako da je ni o na kojem lokalne policijske snage ne mogu za,tititi s jedoka daleko ni!i1 a to mo!e zna)iti da Ee$unarodni kri i)ni sud za .i ,u Hugosla iju u s oj program preseljenja mora uklju)iti s jedoke koji uz sli)an ni o prijetnje mo!da ne .i .ili uklju)eni u domai program.

*+5

PIV% Slu1#e podrke sudu

355% D#og poteko@a vezanih za preseljenje svjedoka, Bdjel za 1rtve i svjedoke je utvrdio da regionalne sigurne ku@e predstavljaju do#re mogu@nosti za premjetaj% Sigurna ku@a osigurava da se zati@eni svjedok osje@a ugodno u vlastitom kulturolokom okru1enju, te mo1e znatno smanjiti trokove vezane za proces preseljenja% 357% Bdjel za 1rtve i svjedoke tra1i da svjedok i edinica za zatitu Bdjela za 1rtve i svjedoke potpiu Memorandum o razumijevanju koji regulira meEuso#na prava i o#aveze Bdjela za 1rtve i svjedoke i svjedoka <vidi okvir sa tekstom *.a eze s jedoka u skladu sa Eemorandumom o razumije anju=% Na primjer, svjedok i njegova ili njena porodica @e do#iti naknade u skladu sa programom socijalnih naknada zemalja doma@ina, pokri@e trokova stanovanja, trokova re1ija i zdravstveno osiguranje do kona$nog preseljenja% Svjedok i porodica @e imati psihosocijalnu podrku oso#lja Bdjela za 1rtve i svjedoke na svom maternjem jeziku% 4siholoku procjenu @e vriti nezavisni kvali;icirani klini$ki psiholog kada edinica za zatitu smatra da je to neophodno% U o#zir @e se uvijek uzimati o#razovne i jezi$ke potre#e svjedoka i porodice dok $ekaju na premjetaj pod zatitom Bdjela za 1rtve i svjedoke% 35?% edinica za zatitu @e podnijeti pisani zahtjev onim zemljama sa kojima je Bdjel za 1rtve i svjedoke sklopio sporazume, u kojima tra1i razmatranje preseljenja svjedoka i porodice% Dahtjev za meEunarodno preseljenje tre#a detaljno pripremiti, a to zahtijeva i razmatranje kulturolokih i okolinih ;aktora prilikom odlu$ivanja kojoj zemlji se o#ratiti sa zahtjevom za preseljenje% Nakon to je odreEena ciljna zemlja, pripremu zahtjeva za premjetaj u tu zemlju tre#a zapo$eti to prije% Svako kanjenje u vezi s ovim procesom #i tre#alo #iti pra@eno na najviem nivou u MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju%

359% Nakon prihvata zemlje tre#a zavriti sve putne aran1mane i radnje u to ve@oj tajnosti% edinica za zatitu @e nakon premjetaja nastaviti da se pridr1ava uvjeta ugovora izmeEu zemlje premjetaja i Bdjela za 1rtve i svjedoke%

3#0 !onana razma ranja

35>% (okom godina je Bdjel za 1rtve i svjedoke razvio niz praksi i politika koje za cilj imaju osigurati da svjedoci mogu svjedo$iti u sigurnom i zati@enom okru1enju, to je izuzetno va1no za upravljanje suEenjima% Bsigurati e;ikasno dovoEenje svjedoka u 0ag na na$in koji nije stresan, osigurati da svjedoci imaju odgovaraju@u psiho! socijalnu pomo@ i rijeiti sva sigurnosna pitanja vezana za njihovo pojavljivanje na sudu, osnovni su i neophodni principi koje tre#a provesti na meEunarodnom sudu kako #i oni uspjeno iznijeli dokaze o krenju meEunarodnog humanitarnog prava%

*+7

PV% 4itanja vezana za pravnu pomo@ i advokata od#rane

,# !vali2ika)ijski uvje i za advoka e ############################-:% 2%3 4ravilo 77- Bp@i kvali;ikacijski uvjeti za sve advokate od#rane%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+7 2%* 4ravilo 7?- Kvali;ikacijski uvjeti za dodijeljenog advokata od#rane%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+? 2%5 Gista advokata po slu1#enoj du1nosti%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+? 2%7 Uvrtenje na listu po pravilu 7? %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+9 2%? 8odjeljivanje #ranioca koji @e zastupati optu1enog i povla$enje #ranioca%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+9 2%9 Dahtjev optu1enog da mu se dodijeli #ranilac%%%%%%%%%%*+> 2%> Imenovanje drugih $lanova tima od#rane%%%%%%%%%%%%%%%*+, 2%A 4omo@ od#rani%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+, .# Poli ike pla>anja##################################################-$: /%3 4olitika pretpretresne pravne pomo@i%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*3+ /%* 4lan pla@anja sudskog postupka %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*3* /%5 4lan pla@anja u 1al#enom postupku%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*35 /%7 Naknade za stru$njake%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*37 /%? Bptu1eni koji se zastupaju sami%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*37 /%9 Bstali aran1mani%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*3? C# Pro2esionalno ponaanje advoka a###########################-$& "%3 Kodeks ponaanja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*3? "%* Udru1enje #ranilaca%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*39 "%*%3 Uloga Udru1enja #ranilaca%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*39 "%*%* 8isciplinsko vije@e Udru1enja #ranilaca%%%%%%%%%%%*3>

3%

Sistem pravne pomo@i Suda u o#liku u kojem danas postoji pri Sekretarijatu je rezultat 37!godinjeg iskustva u vezi sa omogu@avanjem i pru1anjem e;ikasne i ravnopravne pravne pomo@i pred Sudom svim optu1enicima loeg imovnog stanja% 4ose#no tokom posljednjih godina je Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora <BG28= Sekretarijata doprinio ureEivanju i sistematizaciji raznih dijelova sistema pravne pomo@i% Bvaj doprinos je najve@im dijelom rezultat promjena proceduralne prirode <predmeti sa vie optu1enih, optu1eni koji se sami zastupaju=, te sve ve@eg optere@enja Suda, koje je u godinama *++>% i *++A% dosegao apsolutni vrhunac sa nezapam@enim #rojem optu1enih oso#a kojima se sudilo% Izrada politike je #io jedan od vrhunaca rada Bdjela za pravnu pomo@ i pitanja pritvora tokom protekle tri godine, pri $emu je Udru1enje #ranilaca <28"= konsultirano kako #i se osiguralo da su svjesni predstoje@ih promjena ili kako #i se tra1io njihov doprinos prije proglaenja% Sva pravila i propisi koje primjenjuje Sekretarijat, te politike koje ih podr1avaju #i tre#ali #iti dostupni od#rani kako #i se osigurala transparentnost i usklaEenost administrativnih odluka, kako #i advokati od#rane #ili upoznati sa politikama koje se primjenjuju na njihova pla@anja, putovanja i druga pitanja% 8okument interne politike kojim se uspostavljaju interne procedure je apsolutna nu1nost kako #i se osigurala dosljednost u u radu, pose#no u slu$aju postojanja ;luktuacije oso#lja u cilju iz#jegavanja razli$itih interpretacija politika od strane $lanova oso#lja% Sistem pravne pomo@i Suda se mo1e podijeliti na tri glavne komponente- prvu $ine standardi i mehanizmi kako #i advokat #io kvali;iciran da radi pred SudomM drugi $ine politike pla@anja advokata, uspostavljene i po#oljavane putem izmjena tokom godinaM te kona$no pro;esionalno ponaanje advokata i disciplinski re1im Suda%

*%

5%

,#
7%

!vali2ika)ijski uvje i za branio)a

Klan *3% Statuta MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju garantira optu1enom pravo na pravnu pomo@ ukoliko nema sredstava da je plati%57, 4ravilo 7? 4ravilnika o postupku i dokazima predviEa da se OOkad god to zahtijevaju interesi pravde, osumnji$enima ili optu1enima koji nemaju sredstva da plate #ranioca
21uriran Statut MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju, s izmjenama i dopunama od *A%+*%*++9% godine u $lanu *3 <7= <d=%

57,

*+?

PV% 4itanja vezana za pravnu pomo@ i advokata od#rane

dodjeljuje #ranilac po slu1#enoj du1nosti[,5?+ te navodi kvali;ikacije koje #ranilac mora imati pored ispunjenja op@ih uvjeta za sve advokate od#rane koje propisuje pravilo 77% Bvi uvjeti moraju #iti zadovoljeni prije nego to advokat mo1e #iti dodijeljen da #i zastupao optu1ene oso#e kojima je utvrEeno sla#o imovno stanje, te kako #i advokat do#io naknadu putem sistema pravne pomo@i% Btprilike ,+\ optu1enih koji se pojavljuju pred Sudom nedostaju sredstva da u potpunosti plate advokata% Stoga im se mora dodijeliti #ranilac s liste kvali;iciranih advokata koju vodi sekretar, poznate kao OOlista po pravilu 7?OO5?3 ili predlo1iti dodjela drugih advokata $ije kvali;ikacije u tom slu$aju provjerava sekretar, a oni se imenuju ukoliko su njihove kvali;ikacije u skladu s uvjetima navedenim u pravilu 7?% ?% Uvjet da #ranioci koji se dodjeljuju optu1enima moraju zadovoljiti minimalni standard po pitanju kvali;ikacija i iskustva je klju$no za voEenje pravi$nih i ekspeditivnih suEenja, pravilnog ;unkcioniranja Suda, i integriteta sudske prakse MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju% Sekretar svoje o#aveze ispunjava putem Bdjela za pravnu pomo@ i pitanja pritvora% 4rilikom ocjene kvali;ikacije advokata, Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora ne postupa samo u skladu sa pravilima 77 i 7?, ve@ i prema 8irektivi o dodjeljivanju #ranilaca <8irektiva=%5?* S o#zirom da Sud uklju$uje dinami$nu kom#inaciju sistema anglosaksonskog i kontinentalnog prava, te pravnih stru$njaka iz svih dijelova svijeta F koji sa so#om donose razli$ito o#razovanje, iskustva i pravne tradicije F na po$etku rada MKS !a su mnogi smatrali da su strogi i precizni kriteriji za uvrtenje advokata na listu #ranilaca pogreni% MeEutim, nedostatak strogih kvali;ikacijskih kriterija je doveo do slu$ajeva kada su primljeni advokati upitne kompetencije ili etike, te je sistem pravne pomo@i Suda #io izlo1en riziku zloupotre#e% Stoga je u maju *++5% godine sazvana radna grupa koja se sastojala od sudaca Suda i dat joj je zadatak ja$anja kvali;ikacijskih kriterija za advokate koji postupaju pred Sudom% Radna grupa se pose#no #avila razvojem rigoroznijeg standarda kompetentnosti za uvrtenje na listu po pravilu 7?, te ja$im procesom za provjeru kvali;ikacije advokata% U vezi sa Sekretarijatom je predlo1en niz amandmana na pravila 77 i 7?, a $lanovi 37% I 3?% 8irektive su stupili na snagu *A%+>%*++7%

9%

,#$ Pravilo 00E /p>i kvali2ika)ijski uvje i za sve advoka e odbrane

>%

4ravilo 77 <2= predviEa osnovne kvali;ikacije koje advokat mora imati kako #i zastupao osumnji$enog ili optu1enog pred Sudom, uklju$uju@i slijede@e kriterijeadvokat mora imati dozvolu za advokatsku praksu u nekoj dr1avi ili #iti pro;esor prava na univerzitetuM5?5 advokat mora #iti redovni $lan udru1enja #ranilaca koji postupaju pred Sudom i priznat od strane sekretara5?7M advokat ne smije #iti proglaen krivim ili osuEivan u nekom krivi$nom5?? ili disciplinskom postupku5?9M advokat se ne smije vladati ne$asno ili na na$in koji mo1e diskreditovati #ranioca, koji nanosi tetu provoEenju pravde ili mo1e naruiti povjerenje javnosti u MeEunarodni sud ili u provoEenje pravdeM 5?>

5?+ 5?3 5?* 5?5 5?7 5?? 5?9 5?>

4ravilo 7? <2= 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a <4ravilnik o postupku i dokazima, I(C5*CRev% 7i, s izmjenama i dopunama od *A%+*%*++A%=% BdreEuju se advokati koji zadovoljavaju uvjete pravila 7? 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a, te koji su izrazili svoju spremnost i dostupnost da #udu dodijeljeni #ilo kojem osumnji$enom ili optu1enom% 8irektiva o dodjeljivanju #ranilaca, I(C>5CR:V% 33, s izmjenama i dopunama od *,%+9%*++9% <[8irektiva[=% 4ravilo 77 <2= <i=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 77 <2= <iii=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 77 <2= <v=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 77 <2= <iv=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 77 <2= <vi=, 4ravilnik o postupku i dokazima 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a%

*+9

A. ; ali&ikacijski u jeti za .ranioca

A%

advokat ne smije dati dao la1ne podatke ili podatke koji daju neta$nu sliku, ili zatajiti relevantne podatkeM 5?A te advokat mora vladati jednim od dva radna jezika Suda pismeno i usmeno <engleski ili ;rancuski=%5?, 4ravilo 77 </= predviEa izuzetak od ovog uvjeta koje ka1e da OOsekretar mo1e potvrditi #ranioca koji ne govori nijedan od dva radna jezika Suda, ali govori maternji jezik osumnji$enog ili optu1enogOO kada takvo dodjeljivanje zahtijeva glavni advokat, te OOkada to nala1e interes pravde%OO 59+ 2dvokat kojeg privatno anga1ira optu1eni do#rog imovnog stanja mora zadovoljiti sve uvjete pravila 77 i mora predati ovlatenje sekretaru% (akvom advokatu se doputa da zastupa optu1enog putem odluke o imenovanju nakon provjere njegovih kvali;ikacija%

,#- Pravilo 0&E !vali2ika)ijski uvje i za dodijeljenog advoka a odbrane

,% 3+% Iako optu1eni ima pravo da ga zastupa advokat po njegovomCnjenom vlastitom iz#oru,593 taj iz#or nije neograni$en, pose#no o#zirom na to da advokata imenuje sekretar i da je pla@en javnim sredstvima%59* 4ravilo 7? name@e dodatne uvjete koje advokat mora zadovoljiti kako #i #io imenovan u predmetu koji ;inansira sistem pravne pomo@i Suda% Izuzetak pravila 77 </= koji se ti$e uvjeta vezanog za jezik suda, koji vrijedi za advokata koji zastupa optu1enog do#rog imovnog stanja, ne odnosi se i na glavnog #ranioca dodijeljenog optu1eno sla#og imovnog stanja- pravilo 7? </= <i= predviEa da ovaj uvjet mo1e ukinuti samo sekretar za dodijeljenog advokata u skladu sa 8irektivom koja izuzetak ograni$ava na su#ranioca%595 Radna grupa je takoEer izmijenila pravilo 7? </= <ii= pravila, te $lan 37 <2= <iii= 8irektive, te oni sada zahtijevaju da dodijeljeni advokat OOposjeduje dokaze o stru)nosti u o#lasti krivi$nog prava iCili meEunarodnog krivi$nog pravaCmeEunarodnog humanitarnog pravaCmeEunarodnog prava ljudskih pravaOO za razliku od prethodne ;ormulacije kojom se zahtijevalo OOrazumno iskust o? u nekoj od ovih o#lasti597% Nadalje, radna grupa je uvela minimalni standard za iskustvo u mjerodavnim o#lastima prava prema kojem advokat mora imati #arem sedam godina relevantnog iskustva, #ilo kao sudac, tu1ilac, advokat ili u nekoj drugoj ;unkciji u krivi$nom postupku%59? Sekretarijat je ovo pravilo dosljedno tuma$io kao pravilo koje zahtijeva odgovaraju@e iskustvo u sudnici% Kona$no, pravilo 7? zahtijeva da advokat koji 1eli #iti stavljen na listu po pravilu 7? mora dati izjavu u kojoj navodi svoju dostupnost i spremnost da #ude dodijeljen #ilo kojoj oso#i koja je pritvorena u nadle1nosti Suda i koja nema sredstva za pla@anje advokata%599

33%

,#% Bis a advoka a po slu6benoj du6nos i

3*% U skladu sa pravilom 7? <"=, sekretar takoEer vodi odvojenu listu advokata koji pored toga to ispunjavaju uvjete za listu po pravilu 7? mogu #iti dodijeljeni kao OOadvokati po slu1#enoj du1nostiOO optu1enom za potre#e
4ravilo 77 <2= <vii=, 4ravilnik o postupku i dokazima 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 77 <2= <ii= 4ravilnik o postupku i dokazima 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 77 </= 4ravilnik o postupku i dokazima 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% Klan *3 <7= <d=, Statuta 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% Vidi 3u!ilac protiv Vidoja /lagojevi@a i drugih, predmet #r% I(!+*!9+!2R>5%7, avno i redigovano o#razlo1enje Bdluke po 1al#i Vidoja /lagojevi@a za zamjenu njegovog tima od#rane, +>%33%*++5%, kao to je potvrEeno naknadnom sudskom praksom% Klan 37 <"=, 8irektiva MeEunarodnog krivi$nog suda- [Bso#a koja ne vlada do#ro pismeno i usmeno nijednim od dva radna jezika Suda,, ali koja govori jezikom koji se govori na teritoriji nad kojom Sud ima nadle1nost, te koja ispunjava sve druge kriterijume predviEene $lanom 37 <2=, mo1e #iti uvrtena na spisak predviEen u pravilu 7? </= 4ravilnika ukoliko sekretar smatra da je to opravdano% (akva oso#a mo1e #iti dodijeljena samo kao su#ranilac u skladu sa $lanom 39 <8=%[ 8irektiva MeEunarodnog krivi$nog suda o dodjeli advokata od#rane, I(C>5CRev% ,, uz izmjene od 3*%+>%*++*%, $lan 372 <iv=% 4ravilo 7? </= <iii=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a% 4ravilo 7? </= <iv=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a%

5?A 5?, 59+ 593 59* 595

597 59? 599

*+>

PV% 4itanja vezana za pravnu pomo@ i advokata od#rane

prvog stupanja pred sud%59> 2dvokat na ovoj listi mo1e #iti imenovan na kratak period u cilju prvog pojavljivanja optu1enog pred Sudom, a optu1enom i sekretaru to daje mogu@nost da pa1ljivo oda#eru advokata za dalje zastupanje% Bdred#e o advokatu po slu1#enoj du1nosti su unesene u pravila i 8irektivu u julu *++7% godine u pokuaju da se sprije$e kanjenja pri dodjeliCimenovanju advokata za zastupanje optu1enih prilikom prvog stupanja pred sud% U prolosti je dolazilo do kanjenja, a #ila su povezana sa nedostupno@u oda#ranog advokata optu1enog ili nemogu@no@u #lagovremene procjene zahtijevanih kvali;ikacija advokata za prvo stupanje pred sud%

,#0 Uvr enje na lis u po pravilu 0&

35% Sekretarijat je kona$no odgovoran za provjeru kvali;ikacija advokata u skladu sa pravilima 77 i 7?, a od *++*% godine saraEiuje s Udru1enjem #ranilaca koji postupaju pred MKS !om <28"= 59A kako #i osigurao kompetentnost i kvali;ikacije advokata koji se pojavljuju pred Sudom% Kako #i #io uvrten na listu po pravilu 7?, advokat koji podnosi prijavu mora predati veliki #roj dokumenata59, Sekretarijatu kojima pokazuje da posjeduje neophodne kvali;ikacije koje zatim rigorozno ocjenjuje Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora% Ukoliko je sekretar miljenja da su neophodni kriteriji zadovoljeni, podnosilac zahtjeva do#ija pismenu potvrdu svog uvrtenja na listu% U nekim okolnostima sekretar u skladu sa $lanom 3? </= mo1e uputiti podnosioca zahtjeva na vie pravnike u vije@ima iCili iskusnog, kvali;iciranog advokata OOkoji @e voditi razgovor sa podnosiocem zahtjeva i dati preporuke sekretaru u vezi sa njegovim zahtjevomOO%[5>+ Sli$no tome, od kandidata za uvrtenje na listu po pravilu 7? se mo1e zahtijevati <a od nekoliko se i zahtijevalo= da poka1u vladanje jednim od radnih jezika Suda putem jezi$kog testa% 4odnosilac zahtjeva $iji se zahtjev ne odo#ri ili advokat koji je iz#risan sa liste po pravilu 7? ima petnaest dana od datuma o#avijesti o odluci sekretara da od predsjednika zatra1i reviziju odluke da se ne odo#ri uvrtenje advokata na listu ili da se advokat iz#rie sa liste po pravilu 7?%5>3 Mogu@e je da su odreEeni pojedinci koji predaju mol#u da #udu dodijeljeni timovima od#rane nekad #ili pod istragom ili su mo1da na neki na$in #ili umijeani u zlo$ine po$injene tokom suko#a koji je predmet suEenja na Sudu% Uputno je izvriti iroke provjere svih podnosilaca mol#e prije njihovog dodjeljivanja%

37%

,#& 1odjeljivanje branio)a koji >e zas upa i op u6enog i povlaenje branio)a%*3?% Nakon uvrtenja na listu po pravilu 7?, advokatu mo1e #iti dodijeljeno da zastupa #ilo kojeg osumnji$enog ili optu1enog pred Sudom, pod uvjetom da ne postoji prepreka za dodjelu% 5>5 Kon;likt interesa ili kon;likt vezan za raspored mo1e predstavljati prepreku za dodjeljivanje% Stoga nakon prijema zahtjeva optu1enog za dodjeljivanje odreEenog advokata sa liste Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora mora provjeriti da oda#rani advokat nema kon;likt interesa% I optu1enom i advokatu se daje mogu@nost da #udu sasluani prije donoenja odluke% Ukoliko nije mogu@e dodijeliti advokata kojeg je oda#rao optu1eni, optu1eni mora oda#rati drugog advokata s liste% 4ostoje slu$ajevi kada optu1eni ili advokat zahtijevaju povla$enje dodijeljenog advokata% Dahtjev za povla$enje mora #iti propra@en $vrstim razlozima koji moraju #iti odvagani uzimaju@i u o#zir prava optu1enog, interese pravde, te e;ikasno i pravilno voEenje sudskog postupka% Kon;likti izmeEu glavnog
4ravilo 7? <"=, 4ravilnik o postupku i dokazima MKS !a za prvo stupanje optu1enog pred sud u skladu sa pravilom 9*% Vidi poglavlje PV ! Bdjeljak "- 4ro;esionalni kodeks #ranilaca% Klan 3? <2=, 8irektiva MKS !a. Klan 3? </=, 8irektiva MKS !a% Klan 3? <"=, 8irektiva MKS !a% Bva procedura se uz nu1ne promjene primjenjuje na imenovanje advokata osumnji$enih% Klan 33 <8= <i=, 8irektiva MKS !a%

39%

59> 59A 59, 5>+ 5>3 5>* 5>5

*+A

A. ; ali&ikacijski u jeti za .ranioca

#ranioca i su#ranioca ili neosnovano od#ijanje klijenta da komunicira sa svojim advokatom o#i$no nisu dovoljan razlog za povla$enje ili od#acivanje advokata% Sli$no tome, advokati koji zahtijevaju povla$enje iz li$nih razloga moraju o#razlo1iti taj zahtjev% Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora mora procijeniti validnost navedenih o#razlo1enja od slu$aja do slu$aja% MeEutim, kada optu1eni zahtijeva povla$enje advokata da #i se sam zastupao, vije@e mora odlu$iti da li da prizna iz#or optu1enog da se sam zastupa% 3>% Razlozi koji mogu opravdati povla$enje dodijeljenog advokata uklju$uju dokaz potencijalnog ili stvarnog kon;likta interesa ili dokaz da advokat vie ne ispunjava uvjete pravila 7?% Razlog mo1e #iti i dokaz o osuEivanosti u krivi$nom ili disciplinskom postupku, dokaz o tekoj povredi radne du1nosti ili dokazana nekompetentnost koja utje$e na pravo optu1enog na pravi$an postupak, ili teka #olest% 4ri ispunjavanju svog mandata, za Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora je klju$no da se strogo pridr1ava neutralnosti u radu sa drugim tijelima Suda% Kratko nakon pre#acivanja na Sud, optu1enom tre#a potvrda ove neutralnosti, pose#no s o#zirom na to da mnogi optu1eni pogreno vjeruju da cjelokupni Sud zastupa interese tu1ilatva% Iskustvo Bdjela za pravnu pomo@ i pitanja pritvora pokazuje da je pro;esionalizam sa kojim je oso#lje pristupalo pitanjima koja utje$u na optu1enog i od#ranu dosta u$inio na u#la1avanju ovog pro#lema, te pomogao osigurati da advokat od#rane i optu1eni Sekretarijat smatraju neutralnim tijelom% Mo1e se dogoditi da neki advokat #ude predmet disciplinskog postupka ili osuEen za krivi$no djelo nakon to je dodijeljen timu od#rane% Uputno je slati periodi$ne podsjetnike advokatima od#rane da moraju Sekretarijatu pru1ati in;ormacije u vezi sa #ilo kakvim pitanjima koja mogu promijeniti njihov status pred Sudom% Mogu@e je da neki advokat zanemari o#avezu o#avjetavanja ili ne o#avijesti Sekretarijat o svojoj nepodo#nosti da nastavi zastupati optu1enu oso#u% Kada postoje dovoljni razlozi, te advokat tre#a #iti povu$en iz predmeta u vezi s kojim se vodi postupak, postoji velika potre#a za prelaznim planom kojim @e advokat ostati raditi jo #arem mjesec dana na predmetu, dok @e mu advokat imenovan u zamjenu #iti pravni konsultant% Bvaj prelazni period poma1e da se osigura da zamjenski advokat ima vremena da se dovoljno upozna s predmetom, a dodjeljuje se ooptu1enom tek nakon to glavni #ranilac dostavi potvrdu Sekretarijatu%

3A%

3,%

*+%

,#4 =a' jev op u6enog da mu se dodijeli branila)

*3% Kada optu1eni izjavi da mu je imovno stanje loe i zahtijeva dodjelu advokata kojeg pla@a Sud, on mora u potpunosti o#javiti svoja sredstva i imovinu, te $lanove porodice u Izja i o sredst ima na o#rascu koji daje Sekretarijat% Na optu1enom je teret dokazivanja da mu nedostaju sredstva za pla@anje naknade advokatu% 5>7 8a #i teret dokazivanja #io zadovoljen, optu1eni mora predo$iti dokaze kojima @e potkrijepiti svoju izjavu o loem imovinskom stanju i mora saraEivati sa Sekretarijatom po pitanju upita vezanih za njegova sredstva% (okom tih upita Sekretarijat mo1e prikupljati in;ormacije, sasluavati osumnji$enog ili optu1enog, ili zahtijevati izradu #ilo kakvih dokumenata koji se smatraju relevantnim% Sekretar odreEuje o#im u kojem je optu1eni u stanju da plati advokata uzimaju@i u o#zir sredstva kojima optu1eni ima direktan ili indirektan pristup ili slo#odno njima raspola1e% Upiti uklju$uju, ali nisu ograni$eni na direktne prihode, #ankovne ra$une, stvarnu ili li$nu imovinu, penzije i dionice, te o#veznice i drugu imovinu koju posjeduje, ali isklju$uju #ilo kakve porodi$ne dodatke i socijalna davanja na koja mo1e imati pravo% 4rilikom procjenjivanja takvih sredstava, sekretar mora uzeti u o#zir sredstva supru1nika, te onih oso#a sa kojima optu1eni ina$e 1ivi% Na osnovu utvrEenih prihoda i imovine se prora$unavaju sredstva koja stoje na
Klan A% 8irektiva MKS !a%

**%

5>7

*+,

PV% 4itanja vezana za pravnu pomo@ i advokata od#rane

raspolaganju optu1enom, ali se oduzimaju procijenjeni trokovi 1ivota porodice i lica koja ;inansijski zavise o optu1enom za procijenjeni period tokom kojeg @e optu1enom #iti potre#no zastupanje pred Sudom% *5% Kada je optu1eni prenio udio u odreEenoj imovini pod okolnostima koje dokazuju da je svrha prijenosa #ilo skrivanje imovine, Sud je dosljedno donosio odluke da se takva imovina tre#a uzeti u o#zir prilikom procjene sredstava optu1enog% Bvaj pristup je u skladu sa 8irektivom MKS !a koja omogu@ava sekretaru da otkrije evidentirano vlasnitvo kako #i se odredio stvarni ;inansijski status optu1enog% Bvaj proces poma1e da se osigura da optu1eni koji zahtijevaju pravnu pomo@ ne mogu pod krinkom prijenosa imovine na drugog vlasnika sakriti svoju stvarnu ;inansijsku situaciju%5>? Kako #i se pouzdano utvrdilo loe imovno stanje optu1enog, neophodno je anga1irati visokokvali;iciranog ;inansijskog istra1itelja s odli$nim poznavanjem i vezama u doti$noj regiji, te s iskustvom u istragama pranja novca ili drugih praksi skrivanja imovine% Kada su in;ormacije koje optu1eni daje u vezi sa svojom ;inansijskom situacijom neta$ne, neophodno je poduzeti temeljnu istragu u vezi sa stvarnom ;inansijskom situacijom optu1enog% Ukoliko se takve mjere ne uspostave, optu1eni koji ima dovoljno sredstava za pla@anje svoje od#rane ili da doprinos pla@anju trokova svoje od#rane mo1e neosnovano imati korist od javnog ;inansiranja njegove od#rane% Kada je optu1eni zahtijevao dodjelu advokata i podnio Izja u o sredst ima, sekretar mora dodijeliti advokata u periodu od 3*+ dana kako #i zatitio pravo optu1enog na advokata tokom perioda procjenje njegove ;inansijske situacije% Ukoliko ;inansijska istraga poka1e da je optu1eni potpuno ili djelimi$no loeg imovinskog stanja, advokat se dodjeljuje na stalnoj osnovi, a trokove od#rane optu1enog Sud snosi u potpunosti ili djelimi$no, u zavisnosti od slu$aja% U zadnjem slu$aju, optu1eni mora dati ;inansijski doprinos pla@anju trokova svoje od#rane, kao to utvrdi Sekretarijat%5>9 Ukoliko se poka1e da je optu1eni u potpunosti do#rog imovinskog stanja, njegov zahtjev za dodjelu advokata se od#ija%5>> U vezi sa pitanjima vezanim za rezultate <potpuno ili djelimi$no= loeg imovnog stanja osumnji$eni ili optu1eni mo1e podnijeti 1al#u protiv odluke sekretara predsjedniku ili vije@u, zavisno od slu$aja% 5>A Sudska intervencija je osigurana z#og va1nosti pravnog zastupanja za pravo optu1enog na pravi$an sudski postupak% 4rocjena loeg ;inansijskog stanja optu1enog mo1e trajati nekoliko mjeseci, pose#no kada istra1ivanje zahtijeva saradnju zemalja u vezi sa stranim #ankovnim ra$unima ili imovinom koju posjeduje u raznim zemljama% Stoga #i optu1enom koji zahtijeva pravnu pomo@ tre#ao #iti privremeno dodijeljen advokat do utvrEivanja ;inansijskog stanja kako #i se zatitilo pravo optu1enog na advokata, te osigurala nesmetana priprema sudskog postupka #ez #espotre#nog kanjenja u postupku% Neophodno je uspostaviti sistem kako #i se osiguralo da optu1eni plate svoj procijenjeni doprinos za advokata ukoliko od#iju da to urade% Sud mora preuzeti odgovornost za proved#u odluka o doprinosima, po mogu@nosti putem pravnih sredstava koja na primjer omogu@avaju prodaju imovine optu1enog% Nedostatak okvira u pravilima Suda za proved#u takvih odluka izaziva poteko@e pri do#ijanju doprinosa% 8odatne poteko@e se pojavljuju pri osiguravanju tih sredstava kada se sredstva nalaze na #ankovnim ra$unima u inozemstvu, ili je imovina prodana z#og slo1enih pravnih postupaka koji zahtijevaju zna$ajne vremenske periode%

*7%

*?%

*9%

*>%

*A%

5>? 5>9 5>> 5>A

Vidi $lanove ,% i 3+% 8irektive MKS !a i politiku Sekretarijata za odreEivanje o#ima u kojem je optu1eni u stanju da plati advokata <4olitika loeg imovnog stanja=% Klanovi 33 <2= <i= i <ii=, 8irektiva MKS !a% Klan 33 <2= <iii=, 8irektiva MKS !a% Klan 35, 8irektiva MKS !a%

*3+

A. ; ali&ikacijski u jeti za .ranioca ,#* Imenovanje drugi' lanova ima odbrane

*,% Kada se optu1enom loeg imovnog stanja dodjeljuje advokat kao #ranilac, taj advokat mo1e zatra1iti da Sekretarijat imenuje jo jednog advokata <su#ranioca=, te oso#lje za podrku koje @e pomo@i u pripremi predmeta ve@eg o#ima i zna$aja% Su#ranioci se o#i$no oda#iru sa liste po pravilu 7?, osim ukoliko se ne dozvoli izuzetak u skladu sa $lanom 39 <8= 8irektive za dodjelu su#ranioca koji ne govori radni jezik Suda% .to se ti$e oso#lja podrke, Sekretarijat putem Bdjela za pravnu pomo@ i pitanja pritvora provjerava kvali;ikacije predlo1enog oso#lja podrke provjeravanjem njihovih #iogra;ija i drugih dokumenata, te vri provjeru kon;likta interesa kako #i se osiguralo da imenovanje odreEenog oso#lja za podrku nije u kon;liktu sa trenutnim ili prethodnim imenovanjima, te da samo oso#lje nije predmet istrage Suda% Kako #i se mogu@nost zloupotre#e sistema pravne pomo@i Suda svela na minimum, imenovanje $lanova porodice ili #liskih prijatelja advokata ili optu1enog nije dozvoljeno%

,#9 Pomo> odbrani

5+% Bd#rana procesno mora #iti u istoj poziciji kao i optu1#a kako #i se potovao princip jednakosti% Sud ima du1nost da pru1a administrativnu i logisti$ku podrku od#rani, jer od#rana nije tijelo Suda, a sjedite Suda je udaljeno od mjesta zlo$ina, pre#ivalita advokata i mre1e podrke% 4ored sveo#uhvatnog plana naknada, Sekretarijat je razvio i proveo nekoliko sistema i politika koje za cilj imaju pru1ati pomo@ timovima od#rane tokom svih ;aza postupka% (i sistemi i politike uklju$ujuprostor u prostorijama Suda, kao to su uredi od#rane s pristupom internetu, tampa$ima i kopir aparatimaM dostupnost opreme i usluga in;ormati$kih tehnologijaM pristup #azi sudskih spisa SudaM pomaganje <tj% rezervacija= i pla@anje poslovnih putovanjaM osiguravanje i omogu@avanje tajnosti cjelokupne komunikacije izmeEu advokata i klijenta putem povlatenih kanala% Nedostatak uredskih prostorija u Sudu je postao ograni$avaju@i ;aktor kada se #roj optu1enih u vezi sa $ijim predmetima su se vodili postupci pove@ao, te je nekoliko timova od#rane moralo #iti ;izi$ki prisutno u 0agu% Bdluka MKS !a da uvede sistem paualnog pla@anja, sa komponentom uredskih trokova je advokatima od#rane omogu@ila da unajme uredske prostorije izvan Suda% Iako operativni uvjeti zahtijevaju da odreEeni prostor u prostorijama Suda #ude osiguran za od#ranu, takav prostor se koristi kao so#a za pripremu i mjesto na kojem $lanovi timova od#rane mogu odr1avati kratke sastanke prije ili nakon sudske rasprave i tokom pauza u radu Suda% Bd#rana #i tre#ala mo@i direktno kontaktirati odjele Suda koji su #itni za njen rad kao to je Bdjel za organizaciju i podrku rada sudnica, Bdjel za kon;erencijske i jezi$ke usluge, Bdjel za sigurnost i vije@a% Bvi direktni kontakti pove@avaju e;ikasnost i poma1u u integraciji #ranilaca koji su tokom prethodnih godina dr1ani na distanci i u izolaciji% Bso#lje od#rane takoEer ima pravo da koristi zajedni$ke prostorije u Sudu kao to je ka;eterija% MeEutim, z#og sigurnosnih razloga pristup raznim dijelovima Suda mora #iti ograni$en <kao to je to slu$aj i s $lanovima oso#lja=%

53%

5*%

55%

*33

PV% 4itanja vezana za pravnu pomo@ i advokata od#rane

.#
57%

Poli ike pla>anja

Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora je uz konsultacije sa Udru1enjem #ranilaca koji postupaju pred MKS !om usvojio niz politika pla@anja koje reguliraju pla@anje timova od#rane koji zastupaju optu1ene loeg imovinskog stanja tokom pretpretresne, pretresne i 1al#ene ;aze postupka% Uz to je usvojen plan naknada za optu1ene koji se sami zastupaju%5>, Sistem pravne pomo@i MKS !a je do1ivio ogromnu re;ormu tokom posljednjih godina% Sekretarijat je ukinuo prethodni plan pla@anja po satu koji se zasnivao na maksimalnom #roju sati mjese$no jer se to pokazalo kao pretjerano #irokratski, optere@uju@e i skupo, te je to zamijenio planom paualnog pla@anja% 5A+ 4relaz sa plana pla@anja zasnovanog na maksimalnom #roju radnih sati za koje se pru1a naknada po odreEenoj stopi na politiku paualnog pla@anja je #ilo jedno od najzna$ajnijih postignu@a u upravljanju sredstvima pravne pomo@i% 4aualno pla@anje, kako se provodi na MeEunarodnom krivi$nom sudu za #ivu ugoslaviju, za cilj ima pru1anje adekvatnih resursa timovima od#rane i vie ;leksi#ilnosti pri isplati sredstava pravne pomo@i, uz istovremeno smanjenje administrativnog optere@enja Suda i advokata od#rane% Mehanizmi kontrole Sekretarijatu omogu@avaju da prati potronju javnih sredstava i #rzo reagira u slu$aju nepravilnosti% Upotre#a sistema paualnog pla@anja mo1e naravno #iti provedena samo ukoliko primatelji ;inansijskih sredstava za advokata od#rane imaju o#avezu da osiguraju e;ikasno upravljanje sredstvima% 4ored toga, trokovi putovanja od#rane u vezi sa pripremom od#rane mora snositi Sud%

5?%

.#$ Poli ika pre pre resne pravne pomo>i

59% Sistem paualnog pla@anja 4olitike pretpretresne pravne pomo@i5A3 je osmiljen kako #i advokatima dao maksimalnu ;leksi#ilnost u upotre#i resursa i omogu@io glavnom #raniocu da koristi paualno pla@anje kako #i uposlio $lanove tima od#rane na na$in koji naj#olje odgovara potre#ama tima% MeEutim, sekretar mora odo#riti sve $lanove tima od#rane kako #i se osiguralo da su kvali;icirani, te da ne postoje kon;likti interesa ili drugi eti$ki razlozi za za#rinutost% 4olitika pretpretresne pravne pomo@i slijedi plan u kojem pla@anje varira zavisno od jednog od tri nivoa slo1enosti u svakom predmetu- <3= te1akM <*= veoma te1akM ili <5= izuzetno te1akCrukovodstvo% 4la@anje advokatu se vri u skladu s tim u o#liku paualnog pla@anja zavisno od nivoa slo1enosti% 4aualno pla@anje se dijeli na mjese$ne iznose koji ne predstavljaju mjese$nu raspodjelu sati% U svrhu pla@anja se pretpretresna ;aza dijeli na tri ;azeprva ;aza F ;aza prvog stupanja pred sudM druga ;aza F ;aza u kojoj se podnose preliminarni zahtjevi i radni planM te tre@a ;aza F sama priprema suEenja% U prvoj ;azi, ;azi prvog stupanja pred sud, optu1enom se dodjeljuje #ranilac koji @e ga zastupati prilikom prvog stupanja pred sud i u #ilo kakvim drugim pitanjima koja su neophodna do dodjele stalnog advokata% Bva

5>%

5A%

5>, 5A+ 5A3

4lan naknada za oso#e koje poma1u optu1enom loeg imovnog stanja koji se sam zastupa od *A%+,%*++>% Vidi izvjetaj generalog sekretara # eo.uh atni iz je,taj o napretku Ee$unarodnog kri i)nog suda za .i ,u Hugosla iju u re&ormi sistema pra ne pomoi, 2C?AC*AA od 3*%+A%*++5% par% 3> i naknadni par% 2dvokati od#rane F 4olitika pretpretresne pravne pomo@i od +3%+?%*++9%

*3*

>. Politike plaanja

;aza po$inje dodjelom #ranioca i zavrava dan nakon izjanjavanja optu1enog o krivici% 4aualno pla@anje 5A* se u ovoj ;azi vri nakon slanja predra$una%5A5 5,% U slu$aju da advokat koji je dodijeljen za prvo pojavljivanje nastavi zastupati svog klijenta i nakon izjanjavanja o krivici, druga ;aza @e zapo$eti dan nakon datuma izjanjavanja od strane ili u ime optu1enog% Kada se dodijeli novi advokat nakon izjanjavanja o krivici, druga ;aza po$inje na dan dodjele% 8ruga ;aza se zavrava u roku od ,+ dana nakon po$etka ili podnoenja radnog plana, ta god da se desi kasnije% Sekretar izra$unava paualni iznos za drugu ;azu na osnovu ;ormule koja pretpostavlja da @e od#rana uklju$ivati jednog advokata i jednog $lana pomo@nog oso#lja%5A7 8odjeljivanje drugog #ranioca ili dodatnog oso#lja podrke nije za#ranjeno, ali dodavanje drugog oso#lja ne dovodi do pove@anja paualne sume koja se do#ija za drugu ;azu% 4aualna pla@anja u drugoj ;azi se vre u tri jednaka mjese$na iznosa% 5A? 4aualno pla@anje za prvu i drugu ;azu se prilagoEava samo ukoliko se pojave izuzetne $injeni$ne ili pravne okolnosti ili drugi dogaEaji koji dovode do zna$ajnog pove@anja u o#imu posla% 4ored toga, paualni iznos za prvu i drugu ;azu ne zavisi od slo1enosti slu$aja% Ilavni advokat mora predati radni plan do kraja druge ;aze, a on predstavlja dokument sudskog upravljanja 5A9 koji sekretaru omogu@ava da prati pripremu predmeta od strane tima od#rane i daje upute za dodjelu resursa timovima od#rane% Istovremeno sa predavanjem radnog plana, tim od#rane mora predati sekretaru argumentiran zahtjev vezan za odreEivanje nivoa slo1enosti predmeta od strane vije@a%5A> (re@a ;aza po$inje dan nakon zavretka druge ;aze i zavrava se po$etkom suEenja% Sekretar prora$unava paualni iznos za tre@u ;azu na osnovu slo1enosti predmeta%5AA 4aualni iznos za slu$aj prvog nivoa <te1ak= u tre@oj ;azi se zasniva na radu jednog advokata i dva $lana oso#lja podrke% 5A, 4aualni iznos za slu$aj drugog nivoa <jako te1ak= u tre@oj ;azi se zasniva na radu jednog advokata i tri $lana oso#lja podrke% 5,+ 4aualni iznos za slu$aj tre@eg nivoa <jako te1akCrukovodstvo= tre@e ;aze se zasniva na radu jednog advokata i pet $lanova oso#lja podrke%5,3 Kao i u slu$aju druge ;aze, su#ranilac i dodatno oso#lje podrke mogu #iti dodijeljeni #ilo kojem timu u #ilo kojem trenutku, ali to ne@e dovesti do pove@anja iznosa paualnog iznosa% 5,* Na zahtjev je mogu@e pove@anje nivoa slo1enosti, ali samo u slu$aju predmeta koji prvo#itno do#iju oznaku prvog ili drugog
2dvokat do#ija standardno jednokratno pla@anje od 3,9AA%++k za prvu ;azu% (o jednokratno pla@anje uklju$uje sve trokove usmenog prevoEenja i prevoEenja dokumenata osim onih dokumenata koji mogu #iti prikupljeni kao dokazi koje prevodi MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju% Nisu uklju$eni oni trokovi usmenog i pismenog prevoEenja koji su rezultat omogu@avanja komunikacije izmeEu klijenta i advokata% (im od#rane ove trokove mo1e o#ra$unati odvojeno u visini do 3,+++k mjese$no% 2dvokat mora potpisati ra$un i poslati ga u roku od 9+ dana od kraja ;aze% Ra$un sadr1i upute za sekretara vezane za na$in raspodjele naknada meEu $lanovima tima od#rane% "jelokupno paualno pla@anje za tromjese$nu ;azu iznosi 7+,>+>k, uklju$uju@i komponentu uredskih trokova% 4rva dva pla@anja se vre nakon to advokat poalje predra$un na kraju svakog mjeseca% Dadnje pla@anje se vri nakon slanja predra$una i radnog plana za tre@u ;azu pretpretresne ;aze% Radni plan se sastoji od 3? razli$itih odjeljaka, a svi moraju #iti razraEeni% Nivo slo1enosti odreEuje sekretar nakon konsultacija sa predstavnicima Vije@a, optu1#e i od#rane, to se radi tokom sastanka ili pismenim putem% 4rocjenu slo1enosti predmeta u svakoj ;azi odreEuju razni ;aktori, a nije ograni$ena na poziciju optu1enog unutar polit$keCvojne hijerarhijeM #roj i vrsta ta$aka u optu1niciM da li predmet povla$i odreEene novineM da li predmet uklju$uje vie op@ina <geogra;ski o#im predmeta=M slo1enost pravnih i $injeni$nih argumenata koji su uklju$eniM te #roj i vrsta svjedoka i dokumenata koji su uklju$eni% Vidi na primjer odreEivanje slo1enosti u pretpretresnoj ;azi u predmetima protiv ohana (ar$ulovskog F 3% NivoM 8ragomira Miloevi@a F *% nivoM Mom$ila 4erii@a F 5% nivo% Klanovi svakog tima od#rane i njihove stope pla@anja se procjenjuju na osnovu onoga to se smatra opravdanim za prora$un paualnog iznosa, ali se ne smatraju propisanim% Ilavni advokat ima punu ;leksi#ilnost po pitanju odreEivanja sastava i kompenziranja tima od#rane% "jelokupna paualna suma iznosi ,7,73?k, uklju$uju@i komponentu uredskih trokova% "jelokupna paualna suma iznosi 3,*,>?,k, uklju$uju@i komponentu uredskih trokova% "jelokupna paualna suma iznosi 57+,75*k, uklju$uju@i i komponentu trokova ureda% 4aualni iznos se izra$unava na osnovu o#ima neophodnog rada za pripremu predmeta za sudski postupak, a ne #roja $lanova tima od#rane koji dijele posao%

7+%

73%

5A*

5A5 5A7 5A? 5A9 5A>

5AA 5A, 5,+ 5,3 5,*

*35

PV% 4itanja vezana za pravnu pomo@ i advokata od#rane

nivoa% 4aualni iznos se mo1e korigirati samo ukoliko glavni advokat doka1e nepredvidive okolnosti koje znatno utje$u na vrijeme pripreme koje je timu od#rane razumno potre#no% 7*% 2dvokat takoEer mora predati mjese$ne predra$une za tre@u ;azu% 4la@anje se vri nakon slanja ra$una u mjese$nim iznosima, a po$inje tek nakon to sekretar prihvati radni plan% Bsamdeset posto paualnog iznosa tre@e ;aze se pla@a u mjese$nim iznosima, dok se preostalih dvadeset posto pla@a nakon prihvatanja izvjetaja o kraju ;aze tima od#rane%5,5 Ilavni advokat mora voditi evidenciju sati i rada tima od#rane iako glavni advokat mora podnositi izvjetaje o napretku svaka $etiri mjeseca tokom tre@e ;aze, te detaljan izvjetaj na kraju ;aze%5,7

.#- Plan pla>anja suenja

75% Sli$no politici pla@anja u pretpretresnom postupku, plan pravne pomo@i Suda5,? predviEa paualno pla@anje timovima od#rane za ;azu suEenja% 4aualno pla@anje za svaki predmet se izra$unava mno1enjem dodijeljenih iznosa sa procijenjenim #rojem mjeseci trajanja predmeta%5,9 4rocijenjeno trajanje ;aza optu1#e i od#rane se zasniva na vremenu koje pretresno vije@e dodjeljuje za iznoenje njihovih argumenata% Stoga @e ukupni dodijeljeni iznos za svaki mjesec uklju$ivati redovni mjese$ni iznos i mjese$ni iznos za trokove usmenog i pismenog prevoEenja izmeEu klijenta i advokata%5,> MeEutim, cjelokupna paualna suma za ;aze optu1#e i od#rane mo1e #iti izmijenjena ukoliko je 4retresno vije@e produ1ilo trajanje ;aze ili ukoliko je ;aza kra@a nego to je to po$etno odreEeno% Sekretar @e odrediti paualni iznos nakon konsultacija sa pretresnim vije@em i stranama, te nakon procjene<3= predviEenog trajanja ;aze,5,A te <*= slo1enosti ;aze% 4retresna ;aza se dijeli na ;azu optu1#e i ;azu od#rane%5,, (im od#rane @e do#iti pla@anje unaprijed,7++ mjese$nu naknadu koja se automatski pla@a svakog

77%

5,5 5,7

5,? 5,9

5,>

5,A 5,, 7++

Isplata za ovu ;azu se izra$unava dijeljenjem A+\ paualnog iznosa sa procijenjenim #rojem mjeseci ;aze% U slu$aju nedostatka jasne procjene trajanja ;aze, paualni iznos za tre@u ;azu se izra$unava na slijede@i na$in- za predmete prvog stepena F preko 3* mjeseci, za predmete drugog stepena F preko 3? mjeseci, te za tre@i nivo F preko 3A mjeseci% Izvjetaji o napretku moraju sa1imati rad tima od#rane, uklju$uju@i napredak ostvaren na osnovu stavki u radnom planu% Sekretar po vlastitom nahoEenju ili na osnovu zahtjeva glavnog advokata mo1e organizirati sastanak da #i se razgovaralo o izvjetaju o napretku% Izvjetaj na kraju ;aze mora sadr1avati ;ormalno o#razlo1enje sati koji o#uhvataju pretpretresnu ;azu postupka, te detalje u vezi sa vrstom posla koji je izvrio svaki $lan tima tokom ovog perioda% Bd#rana takoEer mora zadr1ati svu dokumentaciju od#rane tokom perioda od najmanje pet godina nakon kraja sudskog postupka, kako #i sekretar mogao izvriti provjeru uraEenog posla% 2dvokat od#rane F politika pravne pomo@i za suEenje postupak od +3%+?%*++9% <[4olitika pravne pomo@i za suEenje[=% Isplate se sastoje od tri komponente- <3= #ruto plate $lana oso#lja za 4? VII korak, te komponente za trokove ureda u ukupnom iznosu od 37,+,5k <za glavnog advokata=M <*= #ruto plate $lana oso#lja 47 VII koraka, te trokova ureda, to $ini ukupno 33,97?k <za pomo@nika advokata=M i <5= komponente pomo@nog oso#lja u ukupnom iznosu od 5,+++k za teke predmete, ,,+++k za jako teke predmete, te 3?,+++k za izuzetno teke predmeteCpredmete koji se ti$u vodstva% Ukupna mjese$na isplata <tj. glavni #ranilac, su#ranilac i pomo@no oso#lje= je stoga slijede@a- <3= za teke predmete *?,>5Ak l 5,+++k m *A,>5Ak, <*= za jako teke predmete *?,>5Ak l ,,+++k m 57,>5Ak i <5= za izuzetno teke predmete *?,>5Ak l 3?,+++k m 7+,>5Ak <ovo ne uklju$uje mjese$nu naknadu za trokove usmenog i pismenog prevoEenja izmeEu klijenta i advokata=% Maksimum od 3,+++k mjese$no za trokove usmenog i pismenog prevoEenja izmeEu klijenta i advokata je dostupan od#rani% Bp@enito postoji praksa da tokom sudskog postupka, kako u pretpretresnoj, tako i u pretresnoj ;azi, Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora tra1i miljenje Vije@a u vezi sa trajanjem predmeta kada se trajanje predmeta promijenilo od trenutka kada je izvreno po$etno odreEivanje u vezi sa o$ekivanim nivoom slo1enosti i pla@anja od#rane% U slu$aju da postoje predviEanja da #ilo koja od ovih ;aza traje du1e od dvanaest mjeseci, ;azu je mogu@e podijeliti na dvije odvojene ;aze% Bdvojeni paualni iznosi @e zatim #iti izra$unati i dodijeljeni za svaku ;azu sudskog postupka u onom trenutku kada je predviEen po$etak ;aze% U slu$aju da se o$ekuje da cjelokupna ;aza sudskog postupka traje manje od dvanaest mjeseci, ona @e $initi jednu ;azu% 3+\ paualnog iznosa se daje na po$etku ;aze iznoenja argumenata optu1#e na dan po$etka sudskog postupka%

*37

>. Politike plaanja

mjeseca,7+3 te kona$nu naknadu na kraju ;aze%7+* 4la@anje unaprijed i mjese$ne naknade se smatraju pla@anjem unaprijed ka paualnom iznosu, umjesto pla@anja po satima% 7?% 4la@anje na kraju ;aze se o#i$no vri u roku od mjesec dana nakon prihvatanja izvjetaja o zadnjoj ;azi od strane sekretara%7+5 Izvjetaj je sli$an izvjetaju o kraju pretpretresne ;aze%7+7 Na osnovu tog izvjetaja i svih dodatnih in;ormacija koje pru1i glavni advokat, sekretar ispla@uje preostali paualni iznos, osim ukoliko nema razloga da vjeruje da postoji mogu@nost da je dolo do nepravilnosti u radu ili ponaanju tima od#rane%

.#% Plan pla>anja u 6albenom pos upku

79% 4lan pla@anja u 1al#enom postupku je strukturiran druga$ije od pretpretresne i pretresne ;aze% Sekretarijat ispla@uje sredstva u skladu sa sistemom koji se zasniva na #roju sati, uz maksimalnu isplatu po satu za cijelu ;azu 1al#enog postupka%7+? 4lan pla@anja u 1al#enom postupku je slijede@i- kad god tim od#rane podnese 1al#u, predmet se preliminarno rangira kao predmet prvog nivoa <po pitanju te1ine=% Da predmet prvog nivoa se zatim dodjeljuje maksimum od 3,+?+ sati za rad advokata, te do 7?+ sati za rad oso#lja podrke% Na zahtjev, nivo kompleksnosti predmeta mo1e #iti pove@an u skladu sa standardima uspostavljenim za pretpretresnu i pretresnu ;azu, a pove@anje nivoa predviEa ve@i ukupan #roj sati%7+9 S o#zirom na o$ekivani ve@i #roj 1al#enih postupaka u *++,% i *+3+% godini, Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora u konsultaciji sa Udru1enjem #ranilaca koji postupaju pred MKS !om radi na politici paualne pravne pomo@i u 1al#enom postupku%7+> Iako u vezi sa politikom nisu vrene konsultacije sa Udru1enjem advokata od#rane i raznim odjelima Suda, Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora predviEa sistem paualnog pla@anja sli$an onome koji se koristi u pretpretresnoj i pretresnoj ;azi% 4ose#no se predviEa da @e timu od#rane #iti dodijeljen cjelokupni iznos novca u cilju distri#ucije po mjesecima, a dio paualnog iznosa @e zadr1ati Sekretarijat, te @e ga isplatiti na kraju ;aze% 4rijedlog sekretara se zasniva na pregledu svih 1al#i do danas podnesenih Sudu% Bvaj pregled se ;okusira na odreEene karakteristike, prije svega kompleksnost i o#im posla, to je zajedni$ko za ve@inu 1al#i% Stoga se predviEa dodjeljivanje standardnog paualnog iznosa za sve OOstandardne 1al#eOO, tj% 1al#e koje zadvoljavaju odreEene kriterije% 6aktori koji dodatno uve@avaju standardne indikatore kompleksnosti i o#ima posla mogu osigurati dodatna sredstva u slu$aju pojedinih predmeta, u skladu s unaprijed odreEenim kriterijima% Na sudu gdje je neophodan prijevod materijala sa materinjeg jezika optu1enog na radne jezike Suda, nu1no je uklju$iti trokove prijevoda u paualno pla@anje, kako #i advokat mogao anga1irati jezi$ke pomo@nike za prijevod dokumenata% 4lan pla@anja takoEer tre#a sadr1avati odvojenu naknadu samo za prijevod izmeEu klijenta i advokata kada advokat od#rane ne govori jezik optu1enog% 4ravila i propisi koji ureEuju pitanja vezana za advokate od#rane #i tre#ali uklju$ivati mjere koje za cilj imaju zatitu integriteta Suda% U 8irektivu o dodjel jivanju #ranilaka i 4ro;esionalni kodeks #ranilaca #i tre#ale #iti uvrtene pose#ne odred#ene kako #i se za#ranila ;inansijska zloupotre#a kao to je dijeljenje naknada i
Naknada se izra$unava tako to se paualni iznos podijeli sa procijenjenim #rojem mjeseci, te se taj iznos pomno1i sa >+\% 2dvokat od#rane mora podnositi mjese$ni izvjetaj, predra$un, daju@i savjete u vezi sa distri#ucijom naknade% (im od#rane ima pravo na dio paualnog iznosa koji je zadr1an% Ukoliko je stvarno trajanje isto kao i predviEeno, pla@anje na kraju ;aze @e iznositi *+\ paualnog iznosa% U svim ostalim slu$ajevima sekretar ponovo izra$unava paualni iznos u skladu sa revidiranim trajanjem i usklaEuje iznose% 4olitika pravne pomo@i za suEenje, par% 3+% :videncija se mora voditi u periodu od #arem pet godina, kao i evidencija pretpretresne ;aze postupka% Vidi 8irektivu o praksi pla@anja pravne pomo@i od +3%+3%*++3% Ukoliko se predmet stavi na vii nivo slo1enosti, predmetu drugog nivoa <veoma te1ak= @e #iti dodijeljeno 3,7++ sati za advokata i 9++ sati za rad oso#lja podrke, te @e predmetu tre@eg nivoa <jako te1akCvodstvo= #iti dodijeljeno *,3++ sati za rad advokata i ,++ sati za rad oso#lja podrke% B$ekuje se da @e nova politika #iti potpuno spremna za upotre#u *++,% godine%

7>%

7A%

7+3 7+* 7+5 7+7 7+? 7+9 7+>

*3?

PV% 4itanja vezana za pravnu pomo@ i advokata od#rane

neeti$ke prakse advokata od#rane% 8isciplinski postupak tre#a pokrenuti uvijek kada se utvrdi da je dolo do krenja, te je neophodno provesti sankcije u cilju zatite integriteta Suda%

.#0 Naknade za s runjake

7,% Sistem pravne pomo@i takoEer predviEa mogu@nost dodjele vjetaka timu od#rane% Vjetaci ili stru$njaci iz medicine ili psihologije koje anga1ira od#rana daju pisana svjedo$anstva iCili mogu svjedo$iti na sudu% I dok vije@e odreEuje o#im neophodne stru$nosti i odlu$uje o prihvatanju izvjetaja vjetaka,Sekretarijat odlu$uje o dodjeli vjetaka% Sekretarijat maksimalno pla@a za 3?+ sati za pretpretresnu ;azu postupka i 3?+ sati za pretresnu ;azu postupka%7+A Svjedo$enje vjetaka na sudu se pla@a odvojeno% Isplata uklju$uje cjelokupni posao neophodan za ispunjenje zadatka, uklju$uju@i istra1ivanje i pismenu izradu stru$nog miljenja% Vrijeme potre#no za putovanje vjetaka ne mo1e se o#ra$unati kao radni sati%7+,

.#& /p u6eni koji se zas upaju sami

?+% U septem#ru *++>% Sud je uveo 4lan naknada za oso#e koje poma1u optu1enima loeg imovnog stanja koji se sami zastupaju%73+ Rukovode@i se $lanom *3% Statuta u vezi s pravom na pravi$no suEenje, i izri$ito upu@uju@i na 8irektivu i druge politike Sekretarijata, Sekretarijat pru1a naknade ograni$enom #roju oso#a koje poma1u optu1enom loeg imovnog stanja koji se sam zastupa%733 4lan naknada se zasniva na #roju sati, pri $emu ovaj sistem dozvoljava maksimalni #roj sati mjese$no za sve ;aze postupka, a za pretpretresnu i 1al#enu ;azu se daje ukupni iznos sati po ;azi, dok je pretresna ;aza regulirana mjese$nim maksimalnim #rojem sati% 73* Uvjeti vezani za kvali;ikacije za $lanove tima podrke su sli$ni onima oso#lja podrke koje se dodjeljuje kao pomo@ advokatu%735 4ored pru1anja sredstava oso#ama koje pru1aju pomo@ optu1enim loeg imovnog stanja, Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora takoEer osigurava da takvi optu1eni imaju adekvatan prostor za pripremu svojih predmeta, uzimaju@i u o#zir speci;i$ne potre#e svakog optu1enog, ;azu postupka, te sigurnost i red 4ritvorske jedinice Ujedinjenih nacija u kojoj optu1eni #orave% U slu$aju optu1enih koji se sami zastupaju nije mogu@e koristiti sistem paualnog pla@anja% Umjesto toga Sekretarijat pregleda ra$une koji su predani i pla@a cjelokupno oso#lje podrke u skladu sa maksimalnom satnicom predviEenom u planu naknada za optu1enog koji se sam zastupa% Iskustvo je pokazalo da su predmeti s optu1enima koji se sami zastupaju izuzetno zahtjevni, da zahtijevaju otprilike ?+\ vremena pravnog oso#lja Bdjela za pravnu pomo@ i pitanja pritvora, te da mogu utjecati na kvalitetu usluge koja se daje drugim timovima od#rane% Bsnivanje pose#nog ureda koji @e se #aviti isklju$ivo optu1enima koji se sami zastupaju je pomoglo da se smanji dodatno administrativno optere@enje Bdjela za pravnu pomo@ i pitanja pritvora, ali je isto tako osiguralo da optu1eni koji se sam zastupa do#ije adekvatan nivo usluga, te da postoji dosljednost u na$inu postupanja s optu1enima koji se sami zastupaju%

?3%

?*%

7+A 7+, 73+ 733 73* 735

Vjetaci su pla@eni po satu% Radni sati se pla@aju u skladu s primjenjivim stopama koje utvrEuje Sekretarijat na osnovu relevantnog iskustva vjetaka% Bdjel za 1rtve i svjedoke Suda <VYS= dogovara putovanje vjetaka u cilju svjedo$enja% U drugim slu$ajevima, Sekretarijat ne snosi #ilo kakve putne trokove vezane za vjetake, osim u slu$aju zdravstvenih i psiholokih stru$njaka koji moraju periodi$no o#ilaziti optu1ene% U vezi sa pravnim postavkama, vidi 3u!ilac proti Eom)ila ;raji,nika1 <I(!++!5,!2=, Bdluka po zahtjevu Krajinika i pzahtjevu optu1#e, 33%+,%*++>% 4lan naknada za oso#e koje poma1u optu1enim loeg imovnog stanja koji se sami zastupaju <[plan naknada[=, stav 5%3%, osiguravanje pravnog savjetnika, menad1era koji organizira posao oko predmeta, istra1itelja i pomo@nika za jezik% 4lan naknada, stav 5%5% I.id1 stav ?%

*39

>. Politike plaanja .#4 /s ali aran6mani

?5% Struktura pla@anja #i tre#ala postojati i za druga, manja pitanja kao to su slu$ajevi nepotivanja suda koji se neminovno pojavljuju tokom suEenja% Slu$ajevi nepotivanja suda se znatno razlikuju po o#imu i zna$aju, te nisu adekvatni za primjenu politike pla@anja u drugim predmetima pred MKS !om% 4ojavljuju se i druge nepredviEene situacije koje mogu zahtijevati strukturu pla@anja, uklju$uju@i predmete koji se prosljeEuju na doma@e sudove kada je neophodan advokat od#rane da #i izvrio odreEene zadatke koji omogu@avaju prosljeEivanje predmeta, a koji se razlikuju od zadataka za pripremu predmeta za suEenje%

C#
?7%

Pro2esionalno ponaanje advoka a

Kompetentna, pro;esionalna i sna1na od#rana je od klju$ne va1nosti za krivi$ne postupke% U nedostatku meEunarodne advokatske komore za reguliranje pro;esije i #avljenje etikom advokata, Sud ima odgovornost da premosti prazninu pra@enjem rada i ponaanja advokata od#rane koji postupaju pred Sudom, osiguravaju@i na taj na$in odr1avanje visokog nivoa pro;esionalizma i integriteta od#rane% Uputno je osigurati dovoljan #roj oso#lja koje uklju$uje advokate, administrativne pomo@nike, ;inansijske istra1itelje i ;inansijske pomo@nike% 2psolutno je neophodno da pravnici Sekretarijata pregledavaju izvjetaje koje podnose advokati od#rane i kontroliraju ra$une da #i utvrdili da je rad #io neophodan i razuman, da ocjenjuju mogu@i kon;likt interesa i piu podneske vezane za pitanja koja se ti$u advokata od#rane% Ne tre#a postojati pogreno shvatanje da najve@im dijelom administrativna komponenta rada odjela zna$i da #i oso#a koja nije advokat #ila jednako kvali;icirana da vri zadatke koji zahtijevaju zavren pravni ;akultet%

??%

C#$ Pro2esionalni kodeks

?9% Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora nadalje podr1ava pravi$nost suEenja MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju tako to stalno nadgleda i osigurava kvalitetu rada i ponaanja advokata u ime optu1enog% Normativne osnove o#aveza i ponaanja advokata pred Sudom su utvrEene 4ro;esionalnim kodeksom #ranilaca koji postupaju pred MeEunarodnim krivi$nim sudom za #ivu ugoslaviju <4ro;esionalni kodeks=737 koji name@e jako visoke standarde eti$kog ponaanja% Sud nepotivanje standarda 4ro;esionalnog kodeksa shvata vrlo oz#iljno, te mo1e nametnuti stroge sankcije za teku povredu pro;esionalne du1nosti, kao to je #risanje advokata sa liste po pravilu 7?% Kada je Sekretarijat prvi puta usvojio 4ro;esionalni kodeks 3,,>% godine, on je sadr1avao samo par standardnih o#aveza advokata, te je #io prili$no nerazraEen na drugim podru$jima, kao to su proved#a disciplinskihi mjera ili suko# interesa% Kodeks je izmijenjen i dopunjen u julu *++*%, te se sada sastoji od ?+ $lanova umjesto prvo#itnih *5% Najprominentnija na duga$koj listi va1nih novih odred#i 73? uklju$uje uspostavljanje disciplinskog re1ima%739 Klanom 7+% 4ro;esionalnog kodeksa ponaanja je osnovano disciplinsko vije@e koje se sastoji od $lanova Udru1enja #ranilaca, savjetodavnog vije@a i Sekretarijata, koje je nadle1no
4ro;esionalni kodeks #ranilaca koji postupaju pred MeEunarodnim krivi$nim sudom, I(C3*? R:V% * od 3*%+9%3,,>%, posljednja verzija s izmjenama i dopunama od *,%+9%*++9% 4ro;esionalni kodeks ponaanja se ne odnosi samo na du1nost advokata prema svom klijentu, ve@ takoEer i na njegove o#aveze kao slu1#enika Suda <$lanovi 5%, 3+%=% Neki od glavnih amandmana su navedeni u slijede@em- $lan o kon;liktu interesa je dodatno razraEen <$lan 37%=M za#rana praksi podjele dnevnica je dodana <$lan 3A%=M odred#a o odgovaraju@em ponaanju prema slu1#enicima suda je sada sadr1ana u tekstu <$lan *>%=M prido#ijanje klijenata je sada izri$ito za#ranjeno <$lan 5+%=% Kona$no, odgovornost advokata za tim od#rane je utvrEena <$lan 57%=% Klan 5>% i daljnji $lanovi, 4ro;esionalni kodeks%

?>%

737 73?

739

*3>

PV% 4itanja vezana za pravnu pomo@ i advokata od#rane

da se #avi OOsvim pitanjima vezanim za etiku advokata[%73> Sekretar ima ulogu u istrazi po 1al#ama i prijavama tekih povreda pro;esionalne du1nosti advokata, s o#zirom na to da njegov ured pru1a nezavisne usluge vije@ima, te stoga ima neutralan status i resurse neophodne za istra1ivanje disciplinarnih pitanja% ?A% U slu$aju nepodudarnosti, 4ro;esionalni kodeks Suda ima primat nad kodeksom u dr1avi porijekla advokata od#rane ili u dr1avi u kojoj onCona ima dozvolu da radi kao advokat%73A S o#zirom na $injenicu da standardi pro;esionalnog ponaanja i etike variraju od komore do komore, te od zemlje do zemlje, ova odred#a garantira da @e se svi advokati koji rade na Sudu pridr1avati istih visokih standarda, te da @e njihovo ponaanje #iti ocjenjivano na osnovu jedinstvenog i jednakog standarda%

C#- Udru6enje branila)a

C#-#$ Uloga Udru6enja branila)a

?,%

Udru1enje #ranilaca <28"= je osnovano kao stru$no udru1enje advokata kako #i se osiguralo da se advokati od#rane koje rade na Sudu pridr1avaju najviih standarda pro;esionalnog ponaanja, te kako #i se garantiralo da su interesi advokata od#rane koji rade na Sudu kolektivno zastupljeni od strane jednog tijela% Sud priznaje Udru1enje #ranilaca i osigurava da udru1enje #ude zastupljeno prilikom rasprava o politikama unutar Suda, a pose#no kada one utje$u na od#ranu ili optu1ene% Iako nije komora, Udru1enje #ranilaca vri odreEene ;unkcije koje o#i$no o#avljaju advokatske komore pojedinih zemalja% Udru1enje #ranilaca je ;ormalno priznato od strane sekretara, te potvrEeno na plenarnoj sjednici Vije@a u julu *++*%73, 4rema izmjenama pravila 77, MKS o$ekuje da @e Udru1enje #ranilaca imati aktivnu ulogu u osiguravanju pro;esionalnog integriteta njegovih $lanova% 4rimarna ;unkcija Udru1enja #ranilaca je stoga dvostruka- garantirati visoku kvalitetu advokata kroz usvajanje i uvoEenje internih standarda, te zastupanje zajedni$kog stajalita #ranilaca $lanova Udru1enja #ranilaca u vezi sa svim pitanjima koja se ti$u advokata od#rane koji postupaju pred Sudom% 7*+ Iako Udru1enje #ranilaca nije tijelo Suda, stalni zajedni$ki napori Sekretarijata i Udru1enja #ranilaca u vezi sa nizom projekata su advokatima od#rane omogu@ili da kroz Udru1enje #ranilaca u$estvuju u konsultacijama u vezi sa glavnim pitanjima Suda i politikama koje utje$u na njih% Na primjer, prilikom izrade pretpretresnih i pretresnih politika pravne pomo@i za advokate od#rane, politike naknada za putovanja i sredstva za 1ivot i unoenja izmjena i dopuna 8irektive je koriten proces zajedni$kih konsultacija% Udru1enje #ranilaca takoEer u$estvuje u radu Bd#ora za 4ravilnik Suda u vezi s prijedlozima za izmjene i dopune 4ravilnika Suda% Sud #i tre#ao odr1avati konstruktivan radni odnos s Udru1enjem i pru1ati mu pomo@ u vidu o#avezne stalne o#uke za advokate od#rane% Uz to se advokati od#rane, Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora i Udru1enje #ranilaca redovno sastaju kako #i razgovarali o pitanjima od zajedni$kog interesa% Uputno je odr1avati do#re odnose s uredima od#rane drugih meEunarodnih sudova kako #i se razmjenjivale in;ormacije u vezi s iskustvima i praksama, te kako #i meEunarodni sudovi u$ili jedni od drugih% Iako pro#lemi
Ve@inom prima i odlu$uje o 1al#ama <$lanovi 7+% i 7>%, 8irektiva MKS !a=% Vidi $lan 7% 4ro;esionalnog kodeksa% Na plenarnoj sjednici suci su usvojili izmjenu pravila 77 4ravilnika o postupku i dokazima koji predviEa- [#ranilac koga anga1uje osumnji$eni ili optu1eni cde smatrat @e se kvali;iciranim za zastupanje osumnji$enog ili optu1enog ukoliko se sekretar uvjerio da cd e ima uredno $lanstvo u udru1enju #ranilaca koji postupaju pred MeEunarodnim sudom priznatom od strane sekretara Suda%[ 4ravilo 77 <2= <iii= 4ravilnika o postupku i dokazima MKS !a% Udru1enje #ranilaca takoEer ;unkcionira kao op@i zagovornik interesa advokata od#rane koje dodjeljuje sekretar% Isto tako, Udru1enje advokata od#rane interno nudi usluge svojim $lanovima relevantne za zastupanje njihovih klijenata, kao to je o#uka za advokate od#rane u o#lasti mjerodavnog meEunarodnog krivi$nog prava, advokatske vjetine, te in;ormati$ka tehnologija%

9+%

93%

73> 73A 73,

7*+

*3A

2. Pro&esionalno pona,anje ad okata

koji se pojavljuju na Sudu imaju tendenciju da zavise od speci;i$nog okru1enja i okolnosti suEenja, ti pro#lemi nisu potpuno druga$iji od pro#lema sa kojima se suo$avaju drugi meEunarodni sudovi%
C#-#- 1is)iplinsko vije>e Udru6enja branila)a

9*%

Udru1enje #ranilaca ima vlastiti disciplinski re1im koji predviEa dopunske zatitne mjere za osnovne vrijednosti 4ro;esionalnog kodeksa ponaanja% 8isciplinsko vije@e Udru1enja #ranilaca <Vije@e= je tijelo odgovorno za upravljanje ponaanjem njegovih $lanova%7*3 (o je nezavisno tijelo Udru1enja #ranilaca koje ima tri primarna zadatka- <3= pra@enje ponaanja $lanova Udru1enja #ranilaca prilikom zastupanja optu1enih pred SudomM <*= rjeavanje 1al#i i prijava tekih povreda pro;esionalne du1nosti koje su podnesene protiv $lanova Udru1enja #ranilacaM i <5= pru1anje savjetodavnih miljenja u vezi s pitanjima koja se odnose na 4ro;esionalni kodeks i 8irektivu o dodjeljivanju #ranioca, te tuma$enje statuta Udru1enja #ranilaca%7** Hal#u protiv $lana Udru1enja #ranilaca z#og navodne povrede pro;esionalne du1nosti mo1e podnijeti redovni $lan Udru1enja #ranilaca, oso#e optu1ene od strane Suda, te $lanovi oso#lja Suda na $ija prava ili interese utje$e navodna pro;esionalna ili eti$ka povreda du1nosti% Nakon 1al#e, Vije@e mo1eposredovati izmeEu strana u sporuM izdati zvani$no upozorenje tu1enom $lanu z#og njegovogCnjenog ponaanjaM uputiti 1al#u 8isciplinskom vije@u MeEunarodnog sudaM iCili ukinuti $lanstvo advokata u Udru1enju #ranilaca%7*5

95%

97%

7*3 7** 7*5

8isciplinsko vije@e se sastoji od pet redovnih $lanova koje oda#ere skuptina Udru1enja #ranilaca na period od godinu dana, iako je $lanove mogu@e iza#rati i za jo jedan mandat, vidi $lan 3? <3= statuta Udru1enja #ranilaca% Vidi $lanove 39%, 3A% i 3,% statuta Udru1enja #ranilaca% Vidi $lanove 3?%!3,% statuta Udru1enja #ranilaca u kojima su navedene du1nosti Vije@a%

*3,

Spisak kratica
,1C CB"" CM"" CPG 1U 31" 3UB3C ICGL ICGR I5/R IG""K,+ JC3 J1. MI5 M!"J M!"R MoU /1M /B,1 P/P "5/R "B/ R5, GMM GG" UN1U UNMI! +M" MM" Udru1enje #ranilaca Bdjel za kon;erencijske i jezi$ke usluge Bdjel za organizaciju i podrku radu sudnica :vropski komitet za sprje$avanje mu$enja 8emogra;ski odjel :lektronski sistem o#jelodanjivanja Misija vladavine prava :vropske Unije MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju MeEunarodni krivi$ni sud za Ruandu Snaga za implementaciju mira Bdjel za usluge in;ormati$keCaudio!vizuelne podrke Udru1eni zlo$ina$ki poduhvat Sudska #aza podataka :lektronski mini indeks in;ormacijski ;ormular MeEunarodni krivi$ni sud za #ivu ugoslaviju MeEunarodni krivi$ni sud za Ruandu Memorandum o razumijevanju Slu1#a za upravljanje protokom dokumenata Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora Slu1#eni nalozi i postupci Sta#ilizacione snage Vii pravnik Dahtjev za pomo@ Sastanak o organizaciji suEenja Sistem za pra@enje prijevoda 4ritvorska jedinica UN!a 4rivremena administrativna misija Ujedinjenih nacija na Kosovu Bdjel za 1rtve i svjedoke Sistem upravljanja svjedocima

**3

Indeks
,
2dvokati od#rane vidi takoEer Pra na pomo 8isciplinski postupak *+9, *+,, *39, *3>, *3, Imovina *3+!*33 Izjava o sredstvima *3+ Kvali;ikacije *+?!*+,, *33, *39 Gista #ranilaca *+A 4la@anje *3*!*39 4omo@ *33 4ovla$enje *+A, *+, 4ravilo 5A ,3, *+9, *+>, *3A 4ravilo 5, >3, ,3, *+?!*+,, *33, *3> Dahtjev optu1enog *+, Amicus curiae 7,, ,5, 35?, 359 2naliza 8emogra;i 3*, *, 6orenzi$ka analiza 3*, 3>, 35> Kriminalisti$ka analiza *A Vojni A 2rhivi A, ,, 93, ,?, 35,, 37?, 37>

1
8emogra;ska jedinica *, 8iskrecijsko pravo sudija 73, 7>, 9+, 93, 9A, 9,, >7, 337, 339, 35+, 375, 377, 3??!3?>, 39+!39* 8okazi

/aza zlo$ina 8okumentarni dokazi *>, *A, 5+, >,, A3, A*, A?, ,>, 33>, 33A 8r1avna sigurnost 5*, A, IzvoEenje dokaza ?,, >*, >?, >A, >,, A7, 3++ Kontinuirani nadzor nad dokazima A, 3A, *A Nedostupnost ,, 37?, 37> B#jelodanjivanje <vidi *.jelodanji anje= Bd#rana ,,, 3++ Bsjetljivi izvori 3, Bslo#aEaju@i dokazi A, *A, 93, 9*, 95, A,, ,+ 4ostupak 3A, 3,, **, *7, *?, *>!*, 4ovjerljivost ??, 95, 97, 99, AA, A,, ,3 4ravilo 9A ! 93, 9*, >*, A5, A,, ,+ 4ravilo >+ ! *+, *3, *>, *,, 99, AA, A, 4retres i zapljena 3*, 3A, *A Re;erentni #roj dokaza <:RN= *>, 3A>

.
/ranioci vidi takoEer Pro&esionalno pona,anje /ranilac po slu1#enoj du1nosti ?7, 9*, >3, *+A 8odjela #ranioca ??, 9*, >3, ,3, ,5, 377, 3>?, *+9!*33, *35, *3?, *39, *3, Kredi#ilitet svjedoka ,+, 33>, 33A Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora <BG28= ?7, ??, 3+5, *+?, *+9, *+A, *+,, *33, *3*, *3?!*3A

3
:kshumacija 3*, 3>, 3A, 55 :kstradicija 7,, ?+ :lektronski sistem o#jelodanjivanja <:8S= 9*, 95, 3>7 vidi *.jelodanji anje :videncija A, 35, 3A, *+, *3, *7, *?, *>, 95, A*, ,7, ,?, 3+7, 3?,, 3>3, 3>,, *+3

;
Ienocid 5, 7, >!3+, 59, 7*, AA, 3+,, 33*, 353, 35*, *+*

I
Kinjenice koje nisu sporne ??, 9> Kinjenice o kojima je presuEeno ,, ??, 9+, 9>, 9A, >5, >? Kinjeni$ne greke vidi Ial.eni postupak

I
In;ormacije $uvan je in;ormacija 3A, *9, *> osjetljive in;ormacije *9, *>, 95, 3A3 provjera in;ormacija 39 Interlokutorna 1al#a vidi Ial.eni postupak

**5

Ispitivanje vidi takoEer # jedoci glavno ispitivanje ,, ?9, >5!>?, >,, A, unakrsno ispitivanje *5, >5!>?, >>, >,!A3, A9, A,, ,,, 3++ Istraga

Materijalno!pravne $injenice 59!5A, 77, 355 Mediji

8nevnik istrage 37 6inansijske istrage 3*, 35 0ronoloki pristup 37, *5 Misije 39 Modularne istrage39 4lan istrage 37, 5+!5* 4ovjerljivost 33 4ravci istrage *3, 5+!5* 4ravni okvir 35, 37, 5+ 4rikupljanje in;ormacija 3?!*9 4rocjena resursa 5* Raspored 37

vidi takoEer ;omunikacija avni interes 3,5 Mas mediji 3,3, 3,5 Masovna komunikacija 3,3 Negativni 3,3 Bso#lje 3,* 4okrivenost 3,3 Saop@enja za tampu 3,* Sa1eci podataka o predmetu 3,5

Mini indeksne in;ormacije <MI6= *>

N
Nadle1nost doma@ih sudova 7, 3?, 3?9, 3>3, 3>5, 3>?, 3>9, 3,3, *3> Nadle1nost doma@ih sudova 7, A7, ,5, 37?, 39>, 3>+ Kriteriji 39A!3>9 4ra@enje 3>+!3>3 4rosljeEivanje predmeta 39>!3>9 Smrtna kazna 39, Nadzor

Izjanjavanje o krivnji vidi takoEer Pot rdno izja,nja anje o kri nji Sporazum 9A!>+, 3?>, 3,5 Izjave

4isane ,, *7, ??, ?A, >5, >,, A+ 4otkrepljuju@i dokazi 33+, 33> 4ostupak s izjavama ,A

kontinuirani nadzor nad dokazima A, 3A, *A nad optu1enim 7,, 35>, 3?5, 3?A, 3>5, 3>,
Nalozi 3A, 73, 7*, 7>!?3, A7, 3+9, 3AA Nalozi za hapenje 8iplomatski kanali 7A 8ostava 7> avno o#javljivanje 7>!7A Nemogu@nost izvrenja 7A!7, B#javljivanje 7A BdgoEeni nalog ?3 4ovjerljivost 7A Neostvarenje pravde 3*,, 35+, 357, 35A, 37>, 3?+, 3?A Nove $injenice vidi Preispiti anje

!
Kazna

Ieogra;ska ograni$enja izvrenja kazne 3?9 Bdnos prema oso#ama u sli$noj situaciji 393, 39* Sistem za automatsko smanjenje kazne 395, 397 Sporazumi s dr1avama 3?*!3?7, 3?> (rajanje 3?5, 3?7, 395, 39? (rokovi 3?*, 3?7 U#la1avanje kazne 3?5, 39+!397 Demlja u kojoj optu1eni #ira slu1iti kaznu 3??, 3?>

Kodeks ponaanja 3>?, *+,, *3>!*3, vidi 4ro;esionalno ponaanje Komandna odgovornost 35, 97, 3*+, 3,5 Komunikacija vidi takoEer Eediji Kanali 3+5, 3,5 Bso#lje 3,* Sudska transparentnost 3,+, 3,5

/
B#avijest 8ovoljno o#avjetenje 59!5A B#jelodanjivanje vidi takoEer 5okazi :lektronski dokazi 93 :lektronski sistem o#jelodanjivanja <:8S= 9*, 95, 3>7 6izi$ko 9* B#aveze 93!95 Bslo#aEaju@i materijal 93!95, A,!,+

M
Masovne gro#nice vidi 0kshumacije

**7

Bd#rana B#jelodanjivanje ,, *3, *7, *?, 73, 7A, ??, 93, 9*, 95, 9?, 99, >3, >*, >7, A,, ,+, 39A 4retpretresni podnesak ?9, ?>, ?A, 97, >*, 3+, Bdgovornost 7, A Bdgovornost Klan >!5>, 77, 333, 33*, 35*, 35, Krivi$na odgovornost 3?, 77, 9>, 3+,!33*, 33>, 3*+, 3**, 3*9, 35* NareEivanja 5>, 5A, 333 Bdgovornost nadreEenog 35, 5>, 77, 333, 33* 4o$injenje 5>, 333 4omaganje i podr1avanje 5>, >+, 333 4oticanje 5>, 5A, 333 Vrste odgovornosti 5>, 5A, 337 Dapovijedanje 35, 97, 3*+, 3,5 Bdjel za kon;erencijske i jezi$ke usluge <"GSS= 9*, ,+, 3+5, 3A7!3A>, *33 vidi Prije od Bdjel za pravnu pomo@ i pitanja pritvora <BG28= vidi >ranioci Bdjel za pretra1ivanje izvora, terminologiju i o#radu dokumenata 3A9 Bdjel za 1rtve i svjedoke <VYS= Mandat 3,? (erenski ured u Sarajevu 3,9, *++ Bdsustvo optu1enog ,5,,> z#og zdravstvenih razloga 3>,, 3A+, 3A3 Bp@i uvjeti 3+?, 3+,, 333, 33*, 33,, 3*9 Bptu1#e 33+!33*, 33?, 3*3, 3*5 Kinjeni$ni zaklju$ci 33,, 3*+, 3*5, 35+, 353, 37+, 373 Bcjena dokaza 33+, 333, 3*5 Bdgovornost 333, 33* Bp@a razmatranja 33+, 333 4ravorijek 337 Uvjeti za dokazivanje krivi$nih djela 33+, 333 Bptu1eni vidi takoEer Ad okati od.rane vidi takoEer #amozastupanje Gi$na imovina 3>3, 3>5 Sredstva i imovina *+, Bptu1nica 8vosmislenost 5> Izmjene 7*, 75, 97!99 Bsporavanje 5?, 7+, 77, ?? 4otvrda 5,, 7+, 7*, 7>, ??, 9*, 97 4ropratni dokumenti 5,, 73, 7>, 7,, ?7, ??, 9*, 97 Smanjenje o#ima 99, 9>, >> Sudac koji vri pregled ,, 5,, 7+, 7*, 7> Dape$a@enje optu1nice 73, 7*, >,

Bru1ani suko# 5, >, 33, 35!39, 3,, *?, *,, 97%,+, 333, 3*9, 3?9 Bslo#aEaju@a presuda vidi Dahtjev za oslo#aEaju@u presudu A>, 3+,, 3*3 Bsumnji$eni Inkriminacija *9 Razgovor *9

P
4ismena izrada sudskih presuda Mjerodavno pravo 33, Razmatranja 33?, 373 4odnesci i zahtjevi 4reliminarni podnesci 7+, 73, 75, ??!?>, 9*, 97, 99, >3, >*, 375, *3* 4retpretresni podnesak 7+, 97!99 Dahtjev za oslo#aEanje A>, 3+,, 3*3 4omilovanje 3?5, 39+!39? 4osttraumatski stres vidi takoEer *djel za !rt e i s jedoke Simptomi 3,, 4ostupak pred preispitivanje presude vidi Preispiti anje presude vidi Eediji 4otkrepljuju@i dokazi 33> vidi # jedoci 4otvrdno izjanjavanje o krivnji 7A, 9A!>+ 4ovjerljivost 33, 3,, 7A, 95, A,, 3*5, 3*7, 3>,, 3A>, 3AA, 3,A, 3,, 4ravi$no suEenje Klan 37 8ovoljno o#avjetenje 59!5A MeEunarodnog pakta o graEanskim i politi$kim pravima ,5, ,? Bsporavanje optu1nice 7+, 77, 7?, ??, 97 4ravilnik o postupku i dokazima 4ravilo 7 ! 3++% 3+5, 3+7 4ravilo 33.is ! ?+, 375, 3?9, 39>, 39A, 39,, 3>+, 3>3, 3>7, 3>? 4ravilo 55 </= ! 99, *++ 4ravilo 7* ! A9 4ravilo 77 ! ,3, *+?, *+9, *3A 4ravilo 77 <2= ! *+9, *+>, *3A 4ravilo 77 </= ! *+> 4ravilo 7? ! >3, ,3, *+?, *+9, *+>, *+A, *+,, *33, *3> 4ravilo 7? <2= ! *+9 4ravilo 7? </= ! *+>, *+A 4ravilo 7? <"= ! ?7, >3, *+A 4ravilo 7A ! 7+, ,A 4ravilo ?+ ! 355 4ravilo ?+ <2= ! 7*, 75 4ravilo ?+ </= ! 75

**?

4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo

?7 ! >>, A7 ?7.is ! A7 ?9 ! ?+ ?A ! ?+ 93 ! 7, 9* ! >3, *+A 9* <2= ! ?7, >3 9* </= ! ?7, >3 9?ter ! ?5, ??, ?9, ?>, ?A, 93, 9*, >3, >*, >5, >? 9?ter <2= ! 9+, >3 9?ter <8= ! ?>, 9+, >3 9?ter <:= ! ?9, ?>, >*, >A 9?ter <6= ! ?A, >* 99 <2= ! ??, 93, 9*, >3, >*, 3A* 9A ! 93, 9*, >*, A5, A,, ,+ 9A.is ! A, >+ ! *+, *3, *>, 99, AA, A, >+ </= ! A, >* ! 5>, 9* >* <2= ! >3, >* >* </= ! 375 >5 ! >* >5 </= ! 375 >5.is ! >* >5.is <8= ! >? >5ter ! >A >7.is ! 3A3 >? <2= ! *++ >? </= ! *+3 >? <0= ! 3>9 >, ! *+3 A3 <8= ! >3 A* ! 7+ A* <2= ! A, A, ! A3, A* A, <"= ! A3 A, <6= ! >, ,*.is ! >9, >,, A+ ,*.is </= ! A+ ,*.is <:= ! A+, A? ,*ter ! >7, >9, A+ ,*Vuater ! >9, A+, A3 ,7.is ! >9 ,7 <2= ! 9> ,7 </= ! 9A ,A ! >>, A?, A>, AA ,A.is ! >,, A>, AA, 3+,, 3*3 3+5 ! 3?? 3+7 ! 3?, 33A <2= ! 3?,

4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo 4ravilo

33, 33, 3*+ 3*5 3*7 3*? 3*>

! 37?, 37A, 37,, 3?+ <2= ! 37>, 37A ! 37, ! 39+, 393 ! 393 ! 393, 39* ! 35A, 37A

4ravna pomo@ Naknade za vjetake *39 4lan pla@anja *3*!*39 (rokovi pismenog prevoEenja *37, *3? (rokovi usmenog prevoEenja *35, *37 4ravne greke vidi Ial.eni postupak 4redmeti s vie optu1enih 7>, ?9, 9+, >7, >A, ,9, ,A!3++, 33>, 33A, 3*3, 3**, 3*?, 3A9, *+3, *+? 4redmeti vezani za nepotivanje suda >, ?3, A?, 3+9, 375, 377, 37,, 3>A, 3AA, *39 4red1al#eni postupak Statusna kon;erencija 35> Sudac 35>, 35A, 3?>, 3?A Uloga 35> 4reispitivanje presude 8okazne $injenice 379 Konkurentni interesi 37? Kriteriji 379, 37> Nadle1no vije@e 37A Nove $injenice 379, 37>, 37,, 3?+ 4ravna osnova 379 4reseljenje svjedoka A, *3, ?,, A*, 39?, 3A,, *+*!*+7 4retpostavka nevinosti 33+, 39,, 3>A, 3>,, 3A5 4retpretresni podnesak 59, ?9!?A, 97, >*, 3+,, 355 4retpretresni postupak Kon;erencija ?9, ?A, 9+, >* Nalog o rasporedu ?7, ?9, >*, >, 4lan rada ??!?>, 9+, >3 4rocjena trajanja ?5, ?9, 9+, 93, >5!>? Raspored ?9!?>, ?,!9+, >* Sastanci po pravilu ?,ter ??!?A, 9+!9*, >3!>5, >?, >A Statusna kon;erencija ??!?A, 93, 9*, >3, >*, 35>, 3?A Vii pravnik vije@a <SGB= ?5, ?9, ?>, 93, 9*, >3, *+A 4rijevod vidi takoEer Pra na pomo Bdjel za kon;erencijske i jezi$ke usluge <"GSS= ,+, 3+5, 3A7!3A>, *33 Sistem za pra@enje prijevoda <((S= 3A9 Prima &acie ,, 5, 4riprema svjedoka vidi # jedoci

**9

4ristup

Spis predmeta 39, 7>, A7, ,7, ,?, 3>3, 3>7 Statut MeEunarodnog krivi$nog suda za #ivu ugoslaviju Klanovi * ! 333, 3*9 Klanovi 5 ! 333, 3*9, 3?A Klanovi ? ! 333, 3*9, 35*, 355 Klanovi > ! 5>, 77, 333, 33*, 35*, 35,, 373 Klanovi , ! ?+ Klanovi 39 ! 5, Klanovi 3A ! 33, 59 Klanovi *3 ! 5?, ,+, ,3, ,*, ,5 Klanovi *5 ! 3*5 Klanovi *9 ! 379, 37, Klanovi *> ! 3?3, 3?*, 3?7, 3??, 3>3, *3> Klanovi *A ! 39+ Klanovi *, ! 7,, ?+ SuEenje u odsustvu ,7 Sudska nadle1nost vidi takoEer Nadle1nost doma@ih sudova 4rimarna 39> Sudska presuda vidi takoEer Izrada pismene sudske presude Sudski pozivi >, A7, A?, 3+9 Sudsko odo#renje vidi takoEer *ptu!nica Sistem ograni$enja i ravnote1a 5, Datitne mjere 5, Svjedo$enje vidi takoEer #istem elektronske sudnice 4rosljeEivanje predmeta 3>7 Sa1etak 339 Svjedo$enje u1ivo , Svjedoci 8ounici *+ Ispitivanje 9+, >5, >7, A+, A3, A?, A9, A,, ,,, 3++, 39, Kredi#ilitet A,, 3++, 33>, 33A Gista svjedoka, vidi takoEer 4retpretresni podnesak ?>, ?A MeEunarodni *+ 4otkrepljuju@i dokazi 33+, 33> 4ovjerljivi 3*5 4reseljenje A*, 3A,, *+* 4riprema *A, A*!A7, ,*, 3+?, 3,>, 3,, Razgovor *3!*7 Ugro1eni 3,, *9, 3A,, 3,9, 3,A, *+* Vije@a A?, A9 Vjetaci *?, *,, >9, 3A7, *39 Datita *3, 9?, 3A,, *++!*+* Dastraivanje >, *+, *+3

Sudskoj #azi podataka 3>7, *33 Bvjerenim kopijama sudskih materijala 3>3, 3>7
4ritvorska jedinica,Ujedinjenih nacija 7A, ?+, ?3, A*, ,*, 3?7, 3??, 3>A! 3A* 4rivremeno putanje na slo#odu 4reduvjeti 9? Dahtjev 97!9? 4ro;esionalno ponaanje Kodeks ponaanja 3>?, *3?, *3>!*3, 4rva rasprava Izjanjavanje o krivnji ?7 4utanje na slo#odu vidi ;azna

R
Radna grupa za u#rzavanje suEenja ?5 Radna grupa za u#rzavanje 1al#enih postupaka vidi Ial.eni postupak Razdvajanje predmeta vidi takoEer Podnesci i zahtje i Rezolucije Vije@a sigurnosti Rezolucija A*3 <3,A>= 5, 7,, ?+, 3?A Rezolucija 3?*A <3,,A= 3?9

"
Samozastupanje vidi takoEer Ial.eni postupak vidi takoEer Pra na pomo Izazovi ,+, ,* Slu1#enik za vezu s optu1enim koji se sam #rani ,* Saradnja Demlja doma@in 3A>!3,+ 8r1ava *, 5, 7,, ?+, ?3, 37?, 37>, 3?3, 3?9, 3>*, *+* Sa1eci podataka o predmetima 3,5 vidi Eediji Seksualni delikt *5, *?, 57 Sistem elektronske sudnice ?A, ,?!,>, 339!33,, 3** Sistem ograni$enja i ravnote1e 5, vidi #udijsko odo.renje Sistem upravljanja svjedocima **, *7 Spajanje predmeta vidi takoEer Podnesci i zahtje i Bptu1enih 7+, 73, ??, 97, 9? Dlo$ina 73

**>

G
(erenski ured u Sarajevu vidi *djel za !rt e i s jedoke (erminologija vidi *djel za pretra!i anje iz ora1 terminologiju i o.radu dokumenata (ranskript 3A9, 3A> (u1ilatvo <B(4= 3*, 35, 39, 3>, 3A, 3,, *?, *>, *,, 5*, 5,, 7*, 7A, 7,, 93, 9*, ,9, 3??, 393, 3>3, 3>7, 3>>, 3A+, 3A7, 3A9, 3,, Interna procedura *+, *?, 5,, 3??, *+? Butreach 3+, 3,+, 3,5, 3,7

Istrage 33, 3, 4ovjerljivi materijal ??, 97, 99, AA, A,, 35>

+
Vjetaci *?, 53, >9, 3A?, *39

=
Dahtjev za pomo@ <R62= 3A, 3,, 3>7, 3>? Datita

Nivoi *3
Datitne mjere *+!**, *?, ?7, ??, 9*!99, ,3, 3+9, 35>, 3>9, 3A,, *++!*+* Dlo$ini protiv $ovje$nosti 5, 7, >, A, ,, 3+, 59, 7*, 9*, AA, ,5, 3+,, 333, 33*, 3*+, 3*9, 35*, 355, 35,, *+*

U
Udru1eni zlo$ina$ki poduhvat 53, 5A, 77, 333, 3**, 355, 359 Udru1enje #ranilaca <28"= *+?, *+A, *3*, *3?, *3>!*3, Uloga optu1enog :lektronski a#lon sudske presude 33? Nacrt 3+,!335 Razmatranja vezana za raspon kazne Standardizacija 33? Stilski vodi$ 33? Upravljanje predmetom vidi #istem elektronske sudnice 2lati ?9!9+, ,?!,A Upravljanje suEenjem Sastanak o upravljanju suEenjem <(MM= ?A Vremenski raspored >>!>, Uputstvo o postupku primjene pravila ,*.is A+ Ured za upravljanje dokumentima <B8M= 3A9, 3A> Usmeno prevoEenje vidi Prije od 4rosljeEivanje predmeta vidi 7adle!nost domaih sudo a Uzimanje $injenica na znanje 9>!9,, >? vidi takoEer 7adle!nost domaih sudo a vidi takoEer Podnesci

D
Hal#eni postupak vidi takoEer Pred!al.eni postupak Kinjeni$ne greke 3*,, 35+, 355, 357, 37+!37* 8odatni dokazi 3*,, 353, 35*, 35>!35,, 373, 379, 37> 8ozvola 37*, 375 8u1na pa1nja ?+, 35A, 379 Interlokutorna 1al#a 37*, 375, 377, 37A, 37, 4ravne greke 353, 37+ 4riprema 37+, 373 Radna grupa za u#rzavanje 1al#enih postupaka 35,, 375, 377 Samozastupanje 35?!35> U#rzani postupak 377 Upravljanje 3*,, 35A, 37*, 375 Uvjeti 3*,, 35+, 35* Vije@e 5A, 7*, 77, 9A, 9,, >?, A3, A>, AA, ,+, ,*, ,7, ,,, 33*, 337, 3*+, 3*3, 3*5, 3*,!3?+, 3?>!3?, Henevske konvencije 333, 3*9, 35,, *+* Hrtve

8istorzija glasa > Identitet 5>, 5A, *+3, *+* 4seudonim >, *3, ?A, 9?, 3*7, *+3

**A