(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU)

TAJUK 1

(SEJARAH PERKEMBANGAN LINGUISTIK)

Sinopsis Tajuk ini membincangkan tentang sejarah perkembangan ilmu linguistik yang bermula pada tahun 500 SM hingga ke zaman moden. Sejarah pengkajian ilmu linguistik bermula pada zaman Yunani, zaman Iskandariah, zaman om, zaman pertengahan, zaman !eralihan " enaissance#, zaman $rab, zaman India, zaman %inguitik perbandingan dan zaman linguistik moden. &$SI% !'M('%$)$ $* +. Menyusur galur sejarah perkembangan ilmu linguistik. ,. Menghuraikan sejarah ilmu linguistik zaman Yunani, Iskandariah, om, $rab, India hingga zaman moden abad ke ,0 Tahukah anda bila kajian bahasa bermula- (erdasarkan catatan a.al sejarah ilmu linguistik, kajian tentang bahasa telah berlaku sea.al /00 tahun sebelum masihi yang berlaku di India. 0alau bagaimanapun titik permulaan kajian ilmu linguistik dipercayai berlaku pada zaman Yunani. &al ini ada kaitannya dengan penemuan kegiatan kajian orang1orang India yang didasarkan kepada hasil kajian !anini telah di.artakan pada abad ke1+2. 3ehebatan orang Yunani dalam kajian bahasa adalah berdasarkan bukti dalam bentuk catatan yang dikaji pada zaman linguistik yang bermula di 'ropah. +.+ 4aman Yunani, 4aman Iskandariah, 4aman om 5alam sejaran ilmu linguistik, golongan pertama yang bergiat dalam bidang pengkajian bahasa ialah orang1orang Yunani.Tamadun Yunani merupakan satu tamadun tera.al yang .ujud di atas muka bumi ini. 3ehebatan tamadun ini merangkumi semua aspek seperti bahasa, ekonomi, budaya dan politik. 3egiatan dalam pengkajian bahasa bermula kira1kira 500 tahun sebelum masihi. 5isebabkan seluruh kehidupan mereka dibendung oleh 6alsa6ah, maka kajian mereka tentang bahasa banyak dipengaruhi oleh pemikiran yang berbentuk 6alsa6ah. 7alsa6ah bahasa bermula pada zaman pra1Socrates, iaitu pada abad

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) ke18 sebelum masihi. 7alsa6ah (ahasa merupakan satu teras kepada bermulanya satu 6alsa6ah yang menjadi pegangan dan kekuatan masyarakat ketika itu 9ntuk pengetahuan anda, tokoh hebat dalam pengkajian bahasa pada zaman Yunani ialah !lato dan $ristotle, iaitu murid !lato. !lato ":,2 ; <:2# merupakan ahli 6alsa6ah pertama yang mengenal pasti dan menyelidik bahasa sebagai suatu masalah dan persoalan melalui karyanya yang berbentuk dialog, iaitu Cratylus. 5ialog =ratylus telah mencetuskan kontro>ersi berabad1abad lamanya, iaitu antara kumpulan analogis yang mempercayai baha.a bahasa bersi6at alamiah, nalar dan logis dengan kumpulan anomalis yang berpegang kepada kepercayaan baha.a bahasa tidak nalar sepenuhnya. !lato telah menimbulkan persoalan adakah ketepatan sesuatu nama berasaskan tabii dan realiti atau kon>ensyen, iaitu berdasarkan persetujuan masyarakat. (eliau juga menyelidik tentang tatabahasa yang membezakan antara kata nama dengan kata kerja. !lato telah meletakkan 6ungsi kata nama sebagai subjek kepada predikat dan kata kerja sebagai penerangan kepada perbuatan. Ilmu linguistik terus berkembang pada zaman $ristotle tahun </: ; <,, sebelum masihi dengan menambah satu lagi pembahagian dalam tatabahasa, iaitu kata penghubung. (eliau memperkembang dan memperdalam pemikiran tentang 6alsa6ah bahasa yang diasaskan oleh !lato. $ristotle merupakan sarjana yang mula1mula mengakui tentang adanya sistem kala atau tense dalam bahasa Yunani. ?agasan lain yang dikembangkan oleh $ristotle ialah 6ungsi bahasa sebagai alat, khususnya untuk retorik dan puisi. (eliau menganggap baha.a bahasa itu sebagai suatu juzuk dunia, tetap dan dapat diperoleh dalam tulisan yang menjadi subjek tatabahasa dan sebagai cara menunjukkan apa1apa sahaja yang ada di dunia yang menjadi subjek logika. Secara umumnya, anda dapati baha.a kajian mengenai bahasa pada era Yunani lebih tertumpu kepada tatabahasa. *amun demikian, kaedah kajian mereka lebih bercorak logik dan bukannya sainti6ik. 3ita telah selesai membincangkan tentang sejarah perkembangan linguistik zaman Yunani. Sekarang kita beralih pula kepada 4aman Iskandariah. 4aman ini

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) bermula pada abad ketiga tahun masihi. Sebagai sebuah tanah jajahan Yunani, Iskandariah menjadi pusat perkembangan kesusasteraan dan linguistik tamadun Yunani, namun penumpuan bahasa pada .aktu ini lebih kepada aspek lisan, iaitu pertuturan. Mereka turut mengkaji sistem 6onetik dan membahagikan perkataan kepada ad>erb, participal, ganti nama dan kata depan. !ara sarjana turut memperkenalkan bidang sintaksis, iaitu ayat yang merupakan satu unit deskripti6 yang terdiri daripada turutan1turutan perkataan yang mempunyai makna. Sekarang kita akan membincangkan sejarah perkembangan linguistik zaman om. @rang om telah mengambil alih bidang bahasa setelah tamadun Yunani runtuh. Tahukah anda baha.a mereka mengambil ilmu bahasa Yunani dan membuat kajian dalam bahasa %atin. )ika dikaji perkembangan bahasa pada zaman ini lebih kepada perubahan sistem bahasa daripada tamadun Yunani kepada bahasa %atin. Mereka kurang menyumbang kepada perkembangan ilmu baharu berkenaan bahasa. 0alau bagaimanapun sumbangan mereka amat penting kerana hasil tulisan mereka menjadi rujukan kepada semua pengkaji bahasa selepas zaman itu. +., 4aman !ertengahan, 4aman $rab, 4aman India Sekarang kita akan membincangkan sejarah perkembangan linguistik zaman pertengahan yang dikenali juga sebagai zaman enaissance. !ada era ini ahli bahasa mula meneroka bahasa termasuk tatabahasa >ernakular. !ara pengkaji pada zaman ini menggunakan ilmu bahasa sebagai satu elemen untuk mengukur kualiti sesuatu bahasa. $nggapan mereka baha.a hasil tulisan itu baik sekiranya bahasa dan hasil tulisan itu tepat dan kurang kesalahan tatabahasa. (ahasa pada era ini masih kekal kepada 6ungsi kesusasateraan. $nda harus ingat baha.a pada era ini juga teori sebab musabab, kelainan logika dalam bahasa dan hubungan antara bahasa mula berkembang. ?olongan zaman pertengahan ini menolak bahasa luar atau bahasa pinjaman. Mereka juga dapat mengesan hubungan satu bahasa dengan bahasa lain terutama bahasa Inggeris.

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) Sekarang mari kita bincang pula perkembangan linguistik zaman $rab. !ada zaman ini bahasa berkembang pesat di (aghdad sebagai sebuah pusat ilmu di dunia. &al ini disebabkan 'ropah mengalami zaman gelap. 3ebanyakan ahli 6ikir yang lahir pada zaman ini ialah sarjana Islam yang sentiasa mendapat sokongan daripada pemimpin mereka. 3ajian mereka tertumpu kepada sumber al1AurBan dan hasilnya perkembangan ilmu 6onetik semakin pesat dan hampir menjadi sempurna serta terciptanya kamus lengkap untuk dijadikan bahan rujukan. !erbincangan seterusnya ialah sejarah perkembangan linguistik zaman India. !ada era ini bahasa Sanskrit digunakan dengan meluas dan memberikan kesan besar kepada ilmu linguistik. (ahan kajian turut berubah daripada tradisi bahasa Inggeris kepada kitab ig1Ceda. 3ajian mereka lebih baik daripada Yunani dari aspek 6onetik, mor6ologi dan sintaksis. Tahukah anda baha.a sumbangan terpenting ahli1ahli bahasa zaman ini ialah kejayaan mereka memba.a pembaharuan dalam ilmu bahasa dan mula mengkaji bahasa secara sainti6ik. Tamadun ini turut mengiktira6 baha.a bahasa berasal daripada satu bahasa yang sama. &al ini dapat dibuktikan melalui kajian, hampir semua bahasa memiliki perkataan yang hampir sama dan maksud perkataan juga hampir sama. +.< 4aman %inguistik (andingan dan %inguistik Moden 9ntuk pengetahuan anda, zaman ini dikatakan sebagai permulaan kepada linguistik moden, iaitu sekitar abad ke1+D. (idang bahasa mula berkembang dengan .ujudnya bidang baharu, iaitu antropologi dan sosiologi. !endekatan kajian bahasa berdasarkan bukti nyata. Mereka turut mengkaji pertalian dan hubungan antara satu bahasa dengan bahasa yang lain. Mereka mendapati baha.a hubungan bahasa bukan melalui peminjaman atau kebetulan tetapi .ujud daripada satu rumpun yang sama. Tahukah anda baha.a kesan daripada kajian ini .ujudnya rumpun1rumpun bahasa daripada semua bahasa di dunia. $hli bahasa zaman ini turut mengasingkan bahasa1bahasa di dunia kepada tiga kelompok, iaitu bahasa

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) berisolasi, berimbuhan dan bahasa ber6leksi. &ukum baharu mula .ujud yang dikenali sebagai hukum 1?1% dan 151%. Sebagai mengakhiri perbincangan tajuk + ini, marilah sama1sama kita lihat sejarah perkembangan linguistik zaman moden sekitar abad ke1,0. !engkajian ilmu bahasa pada zaman ini lebih cenderung kepada linguistic deskripti6 atau linguistik huraian. 3ajian pada era ini lebih sistematik dan menekankan kepada sinkronis dan diakronis. !ara pengkaji turut menelurkan satu teori baharu, iaitu bahasa adalah baka dan satu 6enomena sosial. TugasanE (uat catatan nota dalam bentuk gra6ik tentang sejarah perkembangan linguistik sejak sebelum masihi hingga ke zaman moden. ?unakan bahasa sendiri menunjukan anda 6aham apa yang dibincangkan. (incangkan sumbangan !lato dan $ristotle kepada perkembangan ilmu linguistik sehingga kini.

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU)

TAJUK 2 : PEMIKIRAN DALAM LINGUISTIK

Sinopsis Tajuk dua ialah pemikiran dalam linguistik. Tajuk ini meliputi tiga subtajuk, iaitu pemikiran 'd.ard Sapir, %eonard (loom6ield dan pemikiran 7erdinand de Saussure. Mereka merupakan tokoh linguistik yang banyak memberi sumbangan kepada perkembangan ilmu bahasa melalui hasil kajian secara empirikal. &asil !embelajaran "i# "ii# Menghuraikan aliran pemikiran tokoh1tokoh lingustik mengiku zaman Menghargai sumbangan tokoh1tokoh dalam perkembangan ilmu bahasa sejak zaman a.al hingga zaman moden "iii# Membuat banding beza bentuk pemikiran antara tokoh1tokoh linguistik

3erangka Tajuk &asil pemikiran de Saussure telah melayakkan beliau diberikan jolokan sebagai F(apa %inguistik ModenG &asil pemikiran (loom6ield telah menghasilkan teori beha>iourisme &asil pemikiran 'd.ard Sapir dapat diterokai melalui bukunya bertajuk Language "+//+# +.+ !emikiran 'd.ard Sapir 5alam (idang %inguistik 'd.ard Sapir "+//: ; +D<D# seorang sarjana linguistik struktural dan antropologi dari $merika pada a.al abad ke1,0. (eliau mengkaji hubungan bahasa dengan pemikiran manusia dari aspek psikologi. (eliau berpendapat psikologi mendasari pengkajian bahasa dalam sains. 3esimpulan kajian beliau mendapati baha.a struktur bahasa merupakan unsur yang menentukan sturktur pemikiran manusia. Menurut beliau, bahasa ialah sistem manusia.i yang instingti6, iaitu bersi6at arbitrari untuk menyampaikan perasaan dan 6ikiran. (uku beliau

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) bertajuk %anguage berbeza dengan (loom6ield kerana menggunakan pendekatan antropologi yang melihat bahasa dari segi 6ungsinya dalam masyarakat. umusan hasil pemikiran beliau tiada bahasa yang sempurna, bahasa akan sentiasa berubah.

+., !emikiran %eonard (loom6ield 5alam (idang %inguistik (loom6ield "+//2 ; +D:D# merupakan ahli linguistik yang mempelopori teori beha>iourisme yang berkait rapat dengan 6ahaman ahli psikologi dalam menghuraikan bahasa. (eliau beranggapan baha.a bahasa sebagai pangkalan data ucapan yang boleh mengeluarkan segala unit bahasa. 5engan kata lain, ayat1ayat itu tersusun di dalam otak dan dikeluarkan apabila adanya rangsangan. umusan beliau, sekiranya tingkah laku manusia lain berpunca daripada adanya rangsangan atau stimulus, maka bahasapun dapat dilahirkan sebagai gerak balas atau respons terhadap rangsangan itu. (eliau juga beranggapan baha.a bahasa ialah satu tingkah laku manusia. (eliau memperlihatkan konsep sainti6ik dalam kajiannya, iaitu suatu kenyataan yang menunjukkan baha.a semua bahan kajian hendaklah dapat diperhatikan dan dianalisis secara empirikal. (uku beliau yang popular ialah Language "+D<<#. +.< !emikiran 7erdinand de Saussure 5alam (idang %inguistik 7erdinand de Saussure "+/52 ; +D+<# ialah orang pertama mengasaskan ilmu linguistik moden. 3etokohan beliau sebagai H(apa Ilmu %inguistik ModenB telah terbukti melalui penemuan1penemuan konsep dan pendekatan baharu dalam bidang bahasa secara moden.

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) 5alam sejarah ilmu linguistik moden, beliau merupakan orang pertama yang mengemukakan dan menekankan peri pentingnya kajian bahasa dilakukan dari sudut yang berbeza1beza, iaitu secara sinkronis dan diakronis. %inguistik sinkronis mengkaji bahasa pada suatu masa tertentu. %inguistik diakronis mengkaji bahasa dari segi sejarah yang dilalui oleh bahasa serta perubahan1perubanan yang dialami oleh sesuatu bahasa tersebut. 5e Saussure merupakan orang pertama yang mengemukakan konsep HlangueB dan HparoleB. %angue bermaksud loghat atau dialek dan parole bermaksud ciri1ciri bahasa yang dituturkan atau diucapkan oleh indi>idu dalam masyarakat. 3etokohan beliau adalah hasil penelitiannya sehingga menerbitkan buku bertajuk Couse de Linguistique Generale pada tahun +D+5. 3arya agung beliau ini adalah hasil daripada usaha pelajar1pelajarnya yang telah mengumpul dan menyusun semula bahan1bahan kuliah sehingga terhasilnya buku tersebut yang kemudian diterjemahkan ke dalam bahasa Inggeris pada tahun +D5D.

Tugasan E (uat banding beza dalam bentuk gra6ik antara pemikiran de Saussure dengan (loom6ield. &uraikan dengan ringkas menggunakan ayat sendiri sumbangan dan kesan teori beha>iourisme terhadap pengajaran dan pembelajaran bahasa.

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

TAJUK 3: BIDANG LINGUISTIK

Sinopsis Tajuk tiga ialah bidang linguistik. Tajuk ini meliputi tiga subtajuk, iaitu %inguistik $m dan %inguistik ?unaan, %inguistik Sejarah dan %inguistik !erbandingan serta %inguistik 3ontekstual. Hasil P !" la#a$an "i# "ii# Menghuraikan tentang bidang ilmu linguistik Menghuraikan linguistik am atau umum, linguistik sejarah, linguistik perbandingan dan linguistik kontekstual "iii# Membincangkan bidang linguistik gunaan dan hubungannya dengan pengajaran bahasa.

K $an%&a Ta#'& !engenalan kepada bidang1bidang ilmu linguistik %inguistik gunaan dalam pengajaran bahasa !erbandingan antara bahasa dan ciri persamaan dan perbezaan antara bahasa 3epentingan linguistik sejarah dalam perkembangan ilmu linguistik 3(1 Lin%'is)i& U!'! *an Lin%'is)i& G'naan

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) %inguistik umum disebut juga sebagai linguistik am, iaitu bidang yang mengkaji aspek1aspek teori Ilmu linguistik secara umum. %inguistik gunaan juga dikenali sebagai linguistik terapan. %inguistik gunaan timbul apabila bidang linguistik bergabung dengan ilmu pendidikan dan psikologi. %inguistik gunaan ini ialah satu cabang linguistik yang meman6aatkan teori, deskripsi, kaedah dan hasil kajian linguistik dalam mengajarkan bahasa dan menulis buku1buku teks. 5eskripsi bahasa seperti sistem sebutan, ejaan, bentuk kata, ayat dan makna mula digunakan bagi mengajarkan bahasa kepada penutur bahasa asli dan juga bahasa asing. %inguistik ini menghasilkan kaedah1kaedah mengajarkan bahasa dan bahan1bahan mengajarkan bahasa. $ntara kaedah mengajarkan bahasa yang dicipta itu ialah kaedah terus yang mengajarkan bahasa dengan tidak menggunakan bahasa asli pelajarnya. $da akti>iti lain yang lazimnya juga dikaitkan dengan linguistik gunaan, iaitu terjemahan dan perkamusan, tetapi dalam modul ini kita hanya menyebut mengenai penggunaan linguistik dalam mengajarkan bahasa sahaja. !erkara yang dikendalikan dalam bidang ini ialah pembentukan konsep yang meliputi pende6inisian aspek dan kajian secara umum. Menentukan si6at umum yang ada pada semua bahasa secara uni>ersal, cara dan kaedah tertentu yang digunakan dalam penghuraian bahasa, iaitu secara deskripti6. %inguistik gunaan ialah bidang yang mengumpulkan beberapa disiplin ilmu bahasa yang berhubungan dengan pengajaran bahasa. !engenalan linguistik gunaan sebagai suatu disiplin ilmu bahasa merupakan suatu usaha untuk menggunakan bahasa secara sainti6ik dan moden yang disebut juga sebagai sains gunaan.

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) 5alam meletakkan linguistik gunaan ke dalam pengajaran bahasa, seseorang itu sudah mampu menghuraikan bentuk1bentuk dan peraturan sesuatu bahasa dan mengajarkan bahasa dengan baik.

<., %inguistik Sejarah dan %inguistik !erbandingan Lin%'is)i& p $"an*in%an "asalnya +ilolo%i p $"an*in%an# ialah satu cabang linguistik sejarah yang membandingkan bahasa1bahasa supaya dapat menentukan perhubungan sejarah antara bahasa1bahasa itu. F!erhubunganI membayangkan asal yang sama atau bahasa proto, dan linguistik perbandingan bertujuan untuk membina semula bahasa1bahasa proto dan menentukan perubahan1perubahan yang telah berlaku pada bahasa1bahasa yang didokumenkan itu. Teknik asas linguistik perbandingan ialah Fkaedah perbandinganG yang bertujuan untuk membandingkan sistem1sistem 6onologi, sistem1sistem mor6ologi, sintaksis, dan leksikon. !ada dasarnya, setiap perbezaan antara dua bahasa yang berkait harus dapat diterangkan dengan amat munasabah, dan perubahan1perubahan sistematik, umpamanya dalam sistem1sistem 6onologi atau mor6ologi, dijangka amat tetap. )ika bahasa1bahasa berasal daripada leluhur yang amat jauh, dan tidak rapat hubungannya, kaedah perbandingan tidak begitu berguna. 3aedah tera.al untuk jenis ini ialah glotokronologi yang mencadangkan satu 6ormula matematik untuk menentukan tarikh ketika kedua1dua bahasa itu berpisah, berdasarkan peratusan perbendaharaan kata teras sebanyak +00 butir "kemudian ,00# yang seketurunan dalam bahasa1 bahasa yang dibandingkan. 3aedah glotokronologi mencadangkan penggunaan 6ormula matematik untuk menentukan tarikh ketika kedua1dua bahasa itu berpisah. Terdapat juga cabang1cabang pembandingan bahasa yang perbandinganE linguistik lain yang melibatkan bukannya sebahagian linguistik

Tipologi bahasa membandingkan bahasa supaya dapat mengelaskannya mengikut ciri1ciri.

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) %inguistik hubungan memeriksa kesudahan1kesudahan linguistik tentang hubungan antara penutur1penutur bahasa yang berbeza, khususnya sebagaimana yang terbukti dalam kata1kata pinjaman. =abang kajian linguistik yang berusaha untuk memperlihatkan perkembangan sesuatu bahasa dari segi sejarah yang dilalui melalui masa iaitu dari zaman kemunculannya hinggalah ke suatu tahap yang tertentu. (idang ini juga mengkaji perubahan1perubahan dan asal usul"etimologi# sesuatu bahasa. 3ajian tertumpu kepada lebih dari satu zaman. 3ajian perlu dilakukan secara sinkronik iaitu kajian secara terperinci dalam beberapa zaman atau masa dan tempat tertentu. 3emudian, kajian perlu dilakukan secara diakronik, iaitu membuat perbandingan bagi menentukan perubahan dan perkembangan yang berlaku di dalam bahasa tersebut. %inguistik sejarah atau historis ialah cabang ilmu linguistik yang berusaha untuk memperlihatkan perkembangan bahasa dari segi sejarah yang dilaluinya melalui masa. (idang ini juga mengkaji perubahan1perubahan bahasa serta asasl usul atau etimologi sesuatu bahasa. Tujuannya adalah untuk mengetahui proses dan perkembangan bahasa dari masa lampau hingga kini. %inguistik perbandingan lebih dikenali sebagai bidang kajian yang membandingkan antara bahasa yang sekeluarga. Tujuannya adalah untuk melihat ciri1ciri perbezaan dan persamaan antara bahasa yang sekeluarga, yakni bahasa seketurunan daripada bahasa induk. !erbandingan dilakukan antara beberapa aspek tertentu sahaja atau seluruh aspek bahasa yang dibanadingkan itu. %inguistik ini memperlihatkan hubungan yang erat dengan linguistik huraian. &al ini disebabkan huraian yang lengkap diperlukan tentang aspek1aspek yang dibandingkan itu

<.< %inguistik 3ontekstual

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) J %inguistik kontekstual ialah bidang yang linguistik berinteraksi dengan disiplin1disiplin akademik yang lain. Sedangkan linguistik teori teras mengkaji bahasa semata1mata untuk tujuan sendiri, bidang1bidang linguistik antara disiplin mengkaji bagaimana bahasa berinteraksi dengan dunia. Sosiolinguistik, linguistik antropologi, dan antropologi linguistik merupakan sains sosial yagn mengkaji interaksi ; interaksi linguistik dengan masyarakat pada keseluruhannya. $nalisis .acana kritis ialah bidang yang retorik dan 6alsa6ah berinteraksi dengan linguistik. !sikolinguistik dan neurolinguistik menggabungkan sains perubatan dengan linguistik. (idang1bidang linguistik merentasi disiplin termasuk pemerolehan bahasa, linguistik e>olusi, linguistik pengiraan, serta sains kogniti6. TugasanE +. (uat perbandingan antara linguistik sejarah dengan linguistik perbandingan. ,. (incangkan bidang linguistik gunaan dalam pengajaran bahasa.

J J

Ta#'& ,: LINGUISTIK K-NTEKSTUAL Sinopsis:

Tajuk empat ialah tajuk yang melihat bagaimana linguistik berinteraksi dengan disiplin1disiplin akademik yang lain. Sedangkan linguistik teori teras mengkaji bahasa semata1mata untuk tujuan sendiri, bidang1bidang linguistik antara disiplin mengkaji bagaimana bahasa berinteraksi dengan dunia(

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) Hasil P !" la#a$an: +. Menjelaskan perhubungan antara bahasa dan masyarakat. ,. Mengenalpasti aspek1aspek bahasa, struktur dan penggunaan bahasa dalam 6ungsi16ungsi sosial, kebudayaan dan masyarakat.

Lin%'is)i& Kon) &s)'al

Menurut ). %yons, +D8/ K %inguistik adalah satu bidang yang mengkaji bahasa secara sainti6ik Menurut 3amus 5e.an "edisi keempat#, 5e.an (ahasa dan !ustaka, 3uala %umpur ,005#K %inguistik ialah1 +. 3ajian sainti6ik tentang bahasa. ,. (erkaitan dengan bahasa. Menurut 3amus 5.ibahasa "+D/+#K Menjelaskan baha.a linguistik ialah pengajian ilmu bahasa. Menurut )ohn %yons "+D8/#K %inguistik adalah suatu ilmu pengkajian bahasa yang dilakukan secara sainti6ik. 5e6inisi kontekstualE Menurut 3amus 5e.an "edisi keempat#, 5e.an (ahasa dan !ustaka, 3uala %umpur ,005#K 3ontekstual ialah1(erkaitan dengan atau menurut konteksE penyelidikan sastera dari segi dapat merencanakan perkembangan sastera.

3ontekstual memba.a pengertianE

+.Yang berkenaan, rele>an, ada hubungan atau kaitan langsung, mengikut konteks. ,.Yang memba.a maksud, makna dan kepentingan "meaning6ul#. %inguistik kontekstual ialah bidang yang melihat bagaimana linguistik berinteraksi dengan disiplin1disiplin akademik yang lain. Sedangkan linguistik teori teras mengkaji bahasa semata1mata untuk tujuan sendiri, bidang1bidang linguistik antara disiplin mengkaji bagaimana bahasa berinteraksi dengan dunia.

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU)

Sosi olin gu i sti k

L i n gu i stik A n trop ologi ka l

K ONTEKS TUAL

A n tr op ologi L i n gu i stik

Sosiolinguistik
Sosiolinguistik adalah bidang yang mengkaji perhubungan di antara bahasa dan gejalanya dalam masyarakat. =enderung ber6okus kepada >ariasi bahasa yang muncul dalam masyarakat yang kebiasaanya dipengaruhi oleh strati6ikasi sosial dalam masyarakat. Merupakan satu kajian yang sangat luas dan pelbagai meliputi bermacam1 macam perkara seperti 6ungsi bahasa, peranan bahasa, penerimaan istilah akuntasi di kalangan ahli ekonomi, kata sapaan yang ditinjau dari perpaduan sosial dan jarak sosial di antara penutur, kriteria dan persepsi kesantunan berbahasa, pelacakan bahasa rahsia bajak laut, pengungkapan jati diri secara sosial melalui gra6iti, mantra dan pelbagai istilah lain lagi. !ada prinsipnya, ia mengkaji mengenai aspek1aspek linguistik yang melihat aspek bahasa, struktur dan penggunaan bahasa yang ada dengan 6ungsi16ungsi sosial, kebudayaan dan penggunaannya dalam sesebuah masyarakat yang tertentu. Secara mudah, sosiolinguistik adalah bidang yang memperlihatkan pertalian antara bahasa dengan masyarakat. 7ungsi linguistik memperkatakan tentang perkara1perkara seperti perbandingan di antara bahasa rasmi dengan bahasa >ernakular yang

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) tidak rasmi, iaitu satu perihal yang melibatkan apa yang dinamakan Fperancangan bahasaG dalam menegakkan identiti sesebuah negara. 3esimpulannya, sosiolinguistik mengkaji berbagai bahan sosio1budaya yang berhubung dengan aspek1aspek linguistik seperti perhubungan sosial harian yang berkaitan pula dengan kebudayaan, masyarakat, kumpulan sosial, bahasa, dialek dan bentuk1bentuk gaya yang dibezakan oleh perihal tara6 pemakai1pemakainya.

P n% $)ian An)$opolo%i Menurut )nolo%in.a &a)a an)$opolo%i berasal dari kata yunani Antropo yang bererti manusia dan logy atau logos bererti ilmu yang mempelajari. An)$opolo%i Lin%'is)i& Satu cabang yang mengkaji hubungan antara bahasa dan budaya terutama untuk mengamati bagaimana bahasa itu digunakan sehari1hari sebagai alat dalam tindakan bermasyarakat. $dakala disebut etnolinguistik iaitu bidang yang dikatakan memberi penumpuan kepada perhubungan di antara bahasa dengan penyelidikan primiti6, pertalian bahasa dengan kumpulan1kumpulan etnik. Salah satu cara atau kaedah yang dapat digunakan untuk melihat pemakaian bahasa dalam konteks sosial budaya secara terperinci adalah participant obser>ation. !articipant obser>ation merujuk kepada seseorang yang dihantar kepada sesuatu etnik, menetap dan bergaul dengan etnik berkenaan sehingga kadang1kadang memba.a kepada perkah.inan dan jangka masa yang lama. Lin%'is)i& An)$opolo%i&al Mengkaji hubungan di antara bahasa dan budaya. Melihat aspek1aspek kehidupan penutur yang tertentu dan seterusnya melihat bagaimana suasana kehidupan dan sistem nilai yang dipegang oleh para penutur mempengaruhi cara mereka berbahasa. %atihanE +. &uraikan cabang1cabang linguistik kontekstual.

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU)

TAJUK / : STILISTIK
Sinopsis

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) Tajuk 5 ini melihat >ariasi bahasa yang bersistem yang .ujud dalam sesuatu bahasa yang dituturkan oleh seorang penutur, !erlakuan bahasa bergantung kepada keadaan dan partisipasi sesuatu pertuturan. !erbezaan dari segi gaya dan laras bermula daripada bentuk yang paling 6ormal kepada bentuk yang agak 6ormal. Hasil P !" la#a$an +. Mengenal pasti prinsip1prinsip stilistik. ,. Melihat bagaiamana keberkesanan stilistik mempengaruhi bahasa.

S)ilis)i&
Menurut $bdullah &assan "+DD0# Stilistik atau sylistics adalah ilmu tentang stail atau gaya yang dihubungkan dengan pemakaian atau penggunaan bahasa

7okus dan penekanan terhadap aspek kebahasaan Ilmu tersebut muncul dalam bidang linguistik dan diperluas dalam bidang kesusasteraan yang menggunakan bahasa sebagai .ahana pengucapan. 3esan penerapan daripada disiplin linguistik tercerminnya ilmu gaya yang membezakan gaya sastera dan gaya bukan sastera. S)ilis)i& *a$i s'*') Sas) $a 3ajian terhadap keseluruhan karya yang berpusat kepada penggunaan bahasa. =abang linguistik gunaan atau terapan. 3arya sastera ditandai kelainan dalam penggunaan gaya bahasanya untuk menimbulkan kesan artistik. ene 0ellek dan $ustin 0arren "+D88E+/,#1 s)ilis)i& meneliti penggunaan bahasa yang menyimpang daripada norma dan berusaha menemukan 6ungsi estetik.

P n% nalan a! S)ilis)i& Ba0asa(

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) (ermaksud bentuk >ariasi bersistem yang .ujud dalam sesuatu bahasa yang dituturkan oleh seorang penutur, khasnya bergantung kepada keadaan dan partisipasi sesuatu pertuturan. !erbezaan dari segi gaya dan laras bermula daripada bentuk yang paling 6ormal kepada bentuk yang agak 6ormal. P$insip S)ilis)i& !ertama menganggap dan mengiktira6 bahasa sebagai punca kegiatan berkreati6 dengan merujuk kepada kemampuan berbahasa sebagai satu anugerah dan bakat seseorang penulis. $nalisis karya sastera merupakan suatu huraian tentang bakat dan kebolehan mengarang bagi seseorang pengarang. $nalisis itu tidak sahaja dalam lingkungan pengaplikasian bahasa tetapi menjangkaui kepersisan bakat berbahasa penulisnya. 3edua, pendekatan s)ilis)i& membincangkan aspek tema seperti yang sering dibicarakan dengan menggunakan pendekatan struktural. *amun, penelitian menggunakan pendekatan ini merujuk kepada aspek bahasa yang melibatkan ayat1ayat yang membina keseluruhan karya. !enta6siran makna ayat melibatkan makna yang mudah di6ahami, mudah dimengerti, banyak maksud dan mempunyai makna simbolik. 3etiga, penggunaan pendekatan s)ilis)i& berhasil memperlihatkan gaya keperibadian seseorang penulis. Murry ).M. "+D28E2#, kedudukan s)ilis)i& sebagai penelitian sesuatu gaya istime.a dalam eksposisi dan pembentukan satu penyusunan diksi serta struktur kalimat yang mencerminkan keperibadian atau idiosinkrasi penulisnya. !enulis mempunyai cara tersendiri. !erbezaan ini disebabkan oleh beberapa 6aktor antaranya pengalaman, pendidikan, sikap dan keperibadian penulis 3eempat, melalui pendekatan s)ilis)i& huraian terhadap pemilihan diksi, pembentukan perkataan dan ayat dapat dilakukan. 5alam sesebuah karya sastera yang pelbagai genre itu terdapat pelbagai jenis dan kategori perkataan dan ayat yang digunakan.

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) !engetahuan dan ilmu yang bersangkutan dengan aspek kemasyarakatan iaitu bidang sosiolinguistik dan dialektologi perlu dikuasai oleh pengkaji atau peneliti. 3elima, pendekatan s)ilis)i& membantu mereka memahami makna perkataan yang sukar serta ayat yang kompleks yang digunakan oleh pengarang. !engaplikasian kata dan diksi dari bahasa daerah atau tempatan dapat memperkaya perbendaharaan kata di samping merupakan satu gaya atau stail bagi seseorang penulis. 3eenam, pendekatan s)ilis)i& juga menekankan penelitian tentang penghasilan sesebuah karya. Semasa berkarya, seseorang penulis didorong oleh pelbagai keadaan dan rangsangan yang berlaku di sekelilingnya. !enelitian yang dilakukan dengan menggunakan pendekatan s)ilis)i& ini akan menemukan gagasan baha.a terdapat unsur1unsur bahasa yang mendorong seseorang itu berkreati6. 3etujuh, pendekatan s)ilis)i& selain digunakan untuk menganalisis proses penghasilan sesebuah karya, juga digunakan untuk menghuraikan penerimaan dan penghargaan pembaca atau khalayak terhadap sesebuah karya. $spek bahasa dapat menjelaskan kesan penggunaan sesuatu bahasa sama ada dapat di6ahami, menimbulkan keseronokan atau memberi kecelaruan dan kekaburan tanggapan kesan daripada penggunaan penanda dan petanda bahasa yang digunakan untuk mengungkapkan pemikiran, mesej atau idealisme pengarang.

%atihanE +. &uraikan prinsip1prinsip stilistik dan bagaimanakah stilistik itu mempengaruhi kehidupan masyarakat.

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU)

TAJUK 1: SI2AT BAHASA

Sinopsis Tajuk 8 ini membincangkan si6at1si6at bahasa menurut Teori *oam =homsky Menurut Teori *oam =homsky. (ahasa apa pun di dunia ini mempunyai si6at1si6at yang tersendiri. &asil !embelajaran, +. (oleh menjelaskan si6at1si6at bahasa itu secara tepat. ,. Menguasai dan memahami perbezaan si6at1si6at bahasa itu. +. Ba0asa s "a%ai sa)' sis) ! J (ahasa mempunyai susunan yang tertentu, sama ada dalam bentuk bunyi1bunyi perkataan, susunan perkataan , nahu atau bentuk sintaksis. J J J J J J Terdapat beberapa unit tertentu yang dicantumkan menjadi satu susunan yang sempurna dari segi strukturnya "klausa, ayat, kata#. Tidak semua pencatuman unit1unit itu boleh dilakukan, melainkan mengikut cara1cara tertentu. Sistem yang dimaksudkan ialah aturan. Sistem itu telah ditetapkan oleh susunan bahasa. Setiap bahasa mempunyai bahasa masing1masing. sebagai contoh E

($&$S$ M'%$Y9 1( "'&' i)' 2( s "'a0 "'&' ! $a0 3( p ns l ini ($&$S$ I*??' IS +. )0a) 3a$ "kereta itu# ,. )0$ $ * "oo&s "tiga buah bukuyang merah#

<. )0 " a')i+'l "oo& "buku yang cantik itu#

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) 2( Ba0asa " $si+a) *ina!is J (ahasa adalah berubah dan berkembang selagi penuturnya bergaul dan berinteraksi dengan manusia lain. J !ertembungan kebudayaan, pertembungan manusia dengan manusia lain menyebabkan pertambahan dan pengurangan perbendaharaan kata sesuatu bahasa itu. 0alaupun begitu, struktur dan tatabahasanya tidak berubah. 3( Ba0asa i)' " $si+a) a$"i)$a$i J A$"i)$a$i ialah pertalian sesuatu bentuk atau lambang dalam bahasa dengan makna yang diberikan secara kebetulan dan ditentukan oleh budaya sesuatu masyarakat. Tidak semestinya ada hubungan antara bunyi yang dila6azkan dengan benda1benda yang dimaksudkan. @leh kerana si6at1si6at arbitrari inilah maka kita dapati tiap1tiap bahasa mempunyai perkataan yang berlainan bagi benda1benda sama. Sebagai contohE dalam (ahasa Melayu itu dipanggil 4pin)'5 dalam (ahasa Inggeris dipanggil F*oo$5 Fp' $)aG dalam (ahasa Sepanyol.

J J

J J J

,( Ba0asa s "a%ai ala) " $&o!'ni&asi( J !roses komunikasi ialah adanya maklumat yang hendak di sampaikan oleh penutur kepada pendengar. J 7aktor yang mengubah bahasanya. ; p n* n%a$ E orang yang dila.an bercakap. ; ) !pa) E situasi sekeliling dimana pertuturan itu mengambil tempat, termasuklah benda1benda yang berada di sekitarnya. ; "')i$ p $)')'$an E tajuk percakapan antara penutur dengan pendengar sama ada terdiri daripada hal1hal peribadi atau rasmi.

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) /( Ba0asa ! !p'n.ai !a&na J Makna bererti yang dimaksudkan dan yang dipercakapkan. J Sesuatu perkataan yang diujarkan mempunyai maksud.

1( Ba0asa i)' lin a$ J (unyi1bunyi itu dihasilkan satu demi satu, iaitu dengan pergerakan alat1 alat artikulasi satu demi satu. J J Sebagai contoh untuk menyebut &ala! , bunyi1bunyi yang dihasilkan ialah HkB, B aB, BlB, BaB, dan HmB. Ini dikatakan linear di mana apa yang ingin dituturkan disebut satu demi satu untuk melambangkan sesuatu bunyi. %atihanE +. 5engan memilih contoh1contoh yang sesuai, huraikan si6at1si6at bahasa dengan jelas.

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU)

TAJUK 6 : 7ARIASI BAHASA

Sinopsis Tajuk 2 ini membincang dan menjelaskan bentuk1bentuk bahasa yang digunakan bagi maksud yang sama berdasarkan situasi tertentu.(ahasa ialah kepunyaan masyarakat yang menuturkannya. Makin besar jumlah penuturnya, makin luas daerah penyebaran bahasa itu dan makin banyak perbezaannya. &asil !embelajaran +. Menghurai dan menjelaskan >ariasi1>ariasi bahasa. ,. Melihat pengaruh >ariasi bahasa itu mempengaruhi kehidupan masyarakat. 7a$iasi Ba0asa( Cariasi bahasa bermaksud perbezaan bentuk1bentuk bahasa yang digunakan bagi maksud yang sama berdasarkan situasi tertentu Cariasi bahasa merupakan suatu pengkajian terhadap 6itur bahasa yang berbeza secara semantik apabila kita membandingkan kumpulan penutur berbeza atau suatu kumpulan penutur yang sama dalam keadaan yang berbeza. &alliday "+D8/# menjeniskan bahasa kepada dua aspek iaitu E !engguna ; orang yang menggunakan sesuatu bahasa dan !enggunaan ; kesesuaian jenis bahasa yang digunakan dengan keadaan atau situasi bahasa itu digunakan. $spek ini lebih menekankan kepelbagaian daerah untuk bahasa yang sama dan bukannya perbandingan 6itur antara dua bahasa. Cariasi bahasa ditentukan oleh 6aktor teknikal bahasa iaitu sebutan, kosa kata dan tatabahasa. (ahasa ialah kepunyaan masyarakat yang menuturkannya. Makin besar jumlah penuturnya, makin luas daerah penyebaran bahasa itu, dan makin banyak pula perbezaan yang .ujud dari segi penggunaannya. 5emikian juga halnya dengan (ahasa Melayu. 5alam konteks Malaysia, di Semenanjung Tanah Melayu sahaja sudah terdapat berbagai1bagai

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) dialek, seperti dialek 3elantan, Terengganu, !ahang, *egeri Sembilan, Melaka, !erak dan )ohor. (ahasa ialah kepunyaan masyarakat yang menuturkannya. Makin besar jumlah penuturnya, makin luas daerah penyebaran bahasa itu, dan makin banyak pula perbezaan yang .ujud dari segi penggunaannya. 5emikian juga halnya dengan bahasa Melayu. 5alam rangka Malaysia, di Semenanjung Tanah Melayu sahaja sudah terdapat berbagai1bagai dialek, seperti dialek 3elantan, Terengganu, !ahang, *egeri Sembilan, Melaka, !erak dan )ohor. 5emikian juga terdapat >ariasi1>ariasi bahasa Melayu yang .ujud oleh sebab 6aktor16aktor sosial, seperti latar belakang pendidikan, jenis pekerjaan, dan kedudukan sosioekonomi penutur yang berbeza1beza penggunaannya. &akikat bahasa dan >ariasi1>ariasinya sudah lama diakui oleh ahli1ahli bahasa. *amun apabila mereka merujuk sesuatu bahasa tertentu, misalnya bahasa Melayu atau bahasa Inggeris, mereka mempunyai gambaran tentang satu kesatuan bahasa, yang .alaupun mempunyai berbagai1bagai kelainan, masih terdiri daripada satu keseluruhan. 5aripada beberapa >ariasi satu bahasa, satu >ariasi tertentu dipilih sebagai me.akili bahasa tersebut dan >ariasi inilah yang menjadi ukuran apabila kita merujuk si6at umum bahasa tersebut. 5alam bidang ilmu bahasa, >ariasi yang dipilih untuk me.akili satu bahasa secara menyeluruh itu disebut bahasa standard atau bahasa baku. (ahasa Melayu baku ialah >ariasi yang digunakan apabila orang1orang daripada berbagai1bagai dialek di negara ini berkumpul dan berbincang. Tujuannya supaya mudah di6ahami. Tiap1tiap pihak harus gugurkan ciri1ciri kedaerahan masing1masing dan guna sedikit sebanyak >ariasi bahasa yang bersi6at bahasa melayu umum, yang dari segi sejarahnya berasaskan dialek bahasa Melayu )ohor iau. Cariasi ini, yang sekarang dikenal sebagai bahasa Melayu baku, ialah >ariasi yang digunakan dalam sistem pendidikan "bahasa sekolah#, dalam

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) semua situasi rasmi seperti dalam ucapan1ucapan, mesyuarat dan persidangan dan dalam media massa. Terdapat < jenis >ariasi iaitu >ariasi daerah, sosial dan stilistik.

7a$iasi Ba0asa (Dial &) !erkataan Ldialek' berasal daripada bahasa Yunani iaitu L dialektosL iaitu perkataan yang pada mulanya digunakan dalam hubungannya dengan bahasa Yunani pada .aktu itu. 5ialek merupakan >ariasi bahasa apabila >ariasi bahasa itu masih di6ahami oleh pengguna dalam sesuatau masyarakat bahasa .alaupun ada pembahagian geogra6i . Cariasi bahasa ini dikenali sebagai dialek. 5ialek ialah >ariasi daripada satu bahasa tertentu yang dituturkan oleh sekumpulan penutur dalam satu1satu masyarakat bahasa. 5ialek mempunyai bentuk tertentu, dituturkan dalam ka.asan tertentu dan berbeza daripada bentuk yang standardM baku dari segi sebutan, tatabahasa, dan penggunaan kata1kata tertentu, tetapi perbezaannya tidaklah begitu besar untuk dianggap sebagai satu bahasa yang lain. 5ialek ka.asan ialah >ariasi bahasa yang berkaitan dengan pengguna dalam sesuatu ka.asan. 5ikaitkan dengan rumpun bahasa $ustronesia, cabang *usantara. =abang *usantara mempunyai ,00 hingga <00 bahasa dalam +8 golongan seperti 7ilipina, Sumatera, ja.a, 3alimantan dan sebagainya. Ba0asa Is.a$a) (ahasa isyarat adalah bahasa yang mengutamakan komunikasi manual, bahasa tubuh, dan gerak bibir, bukannya suara, untuk berkomunikasi. 3aum tunarungu adalah kelompok utama yang menggunakan bahasa ini, biasanya dengan mengkombinasikan bentuk tangan, orientasi dan gerak tangan, lengan, dan tubuh, serta ekspresi .ajah untuk mengungkapkan 6ikiranmereka. (ahasa isyarat unik dalam jenisnya di setiap negara.

(BMM 3107 PENGANTAR LINGUISTIK BAHASA MELAYU) (ahasa isyarat berbeza di negara1negara yang berbahasa sama. =ontohnya, $merika Serikat dan Inggeris meskipun memiliki bahasa tulis yang sama tetapi memiliki bahasa isyarat yang berbeza " American Sign Language dan British Sign Language#. &al yang sebaliknya juga berlaku. $da negara1negara yang memiliki bahasa tulis yang berbeza "contohE Inggeris dengan Sepanyol#, tetapi menggunakan bahasa isyarat yang sama. (iasanya bahasa isyarat ini hanya digunakan oleh mereka yang mempunyai kecacatan seperti bisu dan pekak. Ini adalah salah satu cara untuk mereka berkomunikasi antara satu sama lain. ?olongan pekak dan bisu di negara ini menggunakan kaedah (ahasa Isyarat Malaysia "(IM#, yang memerlukan khidmat jurubahasa apabila berurusan dengan mereka yang tidak memahami bahasa berkenaan. !ersekutuan @rang !ekak Malaysia "M75# menubuhkan !usat %atihan Malaysian Sign %anguage "MyS%# yang digerakkan melalui sumbangan Yayasan Tan Sri @thman Yeop mensasarkan melatih +00 jurubahasa dalam tempoh lima tahun.

%atihanE 5engan memilih cerpen yang sesuai, analisis penggunaan >ariasi bahasa yang digunakan dalam cerpen tersebut.