Trn tr ca mt sinh vin gi B trng Gio dc

C 8 nm Vit Nam v 10 nm nc ngoi, tri nghim 5 nn gio dc, chu thy cch dy ca chng ta vn l thy c, tr chp, sch gio khoa l chn l.
Knh gi B trng B Gio dc v o to, Phi m ng trng trch xy dng v pht trin ngnh gio dc cho nc nh "v li ch trm nm trng ngi", c l B trng s khng c thi gian c bc th ny, cng khng thy cn dnh thi gian tr li n, nht l nhng tng trong bc th ny khng c g qu mi m. Tuy nhin, cng nh bao thanh nin yu nc khc, vi mong mun xy dng mt th h tr vng mnh hn v mt nc Vit Nam c th "snh vai vi cc cng quc nm chu", chu vn thy mnh c trch nhim khng th chi b, phi gi bc th ny cho B trng. Hy vng mt ngy no y, nhng li ku gi trong l th ny s tr thnh hin thc.

Ng Di Ln tham d M hnh Hp hi ngh Thng nh ng (Model East Asia Summit) do i s qun M t chc ti H Ni thng 8/2013. nh: NVCC.

S tht khng th chi ci l trong thi bui hin nay, i b phn hc sinh, sinh vin Vit Nam vn cha th ui kp bn b cc nc pht trin, m sau y chu xin gi tt l bn b "quc t". Chng ta c th vin dn ra mt lot cc huy chng Olympics quc t, cc con s cao cht vt v s lng hc sinh kh gii. Th nhng th hi chng ta c bao nhiu bng sng ch? V bao nhiu trong s sinh vin "xut sc" ca Vit Nam lm c g " i"? Mi tin b u c bt u bng vic nhn ra chng ta ang thc s u v chng ta thc s ang yu km nhng ci g. Chng ta vn cn km xa h nhiu. Khng c mt l do n c no c th l gii cho vic ny, iu hon ton ng. Chu hiu rng d n lc i mi v ci cch v mi mt trong mt thi gian di, t nc hy cn tng i ngho nn v lc hu. Chng ta cha th xy dng mt c s h tng gio dc hin i v ng b, cha th to mi iu kin tt nht cho sinh vin tip cn nhng cng ngh v phng php dy-hc mi nht. l mt thit thi ln khin sinh vin chng chu thua km so vi bn b quc t. Nhng khng c php l l do chng ta b cuc v chp nhn thua km h. Ngc li, chng ta phi thy mnh cn phi n lc gp i ui kp h. V trc mt, t c iu yu cu chng ta phi thay i nhng g trong tm vi ca chng ta, m theo chu c th bt u bng vic y mnh "t duy ph phn" trong nh gio dc. L sinh vin c tri nghim a dng trong 5 nn gio dc khc nhau, trong c 8 nm Vit Nam v 10 nm nc ngoi, di con mt ca chu, iu sinh vin Vit Nam km hn hn sinh vin quc t l kh nng "t duy ph phn" (critical thinking). Vy t duy ph phn l g? C th hiu t duy ph phn l vic vn dng mi kin thc ta c phn tch, nh gi, phn bin thng tin ta mi nhn c xc nhn tnh ng hay sai ca thng tin v qua quyt nh c thu np thng tin hay khng. Ni mt cch n gin, t duy ph phn tc l khng th ng dung np thng tin m sng lc thng tin mt cch cn thn. Khi , chng ta lm ch c ngun thng tin ca mnh. Vy, v sao chng ta cn phi y mnh t duy ph phn? Trc ht, tri nghim ca chu trong nn gio dc Vit Nam cho thy rng t duy ph phn trong nh trng rt yu v cha c khuyn khch ng mc. nc ngoi, gi hc lch s hay cc mn x hi lun si ni hn rt nhiu so vi cc gi hc ny Vit Nam bi thy v tr lun ci m trao i v tranh lun vi nhau th trong nc, a s hc sinh, sinh vin ch yu ngi nghe gio vin ging mt cch th ng v chp li nguyn vn nhng g mnh nghe thy hoc nhn thy trn bng. Nhng vn l mt vin cnh ti sng. T hn l rt nhiu sinh vin thay v chp bi, s ngi nghch in thoi, ni chuyn hay thm ch khng n lp. Nu nhim v ca ngnh gio dc l truyn ti bi hc, thng tin n th h tr th r rng nhng hnh ng nh trn hon ton nh bi mc ch ca gio dc v khi c thy v tr "vic ai ngi ny lm" th chng c ai nghe ai c.

Ni n s yu km ca t duy ph phn trong nh trng, khng th ch trch thy hay tr nhng c l ngi thy phi lnh phn trch nhim ln hn. Vit Nam, quan h thy-tr l quan h bt tng xng gn nh tuyt i. iu ny c ngha l dng thng tin s ch chy mt chiu, t thy n tr m khng c s trao i thng tin ln nhau. l bi v chng ta vn cho rng thy lun lun phi gii hn tr, thy ni th phi ng hn hc sinh, nu thy ni m hc sinh phn bin li th c v khng n lm, kh nng ln l hc sinh s b cho rng "trng i khn hn vt". M sau khi b mng nh vy th c my ai can m tip tc phn bin? Cc hc sinh khc nhn vo tm gng ca cu hc tr ti nghip kia s khng dm hi han, phn bin g na. Nh vy l thy "thnh cng" trong vic thui cht t duy ph phn v s t m khm ph t nhin ca lp tr. Nhng khng phi l cch duy nht trit tiu t duy ph phn. Cch th hai lm iu ny l cho rng sch gio khoa l "kinh thnh". Chu cha hc bt k ni no s dng sch gio khoa nh Vit Nam c. Khi hc cc mn nh lch s, a l, hc sinh thng xuyn phi c nhiu ti liu t nhiu ngun khc nhau so snh, i chiu v t phn tch, nh gi vn . Nu ch c t mt ngun th h qu tt yu l s thin lch cng ln v kh nng p t ngh ca tc gi vi ngi c l ln hn. Khi ngi hc chp nhn nhng g c vit ra trong sch gio khoa l "chn l" th ng nhin chng cn c ci g khc na, v khng phi l "chn l" th ch c mt thi hay sao? M l chn l th khng nhng vic phn bin s hon ton v ch m bn thn cc hc sinh s khng cm thy cn phi hi li hay phn bin na. Sau khi lp lun rng chng ta ang thiu ht t duy ph phn mt cch nghim trng, chu s phn tch cc ci hi ca vic ny. Cc ci hi th rt nhiu nhng c th tm gn lm hai nhm: tc hi i vi gii tr v tc hi cho x hi.

Tc hi ca thiu ht t duy ph phn

i vi gii tr, th nht, vic thiu i t duy ph phn s lm suy gim kh nng tip thu kin thc. Suy gim kh nng tip thu kin thc bi nh chu phn tch trn, khi khng phi t cu hi hay phn bin, hc sinh s cm thy t hng th hn vi gi hc v lc h ch l mt ci my ghi chp, tip thu kin thc mt cch rt th ng. Thc t chng minh rng nhng hot ng mang tnh tng tc lc no cng thu ht c s quan tm, ch ca chng ta hn nhng hot ng khc. Minh chng r rng cho iu ny l khng my ai mt tp trung khi ang chi in t c nhng khi nghe ging hay xem phim th kh nng ngi nghe hay xem mt tp trung cao hn nhiu. Th hai, kin thc s khng lu li lu trong u nu c thu np mt cch th ng. C hai im khc bit ln gia mt ngi hc go v mt ngi hc nng ng vi t duy ph phn. Ngi hc go thng c kh nng c vanh vch mi chi tit c hc cn ngi kia th thng ch nm c mt lng nh cc chi tit nhng nm rt vng kin thc c bn nn t c th suy lun rt tt.

Ngi hc go thng qun nhng th mnh hc rt nhanh cn ngi kia th khng. V sao? V ngi hc go ch c nhi nht mi th ginh c im cn ngi kia v tht s am m tm ti, hc hi nn h nng ng trong vic thu np kin thc ca mnh, thm ch h phi phn bin li cc kin i lp bo v lp trng, quan im ca mnh v nhng g mnh c hc. Th nn khng c g l khi nhng ngi c t duy ph phn tt li nh lu hn v vn dng kin thc c hc mt cch tt hn. Cui cng, t duy ph phn km s km hm s sng to v pht trin. Chng phi nh bc hc ni ting Albert Einstein ni rng "mt nh sng ch n gin l mt cu hc tr khng qu nghim tc vic hc ca mnh" hay sao? Ni cch khc, nu chng ta khng dm phn bin, khng dm ngh xem liu nhng g mnh c hc c tht s ng hay khng, nu chng ta khng dm th ph cch v i con ng ring ca mnh th s chng bao gi c pht minh g mi c v chng ta n gin ch ang gim ln vt chn ca cha anh m thi.

Ng Di Ln tham d chng trnh Hp m hnh Lin Hp Quc (Model United Nations) Stockholm nm 2012. nh: NVCC. L nhng c nhn y tham vng, chng ta lun mun tin v pha trc, lun mun pht trin v lm c iu g ln lao. y s l iu khng th c c khi thiu t duy ph phn hng bin. Apple thnh cng l Steve Jobs c t duy ph phn tt, ng ta dm ngh khc i v bc trn con ng ca ring mnh. Th hi Apple c thnh cng ca ngy hm nay hay khng nu ngi lnh o ca h ch c ui theo Microsoft m khng c nhng sng kin ca ring mnh? "Tre gi, mng mc", nhng ngi tr ngy hm nay s l tr ct ca x hi mai sau. Nu lc cn tr h khng pht trin t duy ph phn, kh c th hy vng h s pht trin cch t duy ny khi trng thnh, khi h l rng ct ca x hi. V i vi x hi, cc tc hi ca vic thiu t duy ph phn cn nguy him hn nhiu ln.

Khi chng ta khng c thi quen t duy ph phn v bt u quen chp nhn mi th mnh c dy l chn l th h qu tt yu s l c mt h thng ch v nng n. Sc ca h thng c th s e do s sng cn ca mt quc gia, mt x hi khi i mt vi nhng yu cu phi ci cch thch nghi vi nhng chuyn bin ang din ra xung quanh. iu ny c th thy r trong nhng nm cui cng ca ch Trung Hoa di thi nh Thanh. i mt vi s xm lc ca thc dn phng Ty v nhng chuyn bin trong h thng quc t, nh Thanh i mt vi hai la chn tn ti: gi nguyn hin trng hay ci cch theo phng Ty. Ci cch cui cng khng din ra nhanh v kp thi cu vn triu i ny bi sc ca h thng lc qu ln. Nhng ngi lm quan t nh ti ln ch c c sch ca cc c thnh hin nh Khng t m khng c dng t duy ph phn nn h qu l h nghim nhin cho rng nhng g mnh c hc l chn l khng th thay i. Chnh v th, khi nhng ci cch thit yu mu thun vi Khng gio th h chp nhn khng ci cch bo v "chn l" ca mnh. S bo th v thiu t duy ph phn cui cng dn n ci m ngi Trung Quc thng gi l "mt th k nhc". y l bi hc ng chng ta suy ngh trong lc ny, khi ci cch v mi mt: giao thng, gio dc, y t, kinh t ang ht sc cp bch. C l bc tranh v nn gio dc Vit Nam chu v ra ti t hn so vi thc t. C l chu ni hi qu ln v phng i nhng ci xu ln nhiu ln so vi mc thc t. V hn g ht, chu mong l s tht bi nh vy th vn cn cha qu mun, chng ta vn cn c hi thay i gio dc. Hn lc no ht, chu mong B trng hy tm mi cch y mnh t duy ph phn trong nh trng.