lsLanbul unlverslLesl lsLanbul unlverslLy of

Muhendlsllk 8lllmlerl uerglsl Lnglneerlng Sclences

1, 9-18, 2010 1, 9-18, 2010



!"#$%#&$'"(&# *"#+&#'",$&(-" ." /%01 &'"
12$&.1/3%#4#01 /4012& &3%# .1('565 ." -&2$1(5#5#
7(7# 8*"''&2'"(& 7*"(&#0"2& "$2&/&

kenan lnku
1
, lerldun 8C?Lu
2
, lunda uuMAn
1
, MehmeL Sabrl LLlk
2



!"#$
0lkemlzJe ve uooyoJo 5oJyom beotoolt tezetvletlolo olJoko stottlt olmostoto yoot stto qooomoz
tekoolojlslolo lbtlyoct oloo kll qetekslolmlolo sotekll ottmost, boyok tezetvlete soblp oto tlp ve
kolslyom beotooltletlo JeqetleoJltllmesl zotoololoqooo JoqotmoktoJtt. Aocok bo tot beotooltletlo
zeoqlole,tltme ve oktlvosyoo yolo lle tekoolojlk ozelllkletlolo lylle,tltllmesl qetekmekteJlt.
2eoqlole,tltme l,leml qeoelllkle solo ottomlotJo yoptlJtqtoJoo ve so ottomtoJo boloooo lyoolotto,
beotooltletlo Jeql,eblllt kotyoolottylo teokslyooo qltebllmesl Joloytstylo, l,lem yoptloo solo
ottomlotJokl lyoolotto tot ve mlktotco koottolo, oyqoloooo zeoqlole,tltme ve oktlvosyoo
l,lemletlolo bo,ottlt olobllmesl otstoJoo ooemllJlt.

8o olt,mo kopsomtoJo 1okot-ke,oJlye kopoklt bolqesl oto tlp beotooltletl kollootlotok
qetekle,tltlleo soJo oktlvosyooo esoostoJo kollootloo so letlsloJe boloooo lyoo toto ve
mlktottoto oktlvosyooo oloo etklsl loceleoml,tlt. ueoeysel olt,molot sof, ottttlmt,, ve ,ebeke soyo
lle, J1,125 lle 1000ppm otostoJo Jeql,eo koosoottosyoolottoJo cocl
2
.2n
2
O, Nocl, Mqcl
2
, kcl,
Alcl
J
. 6n
2
O qlbl fotklt Jeqetllkll tozlot kollootlotok elJe eJllml, seotetlk solotlo yoptloo ok soytJo
Jekootosyoo yolo l,le zeoqlole,tltme ve soJo oktlvosyooooo letmekteJlt. 5oJo oktlvosyooooo
soJokl lyoolotto etklsl, pn, kuk, vlskozlte, ,l,me loJeksl ve fllttosyoo koybt vetlletl boztoJo
loceleoml,tlt.

&'()$(* +#,-.#,#*/ 0#'$1'-$2 314(2 &5$-6(781'2 981':


&;7$*(<$
1be locteosloq JemooJ of beotoolte otlllzotloo fot oJvooceJ motetlol tecbooloqy ooJ tbe llmlteJ
tesetves of blqb poollty beotooltes posb tbe tesetocbets ooJ tbe opetotots/ptoJocets to evoloote
tbe lowet poollty colclom ooJ mlxeJ beotooltes fot tbe teplocemeot of No-beotooltes lo ose. 1be
tecbooloqlcol ptopettles of beotooltes, bowevet, coo be opqtoJeJ by tbe oppllcotloo of
cooceottotloq ooJ olkoll octlvotloo. Mostly, wet cooceottotloo metboJs socb os Jecoototloo,
bytocyclooloq ooJ ceottlfoqloq bove beeo opplyloq ooJ wotet poollty ooJ loo type/omooot wblcb
tbe wotet cottles becomes mote lmpottoot to coottoll tbe fottbet octlvotloo ptocess sloce
beotooltes cotty tbe teleosoble ooJ excbooqoble cotloos oo lotetloyets wblcb lotetoct wltb loos lo
wotet.

lo tbls stoJy, tbe effect of wotet poollty (loo type ooJ omooot lo wotet) wos sobjecteJ to tbe
cooceottotloo ooJ fottbet olkoll octlvotloo tests wltb mlxeJ type beotoolte tecelveJ ftom

1
lsLanbul unlverslLesl, Muhendlsllk lakulLesl Maden Muhendlsllgl 8lumu, Avcilar, lsLanbul
2
lsLanbul 1eknlk unlverslLesl, Maden lakulLesl Cevher Pazirlama Muhendlsllgl 8lumu, Maslak, lsLanbul
keooo lNku, letlJoo 8Olu, looJo uuMAN, Mebmet 5obtl llk



10

kesoJlye/1okot beotoolte Jeposlt. ueloolzeJ, fllteteJ ooJ top wotet ooJ syotetlc wotet locloJloq
Jlffeteot solts oomely cocl
2
.2n
2
O, Nocl, Mqcl
2
, kcl, Alcl
J
. 6n
2
O wete oseJ os sepototloo meJlo lo
cooceottotloo by settlloq ooJ Jecoototloo. 1be effect of wotet poollty oo cooceottotloo ooJ olkoll
octlvotloo wete JecloteJ boseJ oo tbe pn, cc (cotloo excbooqe copoclty), vlscoslty, swellloq
loJex ooJ fllttotloo loss.

+#8=1*47/ 0#'$1'-$#2 314(2 &<$-6($-1'2 >1':



+&(&,
SmekLlL grubu kll mlnerallerlnden
monLmorlllonlLln Llcarl adi olan 8enLonlL'ln, su lle
kari;Lirildiginda kolloldal zelllk gsLermesl ve suda
;l;mesl, yuksek plasLlslLe ve lyon degl;Llrme
kapaslLeslne sahlp olmasi glbl nlLellklerl u Labakali
krlsLal yapisindan (5ekll 1) kaynaklanmakLadir (1, 2,
3).
SmekLlL grubunda yer alan klller Leorlk olarak,
[Al
4
Sl
8
C
20
(CP)
4
].nP
2
C ;ekllnde lfade edllmekLe olup
bu klllerden blrl olan benLonlL, [eolo[lk olu;um
surecl esnasinda krlsLal yapisinda, yerlnl alma olarak
nlLelendlrllen lzomorflk ornaLma" adi verllen
degl;lml gelrlr. Zaman lerlslnde 1eLrahedral
yaprakLa bulunan Sl
+4
yerlne Al
+3
veya le
+3
,
okLahedral yaprakLakl Al
+3
yerlne lse Mg
+2
, le
+2
,
Mg
+2
veya Ll
+
lyonlari geleblllr. kaLyon degl;lmlerl
yapinin elekLrlksel dengeslnln bozulmasina ve
pozlLlf yuk noksanligina neden olmakLadir kl bu
pozlLlf yuk noksanligi blrlm Labakalar arasina alkall
veya Loprak alkall lyonlarin glrmesl lle
glderllmekLedlr (4, 3).
negaLlf yuklu durumda olan benLonlLlk kll
mlnerallerl, yapilarini elekLrlksel bakimdan nLr
duruma geLlrebllmek amaciyla kaLyon adsorblarlar.
klllerde grulen degl;eblllr kaLyonlarin ba;licalari,
P
+
, Ca
+2
, Mg
+2
, na
+
, k
+
, nP
+4
, Al
+3
olup kllln Lemel Sl-
Al yapi unlLeslnln di;inda bulunurlar, zayif
elekLrlksel kuvveLlerle LuLulurlar ve kll mlnerallnln
blr zelLl lerlslnde bulunmasi hallnde zelLldekl
dlger bazi kaLyonlarla yer degl;Llreblllrler. ?ukarida
bahsedllen sebeplerle kaLyon degl;Llrmeye olduka
yaLkin olan benLonlL bu zellgl nedenlyle blrok
endusLrl dalinda kullanim olanagi bulmakLadir (4, 6).
uegl;eblllr kaLyonlar, benLonlLln, su lle
kari;Lirildiginda kolloldal zelllk gsLermesl, su ve
bazi organlk orLamlarda haclmce ;l;mesl, yuksek
plasLlslLe ve adsorpslyon yeLeneglne sahlp olmasi
glbl zelllklerlnl dogrudan eLkllemekLedlr.
8enLonlLln sahlp oldugu flzlksel ve flzlkoklmyasal
esasli bu usLun zelllkler kullanim alaninin
bellrlenmeslnl saglar. 8enLonlL, sonda[ amuru
eldesl, dkum kumu baglayicisi, demlr cevherl
peleLlenmesl, yag raflnasyonu, kedl alLligi, nem alici,
su ve solvenL bazli boyalar lln kivamla;Lirici ve
LlksoLroplk malzeme, kompozlL malzeme
uygulamalarinda kullanilan organlk kll eldesl, ;arap
ve meyve sularinin berrakla;Lirilmasi, hayvan yeml
kaLkisi, kedl kumu, nem alici, nukleer aLiklarin
depolanmasi, bara[ ve p depolama alanlarin
sizdirmazliginin saglanmasi, e;lLll zararli
blle;enlerln adsorbe edllerek evre klrllllglnln
glderlml glbl blrok alanda yaygin olarak
kullanilmakLadir (7, 8, 9).
vlskozlLe, [elle;me, ;l;me ve yuksek kaLyon
degl;Llrme zelllklerl nedenlyle sonda[ amuru ve
benzer suspanslyonlarin sLablllLelerlnln konLrolunde
yaygin olarak kullanilan benLonlLler, yuksek ;l;me ve
vlskozlLe serglleyen na-benLonlL, ara benLonlL (na-
Ca benLonlL) ve du;uk ;l;me ve vlskozlLell Ca-
benLonlL olarak siniflandirilmakLadirlar
5ekll 2'de Sodyum ve kalslyum benLonlLln ;l;me
davrani;i farkliligi grulmekLedlr (10)


8eotooltletlo 2eoqlole,tltme ve 5oJo lle AktlvosyooooJo 5oJokl lyoo votltqt ve Mlktottoto 0too Ozelllkletl.


11

,9:;< => 8enLonlL'ln krlsLal ?apisi.

?ukarida deLayli olarak verllml; olan krlsLal
modellnde, slllka ve alumlna Labakalari arasinda
kuvveLll blr lyonlk bag olmasina kar;in blrlm
Labakalar blrblrlne zayif van der Waals kuvveLl lle
baglanmi;Lir. 8lrlm hucre aralarinin yani sira
kenarlarda da su molekulu ve yapilarindakl pozlLlf
yuk noksanligini kar;ilayan degl;ebllen kaLyonlar
bulunur. Su ve e;lLll organlk maddeler bu blrlm
Labakalar arasina glrerek yapinin bazal bo;luk olarak
blllnen C-mesafesl ynunde genl;lemeslne neden
olur. 5l;me olarak nlLelendlrllen C-mesafesl arLi;i
zelllkle sodyum benLonlLlerde olduka bellrglndlr
(2, 3, 11, 12).
ulkemlzde ve uunyada Sodyum benLonlL
rezervlerlnln olduka sinirli olmasinin yani sira
gunumuz Leknolo[lslnln lhLlyaci olan kll
gerekslnlmlnln surekll arLmasi, buyuk rezervlere
sahlp ara Llp ve kalslyum benLonlLlerln
degerlendlrllmesl zorunlulugunu dogurmakLadir.
?uksek kallLell sodyum benLonlLlerden Lum
uunyada kabul gren Amerlkan eLrol LnsLlLusu
(Al) sLandarLlarina uygun kaLkisiz sonda[ amuru
elde edllmesl mumkunken, ara Llp benLonlLlerln lse
olduka yaygin ynLemler olan na
2
CC
3
(soda),
karboksl MeLll Seluloz (CMC) veya yenl uygulamaya
ba;lanan Magnezyum okslL (MgC) lle akLlve
edllmesl gerekmekLedlr.
Czelllkle soda akLlvasyonu ok uzun yillardan
berl uygulanmakLa olan yaygin blr proses olup son
zamanlarda gundeme gelen MgC lle benLonlLln
akLlvasyonu da mumkundur. ?akin zamanda yapilan
bazi akLlvasyon ali;malari sirasinda kullanilan su
lerlslnde bulunan Ca, Mg, na v.b. lyonlarin
varliginin akLlvasyonu olumsuz eLklledlgl
gzlenml;Llr (9).
8unun yani sira zenglnle;Llrme uygulamasi da
benLonlLlerln safsizliklarinin uzakla;Lirilmasi ve
monLmorlllonlL lerlglnln yukselmeslne sebeblyeL
vermekLedlr. 8enLonlLler uzerlnde yapilan bazi
ali;malar ve Lecrubelerlmlz, sadece zenglnle;Llrme
l;leml lle dahl (akLlvasyona gerek kalmadan) sonda[
amuru zelllgl kazanandirilan benLonlLler
mevcuLLur.



,9:;< ?> na ve Ca 8enLonlLln 5l;me uavrani;i.

8u nokLadan harekeLle benLonlLln
zenglnle;Llrme l;leml sirasinda saf su, e;me suyu
ve ariLilmi; su glbl degl;lk su Lurlerl ve saf su
lerlslne farkli konsanLrasyonlarda e;lLll lyonlarin
(na
+
, Ca
+2
, Mg
+2
, Al
+3
) llaveslyle olu;Lurulmu;
senLeLlk sular kullanarak ok sayida zenglnle;Llrme
ve Laklblnde soda akLlvasyonu l;leml
gerekle;Llrllml;Llr. Llde edllen urunlerln pP ve
keooo lNku, letlJoo 8Olu, looJo uuMAN, Mebmet 5obtl llk


12

Loplam zunmu; kaLi madde mlkLari (1uS),
vlskozlLe ve fllLrasyon kaybi lumlerl yardimiyla
benLonlLln zenglnle;Llrllmesl sirasinda yapi
lerlslnde kalan su lerlslndekl bazi lyon Lurlerl ve
mlkLarlarinin soda akLlvasyonu lle ureLllml; akLlve
urunlerln zelllklerl uzerlndekl eLklsl orLaya
konmaya ali;ilmi;Lir.

=> !"#$%#&$'"(&# *"#+&#'",$&(&'-"/&
8enLonlLlerln zenglnle;Llrllmesl genelllkle sulu
orLamlarda, daha ok boyuL farkindan yararlanilarak
yapilan benLonlLlerln ve ona e;llk eden gang
mlnerallerln blrblrlnden ayrilmasi l;lemlerlnl lfade
eLmekLedlr. Su lerlslnde dagiLildiklarinda, 2 mlkron
ve ok daha kuuk boyuLlara geen benLonlL
Laneclklerl askida kalirken, lrl boyuLlarda kalan,
kuvars, feldspaL, kalslL, manyeLlL vs. glbl safsizliklar
lse kerler ve suspanslyonun alL kismindan
Loplanirlar. 8u l;lem dekanLasyon olarak
adlandirilmakLa olup, hldroslklon ve sanLrlfu[lu
ayiricilarla kLurme l;lemlne gre daha baslL
yapilidirlar.

?> !"#$%#&$&# /%01 &'" 12$&.1/3%#4
8enLonlL olduka genl; kullanim alanlarina sahlp
olup kullanim alanlarindakl e;lLllllk kullanim
alanina uygun ;ekllde bazi Leknolo[lk l;lemlere Labl
LuLulmasina dayanmakLadir. uunyada kallLell dogal
sodyum benLonlL yaLaklarinin glderek azalmasi,
du;uk kallLell ara Llp ve kalslyum benLonlLlerln
degerlendlrllmesl gerekllllglnl orLaya koymu;Lur.
8enLonlL kallLeslnl yukselLmeye ynellk urun
hazirlama Leknolo[llerl,

Alkall akLlvasyon (soda ve haflf soda),
karboksl meLll seluloz (CMC) llavesl,
AslL akLlvasyonu,
Crganlk akLlvasyon (kuvarLerner amln Luzlari,
sllan blle;lklerl v.b. yuzey akLlf maddeler) ;ekllnde
siniflandirilablllr.
kalslyum, ara benLonlLLen, ;l;me orani yuksek
sodyum benLonlL eldesl alkall akLlvasyon adi verllen
ve lyon degl;Llrme esasina dayanan l;lem lle
gerekle;Llrlllr.
AkLlvasyon l;lemlnde alkall olarak soda (na
2
CC
3
)
veya haflf soda (naPCC
3
) kullanilmakLa olup bu
l;lem genel olarak yuzey alani yuksek kalslyumlu
benLonlL ve kari;ik (ara Llp) benLonlLlere
uygulanmakLadir.
lyon degl;lml esasina dayanan l;lem sirasinda
olu;an akLlfle;Llrme reakslyonu,

Ca8+naPCC
3
veya na
2
CC
3
!na8+CaCC
3

;ekllnde lfade edlleblllr. AkLlfle;Llrme reakslyonu
sadece Lek ynlu olarak olu;Luruldugu lln na-
benLonlL sonradan Ca-8enLonlL formuna dnmez ve
olu;an CaCC
3
lse suda zunmez. 8azi Ca-
8enLonlLler soda akLlvasyonundan blrka sanlye
sonra, yuksek LlksoLroplsl olan blr [el olu;Lurdugu
halde, bazilari da lyon degl;lmlnln ok yava; olmasi
nedenlyle bellrgln blr degl;lkllk sergllemeyeblllr.
lyon degl;lmlnln yava; oldugu durumlarda kari;imin
isiLilmasi, kuruLulmasi, kari;Lirilmasi lyon degl;lmlnl
hizlandirablllr.
Soda lle akLlvasyon kisaca, kuruLulan benLonlLln
boyuL kuulLme l;leml sonrasi 1-6 oraninda soda
llave edllmesl, nemln 33-43 sevlyelerlnde
LuLulmasi ve kari;Lirilarak siki;Lirilmasi ;ekllnde
zeLleneblllr. 8u l;lemler sonrasinda akLlve benLonlL
70-80
o
C'de kuruLularak guLulur (-74 mlkron) ve
kullanima hazir hale gellr (3, 13).
Czelllkle soda akLlvasyonu uzun yillardan berl
uygulanmakLa olan yaygin blr proses olup son
zamanlarda gundeme gelen MgC lle veya
Soda+MgC lle benLonlLln akLlvasyonu da
mumkundur (9, 14).

@> 2&' ("%'%A&/&
8eolo[l, Pooke'nln 1678'de kaLilar lln gell;Llrdlgl
elasLlslLe ve newLon'un 1687'de orLaya aLLigi
vlskozlLe llkelerlne dayanmakLadir. Maddenln
deformasyonunu dlger blr lfadeyle ;ekll
degl;Llrmeslnl ve aki;kanligini lnceleyen blllm dali
olarak Lanimlanan reolo[l, llk kez profesr 8lngham
Larafindan orLaya aLilmi; ve 1929 yilinda Amerlkan
8eolo[l 8lrllgl Larafindan bu ;ekllde kabul edllml;Llr.
kuuk Lane boyuLu, genl; yuzey alani, yuzey
yuku ve degl;eblllr kaLyonlara sahlp olmasi
nedenlyle kll mlnerallerl sulu orLamda kolloldal blr
davrani; gsLerlr. kll suspanslyonlari, kll Lanelerl, su
molekullerl, kaLyonlar, anyonlar olarak drL
blle;enden lbareL blr slsLem ;ekllnde du;unuleblllr.
8u blle;enler, kll suspanslyonlarinin yapisal,
elekLrlksel ve dlger flzlksel karakLerlsLlklerlne bagli
8eotooltletlo 2eoqlole,tltme ve 5oJo lle AktlvosyooooJo 5oJokl lyoo votltqt ve Mlktottoto 0too Ozelllkletl.


13
olarak, reolo[lk ve kolloldal davrani;ini bellrler (13,
16, 17)
kll suspanslyonlarinin reolo[lsl genel olarak kaLi
konsanLrasyonu, Lane boyuLu ve ;ekll, Laneler arasi
eLklle;lm, degl;eblllr kaLyonlarin Luru ve mlkLarinin
yani sira pP ve hldrodlnamlk kuvveLlere baglidir (9,
18, 19, 20, 21).
8enLonlL'ln krlsLal kafeslndekl lzomorflk
yerdegl;Llrme nedenlyle Labaka yuzeylerl negaLlf
yuke sahlpLlr. 8u neL negaLlf yuk ara Labaka
kaLyonlarinin adsorplanmasiyla kar;ilanmakLadir.
Ara Labaka kaLyonunun na
+
olmasi durumunda
monLmorlllonlL du;uk elekLrollL
konsanLrasyonlarindakl sulu zelLllere
daldirildiginda ozmoLlk ;l;me meydana gellr.
kaLyonlarin hldrasyon ener[lsl kll Labakalarinin
elekLrosLaLlk eklmlnl yenmek lln yeLerll
buyuklukLedlr. kll Labakalari ozmoLlk ;l;meyle
blrblrlerlnden ayrilir ayrilmaz kll paraciklarinin
aslmeLrlslnden dolayi du;uk kll
konsanLrasyonlarinda [elle;me meydana gellr. kll
Labakalarinin negaLlf yuklu yuzeylerlnln pozlLlf
yuklenml; kenarlari ekmeslyle CA8u-PCuSL yapi
(5ekll 3) olu;ur (22, 23)


,9:;< @> Card-Pouse ?api.

8enLonlL Luru klllerln kenar ve basal yuzeylerl lle
Labakalarinin arasi sulu suspanslyonda hldraLasyon
komplekslerl olu;LurabllmekLedlr. kll hldraLasyonu,
kll Lanelerlnln faz hacmlnln arLmasi ve suspanslyon
serbesL suyu haclm oraninin azalmasi lle aiklanir.
Czelllkle sodyum benLonlLler, suspanslyondakl
buyuk mlkLarda suyu harekeLslz hale geLlrerek
suspanslyonun vlskozlLeslnl arLirarak aki; davrani;i
degl;lmlne neden olabllmekLedlr.
kll suspanslyonlarinin koagulasyonu kenar-?uzey
(k?) ve kenar-kenar (kk) blrle;melerlnln sonucunda
olu;makLa, monLmorlllonlL kll suspanslyonlarindakl
surekll [el Llpl yapi buna neden olmakLadir.
Suspanslyonlarin reolo[lk zelllklerlnln blllnmesl
endusLrlyel uygulamalar aisindan olduka
nemlldlr (17, 18, 24, 23, 26).

B> -C<D9E9 F9 3GHI9E
ueneysel ali;malara esas Le;kll eden benLonlL
numunesl 1okaL-8e;adlye kapakli blgesl benLonlL
sahasindan arazl ali;malari lle Lemln edllml;Llr.
laLlh ALuLMl8'e alL benLonlL sahasindan alinan
numuneler uzerlnde gerek ham gerekse
dekanLasyonla zenglnle;Llrllml; urunlerde
karakLerlzasyon ve LesL ali;malari x8u ve klmyasal
anallzlerl, pP lumu, meLllen mavlsl Leknlgl lle
kaLyon degl;lm kapaslLesl (kuk) Laylnl, vlskozlLe
lumlerl, fllLrasyon kaybi ve ;l;me lndeksl Laylnl
bazinda gerekle;Llrllml;Llr.

B>=> !9HIJH;I #KEKH9L;H;H 8D9<<;:<9M;
ueneysel ali;malarda kullanilan Luvenan ve
zenglnle;Llrllml; numunelerln karakLerlzasyon ve
deneysel ali;ma a;amalari, l.1.u Maden lakulLesl
Cevher Pazirlama Muhendlsllgl 8lumu, lsLanbul
unlverslLesl Muhendlsllk lakulLesl Maden
Muhendlsllgl 8lumu ve klmya Muhendlsllgl
8lumu LaboraLuvarlarinda yapilmi;Lir.
ueneysel ali;malarda kullanilan 8e;adlye
kapakli benLonlL numuneslnln mlneralo[lk anallzlerl,
x i;ini kirinim desenl ve mlkroskoblk lncelemelerle
orLaya konmu;Lur. x i;ini kirinim desenl anallzlerl
8lgaku u/max 2200 ulLlmaLe x8u clhazi lle,
mlkroskoblk lncelemeler CA8L ZLlSS !ena ClLoval 2
blnokuler mlkroskobuyla yapilmi;Lir. klmyasal
anallzler lse Sky8ay Lux60008 x8l clhazi lle
gerekle;Llrllml;Llr.
kapakli benLonlLlnln klmyasal anallz sonulari
1ablo 1'de, x8u anallzlerl lse 5ekll 4'de
verllmekLedlr.

B>?> 09H9N<9MO9 2K<<CHP<CH 2;ENCLC< !;<9Q;:<9M
ueneysel ali;malar esnasinda farkli degerllklere
sahlp Luzlar, 10
-3
lle 10
-1
mol/l konsanLrasyonlu sLok
zelLller ;ekllnde (CaCl
2
.2P
2
C, naCl, MgCl
2
, kCl,
AlCl
3
.6P
2
C) hazirlanmi;Lir. Soda lse (na
2
CC
3
) kaLi
formda kullanilmi;Lir. ueneylerde kullanilan
klmyasal blle;lkler ve zelllklerl 1ablo 2'de
verllml;Llr.
keooo lNku, letlJoo 8Olu, looJo uuMAN, Mebmet 5obtl llk


14

$CR<J => kapakli 8enLonlLl klmyasal Anallzl.
!;<9Q9H -;:ICMS T
na
2
C 0,96
MgC 3,47
Al
2
C
3
17,03
SlC
2
60,79
SC
3
0,66
k
2
C 2,3
CaC 3,04
1lC
2
0,32
MnC 0,08
le
2
C
3
4,46
nlC 0
ZnC 0,02
ZrC
2
0,03
A.Z 6,3

$CR<J ?> ueneylerde kullanilan klmyasallar.
2;ENCLC<PH
UJMEV<V
-J< 1WPM<PWP
XMYEJ<
/CZ<P:
T

7M9I;[; U;MEC
naCl 38,44 99,0 Aldrlch-Chemle
na2CC3 124 99,3-100 anreac
kCl 74,36 >97,0 8ledel - de Paen
CaCl2 110,99 99,0 lluka-Chemle
MgCl2.6P2C 203,31 99,0 lluka-Chemle
AlCl3.6P2C 241,43 98,0 8ledel de Paen


,9:;< B> kapakli 8enLonlLlnln x8u Anallzl.

1ablo 1'de verllen klmyasal anallz sonulari,
mlkroskoblk lncelemeler ve 5ekll 4'de verllen x8u
anallz sonulari dlkkaLe alinarak kapakli blgesl
benLonlLlnln kari;ik yanl ara Llp benLonlL oldugu,
lerlslnde monLmorlllonlL harlclnde kuvars, feldlspaL
ve kalslL glbl safsizliklar bulundurdugu
bellrlenml;Llr.

\> 0"#"3/"' ]1'5,-1'1(
ueneysel ali;malar esnasinda 1okaL-8e;adlye
kapakli blgesl ara Llp benLonlLlyle, saf, ariLilmi;,
e;me suyu ve 31,123 lle 1000 ppm arasinda
degl;en konsanLrasyonlarda CaCl
2
.2P
2
C, naCl,
MgCl
2
, kCl, AlCl
3
. 6P
2
C glbl farkli degerllkll Luzlar
kaLarak olu;Lurulmu; senLeLlk sular kullanarak
hazirlanan benLonlL suspanslyonlari 2 lL'llk mezurde
30 daklka sure lle kLurme l;leml sonrasinda
slfonlama ynLemlyle dekanLe edllerek benLonlL
konsanLrelerl elde edllml;, sonrasinda gerekll LesL
ve karekLerlzasyon l;lemlerl uygulanmi;Lir.
uekanLasyon l;lemlerl 2000 ml'llk mezurlerde,
1900ml suya 73gr benLonlLln llaveslyle
gerekle;Llrllml;Llr. Pomo[en blr suspanslyon eldesl
lln, benLonlL su kari;imi ncellkle 3 daklka boyunca
uenver floLasyon hucreslnde scrub (dagiLma)
l;lemlne Labl LuLulmu;Lur.
Scrub sonrasinda mezure alinan suspanslyonlar
alkalandikLan sonra 30 daklka boyunca bekleLllerek
safsizliklarin kLurulmesl saglanmi;Lir. Sure
sonunda mezur lerlslnde askida kalan benLonlL
konsanLresl slfonlama ynLemlyle alinmi; ve eLuvde
kuruLulmu;Lur.
uekanLasyon l;leml saf su, e;me suyu ve
ariLilmi; suyla yeLerll mlkLarda benLonlL
konsanLrelerl elde edllene kadar Lekrarlanmi;, ayni
l;lem 31,123 ppm lle 1000 ppm arasinda degl;en
derl;lmlerde Luzlar llave edllerek olu;Lurulmu; olan
senLeLlk sularla da Lekrarlanmi;Lir.
Llde edllen Lum benLonlL konsanLrelerlne ve
sonrasinda lse 0,3 Soda kullanilarak akLlve edllen
urunlere, pP vlskozlLe lumu, fllLrayon kaybi ve
;l;me lndeksl glbl gerekll LesL ve karekLerlzasyon
l;lemlerl uygulanmi;Lir.
5ekll 3'de benLonlL suspanslyonlari lerlslne
kaLilan Luz konsanLrasyonuna bagli olarak pP'in
degl;lml grulmekLedlr.

8eotooltletlo 2eoqlole,tltme ve 5oJo lle AktlvosyooooJo 5oJokl lyoo votltqt ve Mlktottoto 0too Ozelllkletl.


13

,9:;< \> 1uz konsanLrasyonu lle pP lll;klsl.
?ukaridakl graflkLe de gruldugu glbl, benLonlL
suspanslyonuna llave edllen Luz mlkLari arLLika pP
Lers oranLili ;ekllde azalmakLa, bu durum AlCl
3

kullanilmasi durumunda ok daha barlz ;ekllde
gzlenmekLedlr.
8enLonlLln Labaka yuku ve kenar yukunun pP'a
nemll oranda bagli oldugu blllnmekLedlr.
uolayisiyla pP azalmasina paralel olarak kaLyon
degl;lm kapaslLeslnde de azalma olmasi
beklenmelldlr.
5ekll 6'da kLurme-slfonlama Leknlgl
kullanilarak elde edllen benLonlL konsanLrelerl ve
suspanslyonlari lerlslne kaLilan Luz
konsanLrasyonuna bagli olarak bulunan kaLyon
degl;lm kapaslLeslnln (kuk, mllle;degergram/100gr)
degl;lml grulmekLedlr.

,9:;< ^> 1uz konsanLrasyonuyla k.u.k lll;klsl
1uz konsanLrasyonuna bagli olarak kaLyon
degl;lm kapaslLeslnde meydana gelen degl;lmlerln
verlldlgl 5ekll 6 lncelendlglnde daha once de
vurgulandigi uzere benLonlLLe pP'a bagli olarak
nemll degl;lmler gsLeren Labaka ve kenar yuklerl
nedenlyle kuk bellrgln ;ekllde azalmakLadir.
8ununla blrllkLe, orLamda bulunan Luz varligi
nedenlyle, yuzey yuklerlnln muLlak degerce
azalmasi ve sifir yuk nokLasina yakla;masi sebeblyle,
dlsperse olmu; olan ve askida kalmasi gereken
benLonlL Laneclklerl koagule olmu; ve dlger lrl
safziliklarla blrllkLe kmu; ve ayirma eLklnllgl bu
nedenle du;mu;Lur. 5ekll 4.2'de gzlemlenen,
AlCl
3
'lu orLamda ayirma eLklnllglndekl yuksek
du;u;ler orLam pP'sinin a;iri derece du;meslnden
kaynaklanmakLadir. Cylekl, benLonlLlerde
poLanslyell Layln eden lyonlardan en nemlllerl P
+

ve CP
-
'dir. uolayisiyla pP'da olu;abllecek degl;lmler
(zelllkle du;uk pP) P
+
lyonunun benLonlL
Laneclklerl yuzeylne adsorplanmasini ve yuzeyl nLr
hale geLlrerek koagulasyonunu kolayla;LirmakLadir.
uolayisiyla du;uk pP'larda da kelme ;arLlarinda
askida kalmasi gereken benLonlL Laneclklerl de
kmu; ve ayirma eLklnllgl bozulmu;Lur. 8u durum
suspanslyonlarin vlskozlLe zelllklerlne de
yansimi;Lir.
A;agida Luz konsanLrasyonuna bagli olarak
benLonlL suspanslyonlarinin vlskozlLe degl;lmlerl
grulmekLedlr (5ekll 7). ueneysel ali;malar
esnasinda vlskozlLe lumlerl lAnn
vlskozlmeLreslyle gerekle;Llrllml; ve 600
devlr/daklka dnu; hizindakl dlrekL okuma degerlerl
alinmi;Lir.

,9:;< _> 1uz konsanLrasyonu vlskozlLe lll;klsl.
keooo lNku, letlJoo 8Olu, looJo uuMAN, Mebmet 5obtl llk


16

1uz konsanLrasyonuna bagli vlskozlLe degl;lmlerl
lncelendlglnde naCl di;indakl Lum Luz llavelerlnln
benLonlL suspanslyonlarinin reolo[lslnl olumsuz
eLklleyerek grunur vlskozlLe degerlerlnl azalLigi
grulmekLedlr. naCl llaveslyle gerekle;Llrllen soda
akLlvasyonunda lse sodyumun benLonlLln kaLyon
degl;Llrmeslnde nemll rolu oldugu, ara Llp benLonlL
olan kapakli benLonlLlnln sodyumlu forma
dnu;meslne olumlu kaLki sagladigi grulmu;Lur.
na
+
lyonunun hldraLasyon yeLenegl ve zelllkle
Ca
+2
kaLyonunun yerlnl kolaylikla alablldlgl dlkkaLe
alinmasi gereken nemll hususlardir.
Amerlkan peLrol ensLlLusu (Al) 13/A ve 1urk
sLandarLlari ensLlLusu (1S Ln 13300) sLandarlarina
gore lann vlskozlmeLresl lle okunan grunur
vlskozlLe degerlnln 30c olmasi gerekmekLedlr.
5ekll 8'Le Luz konsanLrasyonun bagli fllLrasyon
kaybi, ayrica 5ekll 9'da lse ylne Luz
konsanLrasyonuna bagli ;l;me lndeksl degl;lmlerl
verllml;Llr.

,9:;< `> 1uz konsanLrasyonu lllLrasyon kaybi lll;klsl.
,9:;< a> 1uz konsanLrasyonu 5l;me lndeksl lll;klsl.
Al 13/A ve 1S Ln 13300 sLandarlarina gore
;l;me lndekslnln 20ml, 1 gun ya;lanma sonrasinda
lulen 30 daklkalik fllLrasyon kaybi degerlnln lse
30ml'den daha az olmasi gerekmekLedlr.
5ekll 8 ve 9'da gruldugu glbl, benLonlL
suspanslyonu lerlslndekl Luz konsanLrasyonu
arLLLi;ina parallel ve olumsuz eLklsl olacak bllmde,
fllLrasyon kayiplari da arLmakLa, ;l;me lndekslerl lse
ylne olumsuz fakaL Luz konsanLrasyonu arLi;inin
Lerslne surekll olarak azalmakLadir.

/%#4]
?apilan pP lumlerlnde, saf suda 9,3 olan pP
degerlnln su lerlslne kaLilan Luz konsanLrasyonuna
bagli olarak, 4'e kadar lndlgl grulmu;Lur.
Saf, e;me suyu ve ariLilmi; suyla yapilan kuk
lumlerlnde saf suda 73mllle;deger gram/100gram
bulunan sonucun e;me suyunda 60mllle;deger
gram/100gram a du;Lugu grulmu;Lur. 8enzer
;ekllde Luz llavelerlyle elde edllen senLeLlk Luzlar
kullanilarak yapilan soda akLlvasyonu sonrasinda
elde edllen urunlerde de kuk azalmalari
grulmu;Lur. Saf suda 73mllle;deger gram/100gram
olan kuk degerl 44mllle;deger gram/100grama
kadar du;mu;Lur.
1uz konsanLrasyonuna bagli vlskozlLe degl;lmlerl
lncelendlglnde naCl di;indakl Lum Luz llavelerlnln
benLonlL suspanslyonlarinin reolo[lslnl olumsuz
eLklleyerek grunur vlskozlLe degerlerlnl azalLigi
grulmekLedlr. Saf su kullanilarak ve kaLkisiz halde
19c olan vlskozlLenln, Luz llaveslyle yapilan soda
akLlvasyonlarinda 3cp'a kadar du;Lugu grulmu;Lur.
Saf su kullanilmasi durumunda 11ml olarak
bellrlenen fllLrasyon kaybi degerlnln, Luz llaveslyle
yapilan soda akLlvasyonlarinda 280ml sevlyelerlne
kadar ikarak olduka kLu urunler elde edllmeslne
neden oldugu grulmu;Lur.
5l;me lndeksl bellrlenmesl ali;malarinda lse saf
su lle 23ml bulunan sonucun, soda akLlvasyonu
sirasinda mevcuL Luz konsanLrasyona bagli olarak
3ml'ye kadar du;Lugu grulmu;Lur.
8enLonlLln sodayla akLlvasyonu l;lemlerl
esnasinda kullanilan suyun lerlslne llave edllen Luz
konsanLrasyonu arLLika pP'in arLLigi, ;l;me
lndekslnln azaldigi, fllLrasyon kaybinin olumsuz
;ekllde arLLigi ve vlskozlLenln lse sadece sodyum
llaveslyle arLLigi gzlenml;Llr.

8eotooltletlo 2eoqlole,tltme ve 5oJo lle AktlvosyooooJo 5oJokl lyoo votltqt ve Mlktottoto 0too Ozelllkletl.


17
Llde edllen verller i;iginda, benLonlLln soda lle
akLlvasyonuna su lerlslnde bulunan yabanci
lyonlarin nemll lude olumsuz eLkllerlnln oldugu
grulmu;Lur.
8u sonu ayrica, benLonlLlerln ya;
zenglnle;Llrllmesl sirasinda kullanilacak olan ;ebeke
suyunun zelllklerlnln konLrol edllmesl gerekllllglnl,
aksl halde zenglnle;Llrme sonrasi yapilacak
akLlvasyonun eLklslz kalacagini orLaya koymu;Lur.

$","227(
?azarlar, l. 1. u. Maden lakulLesl Cevher
hazirlama Muhendlsllgl 8lumu lmknlarinin
kullanilmasina olanak saglayan 8lum ba;kani Sayin
rof. ur. laLma A8SLAn'a ve x8u anallzlerlnln
yapilmasina olanak saglayan lsLanbul unlverslLesl
klmya Muhendlsllgl blumu hocalarindan Sayin
rof. ur. lsmall 8CZ'a Le;ekkur eder.

213#12]1
[1] C8lM, 8. L., 1968, ?,(8 @-'#*(,1A8, 2
nd
ed.,
McCraw-Plll, new ?ork.
[2] vAn CLPLn, P., 1977, An lnLroducLlon Lo Clay
Collold ChemlsLry, 2nd ed., 5HI9ML[;9H[9, n?,
pp. 318.
[3] nC88lSP, k., 1934, ulscuss. laraday Soc. 18,
120.
[4] CunCC8, n., 1981, !9HIJH;I;: :;<
E;H9MC<<9M;H;H NCbP F9 GD9<<;:<9M; VD9M;H9
O9W;Q9R;<9H :CINJH<CMPH 9I:;<9M;H;H Z;D;:L9<
NGHI9E<9M<9 ;H[9<9HE9L;, uokLora Lezl, 87
sayfa, l.1.u.
[3] lnku, k., 1999, 3CDPM c$MC:NCd R9HIJH;I<9M;H;H
RJNC LCHCN;HO9 :PFCE<CQIPMP[P J<CMC:
:K<<CHP<EC: VD9M9 eCDPM<CHECLP J<CHC:<CMPHPH
CMCQIPMP<ECLP. 111 sayfa, ?. Llsans 1ezl, l.u. len
8lllmlerl LnsLlLusu.
[6] LACAL?, C. 1986, Collolds ln ullman's
Lncyclopedla of lndusLrlal ChemlsLry, vol. A7.
vCP verlagsgesellschafL, Welnhelm.
[7] 8Ax1L8, ., 1997, Luropean MarkeLs for u. S.
8enLonlLes. 5HOKLIM;C< -;H9MC<L, no: 361, 43-
49.
[8] MCMu88?, 8. C., 1992, %MXCH;[ fe9E;LIMN,
Cornell unlverslLy, u.S.A.
[9] lnku, k., 2008, 1:I;FCLNJH NGHI9E<9M;N<9
R9HIJH;II9H LK RCD<P :PFCE<CQIPMP[P VM9I;E;H;H
CMCQIPMP<ECLP, 293 sayfa, uokLora 1ezl, l.u. len
8lllmlerl LnsLlLusu.
[10]..Suu-CPLMlL, 1996, geCI ;L !9HIJH;I9h
fCIC<JXK9, Munchen, Cermany
[11] PClMAnn, P., 2003, Llnfluss konzenLrlerLer
salzlsungen auf dle physlko-chemlschen
elgenschafLen quellfahlger Lonmlnerale:
konsequenzen fur den elnsaLz von benLonlL
als versaLzmaLerlal ln elnem endlager fur
schwach- und mlLLelradloakLlve abfalle ln
salzformaLlonen, ulsserLaLlon, 8uprechL-karls-
unlverslLaL, Peldelberg.
[12] LACAL?, C. 1993, rakLlsche verwendung und
LlnsaLzmgllchkelLen von 1onen. ln
1onmlnerale und 1one: SLrukLur,
LlgenschafLen, Anwendung und LlnsaLz ln
lndusLrle und umwelL (ed. k. !asmund and C.
Lagaly), 338-427. SLelnkopff verlag.
[13] lnku, k., 8lLCL, ?., 2001, 8enLonlL ve
AkLlvasyon ?nLemlerl, 141-147, 2;< ?ii=,
konya.
[14] kA8ACuZLL, C., L1lnLL, 1., 8C?Lu, l.,
lnku, k., LLlk, M.S., 2009, AcLlvaLlon of
(na, Ca)-benLonlLes wlLh soda and MgC and
Lhelr uLlllzaLlon as drllllng mud, 1bb<;9O f<CN
/[;9H[9, 48, 3, 398-404.
[13] lnA8 M., 2003, /9b;NJ<;I;H M9J<Jj;:
GD9<<;:<9M;H;H R9<;M<9HE9L; F9 LK RCD<P
L9b;NJ<;I VM9I;E;. uokLora Lezl, 214, l.1.u.
[16] CuvLn n., 1992, 8heologlcal aspecLs of
aqueous smekLlLe suspenslons ln clay-waLer
lnLerface and lLs lmpllcaLlons, f-/ gJM:LeJb
'9[IKM9L, 4, uSA, pp. 81-123
[17] LuCkPAM .l., 8CSSl S., 1999, 1he Colloldal
And 8heologlcal roperLles Cf 8enLonlLe
ulsperslons, 1OFCH[9L ;H fJ<<J;O CHO
5HI9MZC[9 /[;9H[9, 82, 43-92.
[18] ALLMuA8 A., 2001, !9HIJH;I F9
EJHIEJM;<<JH;I O;Lb9ML;NJH<CMPHPH M9J<Jj;:S
F;L:J9<CLI;:S :J<<J;OC< GD9<<;:<9M; VD9M;H9
JMXCH;: F9 ;HJMXCH;: IKD<CMPH 9I:;L;. uokLora
Lezl, 111 sayfa, l.1.u.
[19] kAMAL, M.k., Mu1LL, A., 1983, 8heologlcal
roperLles of Suspenslons ln newLonlan And
non-newLonlan llulds. A> kJ<NE> "HX. 3, 293-
382.
[20] CPAnC, S.L., 8?An, M.L., Cu1A, 8.k. 1993,
1he LffecL of pP, lonlc sLrengLh, and
keooo lNku, letlJoo 8Olu, looJo uuMAN, Mebmet 5obtl llk


18

LemperaLure on Lhe rheology and sLablllLy of
aqueous clay suspenslons, (e9J<> 1[IC, 32,
263-269.
[21] L8MlLn, 1., LACAL?, C., 1994, 1he
8heologlcal And Colloldal roperLles of
8enLonlLe ulsperslons ln 1he resence Cf
Crganlc Compounds: l. llow 8ehavlour of
Sodlum-8enLonlLe ln WaLer-Alcohol, f<CN
-;H9M, 29, 731-760.
[22] SAn1A8Ln !., 1993, SeplollLe: a mlneral
Lhlckener and rheology addlLlve, -JO9MH
kC;HI CHO fJCI;HXL, 98, 72.
[23] LLLMLn1lS, 2006, 8enLone CC, roducL
CaLalogue, 32, uSA
[24] vAn CLPLn, P., 1963, 1H 5HIMJOK[I;JH IJ
f<CN fJ<<J;O fe9E;LIMN, lnLersclence,
ubllshers, new ?ork uSA.
[23] vAn P. CLPLn, 1992, arLlcle AssoclaLlons
ln Clay Suspenslons And 1helr 8heologlcal
lmpllcaLlons ln Clay-WaLer lnLerface And lLs
lmpllcaLlons. f-/ gJM:LeJb '9[IKM9L, 4,
uSA, pp. 192-200.
[26] A8Lnu S., LACAL? C., 2000, Sol-gel LranslLlons
on sodlum monLmorlllonlLe dlsperslons.
Applled Clay Sclence, 16, 201-227.