Bifrst Journal of Social Science 3 (2009)

45

slenskirstjrnendur: Einkenni,stjrnunaraferirograngur
IngiRnarEvarsson,GumundurKristjnskarsson
grip:essarigreinervarpaljsislenskastjrnendur,stjrnunaraferireirra ogsrkenni.Greininkannareinnighvortbreytingarhafioristjrnunaraferum runum20042007.Rannskninbyggirrafrnnispurningalistaknnunarsem stjrnendurslenskumfyrirtkjumaflkristrvoruspurirumstjrnunog svrunvar46%.Litlarbreytingarkomuframmillikannana2004og2007,nemahva vararstjrnunarstlogkyn,lisstarfogrekstrarrangur.Afrumniurstumm nefnaaslenskirstjrnendurbeitalrislegumstjrnunaraferumogblanda samanlkumaferum.Konurbeitafrekarhvetjandiogveitandistjrnunenkarlar veljaflestirfelandistjrnun.Meirihlutifyrirtkjaermelisstarfogaeralgengast strrifyrirtkjumhfuborgarsvinu.Stasetningfyrirtkjalandinuogstarfs greinfyrirtkjahafiveruleghrifstjrnun.Strfyrirtkjaogmenntunstjrn endahafihinsvegarnokkurhrifstjrnun.Lilegasjaftufyrirtkjumvoru rekinmehagnai2006.Enginsjanlegtengslvorumillistjrnunaraferaog rekstrarrangurs.Helstaskringesseramikillmeirihlutifyrirtkjaskilai hagnai. Lykilor:stjrnunaraferir;slenskirstjrnendur;lisvinna Abstract:ThisarticleinvestigatesIcelandicmanagers,theirmanagementmethodsand characteristics.Thearticlealsoaskswhethertherewerechangesinmanagement methodsinIcelandduringtheyears20042007.Thestudyisbasedonanelectronic surveywheremanagersinIcelandiccompaniesofvaryingsizewereaskedabout management.Theresponseratewas46%.Therearefewapparentchangesbetween the2004and2007surveys,exceptregardingmanagementstyleandgenderandteam workandcompanyperformance.AmongotherresultsarethatIcelandicmanagersuse democraticmanagementmethodsandcombinedifferingmethods.Womentendto usesupportingandcoachingtechniqueswhilemostmenchoosedelegatingtech niques.Themajorityofcompanieshaveteamsandthisismostcommoninlarger companiesintheReykjavkarea.Thegeographicallocationofcompaniesandthe industrytheyareinhaveanegligibleeffectonmanagement.Thesizeofthecompany andtheeducationallevelofmanagers,however,hadsomeeffectonmanagement. Morethansevenofeverytencompaniesoperatedataprofitduringtheyear2006. Therewasnoapparentconnectionbetweenmanagementmethodsandcompany performance.Theprincipalexplanationforthisisthatalargepercentageofcompa niesturnedaprofit. Keywords:management;Icelandicmanagers;teamwork

46

slenskir stjrnendur: Einkenni, stjrnunaraferir og rangur

1. Inngangur
Lngumhefurverilititilstjrnendaogleitogaegarhugaerarangrifyrir tkja,stofnanaogjrkja.Rannsknirsnaafarslirstjrnendurskilabetri rangrifyrirtkja,herja,hljmsveita,stjrnmlasamtakaogstttarflagaenarir stjrnendurognaukessbetrirangriaumbreytafyrirtkjumogskipulags heildum(Kreitner,2004;BuchananogHuczynski,2004).Rannsknirleiaeinnig ljsastjrnunhefurhrifstarfsngju,frammistuogframleinistarfsflksog starfsmannaveltu(Griffin,2002;Kreitner,2004;Mullins,2005).Afessumraa rkstastilarannsakastjrnendurfyrirtkja. essarigreinerspurthvortbreytingarhafioristjrnunaraferum slenskumfyrirtkjumsarirum.knnuninnisemframkvmdvarri2004 komframaflestirstjrnendurbeittulrislegumstjrnunaraferum,mikill meirihlutifyrirtkjanotailisstarfogstrfyrirtkjaogmenntunstjrnendahafi mikilhrifstjrnunaraferirsemnotaarvoru.skilaimikillmeirihlutifyrir tkjaknnuninnihagnai.essarigreinerukynntarniursturrannsknarsem framfrslars2007enhnerframhaldsambrilegrarrannsknarsemfram kvmdvarri2004(sjIngiRnarEvarsson,2006).Markmigreinarinnarera varpaljsislenskastjrnendur,stjrnunaraferireirraogsrkenni,svosemkyn, bsetuogmenntun.Einsogfyrrirannsknerueftirtaldarrannsknarspurningar settarfram: Ermunurstjrnunaraferummillifyrirtkjalandsbygginni,Akureyriog ngrennioghfuborgarsvinu?1 Ermunurstjrnunaraferumeftirstarfsgreinumogstrfyrirtkja? Ermunurstjrnunaraferumhsklamenntarastjrnendaogannarra stjrnenda? Errekstrarrangurmismunandieftirvhvaastjrnunaraferirstjrnendur beita? rumkaflaerfjallaumfrilegaumruumstjrnunogeimrijaeru rannsknaraferirkynntar.Gerergreinfyrirfyrirtkjumogstjrnendumfjra kaflaogeimfimmtaerfjallaerumstjrnunaraferirslenskrastjrnenda. Rekstrarrangrifyrirtkjannaknnuninnierlstsjttakaflaoghelstuniurstur erukynntarlokgreinarinnar.

2. Frileg umra
Stjrnunervtkthugtaksemnryfirmargatti.Upphaflegalgurannsak endurinnanleitogaframeginhersluarannsakapersnuleikaeinkenni
1 essirannsknarspurningbyggireirriforsenduaagengifyrirtkjaamenntunognm skeishaldislkeftirvhvarauerustasettlandinu.Einnigeruhlutfallslegafleirijnustu fyrirtkihfuborgarsvinuogfleiriframleislufyrirtkilandsbygginni.ageturhaft hrifvalstjrnunarafera.

Bifrst Journal of Social Science 3 (2009)

47

rangursrkrastjrnenda(e.traittheory).Sarvarlgherslaajlfastjrnendur ogaukafrnieirra(e.stylecounseling).Aaukihefurveribentmikilvgi astubundinnattastjrnun(e.contingencytheory).Hinsarirhefurveri lgmikilherslamealfrimannaogrgjafanarleitoga(e.charismatic leadership)eaumbreytingaleitoga(e.transformationalleadership),stjrnunlisheilda (e.teamleadership),kynjaastjrnun(e.genderandleadership)oghrifmenningar stjrnun(saGubjrgGufinnsdttir,2004;Bryman,1996;Hofstede,2003; Northhouse,2007).Frimennhafajafnframtdeiltumahvorteinstjrnunar aferhentibestviallarastur,einsogtildmisRensisLikertheldurfram,en hannteluratttkustjrnunoglrislegstjrnunskilibestumrangrih astum(sjBryman,1996).Arirfrimennahyllastasjnarmiastjrnun veriahentaastumhverjusinniogarmtildmisnefnaDanielGoleman, PaulHerseyogKennethBlanchard(Bryman,1996;Goleman,2000). annarrifrahefhefurherslaverilgverkaskiptinguoghlutverk stjrnenda.anniglagiF.W.Taylorherslurkaverkaskiptingu,stuttaverkferla, agreininguverkundirbningsogvinnuogpeningalegaumbun(Taylor,1997). HenryFayolfjallaihinsvegarumhlutverkstjrnendasemhanntaldifelastva spfyrirumframtina,skipuleggjaoggeratlanir,gefafyrirmliogdeilaniur verkefnum,samhfaageriroghafaeftirlitmestarfsemifyrirtkja(Buchananog Huczynski,2004).svipaanhtttelurHenryMintzberg(1998)ahlutverkstjrn endafelistmannlegumsamskiptum(hannstknrnnfulltri,leitogiogsam starfsaili);upplsingahlutverki(hannsbyrgarailiupplsinga,milieimogs talsmaurfyrirtkistvi);ogkvaranatku(hannsfrumkvull,eigiahalda truflunumlgmarki,thlutavermtumogssamningamaur).Hrerekkitmtil anefnaallasemhafahafthrifrannsknirstjrnunengetamEltonsMayo (1997).Hanntaldirannsknirsnarleialjsmikilvgihinsformlegakerfis skipulagsheildumogmikilvgivinnuhpafyriralmennastarfsmenn.samrmivi alagihannhersluaskapaganstarfsandamevahlustasumkvart anirstarfsflks.Stjrnendurskulujlfairvatakatillittilstarfsflksoghinu formlegakerfiskalekkitrmtheldurskalasveigtahinuformlegakerfi. Hraneanergergreinfyrirhelsturannsknumsemgerarhafaverium stjrnunslenskumfyrirtkjum.Almennum,kenningarlegumrannsknum,ar semekkierhugaafyrrgreindumttumfyrirtkjum,ersleppt. relaEydsGumundsdttir(2002)rannsakaitengslvinnumarkaiog samspilstjrnunarhttastofnunumogfyrirtkjumvisamskiptiailavinnumark aarinsogytraefnahagsumhverfirunum19871995slandi.Hnrddivi41 stjrnandastrstufyrirtkjumslandi,aukesssemhnstuddistvivinnustaa greininguGallupsognnurfyrirliggjandiggn.Niursturhennarleialjsa ytribreytingar,svosemefnahagskreppa,mikilvissaogaljaving,hfumikil hrifslenskastjrnendur.Langtmastefnumtun,leitogahfniogtlanager urumunmikilvgarienurogajkmjgingufagstjrnenda.Sami

48

slenskir stjrnendur: Einkenni, stjrnunaraferir og rangur

hfundur(2005)kannaieinnighrifvihorfahj20millistjrndumeinu200 mannahtknifyrirtkirangureirrastarfi.relaEydsleggurvonarkenningu tilgrundvallarogkemstavavongirstjrnendursulklegritilanmeiri rangrivimarkmissetninguverkefnahjstarfsmnumsnumeneirsemeru vonlitlir.Samarannsknogkenningarammivarnotaurtilakannasamrmingu millivinnuogeinkalfshjmillistjrnendum.Niurstureruramillistjrn endum,semhafamikinnviljastyrk,erutsjnarsamirogvongir,gengurbeturen rumasamrmavinnuogeinkalf(IngaHannaGumundsdttirogrela Gumundsdttir,2005). HarpaBjrgGufinnsdttirogIngaJnaJnsdttir(2005)hafafjallaum runstjrnendahfilitlumogmealstrumfyrirtkjum.rbyggjaniurstur snarrannsknHrpuBjargarenhntkvitlvi10stjrnendurfyrirtkjum me2100starfsmenn.Helstuniursturerurastrhlutiafstarfivimlend annaferasinnastarfsmannaogslumlum.Vimlendurtldueinnigaflags leghfniskiptimestustarfisnu.Virunhfniertturformlegraleiamikill ogathyglivekurafrumkvlarskjaekkiformlegarnmsleiir. saGubjrgsgeirsdttir(2004)hefurrannsakahrifstjrnunarstlsogtr stjrnendaeiginstjrnunarfrnivihorfundirmannatilstarfssnsogslflags legsvinnuumhverfis.Hnlagispurningalistafyrirnuvinnustum(fimm jnustufyrirtkjumogfjrumstofnunum).Allssvruu472einstaklingar,araf76 yfirmennog396undirmenneirra.Heildarsvrunvar69%.saGubjrgleitaist viasnaframaundirmennumbreytingarstjrnenda(e.transformationalleaders hip)sujkvarigagnvartstarfisnuogvinnuumhverfienundirmennstjrnenda sembeitarumstjrnunarstl.Niursturhennarstafestaa.Undirmenn umbreytingastjrnendavorungaristarfiogfengumeirihvatninguogstuning fryfirmnnumsnum.Lokstldueirabeturvrihugaamannauiogaar rktimenningogstarfsandisemhvettiflktilnbreytni.Rannskninstuddihins vegarekkitilgtuaundirmennagerastjrnenda(e.transactionalleadership) vruneikvaritilstarfssnsogslflagslegsvinnuumhverfis,avundanskildu aeirupplifumeiraandlegtlagstarfienundirmennumbreytingastjrnenda.Af rumniurstummnefnaatrstjrnunarfrnihafiltiforsprgildium vihorfundirmannaogayfirmennmtusigajafnaimemeiriumbreytingar stjrnunarstlenundirmenneirrageru.tlduundirmennakvenkynsstjrn endursndufleirieinkenniumbreytingarstjrnunarstlsenkarlkynsstjrnendur. Tveireinstaklingarhafarannsakastjrnunslenskumtrsarfyrirtkjum. AnnarsvegarfjallarG.DggGunnarsdttir(2007)umslenskanstjrnunarstl trsarfyrirtkjum.Hntkvitlvistjrnendurremurfyrirtkjumogkemst aeirriniurstuastjrnendurnirsuyngriengeristerlendis,suumbreytingar leitogar,sustarfsmnnumgarfyrirmyndirogveitieimumbotilathafa.eir vinnajafnframteftirlrttuskipulagi,kvaranatakaeirraerhrogstttleysirkir innanfyrirtkjanna.HelgaHarardttir(2007)rannsakaikvaranatkutrsar

Bifrst Journal of Social Science 3 (2009)

49

fyrirtkjummevitlumvistjrnendurogmevaleggjafyrirspurningalista tveimurfyrirtkjum.Niursturbendatilahraikvaranatkuogfrum kvlahneigsmikiltrsarfyrirtkjum,semogvertarmenning. Tvrnlegarrannsknirhafaverigerarslenskumkvenstjrnendum. relaEydsGumundsdttir(2008)tkvitlvittakvenkynsforstjraogfram kvmdastjraogkemstaeirriniurstuarhafahaftmeirafyrirleitoga hlutverkinuenkarlar,agerskrafaumarsumjkarenurfijafnframta sannaargetitekikvaranirogveriharar.Flestarhafavaliaveraein afstrkunumogltifordmasinngarekkitruflasigansettumarki.Mar grtSmundsdttir(2009)geriathugunvhvortslenskfyrirtkisemhafabi kyninstjrnsulklegritilessaskilameiriarsemienfyrirtkisemerume einsleitarstjrniroghvortmunurvristjrnunaraferumkynjanna.Gervar athugun101fyrirtkiessusamhengiogjkvttmarktktsambandfannstmilli essahafabikyninstjrnfyrirtkisinsogarsemieiginfjrogveiktenjkvtt sambandviarsemiheildareigna.Hinsvegarkomuengintengslframegarskoa varhvortsetakvennastjrnumleidditilfleirikvennastjrnendastumogbetri stjrnunarhmetillititilstarfsmanna.Kvenstjrnendurdeildusurverkefnumtil undirmannasinnaenkarlarogrtldusigfrekarverafyrirhindrunumstarfi. IngiRnarEvarsson(2004;2005)hefurrannsakatbreisluograngur ekkingarstjrnunarslenskumfyrirtkjum.arkemurframatiltlulegaffyrir tkihafatekiuppaferirekkingarstjrnunar,ffyrirtkihafamtastefnuum milunogntinguekkingarogfyrirtkinhafaekkifjrfesthruumekk ingarstjrnunarkerfum.rangurekkingarstjrnunarviristveramikillhjeim fyrirtkjumsemhafainnleitthana.Hannhefureinnigrannsakastjrnunaraferir ogskipulagslenskrafyrirtkja(IngiRnarEvarsson,2006).IngiRnarogVi Vernharsson(2008)gerurannsknkvaranatkufjrumfyrirtkjumog byggisthnvitlumvistjrnenduroggreiningugagnarfyrirtkjunum. Flestirstjrnendannareiddusigmikieigiinnsiogreynsluvismrrikvar anireneinnigsumumtilfellumvirstrri.Hjllumfyrirtkjunumvar einhverjumtilfellumstustviStjrnunarvsindigrunninnogegarkomendan legaavatakastrakvrunvaragertaftveimureafleirieinstaklingum samkvmtCarnegielkaninu.Meginniurstaarannsknarinnarvarsahvorki tegundstarfseminskipulagsformfyrirtkjannahfuhrifkvaranatkuferli engreinilegurmunurvarferlinueftekivarmiafstreirra. Afframansgumraamargarrannsknirhafaverigerarlinum rumhrlandiumstjrnunaraferir,einkanlegastrrifyrirtkjum.Heildsta vitneskjuumstjrnunaraferirslenskumfyrirtkjumhefurskort.aeinkan legaviumstumlaminniogmilungsstrumfyrirtkjum.Afessumskum varkveiarastnknnunsemkynnteressarigrein.

50

slenskir stjrnendur: Einkenni, stjrnunaraferir og rangur

3. Rannsknaraferir
Srannsknarafersembesthentarmarkmiumrannsknarinnarerlsandirann sknarafer(e.descriptiveresearch)semmiastviafinnatni,hlutfllogtengsl breytaogastafestaeahafnatilgtum.Tvralgengustugerirkannanaeru spurningalistakannanirogvitalskannanir(oftastgegnumsma).Helstukostir vitalskannanaeratiltlulegaauvelterantilflksogatryggirmiklasvrun; aferinerskjtvirk;mgulegterakomavegfyriraspurningarsumisskildar ogauvelterafylgjastmegangiknnunarinnar.Kostirspurningalistakannanaeru hinsvegareirarerutiltlulegaeinfldleitilgagnaflunar;ekkiarfantil flkstilteknumtma;engarskekkjurveravegnahrifaspyrlaogsvarendurhafa betranitilasvara.Helstikostureirraerlgtsvarhlutfall(Churchill,2002). Spurningalistaknnunvarvalinrannskninni.Helstastanvaraannig yriauveldaraantilstjrnendaenatakasmavitalvi.Einnighafia hrifvalrannsknaraferarahugivarvaendurtakafyrriknnunfrrinu 2004semvarnetknnun(sjIngiRnarEvarsson,2006).bumtilvikumvar stustvinetknnunogsmuspurningarvorunotaarbumknnunumav undanskilduari2007varsettinnnspurningvarandinarleitogaeinkenni. Slkaferburuppdraogeinfaldaleitilaaflagagnaogfelursrkosti spurningalistakannana.Helstukostirslkraaferaeruartakslistareruekki agengilegirogvererfittaveljafyrirtki,rkrefjastagangsanetiogtkni legvandamlgetakomiuppviframkvmdknnunarinnar(MalhrotaogBirks, 2003). Knnuninhfst21.nvember2007oghennilauk18.desembersamar.Rann sknarstofnunHsklansAkureyrisumframkvmdhennar.Sendurvarspurn ingalistivihengimetlvupstitilforstumannafyrirtkjaogstofnanaeasta genglaeirra.Outcomeforritivarnotatilahaldautanumggninogtakasaman frumniursturenggninvoruunninfrekarSPSSforriti.trekunumtttkuog spurningalistivarsendurfjrumsinnumtilflksinsrtakinutilaaukasvrun. Ekkivarheitineinumverlaunumfyrirtttku. Skvrunasendaspurningalistametlvupstigeturfalisrhttu skekkju,semfelstvaungir,velmenntairstjrnendurstrrifyrirtkjumsvari frekarenarirstjrnendur.Svoreyndistekkiverahvastrfyrirtkjavararar sem60%stjrnendaknnuninnistrufyrirtkjummefrrien20starfsmnnum. Afeimstjrnendumsemsvruuhfu57,8%lokihsklanmiogmealaldur eirravar46,2r.arsemupplsingarliggjaekkifyrirummenntunogaldur slenskrastjrnendaererfittametasvruntfreimforsendum. ikomfrRkisskattstjrasemvarversniafslenskumfyrirtkjumme fimmstarfsmenneafleirilaunegari2006oghafaskilainnlaunamiumfyrir ttamilljnireameira.2Fyrirtkivoruvalinannigahelmingurkmuafhfu
2 Valstrfyrirtkjartakimiaistviafversniafslenskumfyrirtkjumenekki einungiseimstrstueinsogflestarrannsknirfyrirtkjumhrlandihafaeinblnt.Neri

Bifrst Journal of Social Science 3 (2009)

51

borgarsvinu,25%afEyjafjararsvinuogafgangurinnannarsstaaraflandinu. Rkinfyrirvvoruauaannigvrihgtaberasamanfyrirtkimiavi stasetningueirralandinu.Upprunalegurislistiinnihlt5031fyrirtkiog stofnanir.Astandendurrannsknarinnarkvuafrklegumstumafellabrott fyrirtkilandbnai(brekstur),3landbnaarrunauta,dvalarheimilialdraraog heimilifyrirfatlaa,starfsemistjrnmlaflokkaogkirkjurogtrflg.stanvar saslkumrekstrireyndimjgltistjrnunogskipulagarsemumfastarfs menneamikiumsjlfboavinnuervanalegaara.Eftirstu4846fyrirtki ogstofnanirislistanum.rtakivarvalianniga890fyrirtkiogstofnanir voruvalinmefyrrgreindalandfrilegaskiptinguhuga.Sanvoruleituuppi netfngheimasumeaj.is.annigfengustupplsingarum537netfngsem varendanlegtrtak.Landfrilegdreifingfyrirtkjanetfangalistanumendur speglaimjgvelupprunalegti. Svrbrustfr222fyrirtkjum,tvvoruhttrekstriogvirknetfngvoru54. airasvrunvar46,1%.Takmrkusvrunervelekktvandamlspurn ingalistaknnunum.Aaker,KumarogKayritat.d.(2001,bls.226):vleikur enginnvafiavandinnvilgtsvarhlutfalleinkennirspurningalistakannanir.Ef spurningalistiereintaldlegasendurtilvenjulegsslembirtaks,nvieigandiminn inga,erlklegtasvrunveriinnanvi20%.Vandinneroftarmeirifyrirtkja knnunumarsemtmaskorturoglagdregurrsvrun.Netkannanirjukusvar hlutfallfyrstuupp5060%enahefursanlkkaniur2530%egarnj ungabragurinnhefurhorfimeaukinninotkunslkrakannana(BurnsogBush, 2003).vljsier46%svrungogendurspeglarhnmjgveli. Erdreifingeirrasemekkisvruueinsogeirrasemsvruu?Einsogfram kemursaressrigreihafatttakendurknnuninnieftirtalinsrkennisaman burivitlurfrHagstofuslandsumslenskfyrirtkialmenntri2006:eirstra fyrirtkjummefleirien20starfsmennmeiramlienalmenntgerist(frvik35,9 prsentustig);fleirikomareinkahlutaflgumenrumrekstrarformum(frvik 32,3prsentustig),ogtiltlulegafrristrafyrirtkjumjnustuenmealtalsegir tilum(frvik18,4prsentustig).Niursturveruratlkameahuga. Spurningalistinninnihlt44spurningar.Hannvaramestusmeirrasem stuarannskninnienstustvarviaraspurningalistaumstjrnunaraferir (lkanHerseysogBlanchards,1988),ekkingarstjrnun(sjKPMGConsulting,2000; LimogAhed,2000)ograngursmlingar(sjNilssonogKald,2002).Spurninga listinnvarforprfaurnokkrumfyrirtkjumoglagfrurltillegakjlfaress. Spurningalistanumvarskiptuppbakgrunnsupplsingar,skipulagogstjrnun, mannausstjrnun,jnustustjrnun,gastjrnun,ekkingarstjrnunogstefnu mtun.Fjldisvarmguleikahverrispurninguvarfreinum(t.d.askraldur
mrkvorudreginvifimmstarfsmennarsemltisemekkertreynirskipulegastjrnunea skipulagfyrirtkjummefrristarfsmenn. 3 Kjtvinnslaogslturhserurtakiogflokkasttilinaar.

52

slenskir stjrnendur: Einkenni, stjrnunaraferir og rangur

sinn),remur(j/nei/veitekki)upp14svarmguleika(t.d.hvaavinningfyrirtki hafiafekkingarstjrnum).nokkrumspurningumvarheimiltamerkjavifleiri eneittsvar.flestumspurningunumvarstustvinafnaearunarskalasema einsheimilaareiknatfjlda,tnioganotakrosstflur.Spurningarumskipulag bygguflestarfjgurraflokkaLikertskala.spurningumumaldur,starfsaldur, fjldastarfsmannaogveltuvarstustvimillibilsoghlutfallslegaskalaarsem flknaritlfriermguleg.Vitlfrilegarvinnsluvaralgengastareiknat fjldaogtnienkrosstflurvoruoftastgerarumtengslstjrnunarvistrog starfsgreinsemvikomandifyrirtkistarfar,aukmenntunarstjrnenda.Pgildiog kkvaratvarjafnframtreiknat.Tilaskerarummarktknimillihpa(t.d. fyrirtkihfuborgarsvinuoglandsbygginni)varstustvitveggjahlutfalla prf.4 Hrveruraeinsgergreinfyrireimhlutaspurningalistanssemfjallarum stjrnendurogstjrnunaraferir.

4. Fyrirtki og stjrnendur
Einsogfyrrsegirbrustsvrfr222fyrirtkjum.Lilegahelmingureirra(53,5%) erstasetturhfuborgarsvinu,22,3%eruAkureyriogngrenniognnur fyrirtkidreifustumlandi.aendurspeglarrtakivelsemvarvalimeland frilegadreifinguhuga,.e.aumhelmingurvristasetturhfuborgar svinuoga25%vrufrAkureyriogngrenniannigamgulegtvria greinafyrirtkiarsrstaklega.Helstaskekkjanknnuninnierahlutfallslega fleiristjrnendurhfuborgarsvinusvarahennienstjrnendurannarsstaar landinu,einkanlegaAkureyriogngrenni. Fyrirtkinsemtkuttknnuninnihfu59starfsmennamealtali launaskrri2006.5Um44%fyrirtkjannahafi10starfsmenneafrri,60%fyrir tkjannavarme20starfsmenneafrriog92%eirrahafi100starfsmennea frri.Einsogurhefurkomiframerufyrirtkinknnuninninokkrustrrien skryfirstrslenskrafyrirtkjahjHagstofuslandsgefurtilkynna(Hagstofa slands,2008a).Umhelmingurfyrirtkjannaessariknnunhafi15hskla menntaastarfsmennen24,5%fyrirtkjahafienganhsklamenntaanstarfs mann.Hlutfallhsklamenntarastarfsmannaer25,68%amealtali. Veltafyrirtkjannari2006var706milljniramealtali(fr1,6milljnum upp18milljara);25%fyrirtkjannahfu62milljnirveltueaminna,50%

4 Formlaner:

z=

5 Eittfyrirtkiskarsigrogvarme4600starfsmenn.egaraertekitrtreikningumlkkar mealtali37,6starfsmenn.

p1 p 2 p 1 100 p1 p2 100 p 2 n1 n2

Bifrst Journal of Social Science 3 (2009)

53

fyrirtkjahfu132milljnireaminniveltuogum19%hfuveltusemvarmeiri en700milljnir. Karlstjrnendurvoru79,5%svarendaog20,5%konur.aernokkrufleiri kvenstjrnendurenmeal100strstufyrirtkjaslandi2007(14%)ennokkru minnaenmealEvrpulandaarsemggnfrEurostatsnaakonurvoru32% stjrnendari2004.Athyglivekurahlutfallkvenstjrnendaerundirmeallagi Norurlndum(Holst,2006;Rannsknarseturvinnurttarogjafnrttismla,2007). Afeimstjrnendumsemsvruuknnuninnihfu57,9%lokihsklanmi, 37,0%hfuframhaldssklaoginmenntunog5,1%svarendahfueingnguloki grunnsklanmi.Mealaldursvarendavar46,2r(syngsti24raogselsti68ra). Mealstarfsaldurnverandifyrirtkivar9,8r. Algengastarekstrarformfyrirtkjaknnuninnivorueinkahlutaflg(ehf.)en 67,9%fyrirtkjannavoruskrmeeimhtti.vnstkomualmenningshluta flgea13,7%fyrirtkjaknnuninni,5,6%svarfyrirtkjavorufyrirtkirkisea sveitarflagaogannarskonarrekstrarformitilheyrusamtals12,8%fyrirtkjanna.Ef miertekiafflokkunHagstofunnarfyrirtkjumeftirrekstrarformierljsta svrineruskekktarsemhlutfallslegaflestfyrirtkisemsvruuknnuninnieru hlutaflg.skrHagstofunnarvoruhlutaflg(almenningsogeinkahlutaflg) 49,5%ogflagasamtkogsjlfseignarstofnanirfylgjaarfasteftirme37,4% hlutdeild(Hagstofaslands,2008b). Lokseressagetaaum4,7%fyrirtkjaknnuninnistrfuufrumvinnslu (landbnaieasjvartvegi)6,27,9%inaiogrvinnslu,60%jnustuafmsu tagiog7,4%fyrirtkjavorurumtilgreindumrekstri.Efskiptingfyrirtkja atvinnugreinarerborinsamanviskiptinguHagstofunnarfjldafyrirtkjaog flagaeftiratvinnugreinum2006kemurljsafrumvinnslufyrirtkivoru4,4% fyrirtkjaogflaga,infyrirtki12,8%ogjnustufyrirtki78,5%afheildarfjlda (Hagstofaslands,2008c).jnustufyrirtkihafavminnisvrunenararatvinnu greinarmiaviheildari. essustigiliggjafyrirsrkennifyrirtkjannaogeirrastjrnendasem svruuknnuninniogverekkirvegiakynnarniurstursemsnaa stjrnunaraferumfyrirtkja.

5.1. Stjrnunaraferir: Almenn stjrnun

Ekkierauveltaspyrjastfyrirumstjrnunaraferirarsemumflkifyrirbrier ara.okkartilvikijkaeinnigvandannaspurningalistinnvarlangurog rmitilafjallaumstjrnunaraferirsrstaklegavartakmarka.Tilanlgast vifangsefnimespurningalistaafervarstustvilkanHerseysogBlanchards (1988)umastubundnastjrnun(e.situationalleadership).staesseraaer velekktogmikinotavijlfunstjrnenda:oghafa400fyrirtkilistaFortune
6 Verteraminnaalandbnaarfyrirtkivorufelldrrtakieinsogframhefurkomi.

54

slenskir stjrnendur: Einkenni, stjrnunaraferir og rangur

tmaritsinsyfir500helstufyrirtkinotalkanistjrnendajlfun.Lkanileggur aukessherslusveigjanleikastjrnunaraferumogerauveltframkvmd. LkanHerseysogBlanchardshefurverigagnrntfyriraastyjistalitluleyti virannsknirogaekkistekimiafmikilvgumttumeinsogkyniogaldri tttakenda(Northhouse,2007). HerseyogBlanchardteljaastjrnandiveriaveljastjrnunarafersem hentiastumhverjusinni,.e.hugaoghfnistarfsmannstilaleysaverkefni. eiragreinafjrarstjrnunaraferirenrerustrandi(e.directive),hvetjandi(e. supportive),veitandi(e.coaching)ogfelandi(e.delegating)stjrnun(sjtflu1). Tafla1.HugmyndirPaulsHerseysogKennethsBlanchardsumastubundnastjrnun.
Strandi Ltillverkefnaroskioghugistarfsmanns. Stjrnandigefurnkvmfyrirmliog fylgistgranntmeframmistu starfsmanna. Veitandi Milungsmikilleamikillverkefnaroski, e.t.v.ltillviljistarfsmanns. Stjrnandiveitirupprvun,stuningog hvatningu,hveturtiltttku. Hvetjandi Ltilleamilungsmikillverkefnaroski, mikillhugistarfsmanns. Stjrnandiveitirupplsingar,tskrir,spyr oghveturtilda. Felandi Mikillverkefnaroski,mikillhugi starfsmanns. Stjrnandifrirstarfsmannivaldtilavinna eiginforsendum,fylgistmelengdar.

egarstjrnendurvoruspurirumhvaastjrnunaraferumeirbeitisvruu80 (37%)aeirtskriverkefni,ltistarfsflkvinnaeiginforsendumogfylgistme lengdar(felandistjrnun).7Nokkrufrri(28,2%)veitastarfsflkiupplsingar, tskrakvaranirogspyrjaoghvetja(hvetjandistjrnun).Mealstjrnendablanda 24%samanlkumstjrnunaraferum(sjmynd1).Athyglivekurainnanvi3% stjrnendabeitastjrnunarferumandaeinvaldsstjrnunar,.e.asegjastarfsflki nkvmlegafyrirverkumogfylgjastvelmev(strandistjrnun).Nokkrar breytingarerumillikannana.annigsegjastfleiristjrnendurstyjastvifelandiog veitandistjrnun2007en2004ogfrrisegjastblandasamanstjrnunaraferumea notahvetjandistjrnun.Breytingarnarnemaum34prsentustigumogeruekki marktkar.Ekkiermunurvalistjrnendastjrnunaraferumeftirvhvaa starfsgreineirstarfa.

7 Vispurninguumhvaastjrnunaraferumstjrnendurbeitivorugefnirsexvalmguleikar. Hverstjrnunarafervartskrnnarorum,t.d.segistarfsflkinkvmlegahvernigog hvenraeigiavinnastrfinogfylgistvelmestarfsflki.aerdmiumstrandistjrnun. AukfjgurrastjrnunaraferaHerseyogBlanchardvargefinnkosturamerkjavi mguleikaablandasamanaferumogekkertafofantldu.

Bifrst Journal of Social Science 3 (2009)

55

40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Felandi stjrnun Hvetjandi stjrnun Blandar saman aferum Veitandi stjrnun Strandi stjrnun Anna 2004 2007

Mynd1.Hvaastjrnunaraferumbeitirstarfinusemstjrnandi,2004og2007.n= 262(2004),216(2007). Menntunstjrnendaviristhafahrifvalstjrnunarafera.Stjrnendursem lokihafagrunnsklanmibeitahelstfelandiogblnduumstjrnunaraferum, inogframhaldssklamenntairstjrnendurnotamestfelandioghvetjandi stjrnunenhsklamenntairstjrnendurveljahvetjandi,blandaarogfelandi stjrnunaraferirnrjfnumhndum(sjtflu2).Munurinnmilligrunnskla, in,framhaldssklaoghsklamenntarastjrnendaermarktkuregarstuster viKkvaratprf(p=0,019). Tafla2.Menntunstjrnendaogstjrnunaraferir.
Grunnsklanm Strandi Hvetjandi Veitandi Felandi Blandarsaman Anna Fjldi 0,00% 18,20% 0,00% 45,40% 36,40% 0,00% 100,00% 11 Framhaldssklanm Innm 3,30% 26,70% 6,70% 50,00% 10,00% 3,30% 100,00% 30 8,50% 19,10% 4,30% 53,20% 12,80% 2,10% 100,00% 47 Hsklanm 0,80% 32,80% 6,40% 28,00% 31,20% 0,80% 100,00% 125

K=28,36,df=15,p=0,019

Kvenstjrnendurveljahelsthvetjandistjrnun(35%)enkarlarnirveljaflestir felandistjrnun(41%)einsogframkemurtflu3..Einnignotakonurfrekarveit andistjrnunheldurenkarlar.Karlarerueireinusembeitastrandistjrnunen aeinsvarum6einstaklingaara.Kynjamunurinnermarktkuregarstuster

56

slenskir stjrnendur: Einkenni, stjrnunaraferir og rangur

viKkvaratprf(p=0,031).Enginnkynjamunurvarmerkjanlegurknnuninni 2004. Tafla3.Kynstjrnendaogstjrnunaraferir.

Karl Strandi Hvetjandi Veitandi Felandi Blandarsaman Anna Fjldi K=12,28,df=5,p=0,031 3,5% 26,5% 3,5% 41,2% 24,1% 1,2% 100,0% 170 Kona 0,0% 34,8% 14,0% 23,3% 25,6% 2,3% 100,0% 43

Fyrirtkihfuborgarsvinuvirastsurveljafelandiogveitandistjrnunen fyrirtkiannarsstaarlandinu.essimunurerekkimarktkur.Strfyrir tkjahefurenginsnileghrifrstjrnunaraferirsemvaldareru. Samkvmtkenningumumnarleitoga(e.charismaticleadership)hegaslkir leitogarsrmeeinstkumhttisemhefurmikilhriffylgjendureirra.Talier aeirhafifimmsrkennisemagreinifrrumleitogum.essisrkennieru auaeirhafimjgmtaasnframtina;eirerutilbniratakahttutila nframeirrisn;nmnihvavararumhverfiogarfirundirmannasinna;eir snahegunsemerhefbundin.Rannsknirsnajafnframtanarleitogar hvetjaundirmennsnatildaannigaeirafrekameiraogerungaristarfi enundirmennhefbundinnaleitoga.Skringaeraleitavundirmennerubetur mevitairummikilvgisrtkraoghleitramarkmia;eirtakahagsmuniskip ulagsheildarframyfireiginhagsmuniogeirfstviskapandioghleitmarkmi. skapanarleitogartraustmealstarfsflks(Robbins,2003;Northhouse,2007). tttakendurrannskninnivorubeniratakaafstutileftirtalinnafull yringa:ghefmjgskraframtarsnogauveltmeamilahennitilannarra; gerreiubinnatakamiklahttutilahrindasnminniframkvmd;g skynjavelarfirogvntingarannarraogbregstskjttvieim;gframkvmihluti menstrlegumhttiogframkomamnerhefbundin.Svarendurgtumerktvi mjgsammla,frekarsammla,frekarsammlaogmjgsammla.Svrtttak endagefuraltamynd2.arkemurframalilega90%svarendaermjgea frekarsammlafullyringunumumaeirhafiskraframtarsnogaeirskynji velarfirogvntingarannarra.Munfrrivorusammlahinumtveimurfull yringunum.annigvoruaeinsumhelmingursvarendamjgeafrekarsammla vaeirvrureiubniratakamiklahttutilahrindasnframkvmdog

Bifrst Journal of Social Science 3 (2009)

57

nokkrufrrisgustframkvmahlutimenstrlegumhtti.Aeins60stjrn endurmerktumjgsammlaviallarfjrarfullyringarnaroggetaannigtalist hafanarleitogaeinkenni.

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Mjg skr framtarsn Reiubinn a taka mikla httu Skynja arfir og vntingar annarra Framkoma er hefbundin Sammla sammla

Mynd2.Svrtttakendavifullyringumumnarleitogaeinkenni. Enginnmunurvarkrlumogkonumhvavararfyrrgreindarfullyringar.Ltill munurvareinnigmenntunstjrnendaoghvorteirteljasigtilnarleitogaog ahafiekkihrifrekstrarrangur.aeinnigviumstarfsgreinsemstjrn endurstarfasemogstrfyrirtkja.

5.2. Stjrnunaraferir: Lisvinna

Rannsknirhafaleittljsalisvinnageturaukiframleini,lkkaframleislu kostnaogrvanskpun.Ennfremurmnefnaahnertalingetaaukingju viskiptavina,starfsngju,hollustuvifyrirtkioggivruogjnustu(Zr ragaogBonance,2003;BuchananogHuczynski,2004).Aukinaljlegsamkeppni ogrartknibreytingarhafavttundirvinsldirlisvinnuinnanstjrnunar franna.Einspurningknnuninnilautavaspyrjaumliseahpastarf fyrirtkjum.Allsbrust216svrvieirrispurninguogstjrnendur145fyrirtkj um(67,1%)sgualiseahpastarfvrivilifyrirtkinu.aernokkru minnaenri2004ensgu71,5%stjrnendaalisstarfvrifyrirtkinu.Lis starfvaralgengastinai(71,7%),frumvinnslufyrirtkjum(70,0%)ogloks jnustufyrirtkjum(65,6%).Munurinnerekkitlfrilegamarktkur. Fyrirtkihfuborgarsvinunotalisstarfmesten76,3%svruuaau ntisrhpastarf,58,0%fyrirtkjalandsbygginniog58,3%fyrirtkjaAkureyri ogngrenni(sjtflu4).Kkvaratstuulltflu3(p=0,017)gefurtilkynnaaum

58

slenskir stjrnendur: Einkenni, stjrnunaraferir og rangur

sambandsaramillilisstarfsogstasetningarfyrirtkja.Munurinnertl frilegamarktkuregarborinerusamanhlutfllhpamillihfuborgarinnarog landsbyggarinnar(p=0,018)oghfuborgarinnarogAkureyrar(0,027).Munurinner hinsvegarekkimarktkurmillilandsbyggarinnarogAkureyrar.ri2003voru afyrirtkilandsbygginnisemnotuulisstarfmest(sjIngiRnarEvarsson, 2006). Tafla4.Lisstarfogstasetningfyrirtkja.

Hfuborgin Listarf Ekkilistarf Fjldi 76,3% 23,7% 100,0% 114 Akureyri 58,3% 41,7% 100,0% 48 Landsbyggin 57,7% 42,3% 100,0% 52

K=8,185,df=2,p=0,017

Fyrirtkimefleirien50starfsmennnotalisstarf83,3%tilfellaenminnifyrirtki 64,4%tilfella.Kkvaratstuull(4,9,p=0,027)hafnarnlltilgtunniogmunurinner tlfrilegamarktkuregarborinerusamanhlutflltveggjahpa(p=0,008). Lisvinnaviristleiatilbetrirekstrarafkomufyrirtkjavamarktkurmunurer vhvortfyrirtkisemhafatekiupplisstarfsurekinmehagnaieatapi (p=0,024).ettaeruararniursturenknnuninni2003vavarenginn marktkurmunur.

70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Verkefnali verfaglegir Framleislu- Umbtali hpar hpar Agerahpar Anna 2004 2007

Mynd3.Hvernighpareruvilifyrirtkinu?Merktvifleirieneittsvarefvi.

Bifrst Journal of Social Science 3 (2009)

59

Vispurninguumahverskonarhpastarfsfyrirtkjumbrustsvrfr 138fyrirtkjumogarsemmgulegtvaramerkjavifleirieneittsvarbrustalls 190svr.Verkefnali(avinnateymiatilteknuverkefni)erualgengastaform hpastarfsogeraafinna50,7%fyrirtkja.verfaglegirhpar,arsemflkr mismunandideildumvinnursaman,erueinnigalgengirenslkirhpareruvili 34,0%fyrirtkjaogsankomaframleisluhparsemvinnaastaaldrisaman framleislueajnustu(31,2%).Umbtalierafinnaum12,3%fyrirtkjaog agerahpa8%fyrirtkja(sjmynd3).aermjgekkdreifingogri2004. Afvsemframkemurhraofanerljstalisvinnaeralgengslenskum fyrirtkjum.aeinkumviumstrrifyrirtkihfuborgarsvinu.

6. Rekstrarrangur
Stjrnunaraferirerumikilvgarfyrirreksturogafkomufyrirtkjaeinsogfyrr segir.Stjrnunhefurhrifstarfsngju,frammistuogframleinistarfsflks, lisvinnu,starfsmannaveltuogrekstrarrangurfyrirtkja(Griffin,2002;Buchanan ogHuzcynski,2004;Kreitner,2004;Mullins,2005). Athyglisverterakannahvortstjrnunaraferirhafihrifrekstrarrangur fyrirtkjannaknnuninni.knnuninnivarrekstrarrangureinungismetinntfr vhvortfyrirtkinskiluuhagnaieaekki.Meirihlutifyrirtkjaersvruu knnuninni,ea155(74,2%),varrekinnmehagnairi2006,34(16,3%)vorurekin metapiog19(9,1%)nlli(sjmynd4).Hlutfallfyrirtkjasemrekinvorume tapivarremprsentustigumhrraenriundan.Suessarniursturyfir frarierekkihgtafullyraabreytinghafittsrstamillira.
80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Hagnaur Tap nlli Veit ekki 2003 2006

Mynd4.Rekstrarafkomafyrirtkjaknnuninni2003og2006.

60

slenskir stjrnendur: Einkenni, stjrnunaraferir og rangur

Strfyrirtkjaviristekkihafahrifafkomueirraogekkiheldurland frilegstasetning.Afkomafyrirtkjaerhinsvegarlkeftirstarfsgreinum.Besta afkomanerinaiogfrumvinnslugreinumennokkruslakarijnustufyrir tkjum.Munurinninfyrirtkjumogjnustufyrirtkjumermarktkuregar hlutflltveggjahpaeruborinsaman(p=0,028)enaekkiviummunmilli frumvinnsluoginfyrirtkjaeafrumvinnsluogjnustufyrirtkja.Stjrnunar aferirhafaekkihrifrekstrarrangurfyrirtkjannaknnuninni.Menntun stjrnendaviristhinsvegarhafahrifrangurfyrirtkjanna.Athyglisvertera hlutfallslegaskilastjrnendurmeinnmbestumrangriengrunnsklamenntair stjrnendurslkustumrangri.Kkvaratstuulltflu5(p=0,004)gefurtilkynna asambandisekkihtilviljun.Munurinnmillirekstrarrangursinmenntara stjrnendaogstjrnendamearamenntunermarktkurmiavitveggjahlut fallaprf(p=0,004).Hinsvegarberavarastadragaofvtkarlyktanirafvar semlklegteraarirstjrnendursufyrirtkjunumsemhafiaramenntunog aukesserutplega20%fyrirtkjaknnuninnifyrirtkisemekkistefnaa hagnai.erumargirarirttirsemhafahrifrekstrarrangur,svosem skattaml,hrefnisver,samkeppnisstaao.fl. Tafla5.Menntunstjrnendaogrekstrarrangur.
Grunnsklanm Hagnaur Tap Fjldi 44,4% 55,6% 100,0% 9 Framhaldssklanm Innm 75,9% 24,1% 100,0% 29 93,2% 6,8% 100,0% 44 Hsklanm 82,2% 17,8% 100,0% 107

K=13,078,df=3,p=0,004

Afvsemframkemurhraframanerljstastjrnunaraferirvirastekki hafahrifrekstrarrangurfyrirtkjannasemsvruuknnuninni.aermjg athyglisvertogettaatriiarffrekarirannsknavi.

7. Niurstur
Stjrnendurknnuninnibeitafelandistjrnun37%tilvika,nokkufrriea28,2% styjastvihvetjandistjrnunog24,1%blandasamanlkumstjrnunaraferum. Konurbeitaaallegahvetjandistjrnunenkarlarfelandistjrnun. Allskvust145fyrirtki(67,1%)verameliseahpastarfstarfsemisinni. Fyrirtkihfuborgarsvinunotalisstarfmest,fyrirtkiAkureyriog ngrennioglokslandsbygginni.Fyrirtkimefleirien50starfsmennnotalis vinnuoftarenfyrirtkimefrristarfsmenn.Verkefnalierafinna50,7%fyrir tkjanna,verfaglegahpa34,0%eirraogframleisluhpa31,2%eirraog agerahpa8%eirra.

Bifrst Journal of Social Science 3 (2009)

61

Meirihlutifyrirtkjannasemsvaraiknnuninni(74,2%)varrekinnmehagn airi2006.Infyrirtkiskiluuoftarhagnaienjnustufyrirtki.Inmenntair stjrnendurskiluuoftarhagnaienstjrnendurmearamenntunentlkaberr niursturmevararsemmargirttirhafahrifhagnafyrirtkja.Stjrn unaraferirvirastekkihafahrifrekstrarrangur. Hrverahelstuniursturdregnarsamansamrmivirannsknar spurningar: Stasetningfyrirtkjalandinuhafiaeinshrifnotkunlisvinnu. Starfsgreinstjrnandahafiekkimarktkhrifstjrnunaraferirenrekstrar afkomaerbetriinogfrumvinnslufyrirtkjumenjnustufyrirtkjum. Strrifyrirtkinotalisvinnuoftarenminnifyrirtki. Hsklamenntairstjrnendurvirastbeitarumstjrnunaraferumenstjrn endurmearamenntun.eirtakaenganstjrnunarstlframyfirannanefeinvalds stjrnunerundanskilin.Inmenntairstjrnendurskilahinsvegarhlutfallslega bestumrekstrarrangri. Enginsjanlegtengslvorumillistjrnunaraferaogrekstrarrangurs.Helsta skringesseramikillmeirihlutifyrirtkjaskilaihagnairi2006.

8.1. Mikilvgi fyrir stjrnendur

Niursturrannsknarinnargtugagnaststjrnendumslandimemsumti ogmtildmisnefnaeftirfarandiatrii: rgefatilkynnasrkenni,rangurogstjrnunaraferirslenskrastjrnenda samanburivierlendastjrnendursemmikihefurveritekimiafinnlendu viskiptanmitilessa. rgefatilkynnarunmealstjrnendasarirum. Menntunogreynslakvennaviristveravannttaulindslenskumfyrirtkjum arsemaeins20,5%stjrnendaerukonurborisamanvi32%Evrpulndum. Takaarfmiafmenntunstjrnenda.Svoviristseminmenntunoghskla menntunhafihrifmargattistjrnunarogskilifyrirtkjumbetrirekstrar rangrienella.Forramennfyrirtkjaurfavagefamenntunstjrnendameiri gaumframtinni.

8.2. Frilegt framlag og frekari rannsknir

Niursturknnunarinnareruummargthugaverararsemheildsta vitneskjuhefurskortessusviislandi.Knnuninerframhaldsambrilegrar knnunarfrrinu2004.Slkendurtekningeflirmjgekkinguslenskumstjrn endumogstarfshttumeirra.Niursturkannanannaeruummargtmjgsam brilegar(sjIngiRnarEvarsson,2006).abendirtilessaknnuninfrrinu 2004hafigefiversniafstarfshttumslenskrastjrnenda.arsemtmabili2004

62

slenskir stjrnendur: Einkenni, stjrnunaraferir og rangur

2007einkenndistafensluoggriafkomufyrirtkjaerlklegtatlaaknjandi rfhafiverivaendurskoastjrnunaraferirfyrirtkjum. slenskirstjrnendurveljahelstfelandistjrnunoghvetjandistjrnun,aukess ablandasamanaferum.Erlendistakastfrimennumahvorteinstjrn unaraferhentibestviallarastur,t.d.lrislegstjrnun(sjBryman,1996) enarirahyllastasjnarmiastjrnunveriahentaastumhverjusinni (Goleman,2000;Bryman,1996).Stjrnunaraferirslenskrastjrnendagefatil kynnaaeirhallistasarasjnarmiinuogeirblandagjarnansamanaferum. Niursturvarandimenntunstjrnenda,srstaklegasainsklamenntun skuliverahlutfallslegahagntust,erusamrmivirannsknirandamannaus umrunnar(Schultz,1961;Becker,1992).arkemurframafjrfestingframhalds sklamenntunskilarbieinstaklingumogjflagihvamestumvinningi. Frekarirannsknaerrfstjrnunaraferumslenskrafyrirtkja.annig vrihugavertakafadpraofaneinstakattirannsknarinnarmevitlumog vinnustaagreininguogflitfleirienstjrnendaeinna.Einnigvrihugaverta geratilrauntengslumstjrnunaraferaogrekstrarrangurs.annigyrftia kannatengslmillistjrnunarogstarfsmannaveltu,framleini,nskpunar,ngju viskiptavinao.fl.ttasemgtuskrtrekstrarrangurfyrirtkjaogstofnana. vrifrlegtakannahvortefnahagskreppansemnherjarefnahagslfihafileitt tilessastjrnendursut.d.strangarienuroggetifrekarbeitteinvaldsstjrnun enfyrirkreppu.

8.3. Takmarkanir rannsknar

Allarrannsknirerutakmrkunumhar.essarirannsknmsegjaalgtsvar hlutfalldragireirrivissusemhgteralyktametfrniurstum.Tilmls btamteljaartakivarlagskiptogendurspeglarannignokkuvelheildar i.Mevaberaaufyrirtkisemsvruuknnuninnisamanviupplsingar umeinkennislenskrafyrirtkjafrHagstofuslandsvirasthelstuskekkjurvera raeirsemtttkuknnuninnistrustrrieinkahlutaflgumfrum vinnsluoginaienmealtalslenskrafyrirtkjagefurtilkynna.mnefnaa niursturbyggjaaalleganafnabreytumogakallarvarfrniviayfirfra niursturalmenntyfirslenskfyrirtki.

9. Lokaor
essarigreinvarfjallaumrannsknslenskumstjrnendumogstjrnunar aferumeirrasemerframhaldsambrilegrarrannsknarfrrinu2004.Markmi greinarinnarvaravarpaljsislenskastjrnendur,stjrnunaraferireirraog srkenni.Mealrannsknarspurningaerutildmisrhvorthvortmunurs stjrnunaraferummillifyrirtkjahfuborgarsvinuoglandsbygginni,eftir

Bifrst Journal of Social Science 3 (2009)

63

starfsgreinumoghvortrekstrarrangurslkureftirvhvaastjrnunaraferum stjrnendurbeiti. Niursturbendatilaslenskirstjrnendurnotistvilrislegarstjrn unaraferir(felandistjrnun)eablandisamanlkumaferum.Konurbeita rumstjrnunaraferumenkarlar.Meirihlutifyrirtkjaermelisstarfogaer algengaststrrifyrirtkjumhfuborgarsvinu.Lilegasjaftufyrirtkjum vorurekinmehagnai2006.Litlarbreytingarkomuframmillikannana2004og 2007,nemahvavararstjrnunarstlogkyn,lisstarfogrekstrarrangur. ljskomastasetningfyrirtkjalandinuogstarfsgreinfyrirtkjahafi veruleghrifstjrnun.Strfyrirtkjaogmenntunstjrnendahafihinsvegar nokkurhrifstjrnun.Enginsjanlegtengslvorumillistjrnunaraferaog rekstrarrangurs.Helstaskringesseramikillmeirihlutifyrirtkjaskilaihagn airi2006.rferfrekarirannsknumstjrnunaraferumogskipulagitila eflaslensktatvinnulfogtryggjavaranleganrangurfyrirtkja.

Um hfundana
IngiRnarEvarssonerprfessorstjrnunviviskiptadeildHsklansAkur eyri.Netfang:ire@unak.is.GumundurKristjnskarssonerlektorvismudeild. RannskninvarstyrktafRannsknasjiHsklansAkureyriogHsklasji KEA.Hfundarviljaakkatveimurnafnlausumritrnumfyrirgarbendingarvi vinnslugreinarinnar.

Heimildir
Aaker,D.A.,Kumar,V.ogDay,G.S.(2001).Marketingresearch.7.tgfa.NewYork:John Wiley&Sons. relaEydsGumundsdttir(2002).slenskurvinnumarkaurumbrotatmum.Sveigjanleiki skipulagsheilda,stjrnunogendurskipulagningefnahagslfsins.Reykjavk:Hsklinn Reykjavk. relaEydsGumundsdttir(2005).Hefurvihorfmillistjrnendahrifrangureirra starfi?IngjaldurHannibalsson(ritstj.)RannsknirflagsvsindumVI.Erindifluttr stefnuoktber2005.Reykjavk:FlagsvsindadeildHsklaslandsogHsklatgfan. relaEydsGumundsdttir(2008).Einafstrkunum:slenskirkvenstjrnendur. IngjaldurHannibalsson(ritstj.)RannsknirflagsvsindumIX.Erindifluttrstefnu oktber2008.Reykjavk:FlagsvsindadeildHsklaslands. saGubjrgsgeirsdttir(2004). Stjrnunarstll,trstjrnendaeiginstjrnunarfrniog vihorfundirmannatilstarfssnsogvinnuumhverfis.M.S.ritgerviviskiptaog hagfrideildHsklaslands. Becker,G.S.(1992).Humancapitalandtheeconomy.ProceedingsoftheAmericanPhilosophical Society,136(1),8592. Bryman,A.(1996).Leadershipinorganizations.Clegg,S.W.,Hardy,C.ogNord,W.R. (ritstj.),Handbookoforganizationstudies.London:SagePublications.

64

slenskir stjrnendur: Einkenni, stjrnunaraferir og rangur

Buchanan,D.ogHuczynski,A.(2004).Organizationalbehaviour.5.tgfa.London:Prentice Hall. Burns,A.C.ogBush,R.F.(2003).Marketingresearch:onlineresearchapplications.UpperSaddle River,N.J.:PrenticeHall. Churchill,G.A.(2002).Marketingresearch:methodologicalfoundations.FortWorth:Harcourt CollegePublishers. G.DggGunnarsdttir(2007).vierumalltofungirtilessaleggjararbt.Um slenskanstjrnunarstltrsarfyrirtkjum.IngjaldurHannibalsson(ritstj.) RannsknirflagsvsindumVIII.Erindifluttrstefnudesember2007.Reykjavk: FlagsvsindadeildHsklaslands. Griffin,R.W.(2002).Management.7.tgfa.Boston:HoughtonMifflin. Goleman,D.(2000).Leadershipthatgetsresults.HarvardBusinessReview,78(2),7890. Hagstofaslands(2008a).Fjldilaunagreiendaeftirstarfsmannafjlda,landsvumog atvinnugreinum19982005.Stt19.mars2008afhttp://www.hagstofa.is. Hagstofaslands(2008b).Fjldiskrrafyrirtkjaogflagaeftirrekstrarformi19992006. Stt19.mars2008afhttp://www.hagstofa.is/uploads/files/LH07/L070401.xls. Hagstofaslands(2008c).Fjldifyrirtkjaogflgeftiratvinnugreinum19962006.Stt19. mars2008afhttp://www.hagstofa.is/uploads/files/LH07/L070404.xls. HarpaBjrgGufinnsdttirogIngaJnaJnsdttir(2005).runstjrnendahfnilitlumog mealstrumfyrirtkjum.IngjaldurHannibalsson(ritstj.)Rannsknirflagsvsindum VI.Erindifluttrstefnuoktber2005.Reykjavk:FlagsvsindadeildHsklaslands ogHsklatgfan. HelgaHarardttir(2007).Hrkvaranatakaslenskumtrsarfyrirtkjum.M.S.ritgervi viskiptaoghagfrideildHsklaslands. Hersey,P.ogBlanchard,K.H.(1988).Managementoforganizationalbehavior:utilizinghuman resources.EnglewoodCliffs,N.J.:PrenticeHall. Hofstede,G.(2003).Culturesandorganizations:interculturalcooperationanditsimportancefor survival.London:ProfileBooks. Holst,E.(2006).WomenandmanagerialpositionsinEurope:focusonGermany.Management Revue,17(2),122142. IngaHannaGumundsdttirogrelaEydsGumundsdttir(2005).Vongirmillistjrn endurogsamrmingvinnuogeinkalfs.IngjaldurHannibalsson(ritstj.)Rannsknir flagsvsindumVI.Erindifluttrstefnuoktber2005.Reykjavk:Flagsvsindadeild HsklaslandsogHsklatgfan. IngiRnarEvarsson(2004).ekkingarstjrnun.Akureyri:HsklinnAkureyri. IngiRnarEvarsson(2005).Erekkingarstjrnunvihafnarinnarviri?Niurstur aljlegrakannana.IngjaldurHannibalsson(ritstj.)RannsknirflagsvsindumVI. Erindifluttrstefnuoktber2005.Reykjavk:FlagsvsindadeildHsklaslandsog Hsklatgfan. IngiRnarEvarsson(2006).Stjrnunaraferirogskipulagslenskrafyrirtkja.Tmaritum viskiptiogefnahagsml,tgfa2006,326. IngiRnarEvarssonogVirVernharsson(2008).kvaranatakaslenskumfyrir tkjum.IngjaldurHannibalsson(ritstj.)RannsknirflagsvsindumIX.Erindiflutt rstefnuoktber2008.Reykjavk:FlagsvsindadeildHsklaslands.

Bifrst Journal of Social Science 3 (2009)

65

KPMGConsulting(2000).Knowledgemanagementresearchreport2000.Annapolis/London: Hfundur. Kreitner,R.(2004).Management.9.tgfa.Boston:HoughtonMifflin. Lim,K.K.ogAhmed,P.K.(2000).Enablingknowledgemanagement:ameasurement perspective.Proceedingsofthe2000IEEEinternationalconferenceonmanagementof innovationandtechnology,2,690695. Malhrota,N.K.ogBirks,D.F.(2003).Marketingresearch:anappliedapproach.Harlow:Prentice Hall. MargrtSmundsdttir(2009).Konurogstjrnunarhttirfyrirtkjaslandi.BifrstJournal ofSocialScience,3. Mayo,E.(1997).HawthorneandtheWesternElectricCompany.Pugh,D.S.(ritstj.) Organizationtheory:selectedreadings.London:PenguinBooks. Mintzberg,H.(1998).Themanagersjob:folkloreandfact.Bls.136HarvardBusinessReview onLeadership.Boston:HarvardBusinessSchoolPress. Mullins,L.J.(2005).Managementandorganisationalbehaviour.7.tgfa.Harlow:PrenticeHall. Nilsson,F.ogKald,M.(2002).Recentadvancesinperformancemanagement:theNordic case.EuropeanManagementJournal,20(3),235245. Northhouse,P.G.(2007).Leadership:theoryandpractice.ThousandOaks:SAGEPublications. Rannsknarseturvinnurttarogjafnrttismla(2007).Jafnrttiskennitalan:Birtingupplsinga umjanfrtti100strstufyrirtkjumslandi.Bifrst:HsklinnBifrst. Robbins,S.T.(2003).Organizationalbehavior.UpperSaddleRiver:PrenticeHall. Schultz,T.(1961).Investmentinhumancapital.AmericanEconomicReview,51(1),117. Taylor,F.W.(1997).Scientificmanagement.Pugh,D.S.(ritstj.)Organizationtheory:selected readings.London:PenguinBooks. Zrraga,C.ogBonache,J.(2003).Assessingtheteamenvironmentforknowledgesharing:an empiricalanalysis.InternationalJournalofHumanResourceManagement,14(7),1227 1245.