1

ZADACI IZ AKSIJALNOG NAPREZANJA

a) STATIKI ODREENI
Zadatak a1: tap AB krunog preseka izraen je od
elika (E=20000kN/cm2), i optereen silama F1=10kN i
F2=30kN. Izraunati napone u pojedinim delovima tapa
ukupno izduenje tapa. Dato je: a=40cm, b=80cm,
prenici d1=40mm i d2=20mm.
Reenje: d1=40mm=4cm, d2=20mm=2cm

F1

FA

F2

F1

4 0

F2

8 0 c m

= 0, FA = F1 + F2 = 10 + 30 = 40kN

d12 4 2
=
= 12,56cm 2
4
4
d 2 2 2
A2 = 2 =
= 3,14cm 2
4
4
Raunanje normalnog napona:
F
40
kN
AC = AC =
= 3,18 2
A1 12,56
cm
A1 =

FCB
30
kN
=
= 9,55 2
A2
3,14
cm
Raunanje apsolutnog izduenja:
F a
40 40
l AC = AC =
= 0,0064cm
EA1
20000 12,56
l AB = l AC + lCB = 0,0446cm

CB =

lCB =

FCB b
30 80
=
= 0,0382cm
EA2
20000 3,14

Zadatak a2: Dva laka tapa su zglobno vezana u taki A i u zglobu optereena
silom F=20kN. Odrediti sile u tapovima i potrebne veliine poprenih preseka
tapova ako je dozvoljeni normalni napon d=12kN/cm2.
y
Dato je: =300, =450.
S1
S2
Reenje:
3 00

X = 0,
Y = 0,
i

4 50

S1 cos 600 + S 2 cos 450 = 0.......(1)

S1 cos 30 0 + S 2 cos 450 F = 0 ......( 2)

(1) S1 0,5 + S 2 0,707 = 0

0,707 S 2
=1,41S 2
0,5
(2) S1 0,866 + S 2 0,707 20 = 0 (1,41S 2 ) 0,866 + S 2 0,707 = 20
20
1,22 S 2 + 0,707 S 2 = 20 1,93S 2 = 20 S 2 =
=10,4kN
S1 =1,41S 2 =14,65kN
1,93
S 2 0,707 = S1 0,5 S1 =

S1 14,65
S
10,4
=
= 1,22cm 2
A2 2 =
= 0,86cm 2
d
12
d
12
Zadatak a3: Horizontalnu gredu AB, optereenu kontinualnim
optereenjem q=0,1kN/cm pridravaju dva laka tapa krunog preseka. A
Odrediti sile u tapovima i dimenzionisati ih ako je dozvoljeni normalni
napon d=15kN/cm2.
Dato je: a=80cm, b=80cm.

Dimenzionisanje: A1

Reenje: Fq = q a = 0,1

kN
80cm = 8kN
cm

q
a

B
b

Fq

M = 0, S 160 F 40 = 0.......(1)
Y = 0, S + S F = 0 ......(2)
A

(1) S 2 160 = 320 S 2 =

320
= 2kN
160

80cm

S1

80cm

S2

(2) S1 + S 2 8 = 0 S1 + 2 = 8 S1 = 8 2 = 6kN
S1
6
S
2
=
= 0,4cm 2
A2 2 =
= 0,13cm 2
Dimenzionisanje: A1
d 15
d 15
A=
d1 =

d 2
4A
d 2 = 4 A d 2 =
d =
4

4 A1
=

4A

4 0,4
= 0,509 = 0,71cm d 2 =

4 A2
= 0,165 = 0,407cm

d1 = 8mm, d 2 = 5mm

Zadatak a4: Dizalino elino ue nosi teret F=100kN. Koliko ica prenika 1mm treba da ima ue
ako je d=25kN/cm2? Kolika je teina ueta duine l=1m ako je specifina teina elika
=77kN/m3?
Reenje:
F

100

2
2
Povrina celog preseka: A = 25 = 4cm = 10000 = 0,0004m
d

Povrina preseka jedne ice: A1 =

d 2
4

0,12
= 0,00785cm 2
4

Ceo presek se sastoji od n ica pa je: A = n A1

A 4cm 2 n A1 4

n 0,00785 4

4
= 509,3 pa se usvaja n=510.
0,00785

Odreivanje teine:
V = A l = 0,0004m 2 10m = 0,004m 3
kN
Q = V = 0,004m 3 77 3 = 0,308kN = 308 N
m

MASA : m =

Q 308
=
= 31,4kg
g 9,81

b) STATIKI NEODREENI
Zadatak b1: Stepenasti tap, ukljeten na krajevima A i B, sastoji se iz dva dela, i optereen je
silom F=64kN, prema slici. Deo tapa AC je od elika (modula
elastinosti E1=2104kN/cm2) preseka A1=1cm2. Drugi deo tapa
CB je od bakra (modula elastinosti E 2=104kN/cm2) i poprenog
preseka A2=3cm2. a) Nai otpore oslonaca. b) Nai normalne
napone u presecima i nacrtati dijagram napona.
Reenje: n=2
(FA, FB), j=1 ( Z i = 0 ),
k=n-j=2-1=1 broj dopun. jednaina
a) Odreivanje otpora oslonaca FA i FB:
Z i = 0, FA + F FB = 0
FA + FB = F = 64kN ....( 1 )
dopunska jednaina glasi l AB = 0 tj.
l AC + lCD + l DB = 0
Sa pretpostavljenog dijagrama Fa sledi:
S
S1
S
+ 2 + 3 =0
A1 E1 A2 E 2 A2 E 2
gde su povrine sa dijagrama Fa:
S1 = FA 40cm S 2 = FA 30cm
S 3 = ( FA F ) 30cm

FA 40 FA 30 ( FA F ) 30
+
+
=0
A1 E1
A2 E2
A2 E2

FA 40
F 30 ( FA 64 ) 30
+ A
+
= 0 / 60000
1 20000 3 10000
3 10000

3 FA 40 + 2 FA 30 + 2 ( FA 64 ) 30 = 0 120 FA + 60 FA + 60 FA 3840 = 0
240 FA = 3840 FA =

3840
= 16kN , ( 1 ) FB = 64 FA = 48kN
240

b) Raunanje normalnog napona:

F
F
16
kN
16
kN
AC = AC = = 16 2 ( zatezanje ) CD = CD = = 5,3 2 ( zatezanje )
A1
1
A2
3
cm
cm
F
48
kN
DB = DB =
= 16 2 ( pritisak )
A2
3
cm
Zadatak
b2: Sistem od tri elina tapa (modula elastinosti
E1=E2=E3=E=2,2104kN/cm2), prikazan na slici, optereen je silom F=100kN u
zglobu A. tapovi imaju povrine poprenih preseka A 1=A3=A i A2=2A,
duine l1=l3=75cm, l2=65cm.
Nai sile u tapovima a zatim odrediti potrebnu veliinu preseka tapova ako je
dozvoljeni napon d=15,5kN/cm2, a ugao =300.
Reenje:
n=3 (S1, S2, S3), j=2 ( X i = 0 , Yi = 0 ),
k=n-j=3-2=1 broj dopunskih jednaina
=900-=600
X i = 0 , S1 cos + S 3 cos = 0.......( 1 )
Yi = 0 , S 2 + S1 cos + S 3 cos F = 0

S1 = S 3

S 2 + 2 S1 cos F = 0 S 2 + 2 S1 cos = 100

= 30 0 S 2 + 2 S1 0 ,866 = 100 S 2 + 1,73S1 = 100 ......( 2 )

Dopunska jednaina sledi sa Viliotovog plana pomeranja:

l1
Sl
S l
= cos l1 = l2 cos 1 1 = 2 2 cos 30 0
l2
A1 E1 A2 E2
S1 75 S 2 65
=
0 ,866 / AE
AE
2 AE
28,145
S 2 S1 = 0 ,375S 2 ......( 3 )
75
S 2 + 0 ,65S 2 = 100 1,65S 2 = 100

75S1 = 28,145S 2 S1 =
( 2 ) S 2 + 1,73 ( 0 ,375S 2 ) = 100
S2 =

100
= 60 ,6kN
1,65

S1 = 0 ,375S 2 = 22 ,73kN

Dimenzionisanje: Smax=S2=60,6kN
S
S
60,6
A2 2 = max =
= 3,909cm 2 A2 = 4cm 2 ,
d
d
15,5
A2 = 2 A, A3 = A1 = A =

A2
= 2cm 2
2

4
Zadatak b3: Krutu horizontalnu gredu AB dre u horizontalnom poloaju dva tapa i nepomini
oslonac A. tapovi duina 0,8m i 1,1m su zglobno vezani za gredu i oslonce. Greda je optereena
silom F=30kN, prema slici. tapovi su od istog materijala
(E=2104kN/cm2), jednakih krunih preseka povrine A. a) Nai sile u
tapovima ako je a=1m, b=0,6m i c=0,5m.
b) Odrediti prenike
2
tapova ako je d=10kN/cm .
Reenje:
n=2 (S1, S2), j=1 ( M A = 0 ),
k=n-j=2-1=1 broj dopun. jed.
M A = 0 , S1 1 + S 2 2,1 F 1,6 = 0
S1 + 2,1S 2 = 48.......( 1 )
Dopunska jednaina sa Viliotovog plana pomeranja:
CC : AC = BB : AB l1 : 1 = l2 : 2,1
Sl
Sl
2,1 l1 = l2 2,1 1 1 = 2 2
A1E1 A2 E2
S 80 S 2 110
2,1 1
=
/ AE 168S1 = 110 S 2
AE
AE
110
S1 =
S 2 = 0,655S 2 ......( 2)
168
(1) 0,655S1 + 2,1S 2 = 48

2,755S 2 = 48

48
= 17,42kN = S max
2,755
S1 = 0,655S 2 = 11,4kN
S2 =

Dimenzionisanje: Smax=S2=17,42kN
A=

d 2
d =
4

4A

4 1,742

S max

17,42
= 1,742cm 2
10

= 1,489cm d = 1,5cm = 15mm

c) VILIOTOV PLAN POMERANJA (statiki odreen zadatak)

Zadatak c1: G=10N, AB=l=50cm, F=50N, d=8kN/cm2, E=2104kN/cm2

= 0, F S cos = 0 50 S cos 600 = 0

50 = S 0,5 S =

l =

50
= 100 N
0,5

100
= 12,5cm 2
8

Sl
100 50
=
= 0,02cm
EA 20000 12,5

sa Viliotovog plana pomeranja:

l1
l2
0,02
0,02
= cos BB =
=
=
= 0,04cm
0
BB
cos cos 60
0,5

5
ZADACI IZ UVIJANJA
a) STATIKI ODREENI
Zadatak a1: Vratilo krunog preseka prenosi snagu P=104,7kW pri n=100ob/min. Dimenzionisati
vratilo ako je dozvoljeni tangencijalni napon d = 2kN / cm 2 a
odnos prenika =d2/d1=0,8. Izraunati uglove uvijanja i nacrtati
dijagram.
Dato je: a=1m, b=2m, modul klizanja G = 8000kN / cm 2 .
Reenje:
3

30 P 30 104 ,7 10
=
n
100
3
M u = 10 10 Nm = 10kNm = 1000kNcm
Mu = Mt =

crtanje dijagrama Mu
Dimenzionisanje se vri prema naponu d na "slabijem"
preseku:
16 M u 3 16 1000
d2 3
=
= 13,65cm
d
2
d2
d
13,65
= 0 ,8 d1 = 2 =
= 17 ,06cm
d1
0 ,8
0 ,8
d 2 = 14cm = 140mm
d1 = 17 ,2cm = 172mm
4
4
d14 17 ,2
d 24 14
4
I O1 =

32

32

= 8592cm

IO2 =

32

32

= 3771cm 4

Uglovi uvijanja:
M a 1000 100 180
1 = u
=

= 0 ,0830 = 5
G I O1 8000 8592
M b 1000 200 180
2 = u
=

= 0 ,379 0 = 23
G I O 2 8000 3771
AB = 1 + 2 = 0 ,0830 + 0,379 0 = 0 ,462 0 crtanje dijagrama

Zadatak

a2: Vratilo krunog i krunoprstenastog preseka optereeno je momentom uvijanja

M=400kNcm. Dimenzionisati vratilo ako je dozvoljeni tangencijalni
napon d = 12kN / cm 2 , dozvoljeni ugao uvijanja d = 0,004 o / cm a
odnos prenika =d / D=0,75. Dat je modul G = 8000kN / cm 2 .

Reenje:
Dimenzionisanje se vri prema naponu
d i prema dozvoljenom uglu d na "slabijem" preseku (na
prstenastom preseku): 1 4 =1 0 ,75 4 = 0 ,68
16M
16 400
D3
=3
= 3 249,78 = 6 ,29cm
4
12 0,68
d 1

D4

32 M 180
32 400 180
=4 2
= 4 10739 = 10 ,18cm Usvaja
4
G d 1
8000 0,004 0,68
2

D = 12cm = 120mm

d = 0,75 D = 9cm = 90mm

se

vei

prenik:

6
Zadatak a3: Vratilo krunog preseka optereeno je momentima uvijanja M1=4kNm i M2=1kNm.
Dimenzionisati vratilo ako je dozvoljeni tangencijalni napon
d = 10kN / cm 2 , dozvoljeni ugao uvijanja d = 0 ,002 o / cm .
Dat je modul klizanja G = 8000kN / cm 2 .

Reenje:

M A = M 1 M 2 = 3kNm
M max = M A = 3kNm = 300kNcm

Dimenzionisanje
16M max 3 16 300
D3
=
= 5,34cm
d
10
32M 180
32 300 180
=4 2
= 10 ,2cm
2
G d
8000 0,002
Usvaja se vei prenik: D =10 ,5cm =105mm
Zadatak a4: Vratilo krunoprstenastog preseka optereeno je momentima uvijanja M 1=200kNcm i
M2=400kNcm.
Dimenzionisati vratilo ako je dozvoljeni ugao uvijanja
d = 0,004 o / cm a odnos prenika =d / D=0,75.
D4

Dat je modul klizanja G = 8000kN / cm 2 .

Reenje:

M A = M 2 M 1 = 200kNcm
M max = M 2 = 400kNcm

Dimenzionisanje
1 4 =1 0 ,75 4 = 0 ,68

D4

32 M 180
32 400 180
=4 2
= 4 33720,5 = 13,55cm
4
G d (1 )
8000 0,004 0,68
2

Usvaja se prenik: D =14cm =140mm

d = 0,75 D =10,5cm =105mm

7
b) STATIKI NEODREENI
Zadatak
b1: Statiki neodreeno vratilo AB, krunog poprenog preseka, ukljeteno je na
krajevima i optereeno spregom M=125kNcm, koji deluje u ravni poprenog preseka, prema slici.
Odrediti veliine momenata u ukljetenjima. Odrediti potrebne
dimenzije vratila na osnovu: dozvoljenog ugla uvijanja doz=1/4 0 po
dunom metru i dozvoljenog tangencijalnog napona doz=8kN/cm2.
Za dobijene vrednosti nacrtati dijagrame momenta uvijanja,
tangencijalnog napona i ugla uvijanja. Dato je: modul klizanja
G=8000kN/cm2, =d/D=0,866.
Reenje: n=2 (MA, MB), j=1 ( M z = 0 ), k=n-j=2-1=1 broj dopunskih jednaina
Odreivanje reaktivnih spregova MA i MB u ukljetenjima:

= 0,

M A M +MB =0

M A + M B = M = 125kNcm........................(1)

dopunska jednaina AB = i = AC + CE + EB = 0
Sa pretpostavljenog dijagrama Mu sledi:
S
S1
S
+ 2 + 3 = 0 gde su momenti inercije:
GI O1 GI O 2 GI O 3

I O1 = I O 3

D 4
=
32

d 4 ( 0,866 D )
D 4
=
=
= 0,562
= 0,562 I O1 a povrine sa dijagrama Mu:
32
32
32
4

IO2

S1 = M A a = M A 10cm ,

S 2 = M A b = M A 5cm, S 3 = ( M A M ) c

MA a MA b (MA M ) c
+
+
= 0 / G
GI O1 GI O 2
GI O 3

M A 10
M A 5 ( M A 125) 10
+
+
= 0 / I O1
I O1
0,562 I O1
I O1
5
+ ( M A 125) 10 = 0 10 M A + 8,89 M A +10 M A =1250
0,562
1250
28,89 M A = 1250 M A =
= 43,25kNcm, (1) M B = 125 M A = 81,75kNcm
28,89
M A 10 + M A

Dimenzionisanje: sa dijagrama Mu uzima se Mmax=81,75kNcm, doz=1/400 0/cm

16 M max 3 16 81,75 3
D 3
=
= 52,04 = 3,73cm (provera se vri u delu vratila CE)
d
8
D 4

32 M 180
32 81,75 180
=4 2
= 4 2385,5 = 6,98cm Usvaja se vei prenik:
2
G d
8000 0,0025

D = 7cm = 70mm, d = 0,866 D = 6,05cm d = 6,1cm = 61mm

I O1 = I O 3

4
D 4 7
=
=
= 235,7cm 4
32
32

Tangencijalni napon:

IO2

4
d 4 6,1
=
=
= 135,9cm 4
32
32

AC =

M A D 43,25 7
kN
=
= 0,64 2
I O1 2 235,7 2
cm

CE =

M A d 43,25 6,1
kN
=

= 0,97 2
I O 2 2 135,9 2
cm

EB =

( M A M ) D = ( 43,25 125) 7 = 1,21 kN

EB =

(M A M ) c =

I O1
2
235,7
2
cm 2
Uglovi uvijanja:
M a
43,25 10 180
M b
43,25 5 180
AC = A =

= 0,013142 0 , CE = A =

= 0,011396 0
G I O1 8000 235,7
G I O 2 8000 135,9
G I O1

81,75 10 180

= 0,02484 0 ,
8000 235,7

AB = AC + CE + EB = 000030

9
ZADACI IZ SAVIJANJA
Zadatak 1: Dimenzionisati gredu zadatog poprenog
preseka, optereenu silama F1=42kN i F2=14kN, ako je
dozvoljeni normalni napon d=13kN/cm2.
Dato je: a=1m, b=1,5m, c=1m.
Reenje:
Odreivanje otpora oslonaca:

F1
b

k
3k

F2

M = 0, F 3,5 F 1 + F 2,5 = 0.......(1)

Y = 0, Y F + F + F = 0 ......(2)
A

6k
4k

(1) 3,5 FB + 35 42 = 0 3,5 FB 7 = 0

3,5 FB = 7

FB =

7
= 2kN
3,5

(2) YA 42 + 14 + 2 = 0 Y A 26 = 0 Y A = 26kN

Vrednosti momenta savijanja:

( sa leve str. je pozitivan smer kazaljke na satu )
M Al = 0

M Cl = YA 1 = 26kNm

( sa desne str . je pozitivan smer sup ro tan kazaljki )

M Dd = FB 1 = 2kNm

M Bd = 0

crtanje dijagrama transverzalne sile i momenta savijanja

Dimenzionisanje: sa dijagrama Mf uzima se
Mmax=26kNm=2600kNcm
M
2600
BH 3 bh 3
Wx max =
= 200cm 3
Za dati presek uzima se sa str. 19: Wx =
,
d
13
6H
uporeivanjem se vidi da je B=3k, H=6k, b=k, h=4k
BH 3 bh 3 3k ( 6k ) k ( 4k )
648k 4 64k 4
=
=
= 16,22k 3
6H
6 6k
36k
3

Wx =

Wx 200cm3 ,

Wx =16,22k 3 16,22k 3 200 k 3

200
200
k 3
= 2,31cm
16,22
16,22

Usvaja se k=2,4cm=24mm, B=72mm, H=144mm, b=24mm, h=96mm.

M = 0, M F 1 + F 1,5 = 0.......(1)
Y = 0, F F + F = 0 ......(2)
A

(1) M A 50 + 30 = 0 M A 20 = 0
M A = 20kNm

(2) FA 50 + 20 = 0 FA 30 = 0 FA = 30kN

Vrednosti momenta savijanja:

( sa leve str. je pozitivan smer kazaljke na satu )
M Al = M A = 20kNm
( sa desne str. je pozitivan smer sup ro tan kazaljki)
M Cd = F2 0,5 =10kNm

M Bd = 0

crtanje dijagrama transverzalne sile i momenta savijanja

F1

F2

x
h

Zadatak 2: Dimenzionisati konzolu zadatog poprenog preseka

(h=2b), optereenu silama F1=50kN i F2=20kN, ako je dozvoljeni
normalni napon d=32kN/cm2. Dato je: a=1m, c=0,5m. Odrediti
maksimalni normalni i tangencijalni napon.
Reenje:
Odreivanje otpora oslonaca:

10
Dimenzionisanje: sa dijagrama Mf uzima se Mmax=20kNm=2000kNcm
M
2000
Wx max =
= 62,5cm 3
d
32

bh 3 b( 2b )
=
= 0,67b 3
6
6
3

Za dati presek uzima se sa str. 19 (sa zadatim odnosom h=2b): Wx =

Wx 62,5cm3 ,

Wx = 0,67b3 0,67b3 62,5 b3

62,5
62,5
b 3
= 4,53cm
0,67
0,67

Usvaja se b=4,6cm=46mm, h=2b=92mm.

Odreivanje vrednosti napona: Wx =

bh3 4,6 9,23

=
= 64,9cm3
6
6

M max 2000
kN
=
= 30,8 2 < d
Wx
64,9
cm
Tangencijalni napon (str. 29, za pravougaoni presek), FTmax=30kN:
3F
3 30
kN
max = T max =
= 1,06 2
2bh
2 4,6 9,2
cm

Normalni napon max =

Zadatak 3: Dimenzionisati gredu optereenu silom F=47,5kN i

spregom M=120kNm, ako je dozvoljeni normalni napon
d=15kN/cm2. Popreni presek se sastoji iz 2 standardna U
profila. Dato je: a=1,5m, b=1,5m, c=2m.
Reenje:
Odreivanje otpora oslonaca:

M = 0, M + F 3 F 5 = 0.......(1)
Y = 0, Y + F F = 0 ......(2)
A

(1) 120 +142,5 5 FB = 0 22,5 = 5 FB

FB =

22,5
= 4,5kN
5

(2) YA + 47,5 4,5 = 0 43 = YA YA = 43kN

Vrednosti momenta savijanja:

( sa leve str . je pozitivan smer kazaljke na satu )
M Al = 0

M Cl = YA 1,5 = 64,5kNm

( sa desne str . je pozitivan smer sup ro tan kazaljki )

M Cd = FB 3,5 + F 1,5 = 55,5kNm
M Dd = FB 2 = 9kNm

M Bd = 0

Vrednosti M Cl i M Cd razlikuju se za M = 120kNm tj. M Cd = M Cl + M = 64,5 + 120 = 55,5kNm

crtanje dijagrama transverzalne sile i momenta savijanja

Dimenzionisanje: sa dijagrama Mf uzima se Mmax=64,5kNm=6450kNcm
M
6450
Wx max =
= 430cm 3
d
15
Wx
= 215cm 3
prva vea vrednost iz tabele (str. 71) Wx=245cm3, koja odgovara
2
standardnom profilu U22. Dakle, popreni presek e se sastojati od dva standardna profila U22.