ABG AL-l!

'AZL

AL:ABBAS BIN AL-A~NA~

AI:Abbas b. al-A4naf al-Yamami -Ibn al-Asvad b. ~alha

Abu al-Fazl al-~anafi al-Yamami Abbasi devletinin methiye ve
hicviyeye yönelmeyip bütün siiri gazel olan usta bir sairi-
dir.Hicri i92 yilinda Bagdat'ta ölmüstür. ~
Atalari Horasan'a gelerek Aboasilerle iliski kurdu.
Bu arada amcasi nacib de devlet adamlari arasina girdi.Bag-
dat'ta dogdn sair zenginlik içinde büyüdü.bu yüzden diger sa
irler gibi mal ve para ümidiyle U1ethiye söylemege gereK duy
madi.MUreffeh bir hayat sürdü.Abu I'luvasgibi sairlerin ara-
sina katildi.Ama ahlai< disi siir ve davranislarina katilmadi.
Sarap ve dostluk toplantilbrina devam etmekle birlikte tas-
kinlik etmedi. Ibn al-Mu~taz dU konuua sunlari söylemistir:
"Ona göre gençlik ölçülü ve iffetli olmak demekti.Keremi ve
ahlak g~zellikleri vardi.Cömertti.Sahip oldugu bir dirhemi
bile elinde tutmayip sarfederdi." En refah ve en parlak ça-
gini yasayan Bagdat'in mükemmel bir terbiye timsaliydi.Ömrü
nU duygularini ve asKlarini dile getirmekle geçirdi.~öhreti
ona Rasid'in sarayinin ka1'ilaiini açti.Nedimlerinden biri
oldu.Azerbeycan ve Ermenistan seferlerine onunla birlikde
gitti.Ayrica çim hükeyi oynauigi ve bu oyunda usta oluugu
söylenmistir •.:2.
Divani i298(h)'de Istanbul'da basildi.Abdulmacld al-
Mala'nin serhi i948'ue Bagdat'ta;Atika al-~azraci'nin serh
ve incelemesi i9:,4'ue i\.ahire'ueve Karam al-llustani'nin
incelemesiyle i96?'de Beyrut'oa basilmistir.

(i)Yaküt al-~umami , Muccum al-Udaba' C-i2,sh-40

(2)Savl{iZayf , Ai-c;,sral-Ji,bbaslal-Avv,.i sh-375

6
 SANAT!:
Nazik,ince ruhlu ve çok duygulu olan Abü al-Fazl
ai-cAbbÜS b. al-AJ:inal'
bir beytinde celirttigi gi}i hiciv ve
medih konularina girmeyerek ~iirini gazele ayirmistir:

~ J...4\ ::t ~ i - -\\ ...;-.l.. ~

S~ - n \\
:rv .:.:...\...ü ...ri-::
' r- J...J
'" \I· . \..:::J
"~iiri!l yüzünden oeni i<inadi..lJedimkiiLienim hicvim
ue yok~ur methim aeu1
~u~cab al-Zucayri onu bu yönlerinden dolayi Islam
çaginda yasayan'Lmar b. ii.blRab'ica ile bir tutarak"ii.l:Abbas
b. al-Al;inafile "()mar b. ii.oihabi' a siirler'ini bir istek ve
bir korku Qogrul~usunda söylemeyip sadece sevdiKlerine ayi-
rarak bir ~ek konuya balli Kalmislaruir.Bu ikisinden baska
biri onlarin çokca örnelini verdigi ou bir konuya bagli kal-
saydi basarama~ui" demistir!
Al-Cahi~ ise'Omar b. AbI habica ve öte~i Islam çagi
sairlerin'! unu~mus gui:'ünereksunlari söylemektedir: "Al~Ab-
bas b. al-A~naf insanlarin en beceriklisi,en duygulusu
söz ve hafizaca onlarin en derini olmasaydi kendisini as-
madigi bir tek konudaki siirin~en çokca ortaya koyamazdi.
Çünkü c ne hicvetmis ne me~he~mis ne de kazanç saglamistir.
Böyle, hem bir ~eK konuya bagli kalip hem de onu nitelikce
iyi, nicelikce ÇOK yapan bir sair bilmiyoruz.,,3
Ibr~hlmo. ai-cAboas onu söyle anlatiyoi':"Yemin ederim
ki, o konustugu zaman dinleyen OiI'1 onu susturmaya kiyarnazdi.
~ili fasih,güzel ve zarifdi.Söyledigi her sö~ün siir oldugu.
nu söyleye biliri:;iniz""
Ibn al-.'iuc
ta~: "bildigin en guzel sey nedir' oenilse
idi ai':Aoo~s.o. al-Al;inaf'
ir! siiri derdim,,5aiyerek sairin su
beyitlerini okumustur:

(i)Divan al:Abbas b. al-A~naf, sh-9i

(2)Ahmad ~arld rtifa'i,Asr al-Ma'mün C-~,sh-399
(3)Ayni eser C-2,sh-393'
(4)Ayni eser C-2,sh-393
(S)Ayni eser C-2,sh-398

7
 LiiJ.; <so L ~..r--
G~i~<s:>~

.. G. ~l.
[,;,..:> . .....s--r
\ h~~ cv_~i~
. U-.~ • S \ '->.1$
~. .././ L.. ~ . i.,:.. i ~ >..ro 0;) r Lt
"Beni endiselendirerek uykusu~luAa sevkeden Kisi
rahat rahat uyumustur. Herkes uyurken oenim UYKUSU~ kalisim
gÖZDebeklerimi beyazlastirai.Kendisiyle yasama~ta oldugum
bir kalbirn vardi,o da ask atesine düsüp yandi.ben uostlu-
gunuzdan nasibimi almis uegilim.~ysa her kulun az-çok bir
nasibi olmalidir"
Ai-vaiik yaninda bulunanlara söyle dedi" Insanin
yaradilis olarak düsmanindan korunamayacagini anlatan bir
siiri bestelernek istiyor~m.bu konuda bir sey biliyor musun~?
Ona birkaç siir örne~i oKudular.Bunun Uzerine dedi ki:"AI-
Abbas b. al-A~naf'inki gibisini getiremediniz:

d'4>..,I-,cJ"L::i....i\
C.J-~ i~ oJ ~ uis
h J-\.;)j?L...JI~
\~'s~'>->~ <.5"'\;:-:> \ 0-?
"Kalbirn dertlerimi ve acilarimi artirani, Dana
zarar vereni ar~u etmekteuir.1)üsmanim gögüs is.a1'esimin
için-
deyse ondan nasil konuiiaoilirim?" 1
AI-rtirma.nIise sairin su oey itlerini söyley er"e,,:
"Bu, sairi~ril1 isteyipte yapamadiklari Dir tarzuir":l.demiS-
tir.
jW~Y C\JJIs.r:- ~

Li ~ I"..> <..J L-llI .::...:

~-'
u~~~\~~G
"N'olur gözyasim akma: Allah'tan eminim dilimden.
Zira gözyasi bir sey gizlemezken dil ÇOk sey gizleyebilir.
Ben ~rfin örttügü mektup gibiydim.Adresten buldular"
AI-Riyasi'nin yaninda al~AbDas b. al-A~naf'dan söz
edilince dedi ki:"Vailahi siir olarak sadece su iKi beyit
(i)a.g.e. C-2,sh-397
(21a.g.e. C-2,sh-393

8
Böylense bile yeterli olurdu";!

~ if U~Wi ct: J~ ....;-' S':;I ir: f;-r.rr

0~ d"~ c.Y'W ~ ~ öUi;-""j15 wr'
"Içinizde sevenlerin sevdiklerine nailoldugunu
söyleyemeyecek bir ben varim. Kendisi yanarak insanlari
aydinlatan, bitmek üzere olan bir fitil olup çiktim."'
Abu al~Atahiya:"AI~Abbas b. al-Al}naf'ir;isu sözü de
olmasaydi kimseyi kisKaninamis olacaktim":

~\9JO ~~ ~;. ~ -u:.::.,...i..:. <-:-.';.tJI ~i \~ t

"Dol:ltunisteJieaikten soni"a ona ulasamazsin. Yakin
bile olsa uzakta sayilir"~
AITKindl ise sair için sunlari söylemektedir:"Al-
~bbas b. al-A~naf siirinde hos,zarif,filozof vevecizdir.
Üstelik siirin hOliwna gi tmesi naair bir seydir" ~
Al-abbas'in divanini inceleyenler gbrece~lerdir ki
o gazel türünUn gerçekten en Düyük sairlerindendir.~iiri
samimidir.Kolay a~lasilirdir.~iirlerinde hayal kirikligi-
nin,aldatilmisligin ve bilhassa ayriligin derin izleri var.
dir.Bunun yanisira filozofca görüslerine ve baskalarina
ögüt ve d~~ hislerini samimiyet~e dile getirmistir.Ister
istemez onun bütün ömrünü askini ve sevgilisi Favz'i an-
latmakla geçirdigine inaniyoruz.Iste bunlara örne~ler:

j4:- ~ ~\;,} ,..,.,:.J' J- v~}\ ~\ jl""';' ÜÜJ

o tA.e.:> W ,J' ~ 1,,.:.1' L:a.P 'l.r'4>~rlrfJl ~-h~ ~
"Siz ikiniz!Durunda ayriligin Dana yasak ettegi
uykudan haoer verin.Uyku nasil bir seydir, tadi nasildir?
Anlatacaksaniz bana uykuyu anlatin"~

~l:-<-;-J.iJ\~~\.P~
"unlarin içindeyKen
~,'~
belli etmemek
~ ?i~
için ÇOK gülüyo-
rum.uysa dislerim gülerken kalbirn aglamaktaair"5

(i)a.g.e. C-2,sh-399
(2)a.g.e. C-2,sh-396
(3)a.g.e. ~-2,sh-396
(4)a.g~e. ~-2,sn-396
(5)a.g.e. C-2,sh-395
9
 bu gazel sairini kendi deyimiyle Devlet-i Ahzan
yani üzüntüler ülkesinde yasamaya sevkedea seylerden biri
de ~evdlklerinin ver~~izrigidir:

i..,..;;/ .5H..J~.\ \:.,.,~ ~:::rd';:"I'''1G:.:i.l\ ~i

~....v ,..i:- J~ i.. ~ ~ .•...::..;a~j~~
\ ~.I., u
'..J-" u""r. rr
~\.;..:..S
. ~ ~~ i'".>-'Y. r'~
J i
..}s:-:.li.; 6
.

->-TL ~Ar ~~\~ ~~~~\:..i-~?~

"Bana u,ostluklarini tattiran kimselerin yüzünuen
agliyorum.ÖyiJ Ai onlar beni ask için uyandirip uyudular.
Beni kaldirdilar.Kendilerinden bana YÜKleQiklerinin agir-
ligiyla ayaga Aalkip Qogrulmustum ki oturdular.~özlerinde
durmamakla bana eziyet ettiler.Uysa unlarin söz veraiAleri
zaman tuttu~larini sanmistim.Bu dünyaaan giderken bile kim-
senin hissederniyecegi oir hisle size olan askim gögüs kafe-
simin içindedir." i
<.J"L:..l\ ~
"Sizi bevmeseyaim
<S~ ~
kinamazdim.Ve
~ p~ L.-I f:-:=."::).,J
de benim için diger
insanlardan bir farKiniz olmazdi" ~

0.r-JI L. )~~ ~~ ~IJ1 <sr. ~'":'L:v".)l\-"G", .J~. ~ i.r

"Sevdiklerinden ayri k~lmayi tatmayan,kendilerinden
sonra izlerini ~ gören kimse üzüntünün ne oldugunu
bilmez" 3

~WP \:,\ J:.i:i.6 e.~ .:..:.s u'-, ~ u--- ~:J\ ~ ~

;~~l:ii..SftÜ'o~/~ <.5.#iJ~·.,)\".:...;i.:;~)\~l;, (-itr)
"Sevdiginiz kimsenin büyük günahina bile tahammül
edin. Mazlum olsaniz da zalim benim deyin.~skda günahi affet
mezseniz sevdiginiz sizi terAeder,gururunuz kirilir" ~
(i)Divan ai-zAbbas b. al-Al,inaf
,sh-i04
(2)Divan,sn-i85
(3 )Di van, sh- 304
(4)Divan,sh-272

io
 ~airin dönü~ dolasip dile ge~irdigi konulardan
oiri de uykusuzlu~tur:

..>(j.)lyj;~~
",4-J~ j <.5~ ~..1 ..?CJ:JI\ :> l.&.w ...i. 0., \L:
s~~iJe~e'..ii~~ ~":'~LP":"'::'L;-J
;.\.:..:;JI ....::r ~.Y .\.
<.) • c.::.,..p\~
./ >it ~.'
U-;C W~ Ll·LS

.:>~i~ ~c.)I~·~ ~ f-~ ",v)\u~

nDirseklerim,sanki üstünde dikenli aAaç bitmis gibi
yastikdan ayrildi. Uykuya karsilik uykusuzlugu satin alan
gözünü uyku elbisesinaen mahrum etmistir.Geceden uykusuz
kaldiAim kisim öyle uzadi ki gözlerim uykusuzluk denizine
demir atti.GÖzlerimden yaslar a~maya basladi.uözy~sinin
kaynali ise gönüldedlr.Sanki gözkapaklarim aa Kiyamet'e
~adar görüsmemeyi vasiyet etmisuir.~ayet uyku satilsaydi
kullara UyKUYU pahali hale getirirdim.,,1
Sevgilisi Favz'i mera~ edenlere söyle sesleniyor;

~\.J~c, ~;;
..-J ~ c.:) lj5./YP ~ ,;..,.s. us- <..y ~ c.:r Y.
i
"~Y }t'avz' ve seklini soran ~isi:ünu görmediysen
mehtaba oa~n2.
~~ d.l..::iiI~.,·W\ u:-: la:'~\ r>? CJO~\ i..:~
J~ -ui\:>~S~\0~ ~\~IJ.~I))uHi..
"Gönülona tutuldugu günden Deri gök ile yer ara-
sinda uçup durmaktadir.Ask mi? Allah yazdiysa bozsun.
Çünkü ask Allah'in Kullari için çuk zar~rlidirn 3·

(i)Divan,uh-97
(2)Dlvan,sh-i6,
(3)Dlvan,sh-i32

ii
 ,)LöY\ ~/.i...:;,u'ü "'-
° -po.'
'l0orf1
"Ey ~albia. eziyet &&efl adam: Vaz geç : Çün~ü senin
iyilesmen vazgeçmendedir." 1
- 6

C.W \ ~ U- ~ Y eS~\ J.a'>.:::l <J"~\ e..Y-9 \ L..

"Umitsizlik sevenler için ne kadar öldürücüdür.

öSPttfllÜe de ümi"tienQik~en sonra" &

~'y)..>y.?~/~ ~u~\o~~\J'..It
"Bütün sevgililerin ayr1.l1.inan sikayet ettigiiü
görüyorum.Ya Rab: der asigin evini yakia~t1.r'"

(i)Divan,sh-1.39
(2)Diva-n,sh-202
(3)Divan,sh-21.

1.2
~b~~L..J'~
" MO

i~i i.i~W,:.,-,:?Ipl ~
:4\.1"'; 41)I,jOJ.~ ~
 A.ti.
DIL VE TARIH-COGRAE'YA FAKÜLTESI

Dogu Dilleri ve Bdebiyatrari Bölümü

Arap Dili ve ~debiyati Anabilim Dali

i984-i985 Ögretim Yili

Ll~ANS nii

iviESUT YAiiCI
299i6