ED KAVRAMI TARHES VE DS UYGULAMALARI

M. Sait TAHMSCOLU evre ube Mdr

ETD VE PLAN DARES BAKANLII

EVRE
nsan,

tarih, kltr ve tabiat varlklarnn birbiriyle iliki ve etkileim iinde bulunduu bir sistemdir.

 Bata

endstrileme olmak zere kentleme ve benzeri deiimler sonucunda bu sistemdeki bozulmalar evresel sorunlar olarak ABD ve bat lkelerinin gndemine 1960 l yllarda girmeye balamtr

 1970

li yllarda ise sorunlar ivme kazanarak uluslararas platformlarda tartma konusu olmaya balamtr

20.

Yzyln sonlar evre sorunlarnn kriz boyutlarna tanmasna sahne olmutur.

Kriz Boyutuna Varan evresel Sorunlar

Alc

ortamlarn kirlilik zmseme kapasitelerinin almaya balanmas, Doal ortamdaki dengelerin geri dnm zor bir ekilde deimesi, evre kirlilii kaynakl byk lekli insan sal sorunlarnn gndeme gelmesi, Doal kaynaklarn hzla tketilmesi.

Alnabilecek nlemler
1.

Sorunlar olutuktan sonra ortadan kaldrmak (onarmc yaklam, boru sonu kirlilik kontrol) Sorunlar olumadan nlemek (nleyici yaklam)

2.

BM nsan ve evre Konferans 5 Haziran 1972

Sonu

bildirisinde, Dnyann birok yresinde giderek nemli boyutlara ulama eilimi gsteren ve evre sorunlarnn tm insanl tehdit eden bir problem haline geldiini ve insanln bu ortak problemine ancak koordineli bir alma ile ortak zmler getirilebileceini vurgulamtr.

UNEP- Bilemi Milletler evre Program

BM

evre ve Kalknma Komisyonu (UNEP) nun kuruluundan beri birinci derecede nem verdii alma alanlarndan biri, zellikle gelimekte olan lkelerde ED uygulamalar iin etkili yntemlerin gelitirilmesi olmutur.

Gelimekte Olan lkeler

Gelimekte olan lkelerde evre sorunlarna yaklamdaki bu felsefe deiikliinin yansra ve belki de buna paralel olarak, uluslararas finans kurulular da destekleyecekleri projeler iin evresel etki deerlendirmesini art komaya balamlardr.

ABD, dnyadaki ilk lke olarak on yllk bir politik tartma srecinin sonunda, 1 ocak 1970 tarihinde yrrle giren Ulusal evre Politikas Kanunu (NEPA) ile EDi federal projeler iin bir zorunluluk haline getirmitir.

Bu rnei izleyen eitli Avrupa lkeleri ve Kanada 1970 li yllarn balarnda nce evre sorunlar ile ilgilenecek devlet rgtlerini gelitirmiler ve yasal dzenlemelere balamlardr.

 1980

ve sonraki yllarda ise ED, uluslar aras kurulularn gndemine alnm, karar metinlerine ve szlemelerine girmitir.

AB Birinci Eylem Program 1973

1973 de AB bnyesinde Birinci evre Eylem Program yrrle konulmutur. 1973-1976 yllarn kapsayan bir program evresinde Topluluk, bugnki ve gelecekteki ekonomik gelimeye bir baz oluturmak amacyla, evre kirliliini nleyecek ve tabii kaynaklarn aklc bir biimde kullanmn salayacak etkin bir evre politikasn uygulamaya balamtr.

AB kinci evre Eylem Program

1977-1981

yllar arasndaki dnemi kapsayan 2. evre Eylem Proram evre politikasnda ED uygulamalarn destekleyerek, evre politikalarnn sorunlar giderici olmaktanda ileri, nleyici olmalar niteliini kazanmasn salamtr.

AB nc Eylem Plan
1982-1986

yllar dnemi kapsar. Balatc nitelii olan, ancak uygulanabilmesi iin belli sreler verilen AB ED ynergesi 27 Haziran 1985 tarihinde bu dnem de yrrle girmitir.

AB Drdnc evre Eylem Plan

1987-1992 yllar aras dnemde evre korumann ekonomik ve sosyal kalknmann bir gerei olduu vurgulanm, Topluluun uluslar aras piyasada rekabet ansn artrmas iin daha kat evre normlarnn karlmas istenmitir. 27 haziran 1985 tarihli ED Ynergesinin etkin bir ekilde uygulanmas istenmitir.

AB Beinci evre Eylem Program

AB,

sz edilen her drt programdaki ilke ve ve hedefleri daha geni bir ekilde iine alan ve 1993-2000 yllarn kapsayan Beinci evre Eylem Program 17 Mays 1993 tarihinde imzalayarak yrrle koymutur.

LKEMZDE
Btn

insanln ortak varl olarak tanmlanan evreye lkemizde de artk uluslar aras balayc hkmlerle yaklalmakta ve lkeler aras hukuki paralellik oluturulmaya allmaktadr.

YASAL TANIM
11 Austos 1983 tarih ve 18132 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren evre Kanununun 10 uncu maddesi:
Gerekletirmeyi

planladklar faaliyetleri sonucu evre sorunlarna yol aabilecek kurum, kurulu ve iletmeler bir evresel Etki Deerlendirme (ED) Raporu hazrlarlar. Bu raporda evreye yaplabilecek tm etkiler gz nnde bulundurularak, evre kirlenmesine neden olabilecek atk ve atklarn ne ekilde zararsz hale getirilebilecei ve bu hususta alnacak nlemler belirtilir. ED Raporunun hangi tip projelerde istenecei, ierecei hususlar ve hangi makamca onaylanacana dair esaslar ynetmelikle belirlenir.

lkemizde karlan ED Ynetmelikleri

ED

Ynetmelii 7 ubat 1993 23 Haziran 1997 6 Haziran 2002 16 Aralk 2003 (Yrrlkte)

YNETMELKTE

ED: Gerekletirilmesi planlanan projelerin evreye olabilecek olumlu yada olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yndeki etkilerin nlenmesi yada evreye zarar vermeyecek lde en aza indirilmesi iin alnacak nlemlerin, seilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek deerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasnn izlenmesi ve kontrolnde srdrlecek almalardr.

evre Bakanl Szlnde

ED:Yeni gelime ve projelerin evreye olabilecek srekli yada geici potansiyel etkilerinin, sosyal sonular ve alternatif zmleri de iine alacak biimde analizi ve deerlendirilmesidir.

ED

Yasal prosedr, politika, program, proje ve iletme koullarnn biyojeofiziksel evre ile insan salna ve mutluluuna olan etkilerinin belirlenmesi; bu etkilerin boyutlarnn nceden tespiti ve alma sonularnn yorumlanmas ve yaynlanmas ilemleri.

ED

ngrlen bir faaliyetin olumlu ve olumsuz ynlerinin belirlenmesi, nceden tesbiti ve tanmlanmas ilemleri; ed in yararl olabilmesi iin, kamuoyu ve karar verici mercilerce anlalabilir bir dilde yazlmas ve evre konusunda geerli kriterlere dayandrlmas gereklidir.

ED: ngrlen bir faaliyetin evre kalitesi zerindeki etkilerinin hesaplanmas yntemlerine verilen isimdir. (Vesilind,1979)

ED: Bir projenin sonucunda ortaya kabilecek her trl anlaml evresel ve sosyal etkilerin deerlendirilmesidir. (Battelle Institude, 1978)

Yasal prosedrlerin, politikalarn,programlarn, projelerin ve iletme koullarnn biyojeofiziksel evre ile insan salna ve mutluluuna olan etkilerinin belirlenmesi ve bu etkilerin boyutlarnn nceden tesbiti iin yaplan almalar; alma sonularnn yorumlanmas ve yaynlanmas ilemleri (Munn, 1979)

ngrlen bir faaliyetin olumlu ve olumsuz ynlerinin (zarar ve yararlarnn) belirlenmesi, nceden tesbiti ve tanmlanmas ilemleri; ED in yararl olabilmesi iin, kamuoyu ve karar verici mercilerce anlalabilir bir dilde yazlmas ve lkede evre konusunda geerli olan kriterlere dayandrlmas gereklidir (Clark, 1984).

ED, insan faaliyetlerinin su, hava, toprak, insan (ruhsal ve psikolojik geleri dahil olmak zere), Flora, fauna, ve abiyotik unsurlardan, bu unsaurkar arasndaki karlkl ilikilerden ve estetik, doal ve kltrel gelerden oluan evreye yapabilecei etkilerin kestirimi ve en aza indirgenmesi srecidir (VROM, 1984).

Steinberg (1983) edin Alman planlama sistemine giriinde, EDi evre koruma amalar ve evre korumann nemini sistematik olarak mekanizmaya benimseten bir ara olarak tanmlamaktadr. Bir ok planlamada olduu gibi, ED de de idari mekanizmann benimsemedii ve uygulamaya koymad sistemlerin baarya ulamayaca kabul edilmekte ve almlarn belli bir politik arlk kazanmasna nem verilmektedir.

Schmel (1985) e gre de ed, Karar aamasnda bir projenin, dnlebilen evreye olan btn etkilerini sistemli ve mmkn olduu kadar kapsaml bir araya getiren ve deerlendiren ve projenin evre asndan kamuoyuna aklanmasndaki ilkeleri belirleyen bir evre politikas aracdr.

ED
evreye

nemli etkileri olabilecek faaliyetlerle ilgili projelerin, planlama aamasndan balayarak faaliyetin inaat, iletme ve faaliyetin sona erdirilmesinden sonra meydana gelebilecek etkilerinin, proje hakknda karar alnmadan nce bilimsel yntem ve tekniklerle tahmin edilmesi, olumsuz etkilerinin nlenmesi ve gerekli tedbirlerin tespiti ile projenin tm uygulama aamalarnda bu etkilerin ve tedbirlerin izlenmesi srecidir.

EDN AMACI
Ekonomik

ve sosyal gelimeye engel olmakszn, evre deerlerini ekonomik politikalar karsnda korumak, planlanan bir faaliyetin yol aabilecei btn olumsuz evresel etkilerin nceden tespit edilip, gerekli tedbirlerin alnmasn salamaktr.

yi bir ED Neye Ular ?

Etkileri

erkenden tehis eder ve bunlar azaltacak nlemlerin alnmasn salar Proje ile ilgili karar verme ileminde evrenin dikkate alnmasn salar Hkmet otoritelerinin doru karar vermelerine yardmc olur

ED RAPORU

Gerekletirmeyi planladklar faaliyetleri sonucu, evre sorunlarna yol aabilecek kurum, kurulu ve iletmelerin evreye yapabilecei tm olumsuz etkileri gz nnde bulundurularak, evre kirlenmesine sebep olabilecek artk ve atklarn ne ekilde zararsz hale getirileceini ve bu hususta alnacak tedbirleri belirten rapordur.

ED ne deildir?
Mmkn

olan tm evresel bilgilerin derlenerek sunulmas. ok detaya inerek gereksiz bilgilerin sunulmas Projeye Nihai Karar Verme

ED Bir Uzmanlar Ekibi idir

ED, tek bir kiinin deil, meslek alanlarna gre farkl kiilerin evresel Etki Deerlendirmesinin farkl alanlarda uzmanlaarak altklar ok disiplinli bir bilimsel uygulama alandr. Dolaysyla bu almalar yapan meslek sahiplerinin her birinin yalnzca kendi alma alanlarnn ED ile ilgili tm ayrntlarn bilmeleri yeterlidir.

Ancak evresel Etki Deerlendirmesinin dier alt konularnn ayrntlarn renmeleri gerekmemekle birlikte; temel ED kavramlarn ve almann btnn iyi biliyor olmalar gerekir.
Bilimsel ED almalar ile elde edilecek sonular btn bu farkl meslek sahiplerinin ortak rn olacaktr, bu nedenle birbirlerinin yaptklarn da bir btnn paralar olarak izleyip bilmelidirler.

BYOTK EVRE Flora,Fauna ve Protista Ekolog Biyolog Mikrobiyolog Hidrobiyolog Zoolog Sistematik Uzman Sistem Analisti Flora ve Fauna Sosyolou

SOSYO-EKONOMK EVRE Sosyal evre Sosyolog Sosyal Planlamac Mimar Peysaj Plancs Peysaj Mimar Ekonomik evre Ekonomist ehir Plancs Blge Plancs Ulam Plancs Tarmsal Ekonomist Litosfer Jeoteknik Mhendisi Jeoloji Mhendisi Jeofizik Mhendisi Jeolog Pedolog Ziraat Mhendisi

ABYOTK EVRE Hidrosfer Su Kirlilii Mhendisi evre Mhendisi Sistem Analisti Su Kimyas Uzman Hidrolog Atmosfer Hava Kirlilii Mhendisi evre Mhendisi Sistem Analisti Meteorolji Mhendisi

statiki

Hidrojeolog
Hidrojeofiziki

Uzaktan Alglama (UA) ve Corafi Bilgi Sistemleri (CBS) Uzmanlar Matematik Modelleme Uzmanlar Not : Tablo sadece bir rnek olarak verilmitir. ED almas yaplacak olan faaliyetin niteliine uygun olarak, tabloda gsterilen baz meslek gruplarna grev dmeyebilir veya tabloda gsterilmemi meslek gruplarnn katks gerekebilir. Prof.Dr. Orhan USLU

ATMOSFERK KMYA HDROLOJ JEOLOJ KLM DEM

TOPRAK BLM KARASAL EKOLOJ

YER BLMLER

KIYI YNETM
EKOLOJ MHENDSL

YAAM BLMLER

SUCUL EKOLOJ

EVRESEL ETK DEERLENDRMES

KRESEL KONVENSYONLAR

HDROJEOLOJ ONOGRAF YNETM ALIMALARI EKONOM KANUN CORAFYA

NFUS DNAM ANTROPOLOJ

SOSYAL BLMLER

SOSYOLOJ

DSPLNLERARASI KAPSAMDA ED (MORGAN, R.G., 1998)

MNERALOJST

SSMOLOJST

JEOLOJ MH. HAVA MADEN MH. JEOTEKNK MH. KRLL TOPRAK KONTROL MH. HAVA MH. FZKO KMYASAL DURUM KALTE ZEL ARTLAR NAAT KRLENME TEKTONK AKTVTE MH. EROZYON ANALST MNERAL KAYNAKLAR RZGAR (RZGAR SU) ARAZ KAYMASI SES YN - HIZI KELME AMUR KARARLILII TOPRAK UZMANI KELME MATERYALLER SIVILAMA BLMC NEMLLK TAIMA KAPASTES METEOROSICAKLIK JEOLOJK YERLEME,KALDIRMA LOJST AGRANOMST ARAZ ALIMALARI HAVA KALTES TOPRAK YAPISI GRLT HDROJEOLOG ARAZ KAR SOSYAL ANTROPOLOG SOSYAL HDROLOG HDROLOJK BAHE EVRESEL DEKLK DENGE NAAT/ MMARI KLTREL DEERLENDRME TOPRAKSUYU SALIK MMAR ZELLKLER REJM MH. ESTETK PSKOLOG DRENAJ/KANAL ZELLKLER KELME ARKEOLOG SOSYAL KMYACI TAMALAR KURULULAR SU KALTES SOSYOLOG FZYOLOJK VE YZEY SULARI SU KRLEN. PSKOLOJK KONTROL SOSYAL ARTLAR MH. KAYNAKLAR PLANLAMACI SPECIES INVENTORY NFUS BTK KOMMUVTELER CORAFYACI FARKLILIK (TR VE UZAYSAL) SU KALTE ARAZ KULLANIMI VERMLLK STHDAM KRLENME DEMOGRAPHER BOKMYASAL/BESN ANALST DEVR EKONOMST BYOLOG EVRESEL ORMANCI EHR PLANLAMACI ALANLAR VS. YABAN HAYATI ULAIM PLANLAMACI BYOLOU PAZAR ZRAAT ZOOLOG ANALST BOTANK ZRA DOA EKONOMS CLARK ve TURNBULL, STATK KORUMASI

1980

EDin ANA ZELLKLER

1. Planlanan faaliyetin trne ve kapsamna gre,ED almalar iklim, bitki ve hayvan poplasyonlar, toprak erozyonu su ve hava ortamlarnn kirlenmesi,toplum sal, kentleme,istihdam ve buna benzer pek ok unsuru; yani insann fiziksel, biyolojik, sosyal ve ekonomik evresinin biribirinden ok farkl bileenlerini kapsamna alabilir

2. ED, bir gelime program veya projesi iin ortaya konabilecek eitli seenekler arasnda kyaslama ve seim yapmak iin uygulanan bir yaklamdr. Planlanan faaliyetin ne olaca konusunda karar verildikten ve kesin projeler gelitirildikten sonra ED yaplmaz. ED planlamann daha ilk aamalarnda uygulanmas gereken bir yntemdir. Gelime plan kapsamnda ortaya konacak seeneklerin olumlu ve olumsuz ekonomik ve evresel sonular ED erevesi iinde incelenir.

3. ED gelecek iin yaplan ngrlere (prediction) dayanr. ncelenen tm tm seeneklerin yarataca evresel etkilerin ED srasnda kestirilmesi gerekir. evre birimleri ve teknolojisi sayesinde ulalan bilgisayar modelleri bu kestirimlerin yaplmasn byk lde kolaylatrmtr. Yaplan bu kestirimlerin hangi yntemlerle elde edildikleri ve gven snrlar aka belirtilmelidir.

4. ED yaklam, mstakbel proje ve faaliyetlerin irdelenmesinde, ekonomik fayda ve masraflarla evresel olgularn ortak bir ereve iinde deerlendirilmesini salar. Ekonomik ve evresel unsurlarn ayn dokman iinde deerlendirilmi olmas, yetkili mercilerin karar vermesini kolaylatrr. Bu deerlendirmelerin birbirinden bamsz yaplm olmas halinde, karar mercinin ekonomik veya evresel olgulara tek ynl olarak bakarak, salkl bir karara varamamas riski mevcuttur.

5. ED kati projelendirme ve planlama kararlarnn oluturulduu son aama deildir. Bir ed almas, karar mercilerine, kararlarn salkl bir ekilde verebilmeleri iin seenek reten ve bu seeneklerin olumlu ve olumsuz ynlerini sergileyen bir yaklamdr. Bu nedenle, bir ED almas kendi iinde tutarl bir neriler listesiyle sonulanmaldr. Kesin karar ED almasn yapanlar deil yetkili ve sorumlu merciler verirler.

ED AAMALARI

Hazrlk almalar ve Projenin Tanmlanmas Eleme Aamas Kapsam ve Etkilerin Belirlenmesi evrenin Halihazr Durumunun Belirlenmesi evresel Etkilerin Niceliksel Kestirimi ve Deerlendirilmesi Gerekli evre Koruma nlemlerinin Belirlenmesi

ED AAMALARI

Proje Alternatiflerinin Deerlendirilmesi ve nerilerin Hazrlanmas ED Raporlarnn Hazrlanmas ED Raporunun Yetkili Organa Sunulmas evresel Otoriteler, Dier lgili Kurulular ve Halkla Konsultasyonlar Karar Aamas Projenin Kesin Proje Olmas Durumunda Etkilerin zlenmesi ve Denetim

ABDde barajlar zerinde yaplm olan 55 ED almasn deerlendiren Ortalana ve Hill (1972), bu konuda aadaki sistematii ortaya koymutur. 1. Ara ve verim kaybnn tespiti, 2. Mevcut yaplarn, arkeolojik ve tarihi sit alanlarnn kayb, 3. Yaban hayvanlarnn habitat (yaam alan) kayb, 4. Estetik kalitedeki deiimler, 5. Doal akarsu mecralarnn yok olmasnn getirdii sonular,

6. Baraj haznesinin oluturaca etkiler, 7. Baraj haznesinin oluturaca su kalite deiimleri, 8. Baraj yapsnn neden olaca etkiler, 9. Dolu ve dip savaklarla, su alma yaplarnn etkileri, 10. Mansaptaki deiimler, 11. Yer alt suyuna etkiler, 12. Baraj su seviyesi deiiminin etkileri.

EVRESEL ETK DEERLENDRME YNTEMLER

rtmeler

Yntemi Kontrol Listesi Yntemleri Etkileim Matrisleri A/Sistem Diyagramlar Kestirim Yntemleri

rtmeler Yntemi
Nihai evresel deerlendirme haritas
I II III IV

Ekolojik harita Hidrolojik harita Meteorolojik harita Hava kalitesi Toprak ve bitki rts Arazi kullanm Estetik ve kltrel unsurlar Demografik harita Toplumsal emniyet haritas ( YAS kirlenmesi, radyoaktivite, petrol kirlenmesi, patlamalar, toksisite v.b)
Topografik harita

Kontrol Listesi Yntemleri

SSTEM ES Hidrolojik denge OLASI ETKLER Planlanan faaliyetin hidrolojik dengeye yapaca etkiler ED N GEREKL BLGLER BLG KAYNAKLARI Projenin kapsam blgedeki mevcut su kaynaklar yeralt sularnn akarsularn gllerin ve dier su kaynaklarnn yredeki yerleimler, flora ve fauna asndan nemi Projenin kapsam, su temin edilen kaynaklar, atk uzaklatrma uygulamalr, nerilen yzey kaplamlar. Zemnin koullar, geirgenlik, szlme, su tablas, yeralt suyu besleme blgesinin konumu, akarsular ve dier su ktleleri ile olabilecek muhtemel su alverileri Mevcut doal ve yapay mecralarn konum ve zellikleri, hidrolojik kapasiteleri, yapm ekilleri, yrenin toprak ve zemin zellikleri Yatrmc kii veya kurulu Hidrolog Hidrojeolog Jeolojik haritalar, Jeoteknik aratrma ve sondajlar Zemin mekanii ve yeralt suyu uzmanlar Yatrmc kii veya kurulu

Yeralt suyu

Doal ve yapay mecralar

Projenin yeralt suyunu etkileyip etkilemeyecei. Yeralt suyu kalitesi, miktar, derinlii, su tablas, eimler ve akm ynlerinin deiip deimeyecei, su tablasndaki deiimlerin topran yapsn etkileyip etkilemeyecei. Hafriyatlar iin su tahliyesinin gerekli olup olmad. Projenin yredeki doal ve yapay drenaj sistemlerini etkileyip etkilemeyecei, mecralarda yaplmas gerekli olabilecek deiiklikler

Yerinde incelemeler Jeolojik haritalar

Kontrol Listesi Yntemleri

SSTEM ES Sedimentler OLASI ETKLER Planlanan faaliyet sonucunda blgedeki rsubat artlar olup olmayaca, su ktlelerinin sedimentlerden etkilenmesi Taknlar nedeniyle insan yaam ve maddi adan karlalabilecek riskler Temin edilecek ime ve kullanma sularnn standartlara uyup uymad (WHO, TS266), alc ortamlarn ilgili standartlar salayp salamayacaklar, artma gereksinimleri,yeralt suyunun szma, kirli ve tuzlu sularla kirlenme riskleri Faaliyetin mevcut yzeysel sular doldurma, tarama, su ekimi, dearj v.b. uygulamalarla olumsuz ynde etkileyip etkilemeyecei. Estetik , rekreasyonel deerlere olabilecek etkiler. Dk akm karakteristiklerinde olas deimeler. ED N GEREKL BLGLER BLG KAYNAKLARI Proje yeri, inaatn konum ve kapsam, topran erozyon potansiyeli, yamur sularnn ak ynleri, toporafik yap,erozyon ve sediment kontrol planlar Projenin kapsam, 100 yl tekerrrl taknlarn etki alanlar Mevcut sularn amalanan kullanm ekillerine gre standartlar kyaslanmas,mevcut ve gelecekte gerekli olacak atksu artma tesisleri ve kanalizasyon sistemleri, su kaynaklarn koruma planlar Projenin konumu ve etki alan. Yapm ve temizleme almalar. Su kayna ve atk giderme alanlar. Barajlar ve balamalar. Debi karakteristikleri ve aklarn istatistii. Ekolojik zellikler. Rekreasyon Yatrmc kii veya kurulu Toprak uzman Yerinde incelemeler Toporafik haritalar Yatrmc Toporagik almalar evre koruma rgt Yatrmc kii veya kurulu Hidrolog Hidrojeolog evre mhendisi

Taknlar

Su kalitesi

Yzeysel sular

Yatrmc kii veya kurulu naat mhendisi Hidrolog Biyolog Yerinde incelemeler

Etkileim Matrisleri
A A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U B 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 C D E F 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 G H I J K L M N O P Q R S T U 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

1 1

1 1

1 1 1

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

1 1 1 1

1 1 1

1 1 1 1 1 1 1

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

1 1 1 1 1

A: akntlar B: rzgar C: su scakl D: k E: ky bitkileri F: karasal bitkiler G: bakteriler H : bcekler I : Larvalar J : kabuklu hayvanlar K : yengeler L: dier yengegiller M : derin su balklar N : taban balklar O : sucul kular P : yrtc kular Q : tc kular R : bataklk ve ky kular S: kara ve av kular T : su memelileri U : kara memelileri

Etkileim Matrisleri
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U A 4 1 0 1 2 2 1 1 2 1 2 3 2 3 3 3 3 2 3 2 B 1 3 1 0 2 2 2 1 2 2 1 1 2 2 3 1 3 1 2 3 3 C 4 3 4 0 1 2 1 1 2 2 1 2 2 2 1 3 3 1 2 3 2 D 3 2 1 0 1 1 3 2 1 2 1 2 2 2 3 2 1 1 3 2 1 E 4 3 4 0 5 2 2 1 3 4 2 3 2 2 1 1 1 1 1 1 1 F 2 1 2 0 3 2 1 2 3 4 2 4 2 2 2 1 1 1 2 1 1 G 3 2 3 0 4 2 2 2 3 4 2 5 1 3 1 1 3 1 2 1 2 H 3 2 3 0 4 1 2 2 3 4 2 2 1 3 1 1 3 1 2 1 3 I 4 3 4 0 5 1 2 2 1 3 3 2 1 3 1 1 3 2 2 1 3 J 4 3 4 0 5 2 2 2 2 3 3 2 1 4 1 1 3 2 3 4 3 K 4 3 4 0 5 2 2 2 1 1 2 3 2 1 1 2 3 2 3 4 1 L 4 3 4 0 5 2 2 1 2 2 1 1 4 2 2 2 3 2 4 4 1 M 4 4 0 5 3 1 3 3 3 1 1 4 1 2 2 2 2 4 4 1 N 4 3 4 0 5 3 2 3 3 4 1 1 4 1 2 2 2 3 4 3 2 O 4 3 4 0 5 4 2 3 3 3 1 1 3 2 2 2 2 3 2 3 1 P 4 3 4 0 5 1 2 3 2 3 1 4 3 2 3 2 2 1 1 3 4 Q 3 3 4 0 5 2 2 4 3 3 3 4 3 2 1 3 2 1 1 3 2 R 3 2 3 0 4 2 2 2 3 3 3 4 3 2 4 3 1 1 3 3 3 S 3 2 3 0 4 2 3 2 3 3 3 2 2 4 2 3 1 1 3 2 2 T 4 3 3 0 4 3 3 2 3 3 4 2 2 4 2 3 1 1 3 1 1 U 3 2 4 0 5 4 3 2 3 3 4 2 2 4 2 1 1 1 3 2 1

A: akntlar B: rzgar C: su scakl D: k E: ky bitkileri F: karasal bitkiler G: bakteriler H : bcekler I : Larvalar J : kabuklu hayvanlar K : yengeler L: dier yengegiller M : derin su balklar N : taban balklar O : sucul kular P : yrtc kular Q : tc kular R : bataklk ve ky kular S: kara ve av kular T : su memelileri U : kara memelileri

A/Sistem Diyagramlar
Midye yataklarnn bozulmas Midyeler iin habitat iyilemesi Taban malzemesinin taranmas Silt ve amurun uzaklatrlmas Ticari midye yetitiricilii 1 Genel su kalitesi

Sedimentler

Nutrient kirliliinin azaltlmas

Balk habitatlarnn yok olmas

Amatr ve ticari balklk 2 Genel su kalitesi

Navigasyon

Madencilik TARAMA Sualt ayrlar Su kalitesi

Taban topografyasnn deiimi

Su derinliinin artmas

Sualt ayrlarnn bymesinin engellenmesi

Navigasyon iyilemesi Sirklasyonun deiimi

Sualt ayrlarnn bymesinin durmas

Sualt ayrlar 3 Denize ilikin 4 sanayi

Yeni kanallarn almas

Tuzluluun deiimi

1,2,3 Genel su kalitesi Sulak alanlarn tahrip edilmesi 1,2

Kirliliin azalmas
Organik madde paralanmasnn artmas

Ky izgilerinin korunmas

Tabanda ukurlarn olumas

Kt kokularn olumas Sulak alanlarn yok olmas

Taramada kan malzemenin bertaraf

Karada bertaraf Deerlendirilmesi mmkn olmayan atklar Denize dkm Kat atk bertaraf Ticari deeri olan kum ve akl

Rekreasyon Kyda yeni alan kazanlmas

Midye yaam alanlarnn kaplanmas Ky stabilizasyonu 4

Genel su kalitesi

1
4

Kestirim Yntemleri
AAMA Potansiyel etkilerin belirlenmesi Etkilerin n deerlendirilmesi LEMLER Alternatif aktivitelerin tanmlanmas Her alternatif aktivitenin bileenlerinin belirlenmesi Etkilerin kaynaklar ve nedenlerinin belirlenmesi Birinci, ikinci ve daha yksek dereceden etkilerin tanmlanmas Her bir alternatifin oluturaca etkilerin iin sebep - sonu ilikileri n inceleme kriterlerinin tanmlanmas n kestirimlerin yaplmas Etkilerin neminin deerlendirilmesi SONULAR Her bir alternatif iin sebep - sonu alar ve kestirim gereken problemlerin tanmlanmas

Etkilerin kestirimi iin bilgi gereksiniminin belirlenmesi Kestirim yntemlerinin seimi

Bilgi gereksinimini belirleyen faktrler Deikenlerin tanm Kestirim srecinden beklenen ktlar Gerekli bilgileri retmek iin kullanlabilecek kestirim yntemlerinin belirlenmesi Her bir yntemin yaplan ED almasna zg kestirim amacna uygunluunun irdelenmesi, avantaj ve dezavantajlar. Verilen koullar erevesinde en uygun ynetim seimi Veri toplanmas ve dzenlenmesi Yntemin hazrlanmas ve uyarlanmas Kestirim ynteminin uygulanmas Sonularn kalite kontrol ve deerlendirilmesi Etkilerin neminin belirlenmesi Sunum

n kestirimi yaplan etkilerin kriterlerle kyaslanmas ve ayrntl almalarn gerekliliine karar verilmesi Bilgi gereksiniminin envanteri Kestirim ynteminin seimi konusunda karar verilmesi ve bu kararn gerekelerinin belirtilmesi

Etkilerin kestirimi

Eskilerin kestirimi ve sonularn gvenilirliinin deerlendirilmesi

Sonularn sunumu

ED raporu

ED Deerlendirme Teknikleri
1-nceden Tahmin Etme Teknii a-Kontrol Listeleri le (EK III gibi.) b-Matrisler (Projedeki Aktiviteler x evresel Faktrler) c-Nicel (Quantitative) Metotlar Matematik ve nmerik modellerden ileri dzey bilgisayar modelleri d-Network Teknikleri, Dolayl ve toplam etkinin belirlenmesinde ok etkilidir. Gelitirilmesi zaman alcdr, her bir evresel unsur iin ok zel ve doru bilgiyle oluturulmu evresel veri tabanna ihtiya vardr. e- akan Harita Yntemi . Cografi Bilgi Sistemi (GIS)

ED Deerlendirme Teknikleri
2-Deerlendirme

Teknii

Daha nceden beri, ED Uygulayclarndan ok

planclar tarafndan kullanlmtr. a-Fayda-Maliyet Analiz Teknikleri (Cost-Benefit Analysis (CBA)) b- ok Deikenli Analiz Teknii (multi-criteria analyses) Arlkl Matris Tahmin Tekniine benzer ve deer verme (scoring) yntemi uygulanr. Bir aama sonras Delphi Metodudur. Anahtar taraflarn ve uzman grlerinin alnarak uzlaya (konsensusa) ulama prensibine dayanr.

ED KARITI GRLER

1. ED kalknmay engellemektedir. Kalknma hamleleri iin bir ayak badr. 2. Proje maliyetlerini artrmaktadr. 3. Zaman alcdr.

ED ok gl bir planlama enstrmandr ve iyi kullanld takdirde, karar yetkisine sahip olanlarn lkeleri yararna ok daha etkili kararlar almalarn salayabilir. nki ED gelimeyi engellemek veya geciktirmek iin deil; kalknmann insan, toplum, evre ve ekonomi asndan geni zaman perspektifleri iinde en salkl bir biimde gereklemesi amacyla ortaya konmu bir yaklamdr. Bu yaklamn 1950 li yllardan sonra gelitirilen ekonomik fayda-masraf analizlerine benzetilmesi mmkndr.

 Global

bir mertebe olarak ED giderlerinin yatrm bedellerinin, yatrm bedelini %0.5 ile %1.0 arasnda kalan bir ksmn oluturduunu sylemek mmkndr.

 Zaman

faktr asndan bakldndan, EDin olduka geni kapsaml aratrmalara ihtiya gsterdii aktr. Dolaysyla, geciken projelerin yaratt frsat maliyetleri, ilk bakta ekonomik bir kayp olarak grlmektedir. Ancak bu noktada gzden kaan husus, ED almalarnn ne zaman balatlddr.

 Yaklamn

yararn bilen ve buna inanan ynetimin, somut bir projenin evresel adan deerlendirilmesini de en erken bir tarihte balatmas ve dier planlama n almalaryla ezamanl olarak yapmas veya yaptrmas ve bylece gecikmelerin nne gemesi mmkndr.

ABD de ED

ABD de yaplan ilk ED almalarnda, deerlendirmeler fiziksel evre unsurlarn kapsamakta iken, sonralar sosyo ekonomik kriterlerin de ED in iine girdii anlalmtr. 1976 ylna kadar yaklak 10 000 ED raporu hazrlanmtr. Two Forks Baraj projesi halkn talep ettii evresel deerler korunamad iin iptal edilmek zorunda kalnmtr. ED iin 40 milyon $ harcanm, ancak proje kabul grmemitir.

ABD de Uygulanan ED Prosedr

BLM veya giriimci tarafndan nerilen faaliyet nerilen faaliyetin tanmlanmas NEPAdan muaf m? Hayr Proje kategori olarak liste d m? Hayr nerilen faaliyet mevcut NED ya da EDde yeterince yer alyor mu? Hayr Beklenen nemli etkiler var m? Hayr veya pheli Muhtemel nemli etkiler ED hazrlanmal NED gerekli Evet ED gerekli midir? lave bir ilem gerekli deildir

Evet

neride deiiklik yaplr Evet

Evet

Hayr lave bir ilem gerekli deildir

dare EDi dikkate alarak karar verir

nerilen faaliyetin tanmlanmas

ngilterede ED

ED ynetmelikleri ngiltere de 1998 ylnda karlmtr. Halen ierik olarak AB ynerge esaslarna dayanan 17 adet ynetmelik mevcuttur. 1988-1992 yllar arasnda ortalama 1200 ED almas yaplmtr. ngilterde bir niversite her yl yaplan ED raporlarn inceleyerek kalitesi hakknda yayn yapmakta ve bu inceleme evre bakanlna gnderilmektedir. Bylece yetersiz kurumlar deifre edilmektedir.

ngilterede Uygulanan ED Prosedr

Giriimcinin Mahalli Planlama Dairesine bavurmas Yeterli bilgi teslim edilmi mi?

Evet
NED gerekli mi? Hayr Mahalli planlama dairesi giriimcinin grn alr Dier ilemlere devam Halkn grleri dikkate alnr

Hayr Eksik bilgiler Evet Mahalli planlama dairesi grn bildirir Giriimci ve daire ayn grte mi? Evet Hayr Giriimci st makamlara mracaat eder ED Mah.Pl. Dairesine gider Mah.Pl. Dairesi danmanlarn grn alr

Giriimci ED hazrlatr ED halkn grne sunulur Halk grlerini Mah.Pl.Dairesine bildirir

Mahalli Planlama Dairesi mracaattan itibaren 16 hafta iinde karar verir

Fransa da ED

Fransada ED 1976 ylnda yrrle giren Doay Koruma Kanunu nun 2. Maddesi erevesinde uygulanmakta ve ylda yaklak 8 000 ED raporu hazrlanmaktadr. Her yl yaklak 11 000 halka danma toplants yaplmaktadr. Sulama ve drenaj projeleri, HES ler, yol, otoyol, tren yollar, kanallar, limanlar, tehlikeli atk ieren sanyi tesisleri, atksu artma tesisleri, ehir-blge planlar, maden, gaz ve petrol iletim hatlar ve nkleer santrallar halka danlan projeler arasndadr.

Fransa da Uygulanan ED Prosedr

Giriimci : Deeri 6 MFFden byk proje

Rapor iin uzman grubun oluturulmas

ED hazrlanmas ve evre Bakanl ve dier Bakanlklarn gr

Halkn grnn alnmas

(Minimum 1 ay maksimum 10 hafta)

Bakanlka kabul ya da red

Kanadada ED
Kanadada

ED hazrlama zorunluluu 20.12.1993 tarihli Bakanlar Kurulunun evre Deerlendirme ve Denetleme Yntemleri karar ile yrrle girmitir. Bu karar 15.02.1997 tarihinde geniletilmi ve ED in uygulanabilirlii arttrlmtr.

Almanya da ED
Almanya

da ED ile ilgili uygulamalara 1971 ylnda balanm olmasna ramen ED kanunu, 1990 ylnda kabilmitir.

Hollandada ED

Hollandada 1970 li yllarda ED in youn bir ekilde tartlmasndan sonra 1974 ylnda Geici evre Koruma Kurulu oluturulmutur. Bu kurul, ED in uygulanabilirliini aratrm ve ED Yasas, Mays 1986 ylnda yrrle girmitir.

Yunanistan da ED
AB

talimatlar Yunanistan da ED uygulamalarna yeni bir boyut getirmitir. 1979 da balanan basit ve evresel deerleri korumada yetersiz ED uygulamalar, 1990 ylnda karlan ED ynetmelii ile bugnki halini almtr. Halkn katlm yetersizdir.

Yunanistanda Yer Seimi in Uygulanan ED Prosedr

Giriimcinin evre Bakanlna mracaat (Planlama Dairesi)

evre Genel Mdrl gr

Faaliyet yerine gre Atina/Selanik Kurulularna danma

lgili Bakanlklarn gr

neriler Planlama Dairesine gelir

evre Genel Mdrl

evre Bakanl : E / H

talya da ED

1985 ylnda ilk ED ynetmelii kt. AB tarafndan getirilen nerilen grler dorultusunda yeniden revize edildi. ED in uygulamasna ynelik ilk ilem eleme olup, ED in zorunlu olduu ve olmad projelerin tanm ok ak yaplmadndan baz sorunlar ortaya kmaktadr. ED raporunun deerlendirilmesinde kamu grevi yapan 20 kadar bamsz uzmandan bir evre komitesi oluturulmaktadr. Her uzman su, hava, toprak, ekosistem, salk, grlt, radyasyon gibi deiik bir alanda ihtisaslamtr.

talya da Uygulanan ED Prosedr

ED zorunluluu Olan proje
zel sektrde uzman Kiilere ED hazrlattrlr Faaliyet sahibi letiim kurar lke apnda Yerel

evre Bakanlnda Faaliyet sahibi tar. ED raporu takdimi ED Milli komitesi tarafndan deerlendirme ( 90 gn ) ED raporunun gerekeli kabul yada reddi

Bir adet yerel ve bir Adet lke apnda Gazetede yayn Halk katlm

Blgesel kurulular

Olumlu

Olumlu Baz artlarla ol

Kilitli

Olumsuz

Proje tasdiki

Proje tasdiki

Faal.sahibi data temin

Durdurma

Flanders de ED

ED Ynetmelii 1989 ylnda karlmasna ramen, daha nce de gnll olrak ED raporlar hazrlanmtr. 1989- 1991 yllar arasnda 85 ED raporu deerlendirmeye alnmtr. Tarm sektr de ED kapsam ierisine dahil edilmitir. Halkn katlm pasif olup, tek aamada ve ED in yeterli olduu ED otoritesi tarafndan belirlendikten sonra yaplmaktadr.

Flandersde Uygulanan ED Prosedr.

ED uzunluu olan proje Uzmanlara ED hazrlatmak zere ihale Faaliyet sahibi ile ED uzmanlar aras anlama Faaliyet uygun deil evre Bakanlnda faaliyet sahibi tar.ED raporu takdimi Faaliyet uygun yada 15 gn iinde cevap yok Hazrlayan grup dnda uzmanlarn EDi incelemesi ED raporu evre Bakanlna sunulur

Uygun deil

Uygun yada 30 gn iinde cevap yok

Dier ruhsat ilemleri

spanya da ED

Halk arasndan seilen 30 kadar temsilciye ED raporu gnderilmektedir. neriler alndktan ve ED in ierii oluturulduktan sonra ED raporunun hazrlanmasna geilir. Halkn katlm, projenin planlama aamasnda halka danma ve grn alma eklinde, etkilerin belirlenmesi aamasnda ise halkn bilgilendirilmesi eklinde olmaktadr.

spanya da Uygulanan ED Prosedr

ED zorunluluu olan projre ED ieriinin belirlenmesi iin halka danma ( 30 kii ) ED hazrlanmas ve evre Bakanlna gnderilmesi Halkn grn alma toplants, sonular evre Bakanlna gnderilmesi Gerekirse giriimciden ilave bilgi istenir Btn dkmanlarn Bakanlkca incelenmesi Uygun bulunmas durumunda yetki verilmesi

Trkiyede Uygulanan ED Prosedr

16.12.2003 TARHL YNETMELK (35 GN) Proje Tantm Dosyas Hazrlanr Bakanl Sunulur Bakanlk Proje Tantm Dosyasn nceler ve DK Kurulur (3 Gn) Halkn Katlm ve Format Verilmesi (12 Gn) ED Raporu Bakanla Sunulur Komisyon yelerince nceleme ve Deerlendirme Yaplr ( 10 Gn) Nihai ED Raporu Bakanla Sunulur ( 5 Gn) Bakanlka ED Olumlu/Olumsuz Karar Verilir ( 5 Gn)

DSde ED UYGULAMALARI
DS

Projelerine ED format oluturmak ve ED almasnn nasl yaplmas gerektii konusunda Dnya Bankas Kredisi ile bir alma yaplmtr. Bu alma kapsamnda Aydn - Ortaklar Projesi kizdere Baraj iin uluslar aras danmanlarn kontrolluunda hem proje safhasnda bir arazi almas yaplm hem de ABDdeki ED uygulamalar ve proje sahalarnn gezilmesi salanmtr.

DSde ED UYGULAMALARI
Bahse

konu projenin gerekletirilmesi neticesinde; DS kendi projeleri iin o gnk artlarda hibir kurum bnyesinde bulunmayan bir ED Formatna sahip olmutur. Bu alma ayn zamanda DS bnyesindeki ilk uluslararas standartlarda yaplan ED almas olup daha sonra gerekletirilen projelerin evresel etki deerlendirmelerinin hazrlanmasnda teknik altyap oluturulmutur.

DSde ED UYGULAMALARI
evre

ube Mdrlnce, evre Sektrndeki gelimeler yakndan takip edilmekte, elde edilen bilgilerle tecrbeler Blge Mdrlkleri elemanlarna aktarlmakta ve karlkl etkin iletiim kurularak sk ibirlii ierisinde DS Genel Mdrl projelerinin doal evre ile olan etkileimi incelenerek ED veya ED n Aratrma Raporlar hazrlanmakta ve evre ve Orman Bakanl nezdinde sonulandrlan raporlar erevesinde bahse konu projelerin inaat ve iletme aamalarnda uygunluu izlenerek denetimi gerekletirilmektedir.

DSde ED UYGULAMALARI
Trkiyede

planlanan tm projeler iin hazrlanan ED Raporlarnn incelenmesi amacyla evre ve Orman Bakanlnn koordinasyonunda ilgili kurum ve kurululardan oluturulan nceleme ve Deerlendirme Komisyonunun almalarna evre ube Mdrl elemanlar, ED Ynetmelii hkmlerine gre ED n Aratrmas Raporu hazrlanan projeler iin ise Valilikler bnyesindeki l evre ve Orman Mdrlkleri koordinasyonunda yaplan nceleme ve Deerlendirme Komisyonu almalarna Blge Mdrlklerine bal olan evre Bamhendislii elemanlar itirak etmekte ve teknik bazda destek temin edilmektedir.

DSde ED UYGULAMALARI
ED

Ynetmelii kapsamnda bulunan projelerin ED Raporlarnn incelenmesi sreci ierisinde, halkn aktif katlmnn salanmas ve yre halknn proje hakknda bilgilendirilmesi amacyla gerekletirilen Halkn Katlm Toplantsna DS Genel Mdrl, Etd ve Plan Dairesi Bakanlnda bal bulunan evre ube Mdrl ve/veya DS Blge Mdrlkleri bnyesinde bulunan EVRE Bamhendisliklerinden yetkili teknik elemanlarn katlmlar salanmaktadr.

DSde ED UYGULAMALARI
Bugne

kadarki ED almalar neticesinde; birok tesisin planlamas ve olas evresel etkilerinin nlenmeyecei belirlenmi olanlarnda tesis yerleri deitirilmitir. Buradan kan sonu, yaplmas planlanan herhangi bir tesisin planlamas ile ED almalarnn paralel gtrlerek ED almasnn sonularnn dikkate alnmasnn nemidir.

Statik ve Dinamik evresel Deerlendirmeler

Faaliyet Planlanan Faaliyetin zellikleri STATK ED YAKLAIMI Etki Faktrleri nceleme Etkilenen evrenin zellikleri

Kestirim

Deerlendirme

evre

Faaliyet Planlanan Faaliyetin zellikleri Yeniden Planlama DNAMK ED YAKLAIMI

Etki Faktrleri
nceleme

Kestirim

Deerlendirme

Etkilenen evrenin zellikleri

evre

EDe Tabi Projelerin evresel Etd Raporu Dispozisyonu

PROJE SAHB : Ad Adresi Tel. Fax

PROJENN ADI

PROJE N SELEN YERN ADI, MEVK

RAPORU HAZIRLAYAN

: alma Grubunun / Kuruluun Ad Adresi Tel. Faks :

RAPORUN HAZIRLANI TARH

NDEKLER

BLM 1: PROJENN TANIMI VE AMACI 1.1. Proje Konusu Yatrmn Tanm, mr, Hizmet Amalar, nem ve Gereklilii. 1.2. Projenin Fiziksel zelliklerinin, naat Ve letme Safhalarnda Kullanlacak Arazi Miktar Ve Arazinin Tanmlanmas. 1.3. nerilen Projeden Kaynaklanabilecek nemli evresel Etkilerin Genel Olarak Aklanmas (su, hava, toprak kirlilii, grlt, titreim, k, s, radyasyon vb.) 1.4. Yatrmc Tarafndan Aratrlan Ana Alternatiflerin Bir zeti Ve Seilen Yerin Seili Nedenlerinin Belirtilmesi. BLM 2: PROJE N SELEN YERN KONUMU

2.1. Projenin Yeri ve Koordinatlar 2.2. Alternatif Alanlarn yeri ve koordinatlar

BLM 3: PROJE YER VE ETK ALANININ MEVCUT EVRESEL ZELLKLER (nerilen proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan evrenin; nfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik zellikler, doal afet durumu, toprak, su, hava, (atmosferik koullar) iklimsel faktrler, mlkiyet durumu, mimari ve arkeolojik miras, peyzaj zellikleri, arazi kullanm durumu, hassasiyet derecesi (EK-V deki Duyarl Yreler listesi de dikkate alnarak) ve yukardaki faktrlerin birbiri arasndaki ilikileri de ierek ekilde aklanmas) 3.1. Nfus 3.2. Flora 3.3. Fauna

3.4. Sucul Canllar 3.5. Jeolojik ve Hidrojeolojik zellikler 3.5.1. Genel Jeoloji 3.5.2. Statigrafik Jeoloji 3.5.3. Yapsal Jeoloji 3.5.4. Hidrojeolojik zellikler 3.6. Doal Afet Durumu 3.7. Toprak zellikleri 3.7.1. Fiziksel zellikler 3.7.2. Kimyasal zellikler 3.8. Su Kalitesi 3.9. Hava Kalitesi 3.10. klim Karakteristikleri 3.11. Mlkiyet Durumu 3.12. Mimari ve Arkeolojik Miras 3.13. Peyzaj zellikleri 3.14. Arazi Kullanm Durumu 3.15. Hassasiyet Derecesi BLM 4: PROJENN NEML EVRESEL ETKLER VE ALINACAK NLEMLER (nerilen projenin aada belirtilen hususlardan kaynaklanmas olas etkilerinin tantm. (Bu tanm ksa, orta, uzun vadeli, srekli, geici ve olumlu olumsuz etkileri iermelidir.)) 4.1. Proje in Kullanlacak Alan 4.2. Doal Kaynaklarn Kullanm 4.2.1. Su Kullanm 4.2.2. Doal Yap Gereleri 4.3. Kirleticilerin Miktar, (atmosferik koullar ile kirleticilerin etkileimi) evreye Rahatszlk Verebilecek Olas Sorunlarn Aklanmas ve Atklarn Minimizasyonu. 4.3.1. Grlt 4.3.2. Atksu Kaynaklar 4.3.3. Kat Atklar 4.3.4. Toz 4.4. Yatrmn evreye Olan Etkilerinin Deerlendirilmesinde Kullanlacak Tahmin Yntemlerinin Genel Tantm 4.5. evreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltlmas in Alnmas Dnlen nlemlerin Tantm

BLM 5 : HALKIN KATILIMI 5.1. Projeden Etkilenmesi Olas Halkn Belirlenmesi ve Halkn Grlerinin ED almasna Yanstlmas in nerilen Yntemler 5.2. Grlerine Bavurulmas ngrlen Dier Taraflar 5.3. Bu Konuda Verebilecei Dier Bilgi ve Belgeler BLM 6 : YUKARIDA VERLEN BALIKLARA GRE TEMN EDLEN BLGLERN TEKNK OLMAYAN BR ZET BLM 7 : PROJENN YER TETKK (Proje ile ilgili olarak yer tetkikine esas olacak izin, onay, ruhsat veya ilgili kurumlardan alnm grler ve belgeler) EKLER (Proje Tantm Raporunun hazrlanmasnda kullanlan ve eitli kurululardan salanan bilgi ve belgeler ile raporda kullanla n tekniklerden rapor metninde sunulamayan aadaki belgeler) 1- Proje iin belirlenen yer ve alternatiflerinin varsa; evre dzeni, nazm, uygulama imar plan, vaziyet plan veya plan deiiklii teklifleri. 2- Proje iin seilen alana ilikin arazi kullanm durumu. NOTLAR VE KAYNAKLAR KAYNAKLAR Proje Tantm Raporunu Hazrlayan alma Grubunun Tantm (Ad soyad, meslei, zgemii, referanslar ve rapordan sorumlu olduunu belirten imzas)

SEME ELEME KRTERLERNE TAB PROJELERN EVRESEL ETD RAPORU DSPOZSYONU

PROJE SAHB : Ad Adresi Tel. Fax

PROJENN ADI

PROJE N SELEN YERN ADI, MEVK

RAPORU HAZIRLAYAN

: alma Grubunun / Kuruluun Ad Adresi Tel. Faks :

RAPORUN HAZIRLANI TARH

NDEKLER

1. PROJENN ZELLKLERE
1.1. Projenin Akm emas 1.2. Projenin Kapasitesi, Kaplad Alan, Teknolojisi, alacak Personel Says 1.3. Doal kaynaklarn Kullanm 1.3.1. Arazi Kullanm 1.3.2. Su Kullanm ve Su Kalitesi 1.3.3. Kullanlan Enerji Tr 1.4. Atk retim Miktar ve zellikleri 1.4.1. Kat atk 1.4.2. Sv Atk 1.4.3. Gaz Atk 1.5. Kullanlan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski 1.6. Projenin Olas evresel Etkilerine Kar Alnacak Tedbirler 2. PROJENN YER (Projeden etkilenmesi muhtemel alann hassasiyeti deerlendirilirken aada verilen hususlar gz nnde bulundurulmaldr) 2.1. Mevcut Arazi Kullanm ve Kalitesi 2.1.1. Tarm Alan 2.1.2. Orman Alan 2.1.3. Planl Alan 2.1.4. Su Yzeyi 2.1.5. Dier 2.2. EK-V deki Duyarl Yreler listesi dikkate alnarak; sulak alanlar,ky kesimleri, dalk ve ormanlk alanlar, tarm alanlar, milli parklar, zel koruma alanlar, nfusa youn alanlar, tarihsel, kltrel, arkeolojik, ve benzeri nemi olan alanlar, er ozyon alanlar, heyelan alanlar, aalandrlm alanlar, potansiyel erozyon ve aalandrma alanlar ile 167 sayl Yeralt Sular Hakknda Kanun gereince korunmas gereken akiferler

3. PROJENN VE YERN ALTERNATFLER (Proje Teknolojisinin ve Proje Alannn Seilme Nedenleri)

4. PROJENN YER TETKK (Proje ile ilgili olarak yer tetkikine esas olacak izin, onay, ruhsat veya ilgili kurumlardan alnm grler ve belgeler)

...

SONULAR (Burada yaplan tm aklamalarn zeti ile projenin nemli evresel etkilerinin sraland ve alternatiflerin karlatrld genel deerlendirmesi yaplacaktr) EKLER 1. Proje iin belirlenen yerin varsa ; evre dzeni, nazm, uygulama imar plan, vaziyet plan veya plan deiiklii teklifleri, 2. Proje alan ve yakn evresinin mevcut arazi kullanmn deerlendirmek iin; yerleim alanlarnn, ulam alarnn, enerji nakil hatlarnn, mevcut tesislerin ve ynetmeliin Ek:V listesinde yer alan Duyarl Yreler Listesinde belirtilen dier alanlarn (proje alan ve yakn evresinde bulunmas halinde) yerlerine ilikin verileri gsterir bilgiler 1/25000 lekli halihazr harita (varsa evre dzeni plan, yoksa topografik harita) zerine ilenerek ksaca aklanmas, 3. Proje alannn lekli jeoloji haritas bu harita zerinde yeralt ve yerst sularnn gsterimi ve alann depremsellik durumunun aklanmas. NOTLAR VE KAYNAKLAR KAYNAKLAR Proje Tantm Raporunu Hazrlayan alma Grubunun Tantm (Ad soyad, meslei, zgemii, referanslar ve rapordan sorumlu olduunu belirten imzas)

YNETMELE GRE KAPSAM DII VEYA MUAF PROJELERN EVRESEL ETD RAPORU DSPOZSYONU
PROJE SAHB : Ad Adresi Tel. Fax

PROJENN ADI

PROJE N SELEN YERN ADI, MEVK

RAPORU HAZIRLAYAN

: alma Grubunun / Kuruluun Ad Adresi Tel. Faks :

RAPORUN HAZIRLANI TARH

NDEKLER 1. Projenin Tanm, Faaliyet nitelerinin Konumu 2. Projenin Karakteristikleri 3. Doal Kaynaklarn Kullanm 3.1. Arazi Kullanm 3.2. Su Kullanm ve Su Kalitesi 4. Mevcut Arazi Kullanm 4.1. Tarm Alan 4.2. Orman Alan 4.3. Planl Alan 4.4. Koruma Alanlar, Duyarl Yreler (Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat Antlar, Tabiat Koruma Alanlar, Sulak Alanlar, Yaban Hayat Koruma Alanlar, Biyogenetik Rezerv Alanlar, Biyosfer Rezervleri, Doal Sit ve Antlar, Tarihi, Kltrel Sitler, zel evre Koruma Blgeleri, zel evre Koruma Alanlar, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu kapsamndaki alanlar, Su rnleri stihsal ve reme Sahalar, Zeytinciliin ve Yabanilerinin Aratrlmas Hakknda Kanunda belirtilen alanlar) 5. Atk retim Miktar ve zellikleri 5.1. Kat atk 5.2. Sv Atk 5.3. Gaz Atk 6. Kamulatrma ve Yeniden Yerleim 7. Kullanlan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski 8. Projenin Olas evresel Etkilerine Kar Alnacak Tedbirler 9. Projenin Yer Tetkiki (Proje ile ilgili olarak yer tetkikine esas olacak izin, onay, ruhsat veya ilgili kurumlardan alnm grler ve belgeler)

EKLER 1. Proje iin belirlenen yerin varsa; evre dzeni, nazm, uygulama imar plan, vaziyet plan veya plan deiiklii teklifleri, 2. Proje alan ve yakn evresinin mevcut arazi kullanmn deerlendirmek iin; yerleim alanlarnn, ulam alarnn, enerji nakil hatlarnn, mevcut tesislerin ve ynetmeliin Ek:V listesinde yer alan Duyarl Yreler Listesinde belirtilen dier alanlarn (proje alan ve yakn evresinde bulunmas halinde) yerlerine ilikin verileri gsterir bilgiler 1/25000 lekli halihazr harita (varsa evre dzeni plan, yoksa topografik harita) zerine ilenerek ksaca aklanmas, 3. Proje alannn lekli jeoloji haritas bu harita zerinde yer alt ve yerst sularnn gsterimi ve alann depremsellik durumunun aklanmas. Proje ED Ynetmeliine Gre Muaf se; 4. a) Proje zeti b) Yatrm Program Sayfas c) 07.02.1993 Tarihinden nce Onaylanm Aadaki Paftalar - Projenin Trkiyedeki Yeri, Ulam Yollar - Genel Yerleim Plan - Aks Yeri Jeoloji Haritas - Malzeme Alanlar Haritas - Vb. NOTLAR VE KAYNAKLAR KAYNAKLAR Proje Tantm Raporunu Hazrlayan alma Grubunun Tantm (Ad soyad, meslei, zgemii, referanslar ve rapordan sorumlu olduunu belirten imzas)

STRATEJK EVRESEL DEERLENDRME (SD)

Srdrlebilir kalknmann uygulamaya dnk bir arac olan Stratejik evresel Deerlendirme, plan, program, ve politikalarn evre zerindeki olas olumsuz etkilerinin deerlendirilmesi ve bu etkilerin en aza indirgenmesi srecidir.

Srdrlebilirlik plan, program, politikalar ve birim projelerin evre zerinde olas zararlarn lme ve engelleme deerlendirmesinin tesine gitmektedir. Srdrlebilirlik , politikalarn gerek bir paras olmal, politikalarn, programlarn ve projelerin iinde yer almaldr. Bu durum gz nne alndnda, SD srdrlebilirlik hedeflerine ulalmasnda yntem ve uygulamay salayan nemli bir ara olarak karmza kmaktadr.

SD SREC

ELEME KAPSAMLATIRMA (HALKIN DA KATILIMI) SD RAPORUNUN HAZIRLANMASI KALTE KONTROL KARAR VERME ( SON KARAR PLANI YAPAN OTORTEYE AT) HALKI BLGLEMDRME ZLEME

SD nin EVRE YNETMNE GETRD YENLKLER NELERDR

evresel deerlendirmenin ve gelimeye ynelik yaplan plan, program almasyla ayn zamanda yrmesi (sorun olumadan nce zmler retilmesi) Btn aamalarn halkn ve ilgili tm kurulularn katlmna ak olmas

Alnacak karardan etkilenecek tm ilgili taraflarn btn aamalar hakknda bilgi edinme imkanlarnn olmas evresel deerlendirmenin ayrntlardan uzak olmas, blgenin gelecei iin uzun dnemli deerlendirmeler yaplmas st lekte bulunan zmlerin alt aamalardaki sorunlar daha olumadan zmesi sonucunda paradan ve zamandan tasarruf salanmas

Ana Hatlaryla D almalar

D Gerekliliinin ncelenmesi STRATEJK KARAR (Plan ve Program) D Gerekliliinin ncelenmesi

evresel Raporun Hazrlanmas

KONSLTASYONLAR

lgili Uzman Otoriteler

Karardan etkilenen taraflar

Gnll kurulular

KONSLTASYONLAR Stratejik Kararn Son ekli

zleme

Uygulama

Dnin Uygulama Alanlar

BM Protokolne Gre AB Ynetmeliine Gre
Plan, program, politika, tzk, ynetmelik SEKTRLER Ulam Enerji Tarm Su Ynetimi Balklk Ormanclk Atk Ynetimi Turizm Endstri (maden karmay da ieren) Askeri Eitim Alanlar Fiziksel Planlama Ticaret Doa Korumas Modern Biyoteknoloji Plan ve Programlar SEKTRLER Tarm Ormanclk Balklk Enerji Endstri Tamaclk Atk Ynetimi Su Ynetimi Telekominikasyon Turizm Turizm Kent ve Krsal Planlamas Arazi Kullanm

SD N TAKVM

24.03.2001 tarih 24352 sayl resmi gazetede yaynlanan AB Mktesebatnn stlenilmesine likin Ulusal Uyum Programnda SD ile ilgili mevzuata uyum salanaca taahht edilmitir.

24.7.2003 tarih ve 25178 sayl resmi gazetede yaynlanan AB uyum programnda ise SD direktifinin orta vadede uyumlatrlmasnn tamamlanarak 2005 ylnn 4. eyreinde Taslak SD Ynetmeliinin kabul edilmesi planlanmtr.