BanMai TrinhCongSon

BAN MAI
TRNH CNG SN VT CHN D TRNG
NH XUT BN LAO NG TRUNG TM VN HO NGN NG NG TY
MC LC
Trang trng i li cng bn c (Gs. Nguyn nh Ch) Li m u ca tc gi
PHN I
I. Qu trnh nghin cu II. Trnh Cng Sn ting ht d trng III. Vt chn d trng ngn nm in du IV. Trnh Cng Sn v chin tranh Vit Nam V. Trnh Cng Sn ngi tnh ca cuc sng VI. Trnh Cng Sn ngi ca th VII. Thay li kt lun * Ti liu tham kho
PHN II
Ph lc 1: Danh mc cc tp nhc Trnh Cng Sn Ph lc 2: Danh mc ca khc Trnh Cng Sn Ph lc 3: Vn bn ca t Trnh Cng Sn Ph lc 4: Hnh nh, th bt trnh Cng Sn
BAN MAI
TRANG TRNG I LI CNG BN C

NGUYN NH CH(*)
D cha c mt cuc bnh bu, mt cuc iu tra x hi hc, ti vn tn thnh kin ca nhc s Thanh Tng cho rng Trnh Cng Sn l Ngi Vit Nam vit tnh ca hay nht th k. Bi ti cng ngh nh vy. T h bn th k XX n nay, trong nn m nhc Vit Nam honh trng, a thanh, a iu, Nhc Trnh ci tn thn quen m ngi i t cho m nhc ca Trnh Cng Sn l nhc s c n nhn nng thm nht, khng ch vi ngi trong nc, m cn vi Vit kiu sng ngoi nc, k c ngi nc ngoi. Ch xem bo ch tng thut l tang nhc s Trnh Cng Sn, ng n hng vn ngi nh, m c iu cha tng thy bao gi trn t nc ta l nhng ngi i a tang, va i va ht, d nhin l ht Nhc Trnh; ch nhn vo sch bo vit v Trnh, Nhc Trnh dn dp ra i trong vi ba nm sau ngy Trnh v lm ct bi, cng tin iu ni trn y l s tht. Nhc s Trnh Cng Sn qua i ngy 1- 4 2001, ngay sau cha y mt thng c sch Trnh Cng Sn Mt ngi th ca, mt ci i v do Nguyn Trng To, Nguyn Thu Kha, on T Huyn su tm bin son (Nxb m Nhc - Trung tm Vn ho Ngn ng ng Ty, H Ni, 5 2001), v vi nm sau (2004) b sung, ti bn vi tn sch mi Mt ci Trnh Cng Sn (Nxb Thun Ho - Trung tm Vn ho Ngn ng ng Ty). V cng ra i l cc sch: Trnh Cng Sn - Ct bi lng ly (Nxb Thun Ho - Tp ch Sng Hng); Trnh Cng Sn - Ngi ht rong qua nhiu th h (Nxb Tr, 7 2001); Trnh Cng Sn Ri l ru ngi (Nxb Ph n, qu II 2001); Trnh Cng Sn - Cuc i - m Nhc - Th Hi Ha & Suy Tng (Nxb Vn Ngh TP. HCM, 11 - 2001); Trnh Cng Sn: mt nhc s thin ti (Bu Nxb Tr - Cng ty Vn ha Phng Nam, 4 - 2003); Trnh Cng Sn - C mt thi nh th (Nguyn c Xun Nxb Vn hc, 1 - 2003); Trnh Cng Sn v cy n lya ca Hong t b (Hong Ph Ngc Tng Nxb Tr, 2 nm 2005). Sch in li nhng bi vit khi Trnh cn ti th, nhng phn ln v cng l phn tm huyt nht, gy xc ng vi ngi c nhiu nht vn l sau ngy Trnh qua i. Chng ta bt gp y nhiu tn tui quen thuc khng ch trong nhc gii m cn l vn gii, v cc ngnh khc: Vn Cao, Nguyn Xun Khot, Phm Duy, Trn Vn Kh, Phm Tuyn, Ph c Phng, Hng ng, Nguyn Khoa im, Phm Tin Dut, Anh Ngc, Nguyn Duy, Thanh Tho, Nguyn Trng To, Hong Ph Ngc Tng, Nguyn Quang Sng Kiu bo ta nc ngoi cng rt mc u i Trnh. c nhiu bi ngi ca Nhc Trnh khi tc gi cn sng. Trc nm 1975, T T c th vit: Trong lch s m nhc Vit Nam, khng nhc s no c th to cho mnh, cho th h mnh nhng cn lc ngh thut lm lay ng n chiu su tm thc con ngi trong v ngoi kch thc quc gia nh Trnh Cng
(*)
Gio s Vn hc Vit Nam hin i, i hc S phm H Ni. 3
Sn. Sau ngy Trnh qua i, trn cc tp ch Din n, Hp lu, Vn hc, trn nhiu website li cng c thm nhiu bi vit xc ng, su sc v th gii Nhc Trnh. Ring tp ch Vn hc dnh mt chuyn san v Trnh. Nm 2008, Bi Vnh Phc nh ph bnh vn hc Hoa K - xut bn chuyn lun vit v Trnh Cng Sn in ti Vit Nam: Trnh Cng Sn Ngn ng v nhng m nh ngh thut (Nxb Vn ha Si Gn, 2008). Nhc Trnh, ng l trng hp him hoi trong nn nhc ca nc nh, c kh nng vt ra ngoi phm vi quc gia. Ti cc nc M, Php, Nga, c, Nht, Nhc Trnh c ch ng khng d g c. Ring Nht, Dim xa ca Trnh c dch ra ting Nht ht v c chn lm nhc phm chnh cho mt b phim ca mt hng phim ln, v l nhc phm Chu u tin c a vo ging dy ti Vin i hc Kansai Gakuin. Thm na, nm 1991, c Yoshii Michiko lm lun vn thc s ti Php bng ting Php v ti Nhng bi ht phn chin ca Trnh Cng Sn. Nm 2004, Gii thng m nhc ho bnh th gii (WPMA) c trao cho Nhc Trnh. Ngi Vit Nam ta, hn rt t ho v Nhc Trnh. Ring vi ti l k n mun, nhng nh c mi quan h rut r gia vn chng m ti gn b mt i vi ca t ca m nhc t tr thnh ngi thn phc th gii phong ph, huyn diu, lng lng cht nhn vn mun thu c bit l m trit l cao siu him thy Nhc Trnh. Trc ht l ca t. Vi ti, s thn phc i i vi lng bit sn. Bit n trong Nhc Trnh c ting gi n, gi n... da dit, iu ti hng mong c thit tha n chy bng, thm ch c km theo t nhiu bc xc trc s khc nghit ca trn gian. Ting gi n trong Nhc Trnh l ting gi ngi Vit Nam ta i! Hy Ni vng tay ln, Hy yu nhau i, yu nhau nhiu, nhiu, nhiu na i! Chng ta u l con chu vua Hng. T tin ta tng dy Bu i thng ly b cng/ Tuy rng khc ging nhng chung mt gin. ng bt c mt th nh kin nht thi no, mt th ro cn no ngn tr. Hy yu nhau thm na i. Hy ni vng tay ln thm na i. V, ti cng xin c cm n Nhc Trnh cho ti mt sn phm ngh thut tuyt vi t ti c i tng m ngh v vn th no l gi tr nht thi, th no l gi tr vnh hng trong th gii ngh thut m vi ngi i vn cng khng n gin. Vi ti, gi tr ca Nhc Trnh l trng tn, l bt bin, d cho s khm ph, s nhn chn gi tr i vi Nhc Trnh vn cn phi t ra mi mi theo thi gian nh tng t ra vi cc thin ti ngh thut khc. Bn c knh mn! T nhng g c tha tht trn y, ti li thit tha mong mun qu v hy n vi cun sch ny ca n son gi Ban Mai. n vi n, trc ht l n vi mt trng hp am m Nhc Trnh t thu nin thiu cho n hm nay Ban Mai ang lm vic ti mt trng i hc, c o to bc thc s. Lm lun vn thc s, Ban Mai chn ti Thn phn con ngi v tnh yu trong ca t Trnh Cng Sn. y l vn ct li trong ni dung ca t ca Nhc Trnh. Do , nhiu bc thy, bc n anh i trc c ni ti v ni n nhiu iu rt hay, nhng cha c iu kin ni ht. Ban Mai, vi yu cu ca mt lun vn thc s, d nhin, trn c s tip thu thnh qu ca ngi i trc, phi c s pht trin, nng cao bng nhng phng php khoa hc khc na, m kt qu c ghi nhn. Nay, t lun vn thc s, c s tu chnh, b sung thm, tc gi chuyn ln lm sch. Sch gm hai phn chnh: Phn I. Tiu lun v Thn phn con ngi v tnh yu trong ca t Trnh Cng Sn. Phn II. Vn bn ca t Trnh Cng Sn.
BAN MAI
Vi phn I, bn c c iu kin theo di kin ca nhng ngi i trc, nay c tiu lun ca Ban Mai chc s c s nh gi khch quan, cng bng i vi tc gi. Ti xin khng ni g thm. Ti mun ni nhiu n phn II. Qu tht theo ti y l vic lm rt cn thit trong cng cuc khm ph, chim lnh lu di i vi Nhc Trnh. Nh mi ngi tha nhn trong kho bu Nhc Trnh, li ca, ca t c mt v tr c bit. Ring v ca t, Trnh Cng Sn hon ton xng ng l thi s ln, thm ch c ngi mnh danh l Nguyn Du ca thi nay. y th nhng, hi c my ai c tip xc vi khi lng ca t ca Nhc Trnh mt cch y ? Ngay n con s n l bao th cng mi ngi ni mt cch: 300?, 500?, 800? M nghe u, chnh Trnh Cng Sn cng khng nh mnh c bao nhiu ca khc. Phm Vn nh, Ch tch Hi Vn ho Trnh Cng Sn ti Php, cng b trn mng th mc bi ht Trnh Cng Sn t cng phu su tm ca mnh l 288 bi. T thc t , ln ny, vi cun sch ca Ban Mai, in li 242 vn bn ca t ca Nhc Trnh, vi s cho php ca ngi tha k bn quyn. Ti khng ch hy vng m cn tin rng tt c nhng ai am m Nhc Trnh, hin ang trn con ng n vi Nhc Trnh, s hn hoan cho n. Con s 242 ny, d l kt qu ca mt qu trnh xng xo, vt v, thm ch tn km ca n son gi Ban Mai, nhng chc chn cha so vi nhng g Nhc Trnh c. Ch mong sao, s c s b sung, ng gp thm ca nhng ai thit tha vi kho bu Nhc Trnh. V cng xin ng qun ch bo cho son gi Ban Mai nhng iu cn bt cp, thiu st, trong cng trnh vn l sn phm ca nhiu nm thng bng nim am m Nhc Trnh. H Ni, vo Thu, Mu T (2008)
LI M U
Trong nn m nhc Vit Nam, Trnh Cng Sn c xem l mt trong nhng nhc s vit li ca hay nht, l ph thu ca ngn ng [7, 8]. Gn na th k sng to, Trnh Cng Sn li cho nn m nhc Vit Nam mt di sn s trn 300 ca khc. Ca t ca ng ch thc l th. Mt kiu th lng mn, tr tnh, giu cht hin sinh, siu thc mang m du n Thin, c gi tr ln v ni dung v ngh thut. Th nhng, tm hiu gi tr ca t ca Trnh Cng Sn mang tnh hc thut trong trng hc n nay vn cn b ng. L ngi say m Nhc Trnh, v vy, khi lm lun vn Cao hc v Vn hc Vit Nam, ti khng ngn ngi chn ca t Trnh Cng Sn lm i tng nghin cu, di gc nhn vn hc. Bn cnh vic tm hiu gi tr ca t v nhng ng gp ca Trnh Cng Sn trong nn vn ha Vit Nam, cng trnh ny trc tin coi trng v mt cung cp t liu. Trong iu kin cho php, chng ti c gng su tm, khi phc tng i y nhng ca t tht lc ca Trnh Cng Sn da trn cc tp ch, cc website trong nc v nc ngoi. Bn cnh , chng ti cng su tm gn nh tt c nhng bi nghin cu trong v ngoi nc vi nhiu quan im khc nhau. iu ny nhm khch quan ho cch nhn trn tinh thn khoa hc, v trc y do hn ch v mt t liu, do cch nhn phin din v nhiu l do, cng chng cha hiu thu o v cuc i v nhng gi tr ngh thut m Trnh Cng Sn cng hin. Nghin cu ca t Trnh Cng Sn, chng ti kt hp nhiu phng php khc nhau. c bit, ch n tnh trit hc trong ca t h Trnh; phng php xp chng vn bn ca Charles Mauron; phng php lin vn bn do Mikhail Bakhtin xut.[30] Mc d coi nhng ca t ca Trnh Cng Sn l nhng vn bn chnh kho st, nghin cu, chng ti cn mun da vo mt th siu vn bn khc. l hon cnh x hi, khng kh thi i, bu kh quyn trit hc, chnh tr trong nhng ca t ca ng ra i, v s gio dc c nhn ca chnh con ngi ngh s. Tt c nhng iu y cng l nhng loi vn bn khc, qua , chng ti hy vng s gp phn vo vic gip nhn r hn chn dung tc gi, cng nh pht hin phn chm ca tng bng trong ngn ng Trnh Cng Sn. [4] Nhn dp cun sch c xut bn, ti xin by t lng bit n i vi gio s Nguyn nh Ch, ngi thy cho ti nhiu kin qu gi trong qu trnh hon thin vn bn. Xin trn trng cm n nhng li ch gio ca ng Bu , nh vn Hong Ph Ngc Tng, nh th Anh Ngc, Gio s Dng Vit , nh vn Trn Hu Thc (Hoa K), nh ph bnh vn hc Bi Vnh Phc (Hoa K). c bit, ti chn thnh cm n Tin s Khoa hc Phm Vn nh - Ch tch Hi Vn ha Trnh Cng Sn (Php), v nhng ngi bn Nam Dao, Trn V, Nguyn Hng, Th Th cung cp cho ti nhiu t liu qu bu. Trn trng cm n c Trnh Vnh Trinh - i din php l bn quyn tc gi - cho php ti cng b vn bn ca t Trnh Cng Sn. Cui cng, chn thnh cm t ng on T Huyn - Trung tm Vn ha Ngn ng ng Ty - gip ti rt nhiu trong vic bin tp hon chnh bn tho cun sch ny v a n n tay bn c. Trong iu kin hn ch v mt kh nng nghin cu, cng trnh chc chn cn nhiu khim khuyt, ti rt mong nhn c s ch bo ca qu bn c.
Thng 8/2008 BAN MAI (Nguyn Th Thanh Thy)
6
BAN MAI
Phn I TRNH CNG SN VT CHN D TRNG
I. QU TRNH NGHIN CU
1. V TH MC BI HT
Cng chng thng phng on Trnh Cng Sn sng tc hn 400 ca khc, c ngi tng s y ln 600, 800 bi, thm ch c ngi tng n 1000 bi, nhng khng ai a ra chng c c th, khng bit da vo ti liu no phng lng nh vy. Chnh Trnh Cng Sn, lc sinh thi, cng khng bit mnh vit bao nhiu ca khc v thi chin tranh sng cuc i trn trnh, lang bt ng khng c iu kin gi gn, nhng sng tc y tht lc khp ni. Nm 1991, c Yoshii Michiko, mt sinh vin ngi Nht lm lun vn cao hc v nhc phn chin ca Trnh Cng Sn, su tm c 196 bi ht, trn c s ti liu do chnh Trnh Cng Sn cung cp da vo tr nh tc gi hoc ca cc ca s. [64] 10 nm sau, khi Trnh Cng Sn qua i nm 2001, nhng bn b ca ng trong nc v ngoi nc c cng su tm nhng bi ht ca ng qua nhiu ngun. Hin nay trn mng Hi Vn ha Trnh Cng Sn, trong th mc Bi ht, Ts.Kh. Phm Vn nh k cng su tm c 288 bi, c ch thch nm thng cn thn. C l l th mc bi ht tm c nhiu nht tnh cho n thi im hin nay. Khi su tm ca t Trnh Cng Sn nghin cu, bc u chng ti cng gp rt nhiu kh khn. Tuy nhin, qua thi gian di su tm cng phu, cn trng vi nhng c liu c c, chng ti nhn nh Trnh Cng Sn sng tc khong trn 300 bi ht. Ts.Kh. Phm Vn nh cng ng nh vy.
2. V NHNG BI NGHIN CU HIN TNG TRNH CNG SN

m nhc ca Trnh Cng Sn, ngay t khi mi ra i v xut hin trc cng chng gy c ting vang v nhanh chng tr thnh hin tng. T c nhng bi vit v nhc ca ng. Chng ti tm phn ra hai thi k: Thi k ng cn sng v sau khi ng mt. Thi k Trnh Cng Sn cn sng: Qua t liu chng ti su tm c, trc nm 1975 c vi t bo vit v hin tng nhc Trnh Cng Sn vi nhng nhn nh chung chung v thin ti m nhc ca Trnh. Nh cc bi: Phong tro da vng ca ca L Trng, Trnh Cng Sn ca ho s T T, Huyn thoi v con ngi ca T Thy Yn. Trong cc bi vit , nhn nh ca T T rt ng ch . ng cho rng: Trong lch s m nhc Vit Nam, khng nhc s no c th to cho mnh, cho th h mnh, nhng cn lc ngh thut lm lay ng n chiu su tm thc con ngi trong v ngoi kch thc quc gia nh Trnh Cng Sn. Trong vng 4-5 nm tr li y, ting Nhc Trnh Cng Sn qua ging ht Khnh Ly i hn vo i sng tm linh ca nhng ngi tr tui bng nim au xt v phn n xen k trong mt hon cnh khng my thun li v tnh hnh qun s v chnh tr.[45] Nhn chung, cc bi vit trn ch cho ta ci nhn ton cnh v m nhc Trnh Cng Sn trong bi cnh x hi chin tranh lon lc lc by gi, khng c bi vit no nghin cu su v ca t Trnh Cng Sn. n nm 1991, khi nhc s Trnh Cng Sn cn sng, c mt lun vn cao hc vit v nhc ca ng, do c Yoshii Michiko ngi Nht nghin cu vi ti Nhng bi ht phn chin ca Trnh Cng Sn, vit bng
8
BAN MAI
ting Php, nh my ch rt thong, mi trang cha khong 20 hng, c l vi my nh ch Olympia ca Nht, cho php g phm vi du ting Vit. Gm tt c 135 trang, k c trang ta v phn ph lc. c bo v thng 9/1991 ti i hc Paris 7. Bn dch ting Vit ti hin c, nh my vi tnh khong 60 trang (phn bi vit). Lun vn ny gii thiu nhng bi ht phn chin ca Trnh Cng Sn, nhm chng minh l nhng kit tc v m nhc, t gip ngi nghe nhc hiu tt hn v nhng bi ht phn chin ca ng.[64] Tm li, trong khong thi gian Trnh Cng Sn cn sng, vic nghin cu ca t ca Trnh Cng Sn rt hn ch, do nhiu nguyn nhn: trc nm 1975 do chin tranh lon lc, sau nm 1975 trong quan im chnh thng c nhiu lung t tng cn cc oan, phin din. y , trn nhng t bo trong nc v nc ngoi ch gii thiu v hin tng nhc s Trnh Cng Sn trong m nhc v trong cuc i, cha i su khai thc nhng ng gp ca ng v ngh thut ca t. Sau khi Trnh Cng Sn qua i ngy 01/04/2001, ngi ta mi nghin cu nhiu v cuc i v nhng sng tc ca ng.
Ti Vit Nam
C nhiu tc phm ca Nhiu tc gi bin son, ln lt ra i tp hp nhng bi ph bnh ca cc tc gi trong v ngoi nc (ly li trn cc trang web hi ngoi v c bin tp li) gm nhng bi phng vn, nhng bi nghin cu, cm ngh ca bn b. Sau 01/04/2001, cun sch ra i u tin vit v ngi nhc s va qu c l cun Trnh Cng Sn - Mt ngi th ca mt ci i v do Nguyn Trng To, Nguyn Thy Kha, on T Huyn su tm v bin son; sau c b sung, bin son li v xut bn li vi ta Mt ci Trnh Cng Sn (2004). Tip theo, ln lt c pht hnh cc cun Trnh Cng Sn - Ct bi lng ly, Trnh Cng Sn - Ngi ht rong qua nhiu th h, Trnh Cng Sn - Ri l ru ngi, Trnh Cng Sn - Cuc i, m nhc, th, hi ha & suy tng. Ngoi ra cn c cc tc phm khc ca Bu , ging vin ting Php Trng i hc S phm Hu, nh vn Hong Ph Ngc Tng, nh nghin cu x Hu Nguyn c Xun. y, chng ti im qua 3 tp tiu biu ca Nhiu tc gi: Th nht l tp Trnh Cng Sn - Ri l ru ngi do Nh xut bn Ph N n hnh nm 2003, dy 208 trang. Cun sch nh, khim tn, in thong, ch r, tp hp mt s bi vit thin v ngi m, ngi ph n. Ni bt trong tp sch ny c bi K du ca v tnh yu, qu hng v thn phn ca Bu , vi nhng nhn nh sc so: Tnh yu, vi Trnh Cng Sn, l dim tnh. Trc ht l phi p, p trong tng li bi bc, bc chn quay gt, trong dang d v tan v Ci p y l ci p siu thc, tc l t nhiu nhum mu sc ch ca k ch trng v ng thi nht bt hng v ca thng tnh Qu hng ni bt hai nt ln: ngho v chin tranh. Ci ngho cn l hu qu ca chin tranh. V chin tranh din ra khng phi chin trng, khng phi do ngi cm sng, n din ra bn trn, trong lng ngi, trong u c nhng con ngi mua bn chin tranh Trnh Cng Sn qu quyt Ch c ta trong mt i v dt khot chn la: Sng, Sng ht mnh. Khng kht hn, khng ch i, khng y quyn Phi m cho ht cuc i nh nguyn cm cm ny, bao gm nhng cp phm tr kh dung np nhau nhng kh phn ly: sng/cht; bun/vui; hnh phc/kh au. [55;125-136] Th hai l tp Trnh Cng Sn - Ngi ht rong qua nhiu th h, ca Nh xut bn Tr, 2004, dy 416 trang. Ba cng, c chn dung t ha ca Trnh Cng Sn, nm 1999, sau mt cn bnh thp t nht sinh. n phm ny trnh by p, in n trang nh, tp hp 26 bi vit ca Trnh Cng Sn, 28 bi vit v Trnh Cng Sn trc ngy 1/4/2001, 87 bi ca bn b sau 1/4/2001 v mt s hnh nh t liu v Trnh Cng Sn. Ni bt c bi Hnh tinh yu thng ca Hong t b ca Hong Ph Ngc Tng. Nhn nh v tnh ca, nh vn h Hong cho rng: Vi Sn, Ngi Tnh l ngi i thoi cn thit, v v th trong tnh ca Trnh Cng Sn, ngi ni khng l Anh m l Ti v Em. Hai ting Anh - Em ngt ngo hnh nh khng thch hp vi
nhng iu cay ng. Khng thch hp vi nhiu th gai gc cuc i, nh thn phn, ci cht v ni tuyt vng: V nh th, ti ang yu thng cuc i bng ni lng tuyt vng. n y th mi s ng ng, rng Tnh ca Trnh Cng Sn chnh l siu hnh hc, v v th khng bao gi c.[37;128] Th ba l tp Mt ci Trnh Cng Sn, Nh xut bn Thun Ha, Trung tm Vn ho Ngn ng ng Ty, 2004, dy 650 trang. Cng trnh gm 51 bi vit ca 43 tc gi, trong c nhiu bi trng vi tp Ngi ht rong qua nhiu th h, phn Ph lc 1 c vn xui Trnh Cng Sn, c bit c truyn ngn Ch L, v phn Ph lc 2 gm 73 ca t ca Trnh Cng Sn. nh gi v ca t Trnh Cng Sn, nhc s Phm Tuyn vit: Trong lnh vc ca khc, li ca c mt v tr ht sc quan trng v v mt ny Trnh Cng Sn thc s l mt nh th. Li ca anh khng d di ty tin, m lun lun n su mt trit l v cuc i v iu ng ni l anh tm c nhng giai iu ph hp, dung d, khng cu k, kiu cch th hin ni dung . i vi ngi sng tc, c c mt phong cch ring l mt iu phi phn u. Trnh Cng Sn khng ch tm to cho mnh mt s khc bit lp d, nhng bng tnh cm chn thnh ca mnh, anh c c mt phong cch rt ring c s mn m ca ng o cng chng. S cn c nhiu cng trnh nghin cu v hng trm ca khc ca anh vi nhng s nh gi c th khc nhau, nhng phi khng nh rng s nghip sng tc ca anh gp phn xng ng vo nn ca khc Vit Nam hin i. [36; 463] Ngoi ba tp sch ca Nhiu tc gi trn, cn c ba tc phm c nhn: Th nht l tp: Trnh Cng Sn mt nhc s thin ti (2004) ca Bu mt ngi bn thn t thi trai tr ca Trnh, hin ang ging dy ting Php ti Trng i hc S phm Hu. ng vit li tng chng i ca Trnh Cng Sn v phn tch mt s ch v ngh thut ngn ng trong ca t, bn cnh cn c nhng th bt ca Trnh. Ngoi ra Bu cn cung cp mt s bi vit ca ngi nc ngoi vit v Trnh Cng Sn. Tip n, nh nghin cu x Hu Nguyn c Xun cho ra i tc phm Trnh Cng Sn - C mt thi nh th (2003). Nhng t liu su tm tng i ng tin cy y cho ta mt ci nhn xc ng v cuc i ca Trnh. Bn cnh , tc gi c cng trong vic truy tm li bi D Trng ca (cn c tn Trng ca Ting Ht D Trng), (1) c sng tc thi hc S phm Quy Nhn b tht lc n nay. Ring nh vn Hong Ph Ngc Tng bn thn ca Trnh - ngoi bi vit Hnh tinh yu thng ca Hong t b in tp Trnh Cng Sn - Ngi ht rong qua nhiu th h cn cho xut bn tp Trnh Cng Sn v cy n lya ca Hong t b (2005) vi nhng bi ty bt vit v k nim ca hai ngi v nhng cm nhn v nhc phn chin, tnh ca Trnh Cng Sn.
Ti Hi Ngoi
Ngay t ngy 02/04/2001, sau khi Trnh Cng Sn va mt mt ngy, Din n l tp ch a tin v c bi vit sm nht v ng, ch yu l tp hp cc bi vit ca bn b sinh sng u, M. Tip , trung tun thng 4/2001, tp ch in t Vn hc Ngh thut nhanh chng a ln mng Ph trng c bit, phong ph v a dng vi nhiu bi vit t trong v ngoi nc, ch yu l k li nhng k nim v cm xc ca bn b dnh cho Trnh Cng Sn. Tp ch Hp Lu (2001) ti Hoa K dnh 72 trang u vit v ng. Trong , c bi Chim ngm a hoa v thng ca H V Trng, khng nh nhc ca ng l th, ng vit: Chng ta yu Nhc Trnh Cng Sn v trong nhc ca anh c th. Vy, chng ta c c c hai. T th l mt loi nhc biu hin ci p v s hi ha ca ch ngha. Nhc th anh song sinh t nim thi thc mun t tnh vi cuc i. Nhc th cng lung linh o diu nh bng trng in trn mt nc m chng ta thng khng phn bit ni u l nhc
(1) Sau khi Nguyn c Xun cng b, c ngi gia nh Trnh Cng Sn tuyn b trc bo ch bi D Trng ca t n by gi vn nm trong nh.
10
BAN MAI
l th. Nu nhc l con sng th th l con trng nhp vo mt nc thnh con thuyn ch tnh yu ca anh. Ni cch khc, th v nhc l i cnh bay ch tnh yu trong nhng ca khc ca Trnh Cng Sn, khng th tch la c. [48;17] c bit, tp ch Vn hc (2001) ti California, Hoa K dnh nguyn mt n bn vi ch : Trnh Cng Sn Tnh yu, qu hng, thn phn, gm 20 bi, dy 245 trang. Tranh ba do ha s inh Cng v. Trong , c bi nghin cu Mt ci nhn v ca t Trnh Cng Sn ca nh vn Trn Hu Thc (Hoa K) rt cng phu, ng so snh k thut vit ca Trnh Cng Sn khi vit v hai dng nhc tch bch: dng nhc v chin tranh ha bnh, v dng nhc v tnh yu, thn phn. ng nhn nh Trong hu ht nhng bi ht thuc loi chin tranh v ha bnh, anh vit bng mt li vit rt hin thc, k c khi m t nhng gic m, nhng c vng. Hin thc kinh khip c m t bng ch ngha sng ng v y hnh nh: tri tim ri theo i bc, tht ngi cho th nhai ngon, tht xng phi ng xanh, i bc ru m di v thnh ph Mi s hon ton khc hn khi ta bc vo tnh ca v thn phn. Tt c bt u chng chnh bin gii ch ngha, tng bi v c mt s pha trn c bit gia nhiu hnh nh v tng cng nh n d to ra nhng hnh nh, biu tng mi v rt nhiu khi to nn nhng hiu ng c bit v mt m thanh: tui bun, nng khuya, mt tri ng yn, ming ngt ht t tm.. [50; 57-58] V k cng hn l bi vit ca nh ph bnh vn hc Bi Vnh Phc (Hoa K), Trnh Cng Sn, ngn ng v nhng m nh ngh thut. Bng phng php thi php hc, kt hp vi phng php xp chng vn bn (superposition) ca Charles Mauron v phng php lin vn bn ni chung, ng kho st k thi gian, khng gian ngh thut v cch s dng ngn ng k o trong cc ca khc ca Trnh Cng Sn. Theo ng, trong nhc Trnh Cng Sn, ch yu c nhng loi thi gian ngh thut sau: thi gian phai tn, thi gian tic nui, thi gian trng ngng, thi gian hng vng thin thu, v thi gian thc ti. Khng gian ngh thut bao gm khng gian Tri t, khng gian Ni v Bin, khng gian Sng, khng gian Rng, khng gian Ph, vi nhng biu tng gn vo cc khng gian ny nh Sng, My, Ma, Nng, Mt tri, Mt trng... Ngn ng ngh thut trong ca khc Trnh Cng Sn k o v chng thng c kt hp vi nhiu bin php tu t. V cui cng ng kt lun: Trnh Cng Sn l mt thi s. Anh sng trong thi i ca mnh, v anh c nhng gic m. (...) C l, nu mun, chng ta cng thy c tm c ca thi i mnh qua nhng gic m v th gii m Trnh Cng Sn sng, yu v cng xt xa vi chng.[46; 172] K n l bi Trnh Cng Sn, ting ht ha bnh ca nh ph bnh ng Tin (Php), bn v ca khc phn chin, ng gii thch: Dng ch nhc phn chin, theo kiu anti-guerre, anti-war, l ni cho gn, v c ngi phn bc, cho rng mng lung, v ngi ngh s chn chnh no m khng chng chin tranh? Ngoi ra, nhng ca khc Trnh Cng Sn t co chin tranh, go gi ha bnh cn by t kht vng thng nht t nc, tnh t dn tc, tnh yu nhn loi, nim tin vo cuc i, tnh ngi v hnh phc la i. Nhng tnh cm ny an quyn vo nhau. Hn na mt s nhc tnh thun ty, ni dung khng quan h n chin tranh, khi nghe trong m ng, cng to nn mt cm gic thi th, t mt thi phn chin. [10; 176] Bn cnh nhng tc phm trn, cn phi k n mt s bi ph bnh khc in trn tp ch v trn mng rt cng phu nh o gic Trnh Cng Sn ca L Hu (Hoa K), ni v nhng o gic m ca t Trnh Cng Sn to ra. Tuy bi vit c nhiu quan im phin din, nhng phn phn tch ca t rt k cng v nhiu ch tinh t. Bi vit ng trn tp ch Vn hc ti California, Hoa K thng 02&03/2004; v trn mng tcs-home.org. Ngoi nhng cng trnh trn, chng ti cn tm thy cc bi sau y: Nhc chng chin tranh ca Trnh Cng Sn, ca gio s Cao Huy Thun (Php) trong m tng nim Trnh Cng Sn do Hi Vn ho Trnh Cng Sn t chc ti Paris, 3/5/2003, thuyt vn sc so v ni dung nhng bi ht ch ny, ng li trn mng tcs-home.org; Thi thanh xun Trnh Cng Sn ca Sm Thng (tcs-home.org); Trnh Cng Sn v Nhng Ph Xa, ca Ng Thuyt (Hoa K) trn mng (suutap.com) phn tch k v khng gian ph trong ca t Trnh Cng Sn. Ting Vit trong dng Nhc Trnh Cng Sn ca Phm Bn (suutap.com); Bi phng vn Khnh Ly ca nh bo Bi Vn Ph ti Hoa K thng 7/2004, ngun Tp ch Vn (California) s 92, thng 8/2004; Ci cht, Pht gio v ch ngha hin sinh trong nhc Trnh Cng Sn (2007) ca John C. Schafer (talawas.org); (tcs-home.org), tm lc li t vn bn ting Anh rt s. [65]
11
Ngoi na cn c nhiu trang web tp hp tt c hnh nh, bi ht, a nhc, bi vit, ph bnh, th bt ca ng, cp nht thng xuyn. Nh trn trang web suutap.com ti M v tcs-home.org ti Php. Nhn chung, im qua cc cng trnh nghin cu, su tm c, chng ti nhn thy nh sau: - Theo thi gian, cc cng trnh nghin cu c gng dng li trung thc cuc i m nhc ca Trnh Cng Sn trong bi cnh t nc trc v sau chin tranh 1975. - Hu nh cc nh nghin cu u khng nh Trnh Cng Sn l mt hin tng vn ha ln trong th k XX, ng khng nhng l mt ti nng ln trong m nhc m cn l mt nhn cch ln trong mt bi cnh Vit Nam y bin ng. - Nghin cu, nh gi Trnh Cng Sn nhn chung thng trong trng thi hn hp gia nhc v li. Nhng d vy, cn c trc tip hn vn l thin v phn li, phn ca t. Nghin cu v ca t, phn ln cc cng trnh nghin cu u phn tch phong ph cc ch m ni dung ca t Trnh Cng Sn phn nh, ng thi l gii v mt s dng ngh thut ngn t mt cch ti hoa trong cc ca khc ca ng. C th bn v ni dung ca t ca Trnh Cng Sn, hu ht cc bi nghin cu u nhn nh Thn phn con ngi v tnh yu l hai ch ni bt trong s nghip sng tc ca ng. Thn phn con ngi ca ng thng mang nhng cp phm tr i lp sng/cht; bun/vui; hnh phc/kh au. ng m nh phn ngi mong manh, chng tn. Tnh yu vi ngi n ca Trnh Cng Sn l th tnh yu sng khi, lng ng, d dang. Cn tnh yu con ngi trong ng, l tnh yu thng nhn loi khng b hp mu da, chnh kin. Tuy nhin, trong cc bi vit ch mi cp n nhng cha nu thnh mt h thng v o su. Nhn xt ngn ng ca t trong m nhc Trnh Cng Sn hu ht u khng nh Trnh Cng Sn l mt thi s, ca t ca ng ch thc l th. Mt kiu th lng mn, tr tnh, giu cht hin sinh, siu thc mang m du n Thin, Pht, c gi tr ln v ni dung trong lng Vn ha Vit Nam, khng nh nhng ng gp to ln c ngha cch tn ca ca t Trnh Cng Sn trong nn ngn ng th ca Vit Nam. Ngn ng Trnh Cng Sn to thnh mt trng phi ngn ng mang phong cch Trnh. Tm li, trn c s tip thu kt qu nghin cu ca cc cng trnh i trc, bi vit ny h thng li, o su thm, m rng hn na, nhm gp phn khng nh gi tr ni dung v ngh thut ca t Trnh Cng Sn trong dng vn ha Vit Nam, di gc nhn vn hc.
12
BAN MAI
II. TRNH CNG SN TING HT D TRNG

Nhng hn h t nay khp li Thn nh nhng nh my... a hoa vng mng manh cui tri Nh mt li chia tay
("Nh mt li chia tay" Trnh Cng Sn)
THI TUI TR
Trnh Cng Sn sinh ngy 28-2-1939 ti Bun Ma Thut, tnh k Lk trong mt gia nh gc Hu. Hai nm trc , b m ng ln y lp nghip. Nm sau, sinh con trai u lng, khng nui c. Nm tip theo, Trnh Cng Sn cho i, xem nh con trng. ng l anh c ca 8 ngi em trai v gi, ngi tha k quan trng trong mt gia nh trung lu. Cha ng l mt doanh nhn yu nc v tham gia chng Php. M ng l mt ngi n b nhn hu, m ang v c cm nhn ngh thut rt tinh t. [44] Nm 1943, khi ng ln bn, gia nh v li Hu, ti vng Bn Ng, mt vng t xanh ti, bn dng sng An Cu, ni c nhiu cha chin, lng tm. Ting chung cha v li cu kinh thm vo hn ng t tui th. iu gip chng ta hiu v sao nhng ca t ca ng v sau mang m du n Thin, Pht v giu cht Hu. Khi ng c 8 tui, gia nh ng c ca hng bun bn xe p v xe my ti Si Gn. ng thng xuyn vo ra Si Gn Hu. Ln trung hc, Trnh Cng Sn hc Hu l trng Lyce Franais, ri i sang trng Providence, ri theo hc ban Trit ti trng Chasseloup-Laubat, Si Gn. iu chng t ng l mt trong nhng tr thc thm nhun vn ha Php ngay t khi cn rt tr, phn no l gii nh hng nn trit hc phng Ty hin i, nh Albert Camus, J. P. Sartre..., ln cuc sng tm thc ng. Ngi c cng rt ln trong vic em trit hc phng Ty hin i vo Vit Nam, gy nhiu n tng v nh hng i vi thanh nin min Nam Vit Nam nhng nm 50 l gio s Nguyn Vn Trung du hc t B v. [7; 16-19] Nm 1955, khi ng 15 tui, cha ng b tai nn giao thng qua i. Ci cht t ngt thm khc ca ngi cha l c sc u i, m nh ng thng trc. T y, ng lun suy ngh v s sng v ci cht. C l ngi ta s ngc nhin khi xem nh thi th u ca ng. Chng trai vui v v khe mnh ginh nhiu gii thng thi u th thao (chy, c t, judo) ny l ai vy? iu g sau a ng tr thnh mt nh th nhc s bun b v m yu trong mt ca nhiu ngi? Nm 1957, Trnh Cng Sn 18 tui. Mt tai nn bt ng thay i tt c cuc i ng. Lc y ng ang hc trung hc, vo mt ngy khi ang tp judo vi ngi em trai, ng b thng nng ngc, sut cht v phi nm lit ging gn hai nm ti Hu. Khng ng thi gian nm dng bnh ny ng c nhiu th gi rnh ri, suy ngh v kip ngi, cm nhn ci p ca thin nhin. khuy kha ni bun ng c ngu nghin Apollinaire, Marcel Pagnol, Jacques Prvert, Rabindranath Tagore, Marcel Proust, Nietzsche, Nikos Kazantzakis, Albert Camus, Jean-Paul Sartre... ng c bit yu thch nhng tc phm ca Albert Camus, Truyn Kiu ca Nguyn Du v trit l Pht gio. ng khng ch tip cn vi vn hc, thi ca m cn tm hiu dn ca Vit Nam, m nhc ca ngi da en: blues, gospel v.v... [44]. Trnh Cng Sn quyt nh chi n
13
guitare v bt u sng tc. Nhng ca khc u tin mang tn Sng m v Chi vi u cha n hnh. [7; 18] Theo Sm Thng, ng tng th l: Khi ri khi ging bnh, trong ti c mt nim am m khc m nhc. Ni nh vy hnh nh khng chnh xc, c th nhng iu m c, kht khao n cha t trong phn su kn ca tim thc bng c nh thc, tri dy. [44] Tai nn trn l mt ci ri cho ng v th xc nhng l mt ci may cho nn m nhc Vit Nam. Nu nh khng c khc quanh bt ng ny, c l ng tip tc chi th thao, i hc tip v khng chng tr thnh mt ng bc s, hay k s no ... v lch s m nhc Vit Nam s khng bao gi c c mt nhc s ti hoa nh th. Ca khc c in u tin ca Trnh Cng Sn l bi t mi, sng tc vo nm 1958 v cng b nm 1959, ni v git nc mt thun khit ca mt ngi con gi. l mt c ca s mi 16 tui, xut hin v m phng tr Vn Cnh Si Gn, i ht nui m b bnh lao nng. m no khi ht bi Git ma thu ca ng Th Phong, c cng khc. iu y gi ngun cm hng cho ng sng tc t mi. Tc phm ny cho thy s thnh cng qua s lng a nhc bn c. Ngi ht bi ny u tin cng chnh l c ca s y - ca s Thanh Thy ngi m sau ny cng rt ni ting trong s nghip ca ht trc nm 1975. Nguyn Vn Trung tng vit bi o nh Thanh Thy ca ngi ging ca y cht liu trai ca c. [60; 469] Sau , u thp nin 60 l thi k Trnh Cng Sn sng tc rt nhiu bn nhc tnh v tr thnh nhng kit tc ca khc Vit Nam. Hu, thi gian ny Trnh Cng Sn li rung ng theo hnh nh mt thiu n mnh mai: Ng V Bch Dim, con ca thy Ng c Kh... dy Php vn ti trng ng Khnh v trng Quc Hc Hu. Ca khc ni ting Dim xa ra i, mt ca khc nh du c bit trong i ng v c hu vn bn lu. Mi tnh th mng v ngn ngi vi Bch Dim c tip ni qua hnh nh c em Ng V Dao nh cho n cui i, tuy c nhiu t on. Vi Trnh, l mi tnh gn b lu di v c hai c chung nhiu k (2) nim xa. Nhng nm 62-64, chin tranh Vit Nam ngy cng tn khc, thanh nin hu ht u b ng vin i lnh. hon qun dch, Trnh Cng Sn ri Hu thi vo trng S phm Quy Nhn, trng mi thnh lp v y l kha u tin o to gio sinh thi kha hai nm. Ni thnh ph bin hin ha, yn tnh ny, Trnh sng tc nhng tnh ca ni ting nh Bin nh, Nhn nhng ma thu i, Nng thy tinh, Chiu mt mnh qua ph, Vt ln trm, D trng ca, Ct bi.[28; 33] Nhng tnh ca ca Trnh Cng Sn gy kinh ngc cho mi ngi thi , khi m c min Nam vn cn quen vi dng nhc tin chin st mt vi Bit ly ca Don Mn, Git ma thu ca ng Th Phong, hay Bng chiu xa ca Dng Thiu Tc... Nhng hnh nh ca Trnh Cng Sn mang m nt siu thc, vi nhng ca t l ha hnh nh i thng, nh thc c mt th h. L t nhan ti hnh nh tn k trong li ca nh: Dim xa, Tui bun, Li bun thnh. Ri nhng hnh nh mt xanh xao, hn xanh but, hai bn tay i, bn tay chn gi ma... qu l c o, mang nhiu mu sc mi l, gy s ch v lin chinh phc ngi nghe. [46; 125]
THI "PHN CHIN"

Nm 1964, sau khi tt nghip trng S phm Quy Nhn, ng c iu ln Bo Lc dy hc. Thi gian ny, cuc chin Vit Nam tr nn c lit. Nm 1965 qun i M bt u rm r b ln min Nam Vit Nam. Phong tro u tranh ca Pht gio v sinh vin dng cao. Giai on 1965-1972, nhc phn chin tr thnh ngun cm hng ch o trong sng tc ca Trnh Cng Sn. ng bt u sng tc nhng bi ht v thn phn con ngi trong chin tranh, miu t cuc sng au n, kinh hong y cht chc hng ngy ca ngi dn, t nhng ngi m, ngi v cho n c gi, em b. Nhng bi ht ca ng l ting ku than thng thit ca con ngi trong cuc chin. Tiu biu nh Gia ti ca m, Ht trn nhng xc ngi, n b vo thnh ph, Ngi gi em b, Ngi con gi Vit Nam, Tnh ca ngi mt tr...
(2) Theo li k ca c Trnh Vnh Thy, em gi ln ca Trnh Cng Sn.
14
BAN MAI
Cui cng c lnh tng ng vin ton quc, khng th trn trnh mi, ng bt buc tm cch lm cho mnh khng sc khe i lnh. Hng ngy ng phi nhn n, v ung thm diamox, mt th thuc rt bt nc trong c th lm cho st k nhanh, v ng thnh cng khi t hy hoi bn thn mnh vi trng lng c th khng th i lnh. Trn lnh gn nh l mt ci ngh y tnh cht phiu lu ca thanh nin min Nam lc by gi, trong s c Trnh Cng Sn. Thi trn trnh y, chng t quyt tm khng tham chin ca ng, ng t chi chin tranh v phn i n. [60; 180] Dng nh khng kh thi i thi thc ng trong vic sng tc, v mt gp g nh mnh gia ng vi ca s Khnh Ly, ngi th hin tuyt vi nhng nhc phm ca ng, lm nn tn tui c hai t . Theo Bu , vo nm 1965 ti Lt tnh c Trnh Cng Sn nghe Khnh Ly ht trong hp m Tulipe Rouge. ng bit ngay ging ht ca c ca s ny ph hp vi nhng bn nhc ca mnh nn mi c tham gia. Thi gian sau, Khnh Ly ri Lt v theo ng xung Si Gn. T c tr thnh Ca s chuyn ht nhc Trnh Cng Sn. Hy nghe ng ni v cuc gp g ny: Gp g ca s Khnh Ly l mt may mn tnh c, khng phi ring cho ti m cn cho c Khnh Ly. Lc gp Khnh Ly ang ht Lt, lc Khnh Ly cha ni ting nhng ti nghe qua ging ht thy ph hp vi nhng bi ht ca mnh ang vit v lc ti cha tm ra ca s no ngoi Khnh Ly. Ti mi Khnh Ly ht v r rng ging ht ca Khnh Ly rt hp vi nhng bi ht ca mnh. T lc Khnh Ly ch ht nhc ca ti m khng ht nhc ngi khc na. cng l l do cho php mnh tp trung vit cho ging ht v t Khnh Ly khng th tch ri nhng bi ht ca ti cng nh nhng bi ht ca ti khng th thiu Khnh Ly.[61; 522] Vo cui nm 1966, bui ra mt u tin ca ng trc cng chng Si Sn l khonh sn sau Trng i hc Vn khoa, vi hng ngn sinh vin v tr thc. Bng chic ghi ta thng n gin v ging ca huyn thoi Khnh Ly, nhng bi tnh t qu hng v thn phn con ngi c ht vang ln v lm thc tnh, say m hng ngn khn gi cung nhit m . Tc phm ha nhp vo cng chng, l ting lng ca cng chng. Trnh Cng Sn v Khnh Ly tr thnh mt hin tng v ri tr thnh thn tng ca lp tr lc by gi. Trnh Cng Sn, vi dng ngi mnh khnh, cp knh trng tr thc, ging Hu nh nh, vi cuc sng bt nh. m i ht, khuya v k gh b ng vi bn b Qun Vn hay Hi Ha S Tr. Bn cnh hnh nh Khnh Ly, khi ht i chn t n hong chn t ca mt thi ging ht da dit sng khi din t ni trm thng v vng: tin bun t ngy m cho mang nng kip ngi. Hai ngi i vi nhau to nn hnh nh i la, mt i trai-gi trong tnh bn hn nhin, trong sng. To thnh mt i bn tr, mt couple y rt mi, p li c m hin i ca mt th h thanh nin mun ph v quan nim nam n th th bt thn cn nng ln x hi Vit Nam. Trong d lun, h cng khng b nghi ng hay tai ting, d ngi i c k thc mc, t m... Nhng tm hn phng khong v hin i th gt phng i loi t m bnh hon y.[9] V c bit, Trnh Cng Sn l ngi tm ting m khng tai ting. Sn ni: Ti v Khnh Ly ch l hai ngi bn. Thng nhau v cng, trn tnh bn.[61; 529] Khnh Ly vit: Mt mi lin h cao hn, p hn, thnh thin hn l nhng tnh cm i thng.[61; 112] Nhng trn ht, chnh hnh nh Trnh Cng Sn v Khnh Ly thng i ht cng ng, ngha l ht khng cng, khng ly th lao, ch yu l cho thnh gi tr, ti cc ging ng, trng hc, to ra mt hnh nh l tng trong ngh thut, nht l ngh thut ca ht mang theo l tng nhn o v tnh yu th hin s dn thn ca ngi ngh s. Trong khi , a s cc ca s khc ch ht kim tin. Trong mt ln tr li phng vn nh bo Bi Vn Ph, Khnh Ly k li giai on c cc i kh nhng y hnh phc nhng nm 60 y: Thc s ti rt m ht. Khng m ht th ti khng c can m i ht vi anh Sn mi nm m khng c ng xu, cc bc no, phi chu i, chu kh, chu ngho, khng cn bit n ngy mai, khng cn bit ti ai c, m ch cm thy mnh thc l hnh phc, cm thy mnh sng khi mnh c ht nhng tnh khc ca Trnh Cng Sn.[47] Nm 1969 nhc phn chin ca Trnh Cng Sn ni ting khp th gii, ng c xem l mt Bob Dylan (nhc s phn chin s 1 M) ca Vit Nam. Nm 1970, bi Dim xa c vo chung kt cuc thi cc bi ht nc ngoi Nht, bi Ng i con chim a vng v pht hnh trn hai triu a [7; 27].
15
Trnh Cng Sn t tr thnh thn tng - K du ca bt khut - trn t nc y bom n. Nhng sng tc tip theo ca ng vi nhng ca t mnh m, trong tp Kinh Vit Nam hay Ta phi thy mt tri, Nhn danh Vit Nam l ting ku gi ha bnh v thng nht t nc. Nhc phn chin ca ng b chnh ph ca Tng thng Nguyn Vn Thiu cm pht hnh. Bn thn ng phi sng trn trnh. Nhng ng c nhiu tr thc v qun chng cu mang. Trong c i t Lu Kim Cng, mt s quan cao cp trong Khng qun min Nam Vit Nam che ch v gip ng rt nhiu trong thi gian khn kh y. Sau khi i t Lu Kim Cng t trn, ng vit bi Cho mt ngi nm xung tri n mt ngi bn tng che ch mnh v chnh bi ht ny v sau l ni kh ca ng.
NHNG NM U HA BNH
Thng T 1975, chin tranh chm dt, ng l ngi u tin ln i Pht thanh Si Gn ht vang bi Ni vng tay ln, mt bi ht ni ln nim khao kht ha bnh, thng nht. c m ha hp dn tc hai min Nam-Bc, c ng vit t nm 1968. Ngy 30 thng T ngi thn ng ra i, bn b ng ra i, Khnh Ly ri t nc trc ngy Si Gn sp . ng li, bi v l logic ca mt con ngi c m c nhn thy: ngy ha bnh thng nht trn qu hng. Bn tay thn i Lng khng bin gii Anh em i lng nghe tnh nhau Ngy vui ln s qua trm cu M dng ming cau ri dng ngn tru Cho hai min trng phng lng thy nao nao Ngy Nam m Bc Tnh chan trong mt S thy trm bnh minh ngt ngo
Hu - Si Gn - H Ni
Ti sao ng li Vit Nam? Trc ngy 30/4/1975 c nhiu li mi a ng ra nc ngoi ca cc hng thng tn quc t. ng ni: Vit Nam l ni duy nht ti c th sng v sng tc. nc ngoi, ti khng nghe ra ting nhc trong u mnh, ti khng nghe c cu th ti vit ra. Ti thch i nc ngoi, nhng nu lu, ti s kh cn v cht mt. Hi m ca dn tc Vit Nam ging nh nc cn thit cho hoa vy.[7; 140] Th nhng, tnh hnh ca Trnh Cng Sn tht kh t nh trong thi k sau 1975. Nhng ngy u sau cuc chin, vi khng kh chnh tr cn u tr, t khuynh qu ca mt s ngi trong chnh quyn mi, ng b coi l mt ngh s ca ch mc nt ca min Nam. Theo Nguyn c Xun, giai on sau thng T 1975 i vi lnh o th khng c vn g, nhng c nhiu anh em phong tro Si Gn khng thch quan im lp trng chung chung ca Trnh Cng Sn trc y.[28; 97] V vy, thot khi khng kh nghi k Si Gn lc y, Trnh Cng Sn v Hu. Th nhng, thi gian mt s phn t qu khch theo phong tro V Binh ca Trung Quc kch ng sinh vin treo mt tm banderole to tng mang dng ch xanh rn: H b Phm Duy - Hong Thi Th v Trnh Cng Sn trc trng i hc S phm Hu. ng sng s v cm lng. Khng ng v qu hng ng li b gii mt go nc lnh nh th. V tip theo l cuc ta m lun ti Trnh Cng Sn c cng hay c ti ti Hi Vn ngh Tha Thin - Hu. Hm y c c Trn Hon, T Nhun V, Nguyn Khoa im, Hong Ph Ngc Tng, Nguyn c Xun, Trn Vit Ngc v vi ngi na... C ngi ln n, nhng cng c ngi bo v. Ti ca nhc s Trnh Cng Sn l ng lm nhc phn chin mt cch chung chung, khng phn
16
BAN MAI
bit c chin tranh xm lc v chin tranh gii phng dn tc trong bi Gia ti ca m vi cu Hai mi nm ni chin tng ngy. Thm ch ng cn lm nhc ca ngi ch trong bi Cho mt ngi nm xung thng tic i t khng qun Si Gn Lu Kim Cng cht trn ngi tng cu mang ng. Nhiu ngi bin h cho Trnh Cng Sn: ng l Trnh Cng Sn lm nhiu bn nhc phn chin, anh c mnh danh l Ngi lm nhc phn chin s 1 thi y ging nh Bob Dylan, Joan Baez bn M. Trnh Cng Sn l mt nhc s t do, anh theo ui ch ngha nhn bn chung chung khc chng ta. Nhng anh lm nhc trong vng tm chim, ngi nghe nhc phn chin ca anh l lnh Cng ha. Rt nhiu lnh ca Thiu b ng v nghe bn nhc Ngi con gi da vng ca anh. Chng c ngi lnh cch mng no b ng v nghe nhc ca Trnh Cng Sn c. Cng nh ngy xa bn Trung Quc, Trng Lng thi so u phi cho qun mnh bung kim! u phi t dng chnh quyn Thiu ra lnh tch thu nhng bi ht ca Sn.[28; 98-101] V chnh xp ti liu ng lnh ca cu Tng thng Thiu cm ph bin nhc phn chin ca Trnh Cng Sn, lnh cm mang s 33 ngy 8.2.1969, c sc thuyt phc ln i vi nhng ngi tham d ta m. Sau cuc ta m, Trnh Cng Sn phi vit kim im. Hi y, nhng bn kim im ni khng ng vn thng b vit li. Trnh Cng Sn cha quen li sinh hot ny nn rt au kh, chn chng. Trong thi hu chin, c nc rt kh khn v nh bao ngi Vit khc, Trnh Cng Sn cng c a i lao ng sn xut trn nhng cnh ng y bom n cha tho g. Thi gian ny, ng khng th sng tc c, lm sao mt ngi lm tnh ca mang tnh trit l tru tng ni ting li mt sm mt chiu c th chuyn mch bt sng tc theo hin thc x hi ch ngha c.[28; 103] Bn cnh thc t y, Trnh Cng Sn li khng sc chng vi nhng th lc khc kn ca ti nng mnh. C ngi cn tuyn b xanh rn: Ca khc m nh ca Trnh Cng Sn th mt ngy mnh c th lm n mi bi!. [28; 115] Hiu c bi kch ca ng, v bit r ti nng, nhn cch ca ngi nhc s ti hoa ny, mt nh lnh o ni ting pha Nam nh ting, gi ng v Si Gn. Nm 1979, Trnh Cng Sn t gi Hu vo Si Gn. [28;113] T nhng nm 1980, Trnh Cng Sn bt u sng tc li. Tc phm ca ng sau chin tranh c nhng bi ni ting nh: Chiu trn qu hng ti, Em cn nh hay em qun, Huyn thoi m, H Ni ma thu, Tin thoi lng nan, Ti i ng tuyt vng, Lng l ni ny, Xin tr n ngi, Li thin thu gi... Nhng sng tc ny thng l tnh ca, khng c bi ht no lin quan n chin tranh, ch yu l nhng tc phm vit cho cc phim. Nhng tc phm sau ny thng ni ln thn phn con ngi, kip ngi trong ci tm, mang m cht Thin. Nm 1983, Trnh Cng Sn chun b ci v ln th nht, ngi ph n y c tn l C.N.N sng Paris, Php. Th t Si Gn gi cho Bu ngy 30.7.1983 Trnh vit: Moi s lm m ci trong thng ti. C gng vo th vui hn; nhng d nh ci v khng thnh. [7; 33] Thng Nm 1985 Trnh Cng Sn sang thm Moskva. Nm 1989, ng sang Php theo li mi ca Nh Vit Nam ti Paris. Ti y, ngoi nhng bi thn thuc vi khn gi, ng v Thanh Hi, t c sang, ht mt lot bi sng tc trong giai on 1972-75 nhng cha c ph bin rng ri, v thm mt s bi mi vit sau 1975 m ti Paris t ngi bit ti. ng gp Khnh Ly ti Paris sau 14 nm xa cch, tuy nhin khng th t chc c g d c s hin din ca hai nhn vt ni ting mt thi ny, v hi ngoi mt s ngi cc oan cng bi xch ng l k hn nht, k phn bi quc gia. [31; 270-283]
NHNG NM 90
Nm 1990, hnh nh Trnh Cng Sn cng c nh ci v mt ln na, ngi ph n ny l V.A,
17
nhng cui cng ri chuyn cng khng thnh, v trong tnh yu ng vn l chng lng t c c Tng ngi tnh b ta i nh nhng dng sng nh cho n cui i. Nm 1992, sau khi m mt, ng suy sp hon ton, ng sang Canada thm nhng ngi em, mong tm cht hi m tnh thn. Trnh Cng Sn vit: Khi mt ngi mt m tui 50 iu y c ngha l khng cn g c th dn xp c. Ci sa mc li trong lng bn c th mi ngy lan rng ra v ci lng bn th tan nt nh mt cnh ng xanh ti va tri qua mt cn bo ln. [19; 9] Nhng nm 90, sau thi k i mi ca t nc, nhc ca ng li c ht rt nhiu trong cc chng trnh ca nhc, ch yu l nhng bn tnh ca. Nhng bi ht phn chin rt hay ca ng vn l iu t nh cm lu hnh. Nm 1995, ng sng tc bi Sng v u, mt bi ht ni v tnh yu ly cm hng t cu kinh o Pht m ng rt thch. Gate, Gate, Paragate, Parasamgate, Bodhi Svaha (Yt , Yt , ba la yt , ba la tng yt , b tt b ha). Trnh Cng Sn dch ra ch quc ng i l: Vt qua, vt qua, tt c chng ta u vt qua, v n b gic ng. [63] Cui nm 1998, sau 35 nm ra trng, ln u tin ng tr li Trng S phm Quy Nhn nhn dp thnh ph Quy Nhn t chc k nim Bnh nh 400 nm tui. Cng i vi ng lc y c cc nhc s khc trong nhm Nhng ngi bn nh Trn Long n, Tn Tht Lp, Thanh Tng, Nguyn Ngc Thin, Nguyn Vn Hin... l mt m y cm ng. C hi trng i hc Quy Nhn nght kn sinh vin. Sinh vin i hc Quy Nhn n ng nh n mt ngi anh trai lu ngy tr v. C nhng bi ng va ht, sinh vin ph ha ht theo nh mt dn ng ca c tp dt trc. 12 gi m chng trnh chm dt nhng cc sinh vin vn quy ly ng chp hnh k nim. ng xc ng k li nhng nm thng ng hc ti S phm Quy Nhn thi 62-64, v ht say sa khng bit mt. Festival Hu 2000 l mt s kin vn ha ca c nc, trong Nht k Hu ng vit: Thng T nm nay Hu c t chc Festival 2000 cui cng ti cng n Hu trong nhng ngy nm gia b di ca cuc Festival... v ti l thng con ca Hu Khi bn c mt x s tr v hoc l thnh thong tr v, th bn c hnh phc nhiu lm. [36; 474-475] Tr li Si Gn, ng ng bnh phi a vo bnh vin. Nhng nm sau ny ng thng xuyn b bnh. Sc khe gim st r rt. Ca khc cui cng ng sng tc trn ging bnh l bi Bin nghn thu li. V ngy 01/4/2001 Trnh Cng Sn qua i, Con chim nh ht chi trn u ngn lau khng cn na, vt chim hc li trn ci trn ng 62 nm. Ci cht ca Trnh Cng Sn lm chn ng nhng ngi dn Vit c trong nc v ngoi nc. Hng triu tri tim lng l khc thng, hng ngn ngi i sau linh cu ng, cha c mt m tang no m mi ngi li yu thng nhau n vy, tt c cng nm tay v ht trong nc mt bi Ct bi v Mt ci i v theo ting kn thng thit ca Trn Mnh Tun. Ngi i tinh lm, Trnh Cng Sn cho cuc i tri tim ng, ngy ng mt ngi i cho li ng tt c. Ti c m mt ngy no trn hnh tinh ny ting ht s c tr v vi v p thun khit ca n. l ting ht bay qua cc lc a, cc i dng, mang trong lng n tnh yu v tnh nhn i. Ci s mnh huy hong nht ca n l phi mang c ci thng ip y n vi tng con tim. Khng nhng ch vi nhng tm hn vn yu chung ha bnh m c nhng con tim ang ng c bi nhng ngi thuc n.[28; 189-190]
18
BAN MAI
III. VT CHN D TRNG NGN NM IN DU
TM NH HNG NHC TRNH CNG SN TRC NM 1975

Ngy ti cho i, nhc ca Trnh Cng Sn ni ting khp min Nam. Ngay t thi th u, ti thuc lng nhng bi ht ca ng. Ngy y, d khng hiu g v ca t bi ht nhng qua ting ht ca nhng ngi ch ngm nga, hng ngy, hng ngy n thm vo tim ti M ngi ru con / ong a vng bun / ong a vng bun / M ngi ru con / My qua u ghnh / Ly tri ma tun... i bc ru m di v thnh ph / Ngi phu qut ng dng chi lng nghe/. Thi y, th h chng ti ai li khng thuc nhc ca ng, khi hng m chng ti vn thng nghe ting sng n, ting ha chu ri... giai iu bun b, u u nh ting cu kinh y, qu quen thuc. n khi ln ln, khi bt u hiu bit v tri nghim cuc i, nhng ca t thm m tnh yu thng v thn phn con ngi ca Trnh Cng Sn l ngi bn ng hnh cng ti trong tng chng i. N nh mt th ba m m mi con ngi u mang theo lm cu cnh khi thy lng c n, bun kh, hay trong nhng lc hn hoan, say m. Khng ch ring ti, trn t nc Vit Nam ny, nh hng ca Trnh Cng Sn rt to ln, gn nh ngi dn Vit no cng u thy mnh trong tng bi ht ca ng. ng ni h cho con ngi nhng u lo, nhng v x, nhng thao thc, nhng n au, nhng tic nui, nhng ng ngng v c nhng hoi nghi, nhng m m... v thn phn con ngi, v chin tranh nhn loi, v tnh yu thng gn b, v s tan nt chia xa... ng i cng vi h, an i, tm tnh bn h. [36;459] C ng cuc i nh vi bt nim au, ci cht cng khng cn gh gm na. V ng gip h hiu ra s tht ca kip ngi. Vy th, ti sao khng sng thanh thn cho i nh nhng hn. Trc nm 1975, mc d nhc phn chin ca Trnh Cng Sn b chnh quyn min Nam cm on, nhng nhc ca ng vn c ht khng chnh thc trong cc ging ng, trng hc, hp m. Nhng bi tnh ca, nhng bi tnh t qu hng dn tc vn c thu bng v by bn khp cc ng ph. C khng t ngi min Nam Vit Nam vo thi thuc bi ht ca ng, t ngi gi n em b, t tr thc n ngi bnh dn. hiu r iu , hy nghe nhn nh ca Hong Nguyn Nhun: ...Nu Hu l thnh a ca Pht gio v nu bn nhc Pht Gio Vit Nam ca L Cao Phan l nhp o hnh ca thanh nin Pht t, th Trnh Cng Sn chnh l nhp p con tim ca phong tro thanh nin trn ng vn ng ha bnh, c lp v an lc cho ng bo ng loi ti cc thnh ph min Nam.... [10; 180] Trong lun vn vit v ti Nhc phn chin ca Trnh Cng Sn, c Yoshii Michiko c cp n mt t liu ca Kondo Koichi, c phi vin chin tranh t SanKei ca Nht - c vn phng ti Si Gn trc 1975 - tng nhc n hin tng ny: Dim xa: Thin ti Trnh Cng Sn son ra giai iu ca bi ht ny, bi ht c c min Nam Vit Nam yu thch. Ngi ta ni rng n ca s Khnh Ly, cng l mt trong nhng ti nng m ngi ta ch gp mt ln trong sut 100 nm. Bi ht ny b cm di ch ng Thiu sau khi pht hnh khng lu. Li n d chng chin tranh y qu c bit. V trong s h c mt ngi cp bc i y, dng nh anh c l khi chng t s hiu bit ca mnh v iu . Thc t, mt v i t ca mt trung on c nhim v bo v Lt ni: Ngh thut l ngh thut. Phn chin hay khng, ngi ta khng cn bit. V khng nghe theo lnh ca tng hnh dinh. Ngc li, ng khch l c nhng binh
19
lnh ca ng, ht nhng kit tc ca thin ti duy nht m min Nam Vit Nam c th ca ngi vi th gii.[64] Mt nh bo Nht khc thng lui ti hp m ca Khnh Ly trn ng T Do k: Hng m vo u gi, ngi ta ch nghe nhng bi ht cho php, nhng m gn tn, Khnh Ly bt u ht nhng bi ht phn chin ca Trnh Cng Sn, v trn thc t, cng chng ch n nghe nhng bi ht ny.[64] iu chng t, nhng bi ht phn chin ca Trnh Cng Sn d b cm on trong thi chin tranh nhng ngi dn vn ht vang trn khp ph phng, lng mc. Vn c nh my, in rono chuyn tay nhau trong cc phong tro thanh nin v ngay c trong nhng s quan cao cp ca chnh quyn min Nam.
***
Nhc Trnh Cng Sn nh hng rng ri min Nam trc 1975 chng ta bit, th cn min Bc th sao? Nhng nhn chng di y gip chng ta sng t: Nhc s Vn Cao vit: ...Ti gp Sn t nhng ngy t nc cn chia hai min v cn chm trong khi la. Ti mun nhc n y mt k nim khng th qun nh mt ngi bn tr. m y ln u tin ti nghe (cng c ngha l gp) Trnh Cng Sn... Nhng bn tr ht cho ti nghe gn sut m hng lot ca khc Trnh Cng Sn (khng bit h hc u?) ht say sa n ni t c dy ca cy n ghi-ta duy nht c trong nh. [58; 17] Nh th Nguyn Duy k rng, dc Trng Sn, b i min Bc cng tng nghe tnh ca ca Trnh: Mt trn ng Chn-Nam Lo (1971)... trong cn hm ko bn dng sng Sbnghing... Nghe, nghe trm - vng, lc gi l nghe trm i Si Gn, tnh c gp Trnh Cng Sn qua ging ht Khnh Ly... Dim xa... Ma vn ma ri... Lm sao em bit bia khng au... Qu tht! Giai iu y v li ca y t nhin ghim li trong tm tng ti ngay t pht bt cht y. Ri Nh cnh vc bay... Qui tht!... Cm nhn bt cht, nhng bi ht rt mt m, m ui y... th c bun y, au y, qun tht na y... nhng cn l ci g lnh mnh ny n trong . Hnh nh l ci p. Ci p trong cu nhc. Ci p trong ca t, c xc ch ln hn th. Bng lng, l m, kh phn nh cho ng ngha, nhng r rng l p, p lm sao... v li ci m nh thm m. [29; 44] Theo ti liu ca ng Tin: Tc gi Nguyn Vn Th, trc y l b i min Bc, sau lao ng xut khu ng u, hin v nc, vit: Nm 1972, khi y ti l b i trong rng Trng Sn. Thng bn ti, sau chin dch Lam Sn 719 v c ci i Sony rt tt. m Trng Sn, ch cho mi ngi i ng ht, chng ti ln m i BBC v c i Si Gn. y l ln u tin ti c nghe ting ht Khnh Ly vi Nhc Trnh Cng Sn. Chng ti l lp ngi ln ln t Min Bc, thng quen vi nhng khc thc hng trng. Trong ting chn rn r rt ca sng v tuyn, ti vn thy mt ging l ca mt th m nhc mi. Mt th nhc da dit, y lng ng t ca t, ti khc thc. Mt th nhc xanh khng ging bt c nhc xanh no m ti tng nghe, k c trong nhng a ht quay tay c m sut ngy rn r u ch tri nhng ngy sau ha bnh. Rt l, vi ti khi Nhc Trnh Cng Sn nh ln gi khi t xa xm u , tch khi hn th trn mc, tha thit mt tnh yu ng loi, ging ni, yu b bn, ha bnh, o l. N l, v li ca t phi tuyn tnh, khng ging cch vit truyn thng trn nhng ca khc ca H Ni khi . V ng qu hn na, tc gi ny ghi li cm gic khi tin qun vo Si Gn tra ngy 30 thng T 1975, ng nghe Trnh Cng Sn ang ht bi Ni vng tay ln trn i pht thanh Si Gn: Mt t bao la... anh em ta v... gp nhau trong bo ln quay cung tri rng... Li ca khng phi l ting thch thc t th. Li ca khng phi l ting b mu nh kt cc thng thy ca chin cuc, li ca khi y lm chng xung khng kh th hn v hn hc. Chng ti tin vo Si Gn... Ni vng tay ln. Chin tranh no bao gi chng c mt tri, nhng ting ht kia, bn nhc y, m ra cho c hai bn nghe nh mt liu thuc v hnh lm chng xung mt thi khc d ni cu v ni a. y l k nim th hai ca ti v anh. [9]
20
BAN MAI
Ting ht lm chng tay sng. Mt ngy, mt gi m sinh mnh ca hng triu con ngi nm trn ng t k tc, mt s kin nh th khng trng i hay sao? Vn hc ngh thut Vit Nam bao nhiu ln ng vai tr ? [9]
TM NH HNG NHC TRNH CNG SN SAU NGY 30/4/1975

Sau nm 1975, mt thi gian di nhc Trnh b cm biu din, k c nhng bi tnh ca v nhng bi tnh t qu hng, dn tc. Trnh Cng Sn sng cuc i im lng v c c. Cho n cui nhng nm 80 u nhng nm 90 - thi m ca, nhc Trnh Cng Sn mi c chnh thc ph bin. Tuy nhin, trong nhng nm chnh quyn khng cho php, mc nhin ngi dn c hai min Nam - Bc vn nghe nhc ca ng trn khp no ng t nc, t nhng ni ni rng heo ht cho n chn th thnh. Nhc ca ng cng trun chuyn nh cuc i ng vy. Nguyn c Xun k li rng: Sau ngy thng nht t nc, cng vi hng ha tiu dng ca min Nam, cc bng nhc ca Trnh Cng Sn bt u xm nhp gii tr thc min Bc. ng trn lu 51 Trn Hng o (H Ni) c quan Vn ngh min Bc, ti nghe vang vng t pha Nh xut bn Vn hc mt gia nh no m Gia ti ca m, Ni vng tay ln... ca Trnh Cng Sn. [28; 123] i t Nam ra Bc, chng ta d dng bt gp nhng qun c ph mang tn Nhc Trnh hay mang tn ta bi ht ca ng: H trng, Dim xa, Bin nh Du n ngn ng ca Trnh Cng Sn cn bng bc trn vn chng ca ngi ng thi. Ngy nay, i n bt c ni u trn tri t ny, nu c cng ng ngi Vit sinh sng, th ni c nhc Trnh Cng Sn. Nh vn Nguyn Quang Sng vit: Hn mi nm qua, i u, bt c ni no, trong nc hay ngoi nc, ni no c ngi Vit Nam, l ni ti c nghe nhc Sn. Nh nm 1987, trong dp sang ng Berlin, khi ti va ngi yn trong xe, th anh bn li cho ti bo: Nghe Trnh Cng Sn nh?. C ?. Ti ngc nhin. Sao li khng! v ging ca Khnh Ly Ma vn ma bay trn tng thp c... li cng ti vang trn cc no ng ng Berlin trong m thu. Ti Paris, qun 13... Mt hm ti n, vo mt qun ph, mt ci qun c nhiu khch chng Sn: l, ti li nghe h m nhc ca Sn. Ri u thng By 1989 ngi trong mt qun n Vit Nam New York, trong nh n m, ti cng li nghe nhc ca Sn... Ha ra ngi ght Sn, chng Sn vn khng th khng nghe nhc Sn. T , c th ni, ngh thut ca Trnh Cng Sn vt qua khi s hn th.... [31; 273-274] Hy nghe nhng li pht biu v tm nh hng ca Trnh Cng Sn. Nh th Phm Tin Dut: Gn na th k sng tc ca khc, hnh trnh ca Trnh Cng Sn l hnh trnh ca mt tri tim yu ngi, yu ging ni, lun lun tm cch tr li nhng cu hi khng phi ca khi c m l cu hi ca chnh tri tim anh t ra, trong , s trn tr gia ci bn ng v phi bn ng l s trn tr thng trc... cc nh th t Nam n Bc u coi anh l thi s .[38; 455] Nh vn Phm Th Hoi: Th k va ri him khi cho chng ta mt ngh s c bit nh th. ng khng phi l mt trong nhng nhc s li lc nht, song hu nh khng ai khc t lc sinh thi li mt nh hng rng ri nh vy vi ngi lm nhc v ngi nghe nhc Vit Nam. ng khng phi l mt ca s tr danh, song ng c so vi Bob Dylan, v em li cho danh hiu k du ca mt ngha hin i. ng khng phi l mt trong nhng nh th sng gi nht, song cch ng t li bi ht thnh mt trng phi v dng nn mt phong cch ngn ng xng ng c ghi nhn trong lch s vn hc Vit Nam. ng khng phi l mt trong nhng chin s ca ha bnh, t do v nhn phm kin cng nht, song vi ng o bn hu v qun chng, ng tng trng cho nhng gi tr y. [38; 457] Nh th Nguyn Trng To trong bi Nhc s Trnh Cng Sn, ngi tnh lng du ca nhiu th h, t hi: ... V sao m nhc s Trnh Cng Sn c cng chng hm m n th? C l chnh anh l mt nh th c ht ln. Ca t ca anh khng ch l giu cht th ngi ta thng ni, m y l nhng bi th thc s, nhng bi th thm m trit l v cuc sng, v tnh yu, v s sinh ra v tr v ct bi ca phn ngi ngn
21
ngi... Khi c nh chn mt s bi th tnh hay nht th k, nh nghin cu vn hc Hong Ngc Hin tm c tin c li bi ca m thy ta l thc ca Trnh Cng Sn. Nhng nhng li th y c ht ln bng nhc ca chnh tc gi, th n bng tr thnh nhng cu kinh bt h. V ngi ta ni rng, m nhc ca anh l nhng bi kinh cu bn vc thm v thn phn v tnh yu. [37; 171] l nhn nh ca cc nh th, nh vn ni ting. V chng ta hy nghe tnh cm chn thnh ca nhng con ngi bnh thng khc, l nhng ngi m nhc nhn, nhng c gi n sng, nhng em b khng h bit ng l ai, nhc Trnh Cng Sn nh hng h nh th no: B m v ca ti, chng b bnh nm mt ch nhiu nm, mt tay nui 8 a con di. Ma h nm 1975, cu con trai th hai li b mt tch trn ng theo b i vo gii phng Si Gn. B ht sc au kh. Hng ngy ng nu cm ra chn phc v gia nh b t an i mnh vi C xt xa a. B m ca ti Lt, hn na i ngi vt v nui con, cui i rt sng o Pht. B thch nghe nhc Trnh Cng Sn v b cho rng Nhc Trnh Cng Sn c hi hm ct bi gii thot. Ngi ta ni m nhc Trnh Cng Sn ch thch hp vi tui tr. Cc b m ti khng cn tr na m cng thch nhc Trnh Cng Sn. Cc b thch khng v tui cn yu m chnh l nhc Sn ni h cc b v thn phn ca kip ngi sng trong ci tm. Cc b m ti thch nhc Trnh Cng Sn khi cha bit Trnh Cng Sn l ai. Cng ging nh cc em b trn min ni huyn Hng Ha (Qung Bnh) vo nhng m trng quy qun gia sn ht vang Em s l ma xun ca m, em s l mu nng ca cha..., cc em khng bit tc gi bi ca y l ai. Cc em cng khng cn bit tc gi lm g. Cc em ch cn bit li ca bi ca chnh l c m ca cc em.[28; 123-124] Ngoi ra, cn c mt chng t khc ca Hong Ph Ngc Tng v cc c gi n sng: Cch y my nm, mt m khuya ti va ung ru v, ngang qua cng vin nh th c B, Si Gn; t sau mt gc cy, mt c gi mc o hng bc ra, ko tay ti. Ti n tn t chi. Lin sau , mt c o , ri o lc... ton l nhan sc hng phn, ging nh trong Hng lu mng. Ti lin khot tay ra hiu mnh b nhim HIV nng, cc em lp tc dn ra... Lc ny ti mi ti ging ht khe kh t bng ti bn v ng... mt c gi o en... vn ngi y t u. Khng thm bn tm g ti cuc ru rt ca nhng ng nghip ca c vy quanh ti, ch mi chm m trong giai iu ca bi ht m c yu thch, v ti nghe r: i v u hi em. Hy lau kh dng nc mt. i gi em bit bao ln. Ti thm hiu rng n vi c gi bt hnh trong phn ngi lc ny, qu khng th l Phm Duy hoc bt c nhc s no khc, m chnh l Trnh Cng Sn. [19; 93-94]
***
Nhng bi ht ca Trnh Cng Sn ph bin v nh hng su rng khng ch trong lng ngi dn Vit Nam, m cn lan xa trn th gii. M, ngi ta coi ng nh l mt Bob Dylan ca ngi Vit v ng c mi sang sng nh l mt ngi dn di tn vi mc thu nhp bo m cuc sng an nhn. Php, M, Nga, c, Nht c nhiu bi bo vit v Trnh Cng Sn nh ca cc nh bo Jean-Claude Pomonti, Jacques Boyer (Php), Murray Hiebert, Jon Liden, John Schafer (M), Frank Gerke (c), Irina Zisman (Nga)... v nhiu bi ht c dch sang ting Anh, Php, Nht. [7; 123 -146] Nm 1970 Nht Bn, bi Dim xa c tuyn vo vng chung kt nhng bi ht hay ca nc ngoi v bi Ca dao M c gii a vng v bn c hai triu bn. Tip theo thnh cng ny, vo nm 1972, Mainichi Broadcasting ngh Trnh Cng Sn sng tc mt bi ht c bit dnh tng cho Hiroshima v Nagasaki. V Trnh sng tc ca khc Nh ting th di.[64] Nhc Trnh c bit c ngi Nht yu thch, v nhng giai iu bi ht ca ng nh nhng li ru rt gn gi, quen thuc vi ngi Nht. Nm 1980 ca khc Dim xa v bn dch Utsukushii Mukashi c i truyn hnh ln nht Nht NHK chn lm nhc phm chnh cho mt b phim ni dung trnh by nhng khc bit vn ha gia mt ngi Nht c v Vit Nam. Thng By 2004, Dim xa tr thnh nhc phm chu u tin c Vin i hc Kansai Gakuin a vo chng trnh gio dc ca Vin trong b mn Vn ha v m nhc. [35] Nm 2004, Gii thng m nhc ha bnh th gii (WPMA) c trao cho nhc s Trnh Cng Sn v
22
BAN MAI
l tng ha bnh m ng u tranh khng mt mi cho hnh phc ca nhn loi. Tn ng c ghi trong b bch khoa Le Million ca Php (tp 8 trang 122, Genve 1973). [7]
23
IV. TRNH CNG SN V CHIN TRANH VIT NAM

M u tp Ca khc da vng vit nm 1967, Trnh Cng Sn by t ni au thng thit: Tt c b, v toang. Ting tht chm xung bin thnh ting ni trm t, thnh li ku ut v thn th Vit Nam. Ting ni vang ln t nhng h bom o ln cng khp. i nhng bn b thn yu cht t nh cao hay vc thm. Con ngi ha thn lm vt thng. Ci cht ha thn lm biu tng v ngha. bin hnh i dng t nhng cn him ha cay nghit nht ca nhn loi. La cha m, anh em, bng hu yu du v cng. Hy kt ha chu lm n i ng qu d. t uc cho ngi in m ph ma ng. C mt hnh trnh hng v ca ging ni t min Trit Giang v by gi nh th . Hi ngi yu da vng ca ti hy dui tay tht di v pha h thm vc ly nhng ht t mm mng m hn. Ti s lm ngi tiu phu i nht tng cnh tay, bn chn, tng t xng, s ngi vung vi khp ni v lm ci t sng cho m tm li du vt ca mt hnh tinh Vit Nam da vng bt tm. m kh dy c, lm sao thy r mt nhau. Hy th bt u bng ting ht nh ca dao ca t tin ta ngy xa . ("Da vng ca khc" Trnh Cng Sn) [53] Trong ca khc Gia ti ca m sng tc nm 1965, Trnh Cng Sn cho rng y l mt cuc chin tranh m trong : Mt ngn nm n l gic Tu Mt trm nm h gic Ty Hai mi nm ni chin tng ngy Gia ti ca m li cho con Gia ti ca m l nc Vit bun.
(Gia ti ca m - 1965)
Chnh quan im ny lm cho chnh quyn Min Bc e ngi ng. Bi vy, trong giai on u ca thi hu chin, c ngi qu khch chin khu tuyn b khi v Si Gn s x t Trnh Cng Sn(2). Cho n ngy nay, quan im v tn gi cuc chin vn l iu tranh ci. Vi ti, ti ng cm cng suy ngh ca Trnh Cng Sn, bi v ng trn gc nhn dn tc, ci cht no cng au xt nh nhau. V tt c u chung ging (3) mu Lc Hng . chnh l bi kch ca ngi dn Vit. Vi tri tim nhy cm v nhn i v cng, Trnh Cng Sn nhn ra iu v l y. Trong bi ni chuyn Trnh Cng Sn v ha bnh v tnh yu do Hi Vn ha Trnh Cng Sn t chc ti Paris m 3-5-2003, gio s Cao Huy Thun t cu hi: C ci g ni bt trong nhc chng chin tranh ca Trnh Cng Sn? v khng nh: Chng c g ngoi ch tnh. [8] ng, nhc chin tranh ca ng bt ngun t tnh yu thng, n l nhng bi t tnh dn tc, ng ni h cho dn tc thn phn kh i ca kip ngi trong chin tranh, l ting ku thng tuyt vng ca ngi dn trong cnh tht xng tan nt. i da vng Vit Nam v nt Xng tht thing ling v cng. Khp t nc trn y xc ngi: Xc ngi nm quanh y, trong ma lnh ny Bn xc ngi gi yu, c xc cn th ngy Xc no l em ti, di h hm ny Trong nhng vng la chy, bn nhng vng ng khoai.
(Bi ca dnh cho nhng xc ngi - 1968)
(3) Nh vn Hong Ph Ngc Tng cng c ci nhn tng t. Tham kho: Trnh Cng Sn cy n lya ca Hong t b, Nxb Tr, 2005, tr. 62-70.
24
BAN MAI
L mt tr thc, ng thc c thn phn nhc tiu ca t nc mnh trong bi cnh tranh ginh nh hng ca cc th lc quc t. Cm nhn c ni au mt mt y, cho nn d ang trong ci th chng i nhau, t trong thm tm ca ngi dn Vit, h vn thy yu nhau, gn nhau: Ti mun yu anh, yu Vit Nam Ngy gi ln, ti i mi gi thm, Gi tn anh, tn Vit Nam, Gn nhau trong ting ni da vng.
(Tnh ca ca ngi mt tr - 1967)
Ci bi thm nht l ch: cng l ngi Vit Nam, nhng ngi Vit li bn git ngi Vit. Trong thc t cuc i, c khi h l anh em, cha con, l ngi yu ca nhau, nhng v khc chin tuyn, nn nhn nhau xa l. Khi ngi Vit : B xc tri sng, cht ngoi rung ng / Cht rng mt mng, cht lnh lng / Mnh chy nh than, cht cong queo / Cht vo lng o, cht cnh gm cu / Cht nghn ngo, mnh khng manh o (Tnh ca ca ngi mt tr - 1967). Trnh Cng Sn cho rng, y l ci cht do mt trn a chn, mt cn hng thy. Mt ci cht khng nm trong d tnh ca h. H b nhng cn him ho cay nghit nht ca nhn loi, v hnh x y nhau vo mu thun, hn th. Nhng trong su xa ni tm hn, h khng thy s mu thun, hn th m ch thy mt mu da thm ma la chn, thy yu nhau, thy gn nhau trong ting ni Vit Nam [23]. Hu Si Gn H Ni Hai mi nm ting khc lm than Hu Si Gn H Ni trong ta au tri tim Vit Nam.
(Hu - Si Gn - H Ni 1969)
Nh vy th qu dn tc ta ang gp mt cn i nn. V triu ngi cht bt c k t, ch l nn nhn ca mt cuc chin tranh pht xut t u ti, ch khng phi t trong lng anh em Vit Nam, m ngy nay c nhng quan im cho rng l cuc chin tranh u nhim ca cc nc ln. Hai mi nm l xc ngi Vit nm Lm sao ta git ht nhng a con Vit Nam? Xa ta khng th hn V u tay ta vy mu?
(Tui tr Vit Nam - 1969)
Ni nh Bu Chin tranh din ra khng phi chin trng, khng phi do ngi cm sng, n din ra bn trn, trong lng ngi, trong u c nhng con ngi mua bn chin tranh Gia mt nn tri nh vy, thn phn con ngi l mt vn nn, ta nn ni ngay: y l mt ch t tng, nu khng mun ni l trit l.[6] Theo L Trng, nhng bi ca ni ting trong giai on ny nh Tnh ca ca ngi mt tr, Ca dao m, Gia ti ca m, i tm qu hng l nhng bi ht c ca t rt bun thm, giai iu blues du dt, th than, k l nh ting khc ca mt ngi n b trong gc phng ti, ri bng nhin nc n, go tht thm thit. ng ni h nhng g trong tm hn h b n ra v qu au kh, u ut, v khng th nn li c na. Nhng c m t lu h khng c quyn ni ti, phi c chn su vo trong lng, nay bng bng ln trong ting ht ca ngi mt tr. [23] Khng ch ring Trnh Cng Sn, hu nh ngi dn min Nam no cng sng trong bi kch y. minh chng cho mt thi i y bin ng ny, chng ta hy c bi th ca Nguyn Bc Sn khi vit v b i min Bc vi mt ging th ngt ngng: K th ta i, nhng a xm mnh n mui v in say chin u Ta vn hin kh, ta l lnh cu i hnh qun, ru vn mang theo
25
Mang trong u nhng ngh trong veo Xem chin cuc nh tai tri ch nc Ta bn trng ngi, v ngi bc phc Chin tranh ny cng ch mt tr chi V cn phn ngi xui khin thi Suy ngh lm g lao tm kh tr L chng ta sng mt i v v Nn chn rng su ni c nh nhau...
(Chin tranh Vit Nam v ti - Nguyn Bc Sn) [62]
Nhng a xm mnh, nhng con ngi y cng mt dng mu nh ta thi. Trong lc ngi lnh
Cng ha nhn ra cuc chin ny cng ch mt tr chi th... phn ng K th ta i u in say chin u, u tin chc vo chnh ngha ca cuc chin, u h ho c v mt cch trnh trng. K th ta i l mt th h ti sng, h l nhng hc sinh, sinh vin y nhit huyt, c o to t nh v lng yu nc, yu nc y ng ngha vi thc v nhim v v s mnh. Yu nc y gn lin vi mt th ch. Nhim v ca ta l phi u tranh cho l phi. M u tranh th phi b sc lc, phi suy ngh v phi hy sinh nhng quyn li c nhn, c khi l c cuc i mnh, cho l phi chin thng (Nht k ng Thy Trm). [11] Trong khi , chin tuyn khc, trong bi Nghinh ch hnh H Thc Sinh vit: Giao tha u m vi Hy khoan ch my C ng xa vi dm m n ung cho say Ta cng ngi nh ch cng nh b trong i c ni sng trong bng m bt lc hm nay ... V ni tht cng ch Trm nm c l bao Binh ao sao bit c Sinh t ni no. Mt ngi lnh Cng ha ni vi mt b i min Bc nh ni vi anh em, v qu tht h l anh em cng ging da vng mi tt m ra. Ta i vi ch m ni c li nh th v lng ta ti ngui lnh, khng cn g khuy ng ni mt cn in say na. ao to ba ln: v ch. Danh t cao p: v ch. L tng thing ling: v ch. [62] Cng nh bao ngi tr thc min Nam khc, Trnh Cng Sn au n nhn ra iu y, nhng thm cnh mt mt m ng thy trong tri tim ca ng. Chiu i qua Bi Du, ht trn nhng xc ngi Ti thy, ti thy Nhng h hm chn vi thn xc anh em.
(Ht trn nhng xc ngi 1968)
Trnh Cng Sn vit: c iu g khng tht sut hai mi nm nay. Mt lm l ln ng v phi i cho trt con ng mu xng. Nh mt mi tn v tri bng li thi trong mt nhim k v nh. Chng ta, d mun d khng, b bin thnh nhng mi tn nh hng c bn i t nhng hnh huy hong tng tng v ngn hn. Dn ta tn ph hai mi nm. Nc mt v mu lm thnh nhng con sui ln chy
26
BAN MAI
mn tim lc sng to. n lc chng ta phi dng tay v nhn li. Xin hy dng tay v cng ch nhn mt mt tri ti tr s c khai sinh phng ng. Xin hy dng tay mi cn nh Vit Nam c th m rng ca ch n mt sm mai ha bnh. Cn rt nhiu con ng m ra cho tng lai chng ta. Nhng con ng a ta v dng li mt t quc ch thc. Ting ht c th ct ln nui ln c m. Ta c sn mt hnh trang qu gi ca hn bn nghn nm cn mi bc i trn nhng l trnh mi v tng lai. Ta phi i ti bng con tim s gi mang nim tin v li ha hn ca nhng ngi nm xung. Ta phi tm li qu hng bng sc sng mnh lit v trong c th ta lun lu thm dng mu ca anh em khng cn. Quanh y, nhng trng hc, nhng bnh vin, nhng nh lng, nhng phin ch, nhng cnh ng s c bt u li vi nhng ngy nhn o, vi mt dn tc nhn bn. Xin (4) ng bao gi lm k phn bi vi mt qu kh hin linh (Kinh Vit Nam1968). Bu Ch nhn nh: Tt mt cu, trong dng nhc phn chin ca mnh, Trnh Cng Sn chng c mt toan tnh chnh tr no c. M tt c lm theo mnh lnh ca con tim mnh (). Tri tim nhn i, nhy cm, ch bit ni ln nhng cm xc nng nhit ca mnh i vi qu hng, dn tc, d thiu vng mt thi chnh tr, nhng trung thc. Ngha l t y lng mnh th mnh ni.[5] Nhn nh ca Bu Ch tht su sc, tuy nhin theo ti, Trnh Cng Sn khng phi khng c thi chnh tr. Thi chn la ca ng tht r rng. ng tht s khng tham gia bn no, v ng bn no, ng cng thy tri tim mnh nhi au. Nh mt tr chi, bn b thn ca ng chia u hai pha: i chinh chin mang i bn b Nga hng mi v cht trn i qu hng
(Xin mt tri ng yn - 1964)
Ngi min Nam thy mnh trong ca khc Cho mt ngi nm xung, Trnh Cng Sn thng tic Lu Kim Cng, mt i t Khng qun Vit Nam Cng ha t nn, l mt ngi bn ho hip ca ng: Anh nm xung cho hn th vo lng qun Tin a nhau trong mt ngy bun t m anh a v ci ngun... Nhng xt xa nh ni cng h khng.
(Cho mt ngi nm xung - 1968)
Ngi min Bc li bt gp mnh khi ng chia s ni au: Ti mt trong chin tranh ny Bao nhiu bao nhiu n ci Em t H Ni c bao gi c yn vui
(Ti mt - 1970)
Trnh Cng Sn au n khi nhn nc Vit ly tan: Thu yn vui M Vit Nam ngi Ngy m ting ci Rn rng khp ni Mt nc linh thing Mt mu da vng Ngi dn no lnh Hi h sut nm Nhng hm nay
(4) Trnh Cng Sn, Kinh Vit Nam. (suutap.com)
27
Qu hng l min Nam Qu hng l tri sng Qu hng ch y hm. Nhng hm nay Qu hng l H Ni Qu hng l cuc i Nhng a tr m ci.
(Nhng hm nay 1967)
Ma h la 1972, Trnh Cng Sn vit: Nhng thnh ph v nhng xc cht ca thng 5/1972, mt ln na, ti khng th no qun i ting ku tht thanh ca m ngi cng kh. Cuc chin khng mun ngng, v c l cn mang nhiu b mt mi m, thm khc hn. Phi chng nhng hi chung bo t cha (5) lm mm lng cuc sinh st. Vi Trnh Cng Sn, trn xc cht anh em s vinh quang phi giu mt. Khng ai ca khc khi hon trn tht xng ca cng ngi Vit Nam. Ri tra ngy 30 thng T nm 1975, chin tranh chm dt, ngi ta nghe ting ng ht Ni vng tay ln trn i Pht thanh Si Gn. Nhiu ngi min Nam sng st v thy b tn thng nh b phn bi khi m tri tim h vn tan nt khi Si Gn va tht th. Gii thch hnh ng ny ra sao? Vn Cao my chc nm tri im hi lng ting, bng v a nim vui vi ca khc Ma xun u tin cng thi im ny, vi nhng ca t y cht nhn vn: Ri dt du ma xun theo n v Ngi m nhn n con nay v Ma xun m c y ang n u tin Ma xun thanh bnh u tin ca t nc, khng phi l ma xun hoan ca chin thng. Vi Vn Cao, l ma xun bng tnh nhn ra tnh nhn bn ca ngi Vit b nh mt trong chin tranh gi y cn phi c nh thc trong mi con ngi: T y ngi bit qu ngi T y ngi bit thng ngi T y ngi bit yu ngi.
(Ma xun u tin Vn Cao)
Phi chng nhng ngh s ln u nh vy, nh a tr ch bit ca ln nim hn hoan ca dn tc trong ngy vui chung ca t nc, sau bao nm ngn cch. Vn l nim vui vt trn mi quan im chnh tr. Vit Nam, ci logic t duy ca ngi Vit thng thy l: khng bn ny l bn kia. iu ny cng d hiu v thc tin lch s Vit Nam trong sut nhiu thp k t con ngi vo cch t duy trn. Thi khng tht s bn no ca Trnh Cng Sn khin ng ri vo ci nhn nghi ng t c hai pha. Bn Cng ha c ngi cho ng l hn nht: Trnh Cng Sn, ng ch l mt cy sy, hn th na, l mt cy sy yu hn (cho d c l cy sy bit suy ngh ti u). Trong lp v ca mt cy sy, ca mt th cht yu ui, l mt bn cht yu ui L cy sy, ng kh m ng thng trc nhng trn gi o t, nhng trn cung phong. ng phi ci rp xung. L cy sy, ng cng tham sng s cht, cng thch n ngon mc p, cng run s trc bo lc, cng lo u trc nhng ni bt an, nhng mi e da rnh rp. [22] Ngi ta ni ng phi ci rp xung cng run s trc bo lc. Th nhng, khi nghin cu cuc i v ni dung cc sng tc ca ng (cc bi vit v gn 300 ca khc), ti khng h bt gp iu . Thm ch, Trnh Cng Sn rt thc khi khng sng tc mt ca khc no c ca t ca ngi lnh o, lnh t hay ca ngi
(5) Ph khc da vng (suutap.com).
28
BAN MAI
th ch mnh ang sng, d trong thi chin tranh hay thi hu chin. l lng t trng ca ngi tr thc m khng phi ai cng c c. Bn cng sn, nhng ngi qu khch th gt ng qua bn l v thiu vng lp trng chnh tr. Trnh Cng Sn chnh vnh gia hai ln n Mc k nhng phn xt, ng sng theo suy ngh ca ring mnh. Ti ngh rng, thi kin nh lp trng sng v hot ng ngh thut ca ring mnh chnh l bn lnh him c ca mt ngh s ln. L mt ngh s, ng dng li ca ht ln thn phn con ngi trong chin tranh, ku gi ha bnh v tnh yu thng. Hnh ng dn thn vi t cch l ngi ngh s u tranh cho ha bnh, theo ti l mt chn la dng cm, y tnh nhn vn ca mt tr thc. V hnh ng li Vit Nam sau ngy 30 thng T, th cng nhp th vi t nc, au cng ni au ca dn tc l logic ca mt nhn cch ln. Chnh iu y lm ng tr thnh mt cng dn ngoi hng. V mt nghch l xy ra: Ngi dn bn no cng u thch ht nhc ca ng, nhng tr tru thay, chnh quyn bn no cng u cm on. Ti sao chnh quyn phi run s trc nhng li ca phn chin? V qu tht, nhng g Trnh Cng Sn ni ln qua ca khc ca ng u l ni lng v m c chung ca mi ngi dn nc Vit. chnh l ting ni ca lng tm con ngi. Nm trm nm trc, Nguyn Tri cng tng ni ln ni phn n v au xt trc cnh tn hi do gic Minh xm lc gy ra: Dn chng lu ly, nhng ni la tan khng k xit, binh s nh chc, lun nm cht chc ng thng thay!. (Biu Cu phong - bi 21). [33] V trong Bnh Ng i co, ng cng ni ln thn phn con ngi b giy xo trong chin tranh: Nng con en trn ngn la hung tn Vi con xung di hm tai v Ngi b p xung bin, dng lng m ngc, ngn thay c mp thung lung K b em vo ni, i ct tm vng, khn ni rng su nc c Nng n nhng ni phu phen, Tan tc c ngh canh ci. [17] Lch s Vit Nam nh chng ta bit, l mt t nc lun lun b chin tranh giy xo, ni chin phn ly. V vy, nhng ngi dn trong t nc ny t bao i phi lun sng trong cnh ly tan. Ht gic n n gic kia trng trng ba vy. i thi ho Nguyn Du cui th k th 18 u th k 19, cng ni ln ni thng kh ca ngi dn trong cnh lon lc: Ln ph xin ming n / Cch y u c mi / Cht ln rnh n ni / Tht da bo cy si (S kin hnh). [17] Trnh Cng Sn, gia th k 20 cng ni ln bao cnh thng tm din ra hng ngy trn mt t nc tang tc chin tranh. Tng chuyn bay m, con th git mnh, Hm tr tan hoang, i da tht vng Hng vn tn bom trt xung u lng. Ca nh Vit Nam chy cui thn.
(i bc ru m - 1967)
Trn Hu Thc rt tinh t khi nhn ra: Trong ni bi phn v chin tranh, Trnh Cng Sn ln ting ku gi tranh u, ng thi ni ln nhng kht khao ha bnh vi nhng ca t hng hn, mang tnh u tranh thc gic v y nim tin v tng lai: Vit Nam i / Cn bao lu nhng con ngi ngi nh thng nhau / Triu chn em / Triu chn anh / Hi ba min vng ln cch mng (Hu - Si Gn - H Ni -1969). Hu ht nhng ca t mnh m h ho , khng phi l nhng h ho chm git, m l h ho chin u cho ha bnh. [50] Trnh Cng Sn v ra hnh nh mt t nc sau chin tranh rt huy hong:
29
Ta cng ln ng i xy li Vit Nam Bn chn ta i mau i su v ti rng cao Vc nhng cy rng to V ni y ta xy dng nh Dng lng mi cho dn ta v Dng nh mi cho min qu.
(Dng li ngi dng li nh - 1968)
Cng theo Trn Hu Thc, n ng sau nhng ca t cho mt vin cnh thanh bnh , vn l nhng dng nc mt, l ni u t nhn th, l tm trng n au cng cc ca thn phn nh b ca kip ngi. Vn l ht bi, vn l ni khc khoi siu hnh trc cuc nhn sinh. Chin tranh, qu hng thn phn con ngi cun xoy vo vi nhau to thnh mt bi kch. Rt cuc, thc cht cuc i ng l mt k suy ngm v kip ngi, mt tn ht rong sut i lang thang, bun b. Chin tranh cng l bi kch nhn sinh, nh mi bi kch khc. Bi vy, c nhng lc ng h ho, reo ca u tranh cho ha bnh, thn phn ng cng th. Vn l mt thn tng bun! [50] Vn l: Trn i ngi tr nhnh hoang vu Trn ngy i mc cnh l m Nhng tim i p li hoang ph. Di chn ngy c xt xa a.
(C xt xa a - 1969)
C l t ln u tin t bt vit, Trnh Cng Sn nghim ra c chn l ring ca mnh: Ci kh nng to ln sau cng ca ca khc l mang n cm thng gia mi ngi bng ting ht. l s mnh truyn t nhng u lo, ch i ca con ngi khi i din vi chnh mnh trc cuc sng, cng nh thng ip tnh yu v nhn i n vi nhng tm hn yu chung ha bnh v nhng con tim ang b ng c bi ngi thuc n. Cui cng g, thn phn ng cng nh mt ngn c bn ng. V chnh ngn c b nh to thnh mt Trnh Cng Sn khc, mang ng i vo vnh cu. Ln u tin trong lch s Vit Nam, thn phn da vng ca mt nc nhc tiu c Trnh Cng Sn y n tn cng: Ngi n l da vng ng qun Ng qun trong cn nh nh n thp th m
(i tm qu hng - 1967)
Vi ci nhn tnh to, Trnh Cng Sn nhn ra thn phn n l da vng ca ngi Vit trong chin tranh. ng lun nhc nh chng ta v mt dng ging Lc Hng trong bi cnh tranh ginh quyn li ca cc nc ln. Bi v, ngi Vit sng nhng khng c ch quyn trong tay, sinh mng b ph thuc vo ngoi bang, gi tr lm ngi b ph nhn, th khc g mt n l. Trnh Cng Sn hi: Vy th ti sao li c cnh ni chin? y l li t co: Mt ngn nm h gic Tu Mt trm nm n l gic Ty Hai mi nm ni chin tng ngy Gia ti ca m, mt bn lai cng, Gia ti ca m, mt l bi tnh
S xut hin ca hai ch lai cng trong ca t mang nhiu ngha quan trng. Lai cng tc l t b con
30
BAN MAI
ngi vn ha dn tc ca mnh bin thnh mt ngi khc. Lai cng l ph thuc ngoi bang t bn ny hay bn kia, bng cch ny hay cch khc. Bn lai cng tr thnh mt l bi tnh dn tc, v lun lun ng st vi ngoi bang bc lt, mu cu quyn li, hm hi ng bo mnh.[23] Li m dn con ch qun mu da vng, dn con gi gn mu da vng chnh l mt cch phn khng tm thc n l, mt hnh thc chng li nhng khuynh hng lai cng ang e da: Dy cho con ting ni tht th M mong con ch qun mu da Con ch qun mu da nc Vit xa M trng con mau bc v nh M mong con l con ng xa i l con cng cha qun hn th.
Dn tc ca ng l trm trng n ra trm con trong huyn thoi lch s, cng ging Con Rng Chu Tin. Dn tc ca ng l th: l tt c mi ngi, khng phn bit Nam-Bc, khng phn bit giai cp. V sao? V c ngi m no phn bit con? Dn tc, bi vy, mang hnh nh b M. B M lun n nn - n nn c n vic sinh ra con, bi v sinh ra con lm g khi chng sng mt kip ngi a y, th hn? [23] M nhn qu hng nghe con mnh bun git l n nn Git l n nn a con v trn ti nhc chung thn. Chin tranh l ti nhc ca b M, v xng tht no cng t M m ra, xng tht no cng l Vit Nam. Cng l a con ca M m thi. [23]
***
Nhc phn chin ca Trnh Cng Sn l th. C ngi tn thnh, c ngi cn nghi ngi. u cng l l thng tnh v cch ngh ca con ngi c bao gi l nh nhau. N lun vn ng v nhn chn li nhng gi tr, l gii li nhng g qua. Cuc i ny mi mi l nh vy. Nhng cho d l g i na, theo ti, chc khng ai khng tha nhn Ca khc da vng ca Trnh Cng Sn bt ngun t lng yu thng con ngi. M ci gc tnh yu thng ca ng chu nh hng su m trit l T hi giai huynh , l nhn loi mt nh, vt qua nhng h t tng nh b, nhng h ly i thng. ng ng ln trn tt c mi thin kin chnh tr ni ln ni au ca ngi dn da vng, ca ngi dn nc Vit. V phi chng, v vit theo mnh lnh ca con tim, ch khng theo mt th mnh lnh no khc, m ngi i vinh danh ng l K du ca bt khut ca Vit Nam. ng ca tng tnh yu thng, ng chng bo lc v chng chin tranh. Ku gi on kt, xo b hn th. Phi chng l nhng ch khng ch c tnh thi s cp thit m cn lun lun l vn ln ca nhn loi ca mun i. Cho n ngy nay, sau hn 30 nm kt thc chin tranh, nhn li nhng chng ng thng trm ca t nc, c l n lc chng ta dng cm nhn nhn li cuc chin qua v thn phn cc ca khc phn chin ca Trnh Cng Sn. V chng ta hy t hi: thn phn da vng ngi Vit ngy nay thc s thot i n l ngoi bang cha? Hay vn cn ni nim: i gian nan i nc nh Sao au thng nhiu lm th
(Qu hng au nng - 1971)
Chin tranh ht nhn, chin tranh tn gio, chin tranh gia nhng h t tng... ni chin... ngay lc ny, chng ta c th nghe thy ting bom n trong thnh ph Baghdad, xung t Palestine, khng b Thi Lan...
31
cuc chin vn lun chc ch u v nhng ca t ku gi ha bnh, yu thng con ngi ca Trnh Cng Sn vn lun mi cn gi tr.
32
BAN MAI
V. TRNH CNG SN NGI TNH CA CUC SNG

CON NGI TRC CI CHT V NI M NH TN PHAI
Trong mt ln tr li phng vn v nhng bn tnh ca, c ngi so snh ni dung ca t Trnh Cng Sn vi th ca Rabindranath Tagore nh th ca Tm tnh hin dng, Ngi lm vn, Ma hi qu... Trnh Cng Sn tr li, ch xin c lm Ngi tnh ca cuc sng. Tht vy, nhng ca t ca Trnh Cng Sn l nhng kht khao ca mt ngi kht sng. Bi v kht sng, nn ng lun m nh v ci cht. Trnh Cng Sn tng ni: Ni m nh ln nht, eo ng ti t thu cn nh cho n sau ny vn lun lun b m nh l ci cht. S sng v ci cht tr thnh mt vn ln trong i sng tinh thn ca ti. C l suy cho cng t u m ra ci suy ngh l do ti qu yu cuc sng, s mt n. Mt mt mt ci g m mnh tng c trong cuc i, tng i qua v tng tm thy nh tnh yu, nh ci g p nht ca cuc sng s ngy no s mt i. S mt mt v ci cht l ni m nh ln nht i ti. [61; 523] Trong ca t Trnh Cng Sn chng ta d dng bt gp nhng m nh y: Bao nhiu nm lm kip con ngi Cht mt chiu tc trng nh vi L a trn cao rng y Cho trm nm vo cht mt ngy.
(Ct bi)
ng no du ti i n cn say Mt ln nm m ti thy ti qua i.

(Bn i hiu qunh)
Sng c bao nm vui vui bun bun ngi ngi ngm ngm Sng cht mong manh nh thn c hn mc y ni non.
(Git l thin thu)
S nhy cm thng trc v tnh hu hn ca cuc i thc y tm hn ng lun tip cn vi ci v thng. Chm di cn ma mt ngi cht m qua Chm di t kia mt ngi sng thin thu... Ht ct ngu ng nm chm di chn i B bn thin thu nm chm di h v.
(Chm di cn ma)
Sng tng ngy Cht tng ngy Cn sng mt ngy l hn cht mai y.
(Bun tng pht giy)
Ngi nm co nh loi th trong rng sng m
33
Ngi nm yn khng ku than cht trn cn phn... Cn bao lu cho thn thi lu y chn y Cn bao lu cho thin thu xung trn thn ny. (Phc m bun) Nhng c l ca khc Mt ci i v vi nhng ca t nhum mu Thin - Pht l ca khc c ci nhn mi v s kip con ngi, ng xem ci cht nh mt s gii thot, nu nhn t phng din trit hc. Sinh thi, Trnh Cng Sn cng tng cng nhn Mt ci i v l mt bi ht rt l, thc s khng d hiu v c nhng cu trong bi ht ny bn thn ng cng thy kh gii thch. Nhng tuy vy, d khng hiu ht li nhng chng ta khi nghe, khi ht ln th c iu g chm n tri tim ca mnh. [61; 520] Bao nhiu nm ri cn mi ra i i u loanh quanh cho i mi mt Trn hai vai ta i vng nht nguyt Ri sut trm nm mt ci i v. Mi con ngi u c mt ci i v ring ca mnh, l chnh ca bi ht. T h v ngi ta n vi cuc sng v t cuc i rong chi mt thi gian ngi ta li tr v vi h v. Nh vn Nguyn Quang Sng c cm nhn rt l l sau khi nghe bi ht ny ng khng cm thy s cht na. [61;520] y l mt cm nhn chung ca chng ta, v ai cng c ci i ci v ging nhau nn vic n v i ti cuc i ri tr li h v khng cn hm da con ngi, khng xa l vi mi ngi. Hiu c nh th, con ngi cht thanh thn trc ci cht. Qua ca t Mt ci i v ca Trnh Cng Sn chng ta bt gp tnh cht v thng ca th Thin i LTrn trong bi Cht tnh ca Tu Trung: on bit rng khng v c khng cch nhau lm Sng v cht vn t mt t sng Trng sng m qua vn l trng m nay Hoa n nm mi cng l hoa nm c Ba sinh thm thot thc nh ngn uc trong gi Chn ci tun hon ging nh con kin b trn ming ci xay bt C ngi hi th no l cu cnh Ma-ha-bt-nh tt-b-ha. Trong cc bi th Thin i L-Trn, cc nh th cng phn nh thn phn con ngi ngn ngi v chng vnh. i ngi ch Nh mt nh chp, mi c thnh khng (Th t - Vn Hnh). Tnh cht v thng ny c biu hin sinh ng qua hnh nh Ba sinh thm thot nh ngn uc trc gi (n tnh Tu Trung). Tt c, cuc sng, cng danh ph qu, hnh phc tui xun, u ch l mt gic mng ngn ngi, mt ng my ni t tn khng nh trc, mt mi tn bay mt ht khng tr li. Cc nh th Thin lun ku gi mi ngi nhn thc r iu ny Mt tri ln ri s ln, i ngi ni ri s chm (Th thi v thng k - Kha h lc, Trn Thi Tng); Thng ngy khng lu; ci gi, ci bnh rt d xm nhp (Hong hn khuyn chng k - Kha h lc, Trn Thi Tng), ku gi con ngi nhn thng vo thc t. Tnh cht ngn ngi v thng ca thi gian trn th cn c thc khng phi bi quan ym th m vt ln khi ni su c hu ny, t n tm thi Mc v xun tn hoa lc tn / nh tin tc d nht chi mai (Ch bo xun tn hoa rng ht / m qua sn trc n mt nhnh mai) (Co tt th chng, Mn Gic thin s). [14] Ngay trong ci giy pht ng o th thi gian hu hn tr thnh thi gian v thy v chung, ma xun c i c n tr thnh ma xun hng thng, vnh cu, hay ni khc, thi gian o m c tr thnh mt th siu thi gian. Trong cc tc phm lun c s vn ng bin chng gia ci v thng v ci hng thng, gia khonh khc v trng cu. Thm nhun tnh cht Thin Pht gio, Trnh Cng Sn cng ng ra ci i ny ch l ci tm v ng ku gi mi ngi hy sng vui v ni Qun Tr ny:
34
BAN MAI
Con chim u cnh tre Con c tr trong khe nc ngun Cnh tre ( a) Dng sng ( a) Ti nay tr trn gian Trm nm v chn xa xm cui tri (a a)
( tr)
Bi kch phn ngi khng ch mu thun gia ci hu hn v v hn m cn l bi kch ca s phi l. Trong Trng ca Ting ht d trng, Trnh Cng Sn ni r iu y. Theo ti liu Nguyn c Xun, Trnh Cng Sn vit trng ca ny ly tng t tc phm Le Mythe de Sisyphe (Huyn thoi Sisyphe) ca Albert Camus tc gia hin sinh ngi Php ot gii Nobel 1957. Tc phm Huyn thoi Sisyphe ni v s phi l ca cuc i. Tt c nhng g con ngi n lc xy dng nn ri cng chng i n u, ging nh anh chng Sisyphe b kh sai hng ngy phi y mt tng ln ni cao v th tay cho tng ln xung vc ri sau li c sc y ln ri li th tay. Tt c s n lc y khng c ngha g ht, ging nh truyn thuyt D Trng xe ct bin ng ca ngi phng ng vy. Trng ca Ting ht D Trng nhum mu trit l v thn phn lm ngi. Kip ngi l v ngha, con ngi l kh au, ch c tnh yu mi lm vi bt kh au. Trng ca l ting ku thng thit ca D Trng khc cho thn mnh trc cnh Trng dng a sng vo b, a ln bin ct hoang vu, xa tng mnh cng d trng ni ln nim au v vn ca thn phn. Nhng g con ngi lm ra ri cng l cng d trng. Tuy nhin mang thn phn lm ngi th ch cn di mai sau i ln cn au. Mt nim y bt gp t tng o Pht i l b kh Nhng khng phi v vy m ng tuyt vng, bung xui. [28] Trnh Cng Sn ch ra rng ch c tnh yu mi lm vi bt kh au v l chn tr n cui cng: Tn thng ngy vit trn mi ci t m di nghe ngng tnh yu, Nghe d trng xung hai vai gy, t cn bun i n tnh yu, Gi vo tnh yu, gi vo tnh yu Ta ra ngn li bc loa gi vo tnh yu. Nhc s Vn Bnh cho rng: Trng ca ny l kho lu tr nhng u t m ta thng bt gp li trong nhiu ca khc ca Trnh Cng Sn sau ny nh Li bun thnh, a hoa v thng. [19; 74] Mt lt ct quan trng na tm hiu v phn ngi mong manh, chng tn l tm hiu ni m nh thi gian tn phai trong th gii Trnh Cng Sn. Trong tc phm Trnh Cng Sn / Ngn ng v nhng m nh ngh thut, Bi Vnh Phc phn tch kh k ni m nh thi gian tn phai ny. Nhn xt rng ngi ta d dng bt gp nhng hnh nh tn phai trong th gii ca Trnh Cng Sn, nh nng vng phai, l vng phai, m lng phai tn, thu phai, mng nht phai, v.v, ng vit: i vi ng, thi gian thng i qu nhanh, tt c nhng g l ti p trong cuc sng ny c th m phai a, tn ho dn. () Trong bi Nhn nhng ma thu i, Trnh Cng Sn vit: Nhn nhng ma thu i, em nghe su ln trong nng/ V l rng ngoi song, nghe tn mnh vo qun lng/ Nghe thng ngy cht trong thu vng () my ln thu sang / Cng vin chiu qua rt ngn / Chuyn chng mnh ngy xa, anh ghi bng nhiu thu vng, n thu ny th mng nht phai. Qun lng, cht, rt ngn, nht phai. l nhng nhn thc ca Trnh Cng Sn v bc i hng h m gy nhiu xt xa, au n ca thi gian, i vi kip ngi. [4] Khng phi ch trong ca t Trnh Cng Sn mi tic xun th, mi m nh ni tn phai. Th xa y nhng li cnh bo v ni ngn ngi ca tui tr: Chi xun ko ht xun th/Ci gi sng sc n th theo sau. V c bit n Th Mi, ting th ca quyn sng c nhn n tr thnh mt ting ni y thc v ci ngn ngi n tn nhn ca cuc i.
35
Xun ang n ngha l xun ang qua Xun cn non ngha l xun s gi M xun ht ngha l ti cng mt.
(Xun Diu)
Ch Lan Vin th chi t dt khot khi ma Xun n, ng mun l vi ma Thu, c ngha l ng mun l vi qu kh, nu gi thi gian mt. ng c mun: Ai u tr li ma thu trc Nht ly cho ti nhng l vng? Vi ca hoa ti, mun cnh r V y, em chn no xun sang!
(Xun - Ch Lan Vin)
Tng t nh vy, Xun Diu li mong c to bo hn: Ti mun tt nng i/Cho mu ng nht mt/ Ti mun buc gi li? Cho hng ng bay i (Vi vng). Kh m bo rng c mun y khng ngng cung, ng nghnh, khng chng t mt sc mnh phi thng bi con ngi ta ai m tt c mt tri, m buc ni gi, ai m quay ngc li bnh xe to ho ca thi gian. [21] V Trnh Cng Sn cng c mt m c rt p, rt d thng nh Xun Diu v Ch Lan Vin. Nhng m c ca ng li ch l chn gi ma sang. Ngy mai em i, bin nh em quay v ngun Gi trng dng gi ngp hn, bn tay chn gi ma sang
(Bin nh)
Tuy nhin, y ta thy cc nh Th Mi lun nu ko thi gian, lun mun quay v qu kh nn chn no xun sang. Cn Trnh Cng Sn cng bun, cng tic nui thi gian. Nhng ng hiu l quy lut mun i ca to ho nn chp nhn ch khng nu ko, m cng ho vo thin nhin chn gi ma sang. Nhng ca khc vit v thn phn con ngi ca Trnh Cng Sn trc s sng ci cht v ni tn phai cng ch l i tm ci hu hn ca kip sng. S hin din ca mi s phn bt buc phi i qua mt khong thi gian no , do nh mnh an bi v ci khng gian v nh phi nhn din. Theo nh Pht l nhn qu, l lun hi, l s sinh trng khng ngi ngh v bin ha v cng pht trin, to nn ci nghip cho s phn. Con ngi ai thot khi vng: sinh, bnh, lo, t v ba ch tham, sn, si d g trnh c? Nn ci thn phn khn kh m mi kip ngi phi mang nng, khng nm trong phm tr ring, n tri rng ra c th gian ny vi nhng sai bit xuyn qua cung s. Ct bi li tr v ct bi. Ht bi no ha kip thn ti mt mai vn hnh hi ln dy ...i ct bi phn ny Vt mc no xa b khng hay.
(Ct bi)
CON NGI TRONG NI C N

Thn phn con ngi mong manh trc s sng v ci cht, trc ni bun v s c n khng phi l tm trng ca ring ai. C l l nh mnh tin kip ca con ngi. Vn chng lng mn t xa n nay u bun, c bit trong th tr tnh, ni bun ca thi nhn cng c bc l mt cch thm tha hn. Ring vi Trnh Cng Sn - ngi nhc s thm nhun nn vn ha lng mn Php t thu nh th ci ti,
36
BAN MAI
ci bn ng ca ng cng c bc l, khng nh r nt. N nh mt m nh ca i mnh. Trnh Cng Sn l mt khi c n. Lm sao thu tng ni i ring (Nh mt li chia tay). Ngi v soi bng mnh, gia tng trng lng cm (Ru ta ngm ngi). Hy nghe ng ni v th gii ca ng: T mnh bit ring mnh v ta bit ring ta (Ngu nhin). Mt trong nhng th tiu khin ca ng l mi ngy Ngi trong phng ung ru v nhn nng t sng n chiu ti. ng tn hng ci th Ngi yn lng nhn tri t v suy tng v nhng iu mnh cha t gii p c cho chnh bn thn mnh ng cng cho bit Khong thi gian thch nht l c ngi yn tnh mt mnh trc khi c mt ngi bn u tin xut hin ph tan s yn tnh . V th, nhng ni nim thm kn ca ng trc sau vn l Mt iu giu kn trong tim con ngi l iu giu kn thi (Mt ln thong c).[22] Bi Vnh Phc nhn nh rng tm hn l k sn ui c n, ni theo Carson McCullers. ng vit: Chnh trong s c n, con ngi nghe ngng c cuc i, cm nhn c nhng hin tng thin nhin mt cch r rng hn. Trnh Cng Sn cng vy. Trong tch lng ca nim c n, thnh gic ca ng tr nn mn cm hn bao gi. S nghe ngng cuc i, cm nhn thin nhin ca ng, mt gc cnh no , cng l mt ni m nh mun m ly i sng ny: m nghe gi t tnh/m nghe t tr mnh v ma/m nghe gi th di/ m nghe ting khc ci ca bo thai (Nghe ting mun trng). Nghe ngng thin nhin, ng c dp sng tr li nhng cm gic, nhng hnh phc v au n c. i sng ng tr nn m nt v su lng: i khi thy trn l kh mt dng sui i khi thy trong mt em mt dng sui nh nhoi i khi bc qua ph xa lng ti nh i khi thy trm vt thng ri nh ngy ng.
(Ri nh ngy ng)
Cm gic c n c l l nh mnh ca con ngi, cho d bt c ni u. Trn chnh qu hng mnh hay xa qu hng. Vo thi bnh hay thi chin. Gia m ng hay trong khong vng... Ch cn c th v vi mnh, v vi ti: Tri cao t rng Mt mnh ti i Mt mnh ti i i nh v tn Mt mnh ti v Mt mnh ti v... vi ti!
(Lng l ni ny)
Tng t nh vy, i vi cc nh Th Mi, c n l ni bun truyn kip. H thc qu y v chnh mnh nn cng cm nhn r rt cm gic c n. C nhng ni bun v c xm chim tm hn mt cch nh nhng, m i: Hm nay tri nh ln cao Ti bun khng hiu v sao ti bun m m chiu ngn ng chiu Lng khng sao c, hiu hiu, kh bun
(Chiu - Xun Diu)
Nhng thm tha hn l ni bun mang theo cm gic c n: Bn b nh nhc: bin pha l Chic o hn ti rn bn b.
(Nguyt Cm Xun Diu)
Huy Cn cng tng v tm hn c n, su no gia ci i ca mnh nh hn o:

37
Hn n chic nh o ri dm bin Sut mt i nh ni ng ring ty.

(Mai sau)
Trn T Ngang ca Trung Hoa hn ngn nm trc, cng tng c mt ni bun tng t nh th: Tin bt kin c nhn Hu bt kin lai gi Nim thin a chi du du c thng nhin nhi l h. Tm dch: Ai ngi trc qua? Ai ngi sau cha ? Ngh tri t v cng Mt mnh tun git l.[18; 135] Tuy nhin, ci bun v c n ca cc nh Th Mi khc vi ci bun ca Trnh Cng Sn. Cc nh Th Mi ch bit t thi bt ha vi i sng x hi bng cch ln trn vo ci ti c n, bun b: Ta thot ln tin cng Th L. Ta phiu lu trong trng tnh cng Lu Trng L. Ta in cung vi Hn Mc T, Ch Lan Vin. Ta m say cng Xun Diu. Nhng ng tin khp, tnh yu khng bn, in cung ri cng tnh, say m vn b v, ta ngn ng bun tr v hn ta cng Huy Cn. [18, 34] Theo ti, vi Trnh Cng Sn, ng chp nhn c n. Trong c n ng nghe ngng cuc i, cm nhn nhng vi diu tinh t ca thin nhin. Quan im tch cc v ci ti c n ca Trnh Cng Sn quyt nh ch ng v im nhn ca ng trc cuc i. Trnh Cng Sn c n nhng khng trn vo ni au ca ring mnh m tri lng ra vi i, n nhn, v chp nhn: D n ri i ti cng xin t n ngi t n i, t n ai cho ti cn nhng ngy qun kip sng l loi D n ri i ti cng xin t n ngi t n i, t n ai cho ti tnh sng ngi nh sao xung t tri.
(T n - Trnh Cng Sn)
TNH YU TRONG CA T TRNH CNG SN

T n i, t n tnh yu l mt trong nhng c im ni bt trong ca t Trnh Cng Sn. Tnh yu Trnh Cng Sn l tnh yu khng hnh phc. Hu ht trong nhng tnh ca ca ng l nhng bc tranh mang tn: tnh ph, tnh su, tnh xa, tnh xt xa va, tnh nh, tnh vi Hnh phc c chng, ch ong bng nhng mnh vn v nhng mnh vn cng s chm tri. [7] Trong i ngi ai chng tng yu v c yu v trnh sao khi nhng cuc tnh tan v. Th gii tnh yu ca Trnh Cng Sn l mt ng gp thnh cng trong vic pht hin v biu hin nhng ngn ng tnh yu su kn, th hin mi cung bc tnh cm, nh thng, tng t, mong ch, gin hn, trch mc, xt xa, bit ly, tht tnh, tnh ph iu lm nn tnh chn tht, a dng trong cc ca t ca ng. Lc vo th gii tnh ca ca ng, mi ngi u bt gp thn phn tnh yu ca mnh. Trong bi Bin nh, vit v mi tnh vi c Tn N Bch Kh, ngi Nha Trang, mt bn hc cng lp thi S phm Quy Nhn, Trnh Cng Sn ni ln ni ch mong, da dit: Ngy mai em i
38
BAN MAI
Bin nh tn em gi v Gi hn liu r l th Gi b ct trng m khuya Ngy mai em i i ni nghing nghing i ch Si trng em tng gi Nghe bun nhp chn b v Ch trong mt bi Bin nh, m chng ta bt gp n 2 t ch, 3 t nh, 6 t bun, 6 t gi. C l cha c mt bn tnh ca no m ni nh cn co, mnh lit n th. Nguyn Bnh cng tng thng nh ngi yu khc khoi qua bi Tng t ni ting: Thn oi ngi nh thn ng Mt ngi chn nh mi mong mt ngi Gi ma l bnh ca gii Tng t l bnh ca ti yu nng. Xun Diu cng khng km phn mnh lit trong bi Tng t, chiu: Anh nh ting. Anh nh hnh. Anh nh nh Anh nh em, anh nh lm! Em i! Yu l bt u chuc ly tng t, nh mong, khc khoi i ch. Trong tnh ca ca Trnh Cng Sn chng ta hay bt gp nhng mi tnh dang d, tan v: Ngy thng no ra i Khi ta cn ngi li Cuc tnh no ra khi Ta cn mi ni y.
(Tnh xa)
Xin v tay cho u Khi m xung i ta Xin v tay cho u Khi tnh tri tri xa.
(Tnh xt xa va)
Tnh ng qun i Nh lng c lnh lng Ngi ng xa xm Bng v qu thnh thang.

(Tnh nh)
Trong th Nguyn Bnh cng hay ni n mi tnh n phng, mt pha, yu nhng li b hng h: Tm hn ti l mt bnh ru nh Rt ln ln git mi xung nng Oanh Khng xua tay nng vn c v tnh Ht ly ru hn ti qua ca s.
(Ta mt thin tnh s)
Vi Hn Mc T li l ting ku thng kh ca tnh yu tan v: H xa ri khn nu li Lng thng cha , mn cha ba Ngi i: mt na hn ti mt
39
Mt na hn ti bng di kh?
(Nhng git l)
Tnh yu trong ca t Trnh Cng Sn bun, au mt cch lng l. ng k l, th thm nh t an i chnh mnh. Khng qun qui, tuyt vng nh Hn Mc T, khng mc cm nh Nguyn Bnh, khng vi v cung qut nh Xun Diu. V tnh yu ca Trnh Cng Sn l chic bng lung linh, thp thong, chp chn: Tnh khng xa nhng khng tht gn (Nh mt li chia tay), thot n thot hin: Rn rng nhng bin nhanh (Tnh su). Nhng mi tnh Khng hn m n, khng ch m i (Bn ma thay l), ngha l chng c hn h, th tht, rng buc g nhau. Tt c ch l tnh c: Ta gp tnh c nh l cn gi (Hoa vng my ), Coi nh pht y tnh c (Nguyt ca). [22] Trong Th bt Trnh Cng Sn c vit: Khi bn ht mt bn tnh ca l bn ang mun ht v cuc tnh ca mnh. Hy ht i ng e ngi. D hnh phc hay d dang th cuc tnh y cng l mt phn mu tht ca bn ri. [54] iu ng ni qu tht ng; hn th na, khi lng nghe mt bn tnh ca cng l khi lng nghe im lng cuc tnh (Ti ang lng nghe). Theo L Hu, thc ra, Trnh Cng Sn thch ni v tnh ph hn l tnh yu, v ng ngh hu nh ai n vi ng cng ch chc ch ph ry ng vy. Ci may i l c yu v i khi ci may i l b ph tnh, ng ni th. V nhng tnh ph, ph tnh vn tri y trong nhng ca t ca ng. [22] Ru em ph ry trong ta Yu em, yu thm tnh ph
(Ru em)
Em ph ti mt thi b di Tr n mt i em ph ti
(Xin tr n ngi)
Trnh Cng Sn cng vit v duyn v n, nhng mn n tnh chng bao gi thanh ton ni: Tr n mt i khng ht tnh u
(Xin tr n ngi)
Trong nhng tnh khc Trnh Cng Sn, tnh yu va l mt ngt, va l mt ng: Tnh yu mt ngt, mt ngt trn mi. Tnh yu mt ng, mt ng trong i
(Lng l ni ny)
Ti sao li nh vy? Trnh Cng Sn khng c li gii thch, ch nghe ng ni: Con ngi khng th sng m khng yu. C ngi yu th hnh phc, c ngi yu th au kh. Nhng d au kh hay hnh phc, con ngi vn mun yu. Tnh yu v th m tn ti.[52] Nhng chuyn tnh ng vit thng l nhng chuyn tnh lng l, khng sng gi, khng si ni, nhng khng phi l khng m say, nng nn: Ti xin lm cy xa, ng nhn em rc r Ti xin lm n ci, ch em gia i mi Ti xin lm mng nh, em va gic ng say...
(V ti cn thy em yu i)
Trnh Cng Sn m c lm gic mng ru em vo gic ng say. Cn Huy Cn li m c hu qut cho em ng: Nng chia na bi: chiu ri Vn hoang trinh n xp i l ru Si bun con nhn ging mau
40
BAN MAI
Em i! Hy ng anh hu qut y.
(Ngm ngi Huy Cn)
Ru ngi yu ng ai m chng tru mn, nhng n mc nh nhng, trn trng nh Huy Cn th c l khng nhiu. M lng cng qut, v th trm con chim mng qun qut quanh ging em nm l mt hnh nh p nn th v lng mn t thy trong th ca Vit Nam. [21; 87] Nhng phi n Trnh Cng Sn, hnh nh trong th tnh Vit Nam mi dim o v bc sang mt bc ngot mi bt u t tnh khc Dim xa mi tnh u ca Trnh Cng Sn vi m nhc Vit Nam. Ti ch c nhng mi tnh lng ng, khi sng, hon ton khng c g c th. Dim xa cng l mt loi tnh yu (7) nh vy. Ma vn ma bay trn tng thp c Di tay em my thu mt xanh xao Nghe l thu ma reo mn gt nh ng di hun ht cho mt thm su
(Dim xa)
K t Dim xa, K t Trnh Cng Sn tr i, cc tnh khc i khc rt nhiu, v nn tn nhc phi cm t ng v s khai ph . N ca s Qunh Giao c li nhn nh nh vy.[46;205] Trc Dim xa lm g c nhng Ngy sau si cng cn c nhau, Lm sao em bit bia khng au? Tnh yu ph hi th, truyn cm xc n c nhng vt th v tri, v gic. Bng nhng ca t nh vy, Trnh Cng Sn v ra nhng khun mt tnh yu hon ton khc l, khng hnh dung ni khun mt y ra sao, c hay khng, thc hay o? c ca khc Dim xa ca Trnh Cng Sn, chng ti cht nh n mt nhc phm cng rt ni ting vo nhng nm 70 ca Phm Duy Ngy xa Hong Th ph th ca Phm Thin Th. Bi th Ngy xa Hong Th ca Phm Thin Th k v mi tnh ca nh th vi c Hong Th Ng, mt bn hc cng lp, gn nh ng. Bi th cng c hnh nh thiu n vai gy, tc di bay, o trng tinh khit m cp n trng, i di hng ma. Nhng y l Si Gn khng phi Hu, nn nng khng i di hng cy long no l li ti, m i di ci hoa vng. Em tan trng v / ng ma nho nh / Chim non giu m / Di ci hoa vng / Bc em thnh thang / o t nguyt bch / m nghing cp sch / Vai nh tc di / Anh i theo hoi / Gt giy thm lng / ng chiu a nng / Ma nh bng khung... / Ph i? Mun thu / Gi vt chn tnh/ Tm xa qun quanh / Ai mang bi / Dng ai nho nh / Trong ci xa vi/ Tnh i?... Tnh i?...
(Ngy xa Hong Th th Phm Thin Th Phm Duy ph nhc) [56]
C l tnh yu Trnh Cng Sn v Phm Thin Th thi y l mt th tnh yu hng hoa, lng ng, xa cch. Hng ngy cc chng trai ch c th di mt ngng em i hc v di hng ma, hay dn d hn lng l i sau em ngm nhn l lng thy hnh phc. Trnh Cng Sn tr li phng vn: Ngy xa, dng nh c th h ti l nh vy, yu mt mi tc, mt dng hnh, mi ngy ch cn nhn thy mt nhau, thy em qua khung ca s l c ngy thy vui.(7) Ni nh Bu : Tnh yu thi y, ch rn rng b mt, nh vin trong cc, nh hn nm xung ao. Lanh canh mt lt, gn sng mt hi, ri u li vo , ly lng l lm vn ling, ung tnh lng xung, tr em vo i v ti thu bng ti. Loi tnh yu ny khng cn tn ti, ch cn ln lt trn nhng trang giy ng vng. Ngy nay tnh yu thay i ch trng ri th phi: chp nhong, trao i, chim ot, cho nn tnh yu theo li Trnh Cng Sn em li mt hng v xa xi lm mm c tri tim st nht, v ai ny
(7) Phng vn Trnh Cng Sn, Trnh Cng Sn, mt ci ring thun khit cng cuc i. Ngun Si Gn Gii phng ng trn mng suutap.com. (7) Phng vn Trnh Cng Sn, Trnh Cng Sn, mt ci ring Bd.
41
ngng vng nh mt bi vt t trn i cao cho tng tng vn ti. [7; 66] Thi i ngy nay, nhng cuc tnh y nhc cm, thong qua c l ang ln ngi, v vy tnh yu trong sng, chung thy, ngha v chng tr nn qu him. Trong vn chng xa him, nay cng him hn. Lm sao tm c nhng vn th nh: p c knh ra tm ly bng Xp tn y li dnh hi. (8) Bi th Vua T c khc nng Bng Phi . Th nhng, trong mun vn tnh yu lng ng, khi sng ca Trnh Cng Sn, tht th v khi chng ta bt ng bt gp mt tnh yu thing ling H trng: i xin c nhau Di cho mi sau Nng khng gi su o xa d nhu Cng xin bc u Gi mi tn nhau T c mun p c knh ra tm ly bng nng Bng Phi, xp manh o c lu gi cht hng tha ca ngi v xa, cn Trnh Cng Sn li mong c c mt tnh yu bn lu cho n bc u, ca ngi ngha v chng keo sn, gn b.(9)
NGI N TRONG CA T TRNH CNG SN

i tng chnh trong tnh yu - ngi n, xut hin kh nhiu trong ca t Trnh Cng Sn. Em thng l nhng thiu n bun, yu t, xanh xao, c vc dng mnh mai, mong manh, vai gy guc, tc xa bay ngang tri m m, o o nh mt bc tranh phi thc (irrel). Em c v tiu th khu cc: Tm em ti tm Mnh hc xng mai N ci mong manh Mt hn yu ui
(a hoa v thng)
(8) Theo ng Tin, th y khng phi l th T c m l th Nguyn Gia Thiu. T in Vn hc, nh xut bn Th Gii, 2004, cng ghi nhm. Ng Tt T cng chng minh iu ny t nm 1941, trong cun Thi vn bnh ch, L Mc Ty Sn. (9) Hy nghe Trnh Cng Sn k v gic m H trng: "...C mt ma h nm y ti b mt cn st nng, nhit trong ngi v bn ngoi bng nhau. Ti nm st m man trn ging khng cn bit g. V bng c mt lc no ti cm thy c mt mi hng thm ph ngp c cn phng v ti chm m vo mt gic m nh mt cn m sng. Ti thy mnh lc vo mt rng hoa trng thm ngo ngt, bay bng trong khng gian . n lc tnh dy mnh t m m hi v ti nhn thy bn cnh ging c mt ngi con gi no n cm mt b hoa D l hng trng rt ln. Chnh ci mi thm ca D l hng a ti vo gic m kia. Gic m trong mt ma h nng bc. Trong vng ti quanh ch c mt nh duy nht trng D l hng... Sau mt tun l ht bnh. Nghe tin b mt ngi bn ang hp hi, ti vi vng n thm. ng chng c bnh g ngoi bnh bun ru v nh thng. (...) Mt bui sng n, cng theo thng l, b c xung bp b gi ng xung bt tnh v cht. My a con (...) chn ct v giu ng c. (...) Vi ngy sau vn cha thy b v, ng mi trm ngm hi cc con c phi m cc con cht ri phi khng. Lc y mi ngi mi ln khc. T ng nm trn sp g mt mnh cm khng n, tr khng ung cho n lc kit sc th i theo b c lun. Cu chuy n ny m nh ti m t th i gian. V sau ti k t h p gi c m hoa tr ng ma h v i m i tnh gi keo s n ny nh o x a d nhu c ng xin b c u g i mi tn nhau vi t nn bi H tr ng . (T/c Th gi i m nh c , s 05/1997, in l i trong NQS_01, tr. 41-42.)
42
BAN MAI
Gi nng, trn vai em gy ng xa o bay Cho tay em di gy thm nng mai

(H trng)
Nng c hng bng i mi em, ma c bun bng i mt em Vai em gy guc nh, nh cnh vc v chn xa xi.
(Nh cnh vc bay)
Vi ng ci p ca ngi con gi l ci p mong manh, thanh thot: vi gt sen hng, ming ngt ht t tm, ngn xun nng, i mi la chy, mi cong c mt, tay xanh ng ngc, da thm qu ngt, mi hng o C l cc nhc s ni ting nh Phm Duy, Vn Cao i khi c chung mt got v kiu ngi p nh Trnh Cng Sn. Hy nghe Vn Cao vit v ngi tnh tng tng ca ng: gt hi khai hoa; mt huyn lu xun, dng hng thm hng (Cung n xa). V Phm Duy t ngi tnh thc ca mnh vi gt hoa, em tht tha, my tc ng, ng thm bng gy (ng em i). Trc ht, vi Trnh Cng Sn, Em l ngi m Mt ngy tnh c bit em, l ngy l lng nht trn gian. Em l Hoa l gia thin nhin hin ha. Em l ngi m ng mun yu em tht th. ng Xin nm ngn tay em thin thn v ru em ngi yn nh ng tm cuc tnh cho. Chnh v th m Ti yu em bao ngy nng bao ngy ma. Nhng bt hnh thay, trong tnh yu c nghn trng trn mi ngi tnh, giu n tn bn trong n hng, c chm lnh lng trn mi nng nn. [50] Nh c ln ng Tin , ngi ph n Vit Nam trong ca khc Vit Nam, th ca Vit Nam thng l nhng ph n n nhn, th ng: bin thnh tng , ngi an o, m n, hay i hi hoa, hi m, gnh thc, dt la: T nhng ph n trong ca khc tin chin: - Ngi bin thnh tng m con (Hn vng phu I, L Thng) - m qua m dng em ang m n du mun ting t (D m, Nguyn Vn T) - C hi hoa ti, hy dng bc chn (M hoa, Hong Gic) n nhng ph n trong Th Mi: - Em l con gi trong khung ci Dt la quanh nm vi m gi (Ma xun, Nguyn Bnh) - Ch y nm nay cn gnh thc Dc b sng trng nng chang chang? (Ma xun chn, Hn Mc T) - Ny lng nghe em khc nhc thm Say ngi nh ru ti tn hn (Huyn diu, Xun Diu) Trong khi , ngi ph n trong ca t ca Trnh Cng Sn khng thy gy n, an o, gnh thc hay dt la g c. M ch khi nghing vai, khi nghing su (Ma hng), khi tung tng di hng me (Tui i mnh mng), lc ng ln gi ma vo h (Gi tn bn ma), khi li ci khc khch trn lng (Qunh hng) V nh ph bnh ng Tin cn nhn xt: Ngi ph n trong Trnh Cng Sn p dung d v t do bnh thng. T do vi cuc i, vi tnh yu. Trong x hi Vit Nam, cho n hm nay, cha chc g ngi ph n c gii phng v c tn trng ng mc.[9] Trong ca khc Trnh Cng Sn, h c gii phng v tn trng. Tn trng ngi ph n, trn trng v nng niu h rt hn nhin v chn thnh: ng sn sng lm vin cui ln theo gt hi ca nng. V v nng niu v trn trng ph n nh vy, nn Trnh Cng Sn l mt trong nhng nhc s vit li ru nhiu nht v tnh ca trong khng t dnh cho ph n: Ru tnh, Ri l ru ngi, Ru i mt, Ru i i nh, Ru em, Ru em tng ngn xun nng, Ru ta ngm ngi Nhng li ru ng
43
vit, nh hng rt nhiu ni ngi m ca ng. Chnh nhng bi ru ca m m ng c nghe, tip tc theo ng mi trn nhng on ng di nht. Trong bi Tnh yu tm thy, chng ta nghe c bi ht ru y: Ting ru m ht nhng nm xa Mi l li ca dao bn ma Tm thy ni nh t mi chic l Gc ph no cng thy qu nh Bi Bo Trc cho rng, nhng bi ht ru ca ngi m l nhng v v, l nhng d dnh, l nhng an i, l nhng vut ve u tin ca a b. Vng tay thm, ging ht m p ca m s em li cm gic an ton cho con ngi trc khi b y ra th gii hung bo bn ngoi. Trnh Cng Sn tm thy trong nhng bi ht ru y chn tr n bnh yn. [3] l l do ng vit rt nhiu ru khc trong qu trnh sng tc ca ng. ng Ru tnh: Ru em u cn gi, em hong tc bn h / Khi sen hng mi n, n i i thm qu / Ru em ngi yn y, ru tnh i. ng Ru i mt: Ta bit em m m ch i ting ht / Ta bit em m m ru i mt. ng Ru em tng ngn xun nng: Ru mi ngn nm / Va m em hng / Bn tay a anh n qu hng vng son ng ru ngi yu ng trong nhng sm ma ng, nhng sm ma xun, ng ru mi, ru hoi. Ru nhng thng m u, ru nhng chia xa, nhng ph ry, ngt bi. Nhng ru khc ca ng em li nhng an i, v v cho nhiu th h. Nhng trn ht l ng t ru chnh mnh. Nhng li ru an i, v v kip sng ca mnh, cuc tnh ca mnh. C ln nh bo Dim Chi phng vn: ng c rt nhiu nhng bi ht ru Trong thc t, c phi ng tng ru rt nhiu ph n ng?. Trnh Cng Sn tr li: Ru nh th khng phi l ru em m thc cht l ti t ru ti, t ru thanh lc tm hn khng vng mt cht on hn no, cho d b ph ry. [55, 88].
TNH NGI TRONG CA T TRNH CNG SN

Vt qua t tnh dn tc, vt qua tnh yu ring t n vi tnh ngi l nh cao nht ca m nhc Trnh Cng Sn. Anh Ngc tng nhn nh: nh mnh bt anh phi yu thng. nh mnh li trao vo tay anh cy n v chic bt. V th l chng ta c Trnh Cng Sn, chng ta c Nhc Trnh. Con ngi y sinh ra m yu v t yu thng li sinh ra tt c. Trc nhng xu xa, tm ti ca ng loi, con ngi ny khng t ng ngoi hay ng cao hn tt c c phi v trong bn cht ca ngh thut chn chnh vn mang thin lng ca con ngi, th thin lng cao qu ca phm cht Cha Tri. Xin hy nghe: Chiu i ln i cao ht trn nhng xc ngi Ti thy, ti thy nhng h hm chn vi thn xc anh em. M v tay reo mng chin tranh Ch v tay hoan h ha bnh Ngi v tay cho thm th hn Ngi v tay xa dn n nn
(Ht trn nhng xc ngi)
Anh i qua chin tranh vi ci thin lng nh th. Ti khng bit nh vy l ng hay sai, ch thy h nghe l mun khc. V d c ai ni l ng hay sai th ti cng cha thy mt ngi no ght b hay ch t l lm ngut g anh. Ai c th ght b mt tri tim ang r mu n ang r mu v chnh cc ngi y, hi con ngi. [1; 285-287] Nh th Anh Ngc, mt i t trong qun i min Bc, ch bit Trnh Cng Sn sau nm 1975 m cm nhn c tnh yu ngi y. Tht ng trn trng. Qu ch c nhc Trnh Cng Sn mi gip con ngi n gn vi nhau, vt qua nhng h ly i thng, vt qua nhng t tng tri ngc trn hai chin tuyn, nhp vo mt dng chy nhn i nh vy.
44
BAN MAI
Tnh ngi ca Trnh Cng Sn th hin bng bc trong nhng tnh khc vit v qu hng, t nc vi hnh nh ngi m, ngi em. Ci gc yu thng ca ng l yu tng con ngi c th: b nh, mong manh, nhc nhn trn c s mi yu thng mi ngi. T ca khc u tin t mi vit v git nc mt ca mt c n sinh phi i ht phng tr em tin v nui m b bnh lao nng. Git nc mt thun khit y lm bt ln trong ng nim cm thng, au xt. L ngun cm hng ng vit nhng sng tc u i. Lng yu ngi ng bt u xut hin t nhng ca khc u tin y. V tnh ngi y, n s tri di, tri di theo ng sut cuc i. Ngoi hin ma ri ri Bun dng ln i mi Bun au hoen t mi ai ri.
(t mi)
Cng nh Trnh Cng Sn, Phm Duy cng c mt ca khc vit v git nc mt ri, nhng l git nc mt ri cho cuc tnh i la: Nc mt ri cho tnh ra i Nc mt theo duyn v xa vi.
(Nc mt ri - Phm Duy)
Cng l git nc mt, nhng c l chng ta s d cm thu git nc mt thng m ca c gi hn l git nc mt khc thng cho cuc tnh. Phm Duy cng l mt nhc s ni ting vi nhng ca t p vit v qu hng, t nc. Ca khc B m qu l ca khc tiu biu cho dng nhc qu hng y. B m qu ca ngi lng hy sinh, ch kin nhn ca ngi m Vit Nam trong lao ng: Tri ma, tri ma t o m gi Ma nhiu, ma nhiu cy ti bng la Tri soi, tri soi bc khi sn nh Nng nhiu, nng nhiu th phi la ra B b m qu! m sm khng n h chi B b m qu! Ngy thng khng ao c g Nh git m hi, v i tr vui
(B m qu - Phm Duy)
V ngi M ca Trnh Cng Sn cng kin cng, hy sinh nh ngi M ca Phm Duy nhng l kin cng, hy sinh che ch con trong chin tranh: M li qua con sui Di ma bom khng ngi M nh nhng a li Tin con qua ni i M chm trong m ti Gi ma tc che li con i.
(Huyn thoi m) (10)
Trnh Cng Sn vit Huyn thoi m: Nhn chuyn ra Qung Bnh thm bo tng cch mng, nhn tm nh m Sut cho thuyn, tc xa bay tung trn bu tri, v c dp v thm cc b m nui giu cch mng ngy xa, nghe m k chuyn, ti c th hnh dung ht vi nhng t nhc bay cng mi tc v cuc i gieo neo ca m. Ti cng c mt b m m ti yu qu nht. V Huyn thoi m l s cng hng ca nhiu mng i ca m, tc thnh hnh nh thing ling ca b m Vit Nam ni chung. Phng vn Trnh Cng Sn, Trnh Cng Sn, mt ci ring.. Bi d. 45
(10)
Vi ti, Huyn thoi m l mt trong nhng ca khc c giai iu p v su lng, ni ln lng m cao c ca ngi m Vit Nam. Yu thng cc b m, Trnh Cng Sn cn yu thng cc c gi thanh nin xung phong, lao ng trn nng trng ri hy sinh bin gii Ty Nam: Trn nng trng khng xa lm C i chn i khng ngi ngn Em by gi quen ma nng Gnh trn vai vn vng bi hng
(Em nng trng em ra bin gii)(11)
C lc ng li vui a cng cc em th: Em s l ma xun ca m Em s l mu nng ca cha Em n trng hc bao iu l Mi mm ci l nhng n hoa.
(Em l hoa hng nh)
Tnh nhn bn ca Trnh Cng Sn chnh l y, ng ca ngi, yu thng tng con ngi bnh thng, nh b. V t yu thng mi ngi, yu thng nhn loi. ng yu ngi, yu i v bit kip ngi l b kh, cuc i th ngn ngi. ng ku gi con ngi hy ngi li gn nhau: Li gn, gn li vi nhau. Ngi gn nhau hn. Ngi k bn nhau. lm g? M mt ngy Hng H gp Hi Trng Dng, Mong tm li mt gic ng bnh yn. (Li gn vi nhau). ng mi gi mi ngi Hy yu nhau i: Hy yu nhau i khi rng thay l Hy yu nhau i dng nc tri xa Hy trao cho nhau mun ngy yu du Hy trao cho nhau hnh phc ln thng au Hy ku tn nhau trn ghnh di bi D mai ni ny ngi c xa ngi y l li thn ch m ca a ng. y mi tht l tnh yu cu ri. Yu trong mt tnh yu rng ln, chung cng. [19] Trnh Cng Sn, vi quan nim sng: Sng trong i sng cn c mt tm lng.
( gi cun i)
Chnh l ci tm, ci tm th khng tm kim ci g cho mnh. Ci tm ch ging nh tm chiu, tri ra cho thin h ngi ln. Trong o lm ngi, c hy sinh l c tnh cao qu v cng, hin dng m khng cn n p, l s cao thng nht ca c hy sinh.[19;18] Hong Ph Ngc Tng cho rng: Lng nhn i nhu m v s bao dung khng mc c l ct cch ngh s hng c Trnh Cng Sn. ng cng vit: Tin bun t ngy m cho mang nng kip ngi, c ngha ng bit chp nhn s au kh ca i sng. Ti nay tr trn gian Trm nm v chn xa xm cui tri.
( tr)
Ti sng tc Em nng trng em ra bin gii t nim xc cm ca chuyn i thc t xung nng trng L Minh Xun ca on nhc s thnh ph. Chng ti cng thc v ht bn nhau quanh ngn la tri cng cc c gi thanh nin xung phong. Sau mt nm, ti c tin c hai mi c gi m y u hy sinh chin trng bin gii. Ti lng c ngi, v cm thy l ni bc xc khng th yn... Phng vn Trnh Cng Sn, Trnh Cng Sn, mt ci ring thun khit Bi d. 46
(11)
BAN MAI
V d cuc i ch l ci tm, ng vn phi sng, phi yu thng, phi hy vng c ao: Cuc i c bao lu m hng h. Qu tht cuc i chng c bao lu, tri tim ng khng bao gi h hng vi cuc i, ng vt kit tnh yu trong tri tim cho cuc sng, cho nhng thn phn kh au. Chnh v hiu r t nc cn mt tri tim nn ng dng hin trn tri tim mnh cho t nc, ng vit: V nh th ti sng vui tng ngy V nh th ti n trong cuc i yu cuc i ny bng tri tim ca ti...
(Mi ngy ti chn mt nim vui)
Nh th th chng ta cn mun iu g hn na. Ngi ngh s rt ht tm tr mnh nhn gi nhng li nh mu . Mt tri tim trn ngp tnh yu ngi. V c l khng ai hiu r ng bng Khnh Ly - ngi bn tri k i ng: T ng ti thnh danh v quan trng hn c l ti c thnh nhn. Ti sng cng tn tui ca ng gn 40 nm, vi nhng li ng dn bo: Phi lun lun sng gia i vi mt tm lng v sng vi ngi bng s t t. [36; 460] Ni nh i thi ho Nguyn Du: Ch tm kia mi bng ba ch ti, v c o Duy Anh khi qut t tng ca Trnh Cng Sn h mt cu ch tnh Ci anh Trnh Cng Sn ny l tht, anh ta mun m ht nhng mu thun v kht vng ca t nc vo mnh. [28; 123] Tht vy, vi thn th hao gy v tri tim m yu Trnh Cng Sn phi ng u vi bao dng x ca lch s. Mc ngi i phn xt, vi ti nhng ca khc thm m tnh ngi, ca ngi cuc sng ca Trnh Cng Sn vn lun c gi tr trong dng vn ha Vit Nam. Mi ngy ti chn ngi tht yn Nhn r qu hng ngi ngh li mnh Ti cht bit rng v sao ti sng V t nc cn mt tri tim.
(Mi ngy ti chn mt nim vui)
47
VI. TRNH CNG SN NGI CA TH

L THUYT CA T
Trc khi i su vo vic nghin cu ngh thut ngn ng trong ca t Trnh Cng Sn, chng ta cn bit qua l lun chung ca t l g? Mi quan h gia ca t vi th ca v m nhc. Hiu r v ca t, chng ta mi nghin cu ca t thu o hn. Trong gio trnh Ca t trong m nhc Vit Nam, gio s Dng Vit cho rng: Trong loi hnh ngh thut m nhc, ngoi phn m thanh ng vai tr chnh, cn phi dng n ngn ng, ni ng hn, l phn ngn ng vn hc trong m nhc (li ca trong ca khc, hp xng, kch bn trong nhc cnh, nhc kch, tn gi, tiu ca nhng bi ht, bn nhc hoc ca tng chng nhc). Tt c phn ngn ng vn hc trong m nhc, ta gi chung trong mt khi nim: ca t.[15] Theo T in ting Vit ca ng Vn Tn: Ca t l li ca ht. Bi t khc c th ht c. [59, 112]
MI QUAN H GIA CA T VI TH CA V M NHC

Li ca, trc ht l li, li ni, nhng khng phi li ni hng ngy, m l li c ca ln, ht ln; iu c ngha: li ca l li ni nhm bc l mt dng tnh cm ca con ngi trc cuc sng. Song, cng l li bc l tnh cm c ht ln theo giai iu m nhc. Xt qu trnh vn ng t li ni n li ca, ta thy n chu tc ng ca nhng quy lut ch yu sau y: quy lut ca ngn ng, quy lut ca th ca v quy lut ca m nhc. V ngi sng tc li ca l nhc s kim nhim, hoc nh th - khng th khng ch n nhng quy lut .[15]
MI QUAN H GIA M NHC V NGN NG TRONG LI CA

D l b phn nm trong mt chnh th thng nht ca mt tc phm m nhc, d quy lut m nhc ng vai tr ch o so vi nhng quy lut khc nh quy lut ca th ca, ngi son li ca khng th khng tn trng nhng quy lut ti thiu ca ngn ng. Cng nh nh iu khc khng phi l nh vt l, nhng khi dng t , ng, hay thch cao nn tng khng th khng bit n sc bn ca cht liu m mnh ang s dng. T t n ng, t ng n cu, t cu n li, y, ngn ng c nhng quy lut sp xp, cu trc ca n, l ng m, t vng, ng php, c php, tu t.[15] Hy tr li vi ci ngun ca mi quan h gia ngn ng v m nhc. Ngn ng c trc m nhc. Khi con ngi ny ni vi ngi khc, tc l dng ngn ng, v vi ngn ng ni, n trao chuyn n cho ngi nghe mt lc hai lng thng tin: bng ng ngha truyn t ni dung ngh v bng ng iu truyn t ni dung tnh cm. V chnh ng iu ny y, ngi anh em sinh i vi ng ngha, t ngn ng m ra, l
48
BAN MAI
ngn ngun, l c s u tin ca m nhc. Chnh t ng iu, loi ngi da vo pht trin, h thng ha, nng cao ln v thnh loi hnh ngh thut m nhc.[15] Hn na, ni n li ca l ni n loi th nhc ht. Loi th ny, d l nm trong loi hnh m nhc, d chu s chi phi ca hnh thc t duy c th: t duy m thanh, th chnh n, n lt loi th m nhc ny, cng li c c th ring ca n. Loi th nhc ht, c ngha l nhc c li, y va c c hai loi phng tin din t: ngn ng v m thanh. Hai loi phng tin kt hp vi nhau, tc ng ln nhau, mu thun nhng thng nht trong mt chnh th ca mt tc phm nhc ht, cu trc to nn c th ca loi th ny. u c phi ngu nhin m nhiu nhc s ph th hoc trch th ph nhc, hoc da vo th sng tc? Hin tng cng khng nh vai tr ca ngn ng trong th loi nhc ht ny. Mi hnh thi thc x hi c c th ca n, nhng n c nhng mi lin h qua li. Mi loi hnh ngh thut cng c c trng ca n, nhng khng th xem mi loi hnh ngh thut tn ti ring bit nh mt c o, m phi c con mt bin chng nhn nhn cc loi hnh loi th ngh thut trong s vn ng, pht trin v lin h vi nhau. Nhc ht l mt loi th ngh thut ng rt gn vi loi th th ca. C th coi l ci du ni t ngn ng n m nhc, t th ca n m nhc. vo vng gip ranh ny, nhc ht li c nhng quy lut ring ca chnh n, m mt trong nhng quy lut l quy lut ca ngn ng.[15] Mi quan h gia ngn ng v m nhc, trong m nhc ng vai tr ch o, c biu hin kh r trong li ca. Ngi nghe s khng h ngc nhin khi thy nhiu t ng a phng xut hin trong mt bi ht theo ln iu dn ca, nhiu khi ngi nghe khng hiu t a phng nhng h l th, rung cm vi tc phm v ngi nghe c m nhc dn dt vo mt khng kh nht nh v mt a phng nht nh. Ni cch khc, bn thn m thanh vi tnh cch l nhng phng tin din t ca loi hnh ngh thut m nhc cng l mt th ngn ng ngn ng ngh thut mt loi cng c biu t nhng cm xc ca nhc s trc hin thc cuc sng.[15; 26 28]
MI QUAN H GIA M NHC V TH CA TRONG LI CA

Ngn ng l cht liu xy dng nn li ca, nhng li ca khng phi l li ni trao i hng ngy, m l ht, ca. y, vi li ca, ngn ng trong khi vn gi nguyn gi tr thng tin v mt ng ngha th ng iu (ca ngn ng ) c c bit ch nhn mnh n mc cch iu ha v tr thnh li ht, li ca. Ni nhn mnh mt ng iu ca ngn ng trong li ca cng c ngha l nhn mnh yu cu bc l tnh cm ca li ca. Cho nn, nu xem xt mt bi ht m li ca nh mt chnh th c lp tch ri khi m nhc th l mt bi th, mt bi th thuc loi th th ca t trong gia nh loi hnh vn hc.[15] Ngn ng ni, vi nhng quy lut ring ca n, khi tr thnh cht liu xy dng nn hnh tng vn hc, li chu s ch o ca nhng quy lut phn nh hin thc ca vn hc. n lt ngn ng vn hc khi tr thnh cht liu v phng tin din t ca loi hnh m nhc (loi th nhc ht) th li chu s quyt nh ca quy lut m nhc, m biu hin r rng nht l ngn ng trong li ca phi l ngn ng th ca, m khng phi nhc s no cng lm c. Li ca phi c nng ln mc ngh thut th mi l th. Ca t ni chung, li ca ni ring, trc ht l mt bi th, c ngha l phi giu tnh biu hin v cht tr tnh. [15] Th ca l mt loi th ngh thut ngn ng phn nh cuc sng bng phng thc c trng: biu hin, tr tnh. Cuc sng phn nh trong th ca bao gi cng thng qua v gn cht vi xc cm, rung ng ca nh th. Th ca khng nhm ti hin i tng, m ch yu l biu hin v i tng, v tt nhin trong khi biu hin v mt i tng th bn thn i tng cng c phn nh, c ti hin. C th ni, th ca l s biu hin trc tip ca tm hn, ting ht ca tri tim, ting ni ca tnh cm. Vy khi ni ca t l mt bi th th c ngha l n dng phng thc tr tnh phn nh cuc sng. [15]
49
Bn v th, nh th Bch C D i ng cho rng: Th, tnh l gc, li l ngn, m thanh l hoa, ngha l qu. Nh th Php A.Viny nh ngha: Th l nhit tnh kt tinh li, Th l ngi th k trung thnh ca tri tim. Bielinski li khng nh: Tt c nhng g khin ta xc ng vi nim vui, ni bun, th say m, s au kh, ni lo lng, nim an tm s kt ng li thnh th. ng Hong ca th tnh Vit Nam Xun Diu cho rng: Th l ting gi n, l s ng thanh tng ng, ng kh tng cu, Th l mt iu hn i tm nhng tm hn ng iu. Tm li, d c pht biu thnh li khc nhau, t xa n nay cc nh th u khng nh chc chn mt iu: ci gc r, ci ct li ca th l tnh cm. Ca t ca Trnh Cng Sn cng khng nm ngoi ci ct li . Tr tnh l phng thc phn nh cuc sng ca th ca v ca ca t. V cng ch vi phng thc , ca t mi chp cnh cho m nhc bay cao, bay xa. R rng, khng phi ngu nhin m nhc li chn th ca lm ngi bn ng trung thnh ca mnh, m l da trn c s s thng nht v phng thc phn nh cuc sng. Nh vy, xt v mt phng thc phn nh hin thc, c mt s gp g v trng hp gia quy lut m nhc v quy lut th ca. Do , ni li ca trc ht phi l mt bi th cng c ngha l hnh tng li ca l mt hnh tng tr tnh, hnh tng ca mt tm trng tm trng ca mt nhn vt tr tnh. y, t duy ngh thut th v t duy ngh thut m nhc bt gp nhau kha cnh xc cm tm hn, nhn mnh phn tnh cm, cm xc, vn trc gic, v thc, tim thc.[15] Gi y, bi th ch yu c, trong khi ca t, ch yu l ht v nghe theo giai iu m nhc. y, th ca v ca t c hai cch tc ng khng ging nhau: mt bn ch yu tc ng vo th gic (th ca), v mt bn ch yu tc ng vo thnh gic (li ca). Do s khc nhau , ngn t trong m nhc li ca c nhng c im khc vi th ca. Chng ta c th thy vai tr ch o ca quy lut m nhc trong li ca qua cch s dng t m, t ly, ni chung l h t. Trong ngn ng, ngi ta thng chia ra hai loi: t c ngha v t khng c ngha (h t). Trong th ca, h t cng thng c s dng, nhng rt hn ch, ngc li, trong ca t, h t, t khng c ngha, nm trong mi quan h vi m nhc, nhm tc ng vo thnh gic, t khng c ngha nhiu lc ng vai tr rt quan trng. Trc ht, t khng c ngha lm nhim v m, ly, nhm gi mt khng kh nht nh, hay din t mt ni dung tnh cm. V nh giai iu ny sinh t cho th phi dng t m tnh bng, y my, rng l; t h th li l h khoan, d khoan, h hi; t ht ru th li l i, ru hi , u C th ni, l nhng du hiu u tin ca loi nhc thun ty nhc n sau ny. T khng c ngha trong trng hp ny ha thnh c ngha, thm ch c ngha kh su sc v phong ph.[15] Trong th ca, hu ht t ng u c ngha, v v c ngha m n ng vo trong cu th. Trong ca t, cng cn t c ngha phin dch ni dung ca m nhc, nu vi tnh cht c th, xc nh ca ngn ng, th li hn ch s gi m tng tng v cm xc ca ngi nghe. m nhc gi ln mt bu tri, trong khi li, t, ng li ch vch ra mt hng, v ln mt hnh nh lm gi tr ca tc phm m nhc s b hn ch. Trong trng hp ny, nu bit dng t khng c ngha, t m, t ly th giai iu m nhc s ng nh, lung linh hn. Trong cc ln iu dn ca, cha ng ta s dng t m, t ly rt ng lc, ng ch v gy c hiu qu c bit i vi ngi nghe. Kt lun: "Nh vy, th khng phi l ca. T th n ca cn mt khong cch, khong cch do quy lut ca m nhc quy nh. Cho nn, khi nh gi, phn tch mt bi ca t khng th coi nh mt bi th. Mt bi ca t l mt bi th xt v mt phng thc phn nh cuc sng, nhng mt bi ca t li l mt bi th ht v nghe, m khng phi c. (Dng Vit )[15; 34]. V vy, khi nghin cu ca t Trnh Cng Sn, chng ta phi hiu r mi quan h ny. Mc ch ca chuyn lun ny thng qua vic nghin cu ni dung v ngh thut ca t ca Trnh Cng Sn gii hn di gc nhn vn hc, nhm gip cho ngi thng thc cm nhn su sc hn, tng tn hn v gi tr tc phm ca
50
BAN MAI
ng, gp phn nng cao cm xc thm m trong nhn thc ca ngi nghe. Ca t ca Trnh Cng Sn nh mt th gii m m mi ngi ty tm trng v xc cm ca mnh trong tng giai on s bt gp mnh. N mang n cho ngi thng thc mi ng cm, giao ha nh ting ni tm tnh ca chnh tm hn chng ta trc cuc i bao la. Trnh Cng Sn cng tng cho rng nhc ca mnh l t tnh khc, chnh l .
TRNH CNG SN - NGI CA TH

Mi ngi thng t hi ti sao m nhc ca Trnh Cng Sn li c sc sng, sc lan ta vt thi gian v khng gian nh vy? Vit v nhc Trnh Cng Sn, Vn Cao nhn xt: Trong m nhc ca Sn, ta khng thy du vt ca m nhc c in theo cu trc bc hc phng Ty. Sn vit hn nhin nh th cm xc nhc th t n tro ra. Cc nhc s phn ng cng nhn nh, nhc ca Trnh Cng Sn n gin, ch yu l hai gam La v Mi. Vy th, ch vi nhc khng, Trnh Cng Sn tr thnh mt hin tng c o nht trong lch s m nhc v c trong lnh vc vn hc nh hin nay? Vy th ti sao l nhc Trnh Cng Sn? Mt nghch l l y: Nhc ca Trnh Cng Sn hay l nh ngn ng Trnh Cng Sn. Nu khng thch ht, ta c th gi bt c mt bi ht no ca Trnh Cng Sn v c, y nh c th. Ta s thng thc cc ca t nh bi th. V th cng . [50; 55] Trnh Cng Sn c xem l Ph thy ngn ng, ting Vit qua th ng tr nn mi l v c o. Ngn ng ca t ca Trnh Cng Sn l ngn ng th ca nhc Nhn nh v ca t Trnh Cng Sn, Vn Cao vit: Ti gi Trnh Cng Sn l ngi ca th (chantre) bi Sn, nhc v th quyn vo nhau n kh phn nh ci no l chnh, ci no l ph. [54; 274] Nguyn Xun Hong nhn xt: Trnh Cng Sn l mt thi s. Vng, anh ch th l mt nh th vit nhc.[46; 53] Nhn chung, hu ht cc nh nghin cu vn hc, nh th, nh vn, nhc s u cng nhn Trnh Cng Sn l mt nh th ln, thm ch l Nguyn Du ca th k 20. [7;7] Bi Vnh Phc nhn nh: Ngi ta thng cho rng nhng li ca ca ng l th. Th ng nh vy. Chng l nhng li th th bay cho gi cun. Chng l nhng hnh nh, nhng biu tng bt cht. Nh nhng hnh nh bt cht hin ra l lng, k b v y h o trong nhng gic m ca ta. Chng bay ri rc v ri t nhin xp li thnh nhng bc tranh l lng mang y tnh huyn o. l nhng li th ca mt ngi thng thy mnh mng du ngay trong i sng, v thy i sng tr v trong nhng gic mng ca mnh. l nhng cu th nht c trong i. Hay trong m. C khi Trnh Cng Sn xp t n theo mt th vn iu no d nhn ra, qua nhng hnh thc ca thi ca m chng ta quen bit; c nhng khi, chng ging nh nhng cu th t do, nhng cu th di ngn khng u, nh nhng mnh giy m tr con x nghch th bay cng tri t. C l a s nhng cu ht ca ng nm trong dng thc . Nhng cu th t do, nh nhng mnh giy nh nhiu mu sc th bay trong tri. [40] Di y l nhng li nhc t nhiu ca khc thuc ch thn phn con ngi v tnh yu ca Trnh Cng Sn m chnh n l nhng bi th vi nhng vn iu rt ng quy tc, tng nh khng cn s nng ca nhc. Nh th Trnh Cng Sn lm ra nhng bi th ny trc ri t ph nhc: Th 4 ch: bi H trng ...Nng khng gi su o xa d nhu Cng xin bc u Gi mi tn nhau. Th 5 ch: bi Mt ngy nh mi ngy
51
...Sng ong a linh hn C ma quanh ch nm Mi mt i v khng Trong chp chng thc ngun... Th 6 ch: bi a hoa v thng Mt thi yu du qua Gt hng em mun quay v D trn gian c xt xa Cng nh v vi qu nh Th 7 ch: bi Nng thy tinh Mu nng hay l mu mt em Ma thu ma bay cho tay mm Chiu nghing nghing bng nng qua thm Ri c hm no my bay ln Th 8 ch: bi Khi tri mnh mng Ta v ni y thong nghe gi lnh Ht ma thu sang n ngy ng Nhng hng cy xanh n em o lng By gi ta nhn khi tri mnh mng. Th lc bt: bi Li ph v Hm nay ra ph vi ngi Cht trong ph x nhng li phn u Vy quanh bn pha kinh cu Lng ta nh nt nhu am m. Th t do: bi Phi pha m lng m Nhn vng trng mi v Nh chn giang h i ph du Tng tui xun gi Mt ngy kia bn b i ngi nh gi qua. Mi mt thi s, nhc s u c nt ring ca mnh. a s nhc s Vit Nam u s dng ti tnh ting Vit trong ca t ca h. Chng hn bi Thin thai ca Vn Cao: Ting ai ht chiu nay vang lng trn sng Nh Lu Nguyn ngy xa lc ti o Nguyn Ka ng ln tin Ka ngun hng duyn theo gi ting n xao xuyn Phm t lu luyn My cung u huyn My cung tru mn Nh nc reo mn thuyn Hay bi Gi gi cho my ngn bay ca on Chun - T Linh Gi gi cho my ngn bay Gi bm mun mu v hoa Gi thm nh trng mu xanh l th V y vi thu trn gian
52
BAN MAI
L vng tng cnh ri tng cnh Ri xung m thm trn t xa Hoc bi Hn vng phu ca L Thng Bn Man Kh cn tung gi bi mt mng Bn Tiu Tng cn thng tic ni ngn trng Nhng ca t ni ting trn rt hay, nhng xt v phng din ngn ng i chng cha ph thng, v s dng nhiu t c l chn chu nh gi / my; bm / hoa, nhiu t Hn Vit, s dng in tch, in c bc hc nh Lu Nguyn, o Nguyn, Man Kh, Tiu Tng khng phi ai cng hiu c. Tri li, Trnh Cng Sn, khng b nh hng nhiu nhng khun so trng quy trong vn chng c in Vit Nam, khng suy ngh bng nhng in c sn c. Ca t ca ng hu ht s dng ting Vit thng thng, i lc nh hng ca dao dn ca, him khi c ting Hn Vit bc hc. Nu c chng l nhng ting c Vit ha rt thng dng trong dn gian. [39] n c vi th d ca t gn nh hon ton thun Vit. Bi Tnh xa: Ngy thng no ra i khi ta cn ngi li Cuc tnh no ra khi ta cn mi ni y Tng ngi tnh b ta i nh nhng dng sng nh. Bi Ru em tng ngn xun nng: Ru mi ngn nm dng tc em bun Bn tay em nm ngn ru trn ngn nm Trn ma l xanh ngn tay em gy nn mi ru thm ngn nm. Bi Cn tui no cho em: Tui no nh l vng a chiu nay Tui no ngi ht my bay ngang tri Tay mng tri trn vng tc di Bao nhiu cn ma vo tui ny Ca t mang m hng ca dao, dn ca Vit Nam: Bi tr: Con chim tr cnh tre Con c tr trong khe nc ngun Cnh tre( a) Dng sng ( a) Ti nay tr trn gian Trm nm v chn xa xm cui tri (aaaa) Bi Bit u ngun ci: Em i qua chuyn (i a) con trng cn tr Con sng u c ng ngy kia trng s gi Bi Tin thoi lng nan ...Tin thoi lng nan i v ln n Ngy xa ln n Tin thoi lng nan. y, chng ta li c mt cu hi, th hay th khng ch c Trnh Cng Sn, trc nm 1975 v hin nay chng hn, ti sao chng khng ni ting bng Trnh Cng Sn? iu , theo Trn Hu Thc, dn n mt nghch l th hai: Th Trnh Cng Sn hay l v chng bin
53
thnh m nhc, thnh nhc v ph bin rng khp.[50;55] Chng ta bit, nhiu bi th hay, tr thnh ph bin v c cng chng n nhn l nh c ph nhc, ngha l bin thnh m thanh. Chng hn bi th a em tm ng hoa vng ca Phm Thin Th, bi Ngm ngi ca Huy Cn, my ai bit. Vy m n khi Phm Duy ph nhc hai bi th trn tr thnh nhng bi ht ni ting mt thi trc 1975. Hay bi th Cui cng cho mt Tnh Yu ca Trnh Cung t ai bit, th nhng khi Trnh Cng Sn ph nhc th c ph bin rng ri. Ngn ng ca Trnh Cng Sn l nhng bi th. Y nh bt c mt bi th no khc. C iu chng t bin thnh m thanh cng lc sng tc, l nhng bi th m[50] chng c cng vi nhc. C th ni chng l nhc. Chng c sng tc cho nhc, nhng khng phi l nhng bi th ph nhc. (Vn Cao gi Trnh Cng Sn l ngi ca th v vy). m iu trong nhc Trnh Cng Sn a s l chm, khng c sc nhng c o ch ng dng ch Vit n gin m to nn nhng li nhc ht sc t nhin, mang theo nhng v hnh lm rung ng lng ngi. Nhc ca Trnh Cng Sn dng ch Vit thng thng, nhng xt v tnh trit l, cht phi thc, lng mn th c phn tri hn. Trnh Cng Sn t hc nhc, ch khng c o to theo h thng trng quy. Nhiu ngi cho tc phm ca ng n gin v mt nhc thut. Theo Phm Duy: V phn nhc, ton th ca khc Trnh Cng Sn khng cu k, rc ri v nm trong mt s nhc iu n gin, rt ph hp vi ting th di ca thi i. Bi ht ch cn mt chic n guitare m theo, nu ha m phi kh rm r th khng hp vi nhng bi ht son theo th ballade ny. [36; 56 ] D cho rng nhc thut ca Trnh Cng Sn n gin, chng ta cng phi tha nhn ti nng, c phn hc tp, c phn thin ph ca ng. Nh vn Nguyn Mng Gic (Hoa K) cng c ln thc mc, theo ng, nhc Trnh Cng Sn d n gin nhng nghe vn c cht tr thc, khng ging nh nhng ca khc ph thng. [46; 204] Theo Hong Ph Ngc Tng: u c s chn thnh v tnh gin d th c m nhc ch thc. Phi tha nhn rng nhc iu ca Trnh Cng Sn khng c nhng bin tu phc tp, nhng cc k chn thnh v gin d, d n vi mi ngi. V ng cho rng v bnh thng ca ca t Trnh Cng sn chnh l tuyt chiu ca mt cy bt lo luyn. [19]
NHC IU TRONG CA T TRNH CNG SN

Theo ti, ngoi vic ca t v mt hnh thc rt ng vn iu nh nhng bi th, th Trnh Cng Sn cn thng s dng bin php tu t ly, ip trong ca t to nn m vang nhc iu. Chng ta bit, mt bin php to c sc m vang mnh m ca ngn ng th l trng ip. Bng s lp li mt t (ip t), mt cm t (ip ng), mt cu (ip c), mt kh (ip kh), ngh thut trng ip va c tc dng nhn mnh , va to ra c nhng ip khc c o trn nn nhc chung ca ton bi th nu coi mi bi th nh mt ca khc trong m nhc. Trong ca t Trnh Cng Sn ch ni ring trong phm vi ch thn phn con ngi v tnh yu, chng ta d dng bt gp phng php trng ip trn tt c cc cp . Bng phng php ny ng c th nhn mnh , m rng , gy n tng mnh hoc gi ra nhng xc cm trong lng ngi c, ngi nghe. ip ng c c s quy lut tm l: mt vt kch thch xut hin nhiu ln s lm ngi ta ch , chng ta c th kho st mt s bi ht tiu biu sau y ca Trnh Cng Sn: V d nh bi: Ct bi Ht bi no ha kip thn ti mt mai vn hnh hi ln dy i ct bi tuyt vi
54
BAN MAI
Mt tri soi mt kip rong chi. Ht bi no ha kip thn ti mt mai ti v lm ct bi i ct bi mt nhoi Ting ng no g nhp khng ngui. Ch trong hai on ngn, Trnh Cng Sn s dng nhiu phng php ip: ip ng cch qung l dng ip ng trong nhng t ng c lp li ng cch xa nhau nhm gy mt n tng ni bt v c tc dng m nhc rt cao: v d: t ht bi ip hai ln, t kip ip ba ln, ri u trong hai kh th. ip ng vng trn l ip ng c tc dng tu t ln. Ch cui cu trc c ly li thnh ch u cu sau v c th, lm cho cu th lin nhau nh t sng. Trnh Cng Sn dng n din t mt cm gic trin min: nh t "ct bi" t u cu v cui cu. ip cu nhn mnh chnh, nh kh th 1 v 2 Trnh Cng Sn lp li nguyn cu u: Ht bi no ha kip thn ti, nhm nhn mnh kip ngi nh ht bi. c bit hn, ngoi s dng ip ng ngt qung, ip ng vng trn, ip cu, ng cn s dng ip t, ip ng lin tc trong cng mt cu. V d trong bi Bng bng i, ng s dng ip t lin tip m vi m vi, nng vng nng vng, bng a bng a trong cng mt cu, gy mt cm gic lin tc trin min nh mt vng xoy: Nng vng em i u m vi M vi m vi nng vng i M vi m vi nng vng nng vng i c hu ht cc ca t ca Trnh Cng Sn chng ta u bt gp phng php tu t trng ip c mt dy c nh vy. iu ng nh nhn nh ca Dng Vit Vin m nhc Vit Nam: Chng ta c th thy vai tr ch o ca quy lut m nhc trong li ca qua cch s dng t m, t ly. [15]
***
Kho st cc ca t ca Trnh Cng Sn v cc bi th trong thi n Th Mi tiu biu nh Xun Diu, Nguyn Bnh, Hn Mc T, chng ti nhn thy hu ht ca t ca Trnh Cng Sn thng s dng cc ip t, ip ng, ip cu vi tn s m c hn. Trong th ca, bin php tu t trng ip ny cng thng c s dng nhng khng nhiu bng. C l bin php tu t ip (ly) l bin php tu t chnh trong ca t tng m hng giai iu. Ring hip vn th ca t v th ca u s dng nhiu nh nhau. Hip vn l bin php tu t ng m, trong ngi ta c to ra s trng ip v m hng bng cch lp li nhng m tit c phn ging nhau, nhm mc ch tng sc biu hin, tng nhc tnh ca cu th. Kho st Th Mi, chng ti nhn thy cc nh th thng s dng bin php tu t hip vn ny. thy xun v vi gi ng, Vi trn mu m gi cha chng. Bn hin hng xm, c hng xm Ngc mt nhn tri, i mt trong
(Xun v - Nguyn Bnh)
Bi Xun v, Nguyn Bnh s dng bin php tu t hip vn ong cui cu. Chiu mng hoa th trn cnh duyn, Cy me ru rt cp chim chuyn, tri xanh ngc qua mun l, Thu n ni ni ng ting huyn.
55
(Th duyn Xun Diu)
Bi Th duyn, Xun Diu s dng bin php tu t hip vn uyn. Trong ln nng ng: khi m tan, i mi nh tranh lm tm vng St sot gi tru t o bic, Trn gin thin l Bng xun sang.
(Ma xun chn Hn Mc T)
Bi Ma xun chn, Hn Mc T s dng bin php tu t hip vn an ang. Cng nh trong th ca, hu nh bt c ca t no ca Trnh Cng Sn cng u s dng bin php tu t hip vn cui cu nh vy. Bi H trng, hip vn au cui cu: i xin c nhau Di cho mai sau Nng khng gi su o xa d nhu Cng xin bc u Gi mi tn nhau. Bi Khi tri mnh mng, hip vn ng: Ht ma Thu sang n ngy ng Nhng hng cy xanh n em o lng By gi ta nhn khi tri mnh mng. Bi Chm di cn ma, hip vn e : Chm di cn ma bn chn nh b Nm xa nm xa chung vui hi h Chm di cn ma bn chn nh b Nm nay nm nay qun ng v. Nhng cch hip vn trong ba kh th trn lm cho cc m tit ca nhng cu th ny c gn li vi nhau, to nn nhng vn khng chnh thc, lm tng thm nhc iu, m hng ca dng th. Minh chng trn tht ng nh nhn nh sc so ca Trn Hu Thc: Nh ip vn, ca t ca Trnh Cng Sn trn tru, m m t u n cui bn nhc, nghe nh mt ting th di nho nh vi nhiu hnh nh an xen ln nhau. C ci lin h, c ci t on. Chng ta cht ng mt iu: nhng t ng v hnh nh mi thng nm cui on nhc hoc cui cu. V cui cu th phi vn, hoc vi t cui cu k hoc vi t cui cu trc . Chnh i hi lm bt ra nhng t ng v hnh nh mi. y, ta thy, nh m m ng to ra li, m thanh l tim nng ca li. [50] Phi chng l mt trong nhng b quyt ca Trnh Cng Sn trong vic sng to ra ca t c o ca ng?
NGN NG NGH THUT TRONG CA T TRNH CNG SN

Ngn ng ca t Trnh Cng Sn l th ngn ng c ng ha ), kt hp mt cch c o, mi l, mang nhiu ngha n d. Bu nhn xt: Ta cn chng kin mt cng cuc th nghim ca ting Vit trn nhng chng
(12) Theo TSKH. Phm Vn nh (Php): Ng ho l va p, va l n bt ng. (12
56
BAN MAI
ng mi ca ngn ng vi nhng kt hp t ng ti hoa, nhng gc thu hnh l lm, nhng tri gic dy dn nhiu tng, ng thi lm sng gi nhng s vt thng thng v tm thng, kh nng tng tng bay bng. Th xt qua mt t t loi, nhng danh t, ng t, tnh t c s dng qua bn tay ph php ca Trnh Cng Sn m L Hu trong bi o gic Trnh Cng Sn phn tch rt tinh t di y: ng t chng hn, v d ch phi: Mi no hy cn thm, cho ta phi cuc tnh
(Ru ta ngm ngi)
Cha nghe ni c ai em tnh ra phi nh phi o bao gi. Th nhng, Trnh Cng Sn tht tuyt khi em tnh phi trn cnh mi thm! Th vn cha l, v em tnh ra phi cho kh nhng tnh khng kh m nng li kh mi l hn na: Phi tnh cho nng kh mau (Tnh xt xa va). [22] Hay nhng ng t khc: Treo: Treo tnh trn chic inh khng Khoc: Sng khoc mm vai ph La: La nng cho bun vo tc em Nht: Ti nht gi tri mi em gi ly Chng ta c th nht ra nhiu ng t nh vy. Cc ng t trn hon ton thun Vit, l c ch u c mi, nhng vi nhng hnh nh mi m theo sau, n ch theo sau nhng tng hon ton mi l, bt ng. V danh t cng vy. Chng hn t nng v gi l danh t ch mt hin tng thin nhin nhng qua bn tay ph php ca ng, nhng danh t ny bng mang mt sc thi ring, nng khng cn l nng na, gi khng cn l gi na m n c thi hn trong : chng hn nng mm, nng khuya, nng hng h, nng chiu qunh qu, nng rt la . T gi: gi v tnh, ngn gi h v, ngn gi h hao, ngn gi hoang vu, ngn gi qunh hiu, gi ma thu rt n cn Hoc ng thng ni n dng sng, con ng, hoa c, chim mung. Nhng qua s kt hp ngn ng ti tnh ca ng l khng cn theo ngha thng thng na. Dng sng chng hn, l biu tng ca dng i, dng chy ca thi gian. Dng sng trong ca t Trnh Cng Sn cn gi ln nhng nim v ni chia la, bin bit, mt tm, mt ht... Sng bao ln sng ra i/ C mt dng sng qua ia hoa khng cn l hoa na m l mt hnh tng ci p dim o, ch n trong nhng gic m: a hoa hng vi qun trong tay/ a hoa hng tn hn ln mi [22]
***
Trong chuyn lun Trnh Cng Sn - Ngn ng v nhng m nh ngh thut, Bi Vnh Phc cng phn tch rt k v tinh t nhng nt k o trong ngn ng ca ngui nhc s ny. ng cho rng nhng nt k o trong th gii ca Trnh Cng Sn khin cho ci th gii y tr nn p v lung linh nhiu mu sc. l mt th gii c tht hay l mt th gii ch c trong tng tng? C l c hai... N l mt th gii lai: lai gia hin thc v mng tng, lai gia hin ti chp mt v thin thu mt m, lai gia hng v xm, gia xanh v , gia trng v en, gia vng v tm, lai gia mt ph hng mt ph h khng v gia tng trng lng cm u ti. [4] Theo ng, mt nt th v trong ngn ng ca t Trnh Cng Sn l nhng nt tnh lc. Trong ngh thut tnh lc, nhng hnh nh (cng c ngha l nhng t ng) trong cu b ct i mt mt vi thnh phn, c khi chng cn b sp xp theo mt trt t khng bnh thng na, khin cho cu vn v hnh nh mt i tnh mn, v tr nn mi, nh s lp ghp li trong chnh tr tng tng ca ngi thng ngon. Trong bi Nh ma thu H Ni, Trnh Cng Sn vit: H Ty chiu thu Mt nc vng lay b xa mi gi Mu sng thng nh By sm cm nh v cnh mt tri.
57
V cnh mt tri l th no? Hnh nh tc gi ct i mt nt chnh yu gia ng tc v cnh ca by chim sm cm v hnh nh mt tri. C th l by chim v cnh bay v hng mt tri. C th l v cnh bay di bng mt tri. C th l by chim v cnh bay i trong nh mt tri ang xung loang mt nc ca H Ty bui chiu thu. c th l mt vi l gii ca ngi c lm cho bc tranh c y nt hn. Nhng, tht s, nt lm g? Bc nh thiu nt nh th li hay. V n to nn mt hiu ng nhe. Khin cho bui chiu y nh thm m mt mu sng. Nu bc nh y mi nt, mu sng thng nh kia s khng cn ch pht huy ht tc dng ca n na. () Chng ta c th tip tc th phn tch nh th vi nhng cu a hoa hng tn hn ln mi (Tui bun), Em i v cu ma t o (Ma hng), hay Ma ph vai ma mm (Ma ma h)... Tt c nhng nt thiu trong nhng cu nh th ca Trnh Cng Sn l nhng nt thiu rt ngh thut. Thiu m li trn y. V n kch thch tr tng tng ca ta. N bt ta phi, bng vo kinh nghim v nhng cm thc thm m ca mnh, b tc cho bc tranh c hon chnh v c ngha hn. [4] Bn cnh iu y, Bi Vnh Phc cng cho rng, Trnh Cng Sn thng s dng nhng cu b lng, cha ton vn mt mc no . C th cha chc hay nhng chc chn chng to nn mt nt l. V d trong bi Nguyt ca, ng vit: T khi em l nguyt Cho ti bng mt tht l Bng mt tht l mt, hay bng mt tht l hnh phc... Chng ta khng r. Trnh Cng Sn ch ni lng l nh vy thi. Cho ti bng mt tht l. [4] Ngi tnh kia mt con ng v V tri kia mt em t T no? Chng ta c th hi. Nhng ngi nhc s ch ni vy. L . Nu ngi c mun hiu l t y th chc cng ng. Nhng Ni ra qu r nh th lm g? [4] Ngoi li ni tnh lc, li ni b lng ct b mt nt cui cu, Trnh Cng Sn cn c mt phong cch s dng t rt l, bin chng thnh mt nt ring ca ng, khng nhe ln vi bt c ai. V d nh t h hao. T ny trong cuc sng hng ngy, c mt ngha tht bnh thng, l li ni khng mt nt th no c, chng hn khi ni v c hay nh ca h hao. Trong ca t Trnh Cng Sn, ng cho n mang nhng tnh cht mi: - Ngn gi h hao thi sut chim bao. - Ri tnh trong im ting Ri tnh ngoi h hao. - V y thn xc h hao m m nm nghe l Than van cht nim au ngt ngo. H hao, t , i vo thi ca.[4] Th nh l trng t va. ngha bnh thng ca n l , khng tha khng thiu, nh trong cu cu va xi. Trnh Cng Sn n c lp ghp mt cch c bit vo nhng tnh t thng khng gn b vi n nh: Mt li tnh cui vu v Mt ngy tnh xt xa va. C khi ng cho trng t va ny bm vo mt danh t, khin cho n c dng nh mt tnh t: Ngn my xm chiu nay v y treo lng l V ting ht v ru mnh trong gic ng va. Va, nh th, mang mt nt mi ca Trnh Cng Sn. Nhng cch ni, cch dng ch nh vy gp phn lm cho th gii ca Trnh Cng Sn tch xa khi cuc sng bnh thng thm mt cht na. T , chng to nn mt chnh khin ngi c nhn ra phong cch khc l, c th ca Trnh Cng Sn. [4] Ngoi ra, ca t Trnh Cng Sn cn s dng nhiu bin php tu t nh n d, hon d, nhn ho, so
58
BAN MAI
snh V Trnh Cng Sn s dng nhiu bin php tu t nh vy, ngi nghe ca t ca ng khng d nm bt ngay c ngha ca chng, m ngi ta phi cn mt t thi gian suy ngh, thm thu chng trc khi i c vo ct li nhng hnh nh, nhng tnh v t tng ca ngi nhc s. Sau y l mt vi hnh nh c lc ra: n d: - Ngoi ph ma ng / i mi em l m la hng. - Mi em hng nh l h khng. - Lng ta trm con hc gy vt bay. - Con sng l thuyn, my xa l bum. Nhn ha: - Khi tnh vi qun / Tim ln trn ng mn / Trn git mu cung in / Con chim ng lng cm - Bng nhy ln b bng i chi ph / Nng vng ng h cho bng cn nh Hon d: - Mt cuc tnh nh b / Bn i mi hng o - C si tc no bay / Trong tr nh nh nhoi - Nhng bc chn mm mi / i vo i ngi So snh: - Mt tri nh tri cy tuyt vng / Ri trong m ri trong i nng - C ngi lng nh khn mi thu / C ngi lng nh nng qua o - Hn mnh nh v khu / bun mnh nh lng su Trong bi Thng mt ngi, Bi Vnh Phc cho rng cu Tng m qua ng ti / Bn chn m thm ni c th c hiu nh mt hnh nh vi nhng bin php tu t c tnh trng phc. mt mc thp v n gin nht, c th xem y l bin php nhn ha: tc gi gn cho bn chn mt thuc tnh ca ngi, l ni. Cao hn na, c th xem n l n d: bn chn tng trng cho ngi con gi; mt ngi con gi m thm i v trong m. Bn chn m thm y ni ln nhng tm s bun v u un. Cao hn na, c th xem n l hon d: ly bn chn, l mt phn ca con ngi, ch ton th con ngi: ngi con gi vi bc chn m thm i trong m ti, tm lng m giu mt ni bun ring t, khng mun ng cng ai. [4]
***
Phi tha nhn rng, cch cu to ngn ng Trnh Cng Sn ti hoa, to bo v l. Nhng t bnh thng, rt c, qua s kt hp ca ng bng tr nn mi l hon ton. Chng hn ng thng kt hp mt t c th + mt t m h tru tng = ra mt t hon ton mi . V d: t c th+ t m h, tru tng Chic l + thu phai Git l + thin thu C + xt xa a Du chn + a ng a hoa + v thng Rng xa+ khp Du chn+ ngoan. c im ni bt trong ca t Trnh Cng Sn l tnh m h. V vy, c th gi l bng ch nh cch ni ca nh th L t. V l bng ch nn khng d hiu, ch cm nhn l chnh. Ca t Trnh Cng Sn, nh chnh tc gi th nhn Bn thn ti cng thy kh gii thch. Vit th vit vy nhng gii thch r rng th tht l kh. [61; 520] Trong phong tro Th Mi, Xun Diu v Hn Mc T cng l nhng bc thy trong vic s dng ngn ng to nn nhng t ng mi l, bt ng nh Trnh Cng Sn.
59
Vi th c, ngn ng s dng phn nhiu mang tnh cht tnh nh danh t, tnh t, hay nhng hnh nh c l, hoa m. Ngc li, trong Th Mi hng lot t vng mi l mang tnh cht ng ra i, c nhng cch tn ng k. Xun Diu ng Hong ca th tnh thng s dng nhiu ng t mnh ni ln s kht sng mnh lit nh bu, ung, rit, cn Ti k a rng bu mt tri
(H v)
Tri i, ta mun ung hn em!

(V bin)
Ta mun rit my a v gi ln Hi xun hng, ta mun cn vo ngi!

(Vi vng)
Hay nhng cch din t nh: chiu l th, sng bm hn, chiu cn mt bun ru, nhan sc i, vi ming m, m thy tinh, bin pha l, nguy nga gi, tch mch i[20] Hn Mc T - mt trong nhng thi s i din cho Trng Th Lon ca Bnh nh - Th gii th ng thng qun qui au n, khao kht vi hn, mu v trng. Vi Hn Mc T l mt lot ngn t kinh d ca (16) ci tt cng au kh . ng thng s dng nhng ng t n, ung, hp, p - Tri hi lm sao cho khi i Gi trng c sn lm sao n. - Ti toan p c vng tri Ti toan hp c ming ci trong khe. - Gi rt tng cn trng ng nga V tan thnh vng ng vng kh. Hay nhng hnh nh mi l, s dng nhiu bin php tu t n d, nhn ha nh: - Mi ln ln trng thn th Thm nh tnh i ca ni c. -Trng nm sng soi trn cnh liu i gi ng v l li. Xun Diu, Hn Mc T ri Trnh Cng Sn thi sau ny u c o to trong nhng trng hc ca Php. Na u th k XX, nn gio dc trung hc ca Php vn ch trng vic gio dc nhng gi tr nhn vn qua b mn vn chng. l mt iu kin thun li gp phn hin i ha vn chng Vit Nam. Yu qu ting m , cc thi s, nhc s nhy cm tip nhn nhng tinh hoa ca mi th k vn chng Php, nht l cc tc gi hin i sng to ra nhng ngn t mi l, ng gp mt phn quan trng trong s pht trin ca ngn ng th ca Vit Nam. [24]
TNH TRIT HC TRONG CA T TRNH CNG SN

Ngn ng Trnh Cng Sn khng nhng c o, mi l, m cn mang m mu sc trit hc. V chnh l mt trong nhng im khc bit r nt gia ca t Trnh Cng Sn vi nhng ca t ca cc nhc s khc. Chu nh hng thuyt Nh Nguyn trong trit hc, Trnh Cng Sn bao gi cng nhn cuc i bng hai
(16) Theo cch ni ca TS.Chu Vn Sn, Trng HSP H Ni.
60
BAN MAI
mt i lp. ng va thy ci na bn ny, va thy ci na bn kia. Chng lun lun tn ti song hnh cng nhau. Ngn ng ng cng vy. Ca t Trnh Cng Sn u l h huyn v bn cht ca chng l i nghch (nh nguyn). Ci cht nh nguyn ny c Trnh Cng Sn din t hu nh xuyn sut s nghip sng tc ca ng. Trong bi vit Bun b vi nhng mi hn Cao Huy Thun phn tch rt chi ly v c sc tnh cht ny (m ng gi l nt nhc): i nghch l nt nhc ring ca Trnh Cng Sn. Anh ni mt iu ri anh ni iu tri li. Nh nt hng nm gia ton bch. Bi ht ny ca anh i nghch vi bi ht kia, li mt i nghch vi li hai, cu sau nghch vi cu trc, thm ch hai hnh nh nghch nhau trong cng mt cu, trong vng i ba ch: C mt cht ci ny v mt cht ci kia. C mt cht ca ci ny trong mt cht ca ci kia. C mt cht xui trong ngc. Trm nm trong xun th. Chn nh trong ht l Trong nh c qun, trong qun vn c nh, tng vi m y, trong con nc rt c hng thy dng ln. Mt thong vui v mt thong bun: Bun vui kia l mt.(Nguyt ca) Va thy em yu thng va thy em th d: Nhn em yu thng nhn em th d. (Con mt cn li) Cuc i nh c nh khng trong cng mt lc: Ta nghe i nh c nh khng. (Cn c bao ngy) Ci cht v s sng song hnh cng nhau: Chm di cn ma mt ngi cht m qua Chm di t kia mt ngi sng thin thu Chm khut trong ta mt li ni vu v Chm di sng thu l mt a thm tho. (Chm di cn ma) Tnh yu va l mt ngt va l mt ng: Tnh yu mt ngt, mt ngt trn mi Tnh yu mt ng, mt ng trong i. (Lng l ni ny) l nhng ca t c hai v i lp nhau trong cng mt cu, hoc gia cu trc vi cu sau. Cn y l (17) hai v i nhau trong cng mt bi. on trc i nghch on sau. Trong bi Xin tr n ngi on trc l ph bc: Hai mi nm xin tr n di Tr n mt i em ph ti Em ph ti mt thi b di Th di ra i khng nh g ti Th di ra i qun ht tnh ti. Tri li, on sau yu thng, ni li tnh xa. Bao nhiu nm vn li nhim mu Tr n mt ln qun ht tnh au Hai mi nm vn l thu no N li ln ny trong ci i sau. l nt nht qun trong ci nhn ca Trnh Cng Sn v cuc tn sinh, yu thng i lin vi ph ry, vui i lin vi bun, hnh phc sng bc vi kh au, ci cht nm trong s sng. V Phin cho rng Trnh Cng Sn mi ln ln tht li siu thot nh mt o s u ru tc bc chng gy trc di mt chn ni no. Mt tc gi khc, Hunh Hu y, nhn xt Trnh Cng Sn tng L gii ti tnh nhng u ut ca kip ngi, ni hoang vu v mng o nhn sinh trc thc ti mnh mng, cng lc t con ngi i u c trc vn mnh lch s, anh c ng trong cuc i khng ch nh mt thi s
(17) Bi ht ny Trnh Cng Sn vit nm 1993, nm Dao nh t Hoa K v thm ng, ni v mi tnh ca hai ngi.
61
ca ht ci p m cn l mt nh hnh gi sng ci n dt bn trong [50; 77]. Trn Hu Thc nhn nh: Trong nhc ca Trnh Cng Sn c y dy nhng nghch l ca thi i c din t qua cc khi nim siu hnh: nh cao/vc su, v hn/hu hn, c/khng, cn/mt C nhng bi thm ca chin tranh th cng c nhng c m rc r v ha bnh. C ci p ca tnh yu th cng c ci b tc, tuyt vng ca cuc nhn sinh. C ci nh nhng, gii thot ca thin th cng c ci khc khoi n au ca cnh b du. [50; 57] Trnh Cng Sn m cho ht cuc i nh nguyn ny, bao gm nhng cp phm tr kh dung np nhau nhng kh th phn ly qua nhng bi ht v phn ngi, v tnh yu. Cng theo Trn Hu Thc: Ngh thut cng l mt cch l gii i sng. Thay v dng mt chui lun l tm cch chng minh, thuyt phc, y, Trnh Cng Sn dng t ng v hnh nh, biu tng ht. ng lp i lp li mi cng mt s . Mt th trit hc nh nhng nh ca dao hay li ru con, nh ng pht biu. R rng l t tng Pht gio v Lo gio, hc thuyt m dng ca Chu Dch, c di dng bnh dn ln bc hc, c mt du n su m v t nhin trong tm thc ng. l l v thng. l vng thi gian sinh t. l mt ci sinh k t quy, sng gi thc v. cng l m dng tng sinh tng khc. [50; 77] m trung hu dng, dng trung hu m. Mt s t trong trit hc Pht gio nh v thng, ci ngun, tin kip, t bi, ci tm, h khng chng ta d dng bt gp trong ca t ca Trnh Cng Sn. Tm trong v thng / Di chn ci ngun. (a hoa v thng) Ta thy em trong tin kip vi cng bun c kh. (Rng xa khp) Lng cht t bi bt ng. (Ru em) Bc ti h v khoc o chn nh long lanh git l. (Git l thin thu) Nhng tc phm mang hng v Thin nh: tr, Bit u ngun ci, Ngu nhin, Nguyt ca, Nu tay nghn trng, Git l thin thu, Li thin thu gi, Phi pha, Bn i hiu qunh, m thy ta l thc , Cng s chm tri, T tnh khc, Mt ci i v, a hoa v thng... m ra cho ta thy trn cuc hnh trnh tm linh i tm ngha trong cuc hi ng vi tnh yu, ci p, ci v thng. Ni bt, trong bi Bn ma thay l tnh cht Thin trong ca t ca ng tht r nt: Bn ma nh gi, bn ma nh my Nhng dng sng ni i tay lin vi bin khi m ch nh sng, ma i cn nng Mt tri lp lnh trn cao va xa va gn Ngoi nh hng Pht gio, ng cn c mt di sn vn ha ng Ty m ng gp nht c trong trng hc, trong sch bo, trong trng i. Di sn vn ha y l nhng trit l gn gi vi mu sc hin sinh, siu thc. Bu nhn nh: S vt, con ngi, i sng, di ngi bt ca Trnh Cng Sn, lp lnh nhng nh sng siu thc... Mt hn phi mi ca ngn t. Mt s th php c trng dng, i nghch vi vn phong c in: b cc t do, miu t ri rc, lit k cc vt hng khng th lp. [54; 12], v a ra nhng dn chng tinh t: Vi Bu , mu sc Trnh Cng Sn lm khi tr nn tru tng, mang tnh cht tm l: Nng thy tinh (Nng thy tinh), Mi m la (Ru i i nh), Ting ht xanh xao (Li bun thnh). Gc thu hnh khc l: i nghing (C nghe i nghing), i nhp nh (Ci xung tht gn). Cc vt tm thng nh b, bng c thi hn: Khn thu (C mt dng sng qua i), o nhu (H trng), Ni trng (Nng thy tinh), Hn giy mi (a hoa v thng), Bia (Dim xa). Ch ngha hin sinh phng Ty pht trin sau Th Chin II, du nhp vo min Nam nc ta cui nhng nm 50, mt phn qua s ph bin ca hai tp ch Sng to Si Gn v i hc Hu, gy nh hng ln n suy ngh mt lp thanh nin. Nhiu vn nn c t ra: sng lm g, cuc i ng sng hay khng ng sng, vn t st c ngha g, i l h v, u l thc cht v huyn thoi ca vn , sng l vong
62
BAN MAI
thn hay phi ngy tn, tha hip vi tha nhn hay dn thn vo i cuc, thin chc ca ngh s l g, i ngi l ph du, ni y l chn lu y qu nh, ta hp tc hay ng ngoi l x hi? v.v [7; 89 90] Chng ta d dng tm thy mt s vn y c t li trong ca t Trnh Cng Sn i km vi nhng t ng din dch tm tnh ca con ngi thi i.[7] Ci ti gy hoang mang: Ti l ai, l ai? (Ti i ng tuyt vng) Em l ai? Em l ai? (Em i b mc con ng) Cuc i ph du: Em nm xa vui bun cht ph du. (Hai mi ma nng l) Mt cht my ph du. (a hoa v thng) Cuc i h v: Tay h v t nn. (Li ca dng sng) Cn l ht bi gia h v (Hai mi ma nng l) Ni c n v tnh v thng ca con ngi: Ta bit ring ta. (Ngu nhin) Mt mnh ti v vi ti. (Lng l ni ny) Tha nhn l khc ti hay l ti: Em l ti v ti cng l em. (Ti i ng tuyt vng) i ny l chn lu y hay qu nh: Cn bao lu cho thn thi lu y chn y. (Phc m bun) V tri tim ti li lu vong. (Tng rng qun) D trn gian c xt xa cng nh v vi qu nh. (a hoa v thng) Vi kin thc uyn thm, Trnh Cng Sn nhn ra s tng ng gia Pht gio v ch ngha hin sinh. Trong mt ln tr li phng vn, Trnh Cng Sn cho rng: Bc thng tha ca hin sinh chnh l ng Pht. Ti v Pht dy ta phi thc tnh trong tng st na ca cuc sng [61; 526] Nhng nm gn y ti thng ngh v Pht gio nh mt tn gio mang nhiu tnh hin sinh nht. Bt u bng ch st na, mt n v thi gian siu nh [36, 487 ]. V chng ta d dng bt gp s giao thoa ca hai nn vn ho ng - Ty trong ca t Trnh Cng Sn. Nhn nh v ngh thut ca t ca Trnh Cng Sn, Bu vit: Li trong ca khc Trnh Cng Sn to ra tn tui Trnh Cng Sn. Li y, nh ni, l truyn th, l hnh nh siu thc, nt chm ph, nhng hoa gm cho sng nhc v c nhng giy lt cao , li c t cch ha kip thnh kinh. [54; 12] Trnh Cng Sn t nhn xt: Ca khc i vi ti l mt m hnh gn gi, thit thn v hon chnh. N l (18) mt cuc hn phi k diu gia thi ca v m nhc. ng nh vy, mt cuc hn phi gia thi ca v m nhc tht nhun nhuyn, diu k. Theo Trn Hu Thc n cn l mt cuc hn phi khc, hn phi gia Trnh Cng Sn v thi i ca ng. l mt giai on bng v mi mt. Min Nam Vit Nam t cui 1963 n thng T 1975 khng khi no yn tnh. Bom n, biu tnh, o chnh, pho kch, gii nghim, bi kha, hi tho. Cc phong tro, ng phi mc ln nh nm. Cc xu hng chnh tr, tn gio, trit hc pht trin rm rm r r: hin sinh, cng sn, Pht gio, Thin Cha gio, t khuynh, hu khuynh, phn tm, thin, cch mng tnh dc. C mt x hi trn trung ph by toang hoc. Cc t nn x hi c dp pht trin kinh khip: tham nhng, im, n cp, git ngi Thi i tng lnh s sinh vin, b trng s thy cha. Mt giai on lch s t do bung ph. Mi thp ng b p v, mi ng ranh b bng qua. Tt c cc tiu chun chn l b xt li. Tui tr ng cheo leo trn ng bin. l thi k ca khai m v bi kch. Trnh Cng Sn n au nhn lnh v tha hng bin tt c thnh ngh thut. C th ni: ca t ca Trnh Cng Sn l mt hn phi gia nhiu
(18) Trnh Cng Sn, Ca khc mang n s cm thng gia mi ngi, bo i on kt.
63
ni nim khc nhau: hn phi gia thi ca v m nhc, hn phi gia tc gi v thi i ca mnh. ng ni h cho nhn loi ni tuyt vng nhn sinh, ni phn n v chin tranh, nim c m v ha bnh, ni bn khon siu hnh, nim vui v tnh yu, on t v ni bun ca thn phn con ngi. [50] Thn phn Trnh Cng Sn trong th k XX, tiu biu cho bi kch ca tng lp tr thc Vit Nam sng trong mt t nc nhuc tiu y bin ng. Nhng thng trm ca cuc i ng cng chnh l nhng thng trm ca t nc. V ni nh Jir Wolker Qua nh th, ngi ta nhn ra c tm c ca thi i m ng ta sng. [4] Ba trm nm trc, Nguyn Du tng thao thc khng bit ba trm nm sau cn ai khc T Nh. Sinh thi, Trnh Cng Sn cng tng hi: Ngy sau cn ai nhc tn mnh khng? Cu hi y cht tm linh ca Trnh Cng Sn mi mi l ni bn khon ca nhn loi. V c l Trnh Cng Sn cng khng ng, ngy ng mt ngi i trao cho ng nh mnh y: S bt t.
64
BAN MAI
VII. THAY LI KT LUN

Nghin cu Trnh Cng Sn, c ngha l nghin cu mt hin tng vn ha ngh thut c sc ca th k hai mi, mt vn mnh vn ha tiu biu cho c th h trc 1975 v sau thi hu chin min Nam Vit Nam. Nhn xt v ca t Trnh Cng Sn: V ni dung, hu ht u cng nhn Trnh Cng Sn c l l nhc s u tin khai ph v trng trt thnh cng ch thn phn con ngi trong ci tm. Tnh yu thng v thn phn con ngi l hai ch ln xuyn sut trong qu trnh sng tc ca ng. V hnh thc, ng l mt trong nhng nhc s vit li ca hay nht th k 20. Qua bn tay ph php ca ng, ngn ng Vit Nam phong ph hn, lung linh hn vi nhiu hnh tng mi l c o. Vn l mt nhc s am tng nn vn ha phng ng v phng Ty, li bit tip thu nn vn ha nc ngoi, Trnh Cng Sn i vo nn m nhc Vit Nam vi mt tm hn mi m, ph v nhng khun so ca nn m nhc tin chin, dn dn xy dng cho mnh mt nhc ng ring vi cch t ca t hon ton mi l, c o. ng gp ca ng vo nn ngn ng Vit Nam rt ng ghi nhn. N lm cho chng ta thy ting Vit trong sng hn, p hn. Vic nghin cu, m rng thm v ca t Trnh Cng Sn l mt qu trnh lu di nhm a li mt hiu qu cao nht, ton din nht. Mc d lm vic trong iu kin hn ch v mt kh nng nghin cu ca bn thn, chng ti vn hy vng rng nhng c gng tng hp, phn tch v h thng ho c thc hin trong chuyn lun ny c th em li mt ng gp khim tn v hin tng vn ha Trnh Cng Sn m by lu nay cha c o su di gc nhn vn hc trong dng vn hc Vit Nam. Tp sch ny ch l bc khi u ca qu trnh nghin cu v ca t Trnh Cng Sn, hy vng rng cng trnh ny s gi v gip m ra nhiu con ng hn na khm ph v th gii ca t phong ph ca ng.
65
TI LIU THAM KHO
[1] Anh Ngc (2004), Nh th k hai mi, NXB QND. [2] Bo Ngi Vit - Hoa K, trong bi Tiu s Trnh Cng Sn vit: Trc y ti Si Gn, c ngi tng tuyn b khi nm c chnh quyn s x t Trnh Cng Sn v ti gi chin tranh Vit Nam l ni chin (trong cu ht "hai mi nm ni chin tng ngy, thay v phi gi l "Chin tranh chng M cu nc. V vy, sau 30/4 Trnh Cng Sn phi v Hu ngay khi nhng ngi chin khu vo Si Gn nm 1979, nguyn cu Th tng V Vn Kit ng ra che ch ng, nh ting gi ng v li Si Gn. [3] Bi Bo Trc (2004), V Trnh Cng Sn, in trong tp Mt ci Trnh Cng Sn, NXB Thun Ho, tr. 351-375. [4] Bi Vnh Phc (2005), Trnh Cng Sn / Ngn ng v nhng m nh ngh thut, NXB Vn Mi, California, Hoa K, v mt phn ca chuyn lun trn http://www.tcs-home.org [5] Bu Ch (2001), V nhng ca khc phn chin ca Trnh Cng Sn, bo Din n Forum, tr.29, thng 9/2001, Paris. [6] Bu (2003), K du ca v tnh yu, qu hng v thn phn, in trong tp Trnh Cng Sn, ri l ru ngi, NXB Ph N. [7] Bu (2004), Mt nhc s thin ti, NXB Tr. [8] Cao Huy Thun (2003), Nhc chng chin tranh ca Trnh Cng Sn, http://www.tcs-home.org [9] ng Tin (2001), i v nhc Trnh Cng Sn, http://www.tcs-home.org [10] ng Tin (2001), Trnh Cng Sn, ting ht ha bnh, Tp ch Vn Hc s 10&11/2001 California, Hoa K, tr.180. [11] ng Thy Trm (2005), Nht k, NXB Hi Nh Vn, H Ni, tr 50 - 51. [12] inh Gia Khnh (ch bin) (2001), Vn hc Vit Nam (Th k X - na u th k XVIII) NXB GD, H Ni. [13] inh Trng Lc (2003), 99 phng tin v bin php tu t ting Vit, NXB GD. [14] on Th Thu Vn (1996), Kho st c trng ngh thut ca th Thin Vit Nam th k X - th k XIV, NXB Vn hc. [15] Dng Vit (2000), Ca t trong m nhc Vit Nam, Vin m nhc H Ni. [16] Eric Henry (2005), Phm Duy v lch s Vit Nam hin i, in trn Talawas, thng 11/2005 [17] Ging vn Vn hc Vit Nam (2002), NXB GD. [18] Hoi Thanh Hoi Chn (1993), Thi nhn Vit Nam, NXB Vn hc, H Ni. [19] Hong Ph Ngc Tng (2005), Trnh Cng Sn v cy n lya ca Hong t b, NXB Tr. [20] L Tin Dng (2003), Mt i ngi, mt i th, in trong tp Th Xun Diu v nhng li bnh, NXB VHTT. [21] L B Hn (ch bin), L Quang Hng, Chu Vn Sn (2003), Tinh hoa Th Mi thm bnh v suy ngm, NXB GD. [22] L Hu, o gic Trnh Cng Sn, ngun http://www.tcs-home.org [23] L Trng, Phong tro da vng ca, http://www.suutap.com [24] L Hoi Thu (1997), Xun Diu trc Cch mng thng Tm 1945, NXB GD.
66
BAN MAI
[25] M Giang Ln (Tuyn chn v bin son) (2003), Th Xun Diu v nhng li bnh, NXB VHTT. [26] M.T. Stepaniants (2003), Trit hc phng ng. NXB KHXH. [27] Mt ti liu khc trong bng Thy Nga, Khnh Ly ni rng nm 1962 Trnh Cng Sn gp Khnh Ly Lt r v Si Gn i ht nhng Khnh Ly khng v. Mi n 1965 Khnh Ly mi v Si Gn v cng Trnh Cng Sn i ht. [28] Nguyn c Xun (2003), C mt thi nh th, NXB Vn hc. [29] Nguyn Duy (2004), Ngy sau si , in trong Mt ci TCS, NXB Thun Ha, tr. 44. [30] Nguyn Hng Quc, Cc l thuyt ph bnh vn hc. Ngun http://www.tienve.org [31] Nguyn Quang Sng (2004), Paris, ting ht Trnh Cng Sn, in trong Mt ci Trnh Cng Sn, NXB Thun Ha, tr. 270 283. [32] Nguyn Vn Dn (2003), L lun vn hc so snh, NXB HQG H Ni. [33] Nguyn Tri Ton tp (1976), NXB KHXH. [34] Nguyn ng Thc (1997), Thin hc Vit Nam, NXB Thun Ho. [35] Nhc Trnh Cng Sn trn x Ph Tang. Ngun http://www.tcs-home.org. [36] Nhiu tc gi (2004), Mt ci Trnh Cng Sn, NXB Thun Ha, Trung tm Vn ho Ngn ng ng Ty. [37] Nhiu tc gi (2003), Trnh Cng Sn ngi ht rong qua nhiu th h, NXB Tr. [38] Nh ngi trong ci (2004), trch cc bi vit v Trnh Cng Sn in trong Mt ci Trnh Cng Sn, NXB Thun Ha, tr. 455. [39] Phm Bn. Ting Vit trong dng Nhc Trnh Cng Sn, ngun: http://suutap.com [40] Phm Vn K Thanh (2005), Phng vn Bi Vnh Phc, Trnh Cng Sn ngn ng v nhng m nh ngh thut, ngun: in trn Talawas thng 12/2005. [41] Phm Vn nh, Danh muc ca t Trnh Cng Sn, http://www.tcs-home.org [42] Phan Bch Hp (2005), Bi kch nh nguyn v s phn con ngi, TC Tia Sng in t 01/12/2005. [43] S.Freud, E.Fromm, A. Schopenhauer, V.Soloviev, Lai Thy (bin son) (2003), Phn tm hc v tnh yu, NXB VHTT, H Ni. [44] Sm Thng, Thi thanh xun Trnh Cng Sn, http://www.tcs-home.org. [45] T T, Trnh Cng Sn, ngun http://www.suutap.com [46] Tp ch Vn hc (2001), Chuyn c bit v Trnh Cng Sn, thng 10&11/2001 Garden Grove, California, Hoa K. [47] Tp ch Vn (2004), California, Hoa K, s 92, thng 8/2004. [48] Tp ch Hp Lu (2001), California, Hoa K, s 59, thng 6&7/2001. [49] Thy Khu, Trit hc hin sinh. Ngun trang web Thuy Khu. [50] Trn Hu Thc (2001), Mt ci nhn v ca t Trnh Cng Sn, in trong Tp ch Vn Hc thng 10&11/2001 California, Hoa K. [51] Trn Quc Vng (ch bin) (2003), C s vn ha Vit Nam, NXB GD, Hu. [52] Trnh Cng Sn. nh vy vi tnh yu, ng trn bo i on Kt. Ngun http://www.suutap.com [53] Trnh Cng Sn, Da vng ca khc, ngun http://www.suutap.com [54] Trnh Cng Sn (1995), Tuyn tp nhng bi ca khng nm thng, NXB m nhc. [55] Trnh Cng Sn. Ri l ru ngi (2003), NNB Ph n. [56] Trng Thnh (2005), Phm Thin Th v Ngy xa Hong th, theo Bo in t Tin phong 27/11/2005. [57] Trng ng Dung (2004), Tc phm vn hc nh l qu trnh, NXB KHXH, H Ni. [58] Vn Cao (2004), Trnh Cng Sn ngi th ca, in trong tp Mt ci Trnh Cng Sn, NXB Thun Ha, tr. 17. [59] Vn Tn (1994), T in Ting Vit, NXB KHXH.
67
[60] Vn xui Trnh Cng Sn (2004), Bi ht u tin bi ht cui cng, in trong Mt ci Trnh Cng Sn, NXB Thun Ha, tr. 469. [61] Vn xui Trnh Cng Sn (2004), Kip sau ti vn l ngi ngh s (tr li phng vn VCH), in trong Mt ci Trnh Cng Sn, NXB Thun Ha.TTVHNNT. [62] V Phin. Tng quan Vn hc Min Nam, ngun http://www.tienve.org [63] V Xun Hn. a hoa v thng http://tcs-home.org [64] Yoshii Michiko (1991), Lun vn cao hc v nhc phn chin Trnh Cng Sn. [65] Schafer, John C., (2007): Death, Buddhism, and existentialism in the Songs of Trnh Cng Sn, Journal of Vietnamese Studies, 2.1, pp. 144-186.
68
BAN MAI
Phn II PH LC
69
Ph lc 1: DANH MC CC TP NHC TRNH CNG SN

Phn Ph lc Danh mc cc tp nhc ny, gm 29 tp nhc, c son t nhng ti liu ca Din n Hi Vn ho Trnh Cng Sn Php (tcs-home.org), do Tin s Khoa hc Phm Vn nh su tm t nm 2002, sa cha v b sung 2/2004. Cc tp nhc c sp theo th t thi gian xut bn, vi cc chi tit cn thit trong chng mc ngi bin son bit c (Nxb, nm pht hnh, ba, ph bn, li ta, kh in, v.v...); nhng ch c nh du hi (?) l cha bit chnh xc. Mc lc cc bi ht chp theo th t in trong tp nhc; trong nhng ln ti bn, th t cc bi, cng nh ba, li ta, ph bn c th t nhiu thay i theo nhng ln ti bn. Danh mc cc tp nhc ny n nay vn cha y v hon chnh, knh mong qy bn c gp , b sung v chnh sa nhng sai st. Xin chn thnh cm t.
01. Ca khc Trnh Cng Sn; An Tim, 1967, in ln th 2, 18x18 cm, gi 80 ng. Mc lc: 1. Phc m bun 2. Xin mt tri ng yn 3. Nc mt cho qu hng 4. Li gn vi nhau 5. Ca dao m 6. Ngi gi em b 7. Du mc 8. Xin cho ti 9. Vt ln trm 10. Li ca dng sng 11. Tui bun 12. Ci xung tht gn. Ba 1: inh Cng. Li ta: Huyn thoi v con ngi(*), T Thu Yn, 01/1967. Ph bn: + inh Cng, Chn dung Trnh Cng Sn (**) (dessin, 8/1966). + inh Cng, m ho chu, Thn thoi. + Trnh Cung, Du chim. Ba 4: inh Cng, 1970?, Thn thoi qu hng, tnh yu v thn phn. Ghi ch: Theo Bu Ch (V nhng ca khc phn chin ca Trnh Cng Sn, Din n, s 110, 09/2001, Paris) th An Tim xut bn nm 1966, chng ti ngh khng hn ng, tuy giy php xut bn c k ngy 15/11/1966, v li ta T Thu Yn vit cho tp nhc ngy 1/1967. Hay l, n bn ln th nht (1966), khng c li ta ca T Thu Yn? Nxb Nhn Bn ti bn: 1970 (?), 18x18cm, vi tranh ba khc, v trn bn chng ti c trong tay (sao nh), khng thy c in li li ta v cc ph bn. ti bn t nht l 5 ln trc 1975, ln th 5, in 5000 cun. (*) Li ta do chng ti t . (**) Jean-Claude Pomonti c ly li chn dung ny cho bi vit di chim c 1 trang bo Le Monde ngy 17/05/1969, v hnh nh l cc th ca ca Trnh Cng Sn trn bo l do Bu dch m Trnh Cng Sn chuyn cho Gs Christian Cauro trc (1966), lc ng ny dy Hu.
70
BAN MAI
02. (Nhng) Tnh khc Trnh Cng Sn; Nhn Bn, 1967, tc gi chp tay, 18x18cm. Mc lc: 1. Nhn nhng ma thu i 2. Dim xa 3. Nng thu tinh 4. Du chn a ng 5. Ru em tng ngn xun nng 6. Cn tui no cho em 7. Ma hng 8. Xa du mt tri 9. Cui cng cho mt tnh yu (th Trnh Cung) 10. Gi tn bn ma 11. Ti ru em ng 12. Tnh su. Ba 1: Tn Tht Vn. Ghi ch: Trong n bn Tc gi n hnh ln u di tn Nxb Nhn Bn c "Nhng...", nhng trong cc ln ti bn sau khng thy ghi t na; th d trong ln ti bn 1973 vi ba inh Cng (1970) v vi nt v li bng ch in (gi bn: 220 ). Khng bit An Tim c xut bn tp ny trc khi tc gi t n hnh di tn Nxb Nhn Bn nh trng hp Ca khc Trnh Cng Sn trn y? 03. Ca khc da vng; Nhn Bn, 1967, tc gi chp tay, 18x18cm Mc lc: 1. Ngy di trn qu hng 2. Ngi con gi Vit nam 3. Ng i con 4. i bc ru m 5. Ti s i thm 6. Tnh ca ca ngi mt tr 7. i tm qu hng 8. m by gi m mai 9. Ng ngn ca ma ng 10. Nhng hm nay 11. Hy ni gim ti 12. Gia ti ca M. Ba 1: inh Cng. Ghi ch: Khng bit Nxb An Tim c xut bn tp Ca khc da vng v tp (Nhng) tnh khc Trnh Cng Sn trc khi tc gi t n hnh, di tn Nxb Nhn Bn, nh trng hp tp Ca khc Trnh Cng Sn khng? Bn ca chng ti khng thy nm xut bn, theo Bu Ch, bd, th Ca khc da vng c n hnh khong cui 1966 - u 1967, nu nh vy, trong vng hai ba thng, Trnh Cng Sn cho xut bn lin tip 3 tp nhc thn thoi: Ca khc Trnh Cng Sn, Tnh khc Trnh Cng Sn v Ca khc da vng. 04. Kinh Vit Nam; Nhn Bn, 1968, 18x18 cm, in 7 500 cun. Ba 1: inh Cng. Li ta: Xin hy dng tay (*), Trnh Cng Sn, 1968. Mc lc: 1. Dn ta vn sng 2. Ch nhn qu hng sng chi
71
3. Dng li ngi dng li nh 4. Ngy mai y bnh yn 5. Cnh ng ho bnh 6. Ta thy g m nay 7. Sao mt m cha vui 8. i mt no m ra 9. Hy i cng nhau 10. Hnh Ca 11. ng dao ho bnh 12. Ni vng tay ln Ph bn: inh Cng. Ghi ch: (*) Li ta ca Trnh Cng Sn do chng ti t . 05. Ca khc da vng II; Nhn Bn, 1969, 18x18 cm, ti bn ln th 5, in 10 000 cun. Ba 1: inh Cng. Ph bn: 4 ph bn, inh Cng, 11/1969. Mc lc: 1. Ngy di trn qu hng 2. Ng i con 3. Ngi con gi Vit Nam 4. i bc ru m 5. Ti s i thm 6. Tnh ca ca ngi mt tr 7. i tm qu hng 8. m by gi m mai 9. Ng ngn ca ma ng 10. Nhng hm nay 11. Hy ni gim ti 12. Gia ti ca M 13. Ht trn nhng xc ngi 14. Bi ca dnh cho nhng xc ngi. Ghi ch: Trong Ca khc da vng ti bn sau Tt Mu Thn, c thm 2 bi mi kt thc tp nhc, nh du 13 v 14 trn y; phn bit vi Ca khc da vng in ln u (1966-67), chng ti mn php i ta tp nhc ny thnh Ca khc da vng II. 06. Ta phi thy mt tri; Nhn Bn, 1969(*), 18x18 cm, in 7 000 cun. Ba 1: tranh inh Cng. Mc lc: 1. Ta phi thy mt tri 2. Nhng git mu tr bng 3. Nhng ai cn l Vit Nam 4. Tui tr Vit Nam 5. Chnh chng ta phi ni 6. Ta i dng c 7. ng mong ai, ng nghi ngi 8. Vit nam i hy vng ln 9. Ta quyt phi sng
72
BAN MAI
10. Cha mn gic m 11. Hu Si Gn H Ni. Ghi ch: Trang cht ca tp nhc c thng bo: "S pht hnh vo thng 9/1970 2 tuyn tp ca khc mi nht, Ca khc Trnh Cng Sn (15 tnh khc), Ca khc Trnh Cng Sn (thn phn ca)". C l, tp u l tp sau ny khi pht hnh c t tn Nh cnh vc bay, cng gm 15 tnh khc, v tp th nh l tp C xt xa a (10 ca khc). Hn na, t v sau, ngi ta nhn thy, mi tp l c tn ring, ly t tn mt ca khc trong tp (tr my Tuyn tp s cht). (*) Trn ba tp nhc khng ghi nm xut bn, nhng trong u tp nhc c "Vit xong cui thng 10, 1969". Theo Bu Ch, bd, tp Ta phi thy mt tri xut bn nm 1970. 07. Nh cnh vc bay; Nhn Bn, 1972, 18x18 cm. Mc lc: 1. Tnh nh 2. Tnh xa 3. Nhng con mt trn gian 4. Ru ta ngm ngi 5. Nh cnh vc bay 6. Mt ngy nh mi ngy 7. Ngi v bng nh 8. Rng xa khp 9. Ru em 10. Tnh xt xa va 11. Hy khc i em 12. Em cho ti bu tri 13. Ri nh ngy ng 14. Ny em c nh 15. Hy c vui nh mi ngy. Ph bn: inh Cng. Ghi ch: Khng c in nm xut bn, chng ti ghi 1972 l cn c vo ph bn in trong tp. 08. C xt xa a; Nhn Bn, 1972, 18x18 cm. Mc lc: 1. Ct bi 2. Tng ngy qua 3. Nghe ting mun trng 4. Cn c bao ngy 5. Nghe nhng tn phai 6. Em hy ng i 7. Cn thy mt ngi 8. Vn nh cuc i 9. Hy yu nhau i 10. C xt xa a. Ph bn: inh Cng. Ghi ch: Khng thy ghi nm in, nhng chng ti ngh 1972 l hp l, v C xt xa a nm gia cc tp xut bn cng nm. 09. Khi tri mnh mng; Nhn Bn, 1972(*), 18x18cm. Ba 1: tranh Trnh Cng Sn, 1972(**). Mc lc: 1. Li ph v 2. Em i trong chiu
73
3. Bun tng pht giy 4. Xanh lng tn phai 5. Gp l ma xun 6. S cn ai 7. Yu du tan theo 8. Tng rng qun 9. Ru i mt 10. gi cun i 11. Khi tri mnh mng 12. Mt ln thong c. Ghi ch: (*) Khng thy ghi nm pht hnh, nhng 1972 l cn c vo tranh ba. (**) Trong tranh ba, Trnh Cng Sn ch k tt "tcs", theo l "1972" v c v thm "du n" con c di ch k. 10. T tnh khc; Nhn Bn, 1972, 18x18cm, n hnh ln th nht, 10 000 cun. Ba 1: tranh Trnh Cng Sn, 1972(*). Thay li ta: Trnh Cng Sn, Ni lng ca tn tuyt vng (**), 11/1972. Mc lc: 1. Nguyt ca 2. T tnh khc 3. Li thin thu gi 4. Ch c ta trong mt i 5. m thy ta l thc 6. Li m ru 7. Bn i hiu qunh 8. o hoa v thng. Ph bn: tranh Trnh Cng Sn. Ghi ch: (*) Ba v ph bn ch k tn tt "tcs" v c n thm "con c tui"; thi k 1972 (l nm u Trnh Cng Sn c tranh (mu) c in ?), tranh Trnh Cng Sn cn mang nhiu phong cht "Chagall". (**) Thay li ta ca Trnh Cng Sn l do chng ti t . Li ta ny, Trnh Cng Sn s cho in i in li nhiu ln trong nhng tp nhc xut bn v ti bn t 1993 cho n cui i. 11. Ph khc da vng; Nhn Bn, 1972(*), 18x18cm. Ba 1: tranh Trnh Cng Sn. Thay li ta: Trnh Cng Sn, Chp chn nhng mi t ngh(**), 11/1972. Mc lc: 1. Mt ngy vinh quang mt ngy tuyt vng 2. i c mt ngy 3. Xc ta xc th 4. Ti bit ti yu 5. Cha mt nim tin 6. Ngi m L 7. Hy nhn li 8. Li ru m 9. Ma o quan. Ghi ch: (*) Khng thy nm in, ghi 1972 l cn c trn ngy ca Li ta.
74
BAN MAI
(**) Li ta ca Trnh Cng Sn l do chng ti t . 12. Li t c; Nhn Bn, 1973(?*), 18x18cm. Ba 1: tranh inh Cng, 1972. Mc lc: 1. t mi 2. Thng mt ngi 3. Nhng git ma khuya 4. Bn sng 5. Bin nh 6. Phi pha 7. Li bun thnh 8. Chiu mt mnh qua ph 9. H trng 10. Hnh hng trn i cao 11. T n 12. Cho mt ngi nm xung. Ghi ch: (*) Chng ti ghi 1973 vi du hi l v: nu tnh theo th t thi gian xut bn, tp Li t c ra sau Ph khc da vng, ngha l trong nhng ngy cui cht ca nm 1972, hay u nm 1973. V nh vy l trong vng mt nm, Trnh Cng Sn cho xut bn lin tip 5, 6 tp nhc! 13. Nhn danh Vit Nam. Ghi ch: Chng ti khng nm chc tp nhc ny c xut bn khng? Trong trang cht ca tp Li t c c qung co s in tp nhc nhan Nhn danh Vit Nam, nhng tht s sau khng bit c xut bn khng? 14. Mt ci i v; Hi m nhc TP.H Ch Minh xut bn, 1989, 19x19cm. Ba 1: tranh Trnh Cng Sn. Mc lc: 1. Thnh ph ma xun 2. Nh ma thu H Ni 3. Tnh khc -Bai 4. Vng phai trc ng 5. tr 6. Trong ni au tnh c 7. Vn c em bn i 8. Hoa vng my 9. Chuyn o qunh hng 10. Nh hn bi xanh 11. i cho ta th 12. Git l thin thu 13. Mt ci i v 14. Qunh hng 15. Ru i i nh 16. Bit u ngun ci 17. Mi ngy ti chn mt nim vui 18. C mt dng sng qua i 19. Hoa xun ca
75
20. Bn ma thay l 21. Lng l ni ny 22. Chiu trn qu hng ti 23. Ngu nhin 24. Cng s chm tri. Ghi ch: Tp nhc ny ch in la 100 bn, li nhc chp tay, nhn chuyn Ty du ca Trnh Cng Sn, 5/1989, v ch ph bin Paris trong vng thn hu; tp nhc ny, ln u tin t hp "Nhng bi vit t 1972-1975 cha h dc in n cng nh cha c ht rng ri trong qun chng" v mt s "Bi ht mi vit sau 1975 m ti Paris a s t ngi bit n..." (Trnh Cng Sn tr li phng vn Tp ch in nh, s ra ngy 20/07/1989). 15. Em cn nh hay em qun; Tr, 1991, in 3000 cun, 19x19cm, li nhc chp tay Ba v ph bn: Trnh Cng Sn. Thay li ta: Hong Ph Ngc Tng, V mt cht thin thu cn mi, 3/1991. Li bt: Vn Cao, Ti gi Trnh Cng Sn l ngi th ca; Sn Nam, iu ht Nam Ai hin i(*). Mc lc: 1. Dim xa 2. Trong ni au tnh c 3. Gi tn bn ma 4. Hy c vui nh mi ngy 5. Tnh xa 6. Nghe nhng tn phai 7. Vn c em bn i 8. Ru ta ngm ngi 9. Vn nh cuc i 10. Lng l ni ny 11. Ti ru em ng 12. Nhn nhng ma thu i 13. Phi pha 14. Ru em tng ngn xun nng 15. Ru em 16. Nhng con mt trn gian 17. Ma hng 18. Qunh hng 19. Tnh xt xa va 20. Nh cnh vc bay 21. Ri nh ngy ng 22. Ct bi 23. Em cho ti bu tri 24. Nguyt ca 25. Rng xa khp 26. Tui i mnh mng 27. Tng rng qun 28. Tnh khc -Bai 29. Nng thu tinh 30. Bin nh 31. Em hy ng i 32. Tui bun 33. gi cun i
76
BAN MAI
34. Tnh nh 35. Hoa vng my 36. T n 37. T tnh khc 38. i gi em bit bao ln 39. H trng 40. m thy ta l thc 41. Li thin thu gi 42. Tnh su 43. Cui cng cho mt tnh yu 44. Cn thy mt ngi 45. V ti cn thy em yu i 46. Cn tui no cho em 47. Ru i mt 48. Bn ma thay l 49. Li bun thnh 50. Em cn nh hay em qun 51. Nh mt li chia tay 52. t mi 53. Thng mt ngi. Ghi ch: Ln u tin t sau 1975, Trnh Cng Sn. c php xut bn mt tp nhc "c nhn" v gm mt s ng k nhng bi vit trong nhiu thi k, trc v sau 75. (*) Thay li ta v Li bt do chng ti t nhan . 16. Cho con; Sng Nhc, 1991, chp tay li v nhc, 10x19cm; tuyn tp nhc Trnh Cng Sn (10 bi) v Phm Trng Cu (9 bi) Mc lc: 1. Em l hoa hng nh 2. M i vng 3. Em n cng ma xun 4. Ting ve gi h 5. Tui i mnh mng 6. Ma h n 7. Tt sui hng 8. Khn qung thp sng bnh minh 9. Nh hn bi xanh 10. i sng khng gi v c chng em. 17. Li ca dng sng; Tr, 1992, in 5000 cun, li chp tay, 19x19cm. Mc lc: 1. Chuyn o Qunh hng 2. Ch c ta trong mt i 3. C xt xa a 4. Du chn a ng 5. Li ca dng sng 6. Rng xanh xanh mi 7. Thnh ph ma xun 8. Hy yu nhau i
77
9. Cn c bao ngy 10. Tng ngy qua 11. Hy khc i em 12. Nghe ting mun trng 13. Mt ngy nh mi ngy 14. Ngi v bng nh 15. Xa du mt tri. 18. Khi tri mnh mng II; Vn ngh TP H Ch Minh, 1992, in 3000 cun, 19x19cm. Ba 1: Trnh Cung. Ba sau: hnh Trnh Cng Sn (ang chp nhc), Montral 04/1992. Mc lc 1. o hoa v thng 2. Vt ln trm 3. Yu du tan theo 4. Ci xung tht gn 5. Phc m bun 6. Tnh yu tm thy 7. Khi tri mnh mng 8. Em n t nghn xa 9. Ny em c nh 10. Li m ru 11. Bn i hiu qunh 12. Cnh chim c n. Ghi ch: Tp nhc ny trng tn vi tp nhc xut bn nm 1972, nhng ni dung khc, nn chng ti mn php t nhan Khi tri mnh mng II. 19. Bn i hiu qunh; Nhn Bn(*), 1993, 25x25 cm, in 3 000 cun. Ba 1: Tranh Trnh Cng Sn, 1992. Li ta: Bu , Trnh Cng Sn l mt ngi kht sng(**), 08/1990. Ph bn: Hnh Trnh Cng Sn, 1970; bt tch Trnh Cng Sn, 1993. Mc lc: 1. Bn i hiu qunh 2. Hy c vui nh mi ngy 3. Nghe nhng tn phai 4. Ru ta ngm ngi 5. Tnh xt xa va 6. T tnh khc 7. Li thin thu gi 8. Mi ngy ti chn mt nim vui 9. C nghe i nghing 10. Nh chim u phin 11. m thy ta l thc 12. Ct bi 13. Mt ci i v 14. Chic l thu phai 15. Vt ln trm 16. Bit u ngun ci
78
BAN MAI
17. gi cun i 18. C xt xa a 19. Nh ting th di 20. Git l thin thu 21. C nhng con ng 22. Phi pha 23. Li bun thnh 24. Nghe ting mun trng 25. Cn thy mt ngi 26. Du chn a ng 27. Mt ngy nh mi ngy 28. Hm nay ti nghe 29. Li ca dng sng 30. Xa du mt tri 31. Cn c bao ngy 32. tr 33. Tng ngy qua 34. Ra ng gia ng 35. Phc m bun 36. Xin mt tri ng yn 37. Vn nh cuc i 38. Ri l ru ngi 39. Gn nh nim tuyt vng 40. Li m ru 41. Ngu nhin 42. o hoa v thng 43. gi cun i 44. Ngy nay khng cn b 45. Cng s chm tri. Ghi ch: Bn i hiu qunh cng hai tp di y Trong ni au tnh c v Thu y ma hng cn xut hin kt lin trong mt tp khc, Nxb Nhn Bn, ba rt p, mang ch Trnh Cng Sn n vng, v trn nn xanh dng, vi mt ta ln Bn i hiu qunh v hai ta nh Trong ni au tnh c v Thu y ma hng; ba trc do Trnh Cng Sn thc hin, ba sau c hnh Trnh Cng Sn v Trnh Vnh Trinh ngi cnh b sng khu Thanh a(?), ngoi Si Gn, chp khong u nhng nm 90(?). (*) Trn ba ngoi ghi Nhn Bn, bn trong cn c thm dng ch Copyright Trnh Xun Tnh /Nhn Bn / Hi m Nhc TP.(**) Li ta ca Bu l do chng ti t . 20. Trong ni au tnh c; Nhn Bn(*), 1993, 25x25cm, in 3000 cun. Ba 1: Tranh Trnh Cng Sn, 1992. Thay li ta: Trnh Cng Sn, Ni lng ca tn tuyt vng(**), ly li t tp nhc T tnh khc, 1972. Ph bn: Bt tch Trnh Cng Sn, 1993, hnh Trnh Cng Sn. Ba sau: Tranh Trnh Cng Sn, 1992. Mc lc: 1. Trong ni au tnh c 2. Tnh khc -Bai 3. Ti i ng tuyt vng 4. Ru em 5. Ri nh ngy ng 6. Em hy ng i
79
7. Nh mt li chia tay 8. Ti ang lng nghe 9. Yu du tan theo 10. Lng l ni ny 11. Hoa vng my 12. Ru i mt 13. Hy khc i em 14. Ny em c nh 15. Em cho ti bu tri 16. Ru i i nh 17. Chm di cn ma 18. Vn c em bn i 19. Vn xa 20. Em cn nh hay em qun 21. Cui cng cho mt tnh yu 22. Ci xung tht gn 23. i gi em bit bao ln 24. Xin tr n ngi 25. Con mt cn li 26. Cn ai vi ai 27. Em i trong chiu 28. Gp l ma xun. Ghi ch: (*) Trn ba ngoi ghi Nhn Bn, bn trong cn c thm dng ch: Copyright Trnh Xun Tnh /Nhn Bn/Hi m Nhc TP H Ch Minh. (**) Thay li ta l do chng ti t . 21. Thu y ma hng; Nhn Bn(*), 1993, 25x25 cm, in 3 000 cun. Ba 1: Tranh Trnh Cng Sn, 1992. Thay li ta: Hong Ph Ngc Tng, V mt cht thin thu cn mi (**) Ph bn: Bt tch Trnh Cng Sn (1993), hnh Trnh Cng Sn (1957) Li bt: Vn Cao, Ti gi Trnh Cng Sn l ngi th ca (**). Mc lc: 1. Tnh nh 2. Ma hng 3. Tui bun 4. Tnh xa 5. Gi tn bn ma 6. Ru em tng ngn xun nng 7. Nguyt ca 8. Tng rng qun 9. Tnh su 10. C mt dng sng qua i 11. Nng thu tinh 12. Bin nh 13. Nh cnh vc bay 14. Dim xa 15. Nhn nhng ma thu i
80
BAN MAI
16. Nhng con mt trn gian 17. Rng xa khp 18. H trng 19. Ti ru em ng 20. T n 21. Mt ln thong c 22. Cn tui no cho em 23. Khi tri mnh mng 24. Qunh hng 25. Hoa xun ca 26. Nu tay nghn trng 27. Hy yu nhau i 28. Em n t nghn xa 29. Thng mt ngi 30. Ngi v bng nh 31. Thnh ph ma xun 32. Bn ma thay l 33. Chuyn o qunh hng 34. Tnh yu tm thy 35. t mi 36. Rng xanh xanh mi 37. Tui i mnh mng 38. Ru tnh 39. Vng phai trc ng 40. Mi hng o 41. Ma ma h 42. Cho i cht n 43. V ti cn thy em yu i. Ghi ch (*) Trn ba ngoi ghi Nhn Bn, bn trong cn c thm dng ch: Copyright Trnh Xun Tnh /Nhn Bn/Hi m Nhc TP H Ch Minh. (**) Thay li ta v Li bt (do chng ti t ); in li t tp Em cn nh hay em qun (1991). 22. Nhng bi ca khng nm thng; m Nhc, 1998, 25x25cm, 3000 cun. Ba 1: tranh Trnh Cng Sn. Thay li ta: Bu , Trnh Cng Sn l mt ngi kht sng (*), 08/1990; Trnh Cng Sn, Ni lng ca tn tuyt vng (**); Hong Ph Ngc Tng, V mt cht thin thu cn mi (***). Li bt: Vn Cao, Ti gi Trnh Cng Sn l ngi th ca(***). Ph bn: Tranh ba Trnh Cng Sn v hnh rt t 3 quyn nhc trn y. Ba 4: nh Trnh Cng Sn ngi trn tuyt, Canada, 1992. Mc lc: 1. Bn i hiu qunh 2. Hy c vui nh mi ngy 3. Nghe nhng tn phai 4. Ru ta ngm ngi 5. Tnh xt xa va 6. T tnh khc 7. Li thin thu gi
81
8. Mi ngy ti chn mt nim vui 9. C nghe i nghing 10. Nh chim u phin 11. m thy ta l thc 12. Ct bi 13. Mt ci i v 14. Chic l thu phai 15. Vt ln trm 16. Bit u ngun ci 17. gi cun i 18. C xt xa a 19. Nh ting th di 20. Git l thin thu 21. C nhng con ng 22. Phi pha 23. Li bun thnh 24. Nghe ting mun trng 25. Cn thy mt ngi 26. Du chn a ng 27. Mt ngy nh mi ngy 28. Hm nay ti nghe 29. Li ca dng sng 30. Xa du mt tri 31. Cn c bao ngy 32. tr 33. Tng ngy qua 34. Ra ng gia ng 35. Phc m bun 36. Xin mt tri ng yn 37. Vn nh cuc i 38. Ri l ru ngi 39. Gn nh nim tuyt vng 40. Li m ru 41. Ngu nhin 42. o hoa v thng 43. gi cun i 44. Ngy nay khng cn b 45. Cng s chm tri 46. Trong ni au tnh c 47. Tnh khc -Bai 48. Ti i ng tuyt vng 49. Ru em 50. Ri nh ngy ng 51. Em hy ng i 52. Nh mt li chia tay 53. Ti ang lng nghe 54. Yu du tan theo
82
BAN MAI
55. Lng l ni ny 56. Hoa vng my 57. Ru i mt 58. Hy khc i em 59. Ny em c nh 60. Em cho ti bu tri 61. Ru i i nh 62. Chm di cn ma 63. Vn c em bn i 64. Vn xa 65. Em cn nh hay em qun 66. Cui cng cho mt tnh yu 67. Ci xung tht gn 68. i gi em bit bao ln 69. Xin tr n ngi 70. Con mt cn li 71. Cn ai vi ai 72. Em i trong chiu 73. Gp l ma xun 74. Tnh nh 75. Ma hng 76. Tui bun 77. Tnh xa 78. Gi tn bn ma 79. Ru em tng ngn xun nng 80. Nguyt ca 81. Tng rng qun 82. Tnh su 83. C mt dng sng qua i 84. Nng thu tinh 85. Bin nh 86. Nh cnh vc bay 87. Dim xa 88. Nhn nhng ma thu i 89. Nhng con mt trn gian 90. Rng xa khp 91. H trng 92. Ti ru em ng 93. T n 94. Mt ln thong c 95. Cn tui no cho em 96. Khi tri mnh mng 97. Qunh hng 98. Hoa xun ca 99. Nu tay nghn trng 100. Hy yu nhau i 101. Em n t nghn xa
83
102. Thng mt ngi (1959) 103. Ngi v bng nh 104. Thnh ph ma xun 105. Bn ma thay l 106. Chuyn o qunh hng 107. Tnh yu tm thy 108. t mi 109. Rng xanh xanh mi 110. Tui i mnh mng 111. Ru tnh 112. Vng phai trc ng 113. Mi hng o 114. Ma ma h 115. Cho i cht n 116. V ti cn thy em yu i 117. Hai mi ma nng l 118. Bng khng l bng 119. C mt ngy nh th 120. Em i b li con ng 121. on khc thu H Ni 122. Cn thy mt ngi. Ghi ch: T Tuyn tp ny n nhng ln ti bn v sau (c khi c b sung bi mi), ci tn Nxb Nhn Bn c xo, v "c vn ". (*) Rt t tp Bn i hiu qunh (1993). (**) Rt t tp Trong ni au tnh c (1993), nhng ngy vit b in (hay sa?) sai: 11/1992, thay v 11/1972. (***) Rt t tp Thu y ma hng (1993). 23. Nhng bi ca khng nm thng; m Nhc, 1998, 25x25cm, in ln th t, 3000 cun Ba 1: Chng thi s, tranh Trnh Cng Sn. Thay li ta: Bu , Trnh Cng Sn l mt ngi kht sng(*), 08/1990; Trnh Cng Sn, Ni lng ca tn tuyt vng (**); Hong Ph Ngc Tng, V mt cht thin thu cn mi (***). Li bt: Vn Cao, Ti gi Trnh Cng Sn l ngi th ca (***). Ph bn: Tranh Trnh Cng Sn. Ba sau: nh bui trnh din u tin nm 1965 ti trng i hc Vn khoa c. Mc lc: 1. Bn i hiu qunh 2. Bit u ngun ci 3. Bin nh 4. Bn ma thay l 5. Bay i thm lng 6. Bng khng l bng 7. Bng bng i 8. Ct bi 9. Chic l thu phai 10. C xt xa a 11. C nhng con ng 12. Cn c bao ngy 13. Cng s chm tri 14. Chm di cn ma
84
BAN MAI
15. Cui cng cho mt tnh yu 16. Ci xung tht gn 17. Con mt cn li 18. Cn ai vi ai 19. C mt dng sng qua i 20. Cn tui no cho em 21. Chuyn o qunh hng 22. Cho i cht n 23. C mt ngy nh th 24. Cn thy mt ngi 25. C nghe i nghing 26. Du chn a ng 27. Dim xa 28. m thy ta l thc 29. gi cun i 30. o hoa v thng 31. i gi em bit bao ln 32. on khc thu H Ni 33. i cho ta th 34. Em hy ng i 35. Em cho ti bu tri 36. Em cn nh hay em qun 37. Em i trong chiu 38. Em n t nghn xa 39. Em i b li con ng 40. Git l thin thu 41. Gn nh nim tuyt vng 42. Gp l ma xun 43. Gi tn bn ma 44. Hy c vui nh mi ngy 45. Hm nay ti nghe 46. Hoa vng my 47. Hy khc i em 48. H trng 49. Hoa xun ca 50. Hy yu nhau i 51. Hai mi ma nng l 52. Khi tri mnh mng 53. Li thin thu gi 54. Li bun thnh 55. Li ca dng sng 56. Li m ru 57. Lng l ni ny 58. Mi ngy ti chn mt nim vui 59. Mt ci i v 60. Mt ngy nh mi ngy 61. Ma hng
85
62. Mt ln thong c 63. Mi hng o 64. Ma ma h 65. Ngu nhin 66. Nghe nhng tn phai 67. Nh chim u phin 68. Nh ting th di 69. Nghe ting mun trng 70. Ngy nay khng cn b 71. Nh mt li chia tay 72. Ny em c nh 73. Nguyt ca 74. Nng thu tinh 75. Nh cnh vc bay 76. Nhn nhng ma thu i 77. Nhng con mt trn gian 78. Nu tay nghn trng 79. Ngi v bng nh 80. Nh ma thu H Ni 81. Nh mt vt thng 82. tr 83. Phi pha 84. Phc m bun 85. Qunh hng 86. Ru ta ngm ngi 87. Ra ng gia ng 88. Ri l ru ngi 89. Ru em 90. Ri nh ngy ng 91. Ru i mt 92. Ru i i nh 93. Ru em tng ngn xun nng 94. Rng xa khp 95. Rng xanh xanh mi 96. Ru tnh 97. Sng v u 98. Tnh xt xa va 99. T tnh khc 100. Tng ngy qua 101. Thu bng l ngi 102. Trong ni au tnh c 103. Tnh khc -Bai 104. Ti i ng tuyt vng 105. Ti ang lng nghe 106. Tnh nh 107. Tui bun 108. Tnh xa
86
BAN MAI
109. Tng rng qun 110. Tnh su 111. Ti ru em ng 112. T n 113. Thng mt ngi (1959) 114. Thnh ph ma xun 115. Tnh yu tm thy 116. Tui i mnh mng 117. t mi 118. Vt ln trm 119. Vn nh cuc i 120. Vn c em bn i 121. Vn xa 122. Vng phai trc ng 123. V ti cn thy em yu i 124. Xa du mt tri 125. Xin mt tri ng yn 126. Xin tr n ngi 127. Yu du tan theo. Ghi ch: Xem tp 22. 24. Tuyn tp ca khc Trnh Cng Sn, tp 1; Vn ngh TP H Ch Minh, 1999, 14,5x20,5cm, in 1000 cun, gi bn 6500 VN. 25, Tuyn tp ca khc Trnh Cng Sn, tp 2; Vn ngh TP H Ch Minh, 1999, 14,5x20,5cm, in 1000 cun, gi bn 6500 VN. Chng ti khng c trong tay cc tp 1 v 2 ny; xin xem ghi ch tp 3. 26. Tuyn tp ca khc Trnh Cng Sn, tp 3; Nhc s Phm ng Khng tuyn chn(*), Vn ngh TP H Ch Minh, 1999, 14,5x20,5cm, in 1000 cun, gi bn 6500 VN. Ba 1: Hunh Lng, nh Trnh Cng Sn ng cm micro ht, lng ln nn tri c thp cha Thin M. Ba 4: nh Trnh Cng Sn ngi n ghita, lng ln nn bn nhc Mt ci i v. Mc lc: 1. Nghe ting mun trng 2. Ngi v bng nh 3. Nguyt ca 4. Nhn nhng ma thu i 5. Nh cnh vc bay 6. Nh chim u phin 7. Nh mt li chia tay 8. Nh ting th di 9. Nhng con mt trn gian 10. Nu tay nghn trng 11. tr 12. Phi pha 13. Phc m bun 14. Qunh hng 15. Ra ng gia ng
87
16. Ri l ru ngi 17. Ri nh ngy ng 18. Ru i mt 19. Ru i i nh 20. Ru em. Ghi ch (*) Trong cc tp Tuyn tp ca khc Trnh Cng Sn 6 tp ny u ghi tn Nhc s Phm ng Khng tuyn chn, nhng s tht khng c tuyn chn, m ng ch ly li cc bi, theo th t abc, ca tp nhc Nhng bi ca khng nm thng (in ln th nht), gm 116 bn, chia ra mi tp 20 bn, tr tp cht 16 bn, v in li trn giy mng, kh nh (v khng dng kh vung truyn thng ca cc tp ca khc Trnh Cng Sn), ba xu c v m thut v k thut. 27. Tuyn tp ca khc Trnh Cng Sn, tp 4; Vn ngh TP H Ch Minh, 1999, 14,5x20,5cm, in 1000 cun, gi bn 6500 VN. Ba 1: Trnh Cng Sn ang ngi n ghita (cng nh vi ba sau ca tp 3), lng ln cnh cc c gi bch b ni c thnh Hu. Ba 4: Trnh Cng Sn ang cm micro ht (cng nh vi ba trc ca tp 3). Mc lc: 1. Hoa xun ca 2. Hm nay ti nghe 3. Khi tri mnh mng 4. Lng l ni ny 5. Li bun thnh 6. Li ca dng sng 7. Li m ru 8. Li thin thu gi 9. Mi hng o 10. Mi ngy ti chn mt nim vui 11. Mt ci i v 12. Mt ln thong c 13. Mt ngy nh mi ngy 14. Ma hng 15. Ma ma h 16. Nng thu tinh 17. Ny em c nh 18. Ngu nhin 19. Ngy nay khng cn b 20. Nghe nhng tn phai. 28. Tuyn tp ca khc Trnh Cng Sn, tp 5; Vn ngh TP H Ch Minh, 1999, 14,5x20,5cm, in 1000 cun, gi bn 6500 VN. Ba 1: Trnh Cng Sn ang ngi n ghita (cng nh vi ba trc ca tp 3), lng ln cnh ng ni vi hoa thu tin. Ba 4: Trnh Cng Sn ang cm micro ht (cng nh vi ba sau ca tp 4. Mc lc: 1. Ru em tng ngn xun nng 2. Rng xanh xanh mi 3. Rng xa khp 4. Ru ta ngm ngi 5. Sng v u
88
BAN MAI
6. T n 7. Thnh ph ma xun 8. Thu bng l ngi 9. Thng mt ngi 10. Tnh khc -Bai 11. Tnh nh 12. Tnh su 13. Tnh xa 14. Tnh xt xa va 15. Tnh yu tm thy 16. Ti ang lng nghe 17. Ti i ng tuyt vng 18. Ti ru em ng 19. Trong ni au tnh c 20. Tng ngy qua. Ghi ch: Trong tp 5 ny, Nhc s Phm ng Khng c "tuyn chn", bng cch thay bi Ru tnh v T tnh khc ca ca tp nhc Nhng bi ca khng nm thng ni trn bng bi Sng v u v Thu bng l ngi. 29. Tuyn tp ca khc Trnh Cng Sn, tp 6; Vn ngh TP H Ch Minh, 1999, 14,5x20,5cm, in 1000 cun, gi bn 6500 VN. Ba 1: Trnh Cng Sn ang cm micro ht (cng nh vi ba trc ca tp 3), lng trn cnh thp Effel bui ti. Ba 4: Trnh Cng Sn ngi n ghita (cng nh vi ba sau ca tp 3), lng ln nh mt thnh ph u-M (?) lc ln n. Mc lc: 1. Tui bun 2. Tui i mnh mng 3. Tng rng qun 4. T tnh khc 5. t mi 6. Vn c em bn i 7. Vng phai trc ng 8. Vn nh cuc i 9. Vt ln trm 10. Vn xa 11. o hoa v thng 12. Nh ma thu H Ni 13. Xa du mt tri 14. Xin mt tri ng yn 15. Xin tr n ngi 16. Yu du tan theo. Ghi ch: Trong tp 6 ny, Nhc s Phm ng Khng c "tuyn chn", bng cch thay bi Tng ngy qua, dng trong tp 5, bng bi Nh ma thu H Ni, v bi V ti cn thy em yu i ca ca tp nhc Nhng bi ca khng nm thng ni trn bng bi o hoa v thng, nhng vi ghi sai s trang trn mc lc (trang 32 thay v trang 24).
89
Ph lc 2 DANH MC CA KHC TRNH CNG SN

Li ngi bin son: Trnh Cng Sn sng tc bao nhiu ca t - cho n nay vn cha ai a ra c con s chnh xc v chng c c th. Chnh v th, trong khi tm hiu ca t Trnh Cng Sn nghin cu, chng ti gp rt nhiu kh khn. Tuy nhin, qua thi gian di tm kim cng phu, cn trng, vi nhng c liu c c, chng ti nhn nh Trnh Cng Sn sng tc khong trn 300 bi ht. Ts.Kh. Phm Vn nh, ngi dy cng su tm, bin tp, ch gii cc tc phm ca Trnh Cng Sn, cng ng nh vy. Bn Danh mc ca khc Trnh Cng Sn di y, chng ti cn c ch yu vo ngun ti liu t Din n vn ha Trnh Cng Sn Php (tcs-home.org) ca ng Phm Vn nh, gm 288 bi ting Vit v 46 bn dch ting Anh, 75 bn dch ting Php. y c l l Danh mc Trnh Cng Sn y nht cho n thi im hin nay, m cng lao ch yu thuc v Ts.Kh Phm Vn nh v cc cng s ca ng. Trong bng Danh mc ny, nhng tn bi in m l bi c ca t c in Ph lc 3 di y. Chng ti mong nhn c kin ng gp ca qu bn c Danh mc ca khc Trnh Cng Sn ngy cng hon thin hn. Knh xin lin h vi chng ti qua a ch email: banmai.qn@gmail.com.
THI GIAN SNG TC BN DCH BN DCH TING ANH/DCH GI TING PHP/DCH GI
TT
TN CA KHC
1 2 3 4 5 6 7 8
Ai ngoi cnh ca Bi ca dnh cho nhng xc ngi Bi ca ng tu thng nht Bay i thm lng Bn i hiu qunh Bn sng Bin nh Bin nghn thu li
? 1968 1978? 1972 1970-71 1959 1962 1999
A song dedicated to all the corpses/ Tran Duy Tinh
Chanson ddie aux cadavres/ Lon Remacle Senvoler en silence/ Lon Remacle Senvoler en silence/ Lon Remacle
Un ocan de souvenirs/ Lon Remacle La mer demeure jamais/ Lon Remacle
90
BAN MAI
9 10 11 12 13 14
Bin sng Bit u ngun ci Bn ma thay l Bng bng i Bng khng l bng Bun tng pht giy
1981 1972? 1981 1993 1995 1970-71 <=1965 <=1968
15 Ca dao m 16 Cnh ng ha bnh
17 Cnh chim c n 18 Ct bi 19 Ch c ta trong mt i 20 Chiu ng 21 Chiu mt mnh qua ph 22 Chiu trn qu hng ti 23 Chic l thu phai 24 Chm di cn ma
1980 1965 1970 1974-1975 1961 1980 1973 1974
La tristesse de chaque seconde/ Lon Remacle Chanson populaire A mother's lament/ de la mre/ Lon Richard Fuller Remacle *Les champs paisibles/ Thanh Bch *Les champs pacifiques/ Lon Remacle Loiseau solitaire/ Lon Remacle Sand and dust/ Vn Sable et poussires/ Mai Lon Remacle
Le soir sur mon pays/ Lon Remacle Sombr dans la pluie/ Lon Remacle
25 Chnh chng ta phi ni 26 Cho i cht n
<=1969 <=1993 Grace onto life/ Vn Mai *Merci la vie/ c Nguyn, Hnh Trn & Dung Hunh *Un peu de grce donne au monde/ Lon Remacle Pour un hommee couch/ Lon Remacle
27 Cho mt ngi nm xung 28 Ch nhn qu hng sng chi 29 Cho qu hng mm ci 30 Chi vi 31 Cha mt nim tin 32 Cha mn gic m 33 Chuyn a qunh hng 34 C duyn khng n 35 C mt dng sng qua i
1968 1967 <=1967 1957? 1968 <=1969 1982 1998? 1966?
To one who lays down/ Tran Duy Tinh
91
36 C mt ngy nh th 1994 37 C nghe i nghing 1973? 38 C nhng con ng 1973-74 39 C xt xa a 40 Ci tm (Xem tr) 41 Cn ai vi ai 42 Cn c bao ngy 43 Con ng ma xun 44 Cn mi tm nhau 45 Con mt cn li 46 Cn thy mt ngi 47 Cn tui no cho em 48 Ci xung tht gn 49 Cng s chm tri 50 Cui cng cho mt tnh yu <=1993 1969 1976 ? 1992 1970 <>1964 <>1966 <>1973 1958 Lil qui reste/ Lon Remacle 1969 Troubled grass swaying/ Vn Mai Il est des rues/ Lon Remacle
Se pencher trs prs/ Lon Remacle *Sure, stay away/ Patrick Gallagher *The end of a love/ Tran Duy Tinh A la fin d'un amour/ Lon Remacle
51 D tng ca (cn c tn Ting ht D trng) 52 Dn ta vn sng 53 Du chn a ng (cn c tn Ting ht d lan) 54 Du xe ln (Xem Phc m bun) 55 Dim xa 56 Du mc 57 Dng li ngi dng li nh 58 Dng in nh dng sng 59 i bc ru m
1962
<=1968 <=1962
1962 1960 <>1965 1968 <>1980 <=1967 *Lullaby of the Le son du canon artillery/ Rich berce les nuits/ Fuller Lon Remacle *Cannon fire lulls the night/ Tran Duy Tinh Nuit/ Lon Remacle Belle de jadis/ Lon Remacle
60 61 62 63 64 65 66 67
gi cun i m m hng m by gi m mai m thy ta l thc i mi trn ng i tm qu hng a hoa v thng
1971 ? 1967 <=1967 1971 1999 1967 1972
Evanescent bloom/ Une fleur
92
BAN MAI
Vn Mai 68 on khc thu H Ni 69 i cho ta th 70 i c mt ngy 71 i gi em bit bao ln 72 i mt no m ra 73 i sng khng gi v c chng em 74 m la hng 75 ng dao 2000 76 ng dao ha bnh 77 ng mong ai ng nghi ngi 78 ng xa vn dm 79 Em cn nh hay em qun 80 Em cho ti bu tri 81 Em n cng ma xun 82 Em n t nghn xa 83 Em i b li con ng 84 Em i trong chiu 85 Em hy ng i 86 Em l hoa hng nh 87 Em nng trng em ra bin gii 88 Gn nh nim tuyt vng <=1995 <>1973 <=1972 <=1980 <=1968 1991 2001 <>2000 <=1968 1969 1992 1980 1970 <=1991 1980 <=1995 1969 1970 1982-84 1981 1973 Love, go to sleep/ Patrick Gallagher I am a little rose/ Jason Gibbs
phmre/ Lon Remacle
La vie tant de fois ta lanc un appel/ Lon Remacle
Tu viens de la nuit des temps/ Lon Remacle
Tu marchais dans le soir/ Lon Remacle Dors, ma chrie/ Lon Remacle Tu es une petite rose/ Lon Remacle
Presque comme un dsespoir/ Lon Remacle
89 Gnh rau v ch 90 Gia ti ca m
1976-78 1965 *A mother's heritage/ Rich Fuller *My mother's legacy/ Trn Duy Tnh Lhritage de mre/ Lon Remacle
91 Ging mc 92 Git l thin thu
1960 1973-74 *Une larme pour toujours/ V Hi Nguyn
93
93 Git nc cnh sen 94 95 96 97 98 Gi i ln mau Gi tn bn ma Gi tui thanh xun Gp l ma xun H trng
<>1990 <=1964 1963 <>1970? 1969-70 1961 1995 1961 1962 ? 2001 1968 1967 1969 1968 <=1972 <=1972 1967 1970 1973-74 <=1972 1963-64 1964 1981 1986 <=1993 1969 1985 <=1991 <=1972 ? 1965
*La larme de lternit/ Lon Remacle La goutte deau sur une feuille de lotus/ Lon Remacle
Et blanc/ Lon Remacle
99 Hai mi ma nng l 100 Hnh ca 101 Hnh hng trn i cao 102 Ht cho ti 103 Ht iu khn iu 104 Ht trn nhng xc ngi 105 Hy c nh 106 Hy c vui nh mi ngy 107 Hy i cng nhau 108 Hy khc i em 109 Hy nhn li 110 Hy ni gim ti 111 Hy yu nhau i 112 Hnh nh nim tuyt vng (xem Gn nh nim tuyt vng 113 Hoa bnh l cm o 114 Hoa bun 115 Hoa tm 116 Hoa vng my 117 118 119 120 121 122 123 124 125 Hoa xun ca Hm nay ti nghe Hu Si Gn H Ni Huyn thoi m Im lng th di (Xem Ti ang lng nghe) Khn qung thp sng bnh minh Khi tri mnh mng L cht hng phai Li gn vi nhau
Now I sing the dead/ Patrick Gallagher
Chanter sur des cadavres/ Lon Remacle
Pleure chrie/ Lon Remacle Regarde de nouveau/ Lon Remacle Parlez pour moi/ Lon Remacle Aimons-nous donc/ Lon Remacle
Bright yellow flower/ Patrick Gallagher
Maintes fois le bouton dor a fleuri/ Lon Remacle
94
BAN MAI
126 Lng l ni ny 127 128 129 130 131 132 133 Li bun thnh Li ca dng sng Li m ru Li ph v Li ru m Li thin thu gi Mi mi tm nhau (cn c tn Tm nhau) 134 M ca anh (Th Xun Qunh) 135 M i vng 136 Mnh mng ng Thp
1987 1959 1964 1964 <=1972 <=1972 <=1972 1993 ? 1982 1986
So silent here/ Patrick Gallagher
Ce lieu est si calme et discret/ Lon Remacle
*Immense Plaine des Joncs/ Thanh Bch *Immense Plaine des Joncs/ Lon Remacle *Each day I choose Chaque jour je a joy/ Vn Mai choisis un bonheur/ *Each day/ K Lon Remacle Hin Un matin de printemps/ Lon Remacle A realm of return/ *Lternel retour/ Vn Mai L Na *Un pays o revenir/ V Hi Nguyn *Une vie de prgrinations/ Lon Remacle
137 Mi hng o 138 Mi ngy ti chn mt nim vui
1973-74 1977
139 Mt bui sng ma xun 140 Mt ci i v
1969
1974
141 Mt ln thong c 142 Mt ngy nh mi ngy 143 Mt ngy vinh quang mt ngy tuyt vng 144 Ma o quan 145 Ma h n 146 Ma phc hi 147 Ma hng
<=1972 1969 <=1972
<=1972 <=1991 <=1973 <=1964
Life too long for sadness/ Patrick Gallagher
*Rose tait la pluie/ Thanh Bch *Pluie bienfaisante/ Lon Remacle
148 Ma ma h 149 Ma phc hi 150 Mc ng (Xem Ch c ta trong mt i) 151 Mng sinh nht
<=1990 1973 1976-1978 Bon anniversaire/
95
Lon Remacle 152 Mi nm cy ln quanh y 153 Mun trng bin i 154 Nng thy tinh 155 156 157 158 Ny em c nh Ngm ngi ring ta Ngu nhin Ngy di trn qu hng 1976-78 1996 1963 <=1972 < >1973? 1972? <=1967 1968 1970 <=1993 1969-70 <=1972 <=1972 1971 1985 <=1967 <=1967 1965 1965 Old person, a baby/ Un vieillard, un Tran Duy Tinh enfant/ Lon Remacle *Girl with yellow skin/ Rich Fuller *A young vietnamese lady/ Tran Duy Tinh Crystal sun/ Vn Mai Mercure solaire/ Thanh Bch
A long day in the Motherland/ Tran Duy Tinh
Une longue journe dans mon pays/ Lon Remacle
159 Ngy mai y bnh yn 160 Ngy nay hng th (th Nguyn Xun Thip) 161 Ngy nay khng cn b 162 Ngy v 163 Nghe nhng tn phai 164 Nghe ting mun trng 165 Ngn la (cn c tn Ngn la Thch Chn Th) 166 Ngn la vnh cu 167 Ng i con 168 Ng ngn ca ma ng 169 Ngi gi em b 170 Ngi con gi Vit Nam (cn c tn Ngi con gi Vit Nam da vng) 171 Ngi ht bi qu hng 172 Ngi m L 173 Ngi v bng nh 174 Nguyt ca
1965? 1971-72 1971 <=1972
Chanson de la Lune/ Lon Remacle
175 Nhn danh Vit < >1970 Nam 176 Nhn nhng ma thu <=1961 i 177 Nh ma thu H Ni 178 Nh ting ht ngy xa 179 Nh cnh vc bay 1984 ? 1964
A regarder passer les automnes/ Lon Remacle
Like a flying crane/ *Envol de hron/ Vn Mai Lon Remacle *Comme un vol de hron/ V Hi
96
BAN MAI
Nguyn 180 Nh chim u phin 181 Nh hn bi xanh 182 Nh mt li chia tay 1993 1980 1981
Like words of good-bye/ Cao Th Nh Qunh - John C. Schafer
183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194
Nh mt vt thng Nh ma xun qua y Nh sng trin min Nh ting th di Nhng ai cn l Vit Nam Nhng con mt trn gian Nhng git mu tr bng Nhng git ma khuya Nhng hm nay Nu tay nghn trng Ni nh m m Ni vng tay ln
1973-74 ? ? 1973-74 <=1969 1965 <=1969 1959 <=1967 1973-74 1990? 1968
*Circle of unity/ Formons une Tran Duy Tinh grande ronde/ Lon *The Great Circle of Remacle Viet Nam/ Richard Fuller
195 Nc mt cho qu hng 196 tr 197 ng mt tri 198 ng Tin vui 199 Phi pha 200 Phc m bun 201 Qu hng nng au 202 Qunh hng 203 Ra ch ngy thng nht 204 Ra ng gia ng 205 Ri nh ngy ng 206 Ri l ru ngi 207 Ru i mt 208 Ru i i nh 209 Ru em 210 Ru em tng ngn xun nng 211 Ru ta ngm ngi 212 Ru tnh 213 Rng cy trt l 214 Rng xanh xanh mi 215 Rng xa khp
<=1965 1973 1963 1963 1960 1965 1971 < > 1974 1978 1973-74 1970-72 1976 <=1972 1973-74 1965 1964? 1970-71 <=1993 ? <=1992 <=1972 Not gone at all/ Patrick Gallagher De pierre insensible devenu/ Lon Remacle
Scent of the ephemeral bloom/ Vn Mai
Lullaby to life/ Vn Mai
*Your woods are closed/ Patrick
La fort de jadis sest referm/ Lon
97
Gallagher *The forest has closed/ Khng Duy 216 Si Gn ma xun (xem Thnh ph ma xun) 217 Sang thm nh bn 218 Sao chiu 219 Sao mt m cha vui 220 S cn ai 221 Sng v u 222 Sng m 223 Ta i dng c 224 T n 225 Ta phi thy mt tri 226 Ta quyt phi sng 227 Ta thy g m nay
Remacle
? 1962? 1968 <=1972 1995 1957 <=1969 1964 <=1969 <=1969 <=1968
What have I seen?/ Quavons-nous vu Tran Duy Tinh dans cette soire?/ Lon Remacle
228 Tt sui hng 229 Thanh Quan ca Thnh ph ma xun 231 Theo ma xun ti 232 Thin s bng khung 233 Thu bng l ngi 234 Thng mt ngi
<=1991 < >1970? <=1982 1974-75 1999 1998 1958-59
235 Tin thoi lng nan 1998?
Loving somebody/ Vn Mai All ways closed off/ Patrick Gallagher
Penser quelqu'un/ Lon Remacle Situation sans issue/ Lon Remacle
236 Ting ve gi h 237 Tnh ca ca ngi mt tr
<=1961 1967
*Ballad of an Romance dune insane person/ Tran personne dmente/ Duy Tinh Lon Remacle *Lovesong of a deranged woman/ Richard Fuller Nostalgie dun amour/ Lon Remacle
238 Tnh khc -Bai 239 Tnh nh 240 241 242 243 244 245 246 Tnh su Tnh xa Tnh xt xa va Tnh yu tm thy Ti bit ti yu Ti mt Ti ang lng nghe
1988 <=1966 ? 1965 1966-67 1970 1982 1972 1970 1981 1992
Im listening/ Donny Truong Dear I, dont despair/ Vn Mai
247 Ti i ng tuyt vng
98
BAN MAI
248 Ti ru em ng 249 Ti s i thm 250 251 252 253 254 255 Ti s nh Ti tm ti Tr li em Tr li i qu hng Trong mi i ring Trong ni au tnh c
<=1967 <=1967 1980 ? < >1980 1976-78 1980 1981 1970 1974-75 1981 < >1972 1961
I shall revisit/ Tran Jirai visiter/ Lon Duy Tinh Remacle
Dans une douleur inopine/ Lon Remacle
256 T tnh khc 257 T yu ngi 258 Tng cht hng ca i 259 Tng ngy qua 260 Tui bun
Its still raining/ Khng Duy
Lge de la pierre triste/ Lon Remacle
261 262 263 264 265
Tui i mnh mng Tui tr Vit Nam Tng rng qun Uc m v dng in t mi
1982 < >1969 1972 1980 1958 1972 1986 1972 1973-74 1982 1974-75 1985 1990?
Misty eyes/ Vn Mai
266 V a hng mt hm n 267 Vn c em bn i 268 Vn nh cuc i 269 Vng phai trc ng 270 V gia ng hoang 271 V gia ma ng 272 V gia Tr An 273 V thm mi trng xa 274 V trong sui ngun (cn c tn Qu hng) 275 Vt ln trm 276 V b ngoan 277 V ha bnh trn tri t 278 V ti cn thy em yu i 279 Vit Nam i hy vng ln 280 Vn xa 281 Xa du mt tri 282 Xc ta xc th
Revoir mon ancienne cole/ Lon Remacle
1986 1963 ? 1984 <=1980 1969 <1993 1965 <=1972
Les corps de nos amis, les corps de nos ennemis/ Lon Remacle Donne-moi/ Lon Remacle
283 Xanh lng tn phai 284 Xin cho ti 285 Xin cm n
<=1972 < >1965 ?
99
286 Xin mt tri ng yn 1964 287 Xin tr n ngi 288 Yu du tan theo 1993 <=1972
Que dorme le soleil bien sage/ Lon Remacle Avec toi lamour sen est all/ Lon Remacle
100
BAN MAI
Ph lc 3. VN BN CA T TRNH CNG SN
Li ngi bin son: gip bn c cng nh gii nghin cu c t liu tm hiu ca t Trnh Cng Sn, trong iu kin cho php chng ti c gng tng hp, bin tp vn bn ca t Trnh Cng Sn mt cch c h thng, sp xp theo vn ABC... vi nhng ghi ch c c m chng ti cm thy cn thit cho ngi c. Trong s 288 ca khc chng ti su tm c, ch yu da theo Th mc ca khc Trnh Cng Sn ca Phm vn nh, Phn Ph lc ny ch xin cng b 242 vn bn ca t (khng c phn nhc) c i chiu vi bn gc trong cc tp nhc; ca t ca nhng bi cn li cha chc chn l chun xc, cn kim tra thm, v cng c nhng bi b tht lc, ch cn c tn bi m khng c vn bn, nn chng ti khng a vo tp sch ny c. Chng ti mong nhn c kin ng gp ca qu bn c gn xa vic su tm ti liu v ca t Trnh Cng Sn ngy cng hon thin hn (xin gi v: banmai.qn@gmail.com) Vn bn nhng ca t ny c cng b vi s cho php ca ca s Trnh Vnh Trinh - ngi tha k bn quyn Nhc Trnh, v TsKh Phm Vn nh - Ch tch Hi Vn Ha Trnh Cng Sn (Php), ngi su tm v chnh l Th mc ca khc Trnh Cng Sn. Xin c chn thnh cm t.
K hiu thi gian s dng : <> (nm) : khong (nm); v d <> 1975 : khong 1975 <= (nm) : (nm) hoc trc (nm); v d <=1975 :1975 hoc trc 1975 >= (nm) : (nm) hoc sau (nm) ; v d >=1975 : 1975 hoc sau 1975 K hiu khc : K7 : bng cassette ;
( ?) : cha r, cn thng tin thm ca bn.
101
1. Ai ngoi cnh ca
Trnh Cng Sn(*)
Em nhy linh tinh Em nhy mt mnh Ai ngoi cnh ca gi i qua Ai ngoi cnh ca nng i qua Ai ngoi cnh ca m mi v.
2.Bi ca dnh cho nhng xc ngi

Trnh Cng Sn, 1968(*)
1 - Xc ngi nm tri sng phi trn rung ng Trn nc nh thnh ph trn nhng ng quanh co Xc ngi nm b v di mi hin cha Trong gio ng thnh ph trn thm nh hoang vu Ma xun i xc nui thm cho t rung cy Vit Nam i xc thm hi cho t ngy mai ng i ti d chng gai Th quanh y c ngi Xc ngi nm quanh y trong ma lnh ny Bn xc ngi gi yu c xc cn th ngy Xc no l em ti di h hm ny Trong nhng vng la chy bn nhng vng ng khoai. 2 - Xc ngi nm bn nhau treo trn gm cu Trong gc nh nt di nhng ho thng su Xc ngi cn xng kh trong khp bi b Sau nhng h ph vng trn dc ng mp m Ngy mai y xc ln cy trn khp rung ny Ngy mai y xc reo vui nhng khm m ti ng la mi ngi ra i Dng tng lai vi tay y.
(*)
Bi Ai ngoi cnh ca v bi V b ngoan l 2 bi dnh cho thiu nhi khng c mt trong tp Cho con (10 bi), nhng tt c u c thu trong CD Nh hn bi xanh (2005). (*) Bi ny c sng tc sau Tt Mu Thn, 1968.
102
BAN MAI
3.Bay i thm lng

C cht bi hi trong pht chia ly C nhng mt ngi khng yu l v C nhng cuc i ht sc ngy ng i trong tnh di c ngi ti Sao trong hn ny ting li hp hi Ti khng l ngi u m kh di ht tht ri ting ni vui ti C ting th di di gi thu ng C ni bi ngi bay i thm lng C nhng mt ngi gia ph hoang mang C cht l nha trong pht hn nhau C nhng vc b chn theo tnh u C vy cho v gia chn binh ao i sao nng n kip ngi nh b Xa xm ngn c qu nh vng gi Ti khng k th nn au t Tc a l nh nhng thng u lo C nng vng ngho trn li i xa C ti tht u trong linh hn nh C mt tht chiu di trn ngy th C chn ru ch trong qun m m C nhng bn b xanh nh ngi bnh C ting ci v ting khc mnh mng Ti nh mi ngi mong ngy s ti Nhng khi v li thu mnh gc ti Trong ti rng y bao nhiu n ci C ni c g nhng ting bi ai C ting t v hi thc trong tim C m tng gi trong khi nm bnh C nh vi ln nhng m mi xinh.
4. Bn i hiu qunh
Trnh Cng Sn, 1970 -71
(*)
Bi ht Bay i thm lng c Thanh Hi thu v pht hnh ti c, trong K7: Trnh Cng Sn 72-75 qua ting ht Thanh Hi, gm cc bi: 1. Git l thin thu, 2. Gn nh nim tuyt vng, 3. Bay i thm lng, 4. i cho ta th, 5. C nhng con ng, 6. Ra ng gia ng, 7. Nh ting th di, 8. Nu tay nghn trng, 9. C nghe i nghing, 10. Ru i i nh, 11. Nh mt vt thng, 12. Vng phai trc ng, 13. Mi hng o; 14. Cng s chm tri. Ring bi Bay i thm lng c l c vit nm 1972, nu cn c vo bn sao (rt m) t mt bn do Trnh Cng Sn chp tay, cn cc bn kia c l c sng tc khong 1973-74.
103
1. Mt ln cht nghe qu qun ti xa Ging ngi gi ti nghe ting rt nhu m Lng tht bnh yn m sao bun th Git mnh nhn ti ngi ht bao gi (hm ...hm.......hm) (hm ...hm.......hm) Ri mt ln kia khn gi i xa Tng rng c qun thng nh ni qu nh Lng tht bnh yn m sao bun th Git mnh nhn ti ngi khc bao gi (hm ...hm.......hm) (hm ...hm.......hm) 2. ng no qunh hiu ti i qua ng v tnh ti c nng rt la ng tht lng yn lng khng g nh Git mnh nhn quanh ph xa l (hm ...hm.......hm) (hm ...hm.......hm) ng no du ti i n cn say Mt ln nm m ti thy ti qua i D tht l ri lng khng bun my Git mnh tnh ra nng ln ri (hm ...hm.......hm) (hm ...hm.......hm).
5. Bn sng
Trnh Cng Sn, 1959
Bao cnh chim ang vun vt tri my Mt ngi ngi y m nhn cnh sao Sao vn m m nhn ni i cao Vng chiu ng ngc dng ln nhp cu Bn sng ny ngn nm du kn tm t Ngi xa by gi cn hoi c Ai quay v nghe ging h ht Nam Ai, Nam Bnh, nghe ri bun vu v Nh bng my tri v ph chiu nao N ci hn nhin nh rung khm ngu o trng lung linh lng gi tri cao Ngn ng n bm quay lui vn o.
104
BAN MAI
6. Bin nghn thu li

Bin nh b Xn xao b nh bin ng nh nhau ... i bin s tn phai ng gch tn v yu ng x nt Bin l em ngt ng trng khi Bin nghn thu li nghn thu ngm ngi Bin nh b Xn xao b nh bin ng nh nhau ... i bin s tn phai ng gch tn v yu ng x nt Bin l em ngt ng trng khi Bin nghn thu li nghn thu ngm ngi.
7. Bin nh
Ngy mai em i Bin nh tn em gi v Gi hn liu r l th Gi b ct trng m khuya Ngy mai em i i ni nghing nghing i ch Si trng em tng gi Nghe bun nhp chn b v Ngy mai em i Bin nh em quay v ngun Gi trng dng gi ngp hn Bn tay chn gi ma sang Ngy mai em i Thnh ph mt m n vng Hn l nghing vai gi bun Nghe ngoi bin ng bun hn
(*)
Theo Quang Dng (CD Bin nghn thu li) v Tui Tr (Vnexpress, 27/10/2002), Bin nghn thu li l nhc phm "sau cng" ca Trnh Cng Sn, vit trong thi gian lm bnh nng. (*) Ca khc Bin nh c sng tc vo thi k Trnh Cng Sn hc S phm Quy Nhn (1962-1964), vit v c bn hc Tn N Bch Kh ngi Nha Trang. Ch cu: Tri cao nu bc sn kh.
105
Hm no em v Bn tay bung li ng n ln cung phm ch Su ln y hoang vu Ngy mai em i Bin nh tn em gi v Triu sng t m cn m Tri cao nu bc sn kh Ngy mai em i Cn ru phong r bun n ph nghe ma ti hn Nghe ngoi tri ging my lun Ngy mai em i Bin c bng khung gi thm Ngy ma thng nng cn bun Bn tay nghe ngng tin sang Ngy mai em i Thnh ph mt m n vng Na bng xun qua ngp ngng Nghe tri gi lng m thng.
8. Bin sng
Trnh Cng Sn, 1981(?) (*)
Sng ru ngn i li ht ca bin khi Tu ra i v bung li tung ngang tri C nhng chng trai v qu yu bin khi Lng thnh thang ta nh nhng ng my tri Ra i sut bn ma Nim vui theo c trn thuyn v V tnh yu sng mt i trong nng ma Khi ging bo bt ng m u lo Lng kht khao mt sm mai y nng Bin sng ... Cnh chim hi u nh vt ln tri cao Lng xn xao v tri xanh nh mu o Sng x tri chiu nh tc ngi yu Bin lng yn l mt ting ht cho nhau.
(*)
Bi ht c vit chung vi Phm Trng Cu cho b phim cng tn (1981?); nhng cn kim li nm sng tc.
106
BAN MAI
9. Bit u ngun ci
Trnh Cng Sn, 1972 (?)
Em i qua chuyn thy con trng ang nm ng Con sng l qun tr v trng tn lng du Em i qua chuyn i a con trng cn tr Con sng u c ng ngy kia trng s gi Em i qua chuyn i a trng nay gi Trng mun i thiu n m sng khng nh ra Em i qua chuyn lng nghe con sng nm k Trng i trng rt t my i nh chng v Em i qua chuyn i a vui nh ngy hi Ti xin lm qun i bun chn em gh chi Em i qua chn ny i a sao em nh vi Ti xin lm cui v ln theo gt hi Ti vui chi gia i i a bit u ngun ci Cy tra thu bng di v ti thu bng ti Ti vui chi gia i i a bit u ngun ci Ti thu ti b li lm ma tan gia tri.
10. Bn ma thay l
Bn ma nh gi bn ma nh my Nhng dng sng ni i tay lin vi bin khi m ch nh sng ma i cn nng Mt tri lp lnh trn cao va xa va gn Con sng l thuyn my xa l bum Tng git sng thu ht mnh mng Nhng git ma nhng n hoa Hn h gp nhau trc sn nh Khng hn m n khng ch m i Bn ma thay l thay hoa thay mi i ta Bn tri xanh mi nhng n mm mi li trong ci thin thu hnh dng n ci.
(*)
Bi ht ny c vit cho phim Y v dng sinh (1981) .
107
11. Bng bng i

Nng vng em i u m vi M vi nng vng nng vng i M vi nng vng nng vng i Em i u m vi Bng lng sui thnh thi Em i u m vi Bng a bng a chi Em i u m vi m vi Bng ny bng nh nhoi Ngy bng m bng nh qu t tm Lay nh bng bng bng Lay nh a hng nhung Nng vng em i u m vi M vi bng bng bng bng i M vi gi vng gi vng i Em i u m vi Bng hng bng hng lay Em i u m vi Sng m tc m tri Em i u m vi m vi Bng ny bng l ai.
12. Bng khng l bng

Trnh Cng Sn, <=1995
Bng khng l bng bng ni no Bng khng l bng khng trong ao Bng nhy ln b bng i chi ph Nng vng ng h cho bng cn nh Tm tnh tm tnh trong nng em gp cn ma hay, tm tnh gia ng bun la tha v Tm tnh tm tnh trn ni em gp my bay hay, tm tnh gia ch tnh phai mt ri Bng khng l bng bng mc o di Bng ra ngoi ng bc nhp khoan thai C mt con ung bng i khng ti Vui bun hi ng trong kip con ngui.
(*)
Trnh Cng Sn quen Hng Nhung nm1993, cui nm xut hin bng K7 Trnh Cng Sn v Hng Nhung. Bng bng i! (Trung tm bng nhc Tr). Ngoi bn ny, K7 cn ti nhiu bn mi cha hoc t ngi bit, nh Ti i ng tuyt vng, Cn ai vi ai, Con mt cn li, ng xa vn dm, Xin tr n ngi.
108
BAN MAI
13. Bun tng pht giy

Trnh Cng Sn, 1970-71
Cht tng ngy Sng tng ngy Cn sng mt ngy Cn nhn thy quanh y Hng vn cnh di Tanh hi bn i Tng by th gian Xum xoe mi ci Tui tr ra i V min tm ti Hng triu ting than Nghe trn mi ngi Tui tr cht oan Trn tay nhn loi Mt i Vit Nam No c lu di Tng ngy sng Tng ngy lo Ngi nhn quanh Ri li ch mt ngy mi Lng bun thm V ngi cht nhiu mi Tng ngy sng khng vui Tng ngy cht cho ai Tng ngy cht cho ai Tng ngy ht la to Tng ngy sng m u Mt i sng ao t Tng ngy trong bng ti Ngi lng nghe th gii Bun tng pht giy Sng tng ngy Cht tng ngy Cn sng mt ngy L hn cht mai y (L hn cht khng may).
109
14. Ca dao m
Trnh Cng Sn, <=1965(*)
1 - M ngi ru con ong a vng bun ong a vng bun M ngi ru con My qua u ghnh Ly tri ma tun Ly tri ma tun Cho t si mm Ht mm vun ln M ngi ru con Nc mt nhc nhn Xt xa i mnh. 2 - M ngi ru con ong a vng bun Nm qua tui mn M nhn qu hng Nghe con mnh bun Git l n nn Git l n nn a con v trn Ti nhc chung thn Mt ging sng tri Cun mi v tri Bp bnh phn ngi. ip khc: M ngi ru con ting ht lnh nh M ngi ru con ru my vo hn M dy cho con ting ni qu hng M nhn con i pht giy bng hong 3 - M ngi ru con ong a vng bun ong a phn mnh M ngi ru con Nghe t gi thm Trn n lu vong M ngi trm nm Nh thn tng bun li qu hng
(*)
Bi ht ny v bi Dim xa c dch qua ting Nht v c Khnh Ly trnh by ti Hi Ch Quc T Osaka nm 1970. Bi Dim xa (ting Nht, Utsukushii Mukashi) sau tr thnh "top hit", nm trong top 10 Nht nm 1970.
110
BAN MAI
Tui cn b v Th gii hn th Chin tranh ngc t.
15. Cnh chim c n

Nh l my giang h Lang thang cng vi gi Lc loi ni chn xa Nh l chim xa n Giu ni bun trong cnh Hn h vi gic m Hn v nghing cnh vui bn lng xa C con sng vm v C bng cy vun c Hn n em ni lo Nhng ngy thng qua m tng m bay v Qu hng l ni nh i nh nh l thu Yu cng yu qu nh Yu nhng i bo t Nhc nhn trong nng ma. a a a....
16. Cnh ng ho bnh

Trnh Cng Sn, <=1968
1. Trn cnh ng ho bnh ny Mt tri yn vui ln chi tri tim ngi Ngy Vit Nam qua cn au di Triu tri tim ngi Cng nhp vui vi con tim nhn loi Ngy ln cng nim tin Bn tay ta quyt lo vun trng
(*)
Bi ny vit cho phim a con b t chi (1981?); xem tip ch thch ca bi ca Chiu trn qu hng ti.
111
Ho bnh nh la thm nui dn mnh Mt sm thanh bnh Ging ci em vt cao hn bnh minh Ngi i v nh nc ln nhp nh kinh thnh M ta ci sau lu tre nng qua y sn Bn chn no ta bc i sao nghe nh nhng Mt ngy m lng vui sng hn mun nghn nm. 2. Trn cnh ng ho bnh ny Triu bn chn i khai ma mi Rung la reo ci V c cy cng au thng nh ngi n sng mun nh Ngy Vit Nam t hng trong tim m Lng ta bng nh sng L ging sng nhn tin hai min Gi phc sinh trng ching khua vang rn Rng ni nghing mnh Mng Vit Nam thot ra cn dit vong.
17. Ct bi
Trnh Cng Sn, 1965sautt
Ht bi no ha kip thn ti mt mai vn hnh hi ln dy i ct bi tuyt vi Mt tri soi mt kip rong chi Ht bi no ha kip thn ti mt mai ti v lm ct bi i ct bi mt nhoi Ting ng no g nhp khn ngui Bao nhiu nm lm kip con ngi Cht mt chiu tc trng nh vi L a trn cao rng y Cho trm nm vo cht mt ngy Mt tri no soi sng tim ti tnh yu xay mn thnh cui Xin p mt bi ngi Tng ngy qua mi ngng tin vui
112
BAN MAI
Cm rng no l xc x cy T vc su nghe li mi dy i ct bi phn ny Vt mc no xa b khng hay.
18. Ch c ta trong mt i
Trnh Cng Sn, 1970
1 - i v ti tn mc ng Ri v thm con nga hng T ln ng phiu linh i v trong ti mt ngy Ri v thm m tht di T ti th s rong chi ip khc: Ch c ta trong mt i Ch c ta trong mt thi Mt thi vi yu ngi m thi Cho nhng cy xanh n hng Cho nhng con sng th thnh Mt ngy s khng cn thy li Tng ngy i dn ti Hn h vi tri my i v tc em tht di Ri v mi thm n ci T thin h vui ti i v tim em l k Tnh c trong em nhiu ma T thin h qu u t 2 - i v ti trong cuc tnh y nhng yu thng gin hn T sm chiu bng khung i v ti tn tuyt vng V l ni y nng tnh T ti chm di mnh mng ip khc: i cho ti ngm ngi i s cho thm ngt bi i sng chan ho trong ti i cho ti mt ngy
113
Nhn thy gian manh loi ngi T ti hng bing vui chi.
19. Chic l thu phai

Trnh Cng Sn, <>1973
V y ng ngi ng xa qu ngi lng theo cht nng bn ngoi Ma xun qu vi Mi nm tm gi Git mnh i chic l thu phai Ngi u mt ngi i ti ngc di T lm kh ho ti y Chiu hm thc dy Ngi m tc di Chp chn lau trng trong tay V thu xp li Ngy trong np ngy Vi vng thm nhng lc yu ngi Cung phong cnh mi V bn ni i Ngm ngi i cng thng thay Nm nghe gia tri Gin vang ting ci iu kn ai but trong ti Mi hng phn ngi Mt hm nh li Hn ngy sau s mua vui.
20. Chiu mt mnh qua ph

Chiu mt mnh qua ph m thm nh nh tn em C khi nng khuya cha ln M mt loi hoa cht tm
(*)
Theo Nguyn c Xun, Trnh Cng Sn, C mt thi nh th, Phan Th Thng l ngi u tin ht bi Chiu mt mnh qua ph trn i pht thanh Qui Nhn 1963).
114
BAN MAI
Chiu mt mnh qua ph m thm nh nh tn em Gt chn i khi mm Gi bun cho mnh nh tn. ip khc. Chiu qua bao nhiu ln mi ci Cho mnh cn nh nhau Chiu qua bao nhiu ln tay ri Nghe bun gh mi su Ngy no mnh cn c nhau Xin cho di lu Ngy no i thi c nhau Xin ngi bit au Chiu mt mnh qua ph m thm nh nh tn em Gi i gi i bay ln bi ng cay lng mt Chiu mt mnh qua ph m thm nh, nh tn em o xa cha quen phong trn i ma thu vng o thm Chiu mt mnh qua ph m thm nh nh tn em Gi i gi i bay ln bi ng cay lng mt Chiu mt mnh qua ph m thm nh nh tn em o xa cha quen phong trn i ma thu vng o thm Chiu mt mnh qua ph Nghe dng nc vn vy quanh Bc chn nghe quen cng bun Ly i xin cn tui xanh Cn mt mnh trn ph m thm nh nh tn em Ngoi kia khng cn nng mm Ngoi kia ai cn bit tn.
115
21. Chiu trn qu hng ti

1 - Chiu trn qu hng ti C khi y mt tri ma bay C ni kia i thng nng y C trn sng b xa sng khi Chiu trn qu hng ti Nng phi trn mu ngi non ti Gi mang tin mt ma s ti S ma lu hoc cn nng di Chiu trn qu hng ti C nhng chn ring cho mi ngui Nhng con ng la i Nhng gc h ph vui Git chiu trn l Nh mt ngi ci gia chiu phai Chiu trn qu hng ti Nng khp cnh chia tay mt ngy Vt son vng cui my Ting chn v y Chiu i nhng nng vn cho i La bp hng khi. 2 - Chiu trn qu hng ti Gi n chi t b bin xa Ni i khi mu sim tm l Nng nh mi hong hn trn ph Chiu trn qu hng ti c bao nhiu iu tri qua, C ring em cuc i s nh Nt qu hng nghn nm vn l.
22. Chm di cn ma
Trnh Cng Sn, 1974
Chm di cn ma v chm di m khuya Tri t bao la cn chm m trong ta Ht ct ngu ng nm chm di chn i B bn thin thu nm chm di h v
(*)
Bo Tin Sng (5/3/81) qua bi Phong tro ca nhc thnh ph H Ch Minh, Gii thiu sng tc mi, in li trong on Kt (Paris), s 308 (09/05/1981), cho bit trong bui trnh din ca nhc, Trnh Cng Sn ht 4 bn: Chiu trn qu hng ti, Em n t nghn xa, Ti s nh v Cnh chim c n.
116
BAN MAI
Chm di cn ma mt ngn nm trc My qua my qua mi em hng nht Chm di cn ma mt ngn nm na My qua my qua mi em hng va Chm di cn ma mt ngi cht m qua Chm di t kia mt ngi sng thin thu Chm khut trong ta mt li ni vu v Chm di sng thu l mt a thm tho Chm di cn ma v chm di m khuya Tri t bao la cn chm m trong ta Ht ct ngu ng nm chm di chn i B bn thin thu nm chm di h v Chm di cn ma bn chn nh b Nm xa nm xa chung vui hi h Chm di cn ma bn chn nh b Nm nay nm nay qun ng v Chm di cn ma mt ngi cht m qua Chm di t kia mt ngi sng thin thu Chm khut trong ta mt li ni vu v Chm di sng thu l mt a thm tho Chm di cn ma mt du chn i Chm di t kia ht ct bao la.
23. Chnh chng ta phi ni

Trnh Cng Sn, <=1969
Chnh chng ta phi ni ho bnh Khi tim ngi rc la cu mong Chnh chng ta phi c mi quyn ng ln i thng nht qu hng Em thy cc anh ln ng Thot yu hn dng thn cao ln i sng vn vai Thnh ph ging tay Li ni cng mi Trm con ph bng lao xao mng Trm cu ni ging cao nh rng Mt ging cung lu M i t do Nh t h reo Chnh chng ta phi ni ho bnh Khi t ny a ngc dng ln
117
Chnh chng ta dnh ly mi quyn Quyn chi t chm git anh em Em thy cc anh ln ng Nhng tay trn lm cn bo ln Cng ng bn nhau Triu bc nn nao Biu ng ging cao Ta hy ni hy ku tung tri Ta phi n khp ni ta i Rung cn bn tay Nh cn ngi xy V kh xp li Chnh chng ta phi ni ho bnh Chnh chng ta phi ni ho bnh t nc ny loi ngi d man t nc ny ch cn li ngi in Anh em quyt lng ng ln.
24. Cho i cht n

Hm cht thy em i v bn kia ph Trong lng bng vui nh i rt l Ti tm thy ti theo tng gt xa Lm li l bay trn ng i Ti tm thy ti nh git nng kia Lm hng cht mi cho em nh Mi thin ng ht chim khuyn i tc trm p vai thm Ta nghe i rt mnh mng Trong chn ngi bc chm chm Hy cn bc i cho bnh minh ln sm Cho i cht n bit t o n Em l phn thm cho rng cht hng L li ht ca cho trn gian
(*)
Theo Trnh Cng Sn, bi ht ny l lng bit n ca ng i vi tt c nhng ngi con gi c sinh ra lm cho cuc i ny tr thnh mt ma xun. Trong bi Cho i cht n c cu Cho i cht n bit t o n l mt li ca tng i vi tnh yu. Vi ng, iu bun b l lun lun bn cnh tnh yu l thn phn. V c ngy mnh s mt tt c. Cho nn khi cn tn ti l cn tnh yu, cn ca tng tnh yu. (Ban Mai lc ghi phng vn theo bng, trn trang web trinh-cong-son.com).
118
BAN MAI
Di phng ph kia c ngi nh em Nm mng sut m trong thin ng.
25. Cho mt ngi nm xung

Anh nm xung sau mt ln n y vui chi trong cuc i ny bay cao trong vm tri y Ri nm xung khng bn b khng c ai Khng c ai tng ngy Khng c ai i i Ru anh ng vi ma ma ti Trong ngha trang ny c loi chim thi Anh nm xung cho hn th vo lng qun Tin a nhau trong mt ngy bun t m anh a v ci ngun Ri t trong tri rng vng anh Nh cnh chim b rng Nh tri tim b tnh Ni y mt ln nhn anh n Nhng xt xa nh ni cng h khng Bn b cn anh bit khng anh Ngi tnh cn anh nh khng anh Vn c cn xanh Mt tri cn ln Khi bng anh nh cnh chim chm xung Vng tri no anh bay qua Ch cn li y nhng sng bao la Ngi tnh ri qun Bn b ri xa i thng nm nhng du chn ngi cng bi m Anh nm xung nh mt ln vo vin du a con xa tm v nh t hoang vu khp li hn h Ngi thnh ph trong mt ngy nhc tn Nhng sm mai la n Nhng mu xng chp chng Xin cho mt ngi va nm xung Thy bng thin ng cui tri thnh thang.
(*)
Vit khong gia/cui 1968, nhn ci cht ca Lu Kim Cng (i t Khng qun Vit Nam Cng Ha), mt ngi bn ho hoa v ho hip ca Trnh Cng Sn.
119
26. Ch nhn qu hng sng chi

Trnh Cng Sn, 1967
Ni y ti ch Ni kia anh ch Trong cn nh nh M cng ngi ch Anh lnh ngi ch Trn i hoang vu Ngi t ngi ch Bng ti mt m Ch bao nm Ch mai ny ta dy trong ting h reo Ch cho lng cm th n lc chm su Ch ho bnh n Ch ting bom im Ch bc i trn nhng con ng khng chng mn Ch ng giao thng chp ni chuyn xe qua ba min Ch tin mng sng ch ni cng ch mong Ch trn vng trn m thp ln bnh minh Ch kh nc mt Ch reo ca Ch o cm nui cho nhng tr con khng nh Ch ngy Vit Nam thng nht cho nhng tnh thng v b Ch ting kn a v y nhng n con Ch tim ngi khng cn nui nhng hn cm Ch m khng cm Ch sng thnh thang Ch la thm ln di nhng bn tay dn mnh Ch lng yu thng t nc quyt i xy thanh bnh Ch trng dn tin mng khp ph lng ta Ch nghe t t dy ting ca t do Ch cy thay l Ch kt bng hoa Ch thy ta i trong ph phng khng xa l Ch nhn qu hng sng chi mt m ngy nay cha m.
27. Cho qu hng mm ci

Trnh Cng Sn, <=1967
Trn thn em c vt bm Trn da anh tht xng tra tn
120
BAN MAI
Trn thn ch nhc nhn au thng Xin nui thm dng mu qut cng Triu bn tay chng ta m tan trn mt ti i Trong tim con ngi lng tin lm kh gii Ta hin ngang bn th mt ngi Mt by th tay sai cho ngi ngoi Triu bn chn chng ta bc i trn mt t ny Trong tim con ngi l mt ng la mi Ta nung si ch mt tri Cht cm xch cho qu hng mm ci Triu bn tay chng ta m tan trn mt ti i Trong tim con ngi lng tin lm kh gii Ta hin ngang bn th mt ngi Mt by th tay sai cho ngi ngoi Triu bn chn chng ta bc i trn mt t ny Trong tim con ngi l mt ng la mi Ta nung si ch mt tri Cht cm xch cho qu hng mm ci.
28. Cha mt nim tin

Trnh Cng Sn, 1968
1 - D hm nay ti cha nhn H Ni D hm nay em cha thy Si Gn Nhng sao lng ti vn cha mt nim tin V qu hng s c ngy ha bnh C nui dng bn nhng tnh thng ln D hm nay ti cha nhn H Ni D hm nay em cha thy Si Gn Nhng em v ti cng ni ting Vit Nam Lng ta i hy bin tan th hn n nghe ting ci trn t nc nt tan 2 - D trong ti ho hon ch i D mi em ho ht n ci Nhng ta bn gan ch n nhng ngy mai V qu hng s c ngy gp li Mu xng hai min rung lng th gii D hm nay ti cha v H Ni D hm nay em cha n Si Gn Nhng trong lng nhau thp thong bng c chung Ngy mai y bc chn qua mi min Tri tim dn tc cn u nhng vt thng.
121
29. Cha mn gic m

Trnh Cng Sn, <=1969
1. Ta bc bc i bc bc hoi, trn qu hng du yu ny Cn bao nhiu ngi Nhn nhau hm nay i mt bng ti Tri tim nghi ngi Cn ai quanh y cha gp ting ni Cha ni li nm tay Ta bc bc i bc bc hoi, trn qu hng du yu ny D trm nm di ngy m dn ta c quyt chin u mi nh trm qun th Mt t m u ang dn ngy v trong cu th mu xng 2. Ta bc bc i bc bc hoi, trn qu hng du yu ny Rung kh t ngho Bn tay nng niu Ta quyt cy mi La s ln u Ngy nay dn ta ang mi i kht Quyt sng cn vi nhau Ta bc bc i bc bc hoi, trn qu hng du yu ny Rung h cy li nh tan ta xy quyt ch sm ti Gi thm con ngi Ngn nm dn ta qua mi ngc t cha hao mn gic m. Ta bc bc i, bc bc hoi, trn qu hng du yu ny Ta ni ni tay ct ting ci thch ai cp t ny T nghn nm ta ti Cn c gng mi dng nc mi ni.
30. Chuyn o qunh hng

Trnh Cng Sn, 1982
122
BAN MAI
1 - Git ma lng l trn n qunh Qunh hng mt a thong hng thm vn m xao xuyn Mt i ln n nh ngi tnh cho tri t bo tin lnh vn bnh yn Ma ma ti cnh hoa trng ngn ra i a vui pht giy sau mt ln n bn ngi Khp li tm lng nghn nm nh ai 2 - Cn ni no bit nhng chuyn tnh Ta nh chuyn nhng a hoa qunh mt i thng nh Ngi i tm kim gia mt mng Ngi i tm mi sut con ng tm lng kia.
31. C mt dng sng qua i

Trnh Cng Sn, 1966 (?)(*)
1 - Mi nm xa ng bn b du ng xanh hoa mui bay r ro C ngi lng nh khn mi thu Mi nm sau o bay ng chiu Bn chn trong ph xa l nhiu C ngi lng nh nng qua o Tc ngi nh dng sng xa y phai lnh nh bin khi C ln bn chn qua ph thy ngi sng lao xao b ti 2 - Mi nm chn bc trn ng di Gp nhau khng ni khng n ci Cht tnh dng nh hiu ht bay Mi nm khi ph khi vng i Nhn nhau i cng nh mi ngi C mt dng sng qua i.
32. C mt ngy nh th
Trnh Cng Sn, 1994
(*) Theo Trnh Cng Sn, bi ht C mt dng sng qua i l mt chuyn tnh c tht. Mt ln, khi i trn cu bc qua h Xun Hng, Lt, Trnh Cng Sn cht gp ngi tnh c ang i vi ngi yu, ng cm thy mnh b mt mt qu ln. T nhin nhn dng nc chy nhc s cm thy khng ch mt ngi yu thi m nh ang mt c dng sng, v t pht tr i dng sng i vi ng khng cn ngha g na, d n vn rt p nhng ng cm thy nh cht. V vy, C mt dng sng qua i. (Ban Mai lc ghi phng vn theo bng, trn trang web trinh-cong-son.com).
123
C mt ngy c mt ngy nh th anh i Anh i u v u V ci chim bao La nhng cn au Hn tuyt bao la mang theo Lnh gi con tim nng du Anh i u v u Anh i u v u C nh trong em tng ngy yu du C bit trong em tnh mi bn lu Trong em mt tri kh ho Trong em ngy y vc su mt i C mt ngy nh th anh i Anh i u v u Ngn gi h hao thi sut m thu i s lnh nh ni nao Cn bi hoang vu bc u Bc u ti i C mt ngy Bc u ti i ti i.
33. C nghe i nghing

Trnh Cng Sn, 1973?(*)
Ngi ra i c i ging l c xanh r C mt chn i Ming mi kia m o li th Chn i xa tri tim bn nh Thm nm thm nghe ma T n hoa sng thm cho m T n chim chiu ht cho cha Tri t kia c hay ta v Mt ph hng mt ph h khng ng ln cao bc chn nh nh Sng ka sng ri bnh bng Ngy thu ng ph xa nm bnh n chim non ro bn vn hoang Ngi ra i bn sng nm lnh Ny nhn gian c nghe i nghing.
(*)
Bi C nghe i nghing, theo Michiko ra i nm 1972. Xem thm ch thch ca bi Bay i thm lng.
124
BAN MAI
34. C nhng con ng

Trnh Cng Sn, 1973-74(*)
ng ph di mt ng ph di ng ph ny mt chiu ti ti i lang thang ti cho vy mi ngi ng ph ci ng ph no mt ng ph no ng ph no cn nm che du Cho ti i gia nhn loi n au ng ht hiu ng ngy xa mang tri tim bnh an ng gi y sng bao thng trm ng ph no cn in nhng du chn ngoan ng ph no mt nhoi ngy thng gian nan ng ph bun mt ng ph bun ng ph bun mi ngi i vng Trong kinh tiu iu du nga hng ng im lm ng ph cn mt gi yn lnh ng yn bnh v nm nghe ngng Nghe trong m nhng cy cnh bo tin ng gii nghim ng rt bn mt ng rt bn ng hao mn t ngy chinh chin Nhng tay nhanh lp y h tuyt vng ng mu hng ng rt tnh mt ng rt tnh ng rt gn t ngy xa lm Khi chn qua bng nghe y ting chim ng tri tim ng tnh yu nghe ting ai n non ng hm oan nghe ting ai than thm ng mu xng ch lau ht du vinh quang ng n ti ch em qu lu nm ng rt mng mt ng rt mng ng bay y mt n chim trng
(*)
Bi C nhng con ng, theo Michiko ra i nm 1972. Xem thm ch thch ca bi Bay i thm lng.
125
Chn thong dong khng cn bc ngp ngng ng ni lin ng nhn loi mt ng rt di ng sau ny mt ngi s ti ng tng lai khng ai th ght ai ng la i.
35. C xt xa a
Trnh Cng Sn, 1969
Trn i ngi tr nhnh hoang vu Trn ngy i mc cnh l m Nhng tim i p li hoang ph Di mt tri ngi ht hn m Di vng ni mc tng nm m Di chn ngy c xt xa a Ngi n v ngi s v bn kia ni Tng cu ni l tng cnh bum giong cui tri Cn li ting ci khc gia i Di ngn n mt bng chim qua Gia ng i mt ngi ng gi C bit g v ngy cha ti Nhng ngy ngi r tc m u Nghe tin thn v cho ting l Nhng mai hng ngi nh thin thu.
36. Cn ai vi ai
Trnh Cng Sn, <=1993
Khng c em cn ti vi ai Khng c em lnh gi ng vui Khng c em ngi ng ni ny Khng c em cn ai vi ai Em i chm khut theo Em i ngn gi qunh hiu Khng c em ng c tiu iu Em xa la trong ni au Em i bin bit mun trng qu Tng cn gi v tng cn gi
126
BAN MAI
Em i gi lnh n xa b Tng ni nh trng trng ni nh a i... i a Khng c em ng xa qu xa Em thi ci gia chiu ma Em i i c u ng Mang tri tim ma xun ho kh Khng c em bun vui vi ai Khng c em la gm nht phai Ai chia ngi mi xa ngi Ai git i tnh ang la i.
37. Cn c bao ngy

Trnh Cng Sn, 1969
m ta nm bng ti che ngang m ta nm nghe ting trm nm Gi th thm Gi th thm m nghe tri nh h nh than Ta nghe i nh c nh khng Cn li mnh i bng bnh i bun tnh Cn y c bao ngy Cn ta c vui chi Ri mai s ra i D nh thng con ngi Cn y nhng m ny Cn em hy yu ti i t nn chia phi D nh thng cng hoi Trong cuc b du i trm ngy ph x Cng tri theo Trong hi trn gian Bao nhiu ngy yu du Cng khng cn Tng ging nc mt S nh thng cho i
127
Tng ging nc mt S tic cho ngy vui Ngi ngi yu nhau mt nhau trong i Mt ngy tm ti Khp nghn sm mai.
38. Con ng ma xun

1 - ng ti Bc Nam (hm ... hm) nay li gp nhau Bao nhiu con ngi l bao yu du ng ni chuyn xe (e ... e) hai min chy mau Con sng reo mng ci di chn cu Trn qu hng xun vinh quang t nc xanh li my ln Mt rng c ti nh son ang vy tay cho nng ln H Ni ti sng mt nhn min Nam tri tim chi non ng trm nm n trong (hm ... hm) mt ngy Mt ngy chng ta ti cho ton th gii ny ng ti nc ta ( ... a) l mt t y Bc chn vng vng v tng lai mi Ton th gii sng ln (hm ... hm) mt mt tri thi Ni y anh hng l nhng con ngi 2 - ng ti c trong (hm ... hm) ting ci tr th Bao nhiu hy vng mu xanh nh l ng ti c trong (hm ... hm) nhng i t do Bao nhiu xun hng rc r i v Nghe trong ta xun bao la vnh vin khng cn xun ch Tng cuc i vn tay xa gieo xung nhng ma m no Ngy mai ting ht ln t ht cm trng khng bun lo Min t ha, chng ta ( ... a) ang v Vi vng bc chn nh nhp nhng sc thi ua ng ti c trong (hm ... hm) c lp t do Bao nhiu con ngi dng xy khai ph ng s ti c trn (hm ... hm) khp min gn xa Long lanh nh n lng ly ph nh
(*)
Trnh Cng Sn khong cui nm 1977 mi ra thm H Ni. C mt bi cng tn ca Nguyn Lang trong K7 Ca s nghip d cc x nghip v c s (Vietnam Difusion, Paris, 1978). Li rt t: Nguyn c Xun, Trnh Cng Sn, C mt thi nh th , trang 205-206, c li v nhc.
128
BAN MAI
39. Con mt cn li
Cn hai con mt khc ngi mt con Cn hai con mt mt con khc ngi Con mt cn li nhn cuc i ti Nhn ti ln cao nhn ti xung thp Con mt cn li nhn cuc tnh phai Tnh trong hai tay mt hm bin mt Con mt cn li l con mt ai Con mt cn li nhn ti th di Cn hai con mt khc ngi mt con Cn hai con mt mt con khc ngi Con mt cn li nhn mt thnh hai Nhn em yu thng nhn em th d Con mt cn li ng vc tnh ti Cung in yu thng cung in ni nh Con mt cn li nhn my trng bay Con mt cn li nhn ti bi ngi Cn hai con mt khc ngi mt con Cn hai con mt mt con khc ngi Con mt cn li nhn i l khng Nhn em h v nhn em bng nng Con mt cn li nh nhng t tm Nhn em ra i lng em xa vng Con mt cn li l m ti tm Con mt cn li l m nng nn.
40. Cn thy mt ngi

Trnh Cng Sn, 1970
Mt tri mt tri ln Mt ngy mt ngy qua ri Tng vng tng vng l xanh Rn rng rn rng ting ci ni Mt tri mt tri ln Mt ngy mt ngy qua ri Tng vng tng vng nng trong Mt ngy mt ngy bit n i
(*)
Bn Con mt cn li vit theo th Bi Ging Cn hai con mt, khc ngi mt con", c l hin din ln u tin trong K7 Trnh Cng Sn & Hng Nhung. Bng Bng i (1993).
129
Tng ngy thy mt tri Thy mi ngi lng thy vui Tng m ti ngi ch i Tng m ti ngi ch i Ch tng sm mai thy li mt ngi Mt tri mt tri ln Cn nhn cn nhn thy con ngi Mt ngy tnh c bit em L ngy l lng bit trn gian Mt tri mt tri ln Cn nhn cn nhn thy con ngi Cuc i ny c em Tng ngy tng ngy nh n i.
41. Cn tui no cho em

Trnh Cng Sn, <>1964
Tui no nhn l vng a chiu nay Tui no ngi ht my bay ngang tri Tay mng tri trn vng tc di Bao nhiu cn m va tui ny Tui no ng ngc tm ting gi heo may Tui no va thong bun o gy vai Tui no ghi du chn chim qua tri Xin cho tay em cn mut di Xin cho c n vo tui ny Tui no lang thang thnh ph tc my ci Em xin tui no Cn tui no cho nhau Tri xanh trong mt em su My xung vy quanh git su Em xin tui no Cn tui tri h v Bn tay che du l nha i bun Tui no ngi khc tnh nghn thu Tui no m kt my trong sng m Xin chn em qua tng phin ng Xin my xe thm mu o la Tui no thi ht tng thng nm mong ch.
130
BAN MAI
42. Ci xung tht gn

Trnh Cng Sn, <>1966
1. Ci xung cho mu ngc dng Cho nc sng cn ngun Cho cy kh trn cnh trt l b v Ci xung cho bng di Cho xt xa mt tri Cho da thm trn ngi nay cng phi pha Ci xung nghe i nhp nh Nghe tim rn v Nghe trong tui nh khc a Ci xung trn b xt xa Trn cn la Trn khun mt im lm Ci xung nhn su trong mt v nghe ma bo tan i trong i dng Ci xung ci xung tht bun Cho nc sng cun cun Hai mi nm no trn tui bit au thng Ci xung cho tt n ci Cho cht da tht ngi Trong tan hoang vn cn bng mt che ngang. 2. Ci xung ci xung tht gn Cho tri tim dp dn Cho am m thay vo nt qu hng Ci xung ci xung tht gn Cho chic hn ngt nng Cho trm nm u phin pht chc h khng Ci xung cho tnh dy ln Cho da tht mm Cho cn mn nng ngt lm Ci xung cho i lng qun Cho my tri chm Cho m m hi m thm Ci xung vng non xanh mt V cao ting ht cho cn u phin tan Ci xung ci xung tht gn Cho tc em bnh bng Cn au anh vui lng bng mt trn cao Ci xung cho n bc u Trn pht giy nhim mu Hai mi nm xin cn mt sm thng nhau.
131
43. Cng s chm tri

Trnh Cng Sn, <>1973(*)
Nht nguyt ( a) trn cao Ta ngi di thp (i a) Mt dng ( a) trong veo Sao lng (i a) cn c By vc ( a) bay qua Ku mn ( a) tch lng ng i ( a) khng xa Sao chn (i a) gi chn Nht nguyt ( a) trn cao Ta ngi (i a) di thp Mt ng ( a) cong queo Nng vng (i a) t ngt T ( a) chim thing Ht li (i a) mnh bc Tng git ( a) v bin Tri chm (i a) ting tm.
44. Cui cng cho mt tnh yu

thi em v Chiu ma ging ti By gi anh vui Hai bn tay i By gi anh vui Hai bn chn mi Thi gian ni y By gi anh vui Mt linh hn ri Tnh yu x ny Mt ln yu thng Mt i bo ni Gi t gi t Chiu ma ging ti
(*)
(*)
Bi Cng s chm tri, theo Michiko ra i nm 1972. Xem thm ch thch ca bi Bay i thm lng. Theo H V Trng, bn Trnh Cng Sn vit tay Cui cng cho mt tnh yu c ghi r nm vit l 1959.
132
BAN MAI
Em i em i Su thi xung y Lm sao em nh Ma ngoi sng bay Li ca anh nh Ni lng anh y Su thi xung y Su thi xung y.
45. D trng ca
D trng 1: Li bin vng D trng xe ct bin ng D trng d trng d trng xe ct bin ng D trng d trng d trng xe ct hoi cng Trng dng i my ngn nm Gi min man cho sng triu ln Qun d trng ngy m xe ct Trng dng i sao n b qun Gi cn au khi sng triu ln Cng d trng mun i v tan Trng dng trng dng gi xa cn nh Trng dng a sng vo b Ngy m nghe nng nghe ma d trng vn em hoi cng Hi ng mt m gi mi Trng dng a sng vo b a ln bin ct hoang vu xo tng mnh cng d trng D trng khc cho thn mnh Trng dng trng dng gi xa cn nh. Trng dng ..... nh .... Ting ht ca d trng - b ct v thn phn
(*) u nm 2001, Nguyn c Xun cho bit tm li c bi D trng ca, gm 2 phn, 13 on khc. Tn u tin ca D trng ca (1962) l Trng ca ting ht D trng, c l y l bi di nht ca Trnh Cng Sn, v hn th na cc ch trong trng ca l tin thn ca cc ca khc sau ny v tnh yu v thn phn. Chnh Trnh Cng Sn iu khin hp xng vi khong 50 gio sinh nhn ngy l ra trng kho 1 nm 1964 (theo inh Cng v Nguyn c Xun), hoc nhn ngy Song Tht 7/7/1962 (theo Nguyn Thanh Ty). Sau 40 nm "tht lc", D trng ca c nh Tuyt v ban nhc ABT trnh din nhn ngy gi th 3 ca ng ti ... mt phng tr Si Gn; nm 2006, c sinh vin Trng i hc Quy Nhn dn dng hp xng trong m k nim 5 nm ngy mt Trnh Cng Sn.
133
Khi ma ln khi nng v khi sng ri khi thu bun khi chim n bay vo ma xun mnh ti i trin ni n ti xe ct nghe thn lu y mnh ti i ln sng n nghe cng v cho thn ru mm Trng dng i my ngn nm gi min man cho sng triu ln qun d trng m ngy xe ct trng dng i sao n b qun gi cn au khi sng triu ln cng d trng mun i v tan. Bi ct chiu v li v v ca ngi khch l Ny d trng i nghe thn lu y ngn nm cn mi ngn sau cn mi cho vai thm gy khi nng khi ma Trng dng ln trng dng ln b ct trng b ct trng trng dng ln gi my thm cho sng cung n. Nim au v vn ca thn phn Thi cn g na u cn g na u xc d trng trng b th su Khng cn g na u cn di mi sau i ln cn au. Li ni trn khng Trng dng i my ngn nm gi min man cho sng triu ln qun d trng m ngy xe ct Trng dng i sao n b qun gi cn au khi sng triu ln cng d trng mun i v tan. D trng 2: Tui 20 vo i Khi ti nghe i gi chn bc v khng ngp ngng khi ti nghe m d lng hoi mong nh sng khi hai mi tui ri c nhng m chong n ngi cht nhn su m ti cht hn nghe ting ni d trng d trng d trng xe ct bin ng d trng d trng d trng xe ct hoi cng. Nim au khong khng T tui hai mi khng cn bit vui T m suy t cho i lng su
134
BAN MAI
nhng m khuya v r ri bn tay hoang vu gi mi gi vo nim khng but au gi vo ngy sau nh nhau. Bun vui v tui Xun h thu ng bn ma lm tc trng ti gi tn ti khp chn non ngn ti du ti i gia tri ln bo t xun h thu ng theo gt chn h. Chn nng nu Gi vo tnh yu gi vo tnh yu gi vo tnh yu sng ln i ni bt loa gi vo tnh yu. Li bun thnh i thin ng thu nh ngai vng t thu thu mi sinh ra tri t l nh nay mt ri trong tui i mi Ngai vng mt lu ri thn y du trong mi ci tay di gi gic ng vi nghe mnh ha thn lu ri. Bn ma l nim v vng Xun h thu ng bn ma lm tc trng ti gi cn au cho nc v ngun ti du ti i gia tri ln bo t d trng hai tay vi thng nm ch. Ng Cn g u cn g u m khng thng nhau Nim hoang vu gi y mt di Nim c n nh my ngn ti cn g u cn g u m khng thng nhau. Chn tr n cui cng (Tnh yu mc cnh thin thn) Tn thng ngy vit trn mi ci t m di nghe ngng tnh yu nghe d trng xung hai vai gy t cn bun i n tnh yu Gi vo tnh yu gi vo tnh yu gi vo tnh yu Ta ra ngn li bt loa gi vo tnh yu.
135
46. Dn ta vn sng
Trnh Cng Sn, <=1968
Dn ta bao nhiu nm Lng chm su c m hn hoan Nhn rng phi xc thn anh em Nhn tri tim ri theo i bc Tht ngi cho th nhai ngon M cha tc kh nh rm Ch n con i bao nm khng v a v ct bn chn Dn ta bao nhiu nm u i bom bc i mong manh Tm n bay nhc au trong xng Nhn tri tim treo trn u sng Mt i nc mt chan cm Hn cm ct chia anh em n tr th vn i trong m n trng c ch ngy bnh yn Nhng dn ta vn ln nh rng Ngy m lun phin gi nc Da ln mu gi sng Chn anh qua vn gp ghnh T rung ng ht la nui dn ta Mm ha bnh n trn i dn khn kh Cng ng ln ta i dng li cn nh t do Bao nhiu nm ch ho hon Bn chn hm nay mnh bc Ti ln ng vi anh Ra i thy li rung vn Mt tri no rc sng trong con tim Ho bnh no va bay v trong gi ln Rng ni i ta i dng li con ng Vit Nam.
47. Du chn a ng
Trnh Cng Sn, <=1962
Tri bung gi v my v ngang bn lng o Ma xanh l loi su ng qun trong tc chiu Cuc i na m ting ca ln nh than phin Bng hong lc gi my min Trng trng ngoi khi nc ln sng mm
136
BAN MAI
Nga bung v ngi i chng chn bao ln Na m li ca d lan nh ngi ngng Vng u ti loi su ht ln khc ca cui cng Mt i b ng m hng Ngoi tri cn dng nc ln mt em. Ting ca bt ngun t t kh T ma gi T vo trong xa n by gi mt m Tc xanh en vng trn th Ging sng Loi rong yn ng su Mi hm no bo trn u Li ca au trn cao Ngn my xm chiu nay v y treo lng l V ting ht v ru mnh trong gic ng va Ri t loi su na m qun i u phin ngi v ht m hng a ng cn in du chn bc qun.
48. Dim xa
Ma vn ma bay trn tng thp c Di tay em my thu mt xanh xao Nghe l thu ma reo mn gt nh ng di hun ht cho mt thm su Ma vn hay ma trn hng l nh Bui chiu ngi ngng nhng chuyn ma qua Trn bc chn em m thm l Cht hn xanh but cho mnh xt xa Chiu ny cn ma sao em khng li Nh mai trong cn au vi Lm sao c nhau hn ln ni au Bc chn em xin v mau Ma vn hay ma cho i bin ng Lm sao em nh nhng vt chim di Xin hy cho ma qua min t rng ngi phiu lng qun mnh lng du Ma vn hay ma cho i bin ng Lm sao em bit bia khng au
(*)
Bi ht Dim xa v bi Ca dao m c dch qua ting Nht v c Khnh Ly trnh by ti Hi Ch Quc T Osaka nm 1970. Bi Dim xa (ting Nht) sau tr thnh "top hit", nm trong top 10 Nht nm 1970.
137
Xin hy cho ma qua min t rng Ngy sau si cng cn c nhau.
49. Du mc
Trnh Cng Sn, <>1965
n b vo thnh ph m bun vng bun hn n b vo thnh ph Khng cn ai hi thm n b tm dng sng Nhng dng nc cn kh n b bng thy bun Bng thy bun Ri mt hm ng m my ngn Mt ngi vo thnh ph m tng bc bun tnh Mt ngi vo thnh ph Khng cn ai ngi quen Ngi tm v ng xanh Nhng ng b khng Ri ngi bng thy bun Bng thy bun Ngi cht nghe xt xa t mnh i qu hng lm than Sao cn cn chin tranh M gi ht ch mong ng yn M gi mi ng yn Bung li ru cho mun nm Bung vng ni cho h khng Cho h khng Bung bn tay con i hoang Con i hoang mt i Con i hoang phn ny n b vo thnh ph Reo bun ting ht chung Mt ngi vo thnh ph Nghe hn gi lnh bng Ngi tm v u non Nhng rng b hoang Ri ngi bng ht bun ht bun Ngi lng nghe ln trong mnh.
138
BAN MAI
50. Dng li ngi dng li nh

Trnh Cng Sn, 1968
Ta cng ln ng i xy li Vit Nam Bn chn ta i mau i su v ti rng cao Vc nhng cy rng to V ni y ta xy dng nh Dng lng mi cho dn ta v Dng nh mi cho min qu Trn nhng con ng Vang bc ngi dn chn Bn chn ta ln non ra sng ra ti bin xanh Gnh mang v Kinh V ni y ta xy lm nn Dng nh mi trn nt ny Dng i mi trong n ci Sc sng trong bn tay trong bn chn Ngi i ln bn tay hng Nh lp lp ln trn Vit Nam Nng mi nung lng anh nung lng ti D ma ln dng thm nhanh Nh trn non xung n ng bng Ta cng ln ng i xy li t do Lng ngi dn ta xa hoang vu nay ht bun lo Nhng sm mai Vit Nam Tnh ta bay theo sng ngn c Dng ngi mi nh cy sang ma Ngi vt ti nhng tri xa Ta cng ln ng i xy li tnh thng Lng m ta xa kia bao la nh Thi Bnh Dng Nhng a con l sng Mng hm nay xo ht cm hn Mn ph sa p trn iu tn Lng nhn i ln n hng.
51. i bc ru m
Trnh Cng Sn, <=1967
139
1. i bc m m di v thnh ph Ngi phu qut ng dng chi ng nghe i bc qua y nh thc m dy i bc qua y con th bun ti Na m sng chi ha chu trn ni i bc m m di v thnh ph Ngi phu qut ng dng chi ng nghe Tng chuyn bay m con th git mnh Hm tr tan hoang i da tht vng Tng m soi sng l mt qu hng Hng vn tn bom trt xung u lng Hng vn tn bom trt xung rung ng Ca nh Vit Nam chy cui thn Hng vn chuyn xe claymore lu n Hng vn chuyn xe mang v th thnh Tng vng tht xng c m c em 2. i bc m m di v thnh ph Ngi phu qut ng dng chi ng nghe i bc m m tng lai rng vng i bc nh kinh khng mang li nguyn Tr th qun sng tng m nghe ngng i bc m m di v thnh ph Ngi phu qut ng dng chi ng nghe i bc m m ru da tht vng i bc nghe quen nh cu do bun Tr con cha ln thy qu hng.
52. gi cun i
Trnh Cng Sn, 1971
Sng trong i sng Cn c mt tm lng lm g em bit khng gi cun i gi cun i Gi cun i cho my qua dng sng Ngy va ln hay m xung mnh mng i tri tim ang bay theo thi gian Lm chic bng i rao li di gian Nhng khi chiu ti Cn c mt ting ci ngm ngi theo l bay
140
BAN MAI
Ri nc cun tri Ri nc cun tri Hy nghing i xung Nhn sut mt mi tnh Ch lng nhn khng ni nng but tri tim but tri tim Trong tri tim con chim au nm yn Ng di lu mang theo vt thng su Mt sm mai chim bay i trin min V ting ht tan trong tri gi ln Hy yu ngy ti D qu mt kip ngi Cn cuc i ta c vui D vng bng ai D vng bng ai.
53. m
Trnh Cng Sn(*)
m xanh hay m m hng m mng manh m m rng nui gi m hng m th thnh m m vai em nh Gic ng nh chim bao m thm tng chic l Cho tnh bay ln cao m su khng xa l Ko gn m thin thu m xin thnh ni nh m i o hn h m yn nh ph c Cht tnh duyn xn xao m xa gn mi m C di khng m thu. Tnh ri s xa m hng s qua
(*)
Ca khc m c pht hin v ln u tin c nhm "AC&M" trnh din trong m thn thoi ti Nh ht Ho Bnh ngy 23 v 24/09/2005; chng ti ghi li ca t VCD ca nh sn xut Phng Nam Phim (2005). Ci ta m hi l: TCS cha bao gi dng mt t l loi nhan ca khc c, m thng dng mt cm t trch ra t trong bi ht.
141
Dng sng khng bo t Tri mt li tin a. m su khng xa l Ko gn m thin thu m xin thnh ni nh m i o hn h m yn nh ph c Cht tnh duyn xn xao m xa gn mi m C di khng m thu.
54. m by gi m mai
Trnh Cng Sn, <=1967
1. i m di v cn bo rt Trn gii t qu hng kh cn i bom n cy trn nhng xc Trn ng la hm nay b hoang i da vng Vit Nam v nt Xng tht thing ling v cng m by gi m qu h v i con ngi mang tri tim kh m by gi thp sng u lo Hai mi nm bun vui hng h m thi di Cho mai ny Ngi Vit hi la ngoi ng chn m no lnh m thanh bnh Ngi Vit thy tng lai rt gn m vui mng m tng bng Ngi Vit ht cui lng u ph m xa l m chi lo Ngi Vit sng nh cha bao gi 2. i m di ho chu t sng Cho ging mu trong con phai mu i m di Vit Nam but cng Xin cm ly con tim ca nhau i da vng Vit Nam chy nng m m mt nghe m ku go
142
BAN MAI
m by gi d th lang thang m by gi ma qui i hoang m hi hng m ti mnh mng Hai mi nm l m khng cng 3. m mai ny tri im ting sng Cho m ht ca dao trn ng m mai ny ho chu ht sng Cho m thy tng lai n con m huy hong tri ma trt xung i t nghe nh thin ng m mai ny ph x thnh thang Qu hng y bng dng anh em m yn lnh trong mt trong tim Khc bn nhau bng m vui mng.
55. m thy ta l thc

1. Mt m bc chn v gc nh Cht nh a hoa tng vi Bn tay ngt hoa t ph n Gi y qun vn xa Mt hm bc qua thnh ph l Thnh ph i ng tra i ta c khi l l c Ngi ht ca rt t do Nhiu khi bng nh tr nh nh T nhng ph kia ti v Ngy xun bc chn ngi rt nh Ma xun qua bao gi Nhiu m thy ta l thc Tnh ra c khi cn nghe 2. Mt hm bc chn v gia ch Cht thy vui nh tr th i ta c khi l m la Mt hm nhm trong vn khuya Vn khuya a hoa no mi n i ti c ai va qua
(*)
Theo inh Cng, Hong Ngc Hin tin c bi th tnh hay nht th k l li ca ca khc m thy ta l thc . (Tnh bn, hi sinh cn hn m, Din n, s 108, 06/2001). Bu dch ra ting Php, ng t Bulletin de liaison, Hu (?), s thng 7/1998 (theo Trnh Cng Sn, mt nhc s thin ti).
143
Nhiu khi thy trm nghn nm m Ti ngh quanh y h nh i ta ht mang iu mi l Ti sng rt h Lng ti c i ln khp ca Ri bn vt thng ti qu V em mang li khn nh B ti ng bn i kia.
56. i mi trn ng
Trnh Cng Sn, 1999
i i trn ng i i v i mi i i v khng ti Xa xm chiu ro ai i khng cn bin gii Cht tnh kia phai i i trn ng i i v i mi i i v che du Bao nhiu l vt thng i linh hn kh ro Khng tnh khng vn vng.
57. i tm qu hng
Trnh Cng Sn, 1967
1. Ngi n l da vng ng qun Ng qun trong cn nh nh n thp th m Ng qun qun bao nm Ng qun khng thy qu hng Bao gi p tan gng cm Xing xch v hnh tri buc dn ta Bao gi p tan gng cm Xing xch v hnh tri buc t do Ngi n l da vng bc i bc i i v u non Ngi n l da vng bc i bc i i v bin xanh
144
BAN MAI
i khu v con sng Vit Nam hai mi nm lin Tht xng phi trn i min i cho thy qu hng i cho thy qu hng i cho thy qu hng 2. Ngi n l da vng ngi yn Ngi yn trong cn nh nh n thp th m Ngi yn qun nc qun non Ngi yn xin o xin cm Bao gi p tan gng cm Xing xch v hnh tri buc i chn Bao gi p tan gng cm Xing xch v hnh tri buc hn cm Ngi n l da vng bc i bc i i v rung nng Ngi n l da vng bc i bc i i v i hoang i ni vi anh em i cho qu hng thanh bnh Dng xy tng lai Tin Rng i cho thy qu hng i cho thy qu hng i cho thy qu hng.
58. a hoa v thng

Trnh Cng Sn, 1972
(Tm tnh. Nhp thong dong) Tm em ti tm Mnh hc xng mai Tm trn non ngn Mt cnh hoa khi N ci mong manh Mt hn yu ui Mt b mi thm Mt hn giy mi Tm em ti tm Nh lng ti i Tm m cha tng Tm ngy tinh khi Tm chim trong n
145
Ngm ht sng bay Tm li trn sng Nhng du hi Tm em xa gn t tri rn rng Tm trong sng hng Trong chiu bc mnh Trng tn nguyt tn Cha tng tuyt vng u em Tm trong v thng C i dng kinh Sm bay rn vang Bng ti thy em Di chn ci ngun Ti mi em v m gi ma trong Em ngi bn b Thm ngt hng trm Trong vn ma tnh Ting nhc hn hoan Trng vng khai hi Mt o hoa qunh (a tnh v. Nhp hn h) T nay ti c ngi C em i ng bn i lu lo T nay ti c tnh C em yu du ly lng ni tha T em ti p bi C ti trong dng em ngi trc sn (Ht t do) Ma ng cho em ni bun Chiu em ra ng ht kinh u sng Tn ng con nc ko ln Cht tnh mi chm vin thnh (Nhp nhng. Th thi) T nay anh c nng Bit n sng ni p n ting ca Ma xun trn nhng mi nh C con chim ht tn l i n (Bn ma yu nhau trong l v thng ca tri t. Bnh an) Sen hng mt n Em ngi mt thu
146
BAN MAI
Mt thu yu nhau C vui cng su T rng ng cao n m ngt ngo Sen hng mt Em hng mt thu xun xanh Sen bun mt mnh Em bun n trn mi tnh (Hiu ht) Mt chiu em ng cui sng Gi ma thu rt n cn Ch li kinh n ni non Nhng li tnh em tri trn Mt thi yu du qua Gt hng em mun quay v D trn gian c xt xa Cng nh v vi qu nh (Con sng bin du mang tnh v qu qun c) ..... (Tnh i, ngi li. on cui. m m, xa vng) T trong vn khuya i o xa em l Mt cht my ph du thong qua i ta T trong hn ta i ting chung no n Nga h vang rng xa Vng sut t tri kia T ta ngi m thy trn ng xa Mt chuyn xe ta nh Va n ni chia la (Tnh do tm ta m sinh. C khi tnh mt m tm cn ng vng. n lc tm bnh an th tnh kia cng on ni) T ta nm au i ni cng nh o Mt cht v thng theo Tng pht cao gi su T hoa l em Mt sm kia rt hng N ht trong hong hn i gi v thng ln
147
T em l sng Rng mt trong bnh minh T ta l m N o hoa v thng.
59. on khc thu H Ni

Trnh Cng Sn, <=1995
Bi v ma thu ti li H Ni ma thu H Ni thu H Ni ma thu trn ni nh Khng bi v em hay v em H Ni ma thu H Ni gi Xn xao con ng xn xao l Nho ph mong manh nho ph ma Cht nng long lanh cht nng tha Bi v ma thu ti li Hng m mi em hng sng xa V mt bn tay khng ngn ngi Tng ht cho ti mt ph ch S thm mt i nh trng H Ni Thu i!
60. i cho ta th
1. Khng xa i v cng khng xa loi ngi Khng xa ngm ngi v cng khng xa n ci i cho ta th c hy ct bc i mi ni Gp nhau trong ph xin yu khng ngui nhng thn ngi i cho ta th c hy sng ti nh mi ai Mc ging sng kia s cun t ct ra bin khi Khng xa i v cng khng xa m ngi Khng xa rng ngi v cng khng xa o y 2. Khng xa ngi v cng khng xa mt tri Khng xa tnh y v cng khng xa lc loi Ma xun em hy khoc o mi bc i thnh thi Ch ma ma ti em thu i tay khp vai li Ngy vui em vi t kia xanh ti nh c cy Ngy bun em vi hoa kia u lo trong tn phai
(*)
Bi i cho ta th c l ra i nm 1973. Xem thm ch thch ca bi Bay i thm lng.
148
BAN MAI
Khng xa tnh v cng khng xa th hn Khng xa nng nn v cng khng xa lnh lng 3. Khng xa b v cng khng xa mt m Khng xa ca nh v cng khng xa ngc t i cho ta th ng gia bo t khng bun vui T nghn nm xa bao nhiu chim mung xa by i cho ta th vi nhng sm ti khng i thay D tnh vu v hay yu thin thu cng chm tri Khng xa tri v cng khng xa phn ngi Khng xa mt ngy v cng khng xa mt i
61. i c mt ngy
Trnh Cng Sn, <=1972
i ch yu thng trn cy thnh gi i xa sn si di bng b i con kn kn trn cnh nh l i c ting ci trong ni lo i lm i chn i quanh th gii thy con tim th gii hp hi i nghe lng tm con ngi tr li i ho mn nhng sm mai Bao nhiu nm ch i on th l kh gii Trong con tim li ni yu thng mt ri Bao nhiu nm mt mng du n bom cha dt Trn qu hng dn khut nhng anh hng Git l gian nan cho ta khc vi i thy anh em di nh mt tri Dnh trong bao la con ng tht nh i s c ngy em bc vui i t au thng qu hng s ln i mu anh em chm nhng n hng i cy ln xanh trn rng hon nn i thy nhng ng khng cch ngn.
149
62. i gi em bit bao ln

i v u hi em Khi trong lng khng cht nng Gic m i xa vng Bc chn khng ch ai n Mt i em mi lang thang Lng lnh bng gia au thng Em v u hi em Hy lau kh dng nc mt i gi em bit bao ln i gi em v gia yu thng tr em ngy thng m m Tr li nng trong tim Tr li thong hng thm Em v u hi em C nghe tnh yu ln ting Hy chn vo qun lng Ni au hay nim cay ng i nh nng bc chn em V li trong ph thnh thang Bao bun xa s qun Hy yu khi i mang n Mt cnh hoa gia tm hn.
63. i mt no m ra
Trnh Cng Sn, <=1968
i mt no m ra trn cao Nhn Vit Nam sng li ngy u i mt no m ra cho nhau Nhn hn phai nhng vt thng au i mt no m ra trng theo Tng nim vui mt ngi thy li i mt no m ra hm nay Nhn rng kh ln nhng mm ti i mt no m ra hm nay nhn thy nng v loi ngi
(*)
Bi ht vit cho phim Ti li cui cng (1980), c Thanh Hi ht trong Chng trnh II Hi Tr thc yu nc, ng Nguyn Thng, Si Gn, 1980.
150
BAN MAI
i mt no m ra cho nhau Nhn n bom v kh im hi i mt no m ra trong ti nhn theo nhp mng mu chy i mt no m ra trn vai Nhn bn tay tm hng tng lai Tm li i tay cho m v thm la Hp ch m nay cho ch gnh em gng Tm li con cho mt by em b Tm hng tre xanh cho lng mc min qu Tm li thanh xun cho ch hng i m Tm li i vai em v gnh xun nng Tm li th ngy cho mt by em b Tm li i chn cho ngi lnh tr v Tm li con trng cho cuc tnh mi chm. Ging h ong a m p lu bn lng Tm b ao trong cho mt n con gi Ngi git ban mai treo ging ci u cy Tm ng ta i khng n mn theo du Tm li trn sng xui ngc nhng ghe thuyn Tm li xn xao m ngp n ph ln Tm bung cau cao eo git nng bui chiu.
64. i sng khng gi v c chng em

Trnh Cng Sn, <=1991
1. V c chng em nn i sng mi khng gi V c chng em nn mt t lun n hoa Bn chn em n gia i l th gii thm nim vui Bn tay mng non bn ngi tm xo nhng lo u di V c chng em nh ma xun trong mi nh V c chng em nn i sng nh tr ra. ip khc V c chng em nh mu xanh trn a cu V c chng em chim cn ht mi ngn sau. 2. V c chng em nn cn gic m thanh bnh V c chng em nn tnh yu bng nhiu thm Mm xanh trn nhng cy gi mu l chui non vn xa
151
L bp sen con bn h L nh nng mai bn nh V c chng em nn nn i sng c gia nh V c chng em nn la bp hng hn. ip khc: 3. V c chng em nh loi chim non mun mu V c chng em nhng bn tay bit tm nhau Lng em nh sui trn ngun n nhng o hoa hng nhung ng mang au thng iu tn v gia tri tim yn lnh V c chng em nn nn bnh minh li v V c chng em nn chiu hm tn i. ip khc 4. V c chng em nn i sng s xanh hoi V c chng em nn hng kia mi hng ti T trn trang giy thm ny n nhng gic m i vui T trong tim em ch i hnh phc ho thn con ngi V c chng em yu t do nh yu i V c chng em nn ngi ln khng l loi. ip khc
65. m la hng
Trnh Cng Sn, 2001
Ni nim ph c khng xa T trong g ho ra ni nim Em i tm tm i khng g Em i tm tm i khng cnh diu bay Diu i, diu i bay i u mt cnh diu xa Bay i u cnh diu tch lng Diu i ni nim s tri v Hng nhan gia ph c khi hng nhan l Hng nhan gia ph hng nhan i Hng nhan em l m la hng.
152
BAN MAI
66. ng dao 2000

Trnh Cng Sn, <>2000
ng sng gi qua(a) i ng ha bnh ta n ri Nm hai ngn ta i ti ng tng lai ta rng li ng bo t qua(a) i ng ha bnh sng ngi Nhng con ng cn i mi ng thnh thang di chn ngi ng gi cun my ngang tri i lp lnh a hoa thnh thi N qu hng tnh yu du La trong tim nui tng git mu ng t nc tay mun trng Ngi m ly tri tim bnh minh V dn ta cn sc sng Cn bay cao ni ging tin rng ng th gii rt bao(a) la ng mi ngi ang ngng ch Trn con ng y hoa l ng anh em mnh mng ni nh ng nng sm vi ma() khuya ng gp ghnh s xa nha Bao tm hn xanh nh l Cng hn hoan vi qu nh.
67. ng dao ho bnh

Trnh Cng Sn, <=1968
1. Hai mi nm nhc nhn qua Hm nay thy mt tri rc sng Trong tim ngi trong tim ta trong tim anh Trong tim nhng rung ng gi nng Hai mi nm nhc nhn qua Hm nay thy n ci rng chi Trn mi ngi trn mi ta trn mi em Trn mi nhng m gi ng ta i mnh mng ph x bao ngi quen Bn chn ta thnh thang nhng nm tay reo mng
153
V khp chn ni rng v khp bao thn lng Cng ht xng t mi cho tri vui theo vi lng ngi Hai mi nm hn th qua Hm nay thy mt ngi i mi Ta yu tri ta yu ta ta yu em Ta yu nng ha bnh va n Hai mi nm hn th qua Hm nay thy tng ging nc mt Tri m m trong tim cha trong tim em Trong tim b hin ha 2. Hai mi nm ngc t ti en Hm nay nng l lng ri m Trn da vng trn da thm Trn da em trn da nhng ngi Vit ch ngng Hai mi nm ngc t s qun Hm nay chn ru nng mng ung Cho vui m cho vui cha Cho vui con cho vui nhng v chng ng Vit Nam hm nay c bc chn t do Ngi Vit ta hm nay sng vi nhau tht th T khp chn bc v m ting chn v b C ng ln trong gi sng c cao theo vi ca nh Hai mi nm ch tng pht giy Hm nay ting ha bnh thy Trn mi ngi trn mi ta Trn mi em trn mi nhng ngi Vit ngho khn Hai mi nm ch i lu Nay sc sng trn v mch mu Nui tim m nui tim cha Nui tim nhau nui t nc tht giu.
68. ng mong ai, ng nghi ngi

Trnh Cng Sn, 1969
Hi nhng con chim m sao cha v cnh Hi nhng anh nng dn sao cha v lng Hi nhng ngi m gi hng m sao khc Hi chng ta hm nay ang nghe g khng
154
BAN MAI
Nhng chic khn tang bay trn tc b ri Nhng mt ai tim ai ang mong ngi v Nhng chic nng gp ghnh ngi im ting ni Nhng sm mai m u sao cha i thay Cn n ci trn i mi Cn tri tim chn ta cn ti V ging ni v nc nh t ti Xin anh ch hy vng ln i sng ny y bng ti Triu anh em chia st nguy nan Xy cch mng dng i ngi mi Dn ta th quyt lng gi nc D trn vai i sng nhc D n bom m m gm tht Xin dn tc hy vng ln Gi gi trai cng tip ni V qu hng khng c tng lai Bao thng ngy nhn i la chy Xin anh ch sn sng i ti ng mong ai ng nghi ngi V i ta hm nay thm mu ngi.
69. ng xa vn dm
M b ti i ng xa vn dm M b con i ng xa mt mng M b con i M b con i Trong khi con ngi m b con i Trong khi con nm m b con i M b con i M b con i M b ti i ng xa vn dm M b con i ng xa vn dm Gic ng cha trn m b ti i
(*)
Chng ti 1992 cho nm ra i ca ng xa vn dm l cn c vo ngy mt ca m Trnh Cng Sn, b L Th Qunh (sinh nm 1921). Bn ny khng c trong cc tuyn tp Nhng bi ca khng nm thng, t 1993 v v sau, tuy xut hin (ln u) trong K7 Trnh Cng Sn/Hng Nhung. Bng bng i!, nm 1993 (Trung tm bng nhc Tr). Bi ny cn c tn khc l M b con i (CD Bng bng i! Tnh khc Trnh Cng Sn, Mimosa Productions 1994), v M b ti i.
155
Gi lch chn mn m b con i M b con i M b con i Bao nhiu ting ci ca ngy xa xa Bao nhiu gic mng lng vc bay xa M b con i.
70. Em cn nh hay em qun

Trnh Cng Sn, 1980
Em cn nh hay em qun Nh Si Gn ma ri cht nng Nh ph xa quen bit tn bn chn Nh n ng tng m thao thc Sng cho em vm l me xanh Em cn nh hay em qun Bn hng xm i khi gh thm C hai ma vn i v C con ng nm nghe nng ma Em ra i ni ny vn th L vn xanh trn con ng nh Vn xa vn c ting m ru C ting em th C cht nng trong ting g tra Em cn nh hay em qun Nh ng di qua cu li ni Nh nhng con sng ni bao dng kinh Nh nga th ngoi xa vng Nh xn xao hng qun m m Em cn nh hay em qun Trong lng ph ma m tri chn Di hin nhn nc dng trn Ph bng l dng sng un quanh 2. Em cn nh hay em qun Nh Si Gn nhng chiu gp g Nh mn n quen nh ly ch thm Nh bn b cho nhau quen ting Ph em qua gch ngi quen tn Em cn nh hay em qun Khi chiu xung bn sng nc ln n n a gia ph nh C nng vng lc trn li i
156
BAN MAI
Em ra i ni ny vn th Vn c em trong tim ca m Thnh ph vn c nhng c m Vn sng thit tha Vn lp lnh hoa trn ng i Em cn nh hay em qun Nh Si Gn nhng chiu lng gi L ht nh ma sut con ng i C mt ng vng hoa nh gm C khng gian mu o bay ln Em cn nh hay em qun Qu nh nm xa c em C bng da c cu h C con ch ma nng i.
71. Em cho ti bu tri

Trnh Cng Sn, 1970
Em s cho ti cho ti mt i Em s cho ti cho ti mt ngy T chiu nay em nn lng l ti Em s cho ti cho ti vn li Em s cho ti cho ti vn ngy T chiu nay ngi cnh y vi ti Em cho ti qun i mun phin Em cho ti cho ti thm bao ngy bun V chiu nay em mun i nm xung Em cho ti cho ti bu tri Em cho ti yu thm loi ngi V t y ti c em i i V t y thi xt xa ch i V t y khng c ai ph ngi.
72. Em n cng ma xun

Trnh Cng Sn, <=1991
Em i cng ma xun n trong i tay cuc i Tim em rng r mt tri chn n trng bc vi Cng ma xun em xanh ngt tay m quanh tng lai Cng ma xun em trn y i hng nhng sm mai
157
ip khc: Cnh xun m cnh hoa mai ma xun thm nhng i ngi Em i cng ma xun n trong i tay cuc i Qu hng gn gi tng ngy cho em ma xun y N ci em nh tia nng trong khng gian xanh ti T lng qu hng thng nht em nhanh chn vo ngi Xun xun v Trc sn nh trong nng hng xun bc qua Xun xun v Gia tay mi Xun khoc nh nhng vai ngi.
73. Em n t nghn xa
Ti vn nhn thy em Gia m ng xa l V em mang trong mt Ni yu i thit tha Ti vn nhn thy em Gia m ng xa l V trong i mt C qu hng bn b Em n gia qu hng C nhng nghn nm xa Ho thn em by gi Nn ti vn nhn thy em Gia m ng xa l V em nh chim trng Gia trng ng bc ra Ti vn nhn thy em Gia m ng xa l V em nh hoa l Gia thin nhin hin ha.
74. Em i b li con ng
Trnh Cng Sn, <=1995
(*)
Em n t nghn xa in (ln u?) trong tp nhc nhiu tc gi Ca khc mi, Bo Tui Tr xut bn, 24 tr., 1982(?). Xem thm ch thch ca bi Chiu trn qu hng ti.
158
BAN MAI
B mc cn nh b mc ti B mc ni y b mc ngi B trm nm sau ngn nm na B mc ti l ti l ai Em i b li con ng B xa c di v thng nh em Ra i em i b li dm trng Ngn du c qun mun trng nh thm B mc m di b mc ti B mc gian nan b mc ngi B xa xi yu v gn gi B mc ti bun gia cuc vui B mc ma v b chiu phai B mc h v b ngm ngi B m cha qua ngy cha ti B mc tay bun khng bn tay B mc vui bun b mc ai B mc khng chn b mc ngi B ti hoang vu v nh b B mc ti ngi gia i ti.
75. Em i trong chiu

Trnh Cng Sn, 1969
Em i qua cu C gi bay theo Thi bung khn tang Trng gia khung chiu Em i qua cu C l xn xao Mt ging sng su Ch hn thng au Em i qua cu Ch chiu trn vai Ngm bun trn mi Tri tim hoi Mt ngi nm xung Mt ngi ni y Em i qua cu Mt hn my bay Em i trong chiu
159
Mt i khn ngui Mt i ring ai mong ai Em i qua cu Ting sng vang theo Lng mc qu hng C dng bun ru Em i qua cu C gi hiu hiu Thi lng em xa n mi ni no.
76. Em hy ng i
Trnh Cng Sn, 1970
Rng chy v rng ho Em hy ng i Rng kh v rng tn Em hy ng i Ng i em i mi la chy Ng i em mi cong c mt Ng i em tay xanh ng ngc Ng i em tc gi thi bay i khp v ngy tt Em hy ng i i mi m v ngy mi bun Em hy ng i i ng ngng v i thp nng Em hy ng i Mt t im mt tri ci nhn Em hy ng i Ng i em i vai la mt Ng i em da thm qu ngt Ng i em tay thi mi mc Ng i em trong ting ru m Ngi n v ngi vng Em hy ng i Ngoi ph kia loi ngi v Em hy ng i.
160
BAN MAI
77. Em l hoa hng nh

Em s l ma xun ca m Em s l mu nng ca cha Em n trng hc bao iu l Mi bit ci l nhng n hoa Trang sch hng nm m mng ng Em gi u trn nhng dng th Em thy mnh l hoa hng nh Bay gia i lm mt ngy qua Tri mnh mng t hin ha Bn chn em i nh nh a em vo tnh ngi bao la Cy c rng by chim lm t Sng c ngun t sui chy ra Tim mi ngi l qu nh nh Tnh hng thm nh mt tri xa.
78. Em nng trng em ra bin gii

1. Trn nng trng khng xa lm C i chn i khng ngi ngn Em by gi quen ma nng Gnh trn vai vn vng bi hng Tng vai o phi s xanh thm i Bn tay lm nn nhng ma vui T trn t ny nhng con ngi mi Mc ln ta tia nng gia chn tri Qua bao ma em bng ln t cho em tri tim nng nn Yu con ngi nn lo lng Mun nghing vai gnh thm nhc nhn 2. Xa nng trng ra bin gii C i khi i khng tr li
(*)
Trong mt chuyn i nm 1981, Trnh Cng Sn ti mt n v Thanh nin xung phong, v sau ng c tin cc c gi ng gp hi sinh ti bin gii. Bi ht ny c nhc s sng tc nh mt li tng nim s kin .
161
Nhng trong lng nghe ting ni Nhng gian nan s o lng ngi T bin gii xa chn em sng m Rng su tm nhng li mn qua Tng khi nng ma ln m nm nh Mu t tri quen qu chn qu nh Khi qua rng khi qua sui Thy vui theo bc chn ng i Trong nhng ngy gian nguy y Bit bao nhiu nhng cu chuyn i.
79. Gn nh nim tuyt vng

C iu g gn nh nim tuyt vng Ri rt gn ri xung trong ti C nhiu khi ri xung bn i Trong gian nan nn ct ting ci i sng mi khi a tin ngi L ti lng nghe lng ti r ri C iu g gn nh nim tuyt vng Trong xun th thy bng trm nm Bng mt hm qua ph hoang tn Ti quen nh ti c ln C iu g gn nh nim tuyt vng Mi em hng nh l h khng C nhiu khi bn gi ti nm Nghing sang em ti thy nng vng Dng nh bo qua dng sng nc ln i khng c ma m vn t mm C iu g gn nh nim tuyt vng Sng bao ln sng ra i Nhng ngn xa tri n by gi Sng ra i hay mi bc v.
(*)
Bi ny cng c tn l Hnh nh nim tuyt vng. Xem ch thch ca bi Bay i thm lng.
162
BAN MAI
80. Gia ti ca m
Trnh Cng Sn, 1965
1. Mt ngn nm n l gic Tu Mt trm nm h gic Ty Hai mi nm ni chin tng ngy Gia ti ca m li cho con Gia ti ca m l nc Vit bun Mt ngn nm n l gic Tu Mt trm nm h gic Ty Hai mi nm ni chin tng ngy Gia ti ca m mt rng xng kh Gia ti ca m mt ni y m Dy cho con ting ni tht th M mong con ch qun mu da Con ch qun mu da nc Vit xa M trng con mau bc v nh M mong con l con ng xa i l con cng cha qun hn th 2. Mt ngn nm n l gic Tu Mt trm nm h gic Ty Hai mi nm ni chin tng ngy Gia ti ca m rung ng kh khan Gia ti ca m nh chy tng hng Mt ngn nm n l gic Tu Mt trm nm h gic Ty Hai mi nm ni chin tng ngy Gia ti ca m mt bn lai cng Gia ti ca m mt l bi tnh.
81. Git l thin thu

Sng c bao nm vui vui bun bun ngi ngi ngm ngm Sng cht mong manh nh thn c hn mc y ni non Cuc i cho ti cho ti ting ni i khi vui ti Cuc i cho ti cho ti ting ni i khi ngm ngi Gi ni bay qua lao xao bi b lao xao bm nga Nng qui yu ma lung linh thnh tr lung linh ca nh Bc ti h v khoc o chn nh long lanh git l Long lanh git l git l thin thu Sng c i tay i tay tht di m quanh tnh ngi Sng c i chn i chn mt nhoi mt i ti lui
163
Cuc i cho ti cho ti tri cm trn i mi em Cuc i cho thm cho em c cnh bay i vi vng Ni ng quanh nm t mun i nm ring ta rn rng ng gia thin nhin thn ta nng nng thn chim nh nhng Mun ni i cu gia chn thng au chim xanh bc u Cy xanh bc u vi vng ti theo.
82. Git nc cnh sen

Trnh Cng Sn, <>1990, th Thn Th Ngc Qu.(*)
Ngn nm git nc c bun khng C bun khng c bun khng Sao vn long lanh di nh hng M vn long lanh vn long lanh Trn cnh sen vng ai bit c Ngn nm git nc c bun khng Ngn nm git nc c bun khng
83. Gi i ln mau
Trnh Cng Sn, <=1964
Khi tay xa ri Hn my tm tri Khi chn bc ri Hn ln tng ci Ngy sau cho ai Bun ny ln mi Hi li trn tri Nim thng ln ngi Cn phng ng vi L ru bc di n vng trn li Vi vi m ti Su ny trn vai Bun trong mt su Nhc hn dng cao Tm ln mi su Nghn i trng nhau Gi vo cn au L ru thay mu Khi my qua u Hn trinh bc vo
(*)
Git nc cnh sen xut hin (ln u tin?) trong K7 Cho d nm thng gm 6 bi Trnh Cng Sn v 6 bi ca Phm Trng Cu (Sng Nhc, 1992?).
164
BAN MAI
Khi thn r ri Tri ln gi gi Mt tri ma mau Lm cho ti qun Gi bng tn em Loi hoa trinh nguyn Khi chn buc di Khi thn lu y Hn chuyn tay nhau Li thng che du Gi i ln mau.
84. Gi tn bn ma
Trnh Cng Sn, 1963
Em ng ln gi ma vo h Tng cn ma tng cn ma tng cn ma Ma th thm di chn ng Em ng ln ma thu tn t Hng cy kh cnh b v Hng cy a em i v git nng nhp nh Em ng ln ma ng nht nha Tng m ma tng m ma tng m ma Ma lnh tng ngn sng m Em ng ln ma xun va m N xun xanh cnh thnh thang Chim v vo ngy tui em trn cnh bo bng Ri ma xun khng v Ma thu cng ra i Ma ng vi vi Ma h khi my Ri t nay em gi Tnh yu du chim bay Gi thn hao gy Gi bun ngt ngy i tc em di m thn thoi Vng tng lai cht xa xi Tui xun i sao lnh dng mu trong ngi Nghe xt xa hn ln tui tri Tr th i tr th i Tin bun t ngy m cho mang nng kip ngi.
165
85. Gp l ma xun
Ngi phu qut l bn ng Qut c nng vng Qut c ma Thu Rng Thu phi nhng cnh kh Trng v sau h Ngy Thu xanh yu ln da Em nm m ch Ngi phu qut l di ngun Qut c gi nm Qut c ma ng u sn hoa tm su ng Bo mang hoa tm v sng Cn em xanh mt hng nhan Chiu em ra bn cu kinh Ngi phu qut l bn ng Qut c nng hng Qut H bun tnh Mu da em nu hng Chn nhum ph phng Em v bin xa Bn chn thot chn ao t Em v ng ch Di ngn tnh ca Ma Xun lt l em nm Lt y h hm Lt li n bom Ngi phu thi qut bn ng Qut ch em nm Qut c ma Xun.
86. H trng
Trnh Cng Sn, 1961
Gi nng Trn vai em gy ng xa o bay Nng qua mt bun lng hoa bm say
166
BAN MAI
Li em i v tri khng c my ng i sut ma nng ln thp y Gi nng Cho cn m chiu nhiu hoa trng bay Cho tay em di gy thm nng mai Bc chn em v no anh c hay Gi em cho nng cht trn sng di Thi xin n i Trong cn m ny Gi ma thu ti Ti a em v Chn em bc nh Tri bun gi cao i xin c nhau Di cho mi sau Nng khng gi su o xa d nhu Cng xin bc u Gi mi tn nhau Gi nng Cho tc em ci loi hoa nng ri Nng a em v min cao gi bay o em by gi m xa no my Gi tn em mi sut cn m ny.
87. Hai mi ma nng l

Trnh Cng Sn, 1995
Em hai mi tui em l nng Em hai mi tui em l ma Si Gn nng ma em ngy y Cn l ht bi gia h v Em hai mi tui em by gi Chn qua ph phng ph ngn ng Si Gn hai mi ma nng l Em my hoang ng sm chiu qua i trong duyn c ngy xa Trong lng thng nh cn m l k i trong hnh phc qu nh
167
Chuyn ngy xa y bng l chim bao Hai mi gic mng xanh hng qu Em hai mi tui nh bi th Si Gn nng ma em cht n Lm li mng m gia thin thu Em hai mi tui em u ng Nm xa vui bun cht ph du Si Gn xua tan nghn du l Cho em by gi mt tnh a.
88. Hnh ca
Trnh Cng Sn, 1961
1 - on ngi i vo trong m Bui bng ti i cho da vng B hai mi nm chin chinh bun xy thanh bnh on ngi i min man Tm nh sng cho Vit Nam 2 - on ngi i vo trong m Cm nh sng tin trong tay mnh Cm bao la i khp ph phng khp no ng on ngi i mun chn m lp sng dn da vng Trng sn i Tng dy ni cao i theo mnh i dng i Tng lp sng cun theo chn mnh 3 - on ngi i vo qu hng Tng b uc sng trong tay mnh Tm qu hng xa ging Tin Rng ging da vng on ngi i lun phin Tm bng dng t Vit Nam 4. on ngi i vo qu hng Cm thc xy tng lai mnh Cm huyt thng i ni cho lin ni hai min on ngi i hin ngang Dng t nc cho huy hong.
168
BAN MAI
89. Hnh hng trn i cao

Trnh Cng Sn, 1962
Chiu ln chiu ln Ngi vn m thm g bun gt chn Ngi i hnh hng v i ni xa Ngi i vn i chiu qua vn qua Chiu chiu hn Ngi vn m thm g bun gt chn Ngi i hnh hng bun i vin vng Cn ai nh mong cn ai nh mong Ngi i hnh hng mt m li sng Ngi i hnh hng Nh ph nh phng Ngi i mt mnh i dc nghing xung Ngi i mt mnh vc su gi tn Cn y bo ln cn y du chn Ngi i mt mnh v ht li gi Ngi i mt mnh chm su li ca Cn y bo qua cn y gic m i m m sng Ngi c qun v ngi bun chiu chn Ngi i hnh hng si bun vn quanh Vc su ln gi tn nh em Cn m m sng Ngi vn qun v ngi bun chiu chn Ngi i hnh hng Hn su vt nhn Mt mai qun bun i qun.
90. Ht iu khn iu
Trnh Cng Sn, 2001
Nhng ht iu nm k bn nhau iu khng la La thnh thang bay cng khp ph La thnh thang bay khp ph phng Ph em ph nh bun bun Ph em ph nh mt nhn Nhn nh mun khc khc git iu
169
Thi ng nghi ngi Ti v x s mun mng nh em mun mng nh em. Chiu chiu li nh chiu chiu Nh ngi qun t khn iu vt vai (Nhng ht iu nm k bn nhau ...)
91. Ht trn nhng xc ngi

Chiu i ln i cao ht trn nhng xc ngi Ti thy ti thy Trn con ng ngi ta bng b nhau chy trn Chiu i ln i cao ht trn nhng xc ngi Ti thy ti thy Bn khu vn mt ngi m m xc a con M v tay reo mng xc con M v tay hoan h ho bnh Ngi v tay cho thm nhp nhng Ngi v tay cho u gian nan Chiu i qua Bi Du ht trn nhng xc ngi Ti thy ti thy Trn con ng ngi cha gi m con lnh gi Chiu i qua Bi Du ht trn nhng xc ngi Ti thy ti thy Nhng h hm chn vi thn xc anh em M v tay reo mng chin tranh Ch v tay hoan h ho bnh Ngi v tay cho thm th hn Ngi v tay xa dn n nn.
92. Hy c nh
Trnh Cng Sn, 1967 (*)
Ngi gp mu cho tng lai t nc ny Mi nm qua nh bng c bay php phi
(*) (*)
Vit xong 28-02-1968, sau Tt Mu Thn. Bi ny cn c ta Hy c ch.
170
BAN MAI
Li gi nc cha ngui ngoai trn mi ngi ng chng gai ta c vt qua tng ngy Rung t i hy c ch cng bi sn nng khoai Ngy mai y con s v d thn xc thit thi Ch hy ni vi em th yu t ny d ngho km kh khn M ht ln cho tan hoang nhng lao t d i ho hon ng s n ta thy ri c vn li h reo mnh mng Bnh minh i hy ln nhanh bao nhiu nm ng ch Ho Bnh s tr bng.
93. Hy c vui nh mi ngy

Trnh Cng Sn, 1969
Hy c vui chi cuc i ng cung in m trm nm sau Cn y em ngt ngo ng bn ngy yu du Nhn my tri ang tm v ni cao Hy c vui chi cuc i D ngy mai em nh chim bay B qun y mt ngi Ht bn tri gian di D ta nh con ng di vng ngi Hy c vui chi cuc i Hy c vui nh mi ngy Bn tri cn nng l tri cn xanh Ph cn ngi ng ri qun ri qun. Hy c vui nh mi ngy D chiu nay khng ai qua y Hi thm ti mt li Vn yn ch m ti Lng ta trm con hc gy vt bay Hy c vui nh mi ngy Nhn ngi i nh my v danh D chn xa dm nghn Vn nh cn thp thong D trong ta m th thm ting bun.
171
94. Hy i cng nhau

Trnh Cng Sn, <=1968
1 - Em hy i cng ti n trc tng cn nh Hi thm tng anh lnh Mi v t rng xa Em hy i cng ti n trc tng cn nh Hi thm tng ngi m Hi thm tng ngi cha Em nh i cng ti o mi v mang qu a vui cng n b Tay cm lng n hoa Em hy i cng ti Di bng triu l c Hi thm tng ngi ch Ph di triu ngi qua Hi thm nhau t thnh ph n ni thn lng Bn tay nng ha bnh ct ting ca bnh minh Lng hn hoan nghe mnh dng nh mi ln ng mi n chn ta i khp mi min 2 - Ta hy i cng nhau n nhng lng qu ngho Hi thm ma la mi Nghe ging h tht cao Ta hy v rng su Vi bc tiu phu gi Mng vui tng git l Ngy vui nhc nhn qua Anh hy i cng ti n mi tn chn tri Lng nghe t t mi Ni thm v ngy mai Anh hy i cng ti Vi chic nng trn ngi ng trm li mng gi S tm c nim vui.
95. Hy khc i em
Trnh Cng Sn, <=1972
Hy khc i em cui cuc tnh Cn y nhng ngy bun
172
BAN MAI
Hy khc hy khc i em c cn g Ngy thi ht i ch Hy khc hy khc i em Hy khc hy khc khc i em Ging nc mt s bay trong tri Lm cn ma rt trn chn gi Li c cy ht trn da ngi Hy khc i em cui cuc tnh Cn u nhng mn nng Hy khc hy khc i em c cn g Tnh mt ng v Hy khc hy khc i em Hy khc i em.
96. Hy nhn li
Trnh Cng Sn, <=1972
1 - Hy nhn li mi lm nm em c bun khng Hy nhn li ngi dn qu mt rung ng Hy nhn li mt t kia au du cung phong Hy nhn li n chim non qun mt ng rng ng qu hng xin em ng qun li Li ca dao trn mi l ting ni M nui ta vui theo cng khc vi Bc Nam Trung qu hng s c ngy Hy ch i mt qu hng trn t Vit thi Hy ch i i phn chia sp xa hnh hi Hy ch i ngy dn ta ln ting mi ni Hy ch i c tng lai bay khp lng ngi. 2 - Hy nhn li i bao phen thot cm gng Hy nhn li ngi dn ta chin u nhp nhng Hy nhn li t Nam Quan cho n C Mau Hy nhn li tnh anh em vn c ngt ngo ng anh em sao i hoi khng ti ng vn minh xng cao cng vi ni ng lng tm mnh mng hoi bng ti Tri au thng cho con mi ra i Hy nhn li ngi anh em trn chin trng xa Hy nhn li tm u ra nhng nt mt th Hy nhn li c hay thua nhng thng bi kia Hy nhn li mt qu hng tan nt tng gi.
173
97. Hy ni gim ti
Trnh Cng Sn, 1967
Hy sng gim ti Hy ni gim ti Hy th gim ti Tht da ny dnh cho th hn Cho bo cng Cho tham vng ca mt l in Hy sng gim ti Hy ni gim ti Hy th gim ti Qu tim ny dnh cho la hng Cho ha bnh Cho con ngi cn ch u tranh Ai c nghe Ai c (o ... o) nghe Ting ni ngi Vit Nam Ch mong ha bnh Sau m tm ti Ch mong mt ngy Tay m trong tay Hy sng gim ti Hy ni gim ti Hy th gim ti lu ri lm sao ch i Sao cn ngi Sao im lm ng hoi cc anh Hy sng gim ti Hy ni gim ti Hy th gim ti Cn thy g ngoi bom la n Anh ch ny Sao vui mng lm ngi ci xin.
98. Hy yu nhau i
Trnh Cng Sn, 1970
Hy yu nhau i khi rng thay l Hy yu nhau i ging nc tri xa Nc tri qua tim rong y tr nh Ngy mi mong ch ngy s thin thu
174
BAN MAI
Hy ru nhau trn nhng li gi mi Hy yu nhau cho gch c tin vui Hy ku tn nhau trn ghnh di bi D mai ni ny ngi c xa ngi Hy yu nhau i qun ngy u ti D vn bit mai y xa la th gii Mt t cho ta nhng ngy vui ti Hy nhn vo mt ngi ln cui trong i Hy yu nhau i bn i nguy khn Hy yu nhau i b p cho trm nm Hy yu nhau i qun ngy qun thng D m sng n d sng ma bom Hy trao cho nhau mun ngy yu du Hy trao cho nhau hnh phc ln thng au Tri tim cho ta ni v nng nu c qun rt nhiu ngy thng tiu iu
99. Hoa vng my

Trnh Cng Sn, 1981
1. Em n bn i hoa vng mt a Mt thong hng bay bn tri ph h No c ai hay ta gp tnh c Nh l cn gi em cn c mi bay i Em n bn i hoa vng rc r No d chng phai trong lng ni nh Ngy thng tri qua cn au mt m Xin cho bn ma t tri lng gi ng trn em i hoa vng my Nhng ng c l tng git sng thu Yu em tht th 2. Em n ni ny bao iu cha ni Lng l cha xa sao lng qu vi Mt ci bao la ta v ngm ngi Em ci u trong lng ph x ng vui Em n ni ny vui bun i nh i s tri xui qua ghnh qua sui Mt vt thng thi ring cho mt ngi.
175
100. Hoa xun ca

Trnh Cng Sn, 1986
1. Cy s cho lc v cy s cho hoa Em c bay trong i du dng nh cn gi Em c bay nhng ng b li ti mt mnh ... i s cho lc v i s cho hoa Em mt xanh nh ngc m ti c u ng 2. Cy s cho lc v cy s cho hoa Em hy yu con ngi ngt ngo i vn th Em hy dng cho i mt n hoa tnh c ... i s cho lc v i s cho hoa Em sui kia rt ngt v ti ng hai b 3. Cy s cho lc v cy s cho hoa Xun n bn kia i tri m ra cnh n Em n bn ti ngi i m ra cuc tnh i s cho lc v i s cho hoa Em lu lo bn i dy ti bit xa gn.
101. Ha bnh l cm o
Trnh Cng Sn, <=1972
Mi ngi l mt ngn gio m vo mt chin tranh Mi ngi l mt ngn uc t cho tan nhng nh t Ha Bnh Ha Bnh i cu ni Ba mi triu ngi lp li mi trn mi Ho Bnh Ha Bnh L m c ba mi triu ngi Ha Bnh Ha Bnh l xng mu Bao nhiu triu ngi dng ly hm nay Mi ngi l mt ngn gio m vo mt chin tranh Mi ngi l mt ngn uc t cho tan nhng nh t Ha Bnh Ha Bnh i cu ni Ba mi triu ngi lp li mi trn mi Ho Bnh Ha Bnh L m c ba mi triu ngi Ha Bnh Ha Bnh l xng mu Ba mi triu ngi i cng c hm nay.
176
BAN MAI
102. Hm nay ti nghe

Trnh Cng Sn, <=1993
Hm nay ti nghe c con chim v gi V gia tri v ht gia i ti Hm nay ti nghe Ti ci nh a b Mi ln ln gia i sng kia Ti thy mu xanh ht trong li gi V thy bnh minh thp trn ngn l Ti thy ngy tht l Xao xuyn tng ni nh Cho nn ti yu tri tim khng nng n Nhng con tim bn b bao la Ti thy chiu khng ni li lng l V thy hong hn o vng rc r m bc v tht nh Sng khoc mm vai ph.
103. Hu Si Gn H Ni
Trnh Cng Sn, <=1969
1 - Hu Si Gn H Ni Qu hng i sao vn cn xa Hu Si Gn H Ni Bao nhiu nm sao vn th Vit Nam i Cn bao lu nhng con ngi ngi nh thng nhau Triu chn em Triu chn anh Hi ba min vng ln cch mng n lc ni tm lng chung Tui thanh nin Hy i bng nhng bc tin phong T Trung Nam Bc Ch mong nung t Nhng b uc ro vui t do ng i n nhng ni lao t Ngy mai s xy trng hay hp ch Dn ta v cy ba o cm no Bn tay gip nc Bn tay kin thit Nhng du cm hn xa nht m Nh ta xy mi vn ta thm tri
177
Cho em ra u ni ca tnh vui Bc Nam Trung i on kt mt min Ph bin thu m rng ng thm Dng nc bnh yn 2 - Hu Si Gn H Ni Hai mi nm ting khc lm than Hu Si Gn H Ni Trong ta au tri tim Vit Nam n bom i Lng tham i kh gii no dit ni dn ta Vit Nam i Bng cn m cho mt nhn sch tan cm th Hy xo ht du tch bun xa Ngy mai y nhng con ng Nam Bc n hoa Bn tay thn i Lng khng bin gii Anh em i lng nghe tnh nhau Ngy vui ln s qua trm cu M dng ming cau ri dng ngn tru Cho hai min trng phng lng thy nao nao Ngy Nam m Bc Tnh chan trong mt S thy trm bnh minh ngt ngo Nga bay theo gi lng reo mun v Cho dn ta bng ln trong t do Bc Nam Trung i tnh ngha mn nng Bc ra ngoi mt ln dit vong Dng mi nh chung.
104.Huyn thoi m
m chong n ngi nh li Tng cu chuyn ngy xa M v ng di ma Che n con nm ng Canh tng bc chn th M ngi di cn ma
(*)
Thanh Qunh thut li mt m giao lu vn ngh Nh vn ho thanh nin: " Ca khc gn y nht l Huyn thoi m c nhiu ngi yu thch 4 nm qua do chnh tc gi trnh by vang ln vi ting n thng du dt " (Bo Ph N Tp. H Ch Minh, 05/05/1990); nh vy bi ny c Trnh Cng Sn cng b khong 1985-1986.
178
BAN MAI
M li qua con sui Di ma bom khng ngi M nh nhng a li Tin con qua ni i M chm trong m ti Gi ma tc che li con i m chong n ngi nh li Tng cu chuyn ngy xa M v ng di ma Che tng cn nh nh Xo sch vt con v M ngi di cn ma M l gi un quanh Trn i con thm lng Trong cu ht thanh bnh M lm gi mong manh M l nc cha chan Tri dm con phin mun Cho i mi trong lnh M chm di gian nan.
105. Khn qung thp sng bnh minh

Trnh Cng Sn, <=1991
1. Ka c con chim non Chim chi sn trng ch chim xinh p ht Cho mng xun Ka cc em th ngy Nh gic mng gia i Lng bit n bao iu C thy dy Hc cho ngoan Ln cho nhanh Bay vo i xy dng Rn i tay Chc i chn Lao ng l vinh quang 2. Ka cc em xinh xinh Chn bc vi n trng
179
Tng chic khn em qung Thp bnh minh Tng cnh tay mng non ang xy ngy mai hng on thiu nhi em l Hy vng Vit Nam.
106. Khi tri mnh mng

Trnh Cng Sn, <=1972
Ta v ni y ph xa du n Con ng bn sng c l bun tnh Ta v y ni thng nm qu rng ng xa em li thp thong bn chn Ta v ni y thong nghe gi lnh Ht ma Thu sang n ngy ng Nhng hng cy xanh n em o lng By gi ta nhn khi tri mnh mng Tri cn in du chim xa ngun i cn bay nhng cn ma phn Cn g u nhng mi xa hng Vng tui xanh thong bay nh gi Ngy ri qua thng nm u ng Tn em l vt thng kh Ta v ni y bng im ting ng v trn sng nhng cnh bo xanh C cn trong em nhng m gi lng Ngi bn hin nhn bn nc y dng C cn trong em nhng cy nn hng Nhng cu qua sng nhng cht tnh duyn Gi tri lnh nh nh con ph hn Ta nhn ta v gia tri h khng.
107. Li gn vi nhau
Trnh Cng Sn, 1965
1 - Li gn, gn li vi nhau Ngi gn nhau hn Ngi k bn nhau
180
BAN MAI
ng b ti i Hai mi nm ri Cn g cho anh Cn g cho ti Cn g cho em Khng cn g Khng cn g Cn li chin tranh m Sng Hng nhung nh Ngy Cu Long m M thy g M mt ngy Hng H gp Hi Trng Dng y qu hng trng ngng V m ch mong Mong nhng g Mong tm li mt ngy gic ng bnh yn Li gn gn li vi nhau Ngi gn nhau hn Ngi k bn nhau Tng hng thng au Trn cy u su Ht rng cho anh li cho em T ngy mang tn Sao cn bun Sao th hn Ti hn t en 2 - Gi thm, gi thm vi nhau Gi bng tn anh Gi bng tn em Mt tri qu hng Soi chung da mnh Li gn i anh Li gn i em Li gn nhau thm Khng cn g Khng cn g Cn li tri tim Hai mi nm chinh chin M ng khng yn Quanh chng mnh i tng ngy tui ny mu lnh trong xng Hai mi nm ti ln Th hn vai mang Cha c ln Cha mt ln tm c gic ng bnh yn
181
Gi thm gi thm vi nhau Gi thm tn anh Gi thm tn em Th hn xin qun y qu hng mnh Cn g u anh Cn g u em Tui nh c n Thi ng bun Thi ng bun Ti lng ni sng.
108. Lng l ni ny
Tnh yu mt ngt Mt ngt trn mi Tnh yu mt ng Mt ng trong i Tnh yu nh bin Bin rng hai vai Bin rng hai vai Tnh yu nh bin Bin hp tay ngi Bin hp tay ngi lc li Em i v ni y Ni u ni u Sng cn mn Trng treo u con sng Tan theo tan theo Cht tnh xa vng Lm sao ru c tnh vi ... i ni au ny ngi Tnh yu v ti li cho ai Bun nh git mu Lng l ni ny Tri cao t rng Mt mnh ti i
(*)
Bi ht trong phim Tnh xa.
182
BAN MAI
Mt mnh ti i i nh v tn Mt mnh ti v Mt mnh ti v vi ti.
109. Li bun thnh

Trnh Cng Sn, 1959
Chiu cha nht bun Nm trong cn gc u hiu i ting ht xanh xao ca mt bui chiu Tri ma tri ma khng dt hay mnh vn c liu Chiu cha nht bun Nm trong cn gc u hiu Nghe ting ht xanh xao ca mt bui chiu Bn b ri xa chn chiu B v cn n bao gi Chiu cha nht bun Nm trong cn gc u hiu Ti xin nm ngn tay em thin thn Trn vng n nn Qua cn hn di Ti xin nm ngn tay em a vo c n Chiu cha nht bun Lng nghe gi i v Chiu cha nht bun Lng nghe gi i v Chiu ... chiu ...
110. Li ca dng sng

Trnh Cng Sn, 1964
Ngi tm n vi bc chn m thm ma H Tng cn ma trt l v dng sng cun i Tay h v t nn chiu chi vi ln cao Ri dng sng cng mang theo
183
Tn ngi vo huyn thoi Tay h v che du chiu qua trung my su Ri tnh yu cng qua mau chia ngi mt bi su Ngi tm v dng sng Ngi tm v dng sng Hi thm v i mnh Hoang vu dng nc l Ngi tm v bin xanh Ngi tm v bin xanh Ni thm v i mnh n nn du ru phong Ngi v nh vt tch xa sa m ngn trng Dng sng m thp nn mt tri qun du chim i h v phong kn tui th ngy mong manh Ri dng sng cng min man a ngi v m phn Chn qua y sng khi ng h v trn tay Ri tnh yu cng xa khi Phin su l thng ngy.
111. Li m ru
Trnh Cng Sn, 1964
Li m ru con n nhng khu vn Ru con tra nng (.. i... a) Trong mng ci ngon Ru mng con thm Li m ru con nghe ra ni nim Ru con nghing nghing nm Con ng gic trn Cho m ngi trng Thu m ru M ru con ng Con ng trn my Con ng trn my Ting khc ban u Ban u cn au Cn au cn au Li m ru m vng ngn tay hng Ru con khn ln (.. i... a) Con rng Rng Tin Con ng cho yn
184
BAN MAI
Mt i ru con Nn mt u phin i khi cng u phin Con ng gic hin Ma nh ngoi m Li m ru nh ting ht trn tri Ru con ru mi (.. i... a) Nn ngi m vui Ru bc tc thi i m ru con My kia cng bun Nn my xa ng trn Con ng gic hng Cho m trn lng Thu m ru M ru con ng Con ng trn my Con ng trn my Ting khc ban u Ban u cn au Cn au cn au Ri mt mai con ln khn ri Con thi th u (...... a) M ri tht mau M ri chim bao i m ru con Bao lu mi mn Nn lu cng mi mn By gi m nm L ngoi sn L ngoi sn L ngoi sn ru m ng.
112. Li ph v
Trnh Cng Sn, <=1972
1. m xa ra ph vi ngi Gi y xung ph vi ngy v vi
185
m xa trong pht mi th Lng ta c bn b hoang mang Mt ngy hiu ht con ng Mt ngy bc nh nh nhng ra i Theo chn cn gi ta v Ri xa con ph vi gi nguy nan m trong thn xc v cng Li hn hoan ho mn trong tim Tng ngy xng mu cha qun Tui va khn ln bc ln chin trng 2. Hm nay ra ph vi ngi Cht trong ph x nhng li phn u Vy quanh bn pha kinh cu Lng ta nh nt nhu am m Bi hng theo lm chn v Nhp nhng gt nh nng n ring ta Quanh y nhng bng cm th Cm tay nhau thy no n trong da Bn kia sng nc v b Hng nhan em c bao gi bng khung N ci trong gi mong manh Mt tri ring bc chn ta v.
113. Li ru m
Trnh Cng Sn, <=1972
1. m m ngi cu kinh Tng trng im lm m con nm khng ng Nghe mi mn thm Ngy thng u phin Tc m trng nh bng m ch bom rung tng lip ca m m ngi ngn ng Ta ngng mong g i khi li ru nh An i ngy qua Ngy thng by gi Bao ngi ra i khng v m m l ting n
186
BAN MAI
Li ru en vnh mi Ru hoi ru i Ru con c yn vui Con ni chin trng Ru bom n trong thn Li ru tin con mnh i Ru hoi ru i Ru v vng trn ni Ru thn con lnh Ru on th cha ngui 2. m m ngi cu kinh Thnh ph khng n m trng v rt lnh Gi ng vn lan Tng mi gia nh Nay ch thy khn tang i v m m l lo s m m ngi nhn ra Lng ho kh t Bao nhiu ln mai n Ch sa vn khuya T nhng mi nh By gi khc xa kia khng ng Xy ln ri nt V trn nhng con ng i Mi ngy mt nhn Ni tip on xe tang Theo sau m thm C ting m ku con Li ru ho hon nhiu khi Gia thi hoang tn Thy nhng m long ong Theo chn con mnh n nhng i xa xm.
114. Li thin thu gi

Trnh Cng Sn, <=1972
V trong ph xa ti nm C ln nghe ting ru bn vn Cht nh xc thn khng cn V cnh ti l ng vng
187
V trn ph cao nguyn ngi Ting g tra gy khan bn i Cht nh ph kia khng ngi Cn li ti bc hoi Lng ta c khi ta nh vng ai Nhiu khi vui ci Nhiu khi ng ring ngoi Nhiu m mun i v con ph xa Nhiu m mun quay v ngi yn di mi nh Ging sng trc kia ti v Bng gi y kh khng ng Lng ti c khi m h Tng mnh ang l cn gi V chn ni thm nm m Gia ng tra c ti b ph Cht ti thy thin thu l Mt ng khng bn b.
115. M i vng
M i vng, m i vng Con sang chi nh bn, a Con cm cy n con ht Con cm cy n con ht Ht cho m v vi con Ht cho m v vi con.
116. Mnh mng ng Thp

Trnh Cng Sn, <=1986
1. Ma nc nm xa em ang l du kch Trn cnh ng nc ni xung lt di bom ri
(*) Theo Th Bo (Trnh Cng Sn, Ngi ht rong qua nhiu th h, tr. 205-07), Anh ph bi th cho a chu b n tu i, bi M i v ng c a Nguy n Quang D ng (1982). C l " a chu b n tu i" chnh l Nguy n Quang D ng, con c a Nguy n Quang Sng, sinh n m 1978. N m 1994, lc cn h c l p 11, Nguy n Quang D ng pht hnh b ng K7 Ti th c m g m 10 bi do chnh anh sng tc v do cc ca s n i ti ng trnh di n (H ng Nhung, C m Vn, L Thu, B o Phc, L H ng).
188
BAN MAI
Ma nc nm nay em trn ng la ni Trn chic xung tru ht ging h lt trong my Ting ru con u h i i h Nhng ng sng lch gn xa Ghe xung nh chic thoi a Ma nc mnh mng khng thy b thy bn Nhng cnh c cnh nhn a mt nc lung linh Mu tm bng khung bn hoa vng m nh Ring em l hoa ca ng Thp sen hng. 2. Tri nc bao la em nh l chim n Em trn xung qua rch ri li ni qua sng V gia m khuya trng bn tri trng lnh Con chim gi nc rng ri nc ln mnh mng Gi ru bn b kinh h i i h Gi ma t li cng kh Sen hng ng Thp bay xa Ma gi thnh thang i qua vn cy tri Trong khung tri gi lng n tu h ku vang Tri t thm tho hng hoa trm hoa di m nghe by gi v lt l bn vn.
117. Mi hng o
Trnh Cng Sn, 1973-74(*)
Mt cuc tnh nh b Bn i mi hng o ng i xa lm nh Em khng nh ti sao Hy v mau Hy v mau Tui mi su mi hn ln u D ngy ma hay nng Bng hoa vn l ngi Mt n chim rt trng Trong sn ng xinh ti
(*)
Trnh Cng Sn cho bit ng sng tc bi Mi hng o khi mt ln i ngang trng ng Khnh, nhn thy hng ngn n sinh mc o trng nh n chim ru rt trong sn trng, ng ngh n tui 16, tui hnh phc ca con ngi. Theo Trnh Cng Sn, y l mt bi kh ht, ph bin lu ri nhng t ai ht. Ca s Trnh Vnh Trinh l ngi th hin thnh cng bi ny nht.
189
Em l ai Em l ai Ti tm ht bi bay trong cuc i Mt ln ti ng ngm xn xao rt nhiu li Mt loi chim mi n Vui nh nng ban mai Hy v y Hy v y Ti cn nhn li nng trong n ci Mt ln em n hn hoan i cuc i N tm xun hy m ng sang khoc vai ti Nhng ngy vui Nhng ngy vui Tui mi su xanh cho mi ngi
118. Mi ngy ti chn mt nim vui

Trnh Cng Sn, 1977
1. Mi ngy ti chn mt nim vui Chn nhng bng hoa v nhng n ci Ti nht gi tri mi em gi ly mt em ci ta l bay ip khc: V nh th ti sng vui tng ngy V nh th ti n trong cuc i yu cuc i ny bng tri tim ca ti 2. Mi ngy ti chn ng mnh i ng n anh em ng n bn b Ti i em v bn chn quen qu Thm l me vng li bc qua 3. Mi ngy ti chn mt nim vui Cng vi anh em tm n mi ngi Ti chn ni ny cng nhau ca ht thy ting ci rn r bay 4. Mi ngy ti chn mt ln thi Chn ting ru con nh bc vo i
190
BAN MAI
Ti chn nng y chn cn ma ti la reo mng ta vy tay 5. Mi ngy ti chn ngi tht yn Nhn r qu hng ngi ngh li mnh Ti cht bit rng v sao ti sng V t nc cn mt tri tim.
119. Mt bui sng ma xun

Trnh Cng Sn, 1969
Mt bui sng ma xun Mt a b ra ng p tri mn n chm Xc khng cn i chn Mt bui sng ma xun Ngc a b tan tnh Ngn hoa ng c ni Ci xung nhn con tim Em th i chiu nay trng hc li Trong sn chi bn v thy im li Bi hc v yu thng trn giy mi Sao hm nay nt mc phai Mt bui sng ma xun Mt a b yn nm Bn tay cm c di C hoa vng mong manh Mt bui sng ma xun Mt a b im lm B mi dng thm hi C thin ng hay khng.
120. Mt ci i v
Trnh Cng Sn, 1974
1. Bao nhiu nm ri cn mi ra i i u loanh quanh cho i mi mt Trn hai vai ta i vng nht nguyt Ri sut trm nm mt ci i v
191
Li no ca cy li no c l Mt chiu ngi say mt i tht nh ngy qua Va tn ma xun ri tn ma h Mt ngy u thu nghe chn nga v chn xa My che trn u v nng trn vai i chn ta i sng cn li Con tinh yu thng v tnh cht gi Li thy trong ta hin bng con ngi 2. Nghe ma ni ny li nh ma xa Ma bay trong ta bay tng ht nh Trm nm v bin cha tng hi ng Chng bit ni nao l chn qu nh ng chy vng quanh mt vng tiu ty Mt b c non mt b mng m ngy xa Tng li t dng l li m a Tng li b sng nghe ra t sui khe Trong khi ta v li nh ta i i ln non cao i v bin rng i tay nhn gian cha tng lng Ngn gi hoang vu thi sut xun th Hm nay ta say m i ng mun sm mai y li tic xun th.
121. Mt ln thong c
Trnh Cng Sn, <=1972
1. Mt ln bng ni in bn sng di Mt ln thy bng ti Mt ngy c o hoa lan trong vn Mt ngy thy dng em Mt chiu bng thy hoa lan a tn Vn chiu va mt dng em Mt chiu ni bng mang thn cnh ng Th cng ging nc khc gim Mt ln thy bng em qua em ni ny Mt ln vi bng ti Mt ngy c em xa ni ny Mt ngy vi vng ti 2. Mt chiu c bng chim u bay v Cng ging nc i Mt ln c bng chim quyn bn nh Cng li ht xa
192
BAN MAI
Mt ngy ting ni lo u ra i N ci vi ct cnh bay Mt i vi nhng ua chen lu di Ngi ngi cn tip ni ngi Mt li ni vi bng hoa trn i Mt li ni phai Mt iu giu kn trong tim con ngi L iu du kn thi.
122. Mt ngy nh mi ngy

Trnh Cng Sn, 1969
Mt ngy nh mi ngy Em tr li i ti Mt ngy nh mi ngy Ta nhn li tnh cui Mt ngy nh mi ngy i nh nh my khi Mt ngy nh mi ngy Mang nng hn t ti Mt ngy nh mi ngy Nh mt tri u mi Mt ngy nh mi ngy au nng tng li ni Mt ngy nh mi ngy Tng mch i trn tri Mt ngy nh mi ngy i v mt mnh ti Nhng sng tri m thm m rong ru xp hng Nhng mt ng nm cm Nhng mt ngi bun tnh Sng ong a linh hn C ma quanh ch nm Mi mt i v khng Trong chp chng thc ngun Mt ngy nh mi ngy i v mt mnh ti
193
Mt ngy nh mi ngy Quanh i mnh cht ti Mt ngy nh mi ngy Ging bun ln tip ni Mt ngy nh mi ngy Xe nga v ng say Mt ngy nh mi ngy Em tr li i ti Mt ngy nh mi ngy Xp vng tay oan tri Mt ngy nh mi ngy Tng chiu ln hp hi Mt ngy nh mi ngy Bng mt mnh ti.
123. Mt ngy vinh quang mt ngy tuyt vng

Trnh Cng Sn, <=1972
1. Mt ngy vinh quang mt ngy tuyt vng Ngi ngi i ln ngm ngi ging ging Mt i vinh quang mt i tuyt vng Ch ngha mng lung l mi th hn Ngy ngy ti nhn mt my anh em Mt mng nh m nh sao bc mnh Ngy ngy ti nhn tng n con ngoan V li qu hng gio gm lnh lng Mt ngy vinh quang mt ngy tuyt vng Dnh tng con sng lm nim hn hoan Mt ngy vinh quang mt ngy tuyt vng Thnh ph qu hng cn nhng gch hng 2. Mt ngy vinh quang mt ngy tuyt vng M nm m con dc ng tang thng Mt ngy vinh quang mt ngy tuyt vng Tng xc s sinh cn ni bng hong Ngy ngy ti nhn mt my anh em Mt mng nh m nh sao bc mnh
194
BAN MAI
Ngy ngy ti nhn tng n con ngoan V li qu hng do gim lnh lng Mt ngy vinh quang mt ngy tuyt vng Rn rng khao qun chp chng m binh Mt ngy vinh quang mt i tuyt vng Mt xc anh em l chin li mnh.
124. Ma o quan
Trong gi bay i ti nghe tng ging ngi Ngi trong ph c hm nay c cn ai Trn nhng thnh xa cn mc tng ting ci Tng gi hiu ht ph ng xui b vai Trong gi bay i ti nghe ma h v Ma thu cha n ti nghe ma h i i nhng ma ma ma nng ma rt l Ma ny ti thy bao nhiu o quan v Ngy ta chim bao m khuya mng m ng mn but du hng vn chn i M gi con th ging ngi ku la B c ngu ng m khuya git mnh Tri nng khi sng ng mn l nh on ngi i xa qua xng tht Rung vn nh qu bao nhiu ca nh Tri di chn ti qua i tng cm chiu Chiu ln hay xung nghe ra vn u hiu i ph phng ti chiu thm ta mu o Gi ny ph vng chc ph ng nhn nhau Tri di chn ti qua i tng cng i i hay chic l bay i khng bun ri Khi nh ngun xa th l v vi ci i cn y lnh nh nhng bng ngi.
(*)
Di ta Ma o quan, Trnh Cng Sn c ghi thm: Tng nhng thnh ph Vit Nam c mt ln khng cn bng dng con ngi.
195
125. Ma h n
Trnh Cng Sn, <=1991
1. Ma h n nhng cn ma vi vng qua Phng ti thm nh n mi hng ma h C y trong l v trong gi By ve ht xn xao ph nh 2. Ma h n nh nhau qua dng mc xanh T lu bt m m bao nhiu k nim Mi trng im ng tm xa vng Cho nng trn hoa phng y sn Hn nhau nh nhng tra h n thm nhiu vn cy tri xa Nhn rung la thm sng h S yu tng vng qu thit tha 3. Ma h n l xanh bn ng gi ma Ch khi nng chng em phi nu hng Vng Tu p qu mu xanh thm V tm vui trong lng bin xanh.
126. Ma phc hi
Xin cho l ma xun xanh trn rng hon nn Xin cho nhng bn chn hy ni trn tt nguyn Xin cho mt ng lng l m m Xin cho bu tri rn ting chim mung V cn bao cnh ng ang ch la mi ln thm Xin thm nhng bn tay di i vai nhiu ngi Xin cht nng v soi trn mt khng cn ngy Xin vui cng mu gch ngi ti Qu hng hn h chuyn ct xy V xin nhng sm mai n em th ng ci Tng lai mt ngy tht mi Xin ni nhng ma xun xanh cho lng tuyt vng Xin cy tri mc ngon cho chc dn nhc nhn Xin cho trng hc m lp m m
(*)
Bi ny cn c tn khc l Xun nguyn.
196
BAN MAI
Xin cho ngc t thnh nhng cng vin V xin cho ng gn mt i sng khng mang th hn.
127. Ma hng
Trnh Cng Sn, <=1964
Tri m nng cho my hng My qua mau em nghing su Cn ma xung nh hm no Em n thm my m thm mang gi ln Ngi ngi trng ma ngun i yu thng nghe bun Ngoi kia l nh vn xanh Ngoi sng vng nc dng ln hn mun trng Ny em khc chiu ma nh cao Cn g na u sng m lu Em i v cu ma t o ng phng bay m khng li vo Hng cy l xanh gn vi nhau Ngi ngi xung my ngang u Mong em qua bao nhiu chiu Vng tay xanh xao nhiu i thng nm gt chn mn trn phim du Ngi ngi xung xin ma y Trn hai tay cn au di Ngi nm xung nghe ting ru Cuc i c bao lu m hng h.
128. Ma ma h
Trnh Cng Sn, <=1990
1. Ma ma ma Si Gn ma Ma sng ma tra ma chiu v ma m Ma m tng git bc ai trn ng Ma mai tng si tc my my hng Cn ma ma h nng nn Em i t o phiu bng tri cao
197
Em sang t nng tha no Hm nay xin tng ma u ma ma 2. Ma ma ma Si Gn ma Ma ph vai ma mm bn tay em i tay ma h ph ma ti tm Lnh nh tng ngn gi bay xa gn Cn ma l nng v thng 3. Ma ma ma Si Gn ma Em ng bn hin nh ch ma qua Ma xa m mt o em phai nho Khng gian cn li cht hng nhn t Ma nh tng git ru h m trong thnh ph ai ch ch ai Ma tha ta o la tri m quanh da tht chn ngi ngi qua 4. Ma ma ma Si Gn ma Nghe ting ma trn n bn tay em Ma nghe t tri tim em bun Xa xm ng l ting ma ma chm.
129. Mng sinh nht

Trnh Cng Sn, nm?
Mng em sinh nht th bao nhiu Bao nhiu sinh nht cng khng nhiu Ny anh em ch hy vui theo Bao nhiu sinh nht cng chia u.
130. Mun trng bin i

Bin i C ngi im lng c ngi vui a L ti sao l ti sao C ngi im lng c ngi vui a gia cuc vui Bin i Gi ma ang v mang nng cu th
(*) Trong bn Mun trng bin i do Trnh Cng Sn chp tay m Frank Gerke/Trnh Cng Long cn ct gi, tc gi c Vit tng Huyn, Mi N Phan Thit, 1996 thng 5. Cn Bu th cho bn ny ra i nm 2000; c l ng nhm vi bn Bin nghn thu li?
198
BAN MAI
Sng a sut ma Sng a bin khi .. .. i em a a chi .. i B xa c ngi im lng Bin i C tnh vui a c tnh h l ti sao L ti sao c tnh n cn C tnh khng tnh gia vc su Bin i Ct mn thn ri gi mn thn ri Gi mn ct mn Bin i C ngi im lng Bin i C ngi mun trng Bin i C ngi im lng Bin i C ngi mun trng Bin i C ngi vui a Bin i C ngi xa vng.
131. Nng thu tinh

Trnh Cng Sn, 1963
Mu nng hay l mu mt em Ma thu ma bay cho tay mm Chiu nghing nghing bng nng qua thm Ri c hm no my bay ln La nng cho bun vo tc em Bn tay xanh xao n u phin Ngy xa sao l thu khng vng V nng cha vo trong mt em Em qua cng vin bc chn m thm Ngoi kia gi my v ngn C cy cht ln mu nng Em qua cng vin mt em ngy trn Lung linh nng thy tinh vng Cht hn bun dng mnh mang Chiu i vo vn mt em Ma thu qua tay bao ln Ngn cy thp nn ln hai hng
199
nng i vo trong mt em (Mu nng by gi trong mt em).
132. Ny em c nh
Trnh Cng Sn, <=1972
Cha b loi ngi Pht b loi ngi Ny em xin c ph ngi Ny em xin c ph ti i sng quanh y c vn li mi i sng quanh y ting ngi mng gi em vo i quen vi nhng kip xa nhau Cha b loi ngi Pht b loi ngi Ny em xin cu mt ngi Ny em hy n tm ti V nhng con sng cn ngun ri V gi m nay ht li t ti quanh i V cng ti ng bn u lo ny Cha b loi ngi Pht b loi ngi Ny em c nh cuc i Ny em c bit loi ngi Ny em c nh g ti.
133. Ngm ngi ring ta

Trnh Cng Sn, <>1973
Ti nh ngi ngy di Gia m ng bn b Quanh y l ting ci Lng sao khng vui vi Ti nh ngi xa l Gia chn xa qu nh Bao la tri t ny Ngm ngi c ring ta Tng ngy nhn nng a ngoi hin Mt ngy bun tnh i giu mt
200
BAN MAI
Thu li gc mnh mt bng ti Vm tri chiu c nhng dng my Mt i ngoi hin vng kh qunh Cht sm mai no thy bng khung. Ti nh ngi ngy di, Nn c khi bun v Tay chia nhiu nhnh su Lm sao chn i ht (Nn) (ti) xin lm ting ci Trn nhng b mi hng Xin thm hng phn nng lng gng vui theo.
134. Ngu nhin

Trnh Cng Sn, 1972
Khng c u em ny Khng c ci cht u tin V c u bao gi u c ci cht sau cng T mnh bit ring mnh V ta bit ring ta Hn ln bn i Hn rt xung cnh mai Rng cnh hoa mai gy Chim chc ht ting qua i Ngi m ly mun loi Nm trong ting bi ai Mt qu thn ta ny Tm n chic gh ngh ngi Mt qu thn ta ny Nm xung vi t mun i Ka cn bit bao ngi Du dt ti quanh y.
135. Ngy di trn qu hng

Trnh Cng Sn, <=1967
1. Mt ngi gi trong cng vin Mt ngi in trong thnh ph
201
Mt ngi nm khng hi th Mt ngi ngi nghe bom n Mt ngi ngi hai mi nm Nhn ho chu m rc sng n tr nh quen bom n Ngi Vit nm vi vt thng M Vit nm hai mi nm Xng da mm i gi sng ni thing Mt mu vng trn da thm Nn gi gn mu la chn qu hng Mt ngy di trn qu hng Ngy Vit Nam hoang tn qu Mt rung ng tr t Mt n b khng lung c Mt ngy di trn qu hng Ngi Vit Nam qun mnh sng Mt ngc t nui da vng Ngi Vit nm nh nc non 2. Ngy tht di trong u lo Ri tng m bom n ph Ngi Vit nhn sao xa l Ngi Vit nhn nhau cm th Mt ngc t trn qu hng Ngi Vit Nam qun ni ging Ngi tng ngy xy ut hn Ri hnh hi nt du bom M Vit nm hai mi nm Xng da mm i gi sng ni thing Mt mu vng trn da thm Nn gi gn mu la chn qu hng Mt ngy di trn qu hng By tr th nay ln Mt ngi gi lo u nhn Ngi gi ch cn gi lng Mt ngi ngi hai mi nm Cuc bun vui ly ru ng
202
BAN MAI
Ngi Vit no da khng vng M Vit no nh xc con.
136. Ngy mai y bnh yn

Trnh Cng Sn, <=1968
Bao nhiu ngi ra i Ngy mai y bnh yn V mi ni ln m hoang Ngy mai y nhn quanh Lng s thy xt xa v cng M gi i lom khom tm trn bi vng Tm m a con hm nay khng cn n thanh bnh Bao nhiu ngi hy sinh Ngy mai y bnh yn V tht xng phi ng xanh Ngy mai y bnh yn V ging mu ngn bo cng Ngy Vit Nam mnh mang trm hng t m Triu ngi bc i mang trong tim mnh Ting ni trm ngm Ni y cn nhng thng binh Ngy mai y rung xanh l nim tin cy trn lng anh V quanh y nh anh Ngi ngi sng trong yn lnh vt lm than Tn anh l cy uc sng Mt vn cnh chim bay ln trong tri Ht mi tnh anh Dn ng v ngy mai Trng hc dng mi ni Tay mi dng ph nh Trong kin thit mi Bnh vin y nim tin Ch ngi v cng ng Ta s t ph cng cho thot cm gng Trn cnh ng la ln Ngi dn ta nhiu nm Nhn cy tri kh vn hoang Ngy mai y nhn quanh Ho bnh s ti xanh rung ng
203
Thuyn ngc xui trm ghe cho con nc ln Ho bnh n y cho dn ta v vui vi cnh ng Trn cnh ng la ln cao i dn ta cn lao M hi thm trong rung su Ngy mai y rng hoang thnh bi la quyt nui dn ngho Triu ngi dn hng say dng i sng mi Ho bnh n y Dn ta p ng khai ph rung nng Trn cnh ng la ra bng Ngy mai y Vit Nam Dng c ti sng trong lng dn Ngy mai y Vit Nam L bn chn tin ln khng ngng Ngy Vit Nam con tim hng ln nh sng Dng li nc ta Vinh quang trong tri sng chi Vit Nam.
137. Ngy nay khng cn b

Trnh Cng Sn, <=1993
Ngy xa khi cn b Ti yu qu cuc i Ti yu thng loi ngi Ngi v ly tng lai Ngy xa khi cn b Gia chi chang tra h Di l ma ng v Lng ti xao xuyn qu Ngy xa khi cn b Ti m c cuc tnh Nh m c c gn Vi nhng n hng Nhng hm nay khng cn tr nh nh xa Ti thy ti l chic bng phai m Nhng hm nay khng cn mt hn bao la Ti thy ti l cht vt mc nho Ngy nay khng cn b Ti qun sng tht th Ti khng cn l L hnh phc ngu ng
204
BAN MAI
Ngy nay sao bun th Nhng sng hay m v Vn thy rt h Bnh yn nh kip Ngy nay thi nh nh Ti nh nng n Trong giy pht tnh c rt xung mt m.
138. Ngy v
Tng ngy bng ti lan trn qua y bao nhiu nm mt nhoi Mt chiu bng c tin vui a v mi ngi ha bnh n y ri M gi khoc o ra ng bay theo bng chim cu rp tri Lng mng t nc yn vui nhng bn i M t nay vng con ri Mt bn cm ngon trc gh khng ngi M by cho con vi nc mt ri Gi hn con thing hy n y ngi Lng M nghe nh c ting ni ci ng v ph ln c on qun i tim khng mang hn th Mt ln t nc tan hoang dn ta dn lng v chung di bng c Ngy v c xm c lng thn yu dn hai bn ng cho Nh nh ht khi m thu cm mm ru bu th n thn ngho.
139. Nghe nhng tn phai

Trnh Cng Sn, <=1972
Chiu nay em ra ph v Thy i mnh l nhng chuyn xe Cn y m vang no n Ngy i m ti trm ting m h Chiu nay em ra ph v Thy i mnh l nhng m ng Ngi chia tay nhau cui ng Ngy i m ti nghe ting h khng C ai ang v gia m khuya Ru tn phai di chn i h
205
Vng tay quen hi bng gi Nh mt ngi tnh no c Khc li mt i ngi qu ch Chiu nay em ra ph v Thy i mnh l nhng qun khng Bn im hi bn gh ngi Ngy i m ti vng bng ngi Chiu nay em ra ph v Thy i mnh l con nc tri n soi trn vai r ri Ngy i m ti cn cht hao gy.
140. Nghe ting mun trng

Trnh Cng Sn, <=1972
m nghe gi t tnh m nghe t tr mnh v ma m nghe gi th di m nghe ting khc ci ca bo thai Nghe trm ting ngm ngi Nghe lng miu trng vy Nghe xa cch cuc i Nghe hoang ph cnh y Xin trn nhng ng di Cho nghe bc rn vui Xin trn nhng n ci Cn rng r mt tri m nghe gi than hoi m nghe l a li hm oan m thn xc mt mng m nghe ting mun trng y a.
141. Ngn la
Chiu nay qua cng vin ni anh ngi C hm nay xanh ti
(*)
Bi ny cn c tn Ngn la Thch Chn Th. i c Thch Chn Th t thiu ti cng vin trc mt trng ng Khnh, 9/5/71, Hu. Ngoi ra, theo Bu , Trnh Cng Sn, mt nhc s thin ti, tr. 29), Trnh Cng Sn cng c gi cho tp ch i Din mt nhc phm c tn tng ta nh th (Ngn la?).
206
BAN MAI
Chiu nay qua cng vin ti ng li Nh anh bui sng la ngi Trn cng vin chiu nay n thi ging v c thi bay Nhng sao trong tim ti vn trn y Bng dng ngi ngi hay ngi v hay ngi v Hin v thn chim cu C mng bay lao xao V u trong tim ng bo Ri y trn qu hng vng ngi La vn cn chy quanh y La thing ni qu hng khng bit mi u tranh dng nc tng ngy.
142. Ngn la vnh cu Matxcva

Trnh Cng Sn, 1985(**)
T Matx-c-va c ngn la ngy m chy T Matx-c-va ngn la y i i La chy trn nm m thng nh La thp trn khn qung em b T Matx-c-va c ngn la ngy m chy La y trong tim ha bnh gia lng ngi.
143. Ng i con
Trnh Cng Sn, <=1967
1. (H o o o o h) Con ng i con a con ca m da vng Ru con ru n nhum hng vt thng Hai mi nm n con i lnh i ri khng v a con da vng ca m Ng i con Ru con ru hai ln i tm thn ny ngy xa b bng
(**) Theo Bu (Trnh Cng Sn, mt nhc s thin ti, tr. 33), thng 5/85, Trnh Cng Sn c i thm Matxcva, Lningrad,... c l nhn Ngy vn ho Vit Nam, cho nn chng ti 1985 l nm sng tc Ngn la vnh cu; bn ny t c nghe, k c nhng nm 80 Vit Nam
207
M mang y bng m bng trn tay (H o o o o h) Sao ng tui hai mi 2. (H o o o o h) Con ng i con a con ca m ra i Trn mi vang vng mt li au thng Hai mi nm n con khn ln Ra ngoi chin trung a con da vng Lc Hng Ng i con Ru con ru phong trn i vt thng no c su da nng Tht xng ny m nhc nhn hm mai (H o o o o h) Sao ng tui hai mi.
144. Ng ngn ca ma ng
Trnh Cng Sn, <=1967
1. Mt ngy ma ng Mt ngi Vit Nam Ra bn ging sng Nh v ci ngun Nh v on ng T ra i Nh v bin rng Thuyn ghe lt sng Nh v nghn trng Ni ging ca chim Mt ngy ma ng Mt ngi Vit Nam i ln i non Nh v ci ngun Nh v on ng T ra i Nh v ng bng Loi chim mung ht Nh rng mt mng Ni ging ca Tin Mt ngy ma ng Trn con ng mn Mt chic xe tang Tri mn n chm
208
BAN MAI
Ngi cht hai ln Tht da nt tan 2. Mt ngy ma ng Mt ngi Vit Nam Thi ra ging sng Sng n tht gn Ting n y hn T bng khung Nh thu m bng Li ru trong sng Nh m hin lnh Ngi vi n con Mt ngy ma ng Mt ngi Vit Nam Thi ln i non Sng t th thnh Sng t rung lng N x da con Ph ch tht bun Cun dy gai chn Chc M hin lnh Ri cng ti thn Mt ngy ma ng Hai bn l rng Mt chic xe tang Tri mn n chm Ngi cht hai ln Tht da nt tan.
145. Ngi con gi Vit Nam

Trnh Cng Sn, 1965
1. Ngi con gi Vit Nam da vng Yu qu hng nh yu ng la chn Ngi con gi Vit Nam da vng Yu qu hng nc mt lng trng Ngi con gi Vit Nam da vng Yu qu hng nn yu ngi yu km Ngi con gi ngi m thanh bnh Yu qu hng nh yu mnh
209
Em cha bit qu hng thanh bnh Em cha thy xa kia Vit Nam Em cha ht ca dao mt ln Em ch c con tim cm hn 2. Ngi con gi mt hm qua lng i trong m m vang m ting sng Ngi con gi cht m tim mnh Trn da thm, vt mu loang dn Ngi con gi Vit Nam da vng Mang gic m qu hng la kip sng Ngi con gi Vit Nam da vng Yu qu hng nay khng cn i ci cht au thng v tnh i t nc u m ngn nm Em n qu hng mt mnh Ring ti vn u lo i tm.
146. Ngi gi em b
Trnh Cng Sn, 1965
Gh cng vin di ra ng ph Ngi gi co ro chiu thiu thiu ng Ngi gi co ro bun nghe ting n Em b lo l khc tui th i Gh cng vin di ra ng ph Ngi gi co ro bun trong mt Ngi gi co ro nhn qua ph ch Khi chin tranh v t la qu hng Ngi gi co ro em b lo l Tng ht cm kh trong ming hng h Rung i qu hng du vt bom qua Tng bn tay th lp kn mi ci Tng cun dy gai x nt da ngi n v m m t chy tng lai Gh cng vin di ra ng ph Tng hng cy nghing chm trong ting n Tng bn chn quen chy qua ph ch Em b lo l gic ng khng yn
210
BAN MAI
Gh cng vin di ra ng ph Ngi gi ho hen ngi im ting th Tng vng m en ho chu thp Em b lo l sut i lang thang.
147. Ngi m L
Trnh Cng Sn, 1971-72(*)
Mt sm ln ng M ra sau vn Hi thm tri b Trn gin cn xanh Mt sm bn h Vn sao vng v Ny thi b nh Ln ng cng me B nm b ng ng xa Trn vai m gi Bao nhiu vn ling Nh ti mt i xi vun Hm nay b vn vi xm thn Chn m gi sao run qu Qua xng trng vi mu hng Mt sm v Dng chn ph th M m tri b Mt cn ngn ng ng vng bn l Mt thn rt nh M mang tri b i v ch xa M nh mi nh Hng cau sau h Cn ring tri b Nh gin y hoa.
148. Ngi v bng nh

Trnh Cng Sn, 1971
(*) C l bn ny ra i nm 1972, trong "Ma h Qung Tr la"? Di ta Ngi m L, Trnh Cng Sn c thm: Tng ngi m gi ti gp trong on ngi t Qung Tr v Hu.
211
Ma xun yu em i ni thnh thang H nc long lanh ngn cnh vng Ngy ta yu em mu l thanh xun Ch n thu sang ri hy tn n chim bn sng chiu chiu rung cnh Ngi ngi trn bn nh mnh mng Mt t m u ngy thng hoang vu Cht thy em qua rp bng c Nhn ra quanh y i ni reo ca Ch nng ln tha ri hy v Bn chn i xa ngi v bng nh Tng m nghe gi ru h.
149. Nguyt ca
Trnh Cng Sn, <=1972
1. T khi trng l nguyt n thp sng trong ti T khi trng l nguyt Em mang tim bi ri T khi trng l nguyt Ti nh tng cnh diu vui T khi em l nguyt Trong ti c nhng mt tri T m khuya khi nng sm Hay trong nhng cn ma T bao la em n Xua tan nhng nghi ng T trng xa l nguyt Lng ti c i khi Ta bng hoa va mc Hn hoan giy xung th T khi trng l nguyt Ti nghe i g nhp ca T khi em l nguyt Cho ti bng mt tht l 2. T khi trng l nguyt Vn xa l xanh ti n chim non ln ht Cho cu kinh bc ti T khi trng l nguyt Ti nghe i v v ti T khi em l nguyt
212
BAN MAI
Cu kinh bc vo i T bao la em n Hay em s ra i Vn nm xa cn ting ni Ti nghe nhng m v T trng thi l nguyt Mt hm bng nghe ra Bun vui kia l mt Nh qun trong ni nh T trng thi l nguyt Ti nh git nng ngoi kia T em thi l nguyt Coi nh pht tnh c 3. T trng thi l nguyt L trng vi bao la T trng kia va mc Trong ti khng tr nh T trng thi l nguyt Hm nao cht c li tha Rng em thi l nguyt Ti nh a b di kh Vn nm xa em n Nay trng qu v vi Git sng khuya rng xung l Nh chn ai ln v T trng thi l nguyt Mi m thi ln Vn nm xa va mt Cy am m ht nhnh T trng thi l nguyt Ti nh ng ph nhiu tn T em thi l nguyt Ti xin ng mt mnh.
150. Nhn danh Vit Nam

Nhn danh Ha Bnh ta chng chin tranh Nhn danh cm o ta chng chin tranh Nhn danh xng mu ta quyt i Ha Bnh Nhn danh Vit Nam ta chng chin tranh
(*)
Trn mt hnh mu trong cun sch Trnh Cng Sn, C mt thi nh th, ngi ta c th thy r li bi ny chp trn bng en cho sinh vin Hu tp ht vi Trnh Cng Sn (1971?).
213
Nhn danh ph cng ta chng chin tranh Nhn danh nt ta chng chin tranh Nhn danh m c ta quyt i Ha Bnh Nhn danh tnh thng ta chng chin tranh
151. Nhn nhng ma thu i

Trnh Cng Sn, <=1961
Nhn nhng ma thu i Em nghe su ln trong nng V l rng ngoi song Nghe tn mnh vo qun lng Nghe thng ngy cht trong thu vng Nhn nhng ln thu i Tay trn bun m nui tic Nghe gi lnh v m Hai mi su dng mt bic Thng cho ngi ri lnh lng ring Gi heo may v Chiu tm loang va h V gi hn tc th Ri ma thu bay i Trong nng vng chiu nay Anh nghe bun mnh trn y Chiu cui tri nhiu my n ci bn tay qun li a em v nng vng nh nh my ln thu sang Cng vin chiu qua rt ngn Chuyn chng mnh ngy xa Anh ghi bng nhiu thu vng n thu ny th mng nht phai.
152. Nh ma thu H Ni
Trnh Cng Sn, 1984
H Ni ma thu cy cm ngui vng cy bng l Nm k bn nhau ph xa nh c mi ngi thm nu H Ni ma thu ma thu H Ni Ma hoa sa v thm tng ngn gi
214
BAN MAI
Ma cm xanh v thm bn tay nh Cm sa va h thm bc chn qua H Ty chiu thu mt nc vng lay b xa mi gi Mu sng thng nh By sm cm nh v cnh mt tri H Ni ma thu i gia mi ngi Lng nh thm hi ti ang nh ai S c mt ngy tri thu H Ni tr li cho ti S c mt ngy tng con ng nh tr li cho ti H Ni ma thu ma thu H Ni Nh n mt ngi nh mi ngi.
153. Nh cnh vc bay

Nng c hng bng i mi em Ma c bun bng i mt em Tc em tng si nh Rt xung i lm sng lnh nh Gi s mng v tc em bay Cho my hn ng qun trn vai Vai em gy guc nh Nh cnh vc v chn xa xi Nng c cn hn ghen mi em Ma c cn bun trong mt trong T lc a em v L bit xa nghn trng Sui n tng bn chn em qua L ht t bn tay thm tho L kh v i ch Cng nh i ngi mi m u Ni em v ngy vui khng em Ni em v tri xanh khng em Ta nghe nghn git l Rt xung thnh h nc long lanh.
215
154. Nh chim u phin

Trnh Cng Sn, <=1993
1. Ti nh con chim nh Bay v rt ngn ng Trn nhn gian chia la Lng y nhng on th Ti nh chim xa l ng nhn nhng ngy qua Trong tim ti bt ng Mt li than rt nh (h .... h ..... h) Ti nh con chim bun Bay v lc chiu hm Thi qun i thin ng Mt i ti mi tm Ti nh con chim bnh Thiu hnh phc trn gian C nhng thng ma ng Ngi khc rt m thm (h .... h ..... h) 2. Ti nh chim u phin Bay v cui dng sng Con sng mang tin bun Nm ch nhng o hng Ti con chim v vng Linh hn rt mong manh Trong ti c mt ln Mt ma i rt lnh (h .... h ..... h) Ti nh con chim chiu Mang y nng qunh hiu Trn i vai u su Tm v ni cui o Ti con chim thanh bnh M c sng hn nhin Nh hoa trn ng xanh Mt sm kia rt hng.
155 Nh hn bi xanh
(*)
Nh hn bi xanh thng c trnh din trong cc chng trnh ca Nhm sng tc mi nhng nm u thp k 1980.
216
BAN MAI
1 - Nh mt hn bi xanh Tri t ny quay trn Cn nh ta nm nh Trong mt lng qu hng ip khc: Ny em trong mi con tim Nh mang qu hng ca mnh 2 - Nh mt hn bi xanh Tri t ny quay trn t gi cho i tr Nn i c yu lun ip khc 3 - Nh mt hn bi xanh Tri t ny quay trn Ni ny ta cng gp Nhng ngy bun vui chung ip khc 4 - Nh mt hn bi xanh Tri t ny quay trn V tnh ta cng chn Ni ny lm qu chung ip khc
156. Nh mt li chia tay

1. Nhng hn h t nay khp li Thn nh nhng nh my Cht nng vng gi y cng vi Khp li tng m vui ng quen li tng sm chiu mong Bn chn xa qua y ngi ngn Lm sao bit tng ni i ring yu thm yu cho nng nn C n hng ngy xa rt li Bn cnh i ti y
217
C cht tnh thong nh gi vi Ti cht nhn ra ti 2. Mun mt ln t n vi i Cht mn nng cho ti C nhng ln nm nghe ting ci Nhng ch l m thi Tnh nh nng vi tt chiu hm Tnh khng xa nhng khng tht gn Tnh nh hoi nhng ch mong Tnh vu v sao ta mun phin Ting th thm tng m nh li Ng ch l cn say a hoa vng mng manh cui tri Nh mt li chia tay.
157. Nh mt vt thng
Trnh Cng Sn, 1973-74(*)
i s bun nh mt chiu nao Hn nhau ln cui hn nhau ln u i s bun di lu i tri su rc r i s l cha vi tnh su Hn nhau ln cui hn nhau ln u i s bun nh chiu hm c cn ma ro i s bun nh chiu ng nng ln nng du c nghn trng trn mi ngi tnh giu n tn bn trong n hng C chm lnh lng trn mi nng nn C thong gp ghnh trn con ng mn i s bun nh mt vt thng Tnh s bun nh l nm hoang i hiu qunh vi nn tn Bn ni lng vng lng
(*)
Xem ch thch ca bi Bay i thm lng.
218
BAN MAI
i s bun nh mt chiu nao Hn nhau ln cui hn nhau ln u Tnh bng l b du Tay vy cho lnh lo i s bun nh mt vt thng.
158. Nh ting th di
Trnh Cng Sn, 1973-74(*)
Ngi i quanh thn th ca ngi Mt trm nm nh ting th di Ngy vinh quang hay thng ngm ngi Ngy u lo theo tc mc di Lm con sng cho thng ngy tri Ch cy non trn ni u thai Trong tng ging ni c mu tn phai Ngy m m m thy mt tri Mc trong tim trong mt loi ngi Ngy m m m thy n ci Lc tnh ra thy li xc ngi bn xc ngi Ngi vinh quang m c a ng Ngi gian nan m c bnh thng Lm sao n gn hy vng cuc vui chung ng hm qua ti thy c ri ng hm nay ti cng ngi C g vui ng tng lai xin nhc t u Cng anh em trn khp a cu Hy gn nhau V ring ti xin c mt ngy Ngi thong dong trao n mi loi Cht tnh ti.
159. Nhng ai cn l Vit Nam

Trnh Cng Sn, <=1969
1. Hy m mt ra nhn quanh y Nhng ai cn l Vit Nam
(*)
219
Triu ngi cht Hy m mt ra lt xc qun th Mt ngi Vit Nam trn i trn nhng xc ngi Bao nm thng nhng ai Qu hng ho kh ri Anh em Bc Trung Nam Ra i gi ni sng Trong tim c ch mong Mt ngy mai y nhn t nc Reo vui c thng nht Chn bc i trn ba min 2. Hy m mt ra nhn quanh y Nhng ai cn l Vit Nam Hn th gi di Hy m mt ra nhn kip ti i Nhn ngy Vit Nam tm ti Bao nm xc x i Dn ta tm mu ti Ai vui m xc ngi i trong bng anh em Nghe st thp vy quanh Cn au mun vng ln Cn li bao nhiu ngi yu du Xin quay v tranh u Ch sm mai i cng nhau.
160. Nhng con mt trn gian

Trnh Cng Sn, 1965
Nhng con mt tnh nhn Nui ta bit nng nn Nhng con mt th hn Cho ta i lnh cm Nhng mt bic c non Xanh cy tri a ng Nhng con mt bc tnh Chy tan ngy thn tin Ngy ra i vi gi Ta nghe tnh i ma
220
BAN MAI
Rng ng ri chic l Ta ci vi m u Trn qu hng cn li Ta i qua na i Cha thy c ngy vui ng trn ri khn gi Mai kia cho cuc i Nghn trng con gi bay Nhng con mt trn gian Xin ngui vt nhc nhn Nhng con mt mun phin Xin cy li nim tin Nhng con mt qung thm Xin ti sng mt ln Cho con mt ngi tnh m nh li hi han Nhn li nhau c mt lo u Xin v v mun yu du Nhn li nhau che nhng cn au Tm di bng ngt ngo.
161. Nhng git mu tr bng

Trnh Cng Sn, <=1969
Bao nm mu nh sng tri thnh ngun Mu kh trn rung ng Mu m u trong rng rm Tng dng mu che mt tri soi quanh i u ti Bao nm mu anh em ngn n ci Mu ngn chn qua tnh ngi Mu cho mi kh th di Tng dng mu chia lng m cha ni ni y Tng git mu anh trong rng ni l Tng git mu m bn khm ci xanh Tng git mu cha trn vng t Qu hng by gi mc c xanh um Tng git mu em m vn tri nh Tng git mu m ngt b t kh Tng git mu anh nui tng php l Tng git mu ch thm la ng ta
221
Nhng git mu n ngy tr bng N ha bnh cho m vng xn xao ting ngi N trn tay ch xun xanh ngi N trong tim m ng la mi vn ci ti N ra yu thng lm mt n ci Cho mt nhn ng i rt l Cho ta v dng xy t mi N trm con ng cho chn ngi N thm t rng vn cy tri mc thnh thi N trm nm thm bi p li i Cho ta lm ngi trong th gii Cho chim v ngi ht quanh y.
162. Nhng git ma khuya

Trnh Cng Sn, 1959
C nhng git ma khuya Nhn hn m thc gic m bc thi gian i Ma bit ni nng g C nhng git ma khuya Gieo d m gi nh C nhng git ma khuya Nhn l a khc b v C nhng git ma khuya Tm v hi o m C nhng git ma khuya Rng rng khc bn ng C nhng git ma khuya C n dt h ph C nhng git ma khuya Bun tan tc nn hng h C ma ngoi song Ma nh rt trong lng Git ma khuya nh len vo ti Tm chn ai Chn bc trong m di C nhng git ma khuya Thng v thm tc ri C nhng git ma khuya
222
BAN MAI
Thng em ni nn li C nhng git ma khuya a em v xa vng Trang giy cn trinh nguyn Gi em vit bao ni nim
163. Nhng hm nay

Trnh Cng Sn, <=1967
1. Thu yn vui M Vit Nam ngi Ngy m ting ci Rn rng khp ni Mt nc linh thing Mt mu da vng Ngi dn no lnh Hi h sut nm Nhng hm nay Qu hng l min Nam Qu hng l tri sng Qu hng ch y hm Nhng hm nay Qu hng lm nh hm Qu hng th n mn Nhng a tr chy bom Nhng hm nay Qu hng l tu bay Qu hng l ng chy Qu hng l rung gy Nhng hm nay Qu hng l H Ni Qu hng l cuc i Nhng a tr m ci 2. Rung la mnh mng iu h xa gn Ngy xa thanh bnh Mt i sng yn Ngy thng xanh xanh Lm ngi da vng u non cui ghnh Dng nh p sng
223
Nhng hm nay Qu hng l min Nam Qu hng l nh trng Dn qu b rung lng Nhng hm nay Qu hng l th hn Qu hng ngi nhc nhn Vi vt n y thn Nhng hm nay Qu hng l cun gai Qu hng l dy xo Qu hng l lc loi Nhng hm nay Qu hng l H Ni Qu hng l t y Nhng ph nh t ti.
164. Nu tay nghn trng

Trnh Cng Sn, 1973-74(*)
Mt chiu kia c ngi tnh tr i lang thang quanh ngi thnh c T b mi ht ln nh nh T li ca rt thnh cn ma Mt chiu kia c my m m My ri nhanh ri trn ca nh Ngi tnh kia mt con ng v V tri kia mt em t Mt tri xa bay v gn Ri trn sng ri sau b thnh Nhn c cy rng pha mu hng Nhn li em o la thinh khng Mt tri nh tri cy tuyt vng Ri trong m ri trong i nng V t c em th thm Li qunh hiu sut con ng tnh
(*)
224
BAN MAI
Mt chiu kia c em bun bun Thn mong manh nh lau sy hin V i my thp hng nm mng Ri ng qun gia tri mnh mng Mt chiu kia c em nh nhng i khng nhanh chn khng vi vng V ngun xa gi tay nm bnh V ci xa nu tay nghn trng.
165. Ni vng tay ln

Trnh Cng Sn, 1968
Rng ni dang tay ni li bin xa Ta i vng tay ln mi ni sn h Mt t bao la Anh em ta v Gp nhau mng nh bo ct Quay cung tri rng Bn tay ta nm Ni trn mt vng Vit Nam C ni gi m vui mi ngy Dng mu ni con tim ng loi Dng tnh ngi trong ngy mi Thnh ph ni thn xa vi vi Ngi cht ni linh thing vo i V n ci ni trn mi T Bc v Nam ni lin nm tay Ta i t ng hoang vu vt ht ni i Vt thc cheo leo Tay ta vt o T qu ngho ln ph ln Nm tay ni lin bin xanh sng gm Ni lin mt vng t sinh.
166. Nc mt cho Qu hng

Trnh Cng Sn, <=1965
Git nc mt thng con Con ng m mng Git nc mt thng sng
225
p ru rong Git nc mt thng t t cn ci bao nm Git nc mt thng dn Dn mnh phn long ong Git nc mt thng my My ng trn ngn Git nc mt thng cy Cy ng trn non Git nc mt thng anh Kh ging mu chu thn Git nc mt qu hng i cn chy min man i ging nc mt chy hoi Ging nc mt i i Git nc mt thng ai i ging nc mt trong tim Chy lai lng vo hn Na m gi n mnh Git nc mt thng chim Chim b xa rng Git nc mt thng m m y xe tang Git nc mt thng em Trn vn nc iu linh Git nc mt khng tn Xin li qu hng.
167. tr
Con chim u cnh tre Con c tr trong khe nc ngun Cnh tre ... ... a Dng sng ... ... a Ti nay tr trn gian Trm nm v chn xa xm cui tri ... a ... ... ... ... ... a ...
(*) Bi ny cn c tn khc l Ci t m. Theo Thi Kim Lan, n m 1977, b c Tr nh Cng S n t ng ba bi ht vi t tay trn trang gi y h c tr l M i ngy ti ch n m t ni m vui, tr , Bi t u ngu n c i. Nh v y c th hi u r ng, tr cng b n m 1977? ( Tr nh Cng S n, Cu c i, m nh c, th , h i ho v suy t ng, tr. 81-104) .
226
BAN MAI
Xa kia u min xa Cn gi tr bao la t tri Min xa ... ... a Tri t ... ... a Nhn gian v tr nhiu ni Bng khung v nhng i mi rt hng ... a ... ... ... ... ... a ... My kia u tng khng Ma nng tr bn trong mt ngi Tng khng ... ... a Ngi xinh ... ... a Tim em gi tr l ti Mai kia v chn xa xi cng gn ... a ... ... ... ... ... a ... Mi xinh u ngi xinh i ng tr i chn Thy Kiu Ngi xinh ... ... a Kiu xinh ... ... a Xin cho v tr gn nhau Mai kia d c ra sao cng nh ... a ... ... ... ... ... a ... Trm nm u ngn nm m ti tr chung quanh ni bun Ngn nm ... ... a Bun nh ... ... a hay l mt vng xinh Ti nh ngi bng lnh nh gia i ... a ... ... ... ... ... a ... ... a ... ... ... ... ... a ...
168. ng Tin vui

(*) Bi ht ny c ng li trn nhiu bi bo. Mi ln, li ca cu u c thay i. Theo Nguyn Thanh Ty, Vn hc, s 186 & 187 (10&11/2001), tr. 210: ng Tin vui ng c ci ru di m ng v nm yn trn nh my Hm em ln ng cht i u vng Lc em v em bun n ngn ng.
227
ng Tin vui ng c ci ru di m ng thng do chi trn nh my ng Tin vui ng thng hay ni di Chn thin nh khng cn thng ngy tri ng Tin vui ng c ci cn nh Trn nh i hng m ng gh qua Hm em ln ng cht i u vng Lc em v em bun n ngn ng.
169. Phi pha

Trnh Cng Sn, 1960
m lng m Nhn vng trng mi v Nh chn giang h i ph du Tng tui xun gi Mt ngy kia n b i ngi nh gi qua Khng cn ai ng v i qu di Nhng m xa ngi Chn ru cay Mt i ti ung hoi Tr li tng tin vui Cho nhn gian ch i V ngi trong nhng ngy Nhn tng hm nng ngi Nhn tng khi ma bay C nhng ai xa i quay v li V li ni cui tri Lm my tri Thi v i ng trn u c g
Theo Nguyn c Xun, Trnh Cng Sn vi cao nguyn bi sng m, ng bo trong nc, khong cui 2001-u 2002: ng Tin vui ng c ci ru di m ng thng ng yn trn nh my ng Tin vui ng thng hay nhc n Chn Thin nh chng cn thng ngy tri.
228
BAN MAI
Tc xanh my ma C nhiu khi T vn khuya bc v Bn chn ai rt nh Ta hn nhng nm xa.
170. Phc m bun

Ngi nm co nh loi th khi ma ng v Ngi nm yn khng ku than but xng da mnh Tng ting ngi nhiu ting ngi gi hoi gia m Ngi nm co nh loi th trong rng sng m Ngi nm yn khng ku than cht trn cn phn Mt gc tri ngi vn ngi mt i nh nhen Ngi cn ng nh tng trong rng cy gi Ngi cn ng nh trm nm vt thng cha m Tng m v tng m v mang i ngn ng
\
Cn bao lu cho thn thi lu y chn y Cn bao lu cho thin thu xung trn thn ny Cn bao lu cho my en tan trn hn ngi Cn bao lu ti xa em xa anh xa ti Ngi nhn mi theo tng chuyn xe nga qua ri Ngi nhn du xe ln i du ln trn i Nga xa ri ngi vn ngi Bi v vi my Ngi ngi gieo ht la trn rung t ny Ngi cn nhng b v mt chong m di Nga xa ri nga xa ri Trn ngy thng vi Ngi cn nhng li ni ri v chn i Ngi cn nhng trong tim mu tun ra ngoi Nhum t ny nhum cho hng ht mm trt vay.
171. Qu hng nng au

Trnh Cng Sn, 1971
(*)
Bi ny cn c tn khc l Du xe ln (K7 Khnh Ly Ht cho Qu Hng 3, 1973?)-12.
229
Bao nhiu nm cn n l Anh em ta nhn v kh Qu ta bi hoang chin trng Dit nhau nh th Tri bao nhiu dng mu Bao yu thng li trong qu kh i gic m thanh bnh cn qu xa i gian nan i nc nh Sao au thng nhiu lm th Qu hng by gi Nhng ngy iu tn cn Cng ghi nh Nhng ph phng kia ln m bia Dn ta cht trong ngn ng Qu hng ta gi au nng Bao hy sinh tht qu ln Ti i gia nhng cm hn nh khng ln ting Trong tim au tng vt n Cu than van nhiu khi giu kn Ai khoe khoang dn mnh cht oan.
172. Qunh hng

Ta mang cho em mt a qunh Qunh thm hay mi em thm Em mang cho ta mt cht tnh Ming ci khc khch trn lng m ny m Bun b vi nhng mi hn Trong vn trng Va khp nhng a mong manh Ta mang cho em mt cht bun V ta nh sng lnh nh Mi em cho ta mt cnh hng La l pht y cha qun
(*) Trnh Cng Sn k: Lc vit bn ny, mnh khng t tn l Qunh hoa hay Hoa qu nh chng hn, v n ... khng hay, cho nn c ny Qunh hng, khng ng c ngi con gi cng c tn Qunh Hng, v khi nng nghe bn ny, nng phi lng ri tm ti lm quen v lm thn... Mt hm, trc khi ra i, nng n t gi, cm mt l qu nh trong bn balcon cnh phng, v m nay l ln u tin Qunh n... Khong mi nm sau, Qu nh Hng c gh thm Trnh Cng Sn nhn mt chuy n v Vit Nam.
230
BAN MAI
Thi cho em V gia ph x thnh thang Khng g vui Th hy gng nh i ln.
173. Ra ng gia ng
Trnh Cng Sn, 1973-74(*)
1. Thng b xinh xinh chi diu gia ng Cun dy va m chn thot nh chim Chim non rung ng mi r thm thm Chn chim rn rng cng diu tung tng Chim non ci tnh nhn diu ln ngon Ln ngon mt mnh Thng b xinh xinh ra ng gia ng Ng u hi ng tan gia h khng 2. Thng b xinh xinh ra ng gia ng Th con diu nh bay gia mnh mng Mnh mng l tri bu tri mnh mng Mnh mng lng ngi lng ngi mnh mng Mnh mng n ci rng ngi tim non Tim non rng ngi Thng b xinh xinh ra ng gia ng Ng u hi ng tan gia h khng 3. Thng b xinh xinh ra ng gia ng Ming mi hng nh a hoa vng Hoa vng ma h lp lo thinh khng Hoa vng cho mng ma h thnh thang Thnh thang cng diu cng diu ln nhanh Ln nhanh cng diu Thng b xinh xinh ra ng gia ng Ng u hi ng tan gia h khng 4. Thng b xinh xinh ra ng gia ng Mt kia l l mang yu tinh Yu tinh cng diu cng diu bay quanh Vn tay cho mng tng loi chim quen M man tri hng vt i ln non Ln cao mt mng
(*)
231
Thng b xinh xinh ra ng gia ng Ng u hi ng tan gia h khng 5. Thng b xinh xinh ra ng gia ng Ng u hi ng tan gia h khng Tan trong tri hng lm git ma trong Tan trong cuc i lm li ru trong Tan trong n ci gi mi yu thng Tan trong ci ngun Thng b xinh xinh ra ng gia ng Ng u hi ng tan gia h khng.
174. Ri nh ngy ng
i khi nng qua mi hin lm ti nh i khi bng nghe bc chn v u ca em Ngy no va n xa mun trng Ngy no va i lnh lng bc chn i khi thy trong gi bay li em ni i khi thy trn l cy ngy em xa ti i khi nng trn ph xa lm ti nh i khi c ma gia khuya hn ti bng vu v i khi thy trn l kh mt dng sui i khi nh trong mt em mt bng ti nh nhoi Tng ngy tnh n thit tha n cn Tng ngy tnh i mt vng vng im i khi thy trong cnh chim tng m ti i khi nh trong tc em mi cy tri thm tho i khi bc qua ph xa lng ti nh i khi thy trm vt thng ri nh ngy ng.
175. Ri l ru ngi
1. Th d by gi ti phi i Ti phi i tay chia ly cng i sng ny
(*)
Bi ny cn c tn l Th d. Khnh Ly k: ... Bi Ri l ru ngi anh vit sau nm 1975 khi anh ngh l ti ch t trn Bi n ng, v anh vit bi cho ti. Ri mi n nm 90, 91, anh mi tm li c bi ht v anh tp cho ti khi anh qua y (Canada) nm 92. (Khnh Ly, Nhng li t t ng Sn dy ti, Vn, s 53 & 54, tr. 118-124).
232
BAN MAI
C nhiu hm a chn ti v bin gii mi Nghe ra quanh ti m di c cn ai trong yn vui cn yu du ngi Ri l ru ngi t y 2. Th d by gi em phi i Em phi i i tay em d u i i Em phi i i mi ngon d cha chn ti Quanh em trm nm khp li c cn ai mang hoa ti v yu du ngi Qun i xo ht cuc vui C cn c cn em im lm trong chiu hm Nc mt ri cho tnh nhn Nu cn nu cn em xin c xin nm yn t hn hoan mt min 3. Nu tht hm no em b i Em b i sau lng em cn con ph di Nhng hng cy loan tin nhau ri im ting ni Quanh y hoang vu ting ci C ngy xa em theo ti cng ra qun ngi Bn ng xe nga ngc xui 4. Nu tht hm no ti phi i Ti phi i i bao nhiu iu cha ni cng Vi bnh minh hay m khuya v tng tra nng Bao nhiu sen xanh sen hng Vi dng sng hay anh em v nhng ph phng Chc lng rt kh bnh an.
176. Ru i mt
Trnh Cng Sn, <=1972
Ta thy em i quanh tng git nc mt Ta thy em i quanh tng ngn nn tt Nghe ting em ku tn mt ngy xa lm mun trng Ta bit em m m ch i ting ht Ta bit em m m ru i mt Nghe ting em ru theo tng ngn gi bc sang ma Ng i em v ng i em Nhng con mt bnh minh tt trn ging sng Nhng con mt ma ng tt trong hong hn Ta thy em bng khung v ngn l a Ta thy em lnh nh trn ging nc l Nghe ting em vang trong mt ngy bo t ra i Ta bit em m m i li ting ni Ta bit em m m i li bng ti Ta bit ring em thi bun v gian di con ngi.
233
177. Ru i i nh
Trnh Cng Sn, 1973-74(*)
C khi ma ngoi tri L git nc mt em nng theo vo i Lm tng ni u phin Ngoi ph ma ng i mi em l m la hng Ru i i nh Cho ta nng nh lc th than Chn i nng nng hoang mang Ta nghe tch lng ri nhanh Di khe im lm Ru i i nh i mi ngon ny gia trn gian Ru tng chic bng lnh nh Vo gic ng ngon Cho ti tay gi mong manh Cho ti m ly vai thon.
178. Ru em
Trnh Cng Sn, 1965?
Ru em ng nhng m khuya Ru em ng thng m u Ru em cng nhng u m Ru em ru em d chia xa Ru em v nhng m xa Ru em ph ry trong ta Ru em qu gi vong n Ru em ru em v dng kiu sa Ru tng ngt bi qua Ru ngi ln n ho kh Yu em yu thm tnh ph Yu em lng cht t bi bt ng Ru em thm kht xa hoa Ru em y nhng am m
(*)
234
BAN MAI
Ru em tnh ngha vu v Ru em ru em chm di phong ba Ru em mt l cn au Ru em v gia chim bao Ru em bng b con theo Ru em ru em gy yu h hao Cui i cn g na u tn mng m kht khao i khi con tim h hn Ngm ngi v mt ngy ma bt u.
179. Ru em tng ngn xun nng

Trnh Cng Sn, 1964?
Ru mi ngn nm Ging tc em bun Bn tay em nm ngn Ru trn ngn nm Trn ma l xanh Ngn tay em gy Nn mi ru thm ngn nm Thi ng i em Ma ru em ng Tay em kt n Nui trn mt i Nui mt i ngi Ma xun va n Xin mi n nn m thi Ru mi ngn nm Tng ngn xun nng Bn tay em nm ngn Anh ru ngn nm Gin hn s qun Dng em tri di Tri mi tri trn ngn nm Ru mi ngn nm Tng phin mi mm Bn tay em trau chut Thm cho ngn nm Cho va nh nhung C em di hn Nn mi ru thm ngn nm
235
Thi ng i em Ma ru em ng Tay em kt n Nui trn mt i Nui mt i ngi Ma xun va n Xin mi n nn m thi Ru mi ngn nm Va m em hng Bn tay a anh n Qu hng vng son Vo tri lng qun Tc em nh tri xa qua i ngn nm Cn li ru mi Vang vng mt tri Ma xanh l vi Ru em mit mi Cn li ru mi Cn li ru ny Ngn nm ru hoi Ngn i ru ai.
180. Ru ta ngm ngi

Mi no hy cn thm Cho ta phi cuc tnh Tc no hy cn xanh Cho ta cht hn nhin Tim no c bnh yn Ta ru rao i mnh Xin ngi hy gi tn Khi tnh vi qun Tim ln trn ng mn Trn git mu cung in Con chim ng lng cm Khi v trong ma ng Tay rong ru mun mng Thi ch nhng rng ng Xin ch nhng rng ng i sao im vng Nh ng la gt xong Nh rng ni b hoang
236
BAN MAI
Ngi v soi bng mnh Gia tng trng lng cm C ng ph no vui Cho ta qua mt ngy C si tc no bay Trong tr nh nh nhoi Khng cn khng cn ai Ta tri trong cuc i Khng ch khng ch ai Em v hy v i Ta phiu du mt i Hng trm c cn y Ta thp nt chiu nay Xin ng trong vng ni Ta ru ta ngm ngi Xin ng di vm cy.
181. Ru tnh
Trnh Cng Sn, <=1993
Ru em u cn gi em hong tc bn h Khi sen hng mi n n i i thm qu Ru em tnh khi nh ru em tnh lc xa Ru cho by l nh rng y mt ma Thu Ru khi ma ma ti ru em mi yu ngi Ru em hoi b di mt hn thm cy tri Ru em ch em ni trn mi tnh thot thai Ru em ngi yn y ru tnh ...i Ru ngi ngi mi cng ti Ru ngi ngi mi cng ti Ru em hi nhung gm ru em gt sen hng Ru bay t o rng va tnh ti chp cnh Ru trn ng em n xn xao tng ting chim Ru em l cnh nhn ming ngt ht t tm Ru em tnh nh l trm nm vn quay v Mi em l m la cuc i u bit th Xin em cn u cho ti cn ting ru Ru em ngi yn nh ti tm cuc tnh cho.
182. Rng xanh xanh mi

Trnh Cng Sn, <=1992
237
Rng xanh bao nhiu l L bao nhiu trn cnh Cy xanh bao nhiu tui Cy gi bao nhiu nm Rng xanh rng xanh Em cy non mi n Ti ng trm ngm Rng xanh bao nhiu gi Gi qua y bao ln Bao nhiu ln l rng Bao nhiu chi ln Rng xanh rng xanh Cy non l em Cn ti cy cha gi Tui th xanh mi Vi tri tim vui Rng i xanh hoi Mi tc gim ti.
183. Rng xa khp

Trnh Cng Sn, <=1972
Ta thy em trong tin kip vi cng bun c kh Ta thy em ang ngi khc khi rng chiu ma Rng Thu l a em vn cha v Rng ng cun gi em ng b v Ta thy em trong tin kip vi mt tri l loi Ta thy em ang ngi ht khi rng v nhiu my Rng Thu thay l ma bay bun ru Rng ng but gi ma bay rt ro Ta vn mong ta ch mi trn tng ngy qunh hiu Ta vn mong em v y cho i by cuc vui Ma Xun n em hy quay v Rng xa khp em hy ra i Rng xa khp em hy ra i Rng xa khp em hy ra i.
238
BAN MAI
184. Sao mt m cha vui

Trnh Cng Sn, <=1968
1. m nay ha bnh sao em nh cha vui Hy bc ra y nhn ph ngp ngi m nay ha bnh khng n ci trn mi Nhn quanh em khng ai cn li Khng ai cn li Ru tnh ngi cho c i 2. m nay ha bnh sao mt m cha vui M hy ra xem ng ph ngp ngi m nay ha bnh mt m bun nh kinh Li kinh m ru cn nh lnh Ru me mt mnh Ru m mt mnh m bng m m nay ha bnh ti mun nghe Li ni m u trn ng v ca m iu ht hoang vu trn ph sng ca anh Ging ci em th m thm t thm vng Ch ht nghn ngo bn ni m ca con m nay ha bnh ti mun i Tm thy em th trong n ci ca ch Tm thy m xa trn mi nn ca cha Tm gp tn anh trong tnh ngi v ga Tm thy bn b trong ni nh ca ta 3. m nay ha bnh sao anh li cha vui Hy bc ra y nhn ph ngp ngi m nay ha bnh anh gi thm tn ai Gi tn ai trong cn nh nh Anh i trn v nghe li chuyn k Ng gic m 4. m nay ha bnh sao mt ch cha vui Ch hy ra xem ng ph ngp ngi m nay ha bnh sao ch cn bng khung Ch ru con sao ru lnh lng Ru cha b mnh Ru i ch cn m vi con.
185. S cn ai
Trnh Cng Sn, <=1972
239
Ngi bn dng sng nh i mnh Mt trm nm sau mi ng yn Khi ngn l vn cn xanh Khi i sng vn bnh yn Ngi bn dng sng nh i mnh Chiu vng phai trn u non n chim v thm nhng cnh hng Hi ting ngn nm bn c xanh Ngi bn dng sng nh i mnh Mt trm nm sau mi ng yn Nhng ngi n khng v mong Nhng ngi khut khng v qun Ngi bn dng sng nh n ci Ngi bn dng sng s cn ai.
186. Sng v u
1. Bin sng bin sng ng x ti ng x ti ng di chn ngi Bin sng bin sng ng x nhau Ta x bin li sng v u Sng bc u v ni chm su Ta v u V chn no my ph chim bao Cn sui ngun bn b nng du Ta tm em ni u Bin sng bin sng ng x nhau Ta x bin li sng nm au Bin sng bin sng ng x ti ng x ti ng gia tim ngi 2. Bin sng bin sng ng x ti ng cho ti thy ht tim ngi Bin sng bin sng ng x nhau Ta x bin li sng v u Gic ng no ging chiu qunh hiu Trng m qu c
(*)
Trn bn Sng v u do Trnh Cng Sn chp tay in li trong Trnh Cng Sn, Ngi ht rong qua nhiu th h, tr. 405, c m. thng 11. 1995, Trnh Cng Sn vit tng Phm Ph Ngc Trai nhng ngy thng hoang ng. Nhc s sng tc bi ny ly cm hng t cu kinh Pht m ng rt thch:Gate, Gate, Paragate, Parasamgate, Bodhi Svaha (Yt , Yt , ba la yt , ba la tng yt , b tt b ha). Trnh Cng Sn dch ra ch quc ng l: Vt qua, vt qua, tt c chng ta u vt qua, v n b gic ng.
240
BAN MAI
Ngi ng ch gi ng vi vu Vt nng vng nhc li thin thu Nh ngn nm tri qua Bin sng bin sng ng tri xa Bao nm ch i sng gn ta Bin sng bin sng ng m u ng nui trong y tri tim th Bin sng ng x nhau.
187. Ta i dng c
Trnh Cng Sn, <=1969
Ngy no dn ta i dng c Mt i m u s sng lo Bao nm dn ta ci u ch Hn mn thn trai khng dm nh Mt ngy dn ta quyt dng c Dy tnh anh em cho d th Cy hoang s cht tri cm th T sng Hng ta ku sng Hng V Cu Long c o cm vng Mt bnh minh dn ta ca ht khp giang sn Ngy no dn ta i dng c Dng li qu hng khng ho a Quanh ta nn nao nhng m gi Rung hoang vu ang nh la Vit Nam bao nm qun i i sng bnh thng nhn loi n nay quyt i o cm Vit Nam n hm nay dn ta phi thy Cn ho sc mnh ng ln xy li nc non.
188. T n
Trnh Cng Sn, 1964
D n ri i Ti cng xin t n ngi T n i t n ai
241
a em v chn ny Ti xy mi cuc vui D n ri i Ti cng xin t n ngi T n i t n ai cho ti cn nhng ngy Ngi m c cng ngi i mnh mng thng ngy vng em Tnh nh l bng vng bng xanh Em ra i nh thong gi thm li y thnh ph khng hn Qua con sng nh ngi xa Thnh ph vn nng vng vn ma Cy sang Thu l a ri m Chuyn ngy xa heo ht trong m D n ri i Ti cng xin t n ngi T n i t n ai cho ti cn nhng ngy Qun kip sng l loi D n ri i Ti cng xin t n ngi T n i t n ai cho ti tnh sng ngi Nh sao xung t tri.
189. Ta phi thy mt tri

Trnh Cng Sn, <=1969
Ta phi thy mt tri Sng trn qu hng ny y loi ngi Ta phi thy mt ngy Ngy dn ta i ln dnh ly Ho bnh Ku nhau t khp mi min i sng Ta phi thy Ho bnh Lng xm nhng nm xa yn vui vng Ngi Vit Nam qun nhau trong bom n Ngy Vit Nam m u trong th hn Ta phi thy Ho bnh Ta phi thy Ho bnh Hi anh em thn yu cng khp ng ln Bc chn ta i trong hn nc bp bng
242
BAN MAI
Triu tri tim ngi rn rng ch Triu bc chn ngi c mi tin ln Ta phi thy ta phi thy mt ngy Ho bnh rc sng quanh y.
190. Ta quyt phi sng

Trnh Cng Sn, <=1969
Trong m ti qu hng ny Ta bc i hoi sao cha ti Ci tng lai ang ku gi Tui thanh nin sao d vui chi 1. Cn sng xin cc anh quyt cn cch mng i ta ta lo Xin xp v kh Bn tay khng tin ln qua bao nm hy sinh tht xng Nay ta quyt phi sng Ton nc chin u Ta bn vng mt lng vi nhau Mu lun lu sc sng hng ho Dn ta n mt tri cm o Dn ta s n nhng ni khng cn i bn mu Dng li Vit Nam sng ti trong yu thng nhn loi Anh em cht mu xng vun i loi lang si Triu ngi dn ta ng ln quyt xy li ngy mai. 2. D kh ta vn i trn ng cch mng Bn tay tng lai i lp bng ti i bnh yn sng vui qua bao nm dn ta ngi yn Con tim but cng Ngy thng n Phi ging mu m lng ti tm Bc gian nan trong bc nhc nhn Trm tay yu tr thnh thp cng Quanh y ta xo vt thng ti i cn ghi du Mt ngi hm nay ngc ln khng cn lo s Quanh y c ting mu xng ku go i phn u Dng ngi Vit Nam ng ln trn t ny T Do.
243
191. Ta thy g m nay

Trnh Cng Sn, <=1968
1. Ta thy g trong m nay C bay trm ngn c bay Rng ni loan tin n mi min Gi Ho bnh bay v mun hng Ngy vui con nc tri nhanh Nhp sng bao la xo b hn th Gp qu hng sau bo t Git nc mt vui hay lng g 2. Ta thy g trong m nay Bn tay mun vn bn tay Nhng ngn tay thm ni tt nguyn Ni cuc tnh ni lng nt Bn tay i ni anh em V sui qu hng tm gi nhc nhn Mi nm m trong ting sng Rung la bi du qua cn kinh hong M gi ci xanh nh l mi trong khu vn Rung ng Vit Nam ln nhng bp non u tin Mt on tu i nh khi m hai bn rng Mt n g cao ting gy nh thc bnh minh. 3. Ta thy g trong m nay C bay trm ngn c bay ng ph hm nay sng rc n Sng rc n trong lng trong xm Ngi i nh nc qua Mt t u t m n ci Hng cy xanh thay o mi Ngi bc bc nhanh nh rng i ti 4. Ta thy g trong m nay n soi trm ngn n soi Mt t rung rinh bc triu ngi Ph ngc t i dng ngy mi Rng ng soi sng tng lai Ging mu anh em nhum mt tri Cng xng kh ln ting ni i sng m m nhn danh con ngi.
192. Tt sui hng

Trnh Cng Sn, <=1991
244
BAN MAI
Trung thu t n ln cho sng Cho bao con ng rn vui m trng vi n lng thay nng Em nh gic mng gia i Cng nhau ht ln ng m xn xao trng ln V thm ph quen Ngn sao lung linh sut m Trung thu tt hng nh son thm Chng em vui a bn nhau m nay cc bn khng ai vng Quanh em sang mt sui mu.
193. Thnh ph ma xun

Sign ma xun cn thong l vng bay C ma thu no ang li Mt ng bnh yn nm ngoan nh con sui Kt hoa vng cho lng ly i Sign ma xun v di nhng hng cy C nhiu ting ci nh tr li Ngy vi vng ln bnh minh thay m ti Nng phai t lu chiu vn di Ngn gi rung cnh khi chiu cha ht nng ng ph em v tc cng hoa quyn luyn Chi l khoe mm cho i bit tn Ma xun thay l ma ng cho chim ht chuyn tnh Ma xun thay l ma ng cho chim ht chuyn tnh.
194. Thanh Quan ca

C x Thanh Quan c nng mai hng C my trn tri bay qua chiu vng C x Thanh Quan c gi trong vn C chim trn cnh ht mt ngy qua nhanh
(*) Bn ny, trong ln u trnh din ca Nhm Sng tc mi (do Phm Trng Cu ch xng) chiu ngy 11/06/1982 trng Cao ng S phm Tp.H Ch Minh, c gii thiu vi tn Si Gn ma xun, nhng nm sau li thy xut hin trn cc vn ho phm i chng di tn Thnh ph ma xun. (*) C x Thanh Quan nm trn ng Hin Vng thi y ch dnh cho n sinh vin, trong c Dao nh, Nh An v nhng ngi p khc m Trnh Cng Sn quen bit...
245
Ngy qua khng nhn thy Mt nm thong nh my i sinh vin khng di chung vui lu ngy Gp nhau khi va n Nhn nhau lc cha quen Ri xa xi bng gn Ghp li tng ni lng C x Thanh Quan c gt chn hng Gt chn i v vang trn si m C x Thanh Quan c tc my bng Tc ru m di rt mng vo tng lai.
195. Thin s bng khung

Con chim con chim v u bn ngi L Thin s l ti cng chng a a ti li l chim L Thin s l ti cng chng V tnh em th a bng khung Ti lm chim nht phn mai sau phn mai sau Ti lm chim nht phn mai sau Mai sau Thin s v tri Thin s v tri li Cn ti li bn ngi ti yu Cn ti li bn ngi ti yu
196.Thu bng l ngi

Trnh Cng Sn,1998(*)
(*)
Thin s bng khung l bi th hai ca Trnh Cung m Trnh Cng Sn ph nhc; bi th nht Cui cng cho mt tnh yu ra i 40 nm trc. (*) Chng ti in li nguyn vn li ca Thu bng l ngi do Hng Nhung ht (theo hongnhung.info) c mt s thay i so vi bn in trong tp nhc, v c th nhng thay i y l ca Trnh Cng Sn: Bng a bin khi Bng vi vng i Bng a ni i Xa la qu nh Bng a a ti Xa la vn xa Lm chi m vi Ngy xa ngn ngi Git nng ban mai Xa tc trn vai Ngy xa ngn ngi Lm chi m vi Em i Bng v H v Bng v Em v Bng i Cu th bay Lm chi m vi Tri nh nh li
246
BAN MAI
Bng a bin khi Bng a ni i Bng a a thi Lm chi m vi Git nng ban mai Lm chi m vi Em i bng v Em v bng i Lm chi m vi ng bun gi i ng bun gi i Gi ng u Bng ng ni no C cn b ao Trng v thu y Thu bng l ngi Bng vi vng i Xa la qu nh Xa la vn xa Ngy xa ngn ngi Xa tc trn vai Ngy xa ngn ngi H v bng v Cu th bay Tri nh nh li ng bun sui i ng bun ni i Nng vng u Bng v ni no V nga tnh su t hng ni nh Tnh bng nht nha.
197. Thng mt ngi

Thng ai v ng ti Sng ri t i mi Thng ai bun kip i Lnh lng nh sao ri
ng bun ni i ng bun sui i Nng vng u Bng ni no C cn b ao Trng v thu y Thu Bng l ngi
ng bun ni i ng bun sui i Nng vng u Bng ng ni no V nga tnh su t hng ni nh Tnh Bng nht nha.
247
Thng ai v ng ti Bao nhiu l ri ri Thng ai ci khng ni Ngp ngng l hn vai Thng n ci V mi tc bung li Ma thu a trn mi Tng m qua ng ti Bn chn m thm ni Lng nghe gi m nay Ngi but qu i vai B vai nh giy mi S nghing ht tnh ti Thng ai v xm vng m nay thiu nh trng i vai gy t mm Ngi lnh lm hay khng Thng ai mu o trng Trng nh nh sao bng Thng ai ci trong nng Ngi ngng ng my tan.
198. Tin thoi lng nan

Trnh Cng Sn, 1998?
Tin thoi lng nan i v ln n Tnh i ngp ngng Tin thoi lng nan My bay khp x Chn m ci xa Vng phai nh nh Chiu hm ca nh Tin thoi lng nan i v ln n Ngy xa ln n Tin thoi lng nan My bay khp x Chn m ci xa Vng phai nh nh Chiu hm ca nh Tin thoi lng nan i v ln n Ngy xa ln n
248
BAN MAI
Khng bit v u V u cui ng V u cui tri Xa xm ti ngi Ti tm gic m Xa xm ti ngi Ti tm li ti ... Tin thoi lng nan i v ln n Ngy nay ln n L ... git h khng.
199. Ting ve gi h
Trnh Cng Sn, <=1961
Khp ph phng ting ve ku h h h V trong nhng tng l ve ku h h h Chy theo ting ve Tng cn ma v Git ma m vang trn l ting ve bay y trong gi Git ma long lanh trn nhng cnh hoa phng thm nh mu ngn c Em n mng ting ve nhng ngy u ma V em vy cho ting ve sau mt ma h.
200. Tnh ca ca ngi mt tr

Trnh Cng Sn, 1967
1. Ti c ngi yu cht trn Pleime Ti c ngi yu chin khu Cht trn ng Xoi cht ngoi H Ni Cht vi vng dc theo bin gii Ti c ngi yu cht trn Chu Prong Ti c ngi yu b xc tri sng Cht ngoi rung ng cht rng mt m Cht lnh lng mnh chy nh than Ti mun yu anh yu Vit Nam Ngy gi ln ti i mi gi thm Gi tn anh tn Vit Nam Gn nhau trong ting ni da vng.
249
Ti mun yu anh yu Vit Nam Ngy mi ln tai nghe quen n mn Tha i tay d ln mi T nay ti qun ht ting ngi 2. Ti c ngi yu cht trn A Sao Ti c ngi yu nm cht cong queo Cht vo lng o cht cnh gm cu Cht nghn ngo mnh khng manh o Ti c ngi yu cht trn Ba Gia Ti c ngi yu va cht m qua Cht tht tnh c cht chng hn h Khng hn th nm cht nh m.
201. Tnh khc -Bai

Ti i bng nhp iu Mt hai ba bn nm Em i bng nhp iu Su by tm chn mi Ta i bng nhp iu Nhp iu khng ging nhau Ta i bng nhp iu Nhp iu sao khc mu Sng cn, mn Sng cn, mn Lm sao ta gp Lm sao ta gp c nhau bai bai a bai i a bai i a a .
202. Tnh nh
Trnh Cng Sn, <=1966(?)
Tnh ng qun i Nh lng c lnh lng
(*)
Thng 1 nm 1988, Trnh Cng Sn v mt s bn b nhc s i "thm nhp thc t" Lm ng tm ngun sng tc. Bi Tnh khc -Bai c vit nhn chuyn i v ht ti Nh Vit Nam, Paris, m 27/05/1989, nhn chuyn Ty du ca ng.
250
BAN MAI
Ngi ng xa xm Bng v qu thnh thang i o xa lng lng x dt tri chiu Nh tng cn nc rng Xa mt ngy u hiu Tnh ng phi pha Nhng tnh vn cn y Ngi ng i xa Nhng ngi vn quanh y Nhng bc chn mm mi i vo i ngi Nh tng vin cui Rt vo lng bin khi Khi cn au cha di Th tnh nh cht nng Khi cn au ln y Th tnh mnh mng Mt ngi v nh cao Mt ngi v vc su cuc tnh chm mau Nh bng chim cui o Tnh ng cht trong nhau Nhng tnh vn rn rng Ngi ng qun lu Nhng ngi vn bng khung Nhng ngn tay ngi ngng ru li tnh gn Nh ngoi khi gi ng Ht cuc i lnh nh Ngi ng xa xa Nhng ngi bng li v Tnh ng sng xa a Nhng cn qu bao la i tri tim phin mun vui li mt gi Nh b xa nc cn chm vo cn ma.
251
203. Tnh su
Trnh Cng Sn, 1965
1. Tnh yu nh tri ph Con tim m lo Mt mai thc dy Cht hn nh ngt ngy Cht bun trong mt nai Ri tnh vui trong mt Ri tnh mm trong tay Tnh yu nh vt chy Trn da tht ngi Tnh xa nh tri Tnh gn nh khi my Tnh trm nh bng cy Tnh reo vui nh nng Tnh bun lm cn say Cuc tnh ln cao vt Nh chim mi cnh ri Nh chim xa la by Nh chim xa la tri Nh chim b ng bay Tnh yu nh tri chn Trn cy rng ri Mt mai thc dy Chuyn tr vi l cy Ri bun nh l bay Mt ging sng nc cun Mt cuc tnh khng may Tnh yu nh thng o Quen hi ngt ngo Ri nhau hm no Hn mnh nh v khu Bun mnh nh lng su Ri tnh trong im ting Ri tnh ngoi h hao 2. Tnh yu nh ni cht Cn au tht di Tnh khu mi ci Hnh hi xa thay Mn nng xa cng phai Tnh chia nhau gian di Tnh y tnh i ni
252
BAN MAI
Tnh yu nh cn bo i qua a cu Tnh thp cn su Tnh du qua h su Tnh vi ln ni cao Ri trong cn yu du Tnh y tnh xa nhau Cuc tnh ln cao vt Nh chim mi cnh ri Nh chim xa la by Nh chim xa la tri Nh chim b ng bay Tnh yu cho anh n Bn cn mun phin Tnh i m thm Nghn trng nh vt sng Lnh lng nh du chim Tnh mong manh nh nng Tnh cn y khng em Tnh yu nh t sng Con tim tt nguyn Tnh ln m m Vi vng nhng chng qun Rn rng nhng bin nhanh Tnh cho nhau mi m Mt ln l trm nm.
204. Tnh xa
Ngy thng no ra i Khi ta cn ngi li Cuc tnh no ra khi Ta cn mi ni y Tng ngi tnh b ta i Nh nhng dng sng nh i nhng dng sng nh Li hn th l nhng cn ma Khi bc chn ta v m khuya nhn ng ph
253
Thnh ph hoang vu Nh mt ln qua cuc tnh Lm sao em bit i sng bun tnh i khi ta lng nghe ta Nghe sng m u Di vo i but gi Hn ta gi ct ph du bay v i khi trn mi tnh ta Nghe nhng git ma Tnh ro tnh m thm Su ro su bn b vc su Cn thy g sng mai y Thi ta cn bn b Git ru no mi chua cay Trong tnh vn u m T mt ngy tnh ta Nh ni rng ci u i ting bun ri u Nhn li mnh i xanh ru.
205. Tnh xt xa va
Trnh Cng Sn, 1970
Xin v tay cho u Khi m xung i ta Xin v tay cho u Khi tnh tri tri xa N ci cun ta i Mt ngy li thy ta v Xin ng yn trong chiu Trn mi th khi qunh hiu Xin ng yn trong chiu Phi tnh cho nng kh mau V y thn xc h hao m m nm nghe l Than van cht nim au ngt ngo Mt ngy trn vai Bo t ngui ngoai Nhn i quanh y Ht nhng m say
254
BAN MAI
Lng chng am m Sm ti qua i h Tng ngy chn chn Nh ph lang thang i tnh nui qun Nhng sng mnh mng Tr li hm nay Bn pha thinh khng ng ngng Xin v tay cho u Trong tim git mu va kh Xin v tay cho u Mi ngi thi nhng m ba Mt li tnh cui vu v Mt ngy tnh xt xa va Xin ng yn trong chiu Lao xao tng bng hong hn Xin ng yn trong chiu Treo tnh trn chic inh khng Gp ghnh nhiu kip lu vong Ta ln i qu i tay vn cn m mt mng.
206. Tnh yu tm thy

T khi c i chn vo i Mu hoa l quen nh mt ngi Vi bao ngy sng bun vui C nhng tnh yu tm thy Tng ngn ni con sng rung vn Tng ging sui con knh u lng mang hnh bng qu hng nui ging mu trong tim Ting ru m ht nhng nm xa Mi l li ca dao bn ma Tm thy ni nh t mi chic l Gc ph no cng thy qu nh Tng ngy nng hay ma vi vng Tng chiu xung hay m du dng i vo ni i ring cho hnh phc thm kn
(*)
Bi ht c sng tc cho phim Tnh yu ca em. In ln u tin di dng giy ri, loi b ti, kh 8x12cm, c hnh Trnh Cng Sn ngoi ba, v ghi r Giy php xut bn s 19/S GPNT/XB ngy 23/6/83 Cc Xut bn v Bo ch. Gi 2 .
255
Cn tm thy quanh y tnh ngi Cn tm thy bao nhiu mi gi Nhng tm hn l xanh ti Bit n i nhng tin vui.
207. Ti bit ti yu
Trnh Cng Sn, <=1972
1. Ti bit ti yu nhng con ng nhng con ng ng v hai min Bc Nam m nm ng ... mun m c mong m ... ng mun m nh thng ng cn thnh thang hay ngn chn quen ng cn hin ngang hay thm n hn ng v t nc i c bao gi qun Ti bit ti yu nhng con ngi nhng con ngi Ngi cn nui hoi tri tim Bit nghe nh ... l i ho hon ang ... ch i ngy ti sinh 2. Ti bit ti yu nhng m di nhng m di Cn nhiu kip ngi ti tm Bn hm ng vi ... n ro vang m ... li nguyn li tri trn Ngi ngi quanh y hy gh chung i vai Rung ng ti i hy gng nui dn ny ng ch th gii hy gng ring mnh thi Ti bit ti yu nhng cn nh nhng cn nh L tnh yu l bn sng Ni v ... li i nt tan Ni ... cn li li ru mnh.
208. Ti mt
Ti mt trong chin tranh ny Bao nhiu bao nhiu ngi tnh Ngi tnh ca ti ln ln trn khp ba min Mt ngy n bom git em Ngi tnh Vit Nam ln ln cha gp mt ln
(*)
Trong K7/CD Khnh Ly, Ht cho Qu Hng 5, 1974?, bn ny xut hin di ta Ti mt.
256
BAN MAI
Ti mt trong chin tranh ny Bao nhiu bao nhiu ngi tnh Ngi tnh Vit Nam i du dng Ngi tnh Vit Nam qu hng anh Ti mt trong chin tranh ny Bao nhiu bao nhiu n ci Em t H Ni c bao gi c yn vui Bao nm la khi nung kh tri tim yu ngi M bia quanh y chn theo nhng cuc tnh ti Ti mt trong chin tranh ny Bao nhiu bao nhiu mng ri Ti mt trong chin tranh ny Bao nhiu bao nhiu hn h Tng ngy min Nam du n m Tng ngy min Bc nhng i lo Ti mt trong chin tranh ny Bao nhiu bao nhiu ngi tnh Nhng ngi cn li c vng lng ch tng lai Bay trong li gi nghe ra ting on bn tri Tui xun xanh i cho em mun vn ngy mai Ti mt trong chin tranh ny Bao nhiu bao nhiu mng ri Ti mt trong chin tranh ny Bao nhiu bao nhiu mng ngi.
209. Ti ang lng nghe

Trnh Cng Sn, 1981
Im lng ca m ti lng nghe Im lng ca ngy ti lng nghe Im lng ca i ti lng nghe Ti lng nghe tri tim lc loi Bao m qua im lng ca ngi Ti lng nghe im lng ca ti Im lng ging sng ti lng nghe Im lng ngn i ti lng nghe Im lng th di ti lng nghe Ti lng nghe im lng th di Sau cn bo qua im lng mt ngi Nghe bao ni au trn mt bn tay Ti ang lng nghe im lng cuc tnh Sau mt cuc tnh ti ang lng nghe Khi hoa ho kh im lng n tn
257
Ti ang lng nghe ti ang lng nghe Ti ang lng nghe im lng i mnh.
210. Ti i ng tuyt vng

Trnh Cng Sn, 1992
ng tuyt vng ti i ng tuyt vng L ma thu ri rng gia ma ng ng tuyt vng em i ng tuyt vng Em l ti v ti cng l em Con diu bay m linh hn lnh lo Con diu ri cho vc thm bun theo Ti l ai m cn khi du l Ti l ai m cn trn gian th Ti l ai l ai l ai M yu qu i ny ng tuyt vng ti i ng tuyt vng Nng vng phai nh mt ni i ring ng tuyt vng em i ng tuyt vng Em hn nhin ri em s bnh minh C ng xa v nng chiu qunh qu C hn ai ang nh nh su ln.
211. Ti ru em ng
Trnh Cng Sn, <=1967
Ti ru em ng Mt sm ma ng Em ra ngoi rung ng Hi thm cnh la mi Ti ru em ng Mt sm ma Thu Em i trong sng m Gi cy l vo ma Con ng tht bun Mt ngy cui ng Con ng mt m Mt ngy cui Thu Em vo ma H Nng thp trn cao V ma xun no Ngn ng tnh mi
258
BAN MAI
i nh vo i Thm th gt chn Em gi n hng Va tn cui sn Nghe tnh cht bun Trong l xn xao ma Xun sau Mua ring tnh su Ti ru em ng Mt sm ma Xun Em hn mt n hng Hi thm v git nng Ti ru em ng H cng va sang Em hn ln tay mnh chua xt tnh trn.
212. Ti s i thm
Trnh Cng Sn, <=1967
1. Khi t nc ti thanh bnh Ti s i thm Ti s i thm, mt ph y hm i thm mt con ng nhiu h Khi t nc ti khng cn chin tranh Bn b my a va xanh nm m Khi t nc ti thanh bnh Ti s i thm Ti s i thm cu gy v mn i thm hm chng v m tu Khi t nc ti khng cn git nhau Tr con i ht ng dao ngoi ng Khi t nc ti thanh bnh Ti s i khng ngng Si Gn ra Trung H Ni v Nam Ti i chung cuc mng V mong s qun Chuyn non nc mnh 2. Khi t nc ti thanh bnh Ti s i thm Ti s i thm nhiu ngha a bun i xem m bia nhiu nh nm
259
Khi t nc ti khng cn chin tranh M gi ln ni tm xng con mnh Khi t nc ti thanh bnh Ti s i thm Ti s i thm lng xm thnh ng i thm tng khu rng chy nm Khi t nc ti khng cn git nhau Mi ngi ra ph mi rao n ci Khi t nc ti thanh bnh Ti s i khng ngng Si Gn ra Trung H Ni v Nam Ti i chung cuc mng V mong s qun Chuyn non nc mnh.
213. Ti s nh
1. Ti n cng nng ma bn tri Thy ph nh mc gia i tay Lm sao i n tng tri tim mi ngi Mun nghe i gi gim sng thi ip khc: Ti yu ti sng nh bao ngi Mi ngy n chim thc cng ti Hy yu cho tnh cn xanh mi Hy chia cho u nhng cuc i vui 2. Ti s nh cng thng nm ni ny Nh nhng ngi gp g quanh y i bao la qu v chn ring hp hi Hy khi ngun cho mch sng tri 3. Ti s nh hng l xanh bn ng m sut i tng bc chn quen Nhn em i gia lng qu hay th thnh Nh hng thm trn mt cnh sen 4. Ti s nh mu nng ni qu nh Nh nhng chiu lng l cn ma Cng ti ang sng l bit bao bn b C tm lng nh mt a hoa
(*)
Xem ch thch ca bi Chiu trn qu hng ti.
260
BAN MAI
Cng ti ang sng l bit bao bn b C tm lng nh mt a hoa ...
214. Tr li em
1. Trn mi thn ngi c nghn phm t Bng ngn tay n thc dy c m Mt ngy vui ln rn r nhc chim V ngn li ca yu i Tr em vui chi gia cng vin Tr em hng say nng cng trng Tr em quay nhanh my quay u Tr li em tr li em, Tr em hai tay hi tht nhiu M xun hng tr li em Nhng n tnh tr li em Tr li em trc sau Tr li em bit yu 2. Ti vit khc nhc xoa du n au Trn chic thn gy n cm m o Git bun va tan n ci n hoa Gi t m vui hn gp Tr em hai tay ma Ty Nguyn Tr mi xin ca ht dn ca Tr i mt xanh sng long lanh Tr li em tr li em Tai nghe nhng ngt ngo L hoa i tr li em Nng ln ngy tr li em Tr em ging nc rt xanh Tr em mt ting ht trong ngn.
215. Trong mi i ring

(*)
(*)
Vit chung vi Phm Trng Cu & Trng Thn cho cun phim Qua cn vt v. H V Trng (Canada) chp bi ny t mt bng K7 Trnh Cng Sn, pht hnh khong 1990-91 do nhiu ca s ht, ta bi khng m bo chnh xc hon ton.
261
Qua chic cu xa nh anh Tri ngy no Qua nhng ng xa nh ting ht t ho Dy m i dy m i Xa trong ph ny tng qun au bao ni i Dy m i ta cng dy m i C nhng ngy y mi c pht giy ny i nhng n con xa vng bn i Trong nhng ngy vui vn thng nh nhau hoi Dy bnh yn ngi nhn quanh Trong mi i ring c ni nh chn tnh.
216. Trong ni au tnh c

Trnh Cng Sn, 1981
Ti yu em bao ngy nng Ti yu em bao ngy ma Yu em bn i lng l Ti a em qua nhiu ph Nhng sng mnh mng ti ngi nh Yu em tri tim tht th Yu y ma nng ma ma Yu trong ni vui i ch u ng tnh nh l a Khin ti chia la tng gic m Ti yu em trong ma gi Khi l cy kh bay y ng Yu em khng cn vi v Ti yu em nh tr th u bit i khi c la xa Yu trong ni au tnh c.
217. T tnh khc

Trnh Cng Sn, <>1970
1. Ti nh tr nh ngi bn hin nh Ch xem th k tn phai Ti nh tr nh tm ni nng ta M sao vn c lc loi Ti nh l ngi lc trong th
262
BAN MAI
Mt hm i v bin khi Ti nh l ngi mt hm quay li V nghe sa mc ni di ng nghe ti ni li tm ti ng tin ti nh v ting ci i khi mt ngi dng nh ch i Tht ra ang ngi thnh thi Ti nh l ngi ngi trong m di Nhn ti ang qu ngm ngi Mt hm bun ra ngm ging sng Mt hm bun ln ni nm xung 2. Ti i tm ngy tm m lu di Mt hm thy c i ti Ti yu mi ngi c cy mun loi Lm sao yu ht cuc i Ti nh ng v m ra th Ch chn thin h v vui Ti nh n ci n trn mi ngi Phng khi nhn loi bing li Tm ti i nh ng bi ri ng mang gm gio vo vi i Ti nh ngn n tng m vi cn La ln thp mt nim ring Ti nh n hng nhiu khi u phin Ch ti r cnh mt ln Mt hm bun ra ngm ging sng Mt hm bun ln ni nm xung.
218. Tng ngy qua

Trnh Cng Sn, <>1972
Tng ngy qua bng chim v ngoi ging sng Tng ngy qua nng phi trn u c non i tnh nhn bao nhiu ln gi rt i qunh hiu nghe chn chiu qu thnh thang i trn gian c mi hng c mt nhn Mt ngy kia i thn th lnh nh
263
Tng chic bng trm nm v Vy ngi gia nn no nng Tng ting khc trm nm v Vy ngi gia chn mng lung Tng ngy qua thy ma v min ph du Tng ngy qua thy nng tan vo li ru i na m c khi nghe li trn tri i rng thnh nh im vng ting ri kh i trn gian c tim ngi c tay ch Mt ngy kia i thn th vu v.
219. Tui bun

Trnh Cng Sn, 1961
Tri cn lm ma ma ri mnh mang Tng ngn tay bun em mang em mang i v gio ng ngy ch nht bun Cn ai cn ai a hoa hng ci ln tc my i ng ph di Li ru mit mi ngn nm ngn nm Ru em nng nn ru em nng nn Tri cn lm my my tri lang thang Si tc em bng tri nhanh tri nhanh Nh dng nc hin ngy ch nht bun Cn ai cn ai a hoa hng vi qun trong tay i ng ph di Li ru mit mi ngn nm ngn nm Ru em gin hn ru em gin hn Tri cn lm ma ma ri ma ri Tng phin bng di trn hai tay xui Tui bun em mang i trong h v Ngy qua hng h Tri cn lm ma ma ri ma ri Tng phin my hng em mang trn vai Tui bun nh l gi mi cun i Quay tn cui tri Tri cn lm ma ma ri thnh thang Tng gt chn trn, em qun em qun i min gio ng ngy ch nht bun Cn ai cn ai a hoa hng tn hn ln mi
264
BAN MAI
Em gy ngn di Li ru mit mi ngn nm ngn nm Ru em mun phin ru em bc lng.
220. Tui i mnh mng

Trnh Cng Sn, 1982
My v tc em bay trong chiu gi lng Tri lm cn ma xanh di nhng hng me Em cng l tung tng nh loi chim n V ht gia ph nh m cuc sng trong tay bn i qu rng Tui thn tin yu du di ngi trng kia Em cng a hoa lan hay qunh hng trng Thm ngt t t ai qu nh C tnh yu thi th u Bm hoa v chim cng ma nng Em ng bn tri t do Yu i thit tha Bao ng ph em qua nng ln ng ch ng du chn em i n nhng min xa Thm rung t bao la nhng lng qu c Ma cy tri nu chn v Nh l nhng bng hoa trong thnh ph ny Tui i mnh mng qu bp non u cy Em v gia thin nhin em ci em ni Nh sng a bin khi.
221. Tui tr Vit Nam

Trnh Cng Sn, <>1969
1. Tui tr Vit Nam l hm h chng gai Mt m m nhn nhng xm thn la vi Sm mai no nhn on qun qua u ni Nghe trong lng mt ni ngm ngi Tui tr Vit Nam l rng ni nguy nan Bc Nam hai min nhng a con ngang tng Sao khng ch dit mi th chung
265
Hai mi nm l xc ngi Vit nm ip khc: Lm sao ta git ht nhng a con Vit Nam D qu hng bng ti Trong tim vn ch mong Xa ta khng th hn V u tay ta vy mu Mai y ai chin u Cho nc non di lu Trn cnh ng v khp bao ni rng Anh em cht mu xng ha trong mt tm lng chung 2. Tui tr Vit Nam mn v sng trong tay Ln ln hoang tn trn t khng ting ci Cn m no va bng ln trong gi cui Khi vin n va cm vo ngi Tui tr Vit Nam nhn tri sng phng ng Thy tng lai l nhng u tranh khng ngng Mai y tng git mu hng anh Xin qu hng n ln tng n hng ip khc. 3. Tui tr Vit Nam ngi vo chic xe ln Nh chn tay no cch xa thn mnh Trn chic nng mt rng ng cha kp ln Trong hy vng c n tn Tui tr Vit Nam cn vng trn nhn nheo Sng bn kia rng ti qua lng o Trong tim ngi Pht Cha chm su Hai mi nm ti c cn nhim mu ip khc.
222. Tng rng qun

Trnh Cng Sn, <=1972
Tng rng qun Cuc tnh s yn Tng rng qun Nhng tim yu mm Mt ngy thy em L i bng m vy khn Tng rng qun Cuc tnh s yn Tng rng qun Thn au mun nm
266
BAN MAI
V tng bc em L tng mi inh cung in Cn g u nhng a hoa hng V tri tim ti li lu vong Cn g u nhng m xa nng D xc thn cn pht n nn Tng rng qun Cuc tnh s yn Tng rng qun Em qua ph rng Mt li tri trn Cn tm thy trong i mt Tng rng qun Cuc tnh s yn Tng rng qun Tay em vn cn Dng i bo ln Lm tng vt thng hn nhin Cn li y nhng sm mai bun V ph xa c l mong manh Cn li y nhng bn hoang tn V xc thn qu lnh nh.
223. c m v dng in
Trnh Cng Sn, <>1980 (*)
Dng in nh dng sng Cho i mt tm lng i qua nhng con ng Hn h cng nh my Chm lo nhng ng xanh Dng in nh dng sng m thm ta mi tnh Cho ta m nh n Thi vo tng ngun sng Cho my quay nhp nhng Ngoi thnh c in v Nc reo trong my n () Rau xanh bn ma V tay em c ngun ma
(*)
Bi c m v dng in in trong tp Nhng ca khc mi, gm cc Tc phm trng gii cuc vn ng sng tc vn th nhc k nim 50 nm ngy thnh lp on, cc ca khc ang c thanh nin yu thch. Bi ny thng c Lm Cao Thanh ht trong nhng bui trnh din ca Nhm Sng tc mi do Phm Trng Cu ch xng nhng nm 1980.
267
Dng in sut ngy m Khng bao gi li hn Nh bao nhiu cuc tnh Trn i l mang n Nhng tri tim (gic m) nng nn.
224. t mi
1. Ngoi hin ma ri ri Lng ai nh chi vi Ngi i nc mt hoen mi ri ng khc trong m ma ng than trong cu ca Bun i trong m thu m p gim ta nh Ngi em thng ma ngu Hay khc su nhn th Tnh ta m v c m Tng cn m em cha Ma lnh lng ri rt gia m v nghe no n Ma ko di l th nhng m khuya lnh t mi Ai cn nhn ma mi rt bn sng thm lnh lng Ai cn bun khi l rt ri trong mt cui ng 2. Ngoi hin ma ri ri Bun dng ln i mi Bun au hoen t mi ai ri Bun i trong m khuya Bun ri theo m ma Cn ma trong m nay Lng em bun bit my Tri sao cha thi ma mt ngi em y T y thi m nc mt Bun mi em ngy th.
(*)
t mi l ca khc c in u tin ca Trnh Cng Sn, sng tc vo nm 1958, cng b nm 1959, ni v git nc mt thun khit ca mt c ca s mi 16 tui m m i ht phng tr Vn Cnh Si Gn nui m b bnh lao nng. m no ht bi Git ma thu ca ng Th Phong c cng khc.
268
BAN MAI
225. Vn c em bn i
Vn thy bn i cn c em Tm lng em nh l kia cn xanh Rng i hy gi cho bn nh Nhng cnh hoa phai qu khng nh Em n ni ny ta nh cnh n Du dng trao cht hng hoa ma xun Nh g m nng vng cnh rng Thng ai m sng khuya vi vng bung Chiu nay bn tri xao xuyn Cn em trong tng nh thng Vn thy em ci a y Mi nh nm xa tc em cn bay Gp nhau giy pht trong i y Ni g bng khung vng chn hoi Mi vt thng lnh mt ni vui Mt ci mnh mng gia i bn tay D em kh bc khng thnh ting Ci i bao la vn ngn di.
226. Vn nh cuc i
Trnh Cng Sn, <=1972
Mt ngy bng thy Yu thng mi ngi Mt ngy bng nh i mi r di Mi ngi ti Vy quanh cuc i Tng gi tic nui Chia tay ngm ngi Mt ngy cn sng Gp ting mong manh Bn b ngi quanh Tut sng gio gm
(*)
Bi c vi t cho phim Pho t ng . Trong qung m i n m sau 1975, Tr nh Cng S n lm nh c cho kho ng 15-20 phim truy n v phim ti li u. c bi t, n m 1982, tnh t i thng 9, theo m t b c th g i B u , Tr nh Cng S n khoe vi t cho 7 phim c H N i l n Si Gn (B u , Tr nh Cng S n, m t nh c s thin ti , tr. 32) .
269
Tng ngy o in Git cht linh hn Mt ngy cu xin Thong dong con ng Mt chiu c qun Ngi ch tnh nhn Mt ngy cn sng Chic bng lung linh Tnh va ng qun Di bng ti tm Mt i v khng Hai tay quy hng Ging ngi bun tnh Cn au nung hng Thm tui hn nhin Ngi nhn tri xanh Nhn li quanh y L nh loi ngi Mt ngy bng thy Gn b cuc i Mi ngi vn ti Ta cha lc loi D cn pht cui Xin em n ci.
227. Vng phai trc ng

Trnh Cng Sn, 1973-74(*)
Vng trc ng trong ngn o la N hng qu nghe ra ngm ngi V vng phai xa tng my Rng nghn thu mt t dng y Hng i nh chn v gia ng ng xanh qu mi e ngi hng T tri em i hng rt l ng v xa tri t mng lung Hng i nh mi ci gia ng Vng phai s nh em mt ma Hng i nh xin hng vi n Vng phai s cun i mt m
(*)
270
BAN MAI
Dng sng nng cho b bn rng Vn tra nng ting ru lc loi Mt vng ni ru chiu xung rung Mt dng sng ch ngy hp hi Chiu ra ng bn tri gi lng Hong hn xung chn m v Ch chiu xa khng cn ting ng Mt bn chn ri sui qua khe.
228. V gia Tr An
Trnh Cng Sn, 1985
V gia ma ma m vang thc Tr An y gi gia chin khu xa V gia ma xun rng mai h n Vng trn ghnh ta n bm gia h Bn tay anh n khi ln dng in Tr An dng hin tri tim V ngi cng vi thin nhin mt lng in ngy mai s sng ln bao ma no anh c nh Bng hai b cu ph ln thm Thm trong t lnh tri theo dng Git m hi lp lnh Th trn ngy mai ngi nghe nhc li Tr An ngy y l chin khu V pha i xa rng xa ng k Vng sng h l ngun sng by gi.
229.V thm mi trng xa

Trnh Cng Sn, 1990?
V y ng bn mi trng xa Thy nh mnh tri trong ngy c Bi hi nh ting ni thy c Thong trong lng mt ni bun qua Bao nhiu ting ci ngy xa y Vang trong lp hc sn trng
271
Nh vch cn vang vng mi Li chim mung reo trong nng Ai mang n gn tri lu luyn M c yu thng nhau hoi Bao nhiu nt mt ca ngy thng Sao khng lc no nht phai Bao nhiu ting ci ngy xa y Vang trong lp hc sn trng Nh vch cn vang vng mi Li chim mung reo trong nng Ai mang n gn tri lu luyn M c yu thng nhau hoi Bao nhiu nt mt ca ngy thng Sao khng lc no nht phai.
230. V trong sui ngun

Qu hng tr mi nh tm hn thin nhin Em i qua khng bao gi mun phin Xanh xanh cy l bin ht chiu ma Qu hng nm thc bn b bin bao la Sau cn chinh chin ni non vn mt m Bay i trong ma nng nhng cu chuyn thn tin ip khc: T nghn xa la reo trn ng Li ca dao ht trong nhn gian Tnh nh nh cnh chim c trng Ch chiu vng i bao nghn nm Tm v trong sui ngun Tri tim bn ma vn du dng ngn Bao nhiu ma gi bay trong lng qu hng Mang qua thn xm nhng cu chuyn ngy thng Cho em yu mi nh nhng tm hn c non.
231. Vt ln trm
Trnh Cng Sn, 1963
Theo Mt tnh khc t ngi bit n ca nhc s Trnh Cng Sn ca o din Hi Ninh, VnMedia.vn, 20/03/2006, bi ny cn c tn Qu hng, c Trnh Cng Sn vit cho phim Bi bin i ngi.
(*)
272
BAN MAI
Vt ln vt ln trm Hn trn phin nu thm u phin Nh c ln chim mung hn du chn Ngi i phiu du t cha thy v qu nh Rng i cnh tay ch mong Ngi cht nh mnh nh ln vt ln bun T hoang xa du chn anh d cm i vt hn ghi trn bn gi hoang Ch ta da du mt chuyn i mi hn xin ng k li tch xa bun hn i ch nm lm gi qua trung thin ng Thi ng yn i con ng i yn i con Che giu thn au r mn Ng i yn i con nh vt thng au ng bun Nh Trng dng m mt thm cn nghe ngng ln vt ln trm T cn au y lu thn mi mn i mt thm van xin li thnh m Bi ca dao trn cn Trn ngai vng qu nh Mt thi ng yn tui xanh Ri mt hm cht thy hoang vu quanh mnh.
232. V b ngoan
Trnh Cng Sn, nm?(*)
B a ba l ba ca b M e me l m ca em L a la ba khng la mng on on m khng nh n.
233. V ti cn thy em yu i
Trnh Cng Sn, <=1980
(*)
Bi V b ngoan v bi Ai ngoi cnh ca l 2 bi dnh cho thiu nhi khng c mt trong tp Cho con (10 bi), nhng c thu trong CD Nh hn bi xanh (2005).
273
1. Ti xin lm ma bay Trong vn em ma H Ti xin lm cht gi Mt thm nhng b vai Ti xin l hm nay Cho i em tr mi Ti xin lm n ci Ch em gia i mi Ti i tm quanh y Bao loi hoa c l Ti mang v gia ph Cm trn nhng ng i Ti xin lm cy xa ng nhn em rc r Ti xin lm mng nh Em va gic ng say V ti cn thy em yu i V ti cn thy em yu hoi Yu o hng b di V yu chai cng nhng bn tay 2. Ti xin lm sao m Hay lm cy n nh Em bn n s nh Nng trn nhng ng quen Ti xin lm my m Tri vo trong nht k Hay ti lm mc hng Ch em gia trang th Ti xin lm sng thu Hay lm ma bi nh Mai em v gia ph S yu nhng hng cy Ti xin lm sng tri Cun su i lng l Cho em vo mt ma C mu sc hng thi V ti cn thy em yu i V ti cn thy em yu hoi Yu ph phng thc dy Ngi i xy ct nhng ngy mai.
274
BAN MAI
234. Vit Nam i hy vng ln

Trnh Cng Sn, <=1969
Vit Nam i xin hy vng ln Ngy mai y di bng c thing Ta hy nhn quanh tui tr ng ging hng Anh bc i ti bc i Em vi ch bc theo Tm Vit Nam xa yu du Ta i trong cch mng t ho Ta s chim trm cng trng Ta xy nn nghn ph ha bnh n ngy dng ni ng ln Khp nc nh n tri vinh quang ng hm nay dn ta i ti Quyt khng cn mt ngy u ti ng hm nay dn ta i ti Nhng tim ngi rc ngi nng mai Triu nm tay anh em ni di ng bo i lp ph phng bng bn chn n lc cch mng tin ln ng hm nay dn ta i ti Nhng cnh ng nng mi la mi ng hm nay dn ta soi sng Cho t ny cht dy u tranh Tnh nc non trong ta xy thnh ng bo i ni cho bn triu bn tay Dn ta quyt dng ly ngy mai.
235. Vn xa
Trnh Cng Sn, <1993
Ngoi hin vng git thm cui ng Tri cht nng vn y l non Ngi ln ting hi ngi c khng Ngi i vng v ni b bng ng phai nh mt tm lng son Thuyn no ch mt thuyn quyn Vi nhng thuyn bum lp lp ra sng Xin c li mng gia chn ru nng
275
Vi nhng cuc tnh bo t lnh nh Xin c mt ln ung chn mun phin Nh im ng ca ci ng then Vn ma xung hnh lang ti tm V thi nh cng cho cui sn H hng th loi hoa trng hng Cho chic l nm gia vn hoang Gi u mt cht tnh ring.
236. Xa du mt tri
Trnh Cng Sn, 1965?
Hm nay thc dy khng cn thy mt tri Khng cn thy loi ngi Vy ph quanh i ni ting yu thng Hm nay thc dy khng cn thy mt tri Khng cn thy mt(*) ngi Hi th ru i nh gi ru my Hm nay thc dy khng cn thy ai Cuc tnh chm xung xa vng ting ci Hm nay thc dy khng cn thy ngi Xa nhau hm ny chua xt hm mai Hm nay thc dy khng nhn thy mt tri Hay mnh lc loi V nga trn i hay du chim bay Hm nay thc dy khng nhn thy mt tri Nh va mi vo i Tay m u ri ni trng ru ai Hm nay thc dy i ngn ng ti Hm nay thc dy m mi thn ti
237. Xc ta xc th
Trnh Cng Sn, <=1972
(*)
Trong bn chp tay trong tp Tnh khc Trnh Cng Sn, Nxb Nhn Bn, 1967, Trnh Cng Sn vit: thy mt ngi.
276
BAN MAI
1. Xc ta xc th hm nay Rt nhiu trn hng km gai Xc ta xc th hm nay rt nhiu hm nay Rt nhiu trn thnh ph y ng bun chi em ta nh c mn bn ng Tng phe cho y l chin cng Xc ta xc th hm nay Rt nhiu trong hm h su Xc ta xc th hm nay rt nhiu hm nay Rt nhiu trn tng l mu ng bun chi em ta nh ht bi u su ng lm me khc mt phai mu 2. Xc ta xc th hm nay Rt nhiu trn i ni xa Xc ta xc th hm nay rt nhiu hm nay Rt nhiu trn ging sng ng bun chi em ta nh mt gn ao h Ci i em nh mng thng to Xc ta xc th hm nay Rt nhiu gia ng la thm Xc ta xc th hm nay rt nhiu hm nay Rt nhiu trn i hoa thm ng bun chi em ta nh git l v tnh Ci ln em nh du au lng
238. Xanh lng phai tn

Trnh Cng Sn, <=1972
D ma Xun n y Sao lng vn h Nhn ngoi sn thay l cy Bit rng sang ma Mt bn chn bc thm Ri d vng Cha ri mu xng D ma Xun n y Vn cn ting khc thm Triu n hoa ang thot thai Vin n vn trn nng Hn th trn cnh tay Bao ma Xun ri
277
Hn th trong tri tim Hn th trn cy l Trong m hng D ma Xun n y Hy vng vn mun trng Li cu kinh trong gi bay Bay t xc xun nng Rng ma Xun s ln Thm n cm hn Rng ma Xun s xanh Xanh lng phai tn.
239. Xin cho ti

Trnh Cng Sn, <>1965
Xin cho my che phn ngi Xin cho ti mt sng tri vui Xin cho ti n tn n ci Cho ti qun mt nm m ti Xin cho ti xin vn ln ri Mt gc ny ch bit rong chi Xin cho ti yn phn ny thi Xin cho ti yn ng mt ngy Xin cho m khng c n bay Xin cho chim gp nhc v tri Xin cho ti l kip ca my Xin cho ti ra khi cuc i bao gi tri t yn vui Xin cho ti xin li cuc i Cho ti i xy li chuyn tnh Cho ti i nng dy ho bnh Cho ti i qua tn gp ghnh Nhn dng mu trong tim anh Cho ti xin tay m nng nn Cho ti nghe chn tr rn rng Cho qu hng gic ng tht hin Ri t ti yu em Xin cho ti nguyn vn hnh hi Cho ti nghe li ht c cy Xin cho ti qun phn t y Xin cho ti l thong ru cay Xin cho ti xin c cuc i
278
BAN MAI
Mt hm no tr ht trong ni Xin cho ti xin ch mt ngy
240. Xin mt tri ng yn

Trnh Cng Sn, 1964
Mt ngy ngy qua i mt ngy ngy chng qua Mt chiu mt ngy m thm tri i khng cn g i chinh chin mang i bn b Nga hng mi v cht trn i qu hng Cn c ai khng cn ngi i nhn loi mt tri v em thi Ny i mi xin thng ngi i nhn loi mt tri trong ti Mt ngy ngy qua i tng ngy tng xt xa Mt chiu mt ngy tay ngi Th my bay cho ng di Sau chinh chin i qu hng thn thoi Thu hng hoang thy xanh ngi liu trai Cn c ai trn cuc i i nhn loi cn ngi v ti thi Ri lang thang nh my tri i nhn loi cn ngi trong ti Mt tri ng yn Xin mt tri hy ng yn Ngi hy nh mang theo hnh trang Qua khoang tri vng chn my a ng Ngi hy nh mang theo hnh trang Qua khoang tri vng chn my a ng Ngi hy nh hy nh hoi Ngi hy nh hy nh i Ngi hy nh hy nh ngi Hy nh ngi hy nh ngi Hy nh ngi.
279
241. Xin tr n ngi

Vit cho Hng Dng
1. Hai mi nm xin tr n ngi Tr n mt thi em b ai Hai mi nm xin tr n di Tr n mt i em ph ti Em ph ti mt thi b di Th di ra i khng nh g ti Th di ra i qun ht tnh ti Hai mi nm em tr li ri Tr n mt i xa vng vng tay Hai mi nm vi cn li y Tr n mt thi mi vng vng mi 2. Bao nhiu nm em n ngt ngo Tr n mt i cha ht tnh su Bao nhiu nm em n bc u Tr n mt i khng ht tnh u Em ph ti mt thi b di Th di ra i khng nh g ti Th di ra i qun ht tnh ti Bao nhiu nm bng li nhim mu Tr n mt ln qun ht tnh au Hai mi nm vn l thu no N li ln ny trong ci i nhau.
242. Yu du tan theo

Trnh Cng Sn, <=1972
Thi em ng bi ri Trong ta chiu tn Thi em ng khc nui Cho mi cn cht thanh tn Tc em ci trong gi Trong ta git mu m Kh theo ngy thng nh Vt bun khc trn da
(*)
Chng ti 1993 cho nm ra i ca Xin tr n ngi l cn c vo ngy v thm Trnh Cng Sn ca Dao nh (1993). Bn ny xut hin ngay trong tuyn tp Trong ni au tnh c (1993) v cc tuyn tp Nhng bi ca khng nm thng t v sau.
280
BAN MAI
Em theo i cm o Mai ra cng ph xn xao Bao nhiu ngy yu du tan theo Ta m tnh nng tru Nghe quanh i ma bo i nhng ngy yu du bt bo Bn sng chiu ma ti Bn ta cm khi ri Nghe bn ngy nng mi Em i bng bc chn vui Sau lng ngy con gi Mi son ng bing li Cho ta cn mi mi Cht mi phn hng bay.
281
Ph lc 4 HNH NH TRNH CNG SN

Phn Ph lc ny gm: - Hnh nh Trnh Cng Sn v bn b, ngi thn; - Tranh ca Trnh Cng Sn; - Th bt ca Trnh Cng Sn; - Hnh ba cc tp nhc ca Trnh Cng Sn (phn nhiu do chnh nhc s t thit k). Phn ln nhng tc phm nhip nh v hi ho ny c ly t Internet (tcs-home. org), xin cc tc gi v ch s hu lng th v khng c iu kin lin h xin php trc.
282
BAN MAI

BanMai TrinhCongSon

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BanMai TrinhCongSon

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BAN MAI

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

NH XUT BN LAO NG TRUNG TM VN HO NGN NG NG TY

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TRANG TRNG I LI CNG BN C

Gio s Vn hc Vit Nam hin i, i hc S phm H Ni. 3

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

Phn I TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

2. V NHNG BI NGHIN CU HIN TNG TRNH CNG SN

II. TRNH CNG SN TING HT D TRNG

THI "PHN CHIN"

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

III. VT CHN D TRNG NGN NM IN DU

TM NH HNG NHC TRNH CNG SN TRC NM 1975

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TM NH HNG NHC TRNH CNG SN SAU NGY 30/4/1975

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

IV. TRNH CNG SN V CHIN TRANH VIT NAM

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

V. TRNH CNG SN NGI TNH CA CUC SNG

ng no du ti i n cn say Mt ln nm m ti thy ti qua i.

Ngi nm co nh loi th trong rng sng m

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

CON NGI TRONG NI C N

Huy Cn cng tng v tm hn c n, su no gia ci i ca mnh nh hn o:

Hn n chic nh o ri dm bin Sut mt i nh ni ng ring ty.

TNH YU TRONG CA T TRNH CNG SN

Tnh ng qun i Nh lng c lnh lng Ngi ng xa xm Bng v qu thnh thang.

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

NGI N TRONG CA T TRNH CNG SN

Gi nng, trn vai em gy ng xa o bay Cho tay em di gy thm nng mai

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TNH NGI TRONG CA T TRNH CNG SN

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

VI. TRNH CNG SN NGI CA TH

MI QUAN H GIA CA T VI TH CA V M NHC

MI QUAN H GIA M NHC V NGN NG TRONG LI CA

MI QUAN H GIA M NHC V TH CA TRONG LI CA

TRNH CNG SN - NGI CA TH

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

NHC IU TRONG CA T TRNH CNG SN

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

(Th duyn Xun Diu)

NGN NG NGH THUT TRONG CA T TRNH CNG SN

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

Tri i, ta mun ung hn em!

Ta mun rit my a v gi ln Hi xun hng, ta mun cn vo ngi!

TNH TRIT HC TRONG CA T TRNH CNG SN

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

VII. THAY LI KT LUN

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

TI LIU THAM KHO

TRNH CNG SN VT CHN D TRNG

Rose tait la pluie/ Thanh Bch Pluie bienfaisante/ Lon Remacle