PLAN

Hfdst. Hfdst. Hfdst. Hfdst. Hfdst.

1 2 3 4 5

Begrip en soorten OK Basisbeginselen van het contractenrecht Totstandkoming van de OK Uitwerking van de OK tussen partijen Uitwerking van de OK jegens derden

Academiejaar 2013-2014

Instituut voor Verbintenissenrecht

PLAN
Afd. 1. De totstandkoming statisch bekeken: de geldigheidsvereisten
1. 2. 3. 4. Wilsovereenstemming Handelingsbekwaamheid (geen leerstof) Voorwerp Oorzaak

Afd. 2. De totstandkoming dynamisch bekeken Afd. 3. De sanctionering in de precontractuele fase

1. De nietigheidsleer 2. De precontractuele aansprakelijkheid
Academiejaar 2013-2014 Instituut voor Verbintenissenrecht

Tijdslijn in 2 fasen

Precontractuele Contractuele _______________x_______y_____z________>

onderhandelingen

aanbod

aanv.

Totstandk.:
- Toestemming - Hbekwaamheid - Voorwerp - oorzaak

Academiejaar 2013-2014

Instituut voor Verbintenissenrecht

Afd. 1. De totstandkoming statisch bekeken: de geldigheidsvereisten

art. 1108 B.W.: - toestemming - handelingsbekwaamheid - voorwerp - oorzaak = in principe ook van toepassing op andere Rechtshandelingen tijdstip van beoordeling: sluiten van de OK
Academiejaar 2013-2014 Instituut voor Verbintenissenrecht

 1. Wilsovereenstemming A. Begrip en kenmerken

Definitie: uiting door minstens 2 personen van hun wil, die volwaardig is, die Rgevolgen beoogt en die gericht is tot persoon met wie men wil contracteren
-

Uitdrukkelijke wilsuiting = doelgerichte handeling Stilzwijgende wilsuiting = gedraging (handelen/stilzitten) die voor geen andere interpretatie vatbaar is en dus noodzakelijk de wil om te contracteren insluit

- Waarover ? over hoofdbestanddelen van de OK: = over de essentile punten (doorslaggevend voor toestemming)

= over de substantile punten (objectief bijkomstig maar subjectief essentieel)

Academiejaar 2013-2014

Instituut voor Verbintenissenrecht

B. Drie problemen rond wilsover. 1. Wilsgebreken

Begrip: aantasting van de werkelijke wil omdat hij gevormd is onder
invloed van een verkeerde voorstelling van zaken of onder druk van een externe factor vrij of bewust karakter ontbreekt (hij is niet volwaardig)

Soorten

- art. 1109 B.W.: dwaling, bedrog, geweld = algemene WG - art. 1108 B.W.: benadeling (uitzonderlijk) = enkel in wettelijke gevallen - Rspraak: gekwalificeerde benadeling

Sanctie

- relatieve nietigheid van de OK - (bijkomende of vervangende) schadevergoeding (o.g.v. art. 1382 B.W. = leer van de precontractuele aansprakelijkheid of culpa in contrahendo) op voorwaarde dat er een fout is gepleegd (bedriegen, dwingen, benadelen)
Academiejaar 2013-2014 Instituut voor Verbintenissenrecht

B. Drie problemen 2. Afwezigheid van toestemming

Begrip een partij was ingevolge haar mentale (permanente of tijdelijke) toestand niet in staat om een wil te vormen = kan blijvend of incidenteel zijn
Voorbeeld zwakzinnigheid volledige dronkenschap (Cass. 1971: dronken cabaretire) Sanctie vroeger: absolute nietigheid nu (Cass. 21 oktober 1971): relatieve nietigheid
Academiejaar 2013-2014 Instituut voor Verbintenissenrecht

3. Discrepantie tussen werkelijke en verklaarde wil

Begrip bij een partij treedt een gebrek aan overeenstemming op tussen wat hij werkelijk gewild heeft en wat hij heeft geuit of verklaard Voorbeeld verkoop van oude SAAB voor 200 / 2000 Gevolg Traditionele visie: wilsleer (werkelijke, innerlijke wil telt) Kritiek: verklaringsleer? (verklaarde, uiterlijke wil telt) Moderne visie: wilsleer gecorrigeerd door vertrouwensleer (werkelijke wil telt, tenzij de tegenpartij er rechtmatig op mocht vertrouwen dat de verklaarde wil overeenstemde met de werkelijke wil)
Academiejaar 2013-2014 Instituut voor Verbintenissenrecht

B. Drie problemen

3. Discrepantie tussen werkelijke en verklaarde wil

B. Drie problemen

discrepantie: werkelijke wil verklaarde wil (ongewild door een partij) veinzing: werkelijke wil verklaarde wil (gewild door de partijen): ze gaan iets voorwenden (zie Hoofdstuk 5)
dwaling: werkelijke wil = verklaarde wil MAAR werkelijke wil is gevormd onder invloed
Academiejaar 2013-2014 Instituut voor Verbintenissenrecht

C. Wilsgebreken: 1. Dwaling
= zich vergissen, een verkeerde voorstelling hebben van de werkelijkheid Voorwaarden: 1 D. op het ogenblik van de totstandkoming 2 essentile of doorslaggevende D. 3 verschoonbare D. Sanctie: relatieve nietigheid, enkel in te roepen door dwalende partij + schadev. als fout in de informatie van wederpartij of van derde (onjuist, onvolledig)
Academiejaar 2013-2014 Instituut voor Verbintenissenrecht

C. Wilsgebreken: 1. Dwaling
essentile of doorslaggevende D. = D. over element dat van doorslaggevend belang is voor de partij om het contract te sluiten spreekplicht: die partij moet dat determinerend karakter in het contractuele veld brengen
verschoonbare D. = D. die normaal voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden ook zou begaan hebben (probleem bij rechtsdwaling) informatieplicht op tegenpartij? onderzoeksplicht op dwalende? = rol van wederzijdse informatieplichten is groot: als D. ingevolge van foutieve info. van de wederpartij, dan is D. meestal verschoonbaar aandacht gaat nu daar mogelijke verwekker van de D. Voorbeelden!

Academiejaar 2013-2014

Instituut voor Verbintenissenrecht

C. Wilsgebreken: 2. Bedrog
= opzettelijk kunstgrepen aanwenden om de andere te misleiden en te doen dwalen Voorwaarden: 1 aanwending van kunstgrepen 2 door de medecontractant 3 met opzet (bewuste bedoeling te misleiden) 4 doorslaggevend karakter: geen co. zonder B. (= hoofdbedrog) Geen voorwaarde van verschoonbaarheid! Sanctie bij hoofdbedrog: relatieve nietigheid met (aanvullend of vervangend) schadevergoeding
Academiejaar 2013-2014 Instituut voor Verbintenissenrecht

C. Wilsgebreken: 2. Bedrog
1 aanwending van kunstgrepen: positieve handelingen opzettelijk stilzwijgen of verzwijgen= zwijgen wanneer de partij een verplichting had tot spreken en opzettelijk zweeg Belang van spreekplichten: geen algemene, maar wel bijzondere spreekplichten Verschil tussen zwijgen uit nalatigheid (geen B.) en opzettelijk verzwijgen wat men behoort te zeggen (is B.) 2 verschil hoofd- en incidenteel bedrog
Opgelet: de dwaling uit B. moet niet verschoonbaar zijn want

Fraus omnia corrumpit (Cass. 1977 + Cass. 2010)

Academiejaar 2013-2014

Instituut voor Verbintenissenrecht

C. Wilsgebreken: 3. Geweld (art. 1112 e.v. - zelfstudie)

= uitoefenen of dreigen met uitoefenen van (fysieke of morele) dwang ten aanzien van de wederpartij (zijn persoon, eer of zijn vermogen), of ten aanzien van persoon met wie hij affectieve band heeft Let op: dwang kan uitgaan van medecontractant, derde of van externe omstandigheden of noodtoestand (Bv. Brand van Tremelo) Voorwaarden: 1 dadelijke vrees veroorzaken voor aanzienlijk kwaad (vgl. met redelijk mens in dezelfde omstandigheden) 2 determinerend voor cosluiting 3 geweld is onrechtmatig of ongeoorloofd (vormen van dwang zijn toegelaten bij normale rechts- of gezagsuitoefening bv. door ouder, leraar, Wgever)
Sanctie: relatieve nietigheid met aanvullende schadevergoeding als geweld een fout oplevert

Academiejaar 2013-2014

Instituut voor Verbintenissenrecht

C. Wilsgebreken: 4. Benadeling
= wanneer een aanzienlijk onevenwicht bestaat tussen de wederzijds bedongen prestaties, in contract ten bezwarende titel dat vergeldend is. Economische waarde van de prestaties is ongelijk bij sluiting van co. Benadeling is geen algemene grond van nietigheid: enkel mogelijk in de limitatieve, wettelijke gevallen: 1 bij verkoop van onroerend goed: verkoper is benadeeld voor meer dan 7/12 (hij krijgt minder dan 5/12 van de waarde) 2 bij verdeling: je krijgt minder dan 3/4. 3 bij leonijnse vennootschap: alle Winst aan 1 vennoot of alle Verlies op 1 vennoot 4 bij Rh. gesteld door minderjarige met onevenwicht tussen prestaties of wanverhouding tot zijn vermogen
Daarbuiten: rechter mag niet treden in de beoordeling van de gelijkheid van de economische waarde van de prestaties

Academiejaar 2013-2014

Instituut voor Verbintenissenrecht

C. Wilsgebreken: 5. Gekwalificeerde Benadeling

Creatie van Rs. en Rl. omdat de 4 wettelijke gevallen ontoereikend zijn = wanneer in een wederkerig contract (ook vergeldend en t.b.t.) een aanzienlijk onevenwicht van de prestaties het gevolg is van een misbruik door de bevoordeelde partij van omstandigheiden van inferioriteit of superioriteit
Cumulatieve Voorwaarden: 1 ernstige benadeling of manifeste wanverhouding tussen wederzijdse pretsaties 2 misbruik van omstandigheden van (fysieke, financile, intellectuele) inferioriteit of van (economische of functionele) superioriteit 3 determinerend karakter van het misbruik (= onduidelijke invulling Voortaan: O.V. tussen misbruik en wanverhouding)

Recente erkenning: Cass. 8/11/2012: regelingsakte bij EOT

Opgelet: aflijning met bedrog en geweld door noodtoestand is niet steeds duidelijk

Academiejaar 2013-2014

Instituut voor Verbintenissenrecht

C. Wilsgebreken: 5. Gekwalificeerde Benadeling

Sanctie? Hangt af van aanvaarde grondslag van de theorie: 1 traditioneel: misbruik maken van omstandigheden bij cosluiting is in strijd met de O.O. co. heeft ongeoorloofde oorzaak Sanctie = absolute nietigheid (men pleit eerder voor partile Nh. en dus matiging van prestaties) 2 actueel: misbruik maken van omstandigheden bij cosluiting is een c.i.c. (art. 1382 B.W.) precontractuele Ah. Sanctie = schadevergoeding aan benadeelde (of: herstel in natura door matiging van overdreven prestaties) Voorbeeld: advocaat sluit co. met RTT
Academiejaar 2013-2014 Instituut voor Verbintenissenrecht

C. Wilsgebreken: 5. Gekwalificeerde Benadeling

Opgelet: welk evenwicht wordt getoetst? Er is een onderscheid tussen toetsing met deze figuur en de toetsing van onrechtmatige bedingen in de WHPC/WMPC (art. 31 resp. 2, 28)! Gekwalificeerde Benadeling = controle door rechter op de gelijkwaardigheid van de prestaties dit is toetsing van de feitelijke gelijkheid tussen prestaties Toetsing in art. 2, 28WMPC = controle door de rechter op evenwicht tussen contractuele rechten en plichten dit is toetsing van het juridische evenwicht of van een juridische ongelijkheid (art. 73, 3 WMPC verbiedt trouwens toetsing van gelijkwaardigheid tussen prijs en product of dienst, voor zover ze duidelijk zijn geformuleerd)

Academiejaar 2013-2014

Instituut voor Verbintenissenrecht