You are on page 1of 23

Os campos de concentracin

nazis na segunda guerra


mundial

OS CAMPOS DE CONCENTRACIN
Reciben o nome de campos de concentracin ou internamento, os recintos
pechados de confinamento de prisioneiros en masa en perodos de guerras e conflictos,
que non ofrecen garantas xudiciais. Aparecen rexistrados por primeira vez na guerra civil
norteamericana (1865), e mesmo na guerra de independencia de Cuba en 1896; neste
segundo caso os campos foron chamados polas autoridades espaolas campos de
reconcentracin, logo viran os campos das guerras coloniais como as dos boers en
Sudfrica, a primeira guerra mundial.

OS CAMPOS ESPAOIS
Durante a guerra civil espaola e durante a posguerra (de 1936 a 1947)
xeneralizanse no noso pais, neste caso na sa versin de campos de traballo, no que os
prisioneiros debian realizar traballos nun rexime de semiescravitude en grandes obras do
estado, ou ben traballando para empresas privadas adxudicatarias de obras pblicas. Un
exemplo destacado a construccin do Val dos Caidos, gran monumento funerario erixido
en honra dos vencedores da guerra civil, (os nacionais), e onde foron enterrados Jos
Antonio Primo de Rivera, e posteriormente, en 1975, Francisco Franco. Paradoxicamente
o monumento foi erguido polos prisioneiros rojos vencidos e derrotados na contenda.

"Valle de los Caidos"

Outros campos foron establecidos en Sevilla, Len, Miranda del Ebro, Mallorca,
Formentera, Gran Canaria..O campo de Castuera en Badajoz, en funcionamento entre
abril de 1939 (ao finalizar a guerra) e febreiro de 1940 un exemplo de que os campos
espaois foron un ensaio dos campos de exterminio alemns. Neste campo foron
confinados entre 5.000 e 9.000 presos, distribuidos en 70 barracns.

Prisioneiros republicanos na praza

Mulleres republicanas rapadas en Oropesa

de toros de Santander

Tamn foron construidos campos de concentracin, reclusin para os espaois


que chegaban a Francia buscando asilo, ao finalizar a guerra civil. Algns deste campos
atopabanse na praia, dificultando a vida coti. Os seus moradores converteronse sen
embargo, na segunda guerra mundial, en elementos fundamentais da resistencia francesa
fronte ocupacin NAZI. Eles, os antigos prisioneiros, tian experiencia blica e
deberon ensinar aos franceses a usar armas, montar bombas.

Recibimento francs

Os espaois capturados polos alemns nesta contenda (a sa segunda guerra),


foron recluidos nos campos de traballo. O goberno espaol declarounos aptridas, e foron
tratados con gran dureza. O campo que contou con mis espaois foi o de
MAUTHAUSEN (consultar o mapa), que contaba con mis de 7.000 espaois dos que
sobreviviron uns 2.000, pero tamn tian presenza espaola DACHAU (onde houbo
alomenos un galego traballando nos fornos crematorios), BUCHENWALD etc Un dos
prisioneiros de MATHAUSEN foi o valenciano Vicente Foix, quen pola sa profesin de
fotgrafo encargouse durante o seu cautiverio do arquito fotogrfico do campo. Xunto con
outros, a resistencia espaola do campo, salvou os negativos testemuas das
barbaridades nazis, negativos que foron utilizados nos xuizos de Nurenberg, aos que
acudu como testemua de cargo contra os mandos do exrcito alemn culpables das
atrocidades dos campos. Grazas a eles foron condenados alguns dos verdugos.

OS CAMPOS NAZIS
Durante a segunda guerra mundial os campos de concentracin adquiren unha
nova dimensin, ao engadirense aos campos de confinamento e traballos (forzados), os
campos de exterminio, que como o seu nome indica foron deseados para eliminar
fisicamente aos inimigos polticos e de raza, aqueles seres que sobraban, segundo o
nacismo e o fascismo, na sociedade. Neles foron confinados e exterminados, xudeos,
xitanos, outras minoras tnicas, prisioneiros polticos non aptos para o traballo, enfermos
mentais e fsicos, homosexuais, desafectos ao fascismo..

Ubicacin dos campos de concentracin nazis

AUSCHWITZ
O campo mis coecido e mortfero AUSCHWITZ, un macro campo formado por
tres menores, sendo a mis importante deles, Auschwitz-Birkenau,(de 2 km x 2.5 km de
permetro rodeado de arames de espio electrificado), o campo de exterminio,
posiblemente o mis coecido no mundo. Todo o complexo foi levantado polos nazis a 60
km ao oeste de Cracovia, Polonia, en maio de 1940, e permaneceu en activo ata Xaneiro
de 1945, momento no que foi liberado polas tropas soviticas. Nel foron asasinados entre
1 milln e milln e medio de persoas, (xudeos, xitanos, intelectuais polacos, soldados
soviticos, opositores polticos.). Todos eles estiveron vixiados por uns 1000 homes e
unhas 200 mulleres das SS, en diferentes perodos, pasando polo campo uns 6500 en
total, dos que so 700 foron xulgados polos seus crimes.

Vista aerea dos campos de Auschwitz


Na sa entrada estaba inscrita en alemn a frase Arbeit macht frei, o traballo
libera, grande paradoxa nun centro de reclusin e morte.

O traballo libera
Os prisioneiros chegaban a el en trens de mercadorias procedentes de toda Europa
despois de varios das de penosa viaxe, e entraban directamente no campo onde eran
seleccionados segundo a sa condicin fsica para pasar a cada un dos tres subcampos,
os fortes e novos, aos campo de traballo, os vellos, enfermos ao de exterminio para
seren suprimidoshomes e mulleres eran separados, e as familias dispersadas. Exista

asemade uns pavillns onde habitaban os escollidos polos mdicos, nesa primeira
seleccin, para experimentos mdicos. Foi tristemente coecido o doctor JOSEF
MENGELE, quen realizaba macabros traballos sobre xentica, con coellos de indias
indefensos, os prisioneiros, amosando especial interese polas deformidades ou anomalas
fsicas, tales como o ananismo, os xemelgos.. O despiadado cientfico escapou a Brasil
ao finalizar a segunda guerra mundial, onde morreu tranquilamente en 1979.

Entrada de Auschwitz (Vias do tren)

Xudeos Hngaros chegando ao campo

espera da seleccin

Tras o proceso de seleccin todos deban deixar as sas pretenzas para seren
requisadas polos soldados e os presos de confianza que se ocupaban da intendencia.
Dbaselles a escusa de que era unha medida para a sa propia seguridade. Nunca se
lles devolveran as maletas retidas, e todos os bens que os prisioneiros levaban consigo
(o nico que lles quedaba de valor), acababa nas arcas do rxime. Os verdugos
procuraban ouro, alfaias e ata o cabelo dos presos, que eran rapados ca escusa de evitar
os piollos.

Maletas "requisadas" (saqueadas)

Prisioneiros traballando para a empresa alemana IG FARBEN


O seguinte paso era o da clasificacin. Cada prisioneiro debera levar un nmero
identificador tatuado na cara interna do antebrazo, o seu nmero sustite ao nome,
roubndolles a estes homes e mulleres o nico que lles quedaba a esas alturas do
proceso, a identidade. Asemade entregabaselles o seu uniforme, o pixama de raias, que
os acompaaba sempre, vern e inverno, con fro e con calor, suxo e descosido, logo dun
tempo.

Nmero tatuado

Ficha de entrada con nmero e uniforme


O sistema de identificacin era complexo e tremendamente xerarquizado, nunha
concepcin racista do mundo cada quen ten o seu sitio, e todos son diferentes e inferiores
a outros. O smbolo utilizado era un tringulo invertido, (no cdigo de circulacin alemn
significaba perigo):

amarelo para xudeos

vermello para prisioneiros polticos

verde para criminais comns

azul para emigrantes

violeta para testemuas de Xeov e Estudantes da Biblia

rosa para homes homosexuais

negro para mulleres asociais, mulleres homosexuais, prostitutas, vagos,


maleantes, sin teito, inadaptados (xoves do swing), alcohlicos e adictos a
drogas

marrn para xitanos

con varios delictos os tringulos superpoanse, no caso dos xudeos levou


estrela de David

Moitos dos presos levaban outras marcas, como unha letra para coecer a orixe
nacional dos confinados

B para belgas (Belgier)

F para franceses (Franzosen)

I para italianos (Italiener)

P para polacos (Polen)

S para espaois (Sicherheitsverwahrter prisioneiro en detencin preventiva


ou Republikanische Spanier republicano espaol)

T para checos (Tschechen)

U para hngaros (Ungarn).

O catlogo era inmenso; por exemplo


Unha barra sobre o tringulo, da mesma cor que este, indicaba reincidencia
Un crculo negro debaixo do tringulo indicaba que o prisioneiro perteneca aos
batallns de castigo
Un crculo como o anterios pero co ncleo vermello utilizbase para os prisioneiros
dos que se sospeitaba intento de fuga.
Un tringulo vermello indicaba a pertenencia s forzas armadas
Un brazalete marrn marcaba aos prisioneiros especiais
Tdolos prisioneiros levaban algn smbolo, a maiora dous e algns ata seis.

Na lia xerarquizada do campo, na cspide do escalafn (dos prisioneiros) estaban


os prisioneiros relixiosos non xudeos, esto , os violetas, testemuas de Xeov seguidos
polos presos polticos (tringulo vermello), en xeral respectados por todos; logo
situbanse os comns (tringulos verdes), elexidos polos guardins como Kapos, polo
xeral crueis e tristemente famosos; a continuacin estaban os xudeos (amarelo),
maltratados por todos, gardas e outros prisioneiros; e finalmente no ltimo escalafn
estaban os tringulos rosas dos homosexuais e os negros, os asociais, igualados no mal
trato aos xitanos.

A VIDA COTI
A vida no campo era moi dura. O espazo no que deban moverse os prisioneiros
era reducidsimos. Nos barracns hacinabanse os presos en literas estreitas, suxas e
incmodas, sen sabas, e en ocasins sen mantas. A loita polo espazo sustitua
solidariedade. As letrinas colectivas e antihixinicas atopbanse noutro pavilln. Orinar
denoite era unha autntica tortura, mis a viaxe era obrigada xa que a deficiente
alimentacin e os nulos coidados mdicos provocaban que a maiora dos presos tivesen
diarreas e outros efectos fsicos non desexados.

As literas

As letrinas

As racins de comida entregadas aos prisioneiros consistan nun anaco de pan


(moitas veces en mal estado), e nunca racin de sopa augada. A verdura, a carne ou
outras exquisiteces eran un soo. As patacas eran o manxar mis exquisito. Ao mes de
permanencia no campo as persoas estaban esquelticas e irreconocibles. Existan
excepcins, os presos de confianza, os das cocias, os que establecan relacins

(sempre desiguais) cos soldados, todos estes podan conseguir algn extra que alongase
un pouco mis a sa vida. Por suposto haba trapicheos, roubos.Deste xeito moitos nin
chegaban s cmaras de gas, morran na enfermera, en realidade unha estancia para
desahuciados aos que non se lles aplicaba ningn remedio.

Pero houbo moitos prisioneiros que non chegaban a ver os pavillons, da seleccin
pasaban s cmaras de gas, inxeniosa idea que lle aforrou ao estado alemn en guerra,
millns de balas necesarias para os campos de batalla. As cmaras eran supostas salas
de ducha na que eran introducidas ate 2.500 persoas por turno, que deban espirse. Dos
surtidores no canto de auga saa un gas, o CICLON B, que asesinaba por asfixia en dez
ou vinte minutos, segundo os casos; posteriormente os corpos eran retirados por outros
prisioneiros supervisados por soldados, prisioneiros que vivan illados, e que extraan
destes corpos inertes os dentes de ouro, e que revisaban orificios, recunchos, nos que os
prisioneiros poderan agochar alfaias.tardaban unhas das horas en culminar o
proceso. Os corpos deban esperar a ser cremados en fornos que traballaban as 24 horas
do da, que non chegaban para tantos cadveres, e que desprendan un olor diferente e
aterrador que chegaba vila de AUSCHWITZ. Os comandos de prisioneiros encargados
deste traballo, os SONDERKOMMANDOS, sublevaronse en outubro de 1944, facendo
saltar polos aires o KREMA IV (un dos 4 crematorios con cmara de Auschwitz-Birkenau).

Eran uns 250 que foron capturados e executados. Un mes mis tarde as SS destruiron as
tres cmaras restantes ante a inminencia da derrota, para escaparen e borrar toda
pegada das suas atrocidades.

Camara de gas

Fornos crematorios

No campo de exterminio chegaron a convivir ata 100.000 reclusos, nos outros


dous, os de traballo, ligados s empresas alemanas, entre 10.000 e 20.000. No vern de
1944 foron cremados ate 8.000 corpos nunca mesma xornada. Dos mis de 400.000
xudeos hungaros confinados no campo, non sobreviviron nin o 10%. Os xitanos aos que
se lles aplicou a solucin final foron uns 20.000.

Actividades
Sinala os coecementos que teas sobre os conceptos seguintes que aparecen no
libro implcita ou explicitamente
CAMPO DE CONCENTRACIN:
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
......................................................................................
CAMPO DE EXTERMINIO:
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
..............................................................................................................
GUETO:
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
........................................................................................
AUSCHWITZ:
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
......................................................................................
FRHER:
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
.......................................................................................
HITLER:
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
.......................................................................................
III REICH:
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................

II GUERRA MUNDIAL:
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
.............................................................................
NAZISMO:
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
.................................................................................
RACISMO:
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
....................................................................................
ANTISEMITISMO:
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
.......................................................................................

Visionado de O pianista de Roman Polanski (2003)


O pianista a historia real do pianista WladyslaW Szpilman (1912-2000), que
sobreviviu Segunda Guerra Mundial e ao holocausto xudeu.

1. Onde se sita a accin da pelcula? E en que momento histrico?


.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
2. Enumera as medidas antixudas que toman as novas autoridades:
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
3. Cando se pecha o gueto de Varsovia? Cantos xudeus haba na
cidade?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
4. Cales eran as condicins de vida no gueto?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

5. Cando pecharon os alemns o gueto pequeno? Que precisaban os


xudeus para librarse das deportacins?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
6. Cando se produce a gran deportacin?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
7 Cal o destino dos deportados?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
8. Cando se produciu a sublevacin do gueto de Varsovia? Cantos
xudeus quedaban dentro? Canto tempo resistiron?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
9. Quen axudou a Wladyslaw despois de que escapase do gueto?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
10.Cando se produciu a revolta de Polonia? Cando rematou a guerra para este
pas? ......................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Visionado da pelcula Europa, Europa


Europa, Europa, un filme de 1999, unha coproducin de Francia, Alemaa e
Polonia, dirixida por Agnieszka Holland, baseada na historia real de Salomn Perel, un
rapaz alemn xudeu, fillo de pais polacos, que viviu a 2 guerra mundial s, no corazn
do Reich, nas xuventudes hitlerianas.

1.Cal a procedencia de Soly e da sa familia? Onde viven?


................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
2. Cal o seu percorrido cara o leste? E por que? De que
acontecementos concretos van escapando?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................

3.Como era a vida no orfanato ruso? Que acontecementos polticos soviticos se


reflicten na pelcula? Haba guerra entre Alemaa e a Unin Sovitica?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
4.Que pasa cando Soly se atopa coas tropas alems preto de Grodno?
Cal , segundo o comandante da tropa, o verdadeiro obxectivo desa guerra?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
5.Como acaba sendo un heroe o noso protagonista?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
6.Por que viaxa a Berln? Con que nome?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

7.Cal era a obriga de todo membro das xuventudes Hitlerianas?


.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
8.Como se recoece a un xudeu segundo os profesores de Soly? A que grupo
racial pertencera el? Como son os arios?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
9.Por que tan perigoso o bao para o noso heroe? Que chega a facer para
evitar a revisin mdica?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
10.Quen lle salva a vida ao finalizar a guerra? Que foi da sa familia?
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................

Pelculas recomendadas

Adios, muchachos (Au revoir, les enfants). Louis Malle 1987

Competencia desleal. Ettore Scola 2001

Europa, Europa. Agnieszka Holland 1999

Holocausto (serie de TV). Marvin J. Chomsky 1978

La lista de Schindler. Steven Spielberg 1993

El pianista. Roman Polanski 2003

Roma ciudad abierta. Roberto Rossellini 1945

La Vida es bella. Roberto Benigni 1997

Para a II Guerra Mundial

Enemigo a las puertas. Jean Jacques Annaud 2000

Stalingrado. Joseph Vilsmaier 1998

Para a Guerra Civil espaola e a represin franquista

Las bicicletas son para el verano. Jaime Chavarri 1984

La hora de los valientes. Antonio Mercero 1998

El lapiz del carpintero. Antn Reixa 2002

Las largas vacaciones del 36. Jaime Camino 1976

Libertarias. Vicente Aranda 1996

A lingua das volvoretas. Jos Luis Cuerda 1998

Silencio roto. Montxo Armendriz 2000

Soldados de Salamina. David Trueba 2002

Tierra y libertad Ken Loach 1996

Las trece rosas. Emilio Martnez Lzaro 2007

Libros recomendados

Sobre os campos de concentracin e exterminio


Si esto es un Hombre. Primo Levi 1958 (ensaio)
Los hundidos y los salvados. Primo Levi 1989 (ensaio)
Maus. Art Spiegelman 2007 (banda deseada)
La Tregua. Primo Levi 1963 (ensaio)
Vivir con su nombre, morir con el mo. Jorge Semprn 2001 (novela
biogrfica)

Sobre as prisins franquistas e a Guerra Civil espaola


En las crceles de Franco. Clemente Snchez 2006
Cautivos. Campos de concentracin en la Espaa franquista 1936-1947.
J. Rodrigo 2005 (ensaio)
Los colores de la guerra. Juan Carlos Arce 2002 (novela)
Los esclavos de Franco. Rafael Torres 2000 (ensaio)
Los esclavos espaoles de Hitler. Jos Luis Rodrguez Jimnez 2002
(ensaio)
Esclavos por la patria. Isaas Lafuente 2002 (ensaio)
Los girasoles ciegos. Alberto Mndez 2004 (novela)
O lapis do carpinteiro. Manuel Rivas 1998 (novela)
Martina, la rosa nmero 13. ngeles Lpez 2006 (ensaio
novelado)
Soldados de Salamina. Javier Cercas 2001 (novela)
Las trece rosas. Carlos Lpez Fonseca 2004 (ensaio)
Las trece rosas. Jess Ferrero 2003 (novela)
La voz dormida. Dulce Chacn 2002 (novela)

Outros
El tiempo y la promesa. Concha Lpez Narvez, Ed- Bruo
El camino. Miguel Delibes 113
Algn da, cuando pueda llevarte a Varsovia. Lorenzo Silva (novela)
La ladrona de libros. Markus Zusak, Ed. Lumes.
EL nio con el pijama de rayas. John Boyne, Ed. Salamandra (Con
ilustraciones de Gianni de Conno).

You might also like