MEHANIZMI ZA PRENOS OBRTNOG U PRAVOLINIJSKO KRETANJE

Kod ma{ina za preradu drveta ~esto su prisutni mehanizmi za prenos obrtnog kretanja u pravolinijsko. Ovo obrtno kretanje ~esto predstavlja okretanje zamajca elektro-motora koje je potrebno pretvoriti u pravolinijsko kretanje kliza~a u le`aju, podizanje ili spu{tanje radnog stola sa obratkom, pravolinijsko kretanje radnog vretena i sl. Transformacija jedno kretanja u drugo, omogu}ena je pomo}u slede}ih mehanizama:

Klipni mehanizam (mehanizam krivaje)

Dobio naziv po tome {to predstavlja spoj radilice (vr{i obrtno kretanje krivaja), klipnja~e i klipa u cilindru motora. U preradi drveta koristi se kod prostijih ma{ina: gatera, makaza za se~enje furnira i sl. Nedostaci: neravnomernost brzine pravolinijskog kretanja, a time i neekonomi~nost iskori{}enja ma{ine, jednakost radne i povratne brzine koja treba da je ve}a.

Bregasti mehanizam (mehanizam sa ekscentrom)

Ta~an oblik brega (ekscentra) diktira hod elementa koji se na njega naslanja i vr{i pravolinijsko kretanje. U preradi drveta prisutan je kod podizanja (spu{tanja) radnog stola, kao pomo}nog kretanja na alatnim ma{inama (deblja~a, rendisaljka i sl.). Prednosti bregastih mehanizama su slede}e: Omogu}ava ostvarenje velikog broja razli~itih zakona kretanja vodjenom ~lanu izborom odgovaraju}eg oblika i zakona kretanja brega Imaju jednostavnu konstrukciju, kompaktni su i nisu komlikovani za izradu.

 Glavni nedostaci bili bi: pojava velikog trenja i habanja, a usled toga i promena geometrijskog oblika brega, {to za posledicu ima i pojavu gre{aka u prenosu posle du`e upotrebe. Ako je poznat oblik brega mo`e se odrediti zakon kretanja podiza~a i obratno, ako je poznat zakon kretanja podiza~a mo`e se odrediti oblik brega.

Bregasta osovina koja podie i sputa sto kod kombinovane maine

Zup~anik-zup~asta letva
Ukoliko je zup~asta letva fiksirana, zup~anik vr{i obrtno i pravolinijsko kretanje spre`u}i se sa njom; a ukoliko je vratilo zup~anika fiksirano onda zup~anik vr{i samo obrtno kretanje, a letva pravolinijsko. Prvi slu~aj je prisutan u preradi drveta kod horizontalnog kroja~a plo~a sa portalom; dok je drugi kod sistema za upravljanje kod automobila.

 Pomo}u mehanizma zup~anik-zup~asta letva vr{i se i pomeranje radnog stola alatnih ma{ina za obradu drveta i metala, u cilju izvodjenja pomo}nog pravolinijskog kretanja obratka koji se nalazi na njemu (sl. pod a). Zup~asta letva 2, vezana za kliza~ stola 1 sa pravolinijskim kretanjem, spregnuta je sa cilindri~nim zup~anikom 3, a ovaj zup~anik se nalazi na predajnom vratilu prenosnika. Umesto cilindri~nog zup~anika (sl. pod b) u nekim slu~ajevima se ugradjuje pu` 3, a umesto obi~ne zup~aste poluge, pu`na zup~asta poluga 2.

Navojno vreteno traverza

Kod ovog mehanizma u pogledu kinematike takodje postoje dve varijante. U prvoj varijanti se navojno vreteno obr}e i izvodi pravolinijsko kretanje po traverzi. Ovakva kinematika prisutna je kod podizanja stola kod ravnalice za preradu drveta, ru~ne dizalice i sl. Druga varijanta kinematike podrazumeva samo obrtno kretanje navojnog vretena koje je fiksirano u le`ajevima, dok traverza vr{i pravolinijsko kretanje. Primer za ovu vrstu kinematike bilo bi kretanje prtiskiva~a kod mehani~ke prese ili radnog dela ru~nog svlaka~a za razdvajanje presovanih spojeva.

Aksonometrijski prikaz kainog prenosa pogonske snage sa elektro-motora debljae na radno vreteno (sklopni crte)

Aksonometrijski prikaz frikcionog (19) i lananog prenosa (9 i 1-8) prenosa snage sa radnog vretena debljae na valjke za izvodjenje pomonog kretanja (sklopni crte)