01 - Gerilme Analizi

Bu notlar T.
C Zonguldak Karaelmas niversitesi Makina Mhendislii Blmnde verilen MAK 365 Makina Elemanlar Dersi iin
eitli kaynaklardan derlenerek hazrlanmtr. Bu kaynaklar Referanslar blmnde listelenmitir. Herhangi bir ekilde orijinallik
iddias ve yayn nitelii yoktur. Sadece eitim amal ders notlar niteliindedir. Atflar okunabilirlii arttrmak amac ile
belirtilmemitir. Blent Ekmekci, Ekim 2008.
1
BLM 1

1.1 K BOYUTLU GERLME ANALZ (STRESS ANALYSIS)

'
0
x
F =

( ) ( )
( ) ( )
'
cos cos cos sin
sin sin sin cos 0
x x xy
y xy
A A A
A A

=

(1.1)
'
0
y
F =

( ) ( )
( ) ( )
'
cos sin cos cos
sin cos sin sin 0
xy x xy
y xy
A A A
A A

+
+ =

(1.2)
(1.1) ve (1.2) numaral denklemlerde gerekli dzenlemeler yaplr ise;
(1.1) numaral denklem iin;
' 2 2
cos sin 2 sin cos
x x y xy
= + +
(1.3)

(1.2) numaral denklem iin;
( ) ( )
' 2 2
sin cos cos sin
xy x y xy
= +
(1.4)

Bu notlar T.C Zonguldak Karaelmas niversitesi Makina Mhendislii Blmnde verilen MAK 365 Makina Elemanlar Dersi iin
2
Aada verilen trigonometrik bantlar hatrlayalm;
2
2 cos 1
sin
2
2 cos 1
cos
sin cos 2 cos
cos sin 2 2 sin
2
2
2 2
=
+
=
=
=

(1.5)
(1.3) ve (1.4) denklemleri zerinde (1.5) numaral trigonometrik bantlar uygulanr ise;
'
cos 2 sin 2
2 2
x y x y
x xy

+
= + + (1.6)
'
sin 2 cos 2
2
x y
xy xy

= + (1.7)

Yukardaki denklemleri kullanarak verilen
x
,
y
,
xy
ve asna karlk,
x
ve
xy
gerilmeleri
bulunabilir.
(1.6) numaral eitliin sa tarafna
2
x y
+
ifadesini ekip karesini aldktan sonra (1.7)
numaral denklemin karesi ile toplarsak;

2 2
'
cos 2 sin 2
2 2
x y x y
x xy

+ | | | |
= +
| |
\ \

2
2
2 cos 2 sin
2
|
|
\
|
+
= |
\
|

xy
y x
xy

( ) ( )
2 2
2 2
' '
2 2
x y x y
x xy xy

+ | | | |
+ = +
| |
\ \
(1.8)

(1.8) numaral denklemde;
2
x y
mean

+
= ve
( )
2
2
2
x y
xy
R

| |
= +
|
\
eklinde ifade edilirse;
( ) ( )
2 2
' ' 2
x mean xy
R + = (1.9)
Bu denklem merkezi
mean
olan R yarapl bir daireyi ifade eder.
+

3

ekilde grld gibi asal gerilmelerin maksimum yada minimum olduu durumda kayma
gerilmeleri sfrdr. Bu durumda (1.7) numaral denklemde
xy
deerini sfr olarak alrsak;
sin 2
0 sin 2 cos 2 sin 2 cos 2
2 2 cos 2
2
x y x y xy
xy xy
x y

= + = =

Sonu olarak;
2
tan 2
xy
P
x y

(1.10)
Bu denklem iki as nerir. Bu alar birbirlerinden 180 ayrktrlar. (maksimum ve minimum
deerlerini verir.)
Sonu olarak;
, MAX MIN mean
R =
olduundan,
( )
2
2
,
2 2
x y x y
MAX MIN xy

+ | |
= +
|
\
(1.11)
elde edilir.

4
RNEK: 1.1

ekilde verilen yzey gerilmesi durumu iin;
(a) Asal dzlem alarn
(b) Asal gerilmeleri
(c) Maksimum kayma gerilmesi ve bu gerilmeye
karlk normal gerilmeyi bulunuz.

ZM:
50
10
40
x
y
xy
MPa
MPa
MPa
=
=
=

Asal dzlem alarn bulmak iin (1.10) numaral denklemi kullanrsak;
(a)
2
2( 40) 80
tan 2
50 ( 10) 60
xy
P
x y

+
= = =

2 53.1
P
= ve 180+53.1=233.1
26.6
o
P
= ve 116.6
(b) (1.11) numaral denklem kullanlarak,
( ) ( ) ( )
2
2
2 2
,
20 30 40
2 2
x y x y
MAX MIN xy

+ | |
= + = +
|
\

,
70 , 30
MAX MIN
MPa MPa =
(c) Maksimum kayma gerilmesi,
( )
2
2
50
2
x y
MAX xy
MPa

| |
= + =
|
\

5
1.2 BOYUTLU GERLMELER (Three Dimensional Stresses)

Hacimsel eleman, her eksen grn kullanlarak ayr 2 boyutlu probleme dntrlebilir.
Bir baka zm ekli;
x xy xz
yx y yz
zx zy z

(
(
=
(
(

denge denklemlerinden;
xy yx
yz zy
xz zx

=
=
=
olduundan toplam bileen say 6 ya
der.Burada
kartezyen gerilme bileenlerinin matris formunda gsterimidir. Bu gsterim

ayrca Cauchy Gerilme Tensr olarak bilinir.

6

x xy xz x
yx y yz y
zx zy z z
l T
m T
n T

(

(
=
` `
(

(
) )

( ) 0
( ) 0
( ) 0
x xy xz
yx y yz
zx zy z
l
m
n

(
(
=
` `
(

(
) )

( )
( ) 0
( )
x xy xz
yx y yz
zx zy z

( ) ( )
( )
3 2 2 2 2
2 2 2
2 0
x y z x y x z y z xy yz xz
x y z xy yz xz x yz y xz z xy

+ + + + +
+ =

Sonu olarak;
3 2
1 2 3
0 I I I + =
1
2 2 2
2
2 2 2
3
2
x y z
x y x z y z xy yz xz
I
I
I

= + +
= + +
= +
Gerilme Deimezleri (Stress Invariants)

1 2 3

1 2
1/ 2
2 3
2/ 3
1 3
1/ 3
2
2
2

=

7
RNEK: 1.2
Bir noktadaki gerilme bileenleri;
13 11
18 5
7 14
x xy
y xy
z xy
MPa MPa
MPa MPa
MPa MPa

= =
= =
= =

olarak verildiine gre, asal gerilmeleri ve maksimum kayma gerilmesini bulunuz.

ZM:
Denge koulundan
xy yx xz zx yz zy
= = = olduunu biliyoruz. O halde gerilme tensr;
13 11 14
11 18 5
14 5 7
x xy xz
yx y yz
zx zy z
MPa

(
(
(
(
= =
(
(
(
(

Asal gerilmeler gerilme tensrnn z deerleridir. O halde;

13 11 14
11 18 5 0
14 5 7
=

3 2
1 2 3
0 I I I + =

( ) ( ) ( )
( ) ( )
1
2 2 2 2 2 2
2
2 2 2 2 2 2
3
13 18 7 2
12 18 13 7 18 7 11 5 14 611
2 12 18 7 2 11 5 14 13 5 18 14 7 11 822
x y z
x y x z y z xy yz zx
I
I
I

= + + = + =
= + + = + + =
= + = + + =
2 1
1 2
2
3 cos( )
3 3
i i
I
I I = +
( )
( )
3
0 2 1 1 2 3 1
1 1 1 2 1 3/ 2
2
1 2
3
0 2 1 1 2 3 1
2 2 1 2 2 3/ 2
2
1 2
3
1
3
2 9 27 1 2
arccos 31.4 3 cos( ) 25.1
3 3 3
2 3
2 9 27 1 2
360 arccos 88.6 3 cos( ) 1.3
3 3 3
2 3
2 9 1
360 arccos
3
I I I I I
I I MPa
I I
I I I I I
I I MPa
I I
I

| |
+
|
= = = + =
|
\
| |
+
|
= = = + =
`
|

\ )
= +
( )
0 2 1 2 3 1
3 1 2 3 3/ 2
2
1 2
27 2
151.4 3 cos( ) 24.4
3 3
2 3
I I I I
I I MPa
I I

| |
+
|
= = + =
`
|

\ )

8
Maksimum kayma gerilmesi ise;

max max
max
25.1 ( 24.4)
24.7
2 2
MPa

= = =

1.3 BAST YKLEMELERDE GERLMELER (STRESSES UNDER SIMPLE LOADING)

1.3.1 ekme ve Basma Gerilmeleri (Tensile and Compressive Stresses)

A
F
= Hooke Kanunu; E = , ve
l
=
F
E
A l
= buradan;
AE
Fl
=

1.3.2 Kayma Gerilmesi (Shear Stress)

A
P
=

9
1.3.3 Eilme (Bending)

(a) ds d =
(b) yd dx =
(c)
ds
dx
=
y
=
Hooke Kanunu;
E =
(d)
Ey
=

Momentler dengede olduundan;
2
Ey E
M y dA y dA

| |
= =
|
\

(1.12)
Sonu olarak;
EI
M
=
1

(1.13)
(1.12) denklemini (1.13) denkleminde yerine yazarsak;
I
My
= (1.14)
(1.14) denkleminde (-) iareti basma gerilmesini gstermektedir. Genel anlamda maksimum
gerilme tarafsz eksenden (natural axis) en uzak noktada gerekleecektir. Bu noktay c olarak
tanmlar ve (-) iaretini kaldrrsak;
I
Mc
= (1.15)
elde edilir.
W
M
= ,
c I
M
= ,
z
M
= eklinde gsterimler de literatrde kullanlmaktadr.

10
1.3.4 Burulma (Torsion)

L
L
L = = =
Sonu olarak;
L
c
MAX
= ve
MAX
c

=
Hooke Kanunu:
MAX
G
c
G
= =
MAX
c

=

Burulma momentleri denge olduundan:
( )
2 2 MAX
T dA dA ve J dA
c
= = =

(1.16)

Sonu olarak;
JG
TL
J
TL
MAX
MAX
=
=
veya
JG
TL
J
T
=
=

(1.17)

1.4 BLEK YKLEMELERDE GERLMELER (STRESSES UNDER COMBINED LOADINGS)

1.4.1 Kesmeli Eilme Yklemesi (Transverse Loading)

11
Burada momentin deeri x mesafesine baldr. O halde;
x
My Pxy
I I
= = (1.18)

x
Pxy
dA dA
I
= (1.19)
0
x
F =
olduundan;
0
Pxy
H dA
I
=
(1.20)
Bulunan denklemi H iin zersek;
1
y c
y y
Px
H ydA
I
=
=
=

(1.21)
y eksenine gre birinci alan momenti (first moment of an area with respect to x axis)
y
Q A ydA Ay = =
eklinde gsterilir.Burada y kesit grnmnde taral alann merkezinden

tarafsz eksene (natural axis) olan mesafeyi ifade eder. Sonu olarak;
x
I
PQ
H = (1.22)
Bu durumda kiriin x boyunda oluan kesme kuvveti;
x
I
VQ
H = eklinde tanmlanr. (1.23)

MEAN
H VQ x
A I t x

= =

olacandan,
MEAN
VQ
It
= bulunur.

12

RNEK: 1.3

AB kirii ekilde grld gibi ayr plakann yaptrlmas ile elde edilmitir. n-n kesitinde,
balant blgesindeki kayma gerilmesini bulunuz.

ZM:

i
A

i
y

i i
y A

A
1
2
100 20 2000mm = 110 mm
3 3
220 10 mm

A
2
2
80 20 1600mm = 60 mm
3 3
96 10 mm
A
3
2
60 20 1200mm = 10 mm
3 3
12 10 mm
TOPLAM
2
4800mm

3 3
328 10 mm

3 3
_
3 2
328 10
68, 3
4, 8 10
i i
i
i
i
A y
mm
Y mm
A mm
= = =

3 2
1
12
I bh Ad = +
3 3 2 2 6 4
1
1
(100 )(20 ) 2 10 (41.7 ) 3.54 10
12
I mm mm mm mm mm = + =
3 3 2 2 6 4
2
1
(20 )(80 ) 1.6 10 (8.3 ) 0.96 10
12
3 3 2 2 6 4
3
1
(60 )(20 ) 1.2 10 (58.3 ) 4.12 10
12
6 4
1 2 3
8.63 10 I I I I mm = + + =
yada
6 4
8.63 10 I m
=

13
n-n kesitinde serbest cisim diyagram

0 1.5 0 1.5
y
F kN V V kN + = = =

a-a balants iin kayma gerilmesi,
[ ]
6 3
1
0.1 0.02 0.0417 83.4 10 Q Ay m m m m
= =

6 3
6 4
1500 83.4 10
725
8.63 10 0.02
MEAN
VQ N m
kPa
It m m

= = =

b-b balants iin kayma gerilmesi,
[ ]
6 3
2
0.06 0.02 0.0583 70 10 Q Ay m m m m
= =

6 3
6 4
1500 70 10
608
8.63 10 0.02
MEAN
VQ N m
kPa
It m m

= = =

1.4.2 Bileik Ykler Altnda Gerilmeler (Stresses Under Combined Loadings)

RNEK: 1.4

a=50 mm
b=60 mm
d=40 mm
H ve K noktalarnda meydana gelen gerilme
bileenlerini bulunuz.

ZM:

F=15 kN
V=18 kN
T=P
2
a = 18 kN 50 mm = 900 Nm
M
y
=P
1
a = 15 kN 50 mm= 750 Nm
M
z
=P
2
b = 18 kN 60 mm= 1080 Nm

14
H noktas iin;
Normal gerilme;
3 2 9 4
15 1080 0.02
1.257 10 125.7 10
z
x
z
M c F kN Nm m
A I m m
= =

183.8
x
MPa =
Kayma gerilmesi;
9 4
900 0.02
71.6
251.3 10
xz
Tc Nm m
MPa
J m
= = =

71.6
xz
MPa =
K noktas iin;
Normal gerilme;
9 4
750 0.02
11.9
125.7 10
y
x
y
M c
F Nm m
MPa
A I m
= + = +

107.4
x
MPa =
Kayma gerilmesi iki bileenden oluur;
( ) ( )
xy xy xy
BURULMA KESMELELME
z
Tc VQ
J I t
= + = +
( )
( )
3 2 3
9 4
1 4
18 10
8 6
71.6 71.6 19.1
125.7 10
xy
d
N d m
MPa MPa MPa
m d
(

= + = +

52.5
xy
MPa =

15

1.5 NCE CDARLI BASIN KAPLARI (THIN WALLED CYLINDERS)

( ) ( )
1
0 2 2 0
z
F t x p r x = =

( ) ( )
2
2
0 2 0
x
F rt p r = =

RNEK: 1.5
ekilde grlen basn kab, elik plakalarn yatay
ile 25 a yapan bir helix boyunca kaynak
yaplmas ile elde edilmitir. Silindir kapaklar
kresel ve 8 mm kalnlndadr. Kabn iindeki
basn 1.2 MPa olduuna gre;

(a) Kapaklardaki maksimum normal ve
kayma gerilmesini,
(b) Kaynak boyunca ve dik yndeki gerilmeleri
bulunuz.

ZM:
1.2 ; 400 ; 8 p MPa r mm t mm = = =
a) Kresel kapaklar iin;
6
1 2
1.2 10 0.4
30
2 2 (0.008 )
pr Pa m
MPa
t m

= = = =

1
r p
t
= veya
1
2
pd
t
= (1.24)
2
r
2
p
t
= veya
2
4
pd
t
= (1.25)

16

b) Kaynaktaki gerilmeler;
1
2 1
1.2 0.4
48
0.01
1
24
2
pr MPa m
MPa
t m
MPa

= = =
= =
)
silindir
cos50 36 12 cos50 28.3
sin50 12 sin50 9.19
w MEAN
w
R MPa MPa MPa
R MPa MPa

= = =
= = =

1.6 KALIN CDARLI SLNDRLER (THICK WALLED CYLINDERS)

0
z
olduunu kabul edelim, 0
r
F =
olduundan;
( ) ( ) 2 sin 0
2
r r r t
d
d r dr d dz rd dz drdz

+ + =
sin
2 2
d d | |
|
\
olduunu kabul edersek;
0
r
r t
d
r
dr
+ = denklemi elde edilir. (1.26)

17
Hooke Kanunu;
( )
1
r
r r t
u
E r

= =
(a)
( )
1
r
t t r
u
E r
= = (b)
(b) denklemini u
r
iin zer ve r ye gre diferansiyelini alrsak;
yukardaki denklemi (a) denklemi ile eitlersek;
(1.26) numaral denklemi
t
iin zer ve (1.28) numaral denklemde yerine yazarsak;

Denklemin zm;
2
2
1
r
C
C
r
+ =
zm (1.26) numaral denklemde uygulanr ise;
2
1 2 t
C
C
r
=
Entegrasyon sabitlerini bulmak iin snr koullarn uygularsak;
0
i i
r
o
p r r
p r r
=

=
`
=
)

( ) ( )
2 2
1 2 2
2
2 2 2
i i o o
o i
i o o i
o i
p r p r
C
r r
r r p p
C
r r

Sonu olarak;
1
t r r
t r
d du d
r r
dr E dr dr

( | |
= + +
| (
\

(1.27)
( )( ) 1 0
t t
t r
d d
r r
dr dr

| |
+ + =
|
\

(1.28)
0 3
2
2
= +
dr
d
dr
d
r
r r

denklemi elde edilir. (1.29)
( ) ( )
2
2 2
2 2
i i o o i o o i
r
o i
p r p r r r r p p
r r
+
=

( ) ( )
2
2 2
2 2
i i o o i o o i
t
o i
p r p r r r r p p
r r

(1.30)

18
1.7 E GEM SLNDRLER (COMPOUND CYLINDERS)
ayet iki silindir sk geme ile birletirilmi ise, ara yzeyde temas basnc oluur.

Kk silindir iin ara yzeyde teetsel gerilmeleri
( ) ; ; 0;
o i i o
r r b r a p p p = = = = = ;
2 2
2 2 it
b a
p
b a
+
=

olarak bulabiliriz. Dtaki silindir iin ise ara yzeyde
( ) ; ; ; 0
i o i o
r r b r c p p p = = = = = ;
2 2
2 2 ot
c b
p
c b
+
=

olarak bulunur.

Ancak burada p bilinmemektedir. O halde;
f
0
= Dtaki silindirin i yarapndaki yer deitirmesi
f
i
= iteki silindirin d yarapndaki yer deitirmesi olarak ele alalm.
Polar koordinatlarda gerilme-zorlanma ve zorlanma-yer deitirme ( )
r t r
r
u
E
=
(
(

ilikilerini
kullanrsak;
bulunur. Sonu olarak,
Eer her iki silindir ayn malzemeden yaplm ise ( )
o i o i
E E E = = = = ; p basnc;
eklinde bulunur.

2 2
0 2 2
0
2 2
2 2 i
i
bp c b
f
E c b
bp b a
f
E b a
| | +
= +
|
\
| | +
=
|
\

(1.31)
2 2 2 2
0 2 2 2 2
0
i o i
i
bp c b bp b a
f f f
E c b E b a

| | | | + +
= = + +
| |

\ \

(1.32)
( )( )
( )
2 2 2 2
2 2 2
2
c b b a
Ef
p
b b c a
(

( =
(

(1.33)

19
RNEK:1.6
Alminyum bir silindirin (E=710
10
N/m
2
, =0,33) d ap 300 mm ve i ap 200 mm, ve bu
silindir, 200.5 mm d ap ve 100 mm i ap olan elik (E=2010
10
N/m
2
, =0,29) bir silindire
sk geirilmitir.

(a) Ara yzey basncn
(b) Ara yzeyde meydana gelen teetsel gerilmeleri bulunuz.

ZM:
0.25
50
100
150
f mm
a mm
b mm
c mm
=
=
=
=

10 2
0
10 2
0
7 10 /
20 10 /
0.33
0.29
i
i
E N m
E N m
=
=
=
=

a)
2 2 2 2
0 2 2 2 2
0
1 1
i
i
f
P
c b b a
b
E c b E b a

=
+ +
+ +

( | | | |
| | (
\ \

( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
2 2 2
2 2 2 10 2 10 2
3
0.025 10
0.15 0.1 0.1 0.5 1 1
0.1 0.33 0.29
7 10 / 20 10 / 0.15 0.1 0.1 0.5
m
p
m m m m
m
N m N m m m m mm
=
+ +
+ +

| | | |(
| | (
\ \

7 2
5.13 10 / P N m =
b)
( ) ( )
( ) ( )
2 2
2 2
7 2 6
2 2 2 2
0.1 0.05
5.13 10 / 85.5 10
0.1 0.05
it
m m b a
p N m Pa
b a m m
+ +
= = =

( ) ( )
( ) ( )
2 2
2 2
7 2 6
2 2 2 2
0.15 0.1
5.13 10 / 133.4 10
0.15 0.1
ot
m m c b
p N m Pa
c b m m
+ +
= = =

20
RNEK:1.7

3
30 30 25 10
398
600
P
T Nm
n

= = =

Ara yzeyde olmas gereken mininmum basn;
( )
min 2 2
3 3
398
; 2 14.5
2
2 25 10 70 10 0.1
T
T pA r A rl p p MPa
r l

= = = = =

Ara yzeyde olmas gereken maksimum basn; 0, 25, 42.5 a b c = = =
2 2 2 2 2 2
max 2 2 2 2 2 2
42.5 25
140 68
42.5 25
t t
c b c b
p p p MPa
c b c b

+
= = = =
+ +

Bu basnlara karlk minimum ve maksimum yer deitirmeler;
2 2 2 2
2 2 2 2
0
o i
i
bp c b bp b a
E c b E b a

| | | | + +
= +
| |

\ \

2 2 2 2
min 3 2 2 3 2 2
25 14.5 42.5 25 25 14.5 25 0
0.211 0.291 0.00672 0.00124 0.008 8
100 10 42.5 25 207 10 25 0
mm m
| | | | + +
= + = + = =
| |

\ \

max
max min
min
68
8 38
14.5
p
m
p
= = =

mil ap
0.076
0.016
50
+
+
aralnda olmaldr.

Dkme demirden yaplm bir dili (E=100 GPa, =0.211) sk
geme ile elik bir mil (E=207 GPa, =0.291) zerine
geirilmitir.Dilinin gbek ap 85 mm dir. Bu mil dili sisteminin
P=25 kW gc n=600 devir/dakika da iletmesi istenmektedir. Dili
gbeinin tayabilecei maksimum teetsel gerilme 140 MPa dr.
Dili gbek apnn tam 50 mm olduunu dnerek, istenilen
burulma momentinin, diliye zarar vermeden tanabilmesi iin
milin sahip olabilecei maksimum ve minimum aplar belirleyiniz.

Not: Mil yzeyi ile dili gbei arasnda ki srtnme katsays
= 0.1 dir.

21
1.8 EML KRLERDE GERLMELER (CURVED MEMBERS IN FLEXURE)

M momenti bc izgisini d kadar dndrdkten sonra b c pozisyonuna gelmitir. Bu durumda
zorlanma;
Meydana gelen normal gerilme;
Para zerinde d kuvvetler etkimediinden
Denklem dzenlendiinde;
Bu denklem tarafsz eksenle, kesit arlk merkezinin akmadn gsterir. Gerilme dalmn
bulmaya alalm. Burada moment dengesini uygularsak;
bulunur.Denklemi dzenlersek;
( ) r d
l

= = (1.34)
( ) E r d
E

= = (1.35)
( )
0
r
d
dA E dA
= =

(1.36)
0 =
|
|
\
|

dA
dA
r
d
E

(1.37)
0 =
A
dA
r
veya
dA
A
r bulunur
(1.38)
( )( )
( )
2
r dA
d
r dA E M
= =

(1.39)

22
(1.38) numaral denklemi gz nne alrsak parantez iindeki ilk iki terim ortadan kalkacaktr. O
halde;
bulunur. Sonu olarak;

(1.35) numaral denklemi hatrlarsak, Hook kanunundan yola karak,
Bulunur. Maksimum gerilmeler i ve d yzeylerde oluacaktr.;
i
i
i
Aer
Mc
=
0
0
0
Aer
Mc
=

RNEK: 1.8

Dikdrtgen kesitli bir kiriin kesit boyutlar ekilde verilmitir. 2200 Nm bir
eilme momentine maruz kalan bu kiriteki maksimum gerilmeleri
(a) Kiriin dz
(b) Arlk merkezine gre erilik yarap 400 mm
(c) Arlk merkezine gre erilik yarap 80 mm
olduu durumlar iin bulunuz.

ZM:
(a)
( )
2
3 2 6 3
0.022 0.08
1 1
23.47 10
12 6 6
m m
I
bh bh m
c h
= = = =
6 3
2200
23.47 10
MAX
M Nm
I c m
== =

6
93.7 10
MAX
Pa =

2
d dA
M E r r dA r dA dA

| |
= +
|
\

(1.40)
( )
d
M E r dA dA
= +

(1.41)
( ) eA
d
E A r r
d
E M
= = (1.42)
( )
( ) y r Ae
My d r E
E
= =

(1.43)

23
(b)
0
400 40 440 r mm mm mm = + =
400 40 360
i
r mm mm mm = =
0
0
80
1
440
ln
ln
360
r
i
ri
A bh h mm
r
r
mm b
dA
d
r
mm

= = = =
| |
|
\

398.663 r mm =

0
41.337
38.663
i
c mm
c mm
=
=

( )
3
3
2200 38.663 10
0.022 0.08 1.337 10 0.36
i
i
i
Mc Nm m
Aer m m m m

= =

6
100.4 10
i
Pa =
( )
3
0
0 3
0
2200 41.337 10
0.022 0.08 1.337 10 0.44
Mc Nm m
Aer m m m m

= =

6
87.8 10
o
Pa =

(c)
0
80 40 120 r mm = + =
80 40 40
i
r mm = =
0
0
80
1
120
ln
ln
40
r
i
ri
A bh h mm
r
r
mm b
dA
d
r
mm

= = = =
| |
|
\

72.819 r mm =

mm c
mm c
i
819 , 32
181 , 47
0
=
=

( )
3
3
2200 3.2819 10
0.022 0.08 71.181 10 0.04
i
i
i
Mc Nm m
Aer m m m m

= =

6
142.8 10
i
Pa =
( )
3
0
0 3
0
2200 4.7181 10
0.022 0.08 71.181 10 0.12
Mc Nm m
Aer m m m m

= =

6
68.4 10
o
Pa =

400 398.663 e r r mm mm = = 1.337 e mm =
80 72.819 e r r mm mm = = 7.181 e mm =

24
RNEK: 1.9

ekilde bir kanca ve A-A kesiti gsterilmitir. Kanca
dkme demirden yapldndan basma ve ekme
ynndeki dayanmlar farkldr. Bu kanca malzemesi iin
verilebilen maksimum gerilmeler ekme durumunda 82
MPa ve basma durumunda 110 MPa olduuna gre,
kancann tayabilecei maksimum P ykn
hesaplaynz.

i
A

i
R
i i
AR
A
1
2
50 50 2500mm = 100 mm
3 3
250 10 mm

A
2
2
40 75 3000mm = 162.5 mm
3 3
487.5 10 mm
A
3
2
75 17 / 2 637.5mm = 150 mm
3 3
95.625 10 mm
A
4

2
50 12/ 2 300mm = 108.3 mm
3 3
32.5 10 mm
A
5

2
50 12/ 2 300mm = 108.3 mm
3 3
32.5 10 mm
A
6

2
75 17 / 2 637.5mm = 150 mm
3 3
95.625 10 mm
TOPLAM
2
7375mm

3 3
993.75 10 mm

3 3
2
993.75 10
134.75
7375
i i
i
i
i
AR
mm
R mm
A mm
= = =

0.135 M P =

25

( )
2
1
1 1 1
1
/ ln
n
i
i i i i i i i
i i
A A
r
dA
r
b b b r b r h
r
r
+
+ + +
=
= =
| |
+ (
|

\

1 2 3
1 2 3
1 2
50 , 74 , 40
75 , 125 , 200
50 , 75
b mm b mm b mm
r mm r mm r mm
h mm h mm
= = =
= = =
= =

( ) ( )
7375
125 200
74 50 50 125 74 75 / 50 ln 40 74 74 200 40 125 / 75 ln
75 125
n
r =
( ( | | | |
+ + + ( (
| |
( (
\ \

7375
126
125 200
24 14ln 34 130.67ln
75 125
n
r mm = =
| | | |
+ +
| |
\ \

Bu durumda 135 126 9
n
e R r mm mm mm = = =

Maksimum ekme gerilmesi kesitin en i kenarnda meydana gelecektir.
75 126 75 51
i n
c r mm = = =

3 3
6
3 3 3 3
1
6
135 10 51 10
82 10
7.375 10 7.375 10 9 10 75 10
82 10 135.6 1383 1518.6 54
i
Mc P P P
A Aer
P P P P kN

= = + = +

= + = =

Maksimum basma gerilmesi kesitin en d kenarnda meydana gelecektir.
0
200 200 126 74
n
c r mm = = =
3 3
6 0
3 3 3 3
3
6
134 10 74 10
110 10
7.375 10 7.375 10 9 10 200 10
110 10 135.6 747 611.4 180
Mc P P P
A Aer
P P P P kN

= = =

= = =

Uygulanabilir en yksek kuvvet P=54 kN dur.

26
RNEK: 1.10

Dkme demirden yaplm kampana koluna ekilde gsterildii gibi 1500 N luk F
1
ve 2000 N luk F
2

kuvvetleri etkimektedir. Merkez yatandaki A-A kesiti r
i
=25 mm erilik yarapnda bir i yzeye
sahiptir. Kampana kolunun eimli blmnn i ve d yzeylerinde meydana gelen gerilmeleri
hesaplaynz.

1 2
1500 cos 60 2000 2750
x x x
F F F N = + = + =
1 2
1500 sin 60 0 1300
y y y
F F F N = + = + =
1 1 0
1300
tan tan 25.3
2750
y
x
F
F

= = =
1
cos(60 25.3) 1500 cos34.7 1233
t
F F N = = =
1
sin(60 25.3) 1500 sin34.7 854
n
F F N = = =
( ) ( )
2
9 88 48 30 48 28 960 A mm = + =

960
58.27
45 55 93 113
9ln 30ln 30ln 9ln
25 45 83 93
n
A
r mm
dA
r
= = =
+ + +

69 58.27 10.73
c n
e r r mm = = =
58.27 25 33.27
i n i
c r r mm = = =
0
113 58.27 54.73
o n
c r r mm = = =
3
854 300 10 33.27
37.9
960 960 10.73 25
n i
i
i
F Mc
MPa
A Aer

= + = + =

3
854 300 10 54.73
15
960 960 10.73 113
n o
o
o
F Mc
MPa
A Aer

= + = =

27
RNEK: 1.11
ekilde gsterilen tayc sistem, ii bo dairesel kesitli paralarn tanmas iin youn ekilde
kullanlmaktadr. U ekilli tama paras malzemesi iin izin verilen ekme gerilmesi 100 MPa ve
basma gerilmesi 300 MPa dr. Tanan paralarn maksimum arl 12 ton dur. t kalnln bulunuz.

i
A

i
R
i i
AR
A
1
2
3t 2.5t
3
7.5t

A
2
2
3t 4.5t
3
13.5t
A
3
2
2t 6.5t
3
13t
TOPLAM
2
8t

13.5t
3
34t
3
2
34
4.25
8
i i
i
i
i
AR
t
R t
A t
= = =

( ) ( )
3 6 3
12 10 9.81 800 4.25 94.176 10 500 10 M t t Nmm = + = +
2
3 6 7
2 3 6
8 8
3.607
3 6 7
3ln ln 2ln
3 2
2 3 6
n t t t
t t t
A t t
r t
dA
dr dr dr
t t t
r
r r r
= = = =
+ +
+

4.25 3.607 0.643
n
e R r t t t = = =
3.607 2 1.607
i n i
c r r t t t = = =
0
7 3.607 3.393
o n
c r r t t t = = =
100
n i
i
i
F Mc
MPa
A Aer
= + =
300
n o
o
o
F Mc
MPa
A Aer
= + =
( )
6 3
3
2 2
94.176 10 500 10 1.607
117 10
100
8 8 0.643 2
i
t t
MPa
t t t t
= + =

3 6
3 3 6
2 3
92.73 10 14.71 10
100 100 92.73 10 14.71 10 0 60 t t t mm
t t

+ = =
( )
6 3
3
2 2
94.176 10 500 10 3.393
117 10
300
8 8 0.643 7
o
t t
MPa
t t t t
= + =

28
1.9 TEMAS GERLMELER (HERTZ CONTACT STRESSES)
(a) ki Kre Arasndaki Temas

( ) [ ] ( ) [ ]
( ) ( )
2 2
1 1 2 2
1 2
3
1 1
3
8 1 1
E E
F
d d
a
+
+
= (1.44)
Maksimum basn;
max 2
3
2
F
p
a
= (1.45)
Maksimum gerilme z ekseninde oluacaktr ve bu gerilmeler
asal gerilmelerdir. Bu gerilmeler;
( )
1
max 2
2
1 1
1 tan 1
2 1
x y
p
z
a
z
a z a

= = +
+

| |(

| ( `
|
| |
(
\
|

\ )
(1.46)
max
2
2
1
z
P
z
a

=
+
(1.47)
Denklemleri kullanlarak bulunabilir.

(b) ki Silindir Arasndaki Temas

( ) [ ] ( ) [ ]
( ) ( )
2 2
1 1 2 2
1 2
1 1
2
1 1
E E
F
l d d
b

+
+
= (1.48)
Maksimum basn
max
2F
p
bl
= (1.49)

Eksenlere gre gerilmeler;
2
max 2
2 1
x
z
p
b
z
b
= +
(1.50)
2
max 2 2
2
1
2 1
1
2
y
z
p
z b
b
z
b
= +
+
(
(
(
(

(1.51)
max
2
2
1
z
p
z
b

=
+
(1.52)

29
RNEK: 1.12
ekilde dnen bir kam ve izleyici mekanizmas
gsterilmektedir. Bu mekanizmada, izleyicinin kama 1 kN
'luk sabit kuvvet uygulamaktadr. zleyici AISI 1060 elik
malzemesinden yaplm ve zellikleri: E=210 GPa,
=0.32, S
y
=660 MPa, kam ise AISI 1060 elik
malzemesinden yaplm ve zellikleri: E=190 GPa,
=0.30, S
y
=560 MPa, 'dr. ekilde verilen llere gre
kamn kritik pozisyonunu belirleyiniz ve bu pozisyonda:

a) Temas alann
b) Maksimum basnc bulunuz.

ZM:
Bu yrek mekanizmasnda 3 farkl temas yzeyi bulunmaktadr. Birinci temas yzeyi, izleyici ile
kamn 30 mm yarapl yzeyi ile temas, ikinci temas yzeyi, izleyici ile kamn dz yzeyindeki
temas ve son olarak izleyici ile kamn 60 mm yarapl yzeyi ile temas dr. Maksimum basn.
temas alannn en kk olduu pozisyonda meydana gelecektir. zleyici parann yarap sabit
olduundan, en kk temas alan, kamn en dk yarapl blgesi ile temasnda oluacaktr.

a) Temas geniliinin yars;
( ) [ ] ( ) [ ]
( ) ( )
( ) [ ] ( ) [ ]
( ) ( )
2 2
1 1 2 2
1 2
2 2
1 1 1 0.31 210000 1 0.3 190000
2 2 1000
1 1 15 1 80 1 60
0.115
E E
F
l d d
b mm

+ +
+ +
= = =
bu durumda temas alan;
2
2 2 0.115 15 3.45
c
A bl mm = = =
b)
max
2 2 1000
369.9
0.115 15
F
p MPa
bl
= = =

30
RNEK: 1.13
ekilde silindirik makaral bir rulman grlmektedir. Silindirik makara i
ve d bilezikler arasndadr ve 1000 N luk radyal yk tamaktadr.
Silindirik makaralarn ap
1
6 d mm = uzunluklar ise 18 l mm = dir. ve
d halkalarn yaraplar srasyla; 18
i
R mm = ve 24
o
R mm = dir.
Kullanlan malzemenin elastiklik modl 200 GPa ve Poisson oran 0.29
olduuna gre;

a) i ve dtaki halkalarn temas alann bulunuz.
b) i ve d halkalardaki maksimum basnc bulunuz.
c) maksimum basn hangi halkada oluur? Belirtiniz.

a)
bilezik ile temas;
( ) [ ] ( ) [ ]
( ) ( )
2 2
1 1 2 2
1 2
1 1
2
1 1
E E
F
l d d
b

+
+
=
1 2 1 2
1 2
1000 , 0.29, 200
6 , 2 2 18 36 , 18
i
F N E E GPa
d mm d R mm l mm
= = = = =
= = = = =

( ) [ ] ( ) [ ]
( ) ( )
2 9 2 9
1 0.29 200 10 1 0.29 200 10
2 1000
0.018 1 0.006 1 0.036
N
m m m
b
+
=
5
4.082 10 0.04082 b m mm
= =
Temas alan,
2
2 2 0.04082 18 1.47 A bl mm = = =

D bilezik ile temas;
1 2 1 2
1 2
1000 , 0.29, 200
6 , 2 2 24 48 , 18
i
F N E E GPa
d mm d R mm l mm
= = = = =
= = = = =

( ) [ ] ( ) [ ]
( ) ( )
2 9 2 9
5
1 0.29 200 10 1 0.29 200 10 2 1000
0.018 1 0.006 1 0.048
4.713 10 0.04713
N
m m m
b
b m mm
=
+
= =

2
2 2 0.04713 18 1.7 A bl mm = = =
b) Maksimum basn,
bilezik
max
2 2 1000
866
0.04082 18
F
p
bl
N
MPa
mm mm
=

= =

D bilezik
max
2 2 1000
750
0.04713 18
F
p
bl
N
MPa

=

= =

c) Maksimum basn i bilezikte oluur.

01 - Gerilme Analizi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

01 - Gerilme Analizi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bu notlar T.

kartezyen gerilme bileenlerinin matris formunda gsterimidir. Bu gsterim

eklinde gsterilir.Burada y kesit grnmnde taral alann merkezinden

+ = denklemi elde edilir. (1.26)

You might also like