TM HIU CM NG THIN MT I THIN TH CA O GIO

L Anh Minh

Thin th hay khuyn thin th (books of edification; morality tracts) l mt c chng trong th tch o gio. l nhng kinh sch dy lm lnh lnh d. Ct Nguyn Chiu Tr , tin s y khoa Nht Bn, ng trn gc y hc m cho rng thin th cng l mt liu php ca o gio, cng pht trin vi cc liu php dn gian nh: ln ng (ng c cn gi l v loan ), cu c bt (ph c hay ph loan [1] cn gi l vn loan ), dc thim (nhng l ba tr bnh), tho dc (thuc bng cy c r l), v.v. [2] Thng th y hc ch tr th xc ch kh tr c tm tnh (y thn bt y tm ) nhng thin th c th y tm. Ngi tr tng thin th dng nh tm c mt ch da tm linh trong cuc sng bt trc ph du. H tin rng mi ha phc hin ti u t bn thn mnh gieo mm trong qu kh thm ch trong tin kip, cho nn h la chn thi kham nhn trong nghch cnh. Sm hi v hnh thin trng cy mt tng lai tt p hn, thm ch lm c 1300 iu thin th c th tr thnh thin tin nh Cm ng Thin ni. Nh vy khoi lc v kh au ch l nhng tm cnh c gi tr tng i. Ngi trong nghch cnh s vi bt au kh khi nng cy vo thin th: Tn ng nghch ng tiu nghit duyn (Ai lm hi ta, nghch vi ta, l tiu dit nhng nhn duyn oan nghit trong qu kh). Hiu nh vy lng s thanh thn, khng cn kh tm na, v sng phng vi qu kh. Kinh sch o gio ni chung u c tnh khuyn thin. Thi Bnh Kinh ca thi ng Hn v Bo Phc T Ni Thin ca thi Ngy Tn chng hn u bao hm nhng t tng khuyn thin mc d ni dung ch yu ca nhng kinh ny l dy luyn o thnh tin. Nhng mun thnh thn tin th trc ht phi l ngi hin lnh lng thin. Lm ngi cha xong l no thnh tin cho c? (Dc tu thin o, tin tu nhn o. Nhn o bt tu, thin o vin h = Mun tu o Tri [o gii thot] th trc tin phi cho trn o lm ngi. Hc lm ngi cha xong, o gii thot cn xa lm vy). Kinh sch thun ty khuyn thin th phi k Cm ng Thin l ti c, sau l m Cht Vn v Cng Qu Cch . Bi vit ny s lc v Cm ng Thin.[3]

I. TC GI V XUT X CA CM NG THIN Cm ng Thin l mt thin vn chng khuyn thin rt c xa trong v s cc kinh sch khuyn thin ca Trung Quc. Ngi i cc k tn trng Cm ng Thin m gi l Kinh Cm ng (trong o Cao i gi l Kinh Cm ng). Nguyn ta kinh ny l Thi Thng Cm ng Thin . Ta kinh tit l tc gi l c Thi Thng Lo Qun tc Thi Thng o T , nhng vn khng n gin nh vy. Cm ng Thin c t bao gi v tc gi l ai? Quyn Thi Thng Cm ng Thin Linh D K (Ghi chp v nhng linh nghim k l do tr tng Cm ng Thin) ca ngi V Tch Vn Qun Thc Ho ghi rng: T Tn d lai, y th tu thn thnh chn gi a nhn, ph qu gi d bt k k s h, ph thin h nhai c l hng, v bt truyn b. , , , , ([Kinh ny xut hin] t i Tn n nay, ngi noi theo tu thn thnh tin (chn nhn) th rt nhiu, ngi tr nn ph qu th v s k; kinh ny ph bin khp ni).[4] Cu vn ngn gn ny cho bit i iu: (1) Kinh xut hin t i Tn (265-420), n nay cng hn 1500 nm; (2) kinh ny rt linh nghim gip ngi tr tng tr nn ph qu hoc tu luyn thnh chn nhn; v (3) v s linh nghim y kinh c ph bin khp ni. Trung Hoa o Hc Thng in [5] khng khng nh thi gian hnh thnh Cm ng Thin m ch d dt ni rng: Thi Thng Cm ng Thin vi o gia tu chn gi, xin thut Thi Thng chi tng ch cp k thc tin ch trng yu tr tc, tha i Tn i chi tin ch o gia tr tc Ngc Linh Kinh, Dch Ni Gii, Xch Tng T Kinh, H K, Mnh Ph ng tr tc qun hu khi qut. (...) Bn th chi tc gi d thnh th nin i c kho chng qun bt kh tri, ch nng tng Tng Th Ngh Vn Ch, o Tng Tinh Hoa Lc trung c tri hu th thin chng tn mc, tnh tc vi o gia hc phi co gii d khuyn thin ti i vi th. , , , , , , . [...] , , , , . (Thi Thng Cm ng Thin l tr tc quan trng do cc o gia tu chn trnh by r rng tng ch ca c Thi Thng v thc tin ca tng ch .Cm ng Thin cng c s khi qut [v php tu luyn] nh cc tr tc ca o gia trc i Tn nh Ngc Linh Kinh, Xch Tng T Kinh,

H K, Mnh Ph, v.v.[...] Theo s kho chng, tc gi kinh v thi gian bt u xut hin kinh ny u cha c bit r, ch c th theo Tng Th Ngh Vn Ch v o Tng Tinh Hoa Lc th bit Cm ng Thin c ghi chp trong ri, v kinh ny qu thc l quyn sch cc ln nhm khuyn thin v rn [tn ] cc phi o gia gi gn gii lut). Trung Quc o Gio [6] nhn nh vn ny nh sau: Thi Thng Cm ng Thin gi tt l Cm ng Thin. Tc gi khng xc nh c. Ngh Vn Ch trong Tng S [Tng Th] c chp mt bn Cm ng Thin ca L Xng Linh . Quyn Qun Trai c Th Ph Ch c ghi 8 quyn Thi Thng Cm ng Thin ca Gip Giang n Gi tc L Xng Linh . Hin nay Th Vin Bc Kinh ang tng tr mt b 8 quyn khc vo i Nguyn (1279-1368), mt bn v mt b 8 quyn khc vo i Minh (13681644). Chnh Thng o Tng b Thi Thanh chp 30 quyn Thi Thng Cm ng Thin, ph L Xng Linh truyn, Trnh Thanh Chi tn (L Xng Linh truyn li, Trnh Thanh Chi khen ngi). i Thanh (1644-1911), Thi Thng Cm ng Thin Ch ca Hu ng v Thi Thng Cm ng Thin Ton Ngha ca Du Vit u cn c vo Tng S m cho rng L Xng Linh l tc gi ca Cm ng Thin. Bn Cm ng Thin trong o Tng c chp li ta ca Trn Hon T vit nm Thiu nh th 6 (1233) vua L Tng i Nam Tng bo rng L Xng Linh ch l ngi ch thch Cm ng Thin. Gn y, mt hc gi Nht Bn tn l Ct Cng Ngha Phong (Yoshioka Yoshitoyo) cho rng tc gi Cm ng Thin l L Thch , qu T Xuyn , tng vit quyn Phng Chu Tp vo nm u tin ca i Nam Tng. Ni vy nhng chng c khng y . Tu Tnh Trung Phu (Nht Bn) vit Trung Quc Thin Th Nghin Cu (nghin cu sch khuyn thin ca Trung Quc) khng nh L Xng Linh l tc gi ca Thi Thng Cm ng Thin: Thin th l sch khuyn ngi i hnh thin. Ni chung l sch khuyn thin t i Tng v sau, c tng khng bn, ph bin o c theo kinh in Nho gio ng thi bao qut nhng iu thin thng thng m a s qun chng d dng tip thu. (...) V tnh cch i chng ca thin th, tc gi ca thin th thng l nhng n s c kh nng l gii tm l dn chng. Thin th u tin l Thi Thng Cm ng Thin do L Xng Linh sng tc vo u i Nam Tng. T v sau, thin th nhiu v k. Gia i Minh v Thanh l thi k cc thnh ca thin th. [7]

Tc gi L Cng [8] sau khi so snh chng Vi Ch trong Bo Phc T Ni Thin vi Cm ng Thin nhn nh tc gi ca Cm ng Thin nh sau: T tng trong Cm ng Thin pht sinh t (t tng) ca cc o s thi Hn-Ngy. Cho n i Bc Tng, vi mt bi cnh x hi mi, mt o s no gia cng ct xn, thay i tn h, v lu truyn sch cho ngi i. Trong o gio, ngi vit sch rt thch mn tn ca mt v thn no gn l tc gi, nh vy (tc phm) s c ngi i coi trng. Tc gi ca Cm ng Thin mn danh Thi Thng Lo Qun ph din t tng ca mnh, nh vy rt ph hp vi c im ca o gio. o Kinh Tng Lun [9] ng mc lc ca b o Tng Tinh Hoa xut bn i Loan, trong 13 tp th Thi Thng Cm ng Thin c in tp 1 v ghi ch l Thi Thng chn truyn . L Lc Cu [10] ch thch v Thi Thng Cm ng Thin nh sau: Cm ng Thin c xem l xa nht trong loi sch khuyn thin, khng bit tc gi l ai (bt tri h nhn s tc ). C th thy (s ging nhau) thin Vi Ch trong Bo Phc T Ni Thin. Ngi tu chn cn phi c cho lu thng, bn thn phi c gng lm theo, coi nh l c s nhp o vy. Phn chia mi chng (ngi i) r yu ch, sa lng. Sch khng bit bt u di tng cho i t bao gi. V lai lch ca L Xng Linh, Trung Hoa o Hc Thng in [11] chp rng: L Xng Linh nm sinh v nm mt khng r. ng sng vo i Nam Tng (1127-1279), qu Gip Giang thuc Hn Gia (nay l Gip Giang thuc T Xuyn) v th ng cn bit hiu l Gip Giang n Gi (ngi n dt Gip Giang). ng trng tn vi mt L Xng Linh khc lm quan Ng S Trung Tha i Bc Tng (960-1127). L Xng Linh ch gii Thi Thng Cm ng Thin thnh 30 quyn, nhm tuyn dng l l thin nhn cm ng, khuyn thin v trng c. Kinh hp th t tng v lun l Nho gia. Cc iu thin trong kinh lit k thnh 26 loi, cc iu c 170 loi. Kinh rt c nh hng n hu th v c a vo o Tng. Holmes Welch, gio s i Hc Harvard, cng d dt ni v thi gian hnh thnh Cm ng Thin v ng chng cp tc gi kinh ny l ai. ng vit: C l c tr tc vo th k XI cn, chng (tc l Cm ng Thin v m Cht Vn) c ph bin rng ri do cc tu vin v cc t chc t thin. [12]

Joseph Needham khng cho bit tc gi Cm ng Thin l ai, ch bo kinh ny xut hin u th k XI cn: C s nghin cu o T v gio l, tc l b o Tng, c t ra nm +745. Nhiu o th c tr tc chng hn nh m Ph Kinh ca L Thuyn. Nhiu nhn vt kit xut nh L Bch cng tu tp o gio. Di sc p mnh m tranh vi Nho v Pht, cc o s gi y xut hin trong vai truyn ging o c ph thng, th (mi c) Thi Thng Cm ng Thin vo u th k +11, v sau l Cng Qu Cch, tng truyn l ca mt nh tu an ni ting ng thi cng l mt v tin tn L ng Tn. [13] Farzeen Baldrian cho rng thin th (sch khuyn thin) bt u xut hin vo th k XII cn v ni ting nht l Cm ng Thin: Trong Bo Phc T, Ct Hng khng nh rng khng hnh thin th mong thnh tin cng hoi cng. Quyn sch ca ng cung cp mt bn lit k nhng vic thin v c v nhng iu ny cn lu gi nhng qui lut o c ph qut. Nhng thin th (m mt s da theo bn lit k ca Ct Hng) bt u xut hin vo th k XII cn. Ni ting nht l Cm ng Thin v Cng Qu Cch. [14] Qua nhng t liu trn, ta thy khng d khng nh tc gi ca Cm ng Thin. Cn thi gian hnh thnh tc phm th c ngi cho rng u i Bc Tng, hoc cui i Bc Tng, hoc xa hn na l i Tn. Cho nn, nu cn c vo th tch th vn tc gi v thi gian hnh thnh Cm ng Thin phi cn tn nghi vy. Tuy nhin, ti Vit Nam tn Cao i gio vn yn tm rng Thi Thng Lo Qun l tc gi ca Cm ng Thin (Kinh Cm ng). II. NH HNG CM NG THIN I VI HU TH Cm ng Thin t khi xut hin c vua cha, quan li v s phu hoan nghnh v tc dng gio ha ca kinh i vi phong ha x hi. Khng t vua cha gp sc truyn b b kinh ny. Vo u i Nam Tng, triu nh xut tin cho khc in. Vua L Tng (cai tr 12251260) nh Tng chp bt vit tm ch ln (i t): Ch c mc tc, chng thin phng hnh vo ba mt bn khc in. Vua Thnh T (cai tr 1403-1424) nh Minh c hong hu T th phng tc Cm ng Thin thnh Nhn Hiu Hong Hu Khuyn Thin Th . Vua Thun Tr i Thanh vit bi ta cho Cm ng Thin, gi l Khuyn Thin Yu Ngn T . V pha dn chng, vo i Tng, ngoi bn Cm ng Thin in trong o Tng, dn chng cng t khc in ring. i Nguyn, c gia nh n

Hoi Nhn cn tng gi mt bn in i Tng, v s mt mt nn quyn tin trong hai nm v in tng khng cho mi ngi. i Minh v Thanh rt nhiu ngi i quyn tin khc in Cm ng Thin, nh i Minh c ng Ung Tnh H Tin ng quyn tin khc in mt vn bn tng khp ni. S quyn tin n tng kinh vo i Thanh li cng mnh m. Nm Cn Long 20 mt quan tng binh tn l Hong Chnh Nguyn sng tc Cm ng Thin Thuyt . Nm Quang T 15, Nhn T Thin ng Thng Hi cho in thch n li quyn ny v ci danh l Thi Thng Bo Phit Thuyt . Khng nhng l in ch, ngi ta cn v nhng hnh tng v gii cho ngi khng bit ch xem cng hiu, thnh th cng l mt l do khin kinh c lu truyn ht sc rng ri, nh hng rt ln, thm ch cn truyn sang Nht Bn na. t thin mn cng rt hm m Cm ng Thin, nh i Cn Long c tng T Thng bit bao nhiu ln quyn khc n tng kinh ny. n nm Dn Quc, Cm ng Thin vn cn hp lc. Nh vn Mao Thun trong tc phm T D c t mt ng lo sut ngy tng nim Cm ng Thin, lc cht tay cng khng ri cun kinh. Khng nhng in khc, chp tay, tng khng khuyn c, v s ngi gng cng ch gii Cm ng Thin. i Thanh c hai i Nho l Hu ng v Du Vit tp hp nhng li ch gii. Hu ng vit Thi Thng Cm ng Thin Ch , Du Vit vit Thi Thng Cm ng Thin Ton Ngha . [15] Gio s Holmes Welch [16] nhn xt v s ph bin ca Cm ng Thin nh sau: Tn gio ca i chng c nhng lun l v kha cnh tm linh ca n. iu ny c minh ha hai tr tc ngn gn l Thi Thng Cm ng Thin (The Tractate on Actions and Retributions) v m Cht Vn (Text on Determining to Do Good Deeds in Secret). [17] C l nhng tr tc ny c hnh thnh vo th k XI cn v chng c ph bin rng ri do cc tu vin v cc t chc t thin, tng t trng hp ca kinh thnh Thin Cha Gio do hi Gideon n tng ti M vy. Nh Hn Hc F.H.Balfour th k XIX miu t Cm ng Thin l mt quyn kinh ph thng nht ti Trung Quc. Ty Phng cng bit n Cm ng Thin nh s nghin cu v phin dch ca cc c o Thin Cha gio khi h n Trung Quc truyn o vo th k qua. James Legge dch Cm ng Thin v in trong Texts of Taoism (o Gio Kinh Vn) thuc b Sacred Books of the East (Kinh in ng Phng), quyn XL, gm: o c Kinh, Nam Hoa Kinh, Cm ng Thin, Thanh Tnh Kinh, m Ph Kinh v Nht Dng Kinh. [18]

Ti Vit Nam, Kinh Cm ng (Cm ng Thin) cng ht sc ph bin nhng khng r cc bn dch xut hin t bao gi? Nhng bn Vit dch ny thng ch c m Hn Vit v dch ngha, khng ch gii, khng ghi tn dch gi, khng ghi nm xut bn. Kinh v ngn nn thng c in km vi cc kinh khc nh Kinh Di , Kinh Cu Kh, v.v. Ngn t ting Vit trong cc bn kinh ny rt xa, theo ging min Nam. Th d: u (iu) ha phc khng tm n, bin chp ti c ca ngi ng () bt k bt ton, nu ai mun sng lu, trc tua (nn) lnh my u (iu) d, Tha (vn) gi ngi lnh, Kh m (c th) trng cy n bc (bc) thn tin, n (n) b, phung (phun) nc ming sao v (gi), v.v. Ngha l Vit ng la tinh ha ca giai on pht trin u th k XX vi nhng li chnh t nh hi/ng, ph m cui c/t, n/ng (ln lc (lt), ly ngan (ngang)), v.v. Cn nhng bn Cm ng Thin bng ch Hn c l c cc s tng Pht gio cng nh cc o s o c ca cc chi phi Lo gio ti Vit Nam tr tng t lu. Ngoi ra, nh hng ca Cm ng Thin i vi tn Cao i gio cng rt mnh m, c bit l tn phi Cao i Chiu Minh. III. NI DUNG CA CM NG THIN Cm ng Thin c khong trn 1200 ch (t ), vit theo th loi lun thuyt vn cng gi l thuyt l vn , lun thuyt ch cm ng. Cm tc l tm tnh pht sinh, ng tc l p ng, bo ng. Trung Hoa o Hc Thng in (trang 785) gii thch nhan Cm ng Thin nh sau: Thi Thng tc l ting xng h mt bc v cng cao tt. L K - in L ni: Thi Thng qu c (Thi Thng Lo Qun qu trng o c). Xun Thu Truyn ni: Thi Thng d c ph dn (Thi Thng Lo Qun ly o c an i v v dn chng). Th nn kinh in ngn xa xng tn c Thi Thng l bc Thng c hay Thng Thnh c trc Ng . [19] Cc phi o gia v sau u trng c Thi Thng l Thy, gi l Thi Thng Cao Thnh Ngc Thn i o Qun hay l Lo Qun . Cm ng tc l ch con ngi do trong lng ny sinh tnh cm hoc pht tc mt hnh vi no th s nhn lnh mt hng ng t ngoi gii. Ni c th, Cm ng Thin lun thuyt v lut Nhn Qu Bo ng m tng ch ca kinh nm 16 ch: Ha phc v mn duy nhn t triu, thin c chi bo nh nh ty hnh . Quan nim thin c bo ng c t thi Tin Tn. Dch Kinh, qu

Khn , phn Vn Ngn ni: Tch thin chi gia tt hu d khnh, tch bt thin chi gia tt hu d ng (Nh no tch thin s c nhiu may mn, nh no tch c s c nhiu tai ng). [20] Trung Quc o Gio [21] ni v ni dung Cm ng Thin nh sau: Kinh bo mun sng lu nhiu phc th phi hnh thin v tch c. Kinh lit k trn 20 iu thin v trn 100 iu gi l chun mc cho vic lm lnh lnh d.(...) Cm ng Thin xin dng t tng Thin nhn tng cm v nhn qu bo ng, li c nhng tn iu ca Pht gio v o gio cng nh nhng qui phm lun l ca Nho gia, qu l mt s dung hp ba nh Nho, Thch, o vy. Xt v phng din lun l, Nho gia thng bo: Lp thin a oan mc tin trung hiu (Lm iu thin c nhiu ng nhng chng g bng trung v hiu). Trung v hiu cng l cn bn o c truyn thng ca o gia. Quan im tu thn, trung qun, hiu y th hin rt r trong Cm ng Thin, chng hn nh: Bt l t knh, bt khi m tht, tch c ly cng,tm t vt, trung hiu hu , chnh k ha nhn. , , , , , (Khng i ng si quy, khng khinh nh ti, tch ly cng c, lng hin thng mi vt, trung qun, thng knh cha m, thng em, knh anh, t sa bn thn ri mi dy ngi) (iu 3Tch thin). Nhng vic k ra iu 5 v 6 b xem l c v phn ln chng ngc li vi lun l Nho gia, th d nh: m v qun thn (Thm khinh vua, khi d cha m); Mn k tin sinh (Coi thng thy dy); Nhu n s ph (Chc gin thy dy); xc ph huynh (Khi r v xc phm cha v anh); Dng th thip ng vi ph mu hun (Nghe li v m vi phm li dy ca cha m); Ct nhc phn tranh (Chia la tnh rut tht); Nam bt trung lng (Trai khng lnh); N bt nhu thun (Gi khng nhu thun); Bt tri k tht (Khng quan tm vic nh); Bt knh k phu (Chng trng chng); v.v. Cm ng Thin bao hm ng gii cm [22] ca Pht gio nhng din t c th bng cch ni khc, th d nh: X phi trc tu, pht trp kinh th, in huyt phc so, thng thai ph non, tn t a thai , , , , (Sn bn chim v th, ph hang loi bu u, lp l hang, lt p t chim, ph thai hi trng, hi con, ph thai) ng vi gii cm 1

(Bt st sinh ). St nhn th ti (git ngi cp ca); ph nhn chi gia th k ti bo (ph nh ngi ly ca n); cng th cng cu ho xm ho ot (git ngang ly ngang, thch xm phm v chim ot); l lc tr ph (cp git tr nn giu c) ng vi gii cm 2 (Bt du o : Cm trm cp). Dm dc qu (dm dc khng km ch); kin tha sc m khi tm t chi (Thy v hoc con gi ngi ta xinh p th sinh lng t thng chim ot) ng vi gii cm 3 (Bt t dm : Cm t dm). H vu tr ngy (gian di lc la); bim chnh bi hin (ch bai ngi hin lng); d trc vi khc d khc vi trc (ly thng lm cong ly cong lm thng= tro tr); khu th tm phi (li ni ra v ngay thng nhng lng toan tnh t vy); sm hy bnh nhn (dm pha hm hi ngi dn thng); hy nhn xng trc (hm hi ngi m t xng mnh ngay thng) ng vi gii cm 4 (Bt vng ng : Cm ni li quy). Th tu bt lon (Thch nhu nht quy ph) ng vi gii cm 5 (Bt m thc tu nhc : Cm n tht v cm ung ru). Quan nim o gio cng rt su m trong Cm ng Thin. Cn bn ca thnh tin chng o l ch hnh thin tch c. Kinh vit: Dc cu thin tin gi ng lp nht thin tam bch thin, dc cu a tin gi ng lp tam bch thin. , (Mun thnh thin tin th phi lm 1300 iu thin, mun thnh a tin th phi lm 300 iu thin) (iu 4: Thin bo). cng l quan nim ca Ct Hng trong Bo Phc T nhng tiu chun ca Ct Hng l 1200 iu thin v 300 iu thin. Cng trong iu 4, Kinh bo ngi lm iu thin th c th nhn knh trng, tri ph h, phc lc n, t qui khng dm li gn, thn linh h v v c th mong tr thnh thn tin (thn tin kh k ). Nhng vic thin c khng phn bit ln nh. Bo Phc T Ni Thin, chng i Tc , vit: Nhn dc a tin, ng lp tam bch thin; dc thin tin, lp thin nh bch thin. Nhc hu thin nht bch cu thp cu thin, nhi ht phc trng hnh nht c,

tc tn tht tin thin, ni ng phc cnh khi thin s nh. C thin bt ti i, c bt ti tiu d , ; , .,, , . , (Ngi mun thnh a tin phi lp 300 vic thin, mun thnh thin tin phi lp 1200 vic thin. Nu lm c 1199 vic thin m bng nhin to mt vic c th s mt sch s vic thin lm, v nh vy phi tnh li s vic thin t u. Cho nn vic thin khng k ln, vic c khng k nh vy.) [23] Holmes Welch cng nhn ra s dung hp ca Tam gio trong Cm ng Thin, ng vit: Cm ng Thin ch ra ngay t u rng ti li con ngi lun c trnh bo cho Tri bit do ng To (the God of the Hearth) v Tam Thi Thn.(...) Theo Cm ng Thin, i ngi b gim th 12 nm (1 k) do mi ti ln v 100 ngy (1 ton) do mi ti nh. Ai mun sng lu th phi lm lnh lnh d. Cn mun thnh thin tin (celestial immortals) th phi lm 1300 iu thin, mun thnh a tin (terrestrial immortals) th lm 300 iu thin. Tt c nhng iu ny nh ta thy, th hin truyn thng c xa ca o gia. Nhng khi ta c k nhng iu thin v c c lit k trong Cm ng Thin, ta thy chng khng thun ty l quan im o gia, m hn th, chng l mt s dung hp tam gio Nho, Thch, o. Hu ht cc iu dy ny c th c em vo cc bi ging o cc nh th Thin Cha gio m chng ai ch (nhn ra l tn iu ca Tam gio). Ngi tr tng c dy khng gian di, khng tn c, khng kiu cng, khng o c gi, khng hi l, khng cn gian o thiu, khng thm mun v ngi, khng phung ph vt phm, khng khinh ph huynh, khng dng la nc ph hoi ni dn c, v.v. Nhng tn iu Pht gio nh bt st sinh, khng lt p t chim, khng hi thai ph trng t hn s lm ngi Ty phng ngc nhin. Kt lun ca Cm ng Thin li l quan im ca Nho gio: Nu c ai cht v tai ng bnh tt hay yu mnh m ti n cha tr ht th s n cn li phi tr s chuyn sang con chu ch khng i n kip sau. Mt s iu trong 212 ti c c tnh cch m tn hn l lun l, th d: Khng day v hng Bc m tiu tin, khng phun nc bt v pha sao bng. Trong s lit k cc iu thin c th iu c vt tri iu thin khong 10 ln. [24] Lut Nhn Qu m Cm ng Thin xin dng vn l im trng yu trong lun l Pht gio. l l cng bng trong tri t. Con ngi phi thu hoch nhng g mnh to tc gieo trng bao qut c ba mt thn (hnh vi), khu (ngn ng) v (tm t). Ngi u chu cng tin nh vy qua tc ng Man reaps what he sows (gieo g gt ). Ngi Vit Nam bao i nay cng hng tin tng hin gp lnh, lm c gp c l th. Ngi Trung Quc thng ni Chng qua

c qua, chng u c u (trng da c da, trng u c u) cng khng ngoi l nhn qu bo ng. Bn cnh lut nhn qu bo ng l lut Thin nhn tng cm (hay Thin nhn tng d , Thin nhn hp nht ) m Cm ng Thin mun xin dng. Tam gio quan nim Tri tim n trong lng ngi. Trang t ni: Thin ti ni, nhn ti ngoi (Tri trong, ngi ngoi.) [25] Li ni: Thin a d ng tnh sinh nhi vn vt d ng vi nht (Tri t sinh ng thi vi ta, vn vt vi ta l mt.) [26] i ng Chn Kinh vit: Nhn Thin t bn v sai bit (T bn cht Tri v ngi khng khc nhau). Hong m Ph Kinh bo: Thin tnh nhn d (Thin tnh l ngi). Mnh T ni: Vn vt giai b ng h. (Ci l ca vn vt u c trong ta.) [27] Mnh T quan nim Tri ngay trong lng ngi nn thu trit tng tn lng mnh th s bit tnh, bit tnh th s bit Tri: Tn k tm gi tri k tnh d, tri k tnh tc tri Thin h. , . V Tri ng trong lng ta, nn ni n Tri th c nghim chnh lng li th Tri t hin. Din ny, Kinh Th i Ton vit: Ch ngn Thin tc nghim k tm chi s t xut . Nh vy theo Tam gio, bn th con ngi l Tri, cng gi l Thin, Thng , chn tnh, t tnh, linh tnh, o, chn tm, chn ng, bn lai din mc, cc thn, huyn tn, tnh, thn, v.v. Ci bn th y thng hng bt bin v bn cnh ci bt bin y l vng tm vng ng. Vng tm y ry tht tnh lc dc nn che m chn tm linh tnh. Tnh Mnh Khu Ch vit: Ph mu sinh tin nht im linh, bt linh ch v kt thnh hnh. (Trc khi cha m sinh ra ta, ta l mt im linh quang ca Thng , ch v ta mang nhc th m im linh b che m nn khng linh na). im linh y gi l Thin tm, c L T gii thch trong Thi t Kim Hoa Tng Ch rng: Thin tm gi, tam ti ng bm chi tm; an th s v huyn khiu th d. Nhn nhn cu hu. Hin trit khi chi, ngu m b chi. Khi tc trng sinh, b tc on chit. y chi mnh s gi, phm phu chi kin gi. ,.. . , . (Thin tm l ci tm cng ph cho tam ti [thin-a-nhn] m sch luyn an gi l huyn khiu. Ai ai cng c Thin tm. Bc hin trit th khai m n ra, k ngu m th ng n li. Khai m th trng sinh, ng li th cht.

 tha cho s mnh y l ci hiu bit ca k phm phu vy.) [28] Nhng trch dn trn y xc minh mi ngi u c Tri v thn minh ng tr trong lng, v th Tri v ngi tng cm vi nhau, lin lc vi nhau, c th hp nht, cho nn Cm ng Thin cho rng h c Cm th t c ng. Cm ng Thin cn thuyt minh v thin c. Mi con ngi c hai phn Chn v Vng. Phn chn th bt bin, l chn tnh, l Tri tim n trong ta vi bit bao tt p thin lng. Phn vng th bin i, l vng tm do tht tnh lc dc quy nhiu vi bn cht xu xa. Cm ng Thin dy ta tr v vi thin tnh thin lng y v lnh xa ti li. Bit Tri ng tr trong lng, bit thn minh lun gim st, t nhin ta s thay i tnh tnh, c n cho ng hong hn. Ngha l nh knh s Tri mi c th luyn k tu thn, cho nn Lun Ng ni: Tu k d knh (Ly lng knh s Tri m sa mnh). Trong s sa mnh c hai kha cnh: n nn sm hi ti c (m Cm ng Thin gi l cch i ha thnh phc) v ngn chn ti li c th phm trong tng lai. V vy kinh khng lun sung v thin c m ch dy cch lm lnh lnh d. Kinh ni: Ch c mc tc, chng thin phng hnh (Khng lm cc iu c, phi lm mi iu thin). Nhng lm th no bit nhn ra iu c m trnh? Khng T dy: K s bt dc, vt thi nhn (iu g mnh chng mun ai gy cho mnh, th mnh ch lm cho h). [29] Ni cch khc ta phi t mnh vo hon cnh ca ngi th mi hiu tm t v kht vng ca ngi th lnh hnh vi, nh s bit vic no nn lm hoc khng nn lm. l cn bn ca hnh vi thin c. Tuy nhin chng ta cng cn xt r nguyn nhn cu thnh ti c dit tr tn gc. Ti c c th do c hoc khng c . Khng c l do l tay (th d trng hp ng st) hoc do tm thn in lon nn khng thc v khng kim sot c hnh vi. Cn trng hp c m phm ti th phi c mt tin trnh cu thnh: t tng pht sinh (vng , vng nim ) ch o ngn ng (c khu ) hoc v hnh vi (thn nghip ). Ngoi ra cng phi xt n s hun tp hnh c trong qu kh na. Cho nn ngi tu phi tu dng phn chn tm linh tnh, khng vng tm ln lt quy nhiu ny sinh tht tnh lc dc. Tht tnh lc dc khng kim ch nn pht sinh c khu v vng ng to c nghip. Vy mun tr nn hin lng phi c bit trng tm, ngha l ch trng yu t trong ba yu t thn khu . Cm ng Thin bo iu 8 rng: Khi lng ny sinh thin , tuy iu thin cha lm nhng ct thn chc sn bn mnh; khi lng ny sinh c , tuy iu c cha lm nhng hung thn chc sn bn mnh. [30] Lut Thin nhn tng cm nh vy tht

l ht sc nghim nht v ng s. C s th mi c sa mnh. Mc d Cm ng Thin khng nh s thng pht cng minh (thin bo v c bo) nhng k thc hin nhn qun t hnh thin khng phi truy cu nhng thin bo y. Vy th ti sao phi hnh thin? V trn thin trn lnh l bn tnh con ngi, Nho gia gi l ci c Sng (Minh c ). Do s hun tp th tc v do dc vng, ci c sng y b lu m, nn bn phn con ngi l lm sng li ci c sng y (minh minh c ) v dng li ni ch thin (ch ch thin ). Mnh T ni: Qun t mc i h d nhn vi thin (iu ln lao nht ca ngi qun t l lm iu thin cho ngi khc).[31] Khng T bo qun t phi lm iu tt p cho ngi: Qun t thnh nhn chi m . [32] Lm iu thin khng cn ai bit ai hay, khng cn bo p: Thi n bt cu bo (Cm ng Thin - iu 3). Ngi i khng bit, trong lng ta khng on hn: Nhn bt tri nhi bt on . [33] Hin nhn qun t ch bit trong lng thm vui v thanh thn, l mt trong ba iu vui m theo Mnh T bc vng trong thin h cha chc c: Ngng bt qu Thin, ph bt tc nhn (Trng ln khng h vi Tri, ci xung khng thn vi ngi).[34] Nh vy, ni dung c bn ca Cm ng Thin thu tm nn lun l Tam gio ng thi xin dng l Thin nhn tng cm v lut nhn qu bo ng, qua khuyn dy ngi i lm lnh lnh d. Nhng phn tch nhng iu mc o c trong kinh (ch yu iu 5 v 6) ta cn nhn ra nhng im sau y: * Kinh coi trng quan h huyt thng, tng tc: Ch gia nh l kt cu x hi c bn trong x hi Trung Quc c i. S lin h gia cc thnh vin trong gia nh l da vo huyt thng. Trong ch gia trng, mi ngi u c tn ti trt t, khng c nhiu lon, phi ly ho mc tng thn lm quan trng. Kinh xng: Trung hiu hu (trung vi vua, c hiu vi cha m, yu knh anh, thng em) v phn i: xc ph huynh (cng kch, xc phm cha v anh); Vi ph mu hun (lm tri li dy ca cha m); Bi thn hng s (nghch vi ngi thn thuc m chy theo ngi dng); Ct nhc phn tranh (anh ch em rut tht tranh ginh vt cht, chia r nhau); Bt tri k tht, bt knh k phu , (chng b b gia nh, v coi r chng); V hnh th t, tht l cu c, khinh mn tin linh , , (chng khng t t vi v con, v hn ho vi cha m chng, khinh khi ng b t tin

 khut), v.v. * Tn ng ch qun ch: Qun ch ch l s phng i ca gia trng ch. Hiu l o con i vi cha m, trung l o ti i vi vua. Trung qun l mt tng cao ca hiu ph. Cm ng Thin cho rng trung hiu ng trn mi iu thin, l c s ca thnh tin liu o, nn kinh phn i Vi nghch thng mnh (tri lnh trn), m v qun thn (thm khinh vua v cha m), Nhiu lon quc chnh (lm lon chnh tr trong nc), Khi vng k thng (Khinh thng, khut lp i vi b trn), v.v. Khng ring g Cm ng Thin, ngay t i ng Hn, Thi Bnh Kinh v i Ngy Tn, Bo Phc T khng nh trung hiu l cn bn c hnh ca ngi tu tin v hu ht kinh sch ca cc phi o gio t i Tng v sau rt coi trng trung hiu, thm ch c gio phi nh Tnh Minh phi ly trung hiu lm tng ch.[35] * Cm ng Thin ra php x th: Phn ln nhng cch ng x m Cm ng Thin ra th ph hp vi nhng cch ngn, gia hun trong cc quyn nh Ta Hu Minh , Danh Hin Tp , Tng Qung Hin Vn , v.v. Ta Hu Minh ca Thi Vin ni: V o nhn chi on, v thuyt k chi trng. Thi nhn thn vt nim, th thi thn vt vong (ng ni ra ch km ca ngi, ch by t ci hay ca mnh. Cho ai ci g phi thn trng v ng ghi nh, th nhn ai ci g th phi thn trng ch qun). Cm ng Thin cng dy nh th: Bt chng nhn on, bt huyn k trng. Thi n bt cu bo, d nhn bt truy hi , . . (Khng ph by ci d ca ngi, khng khoe khoang ci hay ca mnh. Ra n cho ai th khng mong s p n, cho ai ci g th ch ngh li m hi tic). Hoc ph phn: Ta nhn s trng, h k s on. Can cu bt toi, tin sinh ch hn. Thi d hu hi. Gi t bt hon. Phn ngoi doanh cu . , , (Chn p cho cn nht ch hay ca ngi, bo h ch d ca mnh. Mong cu [chc tc bng lc] m khng c nn sinh lng chi bi on hn. Cho ai ci g v sau li tic. Vay mn khng tr. Mong mun nhng iu vt qu phn mnh). * Kinh cao gii lut v phng thut ca o gio: Tr nhng ch ni v T Qu Thn, Tam Thi Thn, Bc u Thn Qun, Tam Thai, v.v. l ch thn ca o gio, v quan nim t bi gii st i sinh ca Pht gio (t tm vt : lng t bi i vi vn vt), Cm ng Thin cn ng h phng thut v ln n vic cn tr phng

thut (ng tc phng thut ). Phng thut l g? T i Tn v i Hn c nhng ngi thi hnh phng thut v c gi l phng s (magician), th d nh L Sinh v T Phc i Tn Thy Hong hay L Thiu Qun i Hn V . Phng s xut hin t Vu gio ca thi Xun Thu (722-481) v Chin Quc (403-221). Ch vu gm ch cng v hai ch nhn , tng trng hai ngi ang nhy ma cu o. Ngi ta gi chung bn ng ct ph thy l vu hch (vu gi n, hch gi nam). Vng Hu Tam [36] gii thch hai ch vu hch nh sau: Vu hch l nhng ngi c i cu o thn minh ging phc, l ngi mi gii gia con ngi v thn minh, cng c th thay mt quc gia m cu thn minh ph h. Trong thi ban s ca tn gio, vu hch chim a v quan trng. Quan ch thi c c chc chc , l chc quan ph trch vic t tri v cu o thn minh, v vu chnh l bit danh ca chc. Ngi nam gi l hch, ngi n gi l vu. Thuyt Vn Gii T ni: Vu, chc d (Vu chnh l chc) v Hch nng trai tc s thn minh d, ti nam vit hch, ti n vit vu (Hch trai gii cc cung phng s thn minh, ngi nam gi l hch, ngi n gi l vu). (...) Dn dn vu hch tr thnh mt t m tn ph bin trong dn gian, v lu truyn ti Trung Quc my ngn nm m khng suy thoi. Theo Lu Ngc Kin [37] i Thng l thi k nh thnh ca bn vu hch, gn nh mt tn gio, gi l Vu gio . Bn h (gi l vu s ) gi chc v trng yu trong triu, va c nhim v v tn gio (thng cng vi thn minh) va c nhim v chnh tr. Mt s nhn vt vu hch c tn tui c c tch cp nh Y Don (tc l A Hnh ) (xem S K T M Thin- n bn k; Mc T- Thng hin trung; Kinh Thi- Thng tng), Y Trc (con trai ca Y Don) [38] (xem S K- n bn k), Vu Hm v con trai l Vu Hin (xem S K - n bn k), Cam Bn (xem Thng Th - Chu th; S K - Yn th gia). Theo L Vin Quc [39] ngoi cng vic chnh yu l bc ph, cc vu hch dn dn b phn ho trn nhiu lnh vc khc nhau nh thin vn, y hc, tn gio, chnh tr, v.v. Mt s vu hch li c nguyn vng truy cu s khang kin v trng th nn rt ch trng n y dc v luyn dng. Nhng vu hch ny dn dn tch bit vi Vu gio v hnh thnh mt h thng c lp v c gi l phng s. Phng php luyn dng ca h c gi l phng thut, gi nh vy khu bit vi vu thut ca bn vu hch.

Nhng n i Tng th phng thut hay php thut mi c Bch Ngc Thim nh ngha r rng hai khi nim php v thut : Phong ph v n, long binh h k, t sinh t, thng chn t linh, th s v php. Tn phong ha cp, d ngh h qui, phi kim trm tinh, u gin no long, th s v thut , , , , . , , , (Dn ph gi gi bt n gi ma, ci cp dn binh rng, cu ngi sng ngi cht, giao tip vi tin v thn linh, nhng ci gi l php. Phun nc vo con ong bin n thnh chim b cu, ly con kin h bin thnh con ra, phng kim chm yu tinh, nm th tre cn ngn rng, nhng th y gi l thut). Ni cch khc, theo Bch Ngc Thim, thut (tc o thut) ch nhng hnh vi v thao tc c th, cn php (tc o php) ch nhng phng php giao tip vi thn linh, nhng ngi i quen gi chung l php thut (hay phng thut). Tht s phng thut ca o gio rt phong ph, chia lm hai loi chnh: mt loi gm nhng cch tu luyn ca cc o s nh th nht, hunh nh, ni th, th np, o dn, tch cc, phng trung, hong bch, kim an, phc thc, ni an, v.v... loi kia gm nhng hot ng t th nhn ca cc o s nh ph, ch, linh , hng yu, nhip qu, v.v. [40] Cm ng Thin ng h phng thut, nhng phn i dng phng thut vi xu: Mai c ym nhn (Chn ba m ngi). Ngoi ra kinh cng lu gi nhng gii lut ca o gio: M thn xng chnh. Ch thin a d chng b hoi. Dn thn minh nhi gim i s. Hi lp ca v. Sc n hiu n. i bc th tha cp niu. i to ngm vnh cp khc. Hu d to ha thiu hng. U si tc thc. D khi la l. Bt tit hnh hnh. Tha lu tinh ch hng ngh. Trip ch tam quang. Cu th nht nguyt. Xun nguyt liu lp. i bc c m. V c st qui x. . . . , . , . , , ,,,,, , , . (Chi ra thn thnh, t xng mnh ngay thng. Ch tri ch t lm chng cho lng d xu xa ca mnh. Gi thn minh chng gim cho vic quy. Ngy cui thng, cui nm ca ma. Ngy u thng u nm khc la gin hn. Day v hng bc khc, h mi, khc nh, tiu tin. Trc ng To ngm vnh, khc lc, hoc t nhang trong bp l. Ci d nu n. m ti cho thn th lo l. Ngy bt tit thi hnh hnh pht. Khc nh v pha sao bng. Tay ch cu vng. Thng ch tr nht nguyt tinh. Nhn lu mt tri mt trng. Ma xun t rng sn bn. Day v hng bc chi ra c a. Khng c l do m nh git rn ra.) (Cm ng Thin, iu 6). Nhng cm k nh Bt tit hnh hnh (hnh hnh

vo cc ngy thuc 8 tit); sc n hiu n ngy u thng, u nm ku go gin khc); i bc th tha cp niu (day v hng bc h mi, khc nh v tiu tin); trip ch tam quang (ch tr nht nguyt tinh); cu th nht nguyt (nhn lu mt tri mt trng) th Tn T Mc i ng cng ni trong quyn Nhip Dng Chm Trung Phng khi cp nhng i k ca ngi tu tin: Vt d bt tit nht hnh uy hnh, vt d hi sc nht n, vt hng bc i tiu tin, ngng th tam quang , , , (Khng c hnh hnh vo nhng ngy thuc 8 tit, khng gin d vo ngy cui thng v mng mt, khng hng v pha bc m i tin v tiu tin, khng c ngc nhn nht nguyt tinh.) [41] * Cm ng Thin dy ngi i phi cng bng trong i sng kinh t x hi: Trc tin l khng gi ca ci phi ngha, khng c mu cu li lc m hi mng ngi khc, khng c vi phm php lut m hi l (Cng th cng cu. Ho xm ho ot. L lc tr ph. Kh php th l , , . ). Trong mua bn th khng c cn gian o thiu (on xch hip . Khinh xng tiu thng. D ngy tp chn. Thi th gian li , , , ). Vay mn th phi hon tr sng phng, cm khng c mn ti vt ca ai ri nguyn cho kh ch cht i qut n (Ph tha ha ti nguyn tha thn t ) hay trc mn sau git (Gi t bt hon ). L Lc Cu chp li ca Tnh C S : Quan Cm ng Thin Linh D K, nh nh ty hnh, nhi s d tr th linh d gi hu tam: vit tng, vit hnh, vit truyn. Tam gi chi trung, lc hnh ti vi trng yu, nhi c bo tc d n truyn vi ti thn tc. Ci nht nhn hnh thin, bt nh nhn nhn hnh thin d , , : , , . , ,. (Xem quyn Cm ng Thin Linh D K mi thy nhng s linh d cng nh nh theo hnh. Mun t nhng s linh d th c ba iu: tng nim, thi hnh v truyn b Cm ng Thin. Trong ba iu y, c gng thi hnh l quan trng hn c. c thin bo thn tc th in n v truyn b kinh. Mt ngi hnh thin chng bng ngi ngi hnh thin vy). Nh vy, thit ngh, hiu ni dung Cm ng Thin ri th chng ta cn phi ch c mc tc, chng thin phng hnh (ch lm mi iu c, hy lm mi iu thin), th mi qu.

IV. B CC CM NG THIN Cc bn Cm ng Thin m ti dng tham kho c b cc v phn on khc nhau nh: (1) Cm ng Thin Trc Ging ca Ha Ch Tnh [42] khng c phn khai kinh, m ging mt mch t u n ht kinh, khng phn on. (2) Thi Thng Cm ng Thin in trong Trung Hoa o Hc Thng in [43] cng khng phn on v khng c phn khai kinh. Bn ny do M Chn ch dch cn c vo Hn Hc S Tha K m phn thnh hai quyn: + Quyn thng t cu Thi Thng vit ha phc v mn duy nhn t triu n cu Tng bo st thng [thuc iu 5 bn c phn iu / on]. + Quyn h t cu V c tin ti [thuc iu 5 bn c phn iu/on] cho n cu cht H bt min hnh chi. Hai quyn thng - h trn khng phn iu / on g c m ngay s phn quyn cng khng hp l v lm gin on mch vn. (3) Bn Thi Thng Cm ng Thin trong Tin Hc Diu Tuyn ca L Lc Cu [44] khng c phn khai kinh v chia lm 10 chng [khc vi bn (4) v (5) sau y] l: Chng 1- Minh Ngha [Thi Thng vit ha phc v mn... nh nh ty hnh]. Chng 2 - Th Cnh [S d thin a hu t qu chi thn ...ton tn tc t ]. Chng 3 - Gim St [ Hu hu tam thai ... dc cu trng sinh gi tin tu t chi]. Chng 4 - Tch Thin [Th o tc tin ... d nhn bt tri hi]. Chng 5- Thin bo [S v thin nhn ... ng lp tam bch thin]. Chng 6 - Ch c [Cu hoc ... V c st qui x].

Chng 7 - c Bo [Nh th ng ti ...t dic cp chi]. Chng 8 - Ch Vi [Ph tm khi thin ... nhi hung thn d ty chi]. Chng 9 - Hi Qu [K hu tng hnh c s ... S v chuyn ha vi phc d ]. Chng 10 - Lc Hnh [C ct nhn ng thin ... H bt min hnh chi ?]. (4) Bn Cm ng Thin trong quyn Kinh Cng T Thi in ti Saigon 1963 ca phi Cao i Chiu Minh (tc Cao i i o Chiu Minh V Vi Tam Thanh) gm c phn khai kinh v phn kinh tng chia ra lm 10 iu. Ton kinh ch c phn dch ngha ting Vit. S phn chia thnh 10 iu ny ph hp vi mt bn Cm ng Thin khc [photocopy] theo dng n tng, khng ghi tn dch gi. Ch c ch Hn, phin m Hn Vit v dch ngha vi nhiu li n lot phn ch Hn. Cch phin m Hn Vit cng cha chnh xc lm. Phong cch ting Vit ca bn dch km ch Hn ny kh xa, khong 40 - 50 nm v trc. S phn iu / on hai bn ny ging nhau ch dt xong mt iu ri mi a ra tiu v gi th t ca iu. Th d: Ht iu c Thi Thng ni rng: u [iu] ha phc khng tm n, ch ti mnh vi n, u [iu] lnh d bo ng nh bng n theo hnh th ghi I. Gii ngha th nht. Cch nh du ny chng t bn dch rt xa, cn gi y theo cch nh du phn chng ca c tch Trung Quc. C tch Trung Quc thng ghi t trn xung di, t phi qua tri, ri ghi Hu nht chng [phn bn phi l ht chng mt], ghi theo ting Vit l phn bn trn y l ht chng mt. (5) Bn Cm ng Thin do c Vn Xng Qun ging bt din ngha ra th lc bt[45] khng ghi ch thi gian v a im c Vn Xng Qun ging bt, nhng gm c phn khai kinh v phn kinh tng y nh bn Cm ng Thin ca phi Chiu Minh. Tuy nhin, ta mi iu l mt cu th t trc mi iu. Bn khc nhau ca hai bn l iu 8. Bn phi Chiu Minh ghi y l iu 8 ng vi bn ch Hn photocopy Ch vi bt th bn Tn nh ghi l L iu th tm sa mnh thin lng. (Bn kinh m L Lc Cu tuyn th vit l Ch Vi chng bt [ch r iu t vi], ti thy ch ch vi ny hp l hn). Bn phi Chiu Minh v bn Tn nh cn ging nhau ch: trc khi tng kinh phi nim danh tm v Tin

Pht. Bn do L Lc Cu tuyn c s phn chia b cc khc vi hai bn ca Cao i. iu 2 hai bn Cao i th b ngt ra cui cu Ton tn tc t tr thnh chng 2 [Th Cnh] v chng 3 [Gim St] bn L Lc Cu tuyn. Cn iu 5 [Ch c, thng] v iu 6 [Ch c, h] hai bn Cao i c nhp thnh chng 6 [Ch c] bn L Lc Cu tuyn. iu ny cng hu l. Nhng ti theo s phn iu / on / chng ca hai bn kinh ca phi Chiu Minh v Thnh Tht Tn nh. Ton b kinh vn gi l thin th nn chia nh thnh tit hay on , hoc chng (nh bn L Lc Cu tuyn) nhng ph hp hai bn kinh trn, ti cng gi l iu. Nh vy b cc Cm ng Thin (Cm ng Thin) nh sau: M u l phn khai kinh do c Thi Cc Chn Nhn ging. Sau l phn kinh tng chia lm 10 iu: + iu 1 - Minh Ngha. Thuyt minh tng qut v ha phc, thin c v nhn qu bo ng. y l tng ch ca Cm ng Thin, bao gm 16 ch Ha phc v mn duy nhn t triu, thin c chi bo nh nh ty hnh. Chn iu cn li l khai trin iu mt. + iu 2 - Gim St. Thuyt minh s gim st nghim nht ca thn minh i vi tng hnh vi, ngn ng, v tm mi ngi. T nhn mnh rng con ngi cn trnh xa ti li. + iu 3 - Tch Thin. Thuyt minh rng con ngi cn tch ly iu thin. iu thin cn xem xt v thi hnh bao qut 3 mt thn, khu, . + iu 4 - Thin Bo. Thuyt minh s bo ng tt p xut pht t s tch thin. + iu 5 v 6 - Ch c. Lit k nhng iu c m con ngi thng gy ra. y l ci nhn xu, dn n ci qu xu (c bo) c gii thch iu 7. + iu 7 - c Bo. Gii thch nhng qu bo xu do nhng iu c m con ngi gy ra [ni iu 5 v 6]. + iu 8 - Ch Vi. Ch ra cho thy s t vi, nhn mnh s linh ng cp thi: Ngay khi con ngi khi tm (thin hoc c) th ct thn hoc hung thn chc sn ra tay.

+ iu 9 - Hi Qu. Nhn mnh s n nn sm hi ti li qua v phng nga cho khi lm c v sau. Ch c mc tc, chng thin phng hnh (khng lm mi iu c, phi phng hnh mi iu thin). c vy th lu ngy s tr nn tt p (ct khnh), l php chuyn i ha thnh phc. + iu 10 - Lut nh. Nhng lut nh ra v vic hnh thin v hnh c. c Thi Thng dy rng nu chng ta bit lut nh nh vy th phi c gng lm lnh lnh d.
V. VAI TR CA CM NG THIN TRONG VIC TU NI AN (TU N)

Cm ng Thin (Cm ng Thin) c Pht gia v o gia coi trng. Trong Cm ng Thin Trc Ging ca Ha Ch Tnh do Thng Hi Pht Hc Th Cc n hnh, chng ta c c bi ta ca Ngi n Quang Php S vit vo nm Mu Thn nhm nm Dn Quc 17 (1928). Ngi ht sc ca tng Cm ng Thin v c v vic n tng ph bin rng khp, ng n thuyt ging kinh ny, coi l mt cng c v lng. Cm ng Thin c a vo o Tng, l bng chng s trng th ca o gia i vi kinh ny. Nhng ton b Cm ng Thin chng ni chi n php luyn an (tc l tu an hay "tu n" theo cch ni ca tn Cao i) vy th ti sao kinh ny c gi l rt h trng vi ngi tu an? Mt giai on trong php tu an l trc c (p nn) m cn bn ca trc c l luyn k tc l rn luyn bn thn, hng phc phm tm, tu dng chn tm, gi gn tam bo [tinh - kh - thn]. Ngi tu hng ngy tng Cm ng Thin nh l Thin nhn tng cm m hng phc vng tm nh tm hn trong sch, linh tnh sng sut. Nhng k l g? i Thanh, Liu Hoa Dng Chn Nhn gii thch ch k trong quyn Kim Tin Chng Lun nh sau: K tc ng tm trung chi nim nh (K tc l nim trong tm ta). Nim y l vng nim hay tp nim pht sinh t tam c [tham- sn- si]. Vng nim quy nhiu s thanh tnh ca ngi tu, ph hoi tam bo, kt qu l tinh hao tn, kh bt tc, v thn khng vng. Vy Cm ng Thin gip ngi tu an luyn k, gi gn linh tnh, bo tn nguyn tinh, tc l c s ca tam hoa t nh . VI. KHO ST NGN NG TRONG CM NG THIN

Trung Hoa o Hc Thng in nhn xt v ngn ng ca Cm ng Thin qua 20 ch nh sau: T l cht phc thm o, khi qut la lit thin c nh hng kh v vi hin xin u. (T ng v l l cht phc, thm o, khi qut v s thin bo v c bo, c th gi l lm r c s t vi v su kn). D theo gi thit Cm ng Thin c t i Tn [cch nay trn 1500 nm] hoc cho rng Kinh ny bt u t i Nam Tng [cch nay khong 700 nm] th ta thy ngn ng ca Cm ng Thin thuc v Hn Ng c i. V phng din t ngha c nhng t m ngha hiu khc vi ngy nay, nh hu ngy nay hiu l bn b, nhng ngha c l tnh anh i vi em (huynh i thn i [trong cu trung hiu hu , iu 3- Tch Thin]. Ngy nay cn hiu hu l tt p vi nhau, thn i vi nhau (tng ho, h tng thn i , ). S di chuyn t ngha theo thi gian (shift of meaning) l hin tng bnh thng trong cc ngn ng. Mt ch khc l ch lp [trong cu hi lp ca v, iu 6- Ch c] th gn vi ngha ngy nay l thng chp, i khi cng ni l lp nguyt . Th d ni lp bt tc l mng tm thng chp m lch, l ngy ngi Trung Quc nu cho [gm ng cc v cc mt qu kh] cng t t tin v thn linh.[46] Nhng thi Tin Tn, lp l ngy t l bch thn vo thng mi m lch, n Tn Thy Hong th b di vo thng chp. Trong thin Ng ca Hn Phi T c cu: Ph sn c nhi cc cp gi lu lp nhi tng di d thy (C dn ni sn cc ly nc dng th nhng ngy l lu v lp ly nc tng nhau). Lu l ngy t l thn m thc ti nc S vo thng Hai m lch, Lp y ch c ngha l ngy t l bch thn vo thng 10 m lch.[47] Ch hoc trong Hn ng hin i thng mang c l/ hoc l, nhng trong c vn n cn l mt v nh i t, dch l c ngi tng ng cm t trong Hn ng hin i. Th d, T M Thin vit Bo Nhim An Th c cu: Nhn c hu nht t, hoc trng Thi Sn, hoc khinh hng mao (Ngi ta ai cng c mt ln cht, c ngi xem n nng nh Thi Sn, c ngi xem n nh nh lng hng).[48] iu 5 trong Cm ng Thin m u bng ch Cu hoc , phi dch l Nu nh c ngi m.... iu 2 c cu: ot k k ton v: Phm nhn hu qu, i tc ot k, tiu tc ot ton . K v ton l hai khi nim c m Hn ng hin i loi b ngha ny: K l 12 nm v ton l 100 ngy. Cc t/t in nh Khang Hi, T Hi, Hc Sinh C Hn Ng T in, C Hn Ng Thng Dng T T

in u gii thch K l n v thi gian bng 12 nm. Nhng Ton th khng cn xem l mt n v thi gian na. Tuy nhin Ct Hng Bo Phc T Ni Thin nh ngha K l 300 ngy v Ton l 3 ngy (K gi tam bch nht d .Ton gi tam nht d ). K ton dng chung vi nhau hiu l tui th. Hai cu trn phi dch l b gim tui th v H ngi no c li th mi li ln b tr 12 nm, mi li nh b tr 100 ngy. Trong ting Vit ngy nay, nhiu ngi thch dng t thp k vi l 10 nm [th d: thp k 90, l ra phi ni l thp nin 90]. Ni thp k nh vy l sai v thp k s c ngha l 120 nm. V phng din ng php, phn ln cu vn c vit ngn gn, n ch ng. Cm ng Thin dng rt t h t tc l ch c chc nng ng php (function words), y l iu c bit him thy trong c vn. H t c dng trong kinh ny thng l: Th d , chi , tc , hu , k , gi , d , , nhc , cu , tt , ph , s , s d , h ... V bin php tu t, Cm ng Thin thng dng php tnh m ta hay gi l ci rng lc (c th xem l tiu i ). Php tu t ny cng thng thy trong ting Vit, nh ta ni trm cay ngn ng, gi thm ma su, ci au khc hn... Cm ng Thin c nhng cch ni nh vy, th d: cng c tut qu, bim chnh bi hin, lng c bc qu, thng thai ph non... Mt php tu t khc l t d ch dng mt ln ni iu 7: Hu ung st nhn gi, th dch ao binh nhi tng st d. Th phi ngha chi ti, th nh lu ph cu c, trm tu ch kht. Phi bt tm bo, t dic cp chi. , .,,, (Li c k git oan ngi khc [sau ny cng b git li] ging nh i ao gm m git nhau. Gi ca ci phi ngha [ lm giu] cng ging nh dng tht c ru c i kht, nhng chng tm no lng m khin ci cht xy n cho mnh). Ni chung, ngn ng ca Cm ng Thin gin d cht phc, khng dng in c vn hc g, khng dng nhng php tu t cu k trong vn bn hn 1200 ch Hn.[49] Ta thy tc gi ca quyn kinh khuyn thin ny khng nhm vo vic sng tc vn chng, m ch mun dng nhng li l gin phc bt c ai cng hiu c, nhm xin dng l Thin nhn tng cm v nhn qu bo ng. C l cng l mt trong nhng l do khin cho kinh ph bin khp mi giai tng trong x hi.

VII. BO PHC T NI THIN V CM NG THIN Bo Phc T Ni Thin gm 20 quyn l tc phm tn gio, trit hc v khoa hc k thut do Ct Hng [283-363] i Tn tr tc. y l mt tc phm bt h ca Trung Quc c gi tr c o trn lnh vc o gio s, ho hc s v y hc s m bt c ai nghin cu v o gio Trung Quc u phi tm c. Gi tr ca tc phm ny bao gm hai im: (1) Gi tr s liu o gio v (2) gi tr s liu ca khoa hc k thut Trung Quc c i. Ct Hng t l Tr Xuyn , hiu l Bo Phc T (i gi l Tiu Tin ng ), qu an Dng , C Dung (nay thuc Giang T ), xut thn l s tc th gia, l ho tc Giang Nam . ng t l Ct Ph L , lm Phiu k i tng qun . T ph l Ct H, lm Tam Quc Ng nhm li b th lang v Ng s trung tha . Cha ng l Ct Tin , lm Ng nhm ng quan lang . Thu nh Ct Hng lp ch lm vn nho chn hng Nho gio. ng nhm chc T Ngh Tham Qun nhng v thi th ng t quan n, b Nho theo o, chuyn cn luyn an La Ph Sn , Qung Chu . l nm Quang Hi nguyn nin (tc nm 306) i Ty Tn. T luyn an, ng tm cu thut trng sanh bt t, ht sc xng thn tin o gio. Bo Phc T Ni Thin c ng vit trong thi k La Ph Sn n nm Kin V nguyn nin (tc nm 317) i ng Tn th xong. Ct Hng hc o ni Trnh T Vin tc l Trnh n ) m khng hc ni Ct Huyn (Ct Huyn l ch ca Ct Hng, vn l s ph ca Trnh T Vin). H thng truyn tha an o ny nh sau: (1) T T (T Nguyn Phng ) truyn o (cc b kinh: Bch H Tht Bin Kinh , Thi Thanh Kim Dch Thn an Kinh , Tam Nguyn Chn Nht Diu Kinh , Hong Cu nh Thn an Kinh , ...) cho Ct Huyn (t Hiu Tin , i gi l Ct Tin ng ). (2) Ct Huyn truyn o (b kinh v ph lc gi l ng Thn Kinh , gm Chnh Nht Php Vn , Tam Tinh Ni Vn , Ng Nhc Chn Hnh , ng Huyn Ng Ph , ...) cho Trnh T Vin (tc Trnh n ). (3) Trnh T Vin truyn o cho Ct Hng . Ct Hng k tha v sa i l lun v thn tin thu ban u ca o gio. ng khng nhng tng kt ton b nhng l lun v thn tin t i Tn v trc m cn tng kt cc php tu luyn nh thn tin

phng thut (bao qut th nht, hnh kh, o dn, phng trung thut, v.v) trc i Tn. ng thi ng cng nhn mnh s kt hp thn tin phng thut vi h thng o c ca Nho gio: K mong thnh thn tin, phi ly trung, hiu, ho, thun, nhn, tn lm gc. Nu ai khng tu sa c hnh m v cu phng thut th u khng c trng sinh.Hong v Lo T], thuyt m dng ng hnh, v thuyt thin nhn cm ng. Ht tm trong l lun ca Ct Hng l Huyn , cn mc tiu ca ng l Thn , Tin , v Trng sinh , v con ng tu luyn l th o c tin bao qut 4 im c th sau y: (1) L lun v thn tin: Trong quyn 1 (Sng Huyn ) ca b Bo Phc T Ni Thin, Ct Hng trnh by v tr quan rng: bn th v tr l Huyn (tng ng khi nim o hay Nht). ng ni: Huyn gi, t nhin chi thy t, nhi vn th chi i tng d (Huyn l thy t ca ci t nhin, l ci gc ln ca vn vt sai bit). Huyn sn sinh ra thin a v vn vt. Huyn l c s l lun ca Ct Hng v phng thut v thn tin lun. Trong 5 quyn Lun Tin , i Tc , Ch L , Tc Nan , v Bin vn , ng khng nh thn tin l c tht v con ngi c th hc hi thnh thn tin. Thn tin, theo ng ngh, l nhng ngi ly thuc dng sinh, ly thut s ko di mng sng, lm cho trong thn khng sinh bnh tt, lm cho hon nn bn ngoi khng xm nhp vo mnh (D dc vt dng sinh, d thut s din mnh, s ni tt bt sinh, ngoi hon bt nhp) , , , , nh th s trng sinh cu th (tc l trng sinh bt t). Con ngi s d chng gp tin v tin tc i ng thanh trc khc nhau, nu ai khng c o th chng bao gi gp tin. Tn Thy Hong, Hn V xa kia cu thnh tin m khng c v chng chu tu. Mun thnh tin th phi: (a) ch thnh tin tng l c tin, (b) tm minh s v m ngy chuyn cn tu luyn, (c) im tnh v dc, (d) tch thin, lp cng qu, lng t bi tri rng khp chng sinh. Lp c 300 vic thin th thnh a tin, 1200 vic thin th thnh thin tin. ng cn nhn mnh: Dc cu tin gi, ng d trung hiu ha thun nhn tn vi bn. Nhc c hnh bt tu, nhi n v phng

thut, giai bt c trng sinh d , . , , (K mong thnh tin phi ly trung, hiu, ha thun, nhn i, tn thnh lm gc. Nu khng tu dng c hnh m v cu nhng phng thut th khng th sng lu c). (2) Tin o phng thut: Cc quyn Kim an , Hong Bch , Tin Dc , Vi Ch , Tp ng , ThchTr v Th Chn ca Bo Phc T Ni Thin lun v phng thut ca tin gia m ba iu quan trng l hnh kh, phng trung, v phc tin dc. Phc thc kim an (tin dc) l mu cht ca o trng sinh bt t. ng ni: Trng sinh chi o bt ti t l s qu thn d, bt ti o dn d khut thn d, thng tin chi yu, ti thn an d , , , (o trng sinh chng phi ch th cng qu thn, cng chng phi php o dn vn ng co dui, m iu quan trng phi thng thnh tin l thn an vy). (3) o gio php thut: Bo Phc T Ni Thin ghi chp nhng php thut lu hnh vo i Ngy Tn nh cc php tng hnh, n thn bin ha thnh nhng chng loi ng vt khc nhau, php a hnh mt ngy i ngn dm, v.v. trong cc quyn Tp ng , Ch L , ng Thip , v a Chn . (4) K thut Trung Quc c i: Cc quyn Kim an v Hong Bch ghi chp c th v php luyn kim, coi nh l thnh tu ca php luyn an trc thi Ngy Tn m Joseph Needham gi l mt th gi khoa hc (pseudo-science), [52] l m ng cho ngnh ha hc Trung Quc. Trn y l gii thiu s lc v Ct Hng v tc phm rt danh ting ca ng: Bo Phc T Ni Thin. Sau y chng ta i chiu mt phn ca quyn 6 [Vi Ch] trong Ni Thin [53] vi iu 2 ca Cm ng Thin. Bo Phc T- quyn 6: Vi Ch , , , , , , , .

,. , , , . , ,., , , , . . , .

Thin a hu T Qu chi thn, ty nhn s phm khinh trng, d ot k ton, ton gim tc nhn bn hao tt bnh, l phng u hon, ton tn tc nhn t, ch ng ot ton gi hu s bch s, bt kh c lun. Hu ngn thn trung hu Tam Thi, Tam Thi chi vi vt, tuy v hnh nhi thc hn linh qu thn chi thuc d. Dc s nhn to t, th thi ng c tc qu, t phng tng du hnh, hng nhn t loi. Th d mi o canh thn chi nht, trip thng thin bch T Mnh, o nhn s vi qu tht. Hu nguyt hi chi d, To thn dic thng thin bch nhn ti trng. i gi ot k. K gi, tam bch nht d. Tiu gi ot ton. Ton gi, tam nht d. (Tri t c thn T Qu, ty theo ti nng hay nh ca con ngi m bt tui ca h; tui gim th ngho, tn hao, v tt bnh, thng gp lo ru;tui ht th cht; nhng s vic cn phi bt tui c n vi trm vic, nn khng th k ra ht y. Li ni trong thn th c Tam Thi. Tam Thi l vt, tuy v hnh nhng thuc loi hn linh qu thn; chng mun cho con ngi mau cht sm chng thnh qu thot khi xc con ngi m phng tng du hnh, hng th vt cng t ca ngi. Cho nn mi khi n ngy canh thn, chng bay ln tri bo co vi thn T Mnh v ti li ca con ngi. Li na, mi m cui thng m lch, To thn cng bay ln tri bo co ti trng ca con ngi. Ti ln th bt k. K l 300 ngy. Ti nh bt ton. Ton l 3 ngy).

Cm ng Thin: iu 2 ,,. ,,,,,. [...] , , , ,,.,,. Thin a hu T Qu chi thn, y nhn s phm khinh trng, d ot nhn ton. Ton gim tc nhn bn hao a phng u hon, nhn giai chi, hnh ha ty chi, ct khnh t chi, c tinh tai chi, ton tn tc t.[...] Hu hu Tam Thi thn ti nhn thn trung, mi o canh thn chi nht, trip thng ngh thin to, ngn nhn ti qu, nguyt hi chi nht, to thn dic nhin.Phm nhn hu qu, i tc ot k, tiu tc ot ton. (Tri t c thn T Qu,ty theo ti nng hay nh ca

ngi m bt tui ca h.Tui gim t ngi b ngho, hao tn, v gp nhiu lo ru, ngi i ght b, tai ha i theo, khng c vui mng may mn, c tinh gieo ha, tui ht th cht.[...] Li c thn Tam Thi trong thn th con ngi, mi khi n ngy canh thn th bay thng n Thin to bo co ti li ca con ngi; ngy cui thng m lch, ng To cng thi hnh y nh vy. Ngi h c li, li ln th bt b k, li nh th b bt ton). Qua s so snh trn y, chng ta thy nhiu cu vn gn nh y ht nhau. iu chng minh rng nu Cm ng Thin xut hin sau Bo Phc T Ni Thin (c cho l khong i Tng) th tc gi ca Cm ng Thin khng th no l c Thi Thng Lo Qun c v l no bc thn tin li sao chp vn chng th nhn. Tr li vi gi thit ca L Cng, ta thy h L suy lun c phn hp l: Mt o s n danh vo cui i Tng da trn nhng tc phm nh Thi Bnh Kinh ca i ng Hn v Bo Phc T Ni Thin thi Ngy Tn ng thi vn dng t tng v lun l tam gio dung hp vi nhng qui c o c ph qut m sng tc ra Cm ng Thin. tng trng lng ca tc phm, o s mn danh Thi Thng Lo Qun l tc gi. TM KT Bi vit ny gp phn tm hiu Cm ng Thin ca o gio Trung Quc, tc l Kinh Cm ng ca o Cao i. Tuy cn c nhng vn m cho n nay ngi ta khng th no xc quyt c (nh vn tc gi v thi gian hnh thnh tc phm), nhng tc phm khuyn thin ti c ny vn c gi tr nht nh v l mt trong nhng nhn t rn luyn o c cho con ngi ng phng. Sch khuyn thin (thin th) c ba vn : (1) n tng ph bin, (2) c hiu ni dung, v (3) thi hnh (tc hnh thin). Trong , hnh thin l quan trng nht, nh Cm ng Thin khng nh: Ch c mc tc, chng thin phng hnh (ch lm mi iu c, hy lm mi iu thin). L ANH MINH