2013 TEMMUZ

UMBAZ

ZGR ZAZALAR YAYINIDIR 7/1/2013

3
GUNAYE KIJ GIRD
__ Gun kija'ra mevaj kj'keki, nki ined gun pil beni Kk= Kj -kjkek Byk= Pil- hut Gnah=Guna onlardan= ned-ned (Zaza Remzi) __ Byk gnahlar kmseme, nk onlardan byk gnahlar dallanr (Sfyani Servi) __ Gun kija'ra mevaj kj'keki, nki ined gun pil beni Kk= Kj -kjkek Byk= Pil- hut Gnah=Guna onlardan= ned-ned (Zaza Remzi) ...(Z)

UYANIN EY ZAZALAR...
Bakin bugun Amerikan buyukelcisi dogu turuna cikti. Bu sizce hayra alamet olabilir mi. Aksam ustu de Barak Obama, Basbakan Tayyip Erdogani aradi ve bir saat gorustu. Kisa sure once yapilan bir faaliyeti de sizlere aciklayalim: 1- Diyarbakr'da Kuzey Krdistan Birlik ve zm konferans yapld.Konferansn alnda szde krdistan milli mar okundu. 2- Konferansta alnan kararlar Babakan Erdoan'a iletildi. 3- Erdoan'a gnderdikleri istekler; Apo'nun zgr braklmas , terr sucundan hapiste olan KCK'llarn serbest braklmas , Krtler istedikleri zaman kendi istetikleri gibi zerkliklerini ve fedarasyonluklarn ilan edebilirler , Anayasada krtlerden Krdistan halklar olarak bahsedilmesi , Pkk'nn terr listesinden kartlmas ...v.s.... Peki Ey Zazalar siz bu denklemin neresinde yer aliyorsunuz. Sadece birer figuran mi olacaksiniz, birer sayidan ibaret mi olacaksiniz. Yoksa uluslararasi toplumlarin bir elden bircok denge unsurunu gozeterek yeni atilimlar yaparken sen susup bana ne verirlerse ona razi olurum mantigi mi gudeceksin. Yoksa sesini biraz yukseltip ben daha olmedim ve hakkimi istiyorum diyecek misin. Nedir seni bu kadar suskun kilan. Yillarca ugradigin ihanetler mi zulumler mi, katliamlar mi. Unutma ki sen suskun kaldikca bu yapilanma doneminde ben de varim demezsen yarin cok gec olacak. Ati alan uskudari gecerse gel agla git agla don agla... EGT ZAZA

ZAZALARI NE KADAR TANIYORUZ ?

Zazalarn nfusu ve demografik yaps hakknda en nemli kaynaklardan biri tapu tahrir ve nfus defterleridir. apakur, Dersim, Palu, Eil, Maden ve Siverek blgelerinde 1831 ylnda balatlan ve 1834 ylnda sona eren nfus saymlar byk nem tekil etmektedir. Zaza veya Dmli isimleri bir soyaacnn iki dal gibidir her iki kavram ayn unsuru temsil etmektedir. Nasl bir aacn kendine has birok dal ve budaklar varsa Zaza veya Dmli adyla bilinen kavmin de kendine zg birok kabile airet ve boyu vardr. Zaza veya Dmli bir st kimlik olup i ie girmi birok airet ve kabileyi iine alan konfederatif bir yapdr.

Zaza veya Dmli soyuna mensup birok kabile ve airet bulunmaktadr. Bunlar deiik corafyalara dalm her biri kendine has isimleriyle itihar bulmulardr. DIMIL/ZAZALARIN KKEN Zazalarn ilk yerleim yerinin Musul ve Botan blgesi olduuna dair, Abdurrezak Dmlinin Tarih-i Donboli, Dmli soyunun bir ksmnn Bermeklilerden geldii ve Bermek soyunun da Sasani Devletini kuran Sasan bin Behmenden geldiini ifade etmektedir. Dmlilerin ilk yerleim yeri olan Musul ve Botan blgesi, Hz. mer b. El-Hattabn halifelii zamannda yad bin Ganem tarafndan Hicri 19-20 (Miladi 640) ylnda bar yoluyla fethedilmitir. Blgenin fethiyle burada yaayan halkn birou slama girmi Dmlilerde bu dnemde slama girmilerdir. Blgenin slam topraklarna dhil edilmesiyle halkn canlar ve mallar teminat altna alnm ve kendilerine ahidname verilmitir. Dmlilerin, slamiyeti kabul etmelerinden sonra Abbasi, Seluklu ve Eyyubiler dneminde askeri ve mlki alanlarda birok hizmetleri grlmtr. Ebul -Fida Tarihi, Eyyubi Devleti dneminde Dmlilerin, Sultan Selahaddin-i Eyyubinin svari mzrakl askerleri olduunu ifade etmektedir. Sultan Selahaddin-i Eyyubi, Kuds fethettikten sonra Mescid-i Aksann muhafzln Zazalara tevcih etmitir. Bu gelenein Osmanl dneminde de devam ettiini grmek mmkndr. Nitekim Diyarbakrdan Yzba Zaza Hseyinin komutasnda svari birlii oluturularak Kudsn muhafazasna memur edilmiler ve

ayrca Kudste grev alan Zazalarn isimleri ve aldklar maalar da kayt altna alnmtr. ZAZALARIN NFUSU VE CORAF DAILIMLARI Zazalar ounlukla Dou ve Gneydou Anadolu blgesinin Murat, Dicle ve Frat kylarna yerlemilerdir. Zaza nfusunun youn olduu ehirler: Bingl, Elaz, Dersim, Adyamann Gerger ilesi Malatyann Ptrge Sivasn Divrii, Zara, Suehri Diyarbakrn Lice, Kulp, Hani, Hazro kazalar ve ska nahiyesi, Bitlisin Mutki kazas, Urfann Siverek ilesi, Baykann Ziyaret beldesi ve evre kyleri ile Mardinin Mazda blgesindeki baz kylerde yerleik Zaza nfusu bulunmaktadr. Ayrca Hoy, Revan ve Oni blgelerinde de Dmli nfusunun younlukta olduu ve burada uzun sre hkm srdkleri ve hkmdarlar adna para bastrdklar bilinmektedir. ********************* Airet yaplanmas Zazalarda geni kapsaml deil, ekirdek mahiyetinde akrabalk temelinde birbirlerine bal bir rgtlenme eklidir. Dier bir ifadeyle airetten ziyade kabile, boy, halinde bir arada yaarlar. Kabilenin en yals lider olarak kabul edilir ve dierleri onun emrine bal hareket ederler. Airet ierisinde bazen iki reis bulunur bu reisler ayn yetki ve salahiyete sahiptirler. Her birisi deiik yerlerde oturur ve maiyetindeki halk onun emrine uyar. Dardan airete herhangi bir saldr geldii takdirde ayr yerlerde oturan reisler birlikte hareket eder ve birbirlerine destek verirler. ************** OSMANLI DNEMNDE ZAZA BEYLKLER VE DAR YAPISI 1515 ylnda blgenin Osmanlya iltihakndan sonra Zaza emirleri beyliklerini korumakla birlikte dier Krd beyliklerine tannmayan birok imtiyazlar Zaza emirlerine tannmtr. Diyarbakr Eyaletine bal Zazalarn meskn olduklar sancaklar yurtluk, ocaklk ve hkmet tarznda idare edilirdi. H.955/M.1548 ylnda Kanuni Sultan Sleyman dneminde Diyarbakr Eyaleti tekilat- mlkiye itibariyle iki ksma ayrlmtr. Birinci ksm; Elviye-i Mr-i Mran- Vilayet-i Diyarbekir bal altnda on yedi paa sanca dediimiz merkezden idare edilmek zere tekil olunan sancaklardr. kinci ksm ise on alt sancan baland ve yurtluk, ocaklk veyahut hkmet tarznda idare edilen Vilayat- Krdistan bal altnda toplanan sancaklardr. *************** Hkmet tarznda idare edilen sancaklar tekilat- mlkiye itibariyle dier sancaklardan farkl bir yapya sahiptir. Bu sancak beyleri, Ahidnameleri gereince azl ve nasb kabul etmezler. Mut ve mnkaddrlar, muti-i ferman hazret-i sultandr ve sair mera-i Osmaniye gibi hangi eyalete tabiler ise beylebeyleriyle maan sefer eerler, baka kavim ve kabile ve askerlere sahiblerdir. Ve ol hkmetler bunlardr: Hkmet-i Eil, Hkmet-i Gen, Hkmet-i Palu, Hkmet-i Osin (On), Hkmet-i Hazo (Kozluk) ve Hkmet-i Ceziredir. Arazileri de tmar sistemine dhil deildir. ilerinde tamamen mstakildirler. Harite, yani askeri ve siyasi alanda bal olduklar eyalete tabidirler. Sava halinde belli bir sayda askerleriyle birlikte savaa itirak ederler. Hkmet tarznda idare edilen sancaklarda tmar ve zeamet bulunmamaktadr. Sancan btn gelirleri kendilerine ait olup herhangi bir sava durumunda bal bulunduklar eyalet valisiyle birlikte savaa itirak ederler. *************** Zaza emirlikleri drt ksma ayrlrlar. Bunlar Sveydi emirleri, Mirdasi emirleri, emigezek emirleri ve Hoy Dmli emirleridir. Dmliler, Hakkride Bay kalesinde uzun sre hkimiyet kurmulardr. Sveydi Zaza emirleri Hns, Hanuk, Gen, apakur kalelerini, Mirdasi Zaza emirleri; Eil, Palu, ermik kalelerini, Pir Hseyin ahfad, emigezek, Hozat, Mazgird ve Pertek kale ve sancaklarn idaresine alm ve uzun sre buralarda hkimiyetlerini devam ettirmilerdir. ************ Yaz alnt olup ksmen dzeltilmitir. Burda yazlanlarn bilimsel referanslara da kavuturulmas gerekmektedir. MUALLM SAD HALM

RSALONRA KALYE WE

7
lke mmbareke "Uwo /awa kederire imon keno / kena, kehrra elesyena" y hore rehber kebul k. Ze lorkone /kjone be aklo lezzetonde iyayone bemuyimo dma me vazd.

Koleksiyonde Risalonde Nur'ira

SERBEST

Sebe serbesti asmeni grot lazm niyo. Ruheho meroe beso.

Nelson Mandela

Karakoan Kalecik Baraj

Zazanad lorek / kj biyay.

10

Zazalarn Krt olmad bu haritada da gren gzlere gzkmektedir. Yalanclar olan Krt faistlerini ise ikna etmeye ihtiyacmz yoktur.

Zazana dan Elaziz imizin 1911 ylnda ekilmi bir fotoraf. ************ ******************** ********* *********************** *********** ********************

11

Mslmono seke mare ma Zazayonra i wazene Aw ra zordema no Hla vaje ****** ZGR ZAZALAR *********

AYA SANSA , MAMEKYE,AARE

ZAZAYON

12

EGL, DYARBEKIR, AARE ZAZAYON

LAJE

ZAZAYON

Zaza olu dediin cesur olur mert olur cmert olur. Tesbihini sallar. Sen kimlerdensin diye sorulduunda EZ ZAZAW KIRDAS U TIRK NYO der. Yaranmak iin yz tane takla atmak iin orasn burasn akln ban kalbini sallamaz.

13

14

aare Zazayon Solhan'ra Kkekyema

MEJBUR NMI
ZAZAY MEJBUR NYE KAWMKARONE KIRDASYO SYASETE KIRDASKARNI ZURONE KIRDASKARYO HES BI KIRE. MA HES NEKEMI U MARO HES NE KEMI IKI MA SERBESTMI ZAZAYE SERBEST

15

SNNET NKARCILARINA KURAN LE REDDYE kredenlerin hamd ettii gibi Allah-u Tel'ya hamd olsun. Mcahidlerin ve muvahhidlerin imam Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'e, onun ehline, ashabna ve din gnne kadar onlarn yolunda yryenlere ise salat ve selam olsun. Allah (c.c.) kitabnda kendisine imandan sonra resulne iman art komu ve ona kar gelmeyi yasaklamtr. Peki bu aklsz kiilere (snnet inkarclarna) unu sorarz Allah (c.c.) kendisinden imandan sonra iman edilmesini art kotuu peygamberine bir takm helal ve haram (emir ve yasak) belirleme hakkn da vereceini hi mi dnmyorsunuz? Allah (c.c.) yle buyuruyor: -Allaha ve Peygamberine iman edin. Allah "tr" demeyiniz. (Nisa Suresi: 171) -Mminler, ancak Allah'a ve Reslne gnlden inanmis kimselerdir. Onlar, o Peygamber ile ortak bir i zerindeyken ondan izin istemedike birakip gitmezler. (Nur Suresi:62) Bunlar ve daha bir ok ayette Allah (c.c.) kendisine imandan sonra kendisinden itaatten sonra peygamberine de ayn ekilde itaati emrediyor.

16

man edilecek Peygamberinin helal ve haram belirleme yetkisini grmeyenler kendilerine, iman Resule iman iddalarna ve nemliside Kurana muhalefet etmilerdir. Aadaki ayetler Resulullah (s.a.v)in hkm verdiine yani helal ve haram belirlediine en byk delillerdendirler. Allah (c.c.) yle buyuruyor: -Allah'n ve Peygamber'in haram kld eyleri haram saymayanlarla savan. (Tevbe Suresi:29) -Allah ve Resl bir ie hkm verdii zaman, inanmis bir erkek ve kadina o ii kendi isteklerine gre seme hakki yoktur. Her kim Allah ve Reslne karsi gelirse, apaik bir sapikliga dsms olur. (Ahzab Suresi:36) Bu konuda daha ok ayet yazabilirim ancak fazla uzatmamak iin yazmyorum (akl sahiplerine bu kadar da yeterlidir), diyeceim u ki bu ayetleri kabul edenler ve Resulullah (s.a.v)e de itaatin Allaha itaatten sonra farz olduunu kabul edenlerin snneti vahiy olarak ve helal ve haram belirleyici olarak grmemeleri byr bir elikidir. Evet snnet vahiydir, bazlarnn sama szlerine kulak veripte Kuranda snnet kelimesi yoktur, snnetin Allahtan indiine dair bir delil yoktur demeyin, Kuranda direk snnet ismi gemiyorsa da dolayl olarak onlarca ayette geiyor bunlardan bazlar unlardr: Allah (c.c.) yle buyuruyor: -Ey Rabbimiz! Onlara, ilerinden senin yetlerini kendilerine okuyacak, onlara kitap ve hikmeti gretecek, onlari temizleyecek bir peygamber gnder. nk stn gelen, her seyi yerli yerince yapan yalniz sensin. (Bakara Suresi:129) Bata mam afii (rahimehullah) olmak zere bir ok alime gre burada ki kitaptan kast Kuran, hikmetten kast ise Snnettir. Zaten biraz dnrsek Allah (c.c.) sana Kuran ve Kuran indirdim demez, yani kitab da hikmeti de Kuran diye aklamaz. Kitap Kuran hikmet ise onun aklaycs olan Snnettir. kisininde vahiy olduunda zerre kadar phemiz yoktur. Sana kitab ve hikmeti indirdik ayetlerine devam edelim. Allah (c.c.) yle buyuruyor: -Sizden olan ve iinizde bulunan Rasul gnderdiimiz gibi Size ayetlerimizi okuyor, sizi arndryor, size kitap ile hikmeti retiyor ve size

17

bilmediiniz eyleri retiyor. (Bakara Suresi:151) - Andolsun ki Allah mminlere aralarndaki kendilerinden olan rasul gndermekle ltufta bulundu. Onlara Onun ayetlerini okuyor, onlar arndryor ve onlara kitap ile hikmeti retiyor. Oysa bundan nce apak bir sapklk iindeydiler. (Al-i mran Suresi:164) - mmiler arasndan, kendilerine O'nun ayetlerini okuyan, onlar temizleyen ve onlara kitab ve hikmeti reten bir peygamber gnderen O'dur. Halbuki onlar; daha nceleri gerekten apak bir sapklk iindeydiler. (Cuma Suresi:2) - Allah'n ayetlerini oyuncak yerine koymayn. Allah'n zerinizdeki nimetini ve size t vermek iin indirdii kitab ve hikmeti hatrlayn. Allah'tan korkun. Ve bilin ki Allah, phesiz her eyi bilendir. (Bakara Suresi:231) - Allah, sana kitab ve hikmeti indirmi, bilmediini retmitir. Ve Allah'n senin zerindeki ltfu ok byk olmutur. (Nisa Suresi:113) -Evinizde okunan Allah'n ayetlerini ve hikmeti hatrlayn. Muhakkak ki Allah, Latif, Habir olandr. (Ahzab Suresi:34) Btn bu ayetlerde kitap ve hikmet ayr birer hkm olarak zikredilmi yani sana kitab da rettik hikmeti de szyle Resulullaha iki ayr eyin retildii aklanmaktadr, bunlarda Kuran ve Snnettir. Son ayete dikkat ettiyseniz noktay koyar nitelikte ak bir ayet, evinizde okunan Allahn ayetlerini yani Kuran hatrlayn Kurandan sonra da hikmeti yani snneti hatrlayn buyurmaktadr. Kuranda snnet hikmet diye zikredilmi ve peygambere kitap ve hikmet retilmitir buyurmaktadr, yani Resulullaha Kuran ve onun aklaycs olan snnet retilmitir. Diyeceim u ki; Kuran nasl vahiy ise snnette ayn ekilde vahiydir helal ve haram belirleyicidir, bu gerei inkar edenler, Resule iman artn yerine getirmemitir. nk Resule iman demek onun emir ve yasaklarna uymak, gsterdii yolda itiraz etmeden gitmektir, ite bu sebeple snnetin vahiy olduunu inkar edenler Resule iman artn yerine getirmedikler iin mrted olmu ve kfre girmilerdir. Allah (c.c.) yle buyuruyor: 1- Kayan yldz hakk iin.

18

2- Arkadanz Muhammed ne saptt ne de aztt. 3- O havadan konumuyor. 4- Syledikleri, kendisine indirilen bir vahiydir. (Necm Suresi) BU KONUYA DAR SNNETTEN K RNEK Resulullah (s.a.v) yle buyurmaktadr: -"Sakn, ssl koltuuna yaslanm birine benim hadislerimden birisi okunur da o kii vaziyetini hi bozmadan " sizlerle bizim aramzda Allah'n kitab vardr. Dolaysyla biz, onda haram olarak bulduumuz eyleri haram sayar, helal olarak bulduumuz eyleri de helal sayarz " der vaziyette karma kmasn. Dikkat edin ! Resulullah'n haram kld aynen Allah'n haram kld gibidir. (Tirmizi:4/2801, bn Mace:1/12) - Dikkat edin ! bana Kuran ve onunla beraber bir misli daha verildi. Dikkat! yaknda karn tok, koltuunda rahata oturan bir kimse yle der: Sadece u Kurana sk skya sarln. Onda helal olarak bulduunuz eyi helal sayn,haram olarak bulduunuz eyi de haram sayn. Dikkat edin! size ehli eeklerin eti helal deildir. Yrtc hayvanlardan paralayc dii olanlarn eti size helal deildir. Kendileri ile aranzda anlama bulunan kimselerin kaybettii eyleri almanz size helal deildir. (Ebu Davud: 5/4604) Sz fazla uzatmaya gerek yok Allahn hidayet verdii kiiye bu kadar da yeter, ama hidayet vermedii kiiye ciltler dolusu kitapta yazlsa faydas olmaz, onun iin Yce Allahtan isteim bana ve sizlere hidayet nasip etsin, yine Yce Allahtan isteim bana ve sizlere, ilim renip onunla amel etmeyi, onu tebli etmeyi ve bu tebli sonucunda gelecek eziyetlere sabretmeyi nasip eylesin. Allaha Hamd Resulne Selat Ve Selam Ve Hidayete Tabii Olanlara Selam Olsun. BRAHM AVCI

19

ZAZA CORAFYASINDA BATIL BR DN : ZOROHOSTRANLAR

Zerdt kelimesi (Zoroaster), Zarathustra 'nn Yunanca karldr (Zarath: gzel, doru; stra: develer demektir. Gzel develere sahip olan anlamn ifade eder. Halk dilinde zerdt, yaayan yldz olarak nitelendirilir). Zerdt 'n doumu, M.. 570 olarak tahmin edilmektedir. Zerdt, ran dinleri zerinde nemli bir etki brakmtr. Tektanrl bir inan telkin ettii iin onu bir peygamber olarak kabul edenler bulunduu gibi, ona bir hakim veya aman olarak bakanlar da vardr. Gatha 'lar diye adlandrlan kutsal metinler ona dayandrlr. Zerdt, Yce Tanr olarak telkin ettii Ahura Mazdah ile yakn irtibat bulunduunu ilan etti. Ona gre alemlerde mcadele eden, yilik ve Ktlk diye adlandrlan iki asli ruh (ilkine Spenta Mainyu, ikincisine Angra Mainyu denilir) var idi. Ahura Mazdah 'n bu iki ruhla alakasn bugn pek iyi bilemesek de O, iyilikle beraberdir. nsanolu, bu iki ruh arasndan birini semeye mecburdur ve seimi onun kaderini etkileyecektir. Zerdt 'n lmnden sonra insanlar, onun kar kt Mitra, Anahita gibi tanrlara tekrar tapnmaya baladlar.

20

Zerdt 'n Getirdii Dini Prensipler Zerdt, eski ran 'a tevhid inancn getirmitir.Onu getirdii din,tek tanrya inanmakta idi.Ondan nce ranllar.bir ksm tanrlara tapnmakta ve rahiplerin hazrlad uyuturucu bir kutsal ikiyi imekle uygulanan Haoma kltrn devam ettirmekte idiler (Haoma,btn alemi sv ekilde doldurduuna inanlan hayat tanrs idi). Zerdt,daha sonralar Ormazd ekline dnm ve islam kaynaklarnda da Hrmz olarak yer alm Ahura Mazdah (Hakim Rab anlamnda), Daryus (tahminen M.. 500 'ler) ve takipileri tarafndan Bat Asya 'ya getirilen ve birka yzyl iinde Turfan ' dan Habeistan 'a,ndus nehrinden Ege Denizine kadar yaylan bir yce Tanr idi.O,alemin tanrs idi.Alemin gayesi;yalann,ktln hakikat tarafndan yenilmesidir.Alemdeki maddi ve manevi nizam yaratan,tabiat kanunlarn koyan, Ahura Mazdah 'dr.Ktlklerin kayna,Ehrimen 'dir. Ahura Mazdah nce manevi bir varlk olarak kabul edilirken sonralar, Zerdt 'ten nce olduu gibi,onu nuru atein ihtiva ettii,yaratlmam bir k olarak dnld ve bylece ate kltr geliti (Mecusilik). Ahura Mazdah 'n yannda alt ba melek bulunur.Bunlara Amea Spenta 'lar (Kutsal lmszler) denilir. Bunlar; yi Akl, Adalet (veya Hakikat), lahi rade lkesi, Tevazu (veya Dindarlk), Mkemmeliyet ve lmszlk eklinde, Ahura Mazdah 'n sfatlar, eitli vecheleri ve fonksiyonlar olarak telakki edilir. Zerdt 'e gre bir taraftan saduyu, iyilik ve aydnlktan oluan Aa (alem nizam), teki tarafta da su,

ktlk ve karanl iinde bulunduran Drug (yalan, anari, fesat) vardr. nsann iyilik tarafn semesi gerekir. nsann bu seimi teki dnyada sonu verecektir. Zerdt 'n lmden sonraki muhakeme ile ilgili telkinleri vardr. Ahura Mazdah 'a inananlarn ruhu, lmden sonra drdnc gn muhakeme edilir. O, nce Cinvat KGoogle Page Rankingsnden geecektir. Bu kGoogle Page Ranking, bu alemden tekine gtrr. Dinsiz bu kGoogle Page Rankingden geemeyip cehenneme der. Dindar kii ise bu kGoogle Page Rankingden geip cennete ular ( ona alt Amea Spenta 'ya sonradan katlan itaat yol gsterir). Cinvat KGoogle Page Rankings 'nn ortas kl yz gibi olur ve dinsiz cehenneme der;ancak iyi insann ruhu geerken geni taraf dner ve oda geme imkan bulur. Zerdt gelecek bir alemml muhakemeden de bahsetti. Kendinden 3.000 yl sonra Ehrimen 'in gc zeval bulacak ve hakikat-adalet evi kurulacaktr. Bylece itaat ruhu zafere ulaacaktr.Muhakeme ,ate ve erimi maden ile olacaktr. Btn bu iler; Saoyant denilen kurtarcnn domasyla gerekleecektir. O Kansava Gl 'nde ykanan bir bakirenin o glde bulunana Zerdt 'n tohumuyla gebe kalmas sonucu doacaktr. Bylece llerin domas balayacaktr.(dirilme).lk insan Gayomartn kemikleri hayat kazanacak,btn ller tekrar vcutlarna kavuacak ve bir yerde toplanacaktr. yiler,ktler ayrlacak; iyiler cennete ktler cehenneme gidecektir. gn kalnacak, sonra btn yaratklar ate rmandan geecek, ate ktleri temizleyecek ve eytanlarla btnleenler hari, herkes AHURA MAZDAH 'n lkesine girecektir. Zerdt 'ten nce deva denilen ve Ehrimen 'in avenesi olan eytanlara, onlar yattrmak zere, kurban kesilirdi. Onlarn kurbanlardan kan buu ile beslendiklerine inanlrd. Bylece onlara ibadet edilmi olunurdu. Zerdt,n kurban kesimi ile mcadelesi bu sebebe dayanr. Zerdt, sr eti yemeyi de yasaklad.( Hindistan 'da da bu yasak vardr. slam ile Yahudilikte ise domuz eti yasaklanmtr) Gnah, insan kt glerin esiri klar; fazilet iyiliin nihai galebesine yardm eder. Zerdtilikte, doru yaama,ahlaki emirlere uyma esastr. Ahlaki emirler; iyi dnce iyi sz, iyi i diye zetlenir. Fakirlere,cmert davranma,yabanclara misafirperverlik,btn lekelerden uzak kalma ,topra srme,srlara bakma, skc eyleri imha da faziletli ilerden saylr. Temiz hayvanlar, zellikle kpekleri ldrme byk gnahtr. Zina yasaktr. Baz cinsi konular ve l bedenine temas, kirlenmeye yol aar; zel ayinler gerektirir. Zerdt iyi hayvanlarn iinde olduu bir ev ve diilerin iinde bulunduu bir sr ile yaylaca bir yaylak olduunda orada mutluluk ve ansllk doar.Orada tam gzel bir hayat doardiye belirtmektedir.Zerdt her alanda tarm ve hayvanclkla uralp bol retimin salanmasn ve zararl bitkilerle hayvanlarnda kknn kesilmesini tavsiye etmektedir. Temiz hayvanlarda saylan kpek ve kedinin ldrlmesini byk gnah saymaktadr.Dllenmeyi ve iftlemeyi nleme kesin olarak yasaklanmtr. Bu dini inanta sz konusu edilen arap ikisi,dini ibadetle ilgili olup,dini dncelerin gelitirilip derinletirilmesi ve ruh gznn almas amacyla iilmekte olduu vurgulanr. Avesta 'nn Gatha blmnde belirtildiine gre dini inan alannda ark ve iirlerin nemli bir yeri olduu grlr. Cenneti arkl bir yer olarak deerlendirdii dikkate alnrsa bunun nemi daha iyi kavranr. Zerdt intihar etmeyi tanr Ahura Mazda ya dmanlk olarak niteler ve ok gnahkarca bulur. Kendini ve eini her alanda korumakla ykml olan insann intihar etmesi veya kendilerini koruyan askerlerine ktlk etmesini byk gnah saymasnn yannda, Tanr Ahura Mazda 'ya dmanlk olarak belirler. Zerdt dini inancna gre tanr kadn ve erkei bir arada ve birbirine arkada yaratmtr. Arkadalar arasnda eitlii temel alan bu inanta kadn ve erkek eit olarak kabul edilmektedir. Zerdt inancn geliip yayld blgelerde ok eliliin azald ve tek eliliin artt grlmtr. Zerdt, kadnlarn evlerinde ocuklarn anas olmas, ocuklarn yetitirmede ve onlara iyilikler ile yurtseverlikleri alamada en etkin kimse olduunu belirtir.Erkek ocuklarn analar olarak, kt dmanlara kar lkelerini savunmalar ile mal,can ve namuslarn korumalarnda kadnlarn, eitip yetimelerinde byk rol oynayacaklarn belirler. Zerdt, kim kardelerine doru ve drst olur ve fakirlere yardm ederse, tanr Ahura Mazda yolunda

21

alt iin, tanr da onu destekler ve korur,derken inananlarna doru olana yapmay, buna inan gstermelerini ve bunu yaymaya almalarn tavsiye eder, zayf ve fakir olanlarn da yardm edilerek korunmasn belirtir. Zerdt Dini nancnda Kutsal Ate Ate Zerdt dini inanc tarafndan kutsal olarak kabul edilmektedir.Ate Zerdtizm 'de ok nemli b ir yere sahiptir. Avesta 'ya gre ate tanr Ahura Mazda 'nn ruhu ve oludur. Esas olarak atee anlam veriliyordu veya bu anlamlarda ate kutsanyordu. Atein balangc olarak ev atei yani ocak atei kabul ediliyordu. kincisi kurbat atei olup, bu ate devaml yanan ve ktlkleri uzaklatrandr. ncs ise halk topluluklarnca meydanlarda yaklan ve etrafnda elenilen,ayn zamanda atele temasa gelerek veya bu atein iinden geerek su ve gnah ilemi olanlar, kime kar su veya gnah ilemise onun yakaca atein iinden yryerek kendini temize karmas gnahn veya suunu affettirmesi, yani kendisinin susuz ve gnahsz olduunu ispatlamas gelenei bakmndan nemliydi. Bir Part destannda, Kral Muhabad 'n olu Prens Wise, susuzluunu ispat edebilmesi iin byk bir ate yaktrdn anlatrken ilgili iirde, ...................................... imdi hak ve askerler Benden susuzluumu ispat etmemi isterler Bana deki atein iinden ge ' Halka ve dnyaya temiz Susuz olduunu ispat et diye belirlemesinde de atein bu gcne inanldn ak ortaya koymaktadr. Bu inanca gre ate,sadece gnah ve sulardan arndrp temizleyen yetkisinin dnda ayn zamanda ilahi g, kuvvet ve kudret veren bir kaynak olarak da grlr. nk atein tanr Ahura Mazda 'nn olu olduuna inanlmasnn yannda, insanlarn ruhlarnn da ateten geldii ve lmden sonrada ruhun yaplm olduu gkteki atee ekilecei ve onunla birleeceine inanlmaktadr. Gemite atein kutsanmas konusunda anlatlanlarn dnda tapnaklarda devaml yanmakta olan ateler : Blge halknn inanlar iin yaptklar tapnaklarn ok basit yaplar olmalarna ramen, tm tapnaklarnda devaml atelerin yanmas iin ategahlar vardr. Bu atelerin devaml yaklmas ve kutsanmas ile dini ibadetlerin yaplmas iin tapnaklarda din adamlar srekli bulunurlar. Zerdtln ilk dneminde Tapnaklarda ki kutsal atelerin rahatsz olmamalar iin yaklaan her kim olursa olsun nefesinin kutsal atei rahatsz etmemesi iin yzn rtmek zorunluluu vard. Dini trenler ak alanlarda ve ortasnda byk atelerin yaklmas ile yaplrd. Zerdt 'n kanl kurbanlar yasaklamas sonrasnda kutsal atee ekmek ve st kurban olarak sunulmakta idi. Kutsal ate baz kaynaklara gre ise e ayrlmaktadr.Bunlar ; - Farhang Atei ; Din adamlarnn atei - Gunah Atei ; Savalarn atei - Burzin Mihr Atei ; Kyl ve iftilerin, halkn atei olarak bir ayrma tabi tutulur. Bu atein konumu toplumun sosyal yaantsnn ak bir yansmasdr. Zerdtle gre esasta yeryzndeki her trl canl ve canszda ate vardr. nsanda ,hayvanda , bitkilerde gkte ve yerde bu atei deiik zaman ve durumlarda ak grmek mmkndr. Bunlarda insanda bulunan ve insanlarn ilikilerini salayan ve ayn zamanda Tanr ile ilikide olan atein en kutsal ate olduu belirlenir. Bu atein 215-216 deiik ateten meydana geldii ve her bir atein ise alan bir meslek grubuna ait olduu belirtilir. Ayn zamanda insanlarn deiik eylerden yakt atein, insanlar ktlkten

22

ve gnahlardan arndrdna inanlr. Atein, dnyann yaratlnda alt unsurda kark varl ile ateten yaratldklar belirtilir. Bu unsurlar gkyz,yeryz,veya toprak,su,bitkiler,hayvanlar ve insanlardr.Bunlarn bnyesindeki atei deiik ekillerde ve olaylarda gzle dahi grmek mmkndr diye belirlenir. Zerdtlkte sabah gneinin leye kadar geen zamanda bereket getirdiine inanlrd.

EGT ZAZA alntlad.

23

KRT IRKILIININ TRK IRKILIIYLA KARILATIRILMASI

24

MURAT BUKAN

ZAZANAM
Ben ZAZANALIYIM, Bedenim asil bir ruh tar, Hzn dolar klamlarn aldnda damarlarmda, RUHUM TTRER, BEDENM COAR.... ********* Kah bir kartal olur uarm dersimden, Kah dalar gzlerim olig(Bingl) dalarna, Hayallerim yetiir yurduma ZAZANAMA, RUHUM TTRER, BEDENM COAR... Ben ZAZANALIYIM, eyh Saidin z soyundan O'nun vatanndan, ...ve imdi gzlerim seni arar, z yurdumda garibim yokluunda, KANATLARIN YOK ZERMZDE, RUHUM TTRER, BEDENM COAR, ZAZANAMA... Elleri bal olsa da bedenimin, Hayallerim yetiir, ruhum yetiir, ZAZANAMA... nsanlarn bedenlerini vatanlarndan karabilirsiniz, AMA YREKLERN ASLA. WARE OLG

25

ZAZACANIN RAN DLLER ARASINDAK YER : LUDWG PAUL

26

Prof Dr. Ludwig Paul, Iranistik dil bilimci, The position of Zazaki among West Iranian Languages Kaynakdan alinti (Sayfa 1) "Since te beginning of the twentieth century Zazaki has been accepted by linguists as a language in its own right, no longer merely as a Kurdisch dialect. Nevertheless until recently the Zaza people were generally held to be Kurds speaking a special dialect of Kurdish". Trkce: "20. Yzyilin basinda dil bilimciler Zazaki dilini basli basina bir dil olarak kabul etmislerdir. Yinede kisa bir zamanimiza kadar genel olarak zazalarin krtce dilini, krtcenin bir lehcesini konustuklari sanilmistir".

MAMEKYE ,OVACIK , KARAGL

27

Ero z ha itiyada, z esta :)) Panpa m bonc :)))

28
ZAZALARIN KABAHAT NEDR ?
Turkye smne alerj yok, turk smne de yok aynen kurdstan ve kurt smne de alerj yok..! y de kardesm ZaZaLaRN gunah ne... kendnz cn stedgnz ZaZa halk cn nye stemyorsunuz..? kutsal kent kudusn muhafzlgn asrlarca yapan ZaZa halk slam dunyasnn br realtesdr bu realteden kacs yoktur ve ZaZaLaR artk anadolunun kadm yerlesk br halkdr, goc etmeyz yermzden yurdumuzdan bz buradayz ve bzm varlgmz tum chan blecek ve kabul edecektr. WARE OLG

Aynkebir/Diyarbekir-ani-Dewa Selen

29

30

31
Inqda yo/ju psing m bvn .. ****** byle bir kediciim olsayd

ZAZACA DERSLER

32
ZaZa Dilinde aile ye isimleri:
Baba=Pi/Bav Anne=Ma/Da Erkek Karde:Bra Kz Karde:wa Amca:Apo Hala:'amy Day:Xalo Teyze:Xal Dede:Pirk-bavo Nine:Da-Pirk Amca Olu:DeZA/DereZA Amca Kz: Detkna/Detena Yegen:WarZA Day Olu: XalZA WARE OLG

MEWSM

33

EMBAZ/UMBAZ/OLWOZ WA VN NEBO Orjinal Zazaca 'EMBAZ' Kelimesi Yok Olmasn! Zazaca, Arkada:Embaz(Umbaz, Olvaz) dr. -Bu kelimenin yerini krteden hewalem, trkeden arkadam almasn Zaza Dili, krtelemesin,trkelemesin. Ltfen krte,trke demeyin Zazaca syleyin Zazaca Syletin WARE OLG

DIRBETIN
Drbetn=Yaral=Brindar ez drbetna/o=ben yaralym=Ez brindarm

34
TI
t tije ruwej mna, t tijo amemina mna, t amr mna, biyet niben, gule biyet nibenu.. ********** sen benim gn gneimsin, sen benim mehtapm dolunaymsn, sen benim mrmsn, olmuyor glm sensiz olmuyor Riyon Mahfuz

De bon na kdko ra :)) qdsa rndk, holik.. Ta dewa Drsimiwa..

35

ZAZALAR KRTLERN ZMMETNDE DELDR

ZAZA'lar, geleceklerini belirleme haklarn tanmayp,krt'lerin, ZAZA'lar, ille de ben yneteceim demeleri, ZAZA'lar, krt'lere zimmetli sayan bir anlaytr... ZAZA'larn geleceklerini tayin etme hakk,ZAZA'lara braklmal...bu konuda ZAZA'lara mdahale etmek,yanltr........ Bu seneryonun, ismet inn ve kemalist dncenin yllardr bizlere uyguladg sistemden ne fark var.... Tc nin yllardr bizlere dayattg,ben 'abe'yim,ben bilirim,demesinden ne fark var..... Krtlerin bu dayatmas,ZAZACA!nn yok olmas,ZAZA!larn tamamen daglmas anlamna gelir...ZAZACANA sahip k............. ZAZAHAN BUKAN

VATECLERE (ASMLEYE URAMI KRT ZAZALAR) CEVAP

NOT: Bilal Zilan denilen bir vateci yazarn iddialarna ve arptmalarna cevap veriyoruz. Bilal zilan denilen ahsn yazdkl arn olduu gibi veriyoruz ve elikilerine cevap olarak parantez iine aldmz szler ise bize aittir.

36

Buyrun okuyalm..! 1-Btn Arap, Osmanl, Ermeni arivlerinde Zazalardan srekli "Krd" olarak bahsedilmitir. Bu eitli akademik makaleler ile ispatlanmtr. Ancak konuyu datmamak iin bunlara deinmeyeceiz. (Evliya elebi 16. Y.y. da bingl gezerken ZAZA halkndan ekrad- zaza diye bahsetmedktedir yani ZAZA ismi Osmanl dneminde de vard, hatta bundan ok daha eski bir yazl kaynak olan Bihistn yaztlarnda bugnk zazalarn yaad blgen in ismi ZAZANA olarak kaytlara gemitir.)

2-BLOG NOTU: PETER LERCH BU KAYDI (1856-Roslow) ".... Xelef Axa va ke esker xo ra: "Bewn axalr! Ma on qewxe, meters, esker Doqma Beg zav (zaf) , Heme pr tirk , nn ma de qewxe bik, ma pr conmird kirdan , mrde eran , meters, ma ha on...... " Kaynak: Peter J. A. Lerch, "Qewx Nrib Hni", Forschungen ber die Kurden und die Iranischen Nordchaldaer - Band I, St. Petersburg 1857, r. 78 Tercmesi: "... Xelef Aa askerlerine dedi ki: "Aalar baknz! Biz kavgaya (savaa) gidiyoruz, korkmayn, Doqma Beyin askerleri oktur, (ama) tamam Trk'tr, bizimle kavga edemezler (g yetiremezler), biz hepimiz Krd yiitleriyiz, airet erkekleriyiz, korkma yn, gidiyoruz imdi..." (ZAZA halknn anadoluda yaygn olarak kullanlan 3 ismi vardr ve bu 3 isim de zazalarn kollarn oluturmaktadrlar mesela kuzey ZAZANAllar kendilerini Krmanc dillerini ise krmancki olarak tanmlar, merkez ZAZANAllar kendileirne Genel olarak(y zde 95) ZAZA der ve anadillerine de ZAZACA bir ksm da KIRD der ve dillerine de krdi derler(yzde 5 gibi) ve son olarak gney ZAZAlar ise kendilerine dmli ve dillerine de dmlki derler. Mesela licede oturan hoca ahmed-i xasi 1890 ylnda arap alfabesi ile zazaca ilk yazl eseri yazmtr, eserin ismi mewluda pexmer(peygamber efendimiz iin yazlan mewlid) ve bu eserin dilinden KIRD olarak bahsettii iddia edilir fakat Osmanl devletinin resmi kurumlarnda yani dnemin milli eitim bakanlnca BU MEWLD KITABI HOCA AHMED - XAS EFEND

TARAFINDAN ZAZACA YAZILMITIR. baresi yer almaktadr ve hoca Ahmed-i Xasinin bu tanmlamaya kar hibir itirazda bulunmad bilinmektedir bunun bir dier anlam KIRD isminin st kimlik ad Krt zazalarn(krt asimilesine uram zazala r) iddiasna gre KRT deildir tarihi vesikadanda grld gibi ZAZADIR. Ve hoca ahmedi xasinin bu eseri yazmasna sebep olan hikaye daha bir ilgintir, kurmanclar(Krtler) hocaefendiyi belki de akalamak amacyla ey hoca bak bizim dilimizden (Krte kurmanci) birsr yazl eser var sizin dilinizden neden hibir eser yok demeleri zerine hoca ahmedi xasi ok efkarlanm ve evine girmi yaklak 1 hafta boyunca dar kmadan ! bu zazaca eseri yazmtr. Eer zazaca ile Krte ayn dil olmu olsa idi hocamzn krt arkadalar hi ona taklp bak bizim dilimizde(KRTE) birok eser var sizin dilinizde (ZAZACA veya KIRD) neden hi eser yok diye krlar myd..? KIRD ismi zerinden son olarak unu sylemek istiyorum malum KIRD ismi ile KRT (KURD) isimleir birbirne benzemektedirler tpk KRT_TRK ,s,mlerinin benzemesi gibi .. baz Trkler krt ismini nasl trk ismi ile badatrmaya altlarsa gemite aynsn bugn maalesef asimileye uram Krt zazalar yapmaktadr. Krd ismini Krt ismi ile badatrdklarna ahid oluyoruz. Halbuki yeryznde birok halkn ismi birbirne yakndr trk -krt gibi .. ama dikkat edilirse Krt zazalar srarla ZAZA ismi yerine KIRD ismini kullanmaktadrlar belki ZAZA nfusunun toplamda yzde 3 nn bile zor kulland bir ismi tm ZAZANA halkna mal etmek ne tarihimize ne de halkmzn kltrel realitesine uygun deildir. Buna siyasi dilde frsatlk denir.!) War Zazana/F.Com

37
Dersim'in kayp iki kz Hollywood'da
1938 Dersim operasyonunda(Katliamna) Manisa'ya srgn edilen ve kaybettii iki kznn izini bulmasna mr yetmeyen baba smail Ko'un vasiyetini grev edinen TBMM, kzlar ABD'de aryor. 1938 Dersim operasyonunda Manisa'ya srgn edilen ve kaybettii iki kznn izini bulmasna mr yetmeyen baba smail Ko'un vasiyetini grev edinen TBMM, kzlar ABD'de aryor. TBMM Dileke Komisyonu bnyesinde kurulan Dersim Alt Komisyonu'nun aratrmalarna Erdal Karako adl vatandan bavurusu ilgin bir yn verdi. Karako, kayp kzlar olarak bilinen kz kardeler Sekine ve emse'nin izini bulmaya mr vefa etmeyen babasnn kendisine aktard bilgileri dilekesinde anlatt. Karako, iki kz kardeinin isyan dneminde Dersim'de grev yapan Piyade Yarbay Mnip Kemal Ylmaztrk'n himayesine verildiini ve bu kiinin oullarnn da halen ABD'de yaadn ortaya kard. Hollywood oyuncusu Karako'un verdii asl artc bilgi ise iki Dersim'li kz himayesine alan Ylmaztrk'n torununun Hollywood'da oyunculuk yapt ve Batman filminde bir karakteri canlandrd bilgisi oldu. Bavuru zerine Genelkurmay'la yazma yapan TBMM, Ylmaztrk'n belirtilen dnemde Tunceli'de grev yaptn belirledi. Komisyon uzmanlar, Ylmaztrk'e ve himayesine verilen iki kz ocuuna ilikin TBMM'ye ulaan 147 bin belgeyi incelemeye ald. Uzun aratrmalar sonucunda Manisa Salihli Kaymakam'nn acl baba smail Ko'un bavurusu ve kzlarn bulmak iin izin talebine ilikin belge bulundu. Alt Komisyon, Dileri Bakanl'na yaz yazarak, torunu Hollywood'da oyunculuk yapan Ylmaztrk ailesinin bulunmasn istedi. 11.07.2013 tarihli yazda, Karako'un iddialarna yer verilerek, iddialarn doruluunu

teyit etmek amacyla Washington D.C. ve Chicago'daki bykelilik veya konsolosluklarn arivlerinde gerekli aratrmann yaplmas, aranan kiilerle iletiime geilmesi isterdi. 'Ulamaya alyoruz' Milliyet gazetesinin sorularn yantlayan Meclis Dileke Komisyonu Bakan Mehmet Dani, unlar syledi: "Kayp kzlarla ilgili ABD'den birilerine ulamaya alyoruz. Dileri yazdk. Dileri ular ve sorulur, yazl olarak bilgiler alnabilir. Temas salandktan sonra her trl iletiim imkan kullanlarak konuya ilikin bilgiler alnabilir. Kzlarn verildii ailenin olu veya torunu nl bir adamm. Mehur bir filmde oynam bir sinema oyuncusu. Dersim Trkiye'nin yzlemesi gereken yakn tarihteki en nemli bir olay." BABA VASYET: Kzlarm bulun 1938'de devletin Dersim operasyonu srasnda Ovack'n Kozluca Ky'nde yaayan Ko ailesi, Hozat'a gitmek iin Munzur Da'na doru yola karlar. Karanlkta askerlerin arasna den ailenin, 4 yandaki kz ocuu Sekine ve 6 yandaki kuzeni Semi, asker ate anca kaybolur. Bir sre sonra Ovack7a dnp kzlarn arayan baba smail Ko'a kzlarnn asker tarafndan gtrld sylenir. Manisa'ya srlen ve kyden kma yasa olan baba Ko, dnemin Genelkurmay Bakan Mareal Fevzi akmak'a telgraf ekerek kzlarn bulmak iin yardm ister. TBMM Dileke Komisyonu'nun ulat belgeye gre, dnemin Genelkurmay Bakan akmak ocuklarn bulunmas talimatn veriyor ve ileri Bakanl 1941 ylnda ocuklarn yerini buluyor. Baba smail Ko'a verilen izin belgesinde, kz Sekine'nin stanbul'da yaayan yarbay Mnip Ylmaz Trk'n himayesinde, dierinin ise Zonguldak'ta olduu bilgisine yer veriliyor. lnceye kadar arayn srdren Ko, 1994 ylnda lrken olu Erdal Karako'a u miras brakyor: Kzlar bul!... Haber7.com

CESARET
Glgesinden korkanlar var aramzda maalesef. Zaza olmaktan korkanlar var. Zaza olduunu syledi mi kendisini ldrecekler zannedenler var. Zaza olduunu syledi mi toplum kendisini ayplayacak sananlar var. Tuttuu futbol takm iin tartacak cesareti olan , Zazacaya gelince ise tartacak gc kendinde bulamad iin o cesarete ve gce sahip olanlar aalayan aa ruhlular var. Zaza Dili

38

ZAZACAMIZIN ANADL OLDUU ANAYASAYA GRMELDR

ZAZA'lar, krt ve trk saflarna katmak, tc'nin kurulmasndan bu yan sistematik olarak ileyen bi ark, ZAZA'lara krt ve trk'tr dayatmas bu yllarda balad.... KOGR,EYH SAD,SEYT RIZA KATLAMLARI tesadf degildirr.... (NOT;tc kuruldugundan bu yan 90 yllk sre ierisinde ve zelklede pkk srecinin balamasnda beri ZAZA halknn hakn,savunmaya kalkan kiiler mutlaka halk nezdinde itibarszlatrlmtr,yada hain,ajan ilan edilmitir,yada lmle cezalandrlmtr) bu katliamlar yapan, KRT asll TC nin gnmzde ERGENEKON diye bildiimiz yaplanmasnn mimar SMET NN dr....... bu katliamlar ne tesadftrki sadece ZAZA(DIMIL) halkna yaplmtr,ferdi olarak krt veya trk asll insalarda mutlaka bu katliamaq maruz kalmlardr ama ana hedef ZAZALARDIR..... yani bunlarn temelinde DANIIKLI kavga vardr,ana unsur ZAZAlar asimile edip kendi saflarna katmaktr..... ama ZAZAlara kar yllardr sistematik bi ekilde uygulanan bu oyun tam baar saglamamtr.....% 30,40 lara varan bi asimile baarlar varsada bu tam anlamyla baar saylmaz... bugn artk son noktaya gelindi....son umutlar yeni kurulacak anayasa,ne yapp ne edip ZAZA cay lehe olarak gstermek ve yllardr yapmak istedikleri asimile olayn resmiletirmek, ama bu son rpnlarda boadr... ZAZAlar dilini,kltrn bu zihniyetlere yedirmiyecek,uyanan ZAZA genlii bu son oyunuda bozacaktr.... ZAZAca anayasaya kendi bana bir 'DL'olarak girecek...
ZAZAHAN BUKAN

39

Krtenin Glgesindeki ZAZACA

Servet Beki Bir zamanlarn genel gr; Krte dili, birok dili barnda barndryor olmasyd, Zazaca, kurmanca, Soranice ve Goranice Bu yanl grle zazalar yllarca Zazacann Krt dilinin bir lehesi olduunu dndler, Bir dil olduu yllarca inkr edilen Zazaca dili, Deil Krtenin, Kurmancann lehesi olduu iddialaryla, kurmancaya yamanmaya allmsa da,

Zazacann bir dil olduu ve 4-5 milyon insan tarafndan u anda konuulduu gerei nihayet kabul edilebilmitir. Frat ve Diclenin su havzasnda yaayan zazalar ile kurmanlar arasnda alenen belirgin farkl zellikler bulunmakta olup, Din olarak ise; Alevi ve sunnidirler. Trkiye Cumhuriyeti Devletinin Krtlere ve dilleri olan Krteye bak as ile, Krtlerin Zazacaya ve Zaza rkna bak as arasnda fark yoktu. Zazaca, Krt ve Kurmancann glsinde kalarak geliimi nlenmi, Rtn ispatlamakta ge kalm ender dillerden biridir Trkler tarafndan inkr edilen Krte gibi, Krtler tarafndan inkr edilip asimile edilen zazaca, u anda toparlanma aamasndadr.. Bugn Krtler, hak taleplerinde Trkiye Hkmetine kar ne kadar haklysalar, Zazalarn hak talebinde bunmalar Trkiye Devletine kar ve Kurmanlara kar o kadar hakldrlar. Peki Zazalar Kurmanlarla ne zaman kar karya gelir dersiniz? Hi phesiz Trklerin Krtlere olan sorunu ne kadar nemliyse, Zazalarn Trklerle ve Krtlerle olan sorunu zlmedii taktirde kar karya gelmeleri kanlmaz olur. Dn Trkler Krtlerin varln kabul etmeyip, Krtler bizimle ayn rktan olup bizim kardeimizdir diyorlard, Bugn Krtler zazalar iin ayn eyi sylyorlar. Zazalarn bir Irk olmadn Krtenin bir Lehe olduunu savunup inkra gidiyorlard. Son yllarda zellikle Avrupada yaplan almalarla Zaza dili bir Krt lehesi deil, Bal bana bir rka ait zengin dil olduu bilimsel olarak ispatlanm, Hzla toparlanma srecine girmitir. Bugn Krt Realitesinin devletin resmi azlaryla tannmasyla, Yol almaya balayan kurmanann yannda, Zazaca da ataa kalkm olup, birok alanda nevu nema bulmaya almaktadr. Peki zazaca nasl geliir? Zazaca zellikle Bingl, Elaz (Palu), Malatya, Tunceli, Diyarbakr gibi illerde arlkl olarak yaamlarn srmelerine ramen, Zazlarn byk bir blm zazacay konumakta byk zorluklar ekmektedir. Zazalar zazacann geliimi iin evinden balayarak katk sunmalar gerekmektedir. Zazacann gelimesi her platformda konuulmasyla geliir diye dnyorum. Evde, sokakta, okulda, dairede, dkknda her yerde konuulmas gerekmektir. Babamzn bize rettii zazacay eksiksiz, katksz evlatlarmza aktarmay baarabilmeliyiz. Bunun iin kurslar dzenleyip, Seminerler, paneller, sempozyumlar, Bilgi lenleri, Festivaller dzenlenmeli, Sivil nsiyatif bu konuda desteklenmeli, Hatta tevik edilmelidir. Halka halka, kademe kademe gelimeli ve ember her gn biraz daha geniletilmelidir. Zazaca Enstitlerinin kurularak hzla oalmas iin gerekli giriimlerin yaplmas, yi bir tekilatlanma ve iyi bir eitimle zazacann gelieceini ve hak ettii konuma da geleceine inanyorum. Her eyden nce zaza rknn varl ve mevcudiyetine olan inan ve izan netlemelidir. Bugn zaza kardeimizin bir blm kendini Trk, Byk bir blm de Krt olarak grmektedir. Byleli yazlar genellikle en fazla tepki konulan yazlardr. Burnumuzun dibinde hep var olan, ancak dillendirilmesi skntl olan gereklerdir ki,

40

Krte de ayn skntlarla Trklerden o oranda tepkiler grmt. Bugn Zazalar dorular oynuyor ve bunu avaz kt kadar da bararak dillendiriyor. Haliyle Zazalar, birlikte kader birlii yapt Krt kardelerinden tepki grmektedirler. Zaza dilinin geleceini grmenin en nemli aamas da burada ekillenmektir. Eer biz zazacann bir dil deil de, bir lehe olduu oyununa kanarsak asimile olarak eriyip biteriz phesiz ki , Bu anlamda zazacann geleceinden bahsetmenin de anlam yok zaten Yok eer hakketen Zazacann bir lehe deil, kendi bana bir dil olduuna ve Zazalar bir Irktr bilinciyle hareket edersek, Ayrntlar teferruattr bence. Her meru yol zazacann geliimine hizmet edecektir. Bingl niversitesi Zazaca dili iin bir anstr, Zazalar ehrinde, Zazalarn ynetimindeki niversitede, Zazaca Eitim verilmesi kadar doal olan var mdr? Bu ans hayra ve zazacann geliimine kullanmak iin niversite ynetimine destek verilmelidir. En byk destek Sivil nsiyatiften gelmelidir, niversite ynetimi bu destei arkasnda grmeli, En azndan hissetmelidir.. Siyasi irade niversiteye destek vermelidir, Onure etmeli, varsa przleri gidermeli, Lojistik destek vererek nn amaldr. Zazaca dili ve Irknn geliimi ve olmas gereken konumun yakalanmas iin; Bir ok bilimsel almann yannda, Tm dnyada lobi faaliyetlerinin ivedi balatlmas, Enstitlerin oalarak faaliyet srdrmesi, Ksr dng etrafnda polemikten uzak olarak gerekten Zazaca dilinin geliiminin istenmesi. Bunu yaparken blclk yaptnz iddia edilecektir, Umurunuzda olmasn. Zira Krtlerin kendilerine de dn bir bakalar tarafndan blc denilmiti. Mahkum olan dilinin beraatini istemek gibi tabii ve ftri bir hakk istemek blclkse varsn biraz da biz blc olalm Zazaca unutulup gidecek, yok olacak kadar kk bir dil deildir. u anda ok ciddi almalarn srdrldn biliyoruz. Luat dahil bir ok almann son aamaya geldiinin de ahidiyiz. Ancak daha nce sylediim gibi, En nemlisi ve aslolan; Her zazann zazaca konumas ve zazaca yazmas dilimize ok nemli katklar sunacaktr. Sevgilerimle..

41

VAJ EZ ZAZAWA Meerm..! Vajn ma ZaZay. Meters..! Vajn ma kurd U trk niy. Xo viri ra mekern..! Pexmer ma A.s. vano ki: "Kes/kom 'asl xo inkar keno u ma ra niyo"..

42

*********************** DE K BEN ZAZAYIM Utanmayn..! Ben ZaZaym deyin. Korkmayn..! Ben krt veya trk deilim. DEYN! Unutmayn..! "Atasn(Asln) inkar eden bizden deildir" diye buyuruyor Peygamber a.s. efendimiz.. Ware olig

AYRILI
Her varlk bir ayrltr. O ayrl iinde bir birlemedir. Kii annesinden doar ve annesinden ayr olarak yaamaya balar. ahs bir futbol takmn tutar ve dierlerinden ayrlr. nsan bir ehirde doar. Oral olur . Dier ehirlerde doanlardan ayrlr. Aynen byle de eer Zazaysan ki Zaza sn bu demektir ki sen Ana dil ve toplum olarak Krtlerden ve Trklerden ve dier toplumlardan farkl bir toplumsun. ma fom kerd ? Zaza Dili

43
eyh Said-i Paloi/ZaZa Diyarbakr Hapishanesinde ekilen Bir kare unutmadk Yreimizdesin Byk Lider eyh Saidimizi krt rkl adna kullanan ona krt diyen krt rklarna inat onun aslen ZAZa asll olduunu krt olmadn ve davasnn da slam olduunu her ZaZa haykrmaldr. nk onlar her yerde eyh saidimizi krt olarak gstermeye alyorlar..!

NERDESNZ ?
KRD,TRK,ERMENS,LAZI,ERKEZ,ZAZASI v.s szm ona demokrat geinen,bu bahaneylen bata gezi park olmak zere,bu memlekette ufak bi olayda yeri gg inletenler?...... hane siz apulcuydunuz ya... hene siz demokratsnz ya... hane siz hak hukuktan yanasnz ya... hane siz eitlik yanlssnz ya..... hane siz ezilmiten yanasnz ya...ve hereyde tencereyi tabag elinize alp sokaklar dar ediyosunuzya..... merak ediyorum.....? hane siz hereye karar verme mercegi olarak kendinizi gryosunuz ya... sz konusu,ZAZALAR VE ZAZACA olunca; hane siz nerdesiniz.... yok hane sesiniz kmyoda... havalar scakta tatile mi gittiniz acaba.... yoksa sizin demokrasi anlaynzn kredisimi bi tti.. ZAZAHAN BUKAN

LAL ETTLER

HEP SUSTURULDUK DLMZ LAL ETTLER; VE GRMEYELM DYE GZMZ BALAYIP KR ETTLER; VE SZ BIRAKILDIK BREYLERN SAHB OLMAYALIM STEDLER; VE YAN YANA DURDUK AMA BZ KOYUN GB DZP BRBRMZE DMAN ETTLER; SZLER BZ SZ OLMAYA ZORLADIYSANIZDA BZ BZ YAPAN YREMZN ALLAH KORKUSUYLA VATAN SEVGSYLE ATTIINI UNUTTUNUZ; BZ HER DAM BRZ. KRT DELZ,TRK DELZ,ARAP DELZ,BZ BZ YAPAN GEMMZDEK ZN NE OLDUUNU BZDEN ALMAYA ALISANIZDA GENLERMZN BRLKTELMZE OLAN AKI DEVAM ETT MDETTE BZ ZAZAYIZ Murathan Gler

44

EYH SAD EFEND'NN FETVASI VE HORMOK ARETNE GNDERD MEKTUBU

eyh Said (Rahimullah) Efendi'nin asl Arapa olan fetvasnn Trke tercmesi ve baz airet reislerine gnderdii mektubu "yazl belge" olarak kamuoyuna arz ediyoruz. Not: Bu fetva ve mektub "Dou illeri ve Tarihi ahbes (M. erif Frat) adl eserden aynen iktibas edilmitir. Dava Kurulduu gnden beri Din-i mbin-i Ahmedinin (S.A.V.) temellerini ykmaya alan Trk Cmhuriyeti reisi M. Kemal ve arkadalarnn, Kur'an'n ahkamna aykrhareket ederek, Allah ve Paygamberi inkar ettikleri ve Halife-i slam' srdkleri iin gayr-i meru olan bu idarenin yklmasnn btn slamlar zerinde farz olduunu, cumhuriyet'in banda bulunanlarn ve cumhuriyete tabi olanlarn mal ve canlarnn eriat-i Garray- Ahmediye'ye gre helal olduu ve saire, diye devam eden bu fetva birok ulema ve meayihin istiaresiyle kararlatrlmtr. *** Hormok Airet Reisine, "Esselamu aleykum we rahmetullahi we berekatuhu, lehul hamd u welminne. Hidayet-i Rabbani ile din-i mubini Ahmediyi kafir ola M. Kemalin yed-i zulmnden (zalim elinden) tahlis etmek (kurtarmak) gazas niyetiyle uara hareket edildi. Bu gaza ve cihadn mezheb ve tarikat tefrik edilmeden Lailahe laallah Muhammedurresulullah diyen btn slam muvahidleri zerinde farz olduundan minnel kadim memleketimizde byk bir gayret ve eccat sahibi olan mslman airetinizin de eriat- Garray- Ahmediye'ye ve bu cihad- ekbere ittiba edeceinize itimadm berkemaldir. Ya eyyuhel Ensar! Dinimizi ve namusumuzu bu mlhidlerin elinden kurtaralm. Size istediiniz yerleri verelim. Bu dinsiz hkmet bizi de kendisi gibi dinsiz yapacaktr. Bunlarla cihad farzdr. Allah yolunda cihad edin ver ldrn... 4. Kanunisani 1341 Emirelmcahidin El Seyyid Muhammed Said Piran EGT ZAZA

45

Zazalar ve Zazaca zerine yaplan aratrmalar

Zazalarn, Trklerden, Krtlerden ve Farslardan tamamen farkl bir etnik grup olduunu gstermektedir.zellikle Zazaca zerinde yaplan dilbilimsel aratrmalar bu yndedir. Zazaca'nn ilk olarak balbana bir dil olduunu kantlayan dilbilimci Karl Hadank, 1932 ylnda yaymlad Die Mundarten der Zz adl eserinde Zazaca'nn Krte'nin veya Farsa'nn bir lehesi olmadn, bu dilleri dilbilimsel olarak karlatrarak Zazaca'nn bal bana bir dil olduunu kantlamtr. Peter Lerch (1856), Friedrich Mller (1864), Albert van Le Coq (1901), Prof. Dr. Jost Gippert, McKenzie, Prof. Dr. G. Kjima gibi dilbilimcilerin eserlerinde de Zazaca net bir ekilde zgn ve bamsz bir rani dil olarak tasnif edilmitir. Zaza halknn yal ve siyasetten uzak kalm kesimi, Trkl ve Krtl kabullenmez. Zazalarn kendi bana gl bir siyasi ve akademik merkezi rgtlenmeye sahip olmamas, Zaza halknn dil ve kimlik sorununun gndeme ok zayf bir ekilde gelmesine veya hemen hemen hi anlmamasna sebebiyet vermektedir.

Zazahan Bukan

46

Derdere serbestire mni thayro. Serbestiya Zazayona gere Faistonde Krdasiyonra B bo A ji Thayra.

Zazaca iin, Artuklu lehe, Bingl dil dedi!

Gelimelerle ilgili, Zaza Dil Enstits Frankfurt ve Zaza Kltrevi Mannheim ortak bir yazl basn aklamas yaparak, Zazaca dilinde yayn lisansnn srncemede braklmasn ve Zazaca lehedir tezini protesto etti. Ad geen kurumlarn, 2 Haziran 2012 gn yaptklar ortak aklamaya ok sayda akademisyen, yazar ve sanat da destek vererek imza koydu. Hallac Medien - Zazaca dilinde yayn lisans iin RTKe bir bavuru yaplmt. RTK bavuruyu deerlendirmeye aldnda, bir ye, Zazaca bir dil deil, Krtenin lehesi, dedi. Bu yz den, konu YKe intikal etti. YK ise, konuyla ilgili Artuklu niversitesi ve Bingl niversitesinden gr istedi. Artuklu niversitesine bal Yaayan Diller Enstits; Zazaca, Krtenin bir lehesidir, grn belirtti. Bingl niversitesi; Zazaca, iddia edildii gibi Krtenin bir lehesi deil, bamsz bir dildir, eklinde bir gr iletti. Konuyla ilgili, Zaza Dil Enstits Frankfurt (Enstity Zazaki e.V.) ve Zaza Kltrevi Mannheim (Bon Kultur Ma e.V.) ortak bir yazl basn aklamas yaparak, Zazaca dilinde yayn lisansnn srncemede braklmasn ve Zazaca lehedir tezini protesto etti. Ad geen kurumlarn, 2 Haziran 2012 gn yaptklar ortak aklamaya ok sayda akademisyen, yazar ve sanat da destek vererek imza koydu. mzaclarn arasnda Dr. Oktay Gkta (fiziki ve Zazaca eitmeni, Tunceli niversitesi), Dr. Hseyin alayan (politolog), Dr. Kahraman Gndzkanat (pedagog), lyas Arslan (dilbilimci, Kln niversitesi), Mesut Keskin (dilbilimci, Frankfurt niversitesi), Fahri Pamuku (aratrmac, eitmen), Faruk Eren (eitmen), Roan Hayg (yazar), Hseyin imek (gazeteci, yazar, Zazaca eitmeni), Hasan Dewran (psikolog, air), Hesen Reqasa (aratrmac), Mstafa Torneyali (aratrmac), Berfin Jle (yazar), Sait iya (aratrmac-yazar), U. Pulur (aratrmac), Kemal Akay (yazar), Ali Kaya (aratrmac, tarihi), X. elker ve li Bra yer alyor. Zaza Dil Enstits Frankfurt ve Zaza Kltrevi Mannheimin imzaya atklar ilgili metnin geni bir zetini aaya alyoruz. Zazacaya ideolojik deil, bilimsel yaklam! Zazaca, Krte, Lazca ve Abhazca gibi dillere tannan semeli ders hakk ile birlikte Anadoluda Trke dndaki yaayan dillere dair hukuksal bazda tannan haklar ve atlan admlar, bizleri sevindirmi, bu konuda Anadolunun kltrel zenginliini gnmze tayan tm yerel dillerimize de ilerde ayn haklarn tannacana dair umutlarmz arttrmtr. Bu admlarn anadilde eitim hakknn tannmas ile sonulanmasnn beklentisi iindeyiz. .................... Zazacaya lehe veya bir alt dil sfatn vermek dilbilimsel adan dayanaktan yoksun olup, Zaza diline sadece siyasi zorlamayla yaklaldnn gstergesidir. Zira, Zazacann ranoloji bilimindeki yeri 100 yl nce belirlenmi (Oskar Mann, Karl Hadank), Zazacann bal bana bir dil olduu kantlanm ve bu dorultuda zellikle Almanyada dilbilimsel ve etnolojik aratrmalar yaplm, bu balamda hazrlanan iki doktora tezi de 1998 ylnda (Ludwig Paul ve Zlf Selcan, 1998) yaymlanmtr. Ayrca bunlara ilaveten Almanya ve Avusturya niversitelerinde Prof. Dr. Jost Gippert, Prof. Dr. Agnes Korn, Prof. Dr. Heiner Eichner gibi Hint-Avrupa dilleri uzmanlar ve profesrleri de Zazaca zerine yaptklar almalar ve aratrmalar ile Zazacann ayr bir dil olduunu teyit ve tespit etmi, bu alanda bilirkii olabilecek bir konum edinmilerdir. Zazaca; Krte (Kurmanci, Sorani, Kelhuri), Goranca, Mazenderani, Talii, Herzendi, Simnani, Belui, Farsa, Osete, Petu gibi krka yakn dil ile akraba bir dildir. Zazacann kkeni 4000 yl ncesine dayanan rani diller grubuna; Hint-ran (Aryan) dil gruplar da Hint-Avrupa dil ailesine baldr.

47

Dolaysyla ran dillerde birok ortak zelliin bulunmas doal bir sretir. Bu dilleri ayrt ed en unsurlar ise kendi aralarndaki dilbilgisel farklardr. Zaza dilinin dier ran dillerden ve Krteden fark, hem belirli nszlerin tarihten gnmze farkl gelimesinden, hem de bugnki yapsyla da dilbilgisi ve szck daarc asndan nemli deiiklikler gstermesidir. Zazaca ve Kuzey Krtesi olan Kurmaci dillerinin birbiriyle anlama salamas uzun dnemlik komuluk ilikilerine ramen mmkn deildir, olamamtr. Almanca ngilizcenin lehesidir demek ne kadar anlamsz ise, Zazaca Krtenin lehesidir demek ayn lde anlamszdr. Lehe teorisindeki ama, stats olmayan dilleri tahakkm altna almak ve onlar ihmal etmektir. Zazacann lehe olduu iddialarnn bertaraf edilmesi ve Zazacann ayr bir dil olduu gereinin kabul edilmesi ile Trkiyede yaayan dillerin bamsz ve zgnlkleri ile yaamalarna imkan salanm olacaktr. Bylelikle lkemizdeki kltrel eitlilik ve zenginliin korunmas, gelitirilmesi ve gelecek kuaklara aktarlmas hususunda byk bir katk sunulacaktr. teden beri Zazacann bamsz bir rani dil olduuna ilikin bilimsel kanlar olan pek ok dilbilimci varken; ok sayda Zaza dil emekisi, romancs, ykcs, airi, sanats kendi dilinde yzlerle ifade edilen eserler ortaya koymuken; gnmzde baz Avrupa niversitelerinde konuyla ilgilenen birok yabanc akademisyen Zazacay ayr bir kimlik tanm iinde ele almken, gereklere yzn dnmek bilimsel ve adil bir duru deildir. Sonu olarak Zazaca ve Krte ayn corafyada konuulan birok rani dil gibi iki karde dildirler. Trkiyede konuulan Trke dndaki dillerin bir arada yaamalarnn nndeki engeller kaldrlmal, lkemizdeki tm dillere hak ettikleri stat verilmelidir. ZAZAHAN BUKAN

48

arpett roj no kor a wea irina rndeka Zazana Ma duri mendim mare bi zor

TEHLKENN FARKINDA MISINIZ ?

49
WARE OLG

ZAZALAR, krt,trk vs. Deil ZAZADIR!!!

Zazalarn Krt olmadn, Zazacann bal bana bir dil olduunu, Zazacann krteden daha eski bir dil olduunu, Zazacann asla lehe olamayacan syleyen 18 bilim adam yazdk... bazlar artk yediremiyor yok yle yok byle, 1 bilim adam yetmiyormu zazalarn krt olmadn renmeniz iin. 18 Bilim adam... bu 18 bilimadamlarnn iindekilerinin yars krdologdur... krdolojinin babas saylan minorsky de mi size kabul ettiremiyor. Krt rklar brakn zazalarn yakasn. Zaza olupta hala kendini krt grmek isteyene lafmz; nasl olmak istiyorsanz yle olun kendinizi zaza deil krt grn ama Zazalara dil uzatmayn... ZAZAHAN BUKAN

indekiler
GUNAYE KIJ GIRD...............................................................................................................3 UYANIN EY ZAZALAR... ..........................................................................................................4 ZAZALARI NE KADAR TANIYORUZ ? ..................................................................................5 RSALONRA KALYE WE.......................................................................................................7 SERBEST .................................................................................................................................8 LAJE ZAZAYON .................................................................................................................13

MEJBUR NMI .....................................................................................................................15 ZAZA CORAFYASINDA BATIL BR DN : ZOROHOSTRANLAR ......................................20 ZAZANAM ............................................................................................................................25 ZAZACANIN RAN DLLER ARASINDAK YER : LUDWG PAUL ........................................26 ZAZALARIN KABAHAT NEDR ? .........................................................................................28 ZAZACA DERSLER ..............................................................................................................32 ZaZa Dilinde aile ye isimleri: .............................................................................................32 EMBAZ/UMBAZ/OLWOZ WA VN NEBO...............................................................................33 DIRBETIN...............................................................................................................................33 TI ...........................................................................................................................................34 ZAZALAR KRTLERN ZMMETNDE DELDR .....................................................................35 VATECLERE (ASMLEYE URAMI KRT ZAZALAR) CEVAP .........................................36 Dersim'in kayp iki kz Hollywood'da..................................................................................37 CESARET ..............................................................................................................................38 ZAZACAMIZIN ANADL OLDUU ANAYASAYA GRMELDR ............................................39 Krtenin Glgesindeki ZAZACA .....................................................................................39 AYRILI .................................................................................................................................42 NERDESNZ ? .......................................................................................................................43 LAL ETTLER .........................................................................................................................44 EYH SAD EFEND'NN FETVASI VE HORMOK ARETNE GNDERD MEKTUBU ............45 Zazalar ve Zazaca zerine yaplan aratrmalar ..............................................................45 Zazaca iin, Artuklu lehe, Bingl dil dedi! ...............................................................47 TEHLKENN FARKINDA MISINIZ ? ........................................................................................49 ZAZALAR, krt,trk vs. Deil ZAZADIR!!! .............................................................................49 indekiler ............................................................................................................................50

50

51

Baarmak iin bencillik damarlarn ykmak arttr. "Ben" diyenle olmaz, "biz" diyenle olur bu dava.