VJETAKA INTELIGENCIJA

Vjetaka inteligencija
ta je to uope inteligencija? ta podrazumijevamo pod pojmom vjetaka inteligencija? Kada su nastali raunaru, nastala je i elja da reproduciramo inteligenciju raunarom.

I prije nastanka raunara postojali su pokuaji da napravimo svoju kopiju...

Formalno AI osnovana 1956 godina

Vjetaka inteligencija

Povijesni pokuaji -automat koji igra ah 1770. god. -Wolfgang von Kempelen konstruirao je automat koji igra ah i izvodi konjiev obilazak. Izlagan i prikazivan 80 godina po Evropi i Americi Vjeto konstruirana mehanika iluzionistika naprava

Nastanak racunara

1945. --ENIAC prvo elektronsko raunalo U poetku razvoja raunala smatralo se raunala = elektroniki mozak

Deep Blue (IBM)

1997. Raunar Deep Blue (IBM) pobijedilo je svjetskog ahovskog prvaka Garryja Kasparova

Je li Deep Blue inteligentan?

200,000,000 ahovskih pozicija 3 ahovske pozicijeu sekundi. u sekundi. Posjeduje malo znanjao ahu, ali Posjeduje mnogo znanjao ahu, ali bitno manju sposobnost izraunavanja. ogromnu sposobnost izraunavanja. Stroj nema osjeaje niti intuiciju, ne zaboravlja, ne moe se zbuniti niti osjeati neugodno. Ima osjeaje istananu intuiciju,ali moe osjeati umor i dosadu, te gubiti koncentraciju. Pretraivanje velikog broja moguih kombinacija ne zahtijeva inteligenciju!

Deep Bluene

Deep Bluene ui. Stoga ne moe iskoristiti vjetaku inteligenciju da bi nauio od svog protivnika ili da bi razmiljao o trenutnom stanju na ahovskoj ploi. Garry Kasparov moe uiti i brzo se prilagoditina temelju svojih uspjeha i pogreaka. Deep Blue nevjerojatno uinkovito rjeava probleme iz domene aha, ali manje je inteligentanak i od malog djeteta. Garry Kasparovje visoko inteligentan. Autor je triju knjiga i govori mnoge jezike.

Rjeavanje takvih tekih problema zahtijeva pretraivanje prostora stanja. Da bi se igrao ah na majstorskoj razini,potrebno je pretraivati 8 koraka unaprijed,oko 358 ili 2 *1012 vorova treba biti ispitano

ta je inteligencija? ta je vjetaka inteligencija?

ta je inteligencija

Lat. Intelligere razumijevati, razabirati, shvaati,

Inteligencija je deskriptivni pojam opisuje neka svojstva jedinke ili grupe jedinki. Veina se slae: Inteligencija =

1. Prilagodjavanje

2. Nove situacije

ta je inteligencija?

Neke definicije

Inteligencijasvojstvo uspjenog snalaenja jedinke u novim situacijama (R. Pintner). Inteligencija-sposobnost uenja prilagodbe na okolinu (Colvin) Inteligencijaopa sposobnost apstraktnog zakljuivanja pri rjeavanju problema (Terman) Inteligencijasvrsishodno i prilagodljivo ponaanje u danim okolnostima (Psihologija, grupa autora, K, Zagreb, 1992.) Inteligencija se manifestira u odnosu na neki posebni drutveni i kulturni kontekst (J. Weizenbaum, 1975.)

Jedan mogui pristup ....

Umjesto diskusije je li neko ponaanje inteligentno ili ne moemo prihvatiti jedan praktian pristup: Ako je neko ponaanje interesantno (ljudsko,mrava, pcela, robota...) - kako to ponaanje nastaje? Takav pristup omoguava razumijevanje principa na kojima se temelji inteligencija. understanding by building Kognitivna nauka interdisciplinarno istraivanje uma

ta je vjetaka inteligencija?
Tehnike nauka Raunarstvo
H

Vjetaka inteligencija

Podruja vjetake inteligencije

Klasifikacija prema Association of Computing Machinery (1998)

Ope podruje (kognitivno modeliranje, filozofske osnove) Ekspertni sistemi i primjene

Dedukcija i dokazivanje teorema

Formalizmi i metode prikaza znanja Masinsko uenje Razumijevanje i obrada prirodnih i umjetnih jezika Rjeavanje problema, metode upravljanja i metode pretraivanja prostora stanja Robotika Raunalski vid, raspoznavanje uzoraka i analiza scena

Rasprave o nazivu vjetaka inteligencija

Znanstvenici sa vodeih institucija: CMU, Stanford, MIT, IBM Konferencija u Dartmouthu nije donijela spektakularne rezultate, ali je ustanovila novo podruje AI ( razliito od operacijskih istraivanja ili teorije upravljanja) vjetaka inteligencija J. McCarthy(1956. g.) naziv za znanstvenu disciplinu koja se bavi izgradnjom raunalnih sistema ije se ponaanje moe tumaiti kao inteligentno Inteligentni strojevi vs. Inteligentno ponaanje strojeva

Definicija vjetake inteligencije

Novi napor da se kompjuteri naue da misle...maine s mozgom, u punom i

literarnom smislu (Haugeland 1985.g) (Automatizacija) Aktivnosti koje mi povezujemo sa miljenjem ljudi, aktivnosti kao to su: donoenje odluka, rjeavanje problema, uenje... (Bellman 1978.g)\ Umjetnost stvaranja maina koje izvode funkcije koje zahtjevaju inteligenciju kada se izvode od strane ljudi (Kurzweil 1990.g). Studij kako napraviti raunar da misli u kojem u odreenom trenutku, ljudi su bolji (Rich i Knight 1991.g). Studij mentalnog stanja misli koristi kompjutacione modele (Charniak i Me Dermott 1985.g). Kompjutaciona studija koja pravi percepciju, rezonovanje i djelovanje. (Winston 1992.g). Polje nauke koje pokuava objasniti i imitirati inteligentno ponaanje u okviru kompjutacionog procesa. (Schalkoff 1990.g). Grana kompjuterske nauke koja je zasnovana sa automatizovanjem vjetake inteligencije. (Luger i Stubblefield 1993.g).

Praenje rada ovjekovog mozga

Klasifikacija definicija vjetake inteligencije

Razmiljati ljudski Uzbudljivi novi pokuaj da se omogui razmiljanje raunalima... strojevi s umovima, u punom i doslovnom smislu (Haugeland, 1985) Automatizacija aktivnosti koje asociramo s ljudskim razmiljanjem, aktivnosti poput donoenja odluka, rjeavanja problema, uenja... (Bellman, 1978) Ponaati se ljudski Proces stvaranja strojeva koji obavljaju funkcije koje zahtijevaju inteligenciju koju imaju ljudi (Kurzwil, 1990) Prouavanje kako uiniti da raunala rade stvari u kojima su, trenutno, ljudi bolji (Rich i Knight, 1991) Razmiljati racionalno Prouavanje mentalnih svojstava kroz upotrebu raunalnih modela (Charniak i McDermott, 1985) Prouavanje postupaka koji ine moguim percipiranje, umovanje i reagiranje (Winston, 1992)

Ponaati se racionalno Polje rada koje eli objasniti i emulirati inteligentno ponaanje u smislu raunalnih procesa (Schalkoff, 1990) Grana raunarnih naukai kojase bavi automatizacijom inteligentnog ponaanja (Luger i Stubblefield, 1993)

Definicije vjetake inteligencije

Vjetaka inteligencija je grana raunarske

nauke koja se bavi prouavanjem i oblikovanjem raunarskih sistema koji pokazuju neki oblik inteligencije. Takvi sistemi mogu uiti, mogu donositi zakljuke o svijetu koji ih okruuje, oni razumiju prirodni jezik te mogu spoznati i tumaiti sloene vizualne scene te obavljati druge vrste vjetina za koje se zahtijeva ovjekov tip inteligencije.

(D.W.Paterson, 1990.)

Turingov test

Turingov test i pitanje Can machine think?

Can machine think?

ta je inteligencija? Mogu li strojevi biti inteligentni? Jesu li ivotinje inteligentne? Stjecemo li inteligenciju ili je nasljedjujemo? U kojoj su mjeri emocije povezane s inteligencijom?

ta znaci svijesti moe li netko biti inteligentan i ne svjestan i obrnuto? to znai uenje? Kakav je odnos uenja i inteligencije?

Can machine think?Testiranje inteligencije

Alan Turingu u asopisu Mind, lankuComputing Machinery and Intelligence (1950.) predloio operacionalizaciju pitanja:Pitanje Can machine think? zamijeniti eksperimentom

imitation game.

Eksperiment usporedjuje performanse pretpostavljenog inteligentnog stroja i ovjeka na temelju nekog skupa upita

Testiranje inteligencije

U igru su ukljuena tri sudionika A, B (ispitanici) i C (ispitiva) s razliitim ciljevima. A i B su suprotnih spolova Cilj igre C: Ispitiva postavljanjem pitanja mora odrediti koji je od dvoje ispitanika mukarac, a tko ena. Cilj igre A: Uputiti C na pogrenu identifikaciju Cilj igre B: Pomoi ispitivau C

Turingov test

ta e se dogoditi ako stroj preuzme ulogu igraa C? Hoe li ispitiva C praviti jednak broj pogreaka kao u igri u kojoj sudjeluju mukarac i ena? Ako je broj pogreaka jednak onda je stroj inteligentan

Testiranje inteligencije

Oekivane sposobnosti i svojstva (inteligentnog) stroja koji prolazi TT: obrada prirodnog jezika prikaz (predstavljanje) znanja automatsko zakljuivanje, uenjeTuring je predvidjao da e do 2000.raunala imati 30% anse zavarati ljude. U danasnje vrijeme raunari pobjedjuju ovjeka

U smjeru Turingovog testa

1990. ustanovljena je Loebner Prize: Grand Prize $100,000 i zlatna medalja za prvo raunalo iji se odgovori ne razlikuju od ovjekovih. Dobitnici: 2003 Priner Jabberwock 2004 R. Wallace (A.L.I.C.E.) 2005 Rollo Carpenter George 2006 Rollo Carpenter Joan 2007 Robert Medeksza Ultra Hal 2008 Fred Roberts Elbot

Pojam inteligencije
Za pojam inteligencije sustinska su dva pitanja: Pitanje znanja i pitanje zakljucivanja, koja, kada govorimo racunarima, odgovaraju pojmovima baze znanja i komponente zakljucivanja. Komponenta zakljucivanja (izvodjenja) predstavlja takodje neku vrstu znanja - to je znanje o procesu izvodjenja novih informacija iz iz date baze znanja i o pravilima po kojima se to izvodjenje vrsi. Znanje ovog tipa zvacemo meta-znanjem. Sam pojam znanja, takodje ima vise aspekata.

Pojam inteligencije
Po mnogim filozofskim koncepcijama znanje predstavlja tvrdjenja za koje je utvrdjeno ili moze biti utvrdjeno da su tacna. Ipak, mi cemo cesto imati potrebu da radimo i sa informacijama koje ne moraju da budu tacne, pa cemo prihvatiti siri pojam znanja i pod njim podrazumijevati i istinite, potvrdjene

cinjenice, ali i hipoteze, nepotpune informacije i informacije date sa odredjenim

vjerovatnocama. Izbor reprezentacije znanja je jedan od kljucnih problema i on je u direktnoj vezi i sa prirodom odredjenog znanja, ali i sa prirodom mehanizama za zakljucivanje. Mehanizmi za zakljucivanje moraju biti prilagodjeni reprezentaciji znanja i njegovoj prirodi, pa ce u jednom slucaju biti zasnovani na klasicnoj logici, a u drugom na modalnoj logici, teoriji vjerovatnoce, fuzzy logici itd. Zakljucivanjem mocemo smatrati proces po kojem se na osnovu baze znanja moze izvesti informacija koja u njoj nije eksplicitno sadrzana. Tako, na primer, ako u bazi znanja imamo cinjenice:

Pojam inteligencije
I1 : ::: I2 : ::: na osnovu njih moguce je izvesti cinjenicu I3 : ::: koja zaista nije bila eksplicitno sadrzana u polaznoj bazi znanja. Navedeni primjer odgovara uobicajenom zakljucivanju koje odgovara ljudskom iskustvu. Cesto cemo se, medjutim, susretati sa problemima kod kojih je tesko precizno zasnovati proces zakljucivanja koji odgovara covekovom i biti prinudjeni da tragamo za sofisticiranijim tehnikama koje odgovaraju tim zahtijevima.

Pojam inteligencije
Na kraju jednostavnim primjerom ilustrujmo nekoliko razlicitih oblika zakljucivanja. Razmotrimo odnos veze (i)x(P(x) ) Q(x)) i cinjenica (ii)P(a) (iii)Q(a)

Pojam inteligencije
Izvodjenje cinjenice Q(a) na osnovu (i) i (ii) je potpuno opravdano i odgovara matematickim principima deduktivnog zakljucivanja. Izvodjenje veze (i) na osnovu niza parova (ii); (iii) za razlicite instance argumenta, odgovara nepotpunoj indukciji, nema matematicku egzaktnost, a u prakticnim primjenama pouzdanost mu se povecava sa brojem instanci koje potvrdjuju hipotezu. Izvodjenje cinjenice (ii) na osnovu (i) i (ii) zovemo abdukcijom. Ono takodje nije egzaktno, a opravdanje ima u odnosu uzroka i posledice. Tako, ako Raspolazemo nizom veza oblika (i) za razlicita svojstva Qi(i = 1; ; n) i nizom Cinjenica Qi(a)(i = 1; :::; n), mozemo da zakljucimo (sa izvijesnom pouzdanoscu), da kao uzrok posljedicama Qi(a)(i = 1; :::; n) vazi svojstvo P(a). Ovaj princip zaklju civanja cesto se primenjuje u medicinskim ekspertnim sistemima za utvrdjivanje (potencijalnog) uzroka na osnovu poznatih simptoma.

Vjestacka inteligencija i druge nauke

Filozofija

Sokrat, Platon, Aristotel, Hubert Dreyfus, Rene Descartes, Wilhelm Leibnitz , Francisa Bacona, John Lockea, David Humesovo, Bertranda Russella

Vjetaka inteligencija i druge nauke

Matematika algoritam - Al-Khowarazmi formalni jezik logike - George Boole 23 problema - David Hibbert karakterizacija fukcija za raunanje - Alan Turing Curch-Godel-Turing teza teorija NPC - Steven Cook i Richard Karp vjerovatnoa - Gerolamo Cardan teorija odluivanja - John von Neumana i Oscar Morgensterna Psihologija Hermann von Helmholtz i njegovi studenti

Osnove vjetake inteligencije

Kompjutersko ininjerstvo kompjuteri inteligencija vjetako Raunari: Heath Robinson prvi operativni raunar Z-3 - prvi operativni sistem floating-point broj izmislio Konrad Zeus Plankalkul - prvi jezik vieg nivoa ENIAC - prvi raunar, s elektronskim i digitalnim osobinama

Osnove vjetake inteligencije

Raunari:

IBM701- prvi raunar koji je donio profit Charles Babbage - dao ideju za adresiranjem memorije Novelace - prvi svjetski programer Verbalno ponaanje - B.F. Skinner Sintaksnu strukturu - Noam Chomsky

Lingvistika

Spoznajna nauka vjetaka inteligencija

Pojmovi u humanistikim naukama: Inteligencija Znanje Spoznaja Uenje Govorni (prirodni) jezici Pojmovi u tehnikim naukama (raunarstvu): vjetaka inteligencija (artificiali ntelligence) Baza znanja (knowledge base) Obrada informacija (information processing) Strojno uenje (machinel earning) Obrada prirodnog jezika

(natural language processing

Istorija

1943 prvi radovi vjetake inteligencije Warnen McCalloch i Walter Pitts znanje osnovne psihologije i funkcija neurona u mozgu formalna analiza propozicijske logike Russela i Whiteheada Turing teorija o kompjutaciji

1949 D. Hebb formulirao pravilo za modificiranje veze izmeu dva neurona 1950 A. Turing Turing test, strojno uenje, genetiki algoritmi, podrano uenje

Istorija

1951 prva neuralna mrea od 40 neurona (vakumske cijevi) Marvin Minsky i Dean Edmonds

Istorija AI

1952-Generalnim rjeavanjem problema - Newellov Simonov

o

imitira ljudski protokol rjeavanja problema

1952. g Arthur Samuel je pobio ideju da kompjuter moe da uradi jedino ono to mu je reeno da uradi 1959. g konstruisan geometrijski dokaziva - Herbert Gelenter

Rani entuzijazam, velika oekivanja

John McCarty o 1958. g definisao jezik visokog nivoa Lisp o izmislio vrijeme dijeljenja (Time Sharing) o Formirao je Digital Equipment Corporatin firmu o 1958.godine objavio Programs with Common Sense mikrosvijet je domen problema kojima je potrebna inteligencija SAINprogram (1963.g.) je omoguio rjeavanje zatvorenih formi 1965 Joseph Weizenbaum (MIT) chatbot ELIZA 1965 Robinson pravilo rezolucije 1966 Quillian-semantike mree 1969 Minsky, PapertPerceptrons -ogranienje NN

ANALOGY program (1968) rjeava analogne geometrijske probleme Bertran Raphael SIR - prihvati ogranien ulaz na Engleskom jeziku i odgovori na to pitanje Danel Babrov STUDENT program (1967) rjeava algebarski problem

1970. -1979. sistemi temeljeni na znanju

DENDRAL, Fiegenbaum, Buchanan (Stanford), sustav temeljen na znanju zakljuuje o molekularnim strukturama organskih spojeva na temelju spektroskopije masa -450 pravila. MYCIN, Shortliffe (Stanford), 450 pravila, razliit od DENDRALA: nema teorijskog modela kao podlogu, uvoenje faktora izvjesnosti.

Napredak u obradi prirodnog jezika

PROLOG popularan u Europi 1975 Minsky, teorija okvira (frames)

Istorija AI

1980 -AI je industrija! (od nekoliko miliona dolara u 1980. do milijardu dolara u 1988.)

1982 McDermott DEC R1 ekspertni sustav

1980tih -Povratak neuronskih mrea (Werbos backpropagation algorithm) AI je nauka!

Inteligentni agenti

Agent -percepcija okoline kroz senzore i djelovanje na sredinu kroz akcije.

Doza realnosti
Herbert Simon je u 1957. godini esto citirao: Nije moj cilj da te iznenadim ili okiram ali na najjednostavniji nain mogu rei da u svijetu postoje maine koje misle, koje ue i koje kreiraju. Osim toga, njihova mogunost da urade ove stvari e rasti veoma brzo u bliskoj buduosti nivo problema koje one pokuavaju da rjee e biti intezivna sa nivoom koje e ovjekov um biti u mogunosti primjeniti.

Inteligentni agenti

Agent = arhitektura + program o i) je softver koji ima sposobnosti da samostalno, bez intervencije korisnika, izvrava postavljeni zadatak i izvjetava korisnika o zavretku zadatka ili pojavi oekivanog dogaaja. o ii)je raunarski sistem, koji u interakciji sa okruenjem, ima sposobnost da fleksibilno i samostalno reaguje u skladu sa ciljevima koji su mu postavljeni

Agent

Interakcija znai da je agent sposoban da reaguje na ulaz dobijen od senzora iz okruenja i da moe da izvede akcije koje mjenjaju okruenje u kojem agenti djeluju Autonomnost znai da je sistem u stanju da reaguje bez intervencije korisnika (ili drugih agenata), i da ima kontrolu nad sopstvenim akcijama i unutranjim stanjem

Agenti
Da bi se softverski sistem smatrao fleksibilnim mora da ispunjava slejdee uslove:

agent treba da primjeti promjene u okruenju i da donese odluku o moguim akcijama dovoljnom brzinom da bi takva akcija bila od znaaja za sistem u kojem djeluje, agenti ne bi trebalo samo jednostavno da reaguju kao odgovor na signale iz okruenje, oni bi trebali da budu sposobni da uoavaju povoljne prilike i u tim situacijama preuzimaju inicijativu u skladu sa svojim ciljevima, agenti bi trebalo da su sposobni da stupe u komunikaciju, po potrebi, sa drugim agentima i/ili ljudima da bi rjeili sopstveni problem ili pomogli jedni drugima agentima u njihovim aktivnostima.

Vrste sistema baziranih na agentima

Kooperativni agenti (Collaborative Agents) Interfejs agenti (Interface Agents) Mobilni agenti (Mobile Agents) Informacioni/Internet agenti (Information/Internet Agents) Reaktivni agenti (Reactive Agents) Inteligenti agenti (Smart Agents) Hibridni agenti (Hybrid Agents)

Multiagentni sistemi

Sistem u kojem je upotrebljeno vie agenata radi rjeavanja zajednikog problema Potrebna je komunikacija poveava bezbjednost sistema standarizuje komunikacija izmeu agenata

Razlika izmeu objektno orijentisane i agentne metodologije

OO metodologija objekti se definiu kao entiteti koji enkapsuliraju neka stanja pristupa se iskljuivo preko javnih metoda i funkcija svi objekti se izvravaju u jednom tread-u aplikacije Agenta metodologija su samostalni entiteti koji slijede sopstvenu logiku u skladu sa sopstvenim ciljevima u multi agentnom sistemu svaki agent predstavlja zaseban thread

Primjena agenata

za rjeavanje realnih problema u komercijalnim aplikacijama, filteri za elektronsku potu, programa za presretanje i uklanjanje raunarskih virusa, proizvodnja, kontrola procesa, telekomunikacioni sistemi, kontrola avio saobraaja, upravljanje transportom, meteorologija, upravljanje tokovima informacija, elektronska trgovina, upravljanje poslovnim procesima, medicina, industrija zabave, kompjuterske igre i dr.

Kraj