1.

HAFTA

BLM321 MKROLEMCLER

Yrd. Do. Dr. Sali !"R!#$O%LU

&'or'()o'l(*+ara,(+.-d(..r

KBUZEM Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi

BLM321 Mi+roi/l-01il-r 2

Mikroilemciler
Bu derste, bir bilgisayar sistemini oluturan en nemli birimlerden birisi olan Mikroilemcinin, yaps, zellikleri, nasl alt, grevleri renilecek ve assembly dilini kullanarak x ! tabanl mikroilemcinin programlanmasn yaplabilecektir" #yrca end$striyel uygulamalarda sklkla kullanlan mikrodenetleyici yaps ve programlanmas renilecektir" Mikrodenetleyici olarak %&' tabanl bir mikrodenetleyici kullanlacaktr"

Konular
'" Mikroilemcilere (iri )" x ! tabal mikroilemci mimarisi *" #ssembly dili +" ,ebug program &" ,-. ve B/-. kesmeleri !" 010 ve 2-M programlar 3" 4art ve kontrol komutlar " 5lavye ve 0kran ilemleri 6" Matematiksel, .tring ve tablo ilemleri '%"/7- 8lemleri ''"#ssembly dilinin 2 dili ile kullanm

Kaynaklar9
'" :opalolu, ;urettin, <X86 Tabanl Mikroilemci Mimarisi ve Assembly Dili, .ekin =aynevi, )%%' )" #bel, >eter, </BM >2 #ssembly ?anguage >rogramming@, >rintice Aall, &tB edition, )%%%" nternet Kaynaklar *" Candall Ayde , :Be #rt oD #ssembly ?anguage >rogramming, +" Bttp977EEE"tomsBardEare"com7revieEs7intelFcpuFBistory,'6 !F'+"Btml &" Bttp977en"Eikipedia"org7Eiki7?istGoDG/ntelGmicroprocessorsH2oreGi3 !" Bttp977EEE"cpuFEorld"com72>Is72>I"Btml 3" Bttp977Bomepage"mac"com7randyByde7Eebster"cs"ucr"edu7EEE"artoDasm"com7 ,-.7index"Btml " Bttp977EEE"emu % !"com
Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r -

6" Bttp977EEE"drpaulcarter"com7pcasm7 '%"Bttp977oopEeb"com7#ssembly7,ocuments7asm7JolumeKrames"Btml ''"Bttp977oopEeb"com7#ssembly7,ocuments7asm7Jolume7asm"Btm ')"Bttp977EEE"skynet"ie7Ldarkstar7assembler7tut'"Btml '*"Bttp977EEE"cs"virginia"edu7Levans7cs)'!7guides7x !"Btml '+"Bttp977EEE"nasm"us '&"Bttp977EEE"muppetlabs"com7Lbreadbox7soDtEare7tiny7

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r .

Mikroilemciler - Giri
Mikroilemci yapsn ve alma prensibini anlayabilmek iin bilgisayarda verilerin nasl gsterildiini renmek gerekir" Bilgisayarda Ber t$rl$ veri ' ve % eklinde gsterilir" Bir ve sDr ikilik say sisteminin rakamlardr" Bununla birlikte dier say sistemleri de kullanlr"

Bilgisayarda veri gsterimi

Say sistemleri Bilgisayarlar verileri ilerken ikili say sistemini MBinary say .istemiN kullanr" O$nk$ ikili say sisteminde sadece iki durum sz konusudur" Jar M'N ve yokM%N " Bilgisayarn elektronik devreleri bu iki durumu daBa raBat alglayp ileyebilir" Bilgisayardaki t$m bilgiler M:$m programlar, yazlar,resim, ses vbN bilgisayar ortamnda aslnda ' ve % lardan oluan veri paketleri Balinde saklanrlar" Prnein bir <#@ BarDini bilgisayar <%'%%%%%'@ olarak alglar" 8te bu ikili say sisteminden oluan dile makine dili ad verilir" Bilgisayara yazlan Ber bilgi nce bu makine diline evrilmesi gerekir" 8kili say sistemi ile sekizliMoktalN ve onaltlMAexadesimal say sistemleriN arasnda dt$rme kolayl olduundan bu say sistemlerinden de Daydalanlr"

4ekil '"' Bilgisayarda verilerin gsterimi Karekter ve rakamlarn gsterimi Bilgisayarda karekter ve rakamlar ' ve % lardan oluan adet ikili saydan meydana gelen paketler Balinde saklanrlar" ' ve % larn tek bana bir anlam yoktur" Kakat ikili saylarn tanesi bir araya geldiinde bir anlam iDade eder " Prnein %'%%%%%' ikili says <#@ BarDini iDade eder" ' veya % saylarna bit ad verilir" bitten oluan veriye bayt ad verilir" 5sacas bit tek bana bir anlam iDade etmeyen en k$$k veri birimi, ve bayt ise bir veriyi iDade eden en k$$k veri birimidir" ,ier veri gsterim birimleri ise u ekildedir" nibble Q + bit BaytQ bitQ' bayt Rord Q '! bit Q ) bayt ,oubleEord Q*) bit Q + bayt SuadEord !+ bit Q bayt >aragrapB ') bit Q '!bayt 5ilobaytM5BN Q )'% Q '%)+ bayt Megabayt MMBN Q ))% Q '%+ &3! ' MB (igabayt M(BN Q )*% Q '%3*3+' )+ ' (B

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r $ aretsiz ve iaretli saylarn gsterimi ;ormalde iaretsiz saylarn ikili ve -naltl MBexadesimalN sistemde + bit ile gsterimi aadaki tabloda verilmitir" ,esimal % ' ) * + & 6 7 -naltl % ' ) * + & 6 7 ikili %%%% %%%' %%'% %%'' %'%% %'%' %''% %''' ,esimal 6 '% '' ') '* '+ '& -naltl 6 # B 2 , 0 K ikili '%%% '%%' '%'% '%'' ''%% ''%' '''% ''''

%F'& aras 8aretli saylar & bit ile gsterebiliriz" 0n baa eklenen % veya ' deeri ikili saynn pozitiD veya negatiD olduunu gsterir" % saynn pozitiD ve ' saynn negatiD olduunu gsterir" Buna gre iaretli sayarn gsterimi aadaki tabloda verilmitir"
,esimal % ' ) * + & 6 7 6 '% '' ') '* '+ '& ikili %%%%% %%%%' %%%'% %%%'' %%'%% %%'%' %%''% %%''' %'%%% %'%%' %'%'% %'%'' %''%% %''%' %'''% %'''' ,esimal % F' F) F* F+ F& -6 -7 F F6 F'% F'' F') F'* F'+ F'& ikili %%%%% '%%%' '%%'% '%%'' '%'%% '%'%' '%''% '%''' ''%%% ''%%' ''%'% ''%'' '''%% '''%' ''''% '''''

2nin t mleyeni eklinde gsterme Bu gsterimde pozitiD saylarn banda % ve negatiD saylarn banda yine ' deeri olur" ;egatiD say bulunurken pozitiD karl olan deerin nce tersi alnr ve ' eklenir" )nin t$mleyeni ile iaretli saylarn gsterimi ,esimal ikili ,esimal ikili % %%%%% % %%%% ' %%%%' F' ''''' ) %%%'% F) ''''%

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r / * + & 6 7 6 '% '' ') '* '+ '& '! %%%'' %%'%% %%'%' %%''% %%''' %'%%% %'%%' %'%'% %'%'' %''%% %''%' %'''% %'''' F F* F+ F& -6 -7 F F6 F'% F'' F') F'* F'+ F'& F'! '''%' '''%% ''%'' ''%'% ''%%' ''%%% '%''' '%''% '%'%' '%'%% '%%'' '%%'% '%%%' '%%%%

aretli saylarn to!lanmas "2#nin t mleyeni kullanarak$ 63F &! Q T verilen deerler ikili sayya dn$t$r$l$rse %''%%%%' U %%'''%%%QT 0lde edilir" 8kinci saynn ) li t$mleyeni alnr" %%'''%%% saysn ) li t$mleyeni ''%%%''' V'Q''%%'%%% elde edilir" 8lem toplamaya dn$$r" 0lde edilen say ile ilk say toplanarak ilem gerekletirilir" %''%%%%' V ''%%'%%% GGGGGGGGGGGGG ' %%'%'%%' Q +' desimal deeri elde edilir" Bilgisayarlarda bulunan BarDler, rakamlar ve W,T,X,V gibi karakterler #.2// standart kodlamasna gre gsterilirler" 5arekterler iin #.2// kod tablosu aada verilmitir" Aex +' +) +) ++ +& +! +3 +. +6 +# +B +2 +, .ymbol # B 2 , 0 K ( A / Y 5 ? M Aex !' !) !) !+ !& 66 61 ! 69 6A !B !2 !, .ymbol a b c d e D B i Z k l m

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r & +0 +K &% &' &) &* &+ && &! &3 & &6 &# ; > S C . : I J R 1 = \ !0 !K 3% 3' 3) 3* 3+ 3& 3! 33 3 36 3# n % p [ r s t u J E 1 y z

%emel Bilgisayar Mimarisi Bilgisayar, kullancdan ald verileri ok Bzl bir ekilde ileyerek sonucu kullancya dnd$rebilen, istenildiinde bu verileri saklayabilen, saklad bilgilere istenildiinde Bzl bir ekilde ulalabilen elektronik bir makinedir" Bilgisayar g$n$m$zde evde, ite, okulda Bemen Bemen Ber alanda kullanlan vazgeilmez teknoloZik bir ciBazdr" Bilgisayar teknoloZisi ok Bzl bir ekilde gelimektedir" Bir bilgisayar sistemi aada verilen birimlerden olumaktadr" F Mikroilemci F Belek F (iri7Ok birimi F .istem iletiim yollar 4ekilde bir bilgisayar sisteminin genel blok emas gr$lmektedir"

Bir bilgisayar sisteminin genel blok emas 4imdi bu birimleri ksaca aklayalm
Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r '

Mikroilemci - &'( Mikroilemci, ksaca ilemci olarak da sylenir" ,ier bilinen isimleri 2>I M2entral >rocessing Init N, M8B M2>Inun :$rke karl F Merkezi 8lem BirimiN, ]> Mmikro processorN olarak saylabilir" Mikro8lemci Q8lemci Q M8B Q 2>I Q ]>

($ncel bir 2>I entegresi 2>I, bilgisayarn birimlerinin almasn ve bu birimler arasndaki veri MdataNakn kontrol eden, veri ileme Mverileri deerlendirip yeni veriler $retmeN grevlerini yerine getiren, binlerce MmilyonlarcaN transistrden yaplan elektronik bir elemandr" Aer t$rl$ aritmetiksel, mantksal ilemleri ve giri kla ilgili t$m ilemler 2>I nun kontrol ve denetimi altnda gerekletirilir" Jeriler $zerindeki yapt ilemler, iki saynn toplanmas gibi temel aritmetik ilemler kadar basit, ya da bir cismi ekranda dndermek gibi ok daBa karmak olabilir" 8lemciler, bilgisayarda ynetici konumunda alr" bilgisayarn beyni gibidir" 8nsan beyninin t$m v$cut organlarn sinir sistemi vastasyla ynetmesi gibi ilemciler de, kontrol sinyalleriyle ve sistem iletiim yollar vastas ile, sisteme bal t$m birimlerin almasn d$zenler ve ynetir" #slnda ilemciler, sadece bilgisayarlarda bulunan bir donanm deildir" :$m elektronik sistemlerde ilemciler bulunur" Prnein, otomatik amar makinesi, otomatik bulak makinesi^ Dabrikalardaki otomatik ciBazlar, televizyon, Besap makinesi gibi" 8ntel Dirmas %) !, %* !, %+ !,>entium,>entium //, >entium ///, >entium /J adn verdii ilemciler $retmitir" 8ntelin dnda #M, Dirmas da ilemci $retmektedir" 8ntel >entium // *%% ilemci denildii zaman, 8lemciyi $reten Dirmann 8;:0?, 8sminin >entium // ve Bznn *%% Mega Bertz MMAzN olduu anlalr" Bu ilemci saniyede *%% milyon ilem yapabilir" 8lemci Bz ne kadar y$ksek ise bilgisayar o kadar Bzl alr" Bellek Bilgisayara /7- birimi aracl ile d d$nyadan alnan verileri veya ilem yaparken $retilen sonular veya saklamak iin bellek birimine iBtiya duyulur" Bilgisayarn bellek birimi C#M, C-M ve yardmc bellekler olmak $zere $ t$rl$d$r" )*M")asgele +riile,ilir Bellek-)andom *ccess Memory$ C#M genel olarak bilgisayar BaDzas olarak bilinir ve verilerin geici olarak sakland bellektir" Bilgisayar kapatldnda bilgiler otomatik olarak silinir" Castgele olarak C#M ierisindeki BerBangi bir B$creye istenildii anda bilgi yazlabilir, silinebilinir ve ierii okunabilir" >rogramlar nce buraya aktarldktan sonra altrlrlar" -kuma yazma Bznn en y$ksek olduu bellek C#M bellektir" Bu y$zden C#M bellek bilgisayarda nekadar Dazla ise programlar o kadar Bzl ve y$ksek perDormansta alr" ($n$m$zde bir bilgisayarda +(B

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r 0 kapasitede genel olarak C#9M bellek bulunur" C#M bellekler anakart $zerinde zel yuvalara pratik olarak taklp sk$lebilirler"

4ekil )"* C#M Modulleri Mikroilemcilere benzer olarak BaDza cBipleri de milyonlarca transistr ve kapasitrden oluan entegre devrelerdir" (enel Bali ile bilgisayar BaDzalarnda M,C#M, ,ynamic Candom #ccess MemoryN bir transistr ve bir kapasitr birlikte bir BaDza B$cresini olutururlar ve tek bir bit bilgiyi temsil ederler" 5apasitr bir bitlik bilgiyi M% veya 'N tutar, transistr ise bir anaBtar grevi grerek bilginin okunmasn veya deitirilmesini kontrol eder" 5apasitr elektronlar bir kova eklinde d$$n$lebilir" Bir BaDza B$cresinde <'@ bilgisini tutabilmek iin kovann yani kapasitr$n elektronlar ile dolu olmas gerekmektedir" <%@ bilgisini BaDzada tutmak iin ise kovann yani ilgili kapasitr$n bo olmas gerekmektedir" Buradaki temel problem kovadaki elektron kayplardr" Birka milisaniye ierisinde kova kayplardan dolay boalabilmektedir" Bu nedenle dinamik BaDzalarn ilevlerini yerine getirebilmeleri iin <'@ bilgisini tutma gereken BaDza B$crelerindeki kapasitrlerin 2>I veya memory controller taraDndan s$rekli s$rekli doldurulmas gerekmektedir" Bunun iin memoty kontroleri BaDzay okur ve dolu olmas gerekenlerin s$rekli dolu olmasn salar" Bu tazeleme ilemi saniyede binlerce kez yaplr" C-MM.adece okunabilir bellek U Cead only ,MemoryN C-M bellek sadece okunabilir bellektir" 8ine bilgi yazlamaz" Bilgisayar kapatldnda iindeki bilgiler silinmezler "8inde $retici Dirma tarDndan zel bir program yerletirilmitir" Bu programn bilgisayar ilk aldnda bilgisayar alr duruma Bazrlamak gibi bir grevi vardr" Prnein bilgisayar ilk aldnda C#M bellek test edilir" 8letim sistemi altrlr" >C-MM>rogrammable Cead only memoryF programlanabilir sadece okunabilir bellekN"0>C-MM0rasable >rogrammable Cead only memoryFsilinebilir okunabilir C-MN gibi eitleri vardr" 0>C-M mor tesi veya g$ne ile silinip tekrar programlanabilirler" =ardmc Bellekler Jerilerin kalc olarak sakland birimlerdir" Aarddiskler, disketler ve 2,C-M yardmc belleklere rnek olarak verilebilir" Sistem iletiim -ollar 8nsanlarda beyin nasl t$m v$cudu ynetmek, kontrol etmek iin sinir sisteminin birparas olan sinirleri kullanyorsa^ ilemciler de bilgisayar ynetmek, kontrol etmek iin iletiim
Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r #( yollarn kullanr" Aem ilemci ierisinde Bem de ilemciyle dier birimler arasnda iletiim Batlar bulunmaktadr" 8letiim Batlar $zerinden elektrik sinyali geebilecek iletken Batlardr" Bu Batlarn says ilemci modeline gre deiir" 8letiim Batlar $ grup Balinde incelenebilir9 #dres =olu M#ddress BusesN9 8lemcinin bilgi yazaca veya okuyaca Ber BaDza B$cresinin ve evre birimlerinin bir adresi vardr" 8lemci, bu adresleri bu birimlere ulamak iin kullanr" #dresler, ikilik say gruplarndan oluur" Bir ilemcinin ulaabilecei maksimum adres says, adres yolundaki Bat says ile ilikilidir" #dres yolunu ounlukla ilemci kullanr" Bu y$zden adres yolunun tek ynl$ olduu sylenebilir" Mikroilemcinin kullanabilecei bellek kapasitesi adres Batt says ile yakndan ilgilidir" ;Q#dress Batt says ise kullanlabilecek bellek kapasitesi Max" Bellek B$y$kl$$Q ); ile gsterilir"

Jeri =olu M,ata BusesN9 8lemci, BaDza elemanlar ve evresel birimleriyle iDt ynl$ veri akn salar" Birbirine paralel iletken Bat says veri yolunun ka bitlik olduunu gsterir" Prnein, iletken Bat says !+ olan veri yolu !+ bitliktir" =$ksek bit saysna saBip veri yollar olmas sistemin daBa Bzl almas anlamna gelir" 5ontrol =olu M2ontrol BusesN9 8lemcinin dier birimleri ynetmek ve e zamanlamay MsenkronizasyonN salamak amac ile kulland sinyallerin gnderildii yoldur" Prnek olarak oku ve yaz sinyalleri" Bir bilgisayar sisteminde bu birimlerin balantsn ve konumlarn gsteren resimler deiik ekillerde aada gr$lmektedir"

Bir bilgisayar sisteminin genel blok emas

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r ##

Bir bilgisayar sisteminin genel blok emas Bilgisayar sisteminin bileenlerinin anakart $zerindeki yerleimleri aadaki ekillerde gr$lmektedir"

Bilgisayar bileenlerinin gerek bir anakart $zerindeki yerleimleri aadaki ekillerde gr$lmektedir"

#nakart bileenleri

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r #2

>2/F0x'! >2/F0x'

>ortlar 5uzey 5pr$s$ 2>I C#M yuvalar ($ konnektr$

/,0 A,, konnektr$

>2/

yuvala r

.#:# A,,
#nakart bileenleri

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r #-

#nakart $st$ndeki port yaplar

MK)./0+M& -*'1S1 2+ 34+00K0+) Bilgisayarn en nemli paras mikroilemci, ok karmak bir yapya saBiptir ve g$n$m$zde /ntel, Motorola, #M,, 2=C/1, vb" Dirmalar taraDndan gelitirilmekte ve piyasaya
Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r #. s$r$lmektedir" ($n$m$zde, mikroilemcili sistemlerde yaygn olarak kullanlan mikroilemciler^ /ntel taraDndan $retilen >entium ve Motorola taraDndan $retilen >oEer >2 veya M! %1% kodlu mikroilemcileri Mgenellikle sanayide kontrol amalN olmakla birlikte, dier Dirmalarn $rettikleri mikroilemcilerde piyasada kullanlmaktadr" Mikroilemci iinde Darkl amalarla kullanlan temel birimler vardr" Bu birimler 4ekil *"'de gr$lmektedir" Bunlar sras ile u ekildedir" - 5aydediciler MCegistersN - #ritmetik Mantk Birimi M#?IN - 5ontrol Birimi - Pn Bellek

4ekil *"'Mikroilemci i yaps 5aydediciler 5aydediciler mikroilemci ierisinde yer alan geici saklama birimleridir" Ook Bzl bir ekilde veri yazma ve okuma yaplabilir" 5aydedicilerin bir deDada tutabilecegi veri b$y$kl$$ nem arz eder" 5aydediciler bit, '! bit, *)bit, !+ bit geniliinde olabilirler" 5aydedicilerin genilii ilem Bzna ok b$y$k oranda etki eder" Bu y$zden kaydedici geniliine gre ilemcileri bit, '! bit, *)bit, !+ bit ilemciler biiminde genel olarak snDlandrlabilir" Pn Bellek M2acBeN .istem belleindenMC#MN gelen veriler, ounlukla 2>Inun Bzna yetiemezler" Bu problemi zmek iin 2>I iinde y$ksek Bzl BaDzalar bulunur" Pn bellek almakta olan programa ait komutlarn, verilerin geici olarak sakland y$ksek Bzl BaDzalardr" Pn bellekler nceleri ilemci dnda yer alm daBa sonra ilemci iine yerletirilmitir" 8lemcinin komutlar daBa Bzl y$klemesini salayan bu BaDza genellikle ?' M?evel 'N ve ?) M?evel )N olmak $zere iki ksmdan oluur" 8lemci, iBtiya duyduu komutu ilk nce ?' n bellekte M?' n bellek ?) n bellekten daBa Bzldr"N arar" 0er ilemcinin arad komut
Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r #$ burada yoksa ?) nbellee bakar" 0er burada da yoksa srasyla C#M ve sabit disk $zerindeki sanal BaDza $zerinde arar" Kontrol Birimi 8lemciye gnderilen komutlarn z$l$p Mkomutun ne anlama geldiinin tanmlanmasN iletilmesini salar" 8lemci iindeki birimlerin ve dndaki birimlerin e zamanl olarak almasn salayan kontrol sinyalleri bu birim taraDndan $retilir" *ritmetik 5 Mantk Birimi "*rit6metic 0ogic (nit- *0($ Mantksal ve matematiksel ilemlerin yapld ksmdr" ,rt ilem, $s alma gibi temel aritmetik ilemler ile b$y$k, k$$k, ve, veya gibi mantksal ilemleri yerine getirir" In el X86 Mimarisi ve !eliimi =aygn olarak kullanlan mikroilemcileri incelemeden nce, mikroilemcinin g$n$m$ze gelinceye kadar geirdii aamalar genel Batlar ile incelemek mikroilemciyi ve zelliklerini anlamamza yardmc olacaktr" Mikroilemeciler, bir kerede ileyebildikleri bit says reDerans alnarak drt grup altnda incelenebilir9 F bit Mikroilemciler, F '! bitlik Mikroilemciler, F *) bit Mikroilemciler F !+ bit Mikroilemciler '63 7'636 yllarnda $retilen ilk % !7 % den balayp %) !, %* !, %+ !, >entium, >entium >ro, >entium MM1, >entium //, >entium /// ve >entium /J mikroilemcilerine uzanan geni bir $r$n yelpazesine saBip olan /ntel x ! mikroilemci ailesi tariBteki en baarl mikroilemci ailesi olmutur" Bunda eitli Daktrler rol almtr, Dakat en b$y$k neden, $pBesiz '6 ' ylndaki ilk >2de /BM Dirmasnn % mikroilemcisini semesi olmutur" tariBten itibaren, /BM ve bir ok Dirma bu ilemcileri >2lerde kullanmaktadr" >2lerin d$nyada yaygn olarak kullanlmas , bu ilemcilerin baarsnda en b$y$k neden olmutur" Mikroilemciler mimari yaplarna gre Darkllk gsterir" -rtak bir mimariye saBip ilemciler, komutlar tandklar iin, ayn programlar altrabilir" Bir mikroilemcinin tand komutlar, yani komut k$mesi o mikroilemci mimarisinin en temel zelliklerinden biridir" ,ier nemli bir mimari zellik mikroilemcinin daBili kaydedici k$mesidir" 5aydediciler, mikroilemcinin almas srasnda, geici verilerin sakland bellek B$creleridir" Bu bellek B$creleri ilemcinin iindedir" Karkl komut ve kaydedici k$mesine saBip mikroilemciler genelde birbirlerinin programlarn altramazlar" ($n$m$zde en pop$ler mikroilemci mimarisi /ntel x ! ailesine ait mimaridir" Bunda ok yaygn olarak kullanlan /BM >2ler b$y$k bir rol oynamtr" /ntel x ! ilemcilerin, >2_lerde ve ayrca bir ok elektronik $r$nde ok yaygn olarak kullanlmas, bu aileyi, end$stri ve eitim iin ok nemli bir konuma getirmitir" Bu ailenin ilk ilemcisi '63 ylnda $retilen % !dr" - zamanlardan g$n$m$ze, x ! ilemcileri nemli bir deiim gsterdi" Bu ailenin nemli kilometre talar olan ilemciler

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r #/ srasyla unlardr9 % !7 % , %) !, %* !, %+ !, >entium, >entium >ro, >entium MM1, >entium //, >entium /// ve >entium /J ilemcileridir" Bug$n, mikroilemci $reten irili uDakl pek ok Dirma bulunmaktadr" Bunlarn en nemlileri, /ntel ve Motorola Dirmalardr" x ! ailesinin lokomotiDini eken /ntel Dirmas olmasna ramen, g$n$m$zde /ntel dnda x ! mikroilemcisi $reten, #M,, 2yrix, 2entour ve Cise :ecnology gibi Dirmalar bulunmaktadr" /ntel x ! ailesinin dnda, dier nemli mikroilemci mimarilerinden bazlar unlardr9 Modern MacintosB_larda bulunan >oEer >2, eski Maclerde bulunan ! %x% serisi, ,igital ve 2ompactn g$l$ makinelerinde kullanlan #lpBa ailesi, .un Dirmasnn .>#C2 ilemcileri, .ilicon (rapBicsin M/>. C1%%% serisi, A>in >#C/.2i nemli mimariler olarak saylabilir" Bu mimarilerin Bi biri kendi aralarnda ve ayn zamanda x ! ile uyumlu deildir" #ada verilen tabloda intel Dirmasnn $retmi olduu ilemcilerin tariBsel geliimi gr$lmektedir"

lemci +%%+ % % % ! % %) ! %* ! %+ ! >entium >entium >ro >entium MM1

%ari6 '63' '63+ '63 '636 '6 ) '6 & '6 6 '66* '66& '663

%ransistor says )*%% !%%% )6%%% )6%%% '*+%%% )3&%%% '") milyon *"' milyon &"& milyon +"& milyon 3"& milyon 6"& milyon +) milyon ')& milyon

%eknolo7i 8z "Microns$ '% ! * * '"& ' ' %" %"*& %"*& %"*& %")& %"' 6%nm 3+%5Az )F* MAz &F'% MBz &F MAz

)egister 2eri yolu + bit bit '! bit bit + bit bit '! bit bit '! bit *) bit *) bit !+Fbit !+Fbit !+Fbit !+Fbit !+Fbit !+Fbit !+Fbit

adres yolu + bit '! bit )% bit )% bit )+bit *) bit *) bit *)Fbit *!Fbit *!Fbit *!Fbit *!Fbit *!Fbit *!Fbit

&ac6e F F F F F F 5B 5B ?' )&! ?) '!5B ?' )&!5B ?) '!5B ?' &')5B ?) *)5B ?' &')5B ?) &')5B ?) &')5B 'MB

M1'S %"%3 %,)6 %,3& %,!! )"!! 6"6 )% '')

)*M Bellek !+%B !+5B 'MB 'MB '!MB +(B +(B +(B !+(B !+(B !+(B

!F')"& MAz '! bit '!F** MAz )&F&% MAz !! MAz '!! MAz '!!F*%% MAz )** MAz +&% MAz '"& (Az *"! (Az *) bit *) bit *)Fbit *)Fbit *)Fbit *)Fbit *)Fbit *)Fbit !+Fbit

>entium // '663 >entium /// '666

&'% '3%% 3%%%

!+(B !+(B !+(B

>entium + )%%% >entium + )%%+ prescott

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r #&

2ore ) ,uo 2ore i& )%%! )%'' )6' milyon 66& milyon !&nm *)nm )"6 (Az *"*(Az !+Fbit !+Fbit !+Fbit !+Fbit *!Fbit *!Fbit +MB !MB !+(B !+(B

Bu tabloda geen terimlerin anlamalar ise u ekildedir %ransistors says ilemci $zerindeki transistr adedini gstermektedir" :ablodan da gr$lecei gibi transistr says yllara bal olarak d$zenli bir art gstermitir" Microns ilemci $zerindeki en ince telin mikron cinsinden kalnln gstermektedir" 5arlatrma iin, insan sa '%% microns kalnlndadr" 8lemcilerdeki boyutlar d$erken transistr says s$rekli artmaktadr" 8z9 ilemci nin alma Drekansn gsterir" Ber clock MpulseN bir ilemin yaplmas iin geen zaman gsterir" 2eri yolu9 8lemd d$nya ile Baberleirken kulland yolun geniliidir" M1'S "millions o: instructions !er second$ 9 Bir mikroilemcinin ' saniyede ileyebilecei komut saysdr" Prnek9 %" M/>. saniyede %" milyon komut ileyebiliyor demektir" ve 2>I larn perDormansn lmek iin kullanlan bir birimdir" 1ntel *ilesinin Geliimi /ntel Dirmas '6! ylnda bellek t$mleik devreleri yapmak $zere kuruldu" `retecekleri bir Besap makinesi iin 2>I t$mleik devresi isteyen, Besap makinesi $reten bir Dirmann talebi^ ve yine $retecekleri bir terminal iin zel bir t$mleik devre isteyen, dier bir Dirmann istediklerini karlamak iin, /ntel Dirmas +%%+ M'63'N ve %% M'63)N 2>Ilarn $retti"

Mikroilemciler ve mikrobilgisayarlarn snDlandrlmasnda en temel l$, mikroilemcinin t$mleik devre $zerinde ilem yapt en uzun verinin bit says, yani kelime uzunluudur" +F bit ilemci olan +%%+ ve Fbit ilemci olan %% den balayarak, mikroilemciler ve mikrobilgisayarlar iin, +Fbit, Fbit, '!Fbit, *)Fbit ve !+Fbit gibi veri uzunluk standartlar domutur" /ntel, bu ilk m$terilerinden bakasnn, +%%+ ve %% t$mleik devrelerine ilgi gstereceklerini taBmin etmedii iin, $retim Battn d$$k kapasiteli tutmutur" Kakat taBminlerin aksine, bu t$mleik devrelere ok b$y$k bir ilgi oldu" Bunun sonucu ve ayn zamanda %% in '! 5Blk bellek limitini amak amacyla, /ntel Dirmas '63+ ylnda genel amal % % 2>Isunu $retti" Birden bu t$mleik devreye b$y$k bir talep oldu ve ksa bir s$re iinde % %, Fbit mikroilemci end$stri standard oldu" /ntel, iki yl sonra '63!da gelimi bir % % ilemcisi olan % & piyasaya s$rd$"

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r #'

;<;=5;<;; /ntel, '! bitlik % ! ilemcisini '63 ylnda piyasaya s$rd$" =$ksek seviyeli programlama dillerine ve daBa etkin iletim sistemlerine saBip ilk ilemci olan % !, /BM uyumlu sistemlerin temelini oluturdu" % ! mikro ilemci )% bit ile bellek adresleyerek ' MBlk bellek kullanabilir" #rkasndan kan % ilemci ile /BM ilk kiisel bilgisayar M>2N piyasaya s$rd$" Bu ilk >2nin '!5 BaDizas, graDik zellii olmayan ekran ve bir teyp band s$r$c$s$ vard" % mikro ilemci, '! bit $zerinden ilem yapan veri yolu bit olan bir mikro ilemcidir" ;<2;= 5sa bir s$re sonra /ntel, %) ! ilemcisini kartarak >2 perDormansn yeni bir seviyeye y$kseltti" %) ! ilemci '! bit veriyolunu Bem ite Bem de dta kullanabiliyordu" Bu da kendinden nceki ilemcilerden ok daBa Dazla ilgi grmesine sebep oldu ve artk >2ler iin daBa g$l$ yazlmlar $retilmeye baland" %) ! Mikro ilemci, adres yolu )% bit i ve d veri yolu '! bit ve '! MBa kadar bellei dorudan adresleyebilirler" ;<>;= /ntelin bir kuak sonraki ilemcisi olan %* ! ilemcisi >2 d$nyasna b$y$k deiiklikler getirdi" .1 ve ,1 modelleri olan bu ilemcinin en b$y$k zellii *) bit bir ilemci olmasyd" .1 ilemcinin d veri yolu '!, i veri yolu *) bittir" .aat Bz '!F** MBzdir" ,1 ilemcisinin Bem i Bem de d veri yolu *) bit saat Bz **F+% MAzdir" ) !lardaki veri yolunun iki katna kartlmas >2lerde graDik ilemlerini artrd" #yrca saat Bznn '! MAzden ** ve +% MAze kartlmas ilemleri daBa da Bzlandrd" i?;= /ntel ;isan '6 6 ylnda i+ ! ilemciyi piyasaya s$rd$" i+ ! ilemcisi entegre bir cBiptir" Bu cBip drt Darkl ilev grubunu Masl 2>Iyu, bir matematik yardmc ilemcisini, bir nbellek denetleyicisini ve ,17,1) modellerinde bir adet genel nbellek, ,1+ modellerinde ise iki adet ayrk 5 nbelleiN bir bileende birletirmektedir" %+ ! Mikro ilemci, i ve d adres yolu *) bit olup + (B adresleyebilen bir mikro ilemcidir" .aat Bzlar )& ile '%% MBz
Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r #0 arasnda olan eitleri vardr" .1 modelinde matematik ilemci yoktur" ,1 ve ,1) modellerinde matematik ilemci olup ilemcinin iinde + 5B veri ve + 5B komut nbellei vardr" Matematik ilemciler, mikroilemciler gibi Ber ii yapan devreler deildir" =alnzca matematik ilemleri, ok $st$n bir duyarlk ve Bzla yapan zel ilemcilerdir" %+ !,1ae kadar ayr bir devre olarak satlan bu matematik ilemciler %+ !,1 ile mikroilemcinin yapsna daBil edilmiti" #ma zel olarak matematik ilem younluklu ilerle uramayanlarn yine de + !ann getirdii avantaZlardan yararlanmas iin %+ !.1 ilemcisi $retilmiti" 'entium i+ ! ilemcilerin Bzla yaygnlat bir dnemde /ntel >& kod adyla tasarlad yeni ilemci ailesini >entium adyla piyasaya s$rd$" >entium Mikro ilemci, /ntel Dirmasnn '66+ ylnda piyasaya s$rd$$ *) bitlik i !+ bitlik d veri yolu kullanan, adres yolu !+ bit olan mikro ilemcidir" Bu ilemci iki adet ayrk 5lk nbellee saBiptir" >entium ilemci + !lardan Darkl olarak iki adet tamsay ilemcisine saBiptir" 5ayan nokta ilemcisi de iyice gelitirilmitir" #yrca + ! ilemcilerde olmayan BrancB >rotection Mdallanma taBminiN teknoloZisi kullanlmtr" Bu teknoloZi, program srasnda iletilecek olan dallanma MZumpN komutlarnn dallanaca taBmin edilen kod k$melerinin daBa Bzl eriilen bir ortama kopyalayarak ilenmeye balanmasna dayanr" Bu ekilde X)& orannda perDormans art salanr" >entium ilemciler %" mikronluk teknoloZisi ile $retilmilerdir" !% MAz, 3& MAz, 6% MAz, '%% MAz, ')% MAz, '** MAz, '!! MAz, )%% MAz ve )** MAz saat Bznda $retilmilerdir" >entium ilemcide *"' milyon tane transistr vardr" 'entium 'ro >entium ilemcilerin yaklak iki kat ilemci g$c$ne saBip olan bu ilemcilerde &"& F !"' milyon arasnda transistr kullanlmtr" V)"6J besleme gerilimi ile alan bu ilemci '!! MAz, )%% MAz, )** MAz ve )!! MAz saat Bzlarnda $retilmilerdir" Bu ilemlerinde ona Bz kazandrmtr" >entium >ro mikroilemcide >entium ilemciye ek olarak )&! 5Blk bir ?) n bellek vardr" Bu ilemci daBa ok server bilgisayarlar iin tasarlanmtr ve x ! tabanndaki ilemciler iin yazlm t$m yazlmlar desteklemektedir" >entium >ro ncelikle *) bitlik programlara iBtiya duyar" Bu sebeple ilemcinin tam perDormansla alabilmesi iin RindoEs ;: gibi gerek *) bitlik iletim sistemi kullanlmaldr" MM@ %eknolo7isi /ntel, '663nin balarnda >entium MM1MMultiMedia e1tensionN ilemciyi piyasaya s$rerek >entium tasarmna yeni bir boyut kazandrd" 0ski pentium ilemcilere gre '"& kat daBa
Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r 2( Dazla transDer ieren ve pentium ilemcilerle tamamen uyumlu uyum olan ilemcilerdir" >entium MM1 ilemcilerin '!!, )%% ve )** MA\ Bznda alan modelleri vardr" Bu ilemci multimedya Moklu ortam yazlmlar, oyunlar, M>0( gibi graDik tabanl yazlmlarN uygulamalar iin zel komutlar ierir" Multi Media 0xtensionn ksaltlm olan MM1 , >entium ilemcisine AB adet yeni komutun eklenmesiyle olumu bir ilemcidir" =ani birka komutun yapt baz ilemler tek komutta toplanmtr" .ingle /nstruction F Multiple ,ata F./M, M:ek 5omut F Ooklu JeriN teknoloZisinin kullanld bu ilemcilerde tek bir komutun getirdii bir ok ilem paralel olarak bir arada yaplabilmektedir" Bu ilemcilerde multimedya iin komut setinin geniletilmesiyle birlikte ?' nbellek kapasitesi de *) 5Ba yani iki katna kartlmtr" 8lem perDormans sz konusu olduunda MM1 ilemcilerin verimlilii tartlmaz MM1 ilemcilerin Bzl olmasndaki en b$y$k Daktr nbellein b$y$kl$$d$r" #yrca MM1 ilemcilerde besleme gerilimi &J veya *")Jtan )" Ja d$$r$lerek ilemci ekirdeindeki kayp perDormans d$$r$ld$" Bu sayede y$ksek saat Bzna ramen ilemci daBa az snmaktadr" 'entium 11 >entium // >entium pro ilemcisi ile MM1 ilemcisinin birleimi ile '663 de orta karld" MM1 teknoloZi ile yakalad perDormans >entium >ro ile birletiren /ntel >entium // ilemcileri piyasaya s$rd$" >entium // ilemciler Bem yap olarak Bem de Diziki olarak nceki ilemcilerden Darkllklar tamaktadr" Bu ilemcilerin dierlerinden Dark .02 Msingle 0dge 2ontactN ad verilen genileme yuvalarna MslotN taklan bir ilemci olmalardr" 8lemci anakart $zerindeki .lotF' ad verilen zel yuvaya taklr" >entium // ilemcilerde *) 5Blk bir ?' nbellek ve &') 5Blk ?) nbellek ierir" Pnceki ilemcilerde .oket 3 yi kullanan /ntel >entium // ile birlikte .02 M.ingle 0dge 2ontactN adn verdii ve .lot 'e girecek yapda bir dizayn kulland" >entium // ailesinin ilk modeli )** MAz Bznda $retildi" #rkasndan )!! MAz, *%% MAz ve *** MAz modelleri geldi" /ntel bu aamadan sonra !! MAzlik veri yolunun yannda '%% MAzlik veri yolunu da kullanmaya balad ve daBa sonra kan ilemciler *&% MAz, +%% MAz ve +&% MAz olarak kt"

&eleron >entium // ilemcinin ucuz s$r$m$d$r" #ralarndaki temel Dark &') ?) nbelleinin >entium 2eleron ilemcilerde olmamasyd" Kakat ?) nbelleinin olmamas b$y$k perDormans d$$kl$klerine yol atndan sonraki s$r$mlerinde ') 5Blk bir nbellek konuldu" Bu serinin ilk Derdi )!! MAz olarak tasarlanmtr" ?) n bellei olmayan 2eleronlar >entium >ro ile ayn perDormans gstermektedir" )!! MAz ilemcinin arkasndan yine ?) nbellei olmayan 2eleron *%% $retildi"

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r 2# 8lk nesil 2eleron ilemcilerin Diyat ok cazip olmasna ramen nbellek gerektiren uygulamalarda yetersiz kalmas bu ilemcilere ilgiyi azaltt" Bu srada /ntel yine bir atak yaparak ') 5B ?) nbellee saBip 2eleron *%%# ilemcisini $retti" #rkasndan gelen *** MAz, *!! MAz, +%% MAz, +** MAz ve +!! MAz ilemciler ') 5B nbellek geleneini devam ettirdiler" 'entium 111 >entium /// mikroilemcisi '666 ylnn banda /ntel taraDndan piyasaya sunulmutur" >entium /// ile gelen nemli bir yenilik, <.treaming ./M, 0xtensions@ ksaca ..0 olarak adlandrlan bir yapdr" Bu mimari yap ile, ileri gr$nt$ ileme, *,, ses ve video ses tanma gibi uygulamalarda kullanlabilecek 3% tane yeni komut eklenmitir" >entium /// ayrca >! mikromimarisini dinamik y$r$tme, oklu dallanma taBmini, veri ak analizi ve taBmini y$r$tme ok ilemli sistem yolu ve /ntel MM1 teknoloZisini ierir" >entium ///, >2 ve /nternet Bizmetleri ve a eriim g$venlii iin planlanan yap bloklarndan ilki olan ilemci seri numaras sunar" Bu komutlarla birlikte ilemciye eklenmi dier yapsal bir deiiklik de adet yeni registerdir" Bu yeni registerlar ilemcide yeni ./M, K>I komutlar taraDndan kullanlmak $zere yer alyorlar" Cegisterlar ') Fbitlik bir genilie saBiptir" Bu sayede birden ok Mdrde kadarN K> ucu bir registera y$klenebiliyor ya da ./M, komutlar bu registerlarda saklanabiliyor" Bu ekilde /ntel, C/.2 ilemcilere gre en b$y$k eksiklik olan register saysnn azln yava yava kapamaya balad" 'entium 12 /ntelin son $rettii ilemcidir" >ek ok yenilik iermektedir" Prnein BypertBreading zellii ile iki ilemci gibi alabilmektedir" #yrca y$kek Drekansta almas, transistr teknoloZisinin gelimi olmas dolays ile d$$k g$ t$ketimi gibi zelliklerle nceki ilemcilere oranla g$c$ne g$ katmtr"

lemci %eknolo7ileri 6atlar-'i!elining

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r 22 Bir komutun ilenmesi kabaca * aamadan oluur, birincisi komutun bellekten okunmas MCetc6N ikincisi komutun z$mlenmesi,M DecodeN yani Bangi komutun ne anlama geldiinin anlalmas,`$nc$s$ komutun iletilmesi M+EecuteN" % ! mikroilemcisin de ilenen komutlar bu sray takip eder, nce komut okunur,ne olduuna baklr,gerekli registerler ayarlan, ilenen iletim $nitesine sokulur ve sonu alnr" Aer komutun iletim s$resi bellidir, baz komutlar ' saat darbesinde tamamlanrken baz komutlarn tamamlanmas iin onlarca Batta y$zlerce saat darbesi gereklidir" Mikroilemci d$nyas iBattMpipeliningN kavramyla tannca t$m Besaplar alt $st oldu" #ncak iBatlarnn iletimi Ber zaman bu kadar m$kemmel y$r$m$yor" Aatta bazen iBatt kullanmnn yan etkileri bile olabilir" (erek bir programda ou zaman birbirine benzeyen komutlar yukarda anlatld gibi arka arkaya gelmez" 4u durumu d$$nelim gene '% komutumuz olsun ancak !" 5omut )" 5omutun sonucunu kendisi iin kullanmak istiyorsa iletim M0xecutionN #amasna girmeden nce )" 5omutun tamamlanp sonucunun ortaya kmasn beklemek zorundadr" Bu bekleme durumuna >ipeline .tall ad verilir" :$m program iletimi bu srada beklemeye alnr ve perDormans d$er" 8kinci ve daBa kt$ bir durum ise artl dallanma komutlarnn iBattna girmesiyle ortaya kar" 4artl dallanma komutlar i Battna girdikten sonra eer iBattna alnan komutlardan Darkl bir yere dallanyorsa dallanma komutundan sonra iBattna alnm b$t$n komutlarn iBattndan boaltlmas ve dallanlan yerdeki komutlarn alnmaya balamas gerekir" Bu duruma >ipeline KlusB ad verilir ve )n kadar zamann boa Barcanmasna sebep olur" >entium ) deki gibi derin bir iBattnn s$rekli olarak beklemeye uramas perDormansa ar bir darbe indirebilir" 8% "8y!er %6reading$ %eknolo7isi =$ksek kalitede video ile ses, ar veritaban uygulamalar birok veriyi ileme zorunluluu getirmektedir" Bu kadar ok veriyi ilemek iin birden Dazla ilemci kullanlabilir" #ncak bu paBalya mal olur" Bu tip bir z$m yerine, kullanlabilecek daBa ucuz z$mlerden biri olan AyperF:Breading MA:N teknoloZisi sayesinde bir ilemci birbirinden bamsz iki programa ait veriyi ayn anda ileyebilmektedir" Ayper :Breading teknoloZisi iin ayn anda birka yazlm altrrken, randman artrmaya yarayan bir teknoloZidir denilebilir" A: teknoloZisi, bu teknoloZiyi destekleyen ilemciye, ipsete, sistem B/-.a ve iletim sistemine saBip bilgisayar sistemleri gerektirir" Prnein, RindoEs )%%% >roDessional A:yi desteklemedii iin, bu iletim sistemi y$kl$ olan bir bilgisayarda A:nin getirdii perDormanstan yararlanlamaz" >erDormans kullandnz donanm ve yazlma bal olarak deiir

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r 2-

A: teknoloZisi olan ve olmayan iki ilemcide i paracklarnn MtBreadsN altrlmas ilemi

A: teknoloZisi olmayan ilemcide ' "i parac ilendikten soma )" i parac ilenmeye balarken" A: teknoloZili ilemci de iki i parac birlikte altrlabilir"

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r 2.

A: teknoloZisine saBip ilemcide t$m i paracklar tamamlanmken" A: teknoloZisine saBip olmayan ilemci de Balen altrlmakta olan i paracklar mevcuttur" Fi:t Fekirdekli lemciler "Dual-core 'rocessors$ OiDt ekirdekli ilemci tek bir Diziksel ilemci iinde ayn Drekansta alan iki tam y$r$tme7altrma biriminden MekirdekN oluur" Aer iki ekirdek de ayn paketi, ayn ipset ve bellei kullanr" 8ki ekirdein olmas, ayn anda oklu uygulama altrma olana salar"

A: teknoloZili bir ilemci ile iDt ekirdekli bir ilemcide i paracklarnn altrlmas ilemi

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r 2$

OiDt ekirdekliilemcide iki i parac iki ayr ekirdekte ilenirken" A: teknoloZili ilemci de i paracklar tek ekirdekte ilenir"

OiDt ekirdekli ilemcide t$m i paracklar tamamlanmken" A: teknoloZili tek ekirdekli ilemcide Balen altrlmakta olan i parac vardr"

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r 2/

OiDt ekirdekli ilemci ile A: :eknoloZili bir ilemcinin i paracklarn altrmas ilemi

OiDt ekirdekli ilemci de iki ayr ekirdekte iki i parac ilenebilirken A: teknoloZili iDt ekirdekli ilemcide ayn anda + i parac ilenebilir"

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E

BLM321 Mi+roi/l-01il-r 2&

A: teknoloZili iDt ekirdekli ilemcide t$m i paracklar ilenmiken" OiDt ekirdekli ilemcide ilenmekte olan i paracklar Balen mevcuttur"

Karabk niversitesi Uzaktan Eitim Aratrma ve Uygulama Merkezi Mhendislik Fakltesi !" 2#$ %alklarkayas Mevkii &'($( Karabk )*K+,E