zbirka zadataka iz termodinamike strana 1

dipl.ing. @eqko Ciganovi} zelko@euheI.yu

PRVI I DRUGI ZAKON TERMODINAMIKE
(KOMBINOVANI PROBLEMI)
4.1. U toplotno izolovanom rezervoaru nalazi se 100 kg vode (c
w
=4.18 kJ/(kgK)) po~etne temperature
T
w
=293 K. Komad bakra (c
Cu
=0.38 kJ/(kgK)) mase 40 kg, po~etne temperature T
Cu
=358 K i komad
gvo`|a (c
Fe
=0.46 kJ/(kgK)) mase 20 kg, po~etne temperature T
Fe
=343 K, naglo se unesu u rezervoar sa
vodom. U momentu uno{ewa u rezervoaru se ukqu~uje me{alica vode snage 600 W, koja radi dok se ne
uspostavi stawe termi~ke ravnote`e T

=299 K. Odrediti:
a) vreme rada me{alice
b) promenu entropije izolovanog sistema tokom navedenog procesa
a)
prvi zakon termodinamike za proces u zatvorenom termodinami~kom
sistemu: O
12
= U
12
+ W
T12
W
T12
=U
1

U
2
Fe Fe Fe Cu Cu Cu w w w 1
T c m T c m T c m U + + =
343 46 . 0 20 358 38 . 0 40 293 18 . 4 100 U
1
+ + = =131071.2 kJ

Fe Fe

Cu Cu

w w 2
T c m T c m T c m U + + =
299 46 . 0 20 299 38 . 0 40 299 18 . 4 100 U
2
+ + = =132277.6 kJ
W
T12
= 131071.2 132277.6 = 1206.4 kJ
3
12 T
12 T
10 600
4 . 1206
W
W

= =2010.67 s
Cu
Fe
H
2
O
zbirka zadataka iz termodinamike strana 2
dipl.ing. @eqko Ciganovi} zelko@euheI.yu
b)
S
Sl
= S
RT
+ S
O
=... =4.47
K
kJ
S
RT
= S
w
+ S
Cu
+ S
Fe
=...=8.47 2.74 1.26 = 4.47
K
kJ
293
299
lh 18 . 4 100
T

T
lh c m
T
dT c
m S
w
w w

T
w
T
w
w w
= =

=8.47
K
kJ
358
299
lh 38 . 0 40
T

T
lh c m
T
dT c
m S
Cu
Cu Cu

T
Cu
T
Cu
Cu Cu
= =

=2.74
K
kJ
343
299
lh 46 . 0 20
T

T
lh c m
T
dT c
m S
Fe
Fe Fe

T
Fe
T
Fe
Fe Fe
= =

=1.26
K
kJ
4.2. U kalorimetarskom sudu, zanemarqivog toplotnog kapaciteta, nalazi se te~nost polazne
temperature T
T
=290 K (stalnog toplotnog kapaciteta C=1.25 kJ/K). U sud je unet bakarni uzorak mase
m
B
=0.15 kg i polazne temperature T
B
=373 K. Zavisnost specifi~nog toplotnog kapaciteta za bakar
od temperature data je izrazom:
( ) | | | | K
T
10 659 . 0 387 . 0
) kgK / kJ
c
4 B
+ =

.Tokom uspostavqawa
toplotne ravnote`e u kalorimetru, okolini stalne temperature T
o
=283 K, predato je 5% od koli~ine
toplote koju je predao bakarni uzorak. Odrediti:
a) temperaturu u kalorimetarskom sudu u trenutku uspostavqawa toplotne ravnote`e
b) promenu entropije izolovanog sistema od polaznog stawa do stawa uspostavqawa toplotne
ravnote`e u kalorimetru.
a)
oznake koje se koriste u daqem tekstu re{ewa:
( )
B 12
O koli~ina toplote koju bakar predaje te~nosti u sudu
( )
o 12
O
koli~ina toplote koju bakar predaje okolini
( )
T 12
O
koli~ina toplote koju te~nost prima od bakra
T
R
temperatura u kalorimetarskom sudu u trenutku
uspostavqawa toplotne ravnote`e
zbirka zadataka iz termodinamike strana 3
dipl.ing. @eqko Ciganovi} zelko@euheI.yu
prvi zakon termodinamike za proces sa bakrom:
( )
B 12
O +( )
o 12
O = | |

+

R
T
B
T
4
B
dT T 10 659 . 0 387 . 0 m
( )
B 12
O +( )
o 12
O = ( )
(
(

+

2
T T
10 659 . 0 T T 387 . 0 m
2
B
2
R 4
B R B
(1)
prvi zakon termodinamike za proces sa te~no{}u
( )
T 12
O =

R
T
T
T
T
dT C = ( )
T R T
T T C (2)
interno razmewena toplota izme|u bakra i te~nosti:
( )
B 12
O = ( )
T 12
O (3)
uslov zadatka: ( )
o 12
O = ( ) ( ) | |
o 12 B 12
O O 05 . 0 + (4)
kombinovawem jedna~ina (1), (2), (3) i (4) dobija se:
T
R
=293.7 K, ( )
T 12
O =4625 J, ( )
B 12
O =4625 J, ( )
o 12
O =243 J
b)
S
Sl
= S
RT
+ S
O
= ...= 1.19 + 0.86 = 2.05
K
J
S
RT
= S
T
+ S
B
= ...= 15.85 14.66 = 1.19
K
J
( )
290
7 . 293
lh 25 . 1
T
T
lh C
T
dT T C
S
T
R
T
R
T
T
T
T
= =

=15.85
K
J
( ) ( )
( )
K
J
66 . 14 ... T T 10 0.659
T
T
lh 0.387 m
T
dT T 10 0.659 0.387
m
T
dT T c
m S
B R
4
B
R
R
T
B
T
4 -
B
R
T
B
T
B B
= =
(

+
=
+
=

( )
283
243
T
O
S
O
o 12
O
= = =0.86
K
J
zbirka zadataka iz termodinamike strana 4
dipl.ing. @eqko Ciganovi} zelko@euheI.yu
4.3. Meteor temperature T=3000 K, brzinom w=10 km/s ule}e u ledeni breg temperature T=273 K.
Masa meteora je m
m
=10 kg, a specifi~ni toplotni kapacitet c
m
=0.8 kJ/kgK. Odrediti:
a) koli~inu toplote koju meteor preda ledenom bregu
b) promenu entropije izolovanog sistema koji ~ine meteor i ledeni breg
c) masu otopqenog leda (toplota topqewa leda iznosi r=332.4 kJ/kg)
a)
prvi zakon termodinamike za proces koji se de{ava sa meteorom:
O
12
= U
12
+ W
12
+ E
k12
( )
2
w w
m T T c m O
2
1
2
2
1 m 2 m m m 12

+ =
( )
( )
3
2
3
12
10
2
10 10
10 3000 273 8 . 0 10 O

= =
8
10 218 . 5 kJ
b)
led meIeor sisIem
S S S + = =...=19.175 +1911.355=1898.18
K
kJ
1 m
2 m
m m meIeor
T
T
lh c m S = =
3000
273
lh 8 . 0 10 = 19.175
K
kJ
l
12
led
T
O
S = =
273
10 218 . 5
5

=1911.35
K
kJ
c)
l l 12
r m O =
l
12
l
r
O
m = =
4 . 332
10 218 . 5
5

=1570 kg
ledeni breg
w=10 km/s meteor
zbirka zadataka iz termodinamike strana 5
dipl.ing. @eqko Ciganovi} zelko@euheI.yu
4.4. U rezervoar sa m
w
=50 kg vode (c
w
=4.19 kJ/kgK), temperature T
w
=283 K, uroni se zatvorena boca,
na~iwena od ~elika(c

=0.48 kJ/kgK), sa V
k
=10 litara kiseonika (idealan gas). Masa ~eli~ne boce
zajedno sa kiseonikom je m

+ m
B
= 20 kg. Pre urawawa temperatura kiseonika i boce je T
k
=T

=363
K, a pritisak kiseonika u boci je p
k
=15 MFa. Sistem koji se sastoji od vode i boce sa kiseonikom
mo`e se smatrati izolovanim. Temperatura okolnog vazduha je T
o
=293 K, pritisak p
o
=1 bar, a
zapreminski (molarni) udeo kiseonika u okolnom vazduhu je 21. Zanemaruju}i razmenu toplote sa
okolinom odrediti:
a) temperaturu u sudu u trenutku uspostavqawa toplotne ravnote`e
b) radnu sposobnost kiseonika u boci u trenutku postizawa toplotne ravnote`e
a)
prvi zakon termodinamike za proces koji po~iwe urawawem boce a zavr{ava
se uspostavqawem toplotne ravnote`e:
O
12
= U
12
+ W
12
U
1
= U
2
K vK k w w w 1
T c m T c m T c m U + + =

vK k

w w 2
T c m T c m T c m U + + =
vK k w w
K vK k w w w
c m c m c m
T c m T c m T c m
T
+ +
+ +
= =...
jedna~ina stawa idealnog gasa za kiseonik u boci na po~etku procesa:
k gk k k k
T R m V p =
363 260
10 10 10 15
T R
V p
m
3 6
k gk
k
k

=

=1.59 kg
m

= ( )
k
m m + m
k
= 20 1.59 =18.41 kg
65 . 0 59 . 1 48 . 0 41 . 18 19 . 4 50
363 65 . 0 59 . 1 363 48 . 0 41 . 18 283 19 . 4 50
T

+ +
+ +
= =286.6 K
napomena:
T

temperatura u boci u trenutku uspostavqawa toplotne ravnote`e

zbirka zadataka iz termodinamike strana 6
dipl.ing. @eqko Ciganovi} zelko@euheI.yu
b)
jedna~ina stawa idealnog gasa za kiseonik u boci u trenutku uspostavqawa
toplotne ravnote`e:
1 gk k k 1
T R m V p =
3
1 gK k
1
10 10
6 . 286 260 59 . 1
V
T R m
p

=

= =11.85 MFa
odre|ivawe pritiska kiseonika u okolnom vazduhu:
o K
o
k
p r p = =0.021 MFa
odre|ivawe radne sposobnosti kiseonika u boci u trenutku uspostavqawa
toplotne ravnote`e: ( )
o 1 o o 1 o 10 max
v p s T u m W + =
( ) ( ) kJ 650 v v p
p
p
lh R
T
T
lh c T T T c m W
o 1
o
K
1
o
K
g
1
O
p O O 1 kv K max
=
(
(

+
|
|
.
|

\
|
+ =
6
1
1 gk
1
10 85 . 11
6 . 286 260
p
T R
v

= = 0.0063
kg
m
3
6 o
k
o gk
o
10 021 . 0
293 260
p
T R
v

= = 3.6276
kg
m
3
napomena:
U delu zadatka pod b) radi lak{e preglednosti veli~ine stawa kiseonika u
boci u trenutku uspostavqawa toplotne ravnote`e obele`ene su indeksom 1
zbirka zadataka iz termodinamike strana 7
dipl.ing. @eqko Ciganovi} zelko@euheI.yu
4.5. Radna materija u zatvorenom sistemu vr{i neki proces pri ~emu joj se u svakoj sekundi dovodi

O=3
kJ/s toplote i odvodi zapreminski rad

W (kJ/s), koji se u toku vremena mewa po zakonu:

| | | | h
4 . 2
kW
W01
=

(za 0 h 1 < )
| | kW
W12

=+2.4 (za > 1 h)

a) odrediti brzinu promene unutra{we energije sistema, 12 U

(kW), u trenutku vremena =0.6 h

b) odrediti promene unutra{we energije sistema, U
12
(kJ), u toku prva dva ~asa
a)
kW 56 . 1 6 . 0 4 . 2 3 4 . 2 3 W O U 12 12 12 = = = =

b)
( ) kWh 2 . 1
2
4 . 2 d 4 . 2 d W W
1
0
2
1
0
1
0
01
=

= = =

( ) kWh 4 . 2 4 . 2 d W W
2
1
2
1
12
= = =

W
o2
= W
01
+ W
12
= 3.6 kWh = 12960 kJ
( ) kJ 21600 kWh 6 2 3 d O O
2
0
02
= = = =

U
02
= O
02
W
02
= 8640 kJ
1 2
, | | h
| | kW , W

zbirka zadataka iz termodinamike strana 8

dipl.ing. @eqko Ciganovi} zelko@euheI.yu
4.6. Toplotne karakteristike neke radne materije zadate su zavisnostima:
p
.
v = A
.
T
u = B
.
T + C
.
T
2
+ D
gde je A= 297 J/(kgK), B=697 J/(kgK), C= 0.085 J/(kgK
2
), D = cohsI, a p, v, T i u su veli~ine stawa u
osnovnim jedinicama Sl. Radna materija mewa svoje toplotno stawe kvazistati~ki adijabatski od stawa
1(p
1
= 0.1 MFa, T
1
=400 K) do stawa 2 (T
2
=1340 K).
a) izvesti jedna~inu kvazistati~ke adijabatske promene stawa radne materije u obliku: p=f(T)
b) odrediti pritisak radne materije u stawu 2
a)
prvi zakon termodinamike za proces sa radnim telom (diferencijalni oblik)
dv p du q + = (1)
diferencijal proizvoda: ( ) dp v dv p v p d + = (2)
kombinovawem jedna~ina (1) i (2) sa toplotnim karakteristikama radne
materije dobija se:
0 = du + ( ) dp v v p d du + ( ) v p d = dp v
( ) ( )
p
dp
T A T A d D T C T B d
2
= + + +
( )
p
dp
T A D T C T B T A d
2
= + + +
=
+ +
T
dT
A
T C 2 B A
p
dp
( )
1
1
1
p
p
lh T T
A
C 2
T
T
lh
A
B A
= +
+
( )
1
T T
A
C 2
1
T
T
lh
A
B A
1
e p p
+
+
=
( ) 400 T
297
085 . 0 2
400
T
lh
297
697 297
6
e 10 1 . 0 p

+
+
=
( ) 400 T
297
085 . 0 2
400
T
lh
297
697 297
6
e 10 1 . 0 p

+
+
=
b)
ako u izvedenu jedna~inu stavimo T=T
2
=1340 K, kao i vrednosti za navedene
konstante (A, B i C) dobija se:
( ) 400 1340
297
085 . 0 2
400
1340
lh
297
697 297
6
2
e 10 1 . 0 p

+
+
= =9.8 MFa