1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING

Tc phm: NU TI BIT C KHI CN 20 Tc gi: Tina Seelig Dch gi: Hng Nht Nh xut bn: Nxb Tr Nm xut bn: 08/03/2011 S trang: 252 Kh sch: 13 x 20.5 cm Gi ba: 49.000 ng Thng Tin Thc Hin: nh my: thanhtradn91 Hiu chnh: thanhtradn91 ng gi: thanhtradn91 Hon thnh: 23/04/2013 CHN THNH CM N CC THNH VIN THAM GIA D N EBOOK VTBT 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING TH NG CA NHM E-BOOK (VTBT) Cc bn thn mn! Trong thi i cng ngh thng tin Internet ngy cng pht trin nh hin nay, Ebook nh l mt mn n tinh thn khng th thiu ca cng ng mng v khng ai c th ph nhn nhng li ch m n mang li. Chng ti Nhm E-Book (VTBT) c gng s ha cun sch ny vi hy vng mang n cho cc bn nhng tin ch nht nh khi s dng Ebook. u tin, E-Book (VTBT) chn thnh xin li Tc Gi v NXB v thc hin Ebook khi cha c s ng ca bn lin quan. Tip n, mong cc bn s dng Ebook mt cch hp l, trnh in n, photo nhn bn gi gn gi tr vn c ca cun sch in. Vic s dng Ebook ny l min ph. Do , E-Book (VTBT) khng chu trch nhim v bt k sai st g trong qu trnh bin tp Ebook. Cui cng, chng ti hy vng c gi yu sch nn s hu cho mnh cun sch in tri nghim v nh gi c tt hn v Ebook ln sch in, cng nh ng h v mt ti chnh cho Tc Gi v NXB. Chng ti xin gi li cm n trn trng n Tc Gi, NXB mang n cho ngi c nhng cun sch v cng gi tr. V xin cm n cc c gi ng h E-Book (VTBT). Trn trng!

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING

MC LC CHNG 1 - Mua Mt, Tng Hai CHNG 2 Rp Xic o Ln CHNG 3 BIKINI Hay L CHT CHNG 4 Vui lng ly v ca bn ra CHNG 5 - B Quyt Thnh Cng Ca Thung Lng Silicon CHNG 6 - Khng i No... Ngh K S L Dnh Cho Con Gi M CHNG 7 - Bin nc chanh thnh trc thng CHNG 8 - Hy V Lun Hng Tm Quanh Mi Tn CHNG 9 - Phn Ny C Thi Hay Khng? CHNG 10 - Nhng To Tc T Thc Nghim LI CM N

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING C Nhng Sai Lm Rt Nhiu Ngi Mc Phi Hy ng Nh H Bt c ai mun c mt cuc i doanh nhn y mc ch v am m u cn c cun sch ny. Trong chng thiu nhng cng c v li khuyn tn dng ti a nng lc ca mi con ngi. Steve Case, Ch tch ca Revolution and the Case Foundation, ng sng lp AOL. Cun sch ny chc chn khng ch dnh cho la tui i mi, bi ngay c ti cng mun bit nhng iu ngay lc ny... Tht s Tina mang n cho chng ta mt n hu rt ln bng cch v cho chng ta mt con ng vo i! Guy Kawasaki, ng sng lp Alltop, v tc gi ca quyn sch Reality Check. Tina l ngi bit truyn cm hng sng to tt nht m ti tng gp. Cun sch ny ca c khng ch nh thc l tr chng ta, m tht ra l c tm hn chng ta! Geoffrey Moore, tc gi quyn sch Crossing the Chasm. Rt t ngi c gng lm mi iu nui dng t tng cch tn nh Tina Seelig. Nhng nguyn tc trong cun sch ca c chc chn s lm bt ln nhiu tng mi m. y tht s l mt cun sch rt cn thit cho th h doanh nhn mi, v cho c nhng ai dn dy trn mc. David Kelley, nh sng lp ca IDEO.

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Gii Thiu Tc Gi

Tina Seelig c bng Tin s v thn kinh hc ti trng Y Stanford, ng thi l Gim c iu hnh Chng trnh kinh doanh k thut Stanford mt trung tm h tr duy nht ca trng K thut Stanford. Ngoi ra, b cn tham gia ging dy cc kha hc v khi nghip v i mi ti khoa Khoa hc Qun tr v K thut, cng nh hc vin Thit k Hasso Plattner, u thuc i hc Stanford. B cng thng xuyn din thuyt hoc t chc cc hi tho cho nhiu nh iu hnh thuc nhiu lnh vc khc nhau, v vit mt s quyn sch rt ni ting v khoa hc dnh cho c ngi ln v tr em. Bn c th lin h trc tuyn vi Tina Seelig ti a ch www.harpercollins.com/tinaseelig

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING CHNG 1 - Mua Mt, Tng Hai Bn s lm g kim c tin khi tt c nhng g bn c ch l 5 la v hai gi ng h? y l mt bi tp ti giao cho sinh vin mt trong s cc lp hc ti ph trch ti trng i hc Stanford. C mi bn nhm thc hin v mi nhm c nhn mt phong b c 5 la tng trng cho ht ging ti chnh ca mnh. Trc ht h c th dnh bao nhiu thi gian ty cho vic lp k hoch. Tuy nhin, mt khi m bao th th mi nhm u ch c hai ting ng h c th kim c cng nhiu tin cng tt. Thi hn hon thnh bi tp ny l t chiu th T n ti Ch nht. Sau , vo ti Ch nht, mi nhm phi gi cho ti mt vn bn k v nhng g h lm, v n th Hai th mi nhm c ba pht trnh by d n ca mnh vi c lp. T bi tp ny, bng vic tm kim cc c hi, thch thc nhng quan nim truyn thng, bit tn dng v phn b nhng ngun lc c hn v sc sng to ca mnh, cc sinh vin ca ti c c ngun cm hng v vic khi nghip kinh doanh. Cc bn s lm g nu nhn c thch thc ny? Khi ti hi hu ht cc nhm thc hin, thng s c ngi la ln: i Las Vegas, hoc Mua v s. Chng to ra nhng trn ci ln trong lp. Nu ai thc hin nhng gi ny th chc hn s c ri ro nhiu hn l nhn c mt phn thng ln v c hi thng rt him hoi. Cn nhng xut ph bin tip theo l m mt tim ra xe hoc mt quy bn nc bng vic s dng khon tin 5 la trang b nhng vt dng thit yu. y l mt la chn tt cho nhng ai mun kim mt vi ng li t 5 la c sn trong hai gi ng h. Nhng hu ht cc sinh vin ca ti cui cng u tm ra nhng hng i vt xa cc gii php thng thng. H thch thc cc gi nh truyn thng m ra chn tri rng ln nhng iu bt kh thi, nhm to ra nhiu gi tr cng tt. H lm c iu ny nh th no? Theo quan st ca ti, nhng nhm kim c nhiu tin nht thc cht chng cn dng n 5 la cho trc. H nhn 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING ra rng tp trung vo tin lm cho vn tr nn cht hp, nn h quyt nh tip cn vn kha cnh rng hn: Chng ta c th lm g kim tin nu chng ta bt u bng hai bn tay trng? H tng cng kh nng quan st ca mnh, tn dng cc ti nng sn c, v m rng ca cho s sng to nhn ra vn bn trong mnh. l nhng vn h tri qua hoc thy ngi khc gp phi, l nhng vn h c th gp trc nhng cha tng ngh cch gii quyt. Nhng vn ny u quanh ta nhng khng phi ai cng nhn thy chng. Bng vic a cc vn ny ra nh sng v tm cch gii quyt chng, nhm chin thng thu c hn 600 la, vi mt sut sinh li trn vn u t (ROI) ln n 4.000 phn trm! Nu bn rng rt nhiu nhm thc s khng dng ng qu no c, th bn s nhn ra ngun ti chnh ca h l v tn. Vy h lm g? Tt c cc nhm u rt sng to. Mt nhm nhn ra mt vn rt ph bin nhiu lng i hc ngi ta phi xp hng di khng d chu cht no cc nh hng ni ting vo ti th By. Nhm ny quyt nh gip nhng ngi khng mun xp hng i n lt mnh. H cp i v t ch trc mt s nh hng, sau h bn mi ch vi gi ln n 20 la cho nhng khch hng sn lng mua khng cn phi i trong hng di. Trong sut m thc hin d n nh hng th nhm ny li quan st thy c mt s chi tit th v khc. Trc ht, h nhn ra rng cc sinh vin n bn c ch t trc gii hn sinh vin nam, c l v khch hng cm thy d chu hn khi tip xc vi nhng c gi tr. V th h iu chnh k hoch cho cc sinh vin nam i vng quanh t ch trc nhiu nh hng khc nhau, cn cc sinh vin n th i tm cc khch hng bn nhng ch . H cng nhn thy rng c qu trnh thc hin c hiu qu tt nht nhng nh hng pht my nhn tin bo rung cho khch hng bit khi no bn n sn sng. Vic trc tip trao i my nhn tin lm cho khch hng cm thy nh th h ang b tin ra nhn c th g hu hnh. H cm thy d chu hn khi a tin v my nhn tin ca h i ly chic my 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING nhn tin mi. iu ny cn c mt li ch khc sau nhm c th bn nhng chic my nhn tin mi c c khi gn n thi im t ch ca chng. Mt i khc tip cn vn kha cnh cn n gin hn. H m mt tim sa xe cung cp dch v kim tra p sut lp xe p min ph trc khu vc hi sinh vin. Nu cn h s bm bnh xe vi gi 1 la. Ban u nhm ny ngh rng h ang li dng cc bn sinh vin, trong khi h c th d dng n mt trm xng gn bm xe min ph. Nhng sau khi cung cp dch v ny cho vi khch hng u tin, nhm thc hin d n nhn ra rng nhng khch hng ca h tht s rt bit n. H nhanh chng hiu ra rng mnh ang cung cp mt dch v tin dng v c ch, mc d cng vic thc cht rt n gin vi nhm sinh vin, v ngay c khi cc khch hng i xe p ca h c th n trm xng ngay gn bm xe min ph. Sau mt gi ng h, nhm ny ny ra tng yu cu khch hng ng gp tnh nguyn thay v phi tr mt gi nht nh cho dch v. T doanh thu ca nhm khng ngng tng ln. H nhn c nhiu tin hn khi cc khch hng c cm gic bit n v n p cho mt dch v min ph ch khng ngh mnh b buc phi tr tin cho dch v . i vi nhm sinh vin ny, cng nh vi nhm cung cp ch t trc nh hng, vic th nghim cc tng c c t nhng g h quan st thy trong sut qu trnh thc hin d n em li kt qu tt p. Tin trnh thc hin k hoch linh hot cng nhng thay i lin tc da trn thng tin phn hi t pha khch hng cho php cc nhm sinh vin ny ti u ha chin lc ca mnh mt cch nhanh chng. Mi d n mang li vi trm la cho cc nhm thc hin cng nh gy n tng rt mnh m cho cc bn b cng lp ca h. Tuy nhin, to ra li nhun cao nht (650 la) l mt nhm xem xt ngun lc c sn ca mnh di cc gc hon ton khc. Cc sinh vin ny xc nh rng ti sn c gi tr nht ca h khng phi l 5 la hay hai gi ng h. Thay vo , h cho rng ngun ti nguyn qu gi nht ca mnh l bi thuyt trnh di ba pht vo ngy th Hai. H quyt nh bn 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING n cho mt cng ty mun tuyn dng cc sinh vin trong lp. Nhm ny thc hin mt on qung co di ba pht cho cng ty , v vo bui thuyt trnh h chiu cho cc sinh vin cng lp xem. tng ny tht xut sc. H nhn ra mnh c mt ti sn v cng qu gi ch i c khai ph, khi m nhng ngi khc cha bao gi n. Mi mt nhm cn li cng tm ra nhng cch thng minh kim tin. Trong s c nhng vic nh m quy chp nh D hi Vienne hng nm, bn nhng bn c nh du a im cc nh hng a phng trong Ngy cui tun dnh cho cc bc Cha M, v bn o thun thit k theo khch hng cho cc sinh vin trong lp. Mt nhm mt tin khi h mua d bn San Fra ncisco trong mt ngy ma, nhng tic thay tri li tnh ma ngay sau khi h va khi ng chin lc ca mnh. V, tt nhin, mt nhm thc hin k hoch ra xe hi v mt nhm khc th m mt quy nc gii kht, nhng doanh thu ca h th li thp hn nhiu so vi mc trung bnh. Ti xem Th thch 5 la l mt thnh cng trong vic dy cho sinh vin v t duy khi nghip kinh doanh. Tuy vy, ti vn c cm gic khng thoi mi lm. Ti khng mun truyn t v gi tr vi ch ngha l nhng g n gi ta t c v mt ti chnh. V th, ti thay i mt cht khi giao bi tp ny cho sinh vin ln na. Thay cho 5 la, ti a cho mi nhm mt phong b c mi ci kp giy. Trong vng vi ngy ti cc nhm c bn gi to ra cng nhiu gi tr cng tt bng vic s dng nhng ci kp giy. y gi tr s c ong m theo bt c cch no h mun. Ti ly ngun cm hng cho bi tp ny t cu chuyn ca Kyle MacDonald, ngi bt u t mt chic kp giy mu v bun bn trao i cho n khi ng c c mt cn nh. ng d xy dng mt nht k trn mng (blog) ghi li tin d n cng nh thc y vic kinh doanh ca mnh. V theo tng bc mt ng thc hin c mc tiu ca mnh sau mt nm. ng bn chic kp giy mu i ly mt cy bt hnh con c. Sau ng bn cy bt ly mt 9

1 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING ci tay nm ca, ri bn chic tay nm ca ly mt ci l Coleman, v c tip tc nh th. Tr gi ca cc vt dng tng dn ln mt cch chm ri nhng chc chn sau mt nm, v ng c c cn nh m c ca mnh. Thy c nhng g Kyle lm ch vi mt chic kp giy, ti cm thy kh rng lng khi cho cc hc tr ca mnh n mi chic kp giy. Bi tp bt u tin hnh vo mt bui sng th Nm v n th Ba tun k tip l n hn cho cc nhm thuyt trnh d n ca mnh. Tuy nhin, n ngy th By, ti bt u cm thy lo lng rng c l ln ny mnh i hi xa. Ti lo bi tp ny c th b ph sn v chun b rt ra kinh nghim t mt tht bi. Nhng nhng mi lo ny khng th no ln hn mc tiu ti mun cc sinh vin t c. By nhm thc hin d n u chn nhng cch khc nhau o lng gi tr. Mt nhm quyt nh chn kp giy l mt ng tin mi v i tm kim thu lm cng nhiu kp giy cng tt. Mt nhm khc tm hiu c k lc v si dy kp giy di nht th gii l 22 dm, v h lp k hoch ph v k lc . H tp hp bn b v cc bn cng phng, tm mua kp giy khp ni, v sau h trng by trong lp mt ni kp giy ni vo vi nhau. Chc hn l cc sinh vin trong k tc x rt ho hng vi th thch ny, nn h ng lng cng nhau thc hin k hoch ph v k lc th gii ngay c khi bi tp kt thc. (Ti kh chc chn rng h khng ph v c k lc, nhng cng l mt cch nh gi tt v ngun sinh kh ln nhm sinh vin to ra.) Gy ho hng v th v nht l mt nhm mang n cho lp mt on phim ngn vi bi ht Nhng chng trai ti t lm rn rng c khn phng. on phim quay cnh bn h s dng cc cy kp giy ph kha v t nhp vo cc phng k tc x trm tng cng hng chc ngn la gm vt dng nh knh rm, in thoi di ng v my vi tnh. Ch ngay trc khi ti mun ngt xu, nhm sinh vin mi cho c lp bit rng h ch a thi, v h chiu mt on phim khc v nhng g h thc s lm. H bn nhng chic kp giy ly tm bng dn p phch qung co. Sau h dng mt sp nh mt trung tm thng mi gn vi mt 10

1 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING tm bng ghi: Bn sinh vin Stanford: mua mt, tng hai. V h tht s kinh ngc v nhng n hng mnh nhn c. H khi u bng vic mang nhng ti xch cho khch hng, k n l thu gom nhng vt dng ti ch ca mt ca hng qun o, v cui cng cn thc hin mt bui ng no bt c d gip gii quyt vn cng vic cho mt ngi ph n. V c y tr cng cho h bng ba chic mn hnh my tnh m c y khng cn n. Nhng nm sau ti vn tip tc giao bi tp tng t cho cc nhm hc tr ca mnh, v thay i nhng vt dng ban u: t kp giy n cc t ghi ch Postit, hay cc dy cao su hoc cc chai nc. Ln no cc sinh vin cng lm cho ti v chnh bn thn h ngc nhin v nhng g mnh t c trong khong thi gian v ngun lc c hn. Chng hn, h s dng mt thng nh giy ghi ch to mt d n m nhc cng ng, mt chin dch gio dc mi ngi v bnh tim, v mt on phim qung co dch v cng cng c tn l Unplug -it v vic tit kim nng lng. Bi tp ny cui cng bin thnh mt Cuc thi Sng to ( Innovation Tournament) thu ht hng trm i chi n t khp ni trn th gii. Trong mi trng hp, ngi chi xem cuc thi nh mt cch tip cn th gii xung quanh nhng gc nhn hon ton mi v tm kim cc c hi ngay quanh mnh. H bit thch thc cc quan nim truyn thng, v nh vy h thu c nhng gi tr tht s to ln t khi u l khng g c. Ton b cuc phiu lu vi nhng tm giy ghi ch c dng thnh phim v lm nn tng cho mt b phim ti liu thc th mang tn Hy tng tng (Imagine It). Nhng bi tp k trn nhn mnh nhiu iu dng nh tri ngc vi nhng g ngi ta thng ngh. Th nht l c hi lun c rt nhiu trong cuc sng. bt k thi im no v bt c ni u bn cng c th nhn quanh v tm r a cc vn cn c gii quyt. C nhng vn bnh thng, nh ginh c ch mt nh hng ni ting hay bm bnh xe p. Cn nhiu th khc, nh chng ta u bit, th ln hn nhiu v c th lin quan n nhng vn ton cu. L ngi ng sng 11

1 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING lp Sun Microsystems v cng l mt nh cp vn kinh doanh mo him rt thnh cng, ng Vinod Khosla khng nh r rng: Nu vn cng ln th c hi cng cng ln. S chng ai tr cho bn ng no cho vic gii quyt mt vn chng ng g c. Th hai, d cho vn ln hay nh th no i chng na, th vn c nhng cch thc sng to gii quyt vn bng vic s dng nhng ngun lc c sn ca bn. Rt nhiu ng nghip ca ti nh ngha vic kinh doanh nh th ny: mt doanh nhn l ngi lun tm kim v xem xt nhng vn c th bin thnh c hi, ng thi tm ra nhng cch sng to vn dng cc ngun lc c hn ca mnh nhm t c mc tiu ra. Hu ht mi ngi u tip cn vn nh th chng khng bao gi gii quyt c, nn h khng thy c nhng gii php sng to ngay trc mt mnh. Th ba, chng ta thng ng khung cc vn mt cch qu cng nhc. Khi nhn c mt th thch n gin, nh kim tin trong hai gi ng h chng hn, ngi ta hu nh u nhanh chng phn ng theo nhng cch thng thng. H khng dng li v xem xt vn nhng kha cnh rng hn. Khi thot ra khi nhng suy ngh cht hp thng thng, bn tht s thy mt th gii rng ln vi nhng c hi c m ra trc mt mnh. Cc sinh vin tham gia vo nhng d n k trn thuc lng bi hc ny. V sau c rt nhiu ngi qu quyt rng h s khng bao gi bin minh cho vic tr nn tng thiu ca mnh, v lun lun c mt vn ngay gn ang ch c gii quyt. Nhng bi tp ny xut pht t mt kha hc ti dy v vic lp nghip kinh doanh v sng to i hc Stanford. Mc tiu tng qut ca kha hc l nhm chng minh rng mi vn u c th c xem l nhng c hi ch c gii quyt bng nhng gii php sng to. u tin ti tp trung vo tnh sng to ca tng c nhn, k n l tnh sng to trong tp th, v cui cng l i vo tnh sng to v s i mi trong nhng t chc ln. Trc ht ti giao cho cc hc tr ca 12

1 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING mnh nhng th thch nh v cng ngy cng kh hn. Khi quen vi cch hot ng ca lp hc, cc sinh vin ngy cng tr nn thoi mi vi vic nhn nhn kh khn qua lng knh ca nhng gii php kh thi, v cui cng h rn luyn c thi sn sng n nhn bt c iu g c th xy n vi mnh. Ti lm vic trng i hc Stanford c mi nm v tr gim c iu hnh Chng trnh kinh doanh k thut Stanford (Stanford Technology Ventures Program STVP)[5], thuc Trng k thut. Nhim v ca chng ti l dy cho cc nh khoa hc v cc k s v s khi nghip v cung cp cho h nhng cng c cn thit c th t kinh doanh trong bt c vai tr no. D rng s lng cc trng i hc trn th gii khng ngng tng ln, chng ti tin rng vn l cha khi cc sinh vin ch c trang b kin thc v chuyn mn v k thut. thnh cng, h cn phi bit cch tr thnh nhng ngi lnh o kinh doanh trong mi mi trng v mi giai on trong cuc i ca h. STVP tp trung vo vic dy, nghin cu hc thut, v hng ti cc sinh vin, cc khoa khc nhau trng i hc, v nhng nh doanh nghip trn ton th gii. Chng ti c gng to ra nhng con ngi hnh ch T (T-shaped), l nhng ngi c kin thc chuyn mn su trong t nht mt lnh vc (vch dc ca ch T) v c kin thc rng v s sng to v kinh doanh (vch ngang ca ch T). Vi nhng c im , h c th lm vic hiu qu vi cc chuyn gia cc lnh vc khc mang cc tng ca mnh vo cuc sng thc t[6]. Bt k vai tr ca bn l g, c mt t duy kinh doanh l cha kha gii quyt vn , t nhng kh khn nh m mi chng ta ai cng gp phi trong cuc sng n nhng cuc khng hong ln trn th gii m gii quyt chng i hi s quan tm v n lc ca ton cu. Trn thc t, vic kinh doanh trau di cho chng ta rt nhiu k nng sng quan trng, t kh nng lnh o v xy dng nhm n cc k nng thng lng, sng to, v ra quyt nh.

13

1 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Ti cng lm vic Hc vin Thit k Hasso Plattner i hc Stanford, thng c gi vi tn thn mt l d.school (trng thit k)[7]. Chng trnh a lnh vc ny ku gi s hp tc ca cc nh gio dc trn c trng i hc bao gm trng K thut, Y dc, Kinh doanh, v Gio dc. Hc vin c nh hnh v thnh lp bi gio s c kh David Kelley ca trng Stanford, cng l ngi sng lp ra cng ty thit k IDEO, ni ting vi vic to ra cc sn phm c tnh sng to t ph. Tt c cc ha hc d.school u c ph trch bi t nht hai gio s thuc cc lnh vc khc nhau, v bao gm nhng mng ti v tn. Nm trong i ng ging dy d.school, ti tri nghim s hng th ca vic hp tc cn c, ng no hiu qu, v lm ra cc khun mu u tin nhanh chng khi chng ti trao cho cc sinh vin v chnh mnh nhng vn ln v rc ri m khng ch c mt cu tr li ng. Quyn sch ny t nn tng trn nhng cu chuyn xut pht t cc lp hc trng Stanford cng nh t nhng kinh nghim trc y ca ti trong vai tr l mt nh khoa hc, doanh nhn, ngi t vn qun l, nh gio dc, v ngi vit sch. Nhng cu chuyn khc n t nhng ngi tng lm vic trn rt nhiu lnh vc khc nhau, trong c ch doanh nghip, nh pht minh, ngh s v nhng ngi nghin cu hc thut. Tht may mn khi ti c quen bit v lm vic vi nhng ngi lm c nhiu iu xut sc bng vic thch thc nhng quan im truyn thng, v h lun sn lng chia s nhng cu chuyn v thnh cng v tht bi ca mnh. Nhiu tng c trnh by y thc s khc bit n mc i nghch vi nhng bi hc chng ta c dy trong mt h thng gio dc truyn thng. Tht ra nhng nguyn tc c p dng trng hc thng li khc bit hon ton vi cc nguyn tc trong th gii bn ngoi. S cch bit ny gy ra nhng cng thng cc khi chng ta ra trng v c gng tm kim con ng cho ring mnh. S tht kh khn lp y cc khong cch ny mt cch kho lo v hiu qu nhm gii 14

1 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING quyt cc vn thc t trong cuc sng. Nhng nu c cung cp nhng cng c v cch t duy ng n th chng ta hon ton c th lm c iu . trng hc, chng ta thng nh gi cc hc sinh, sinh vin trn phng din c nhn v xp loi h theo mt ng cong. Ni ngn gn l khi ai chin thng th s c ngi khc thua cuc. iu ny khng ch gy ra cng thng cho ngi hc, m vn nm ch n thc ra khng phi l cch hot ng ca hu ht cc t chc. Bn ngoi trng hc ngi ta thng lm vic trong mt nhm vi cng mt mc tiu, v khi h thng th tt c mi ngi cng thng. Trn th gii cng vic thng c nhng nhm nh lm vic bn trong cc nhm ln, v mc tiu chung mi cp bc trong cng vic u l mang n thnh cng cho tt c mi ngi. Trong mt lp hc in hnh, gio vin thng xem cng vic ca mnh l truyn t thng tin v b no ca ngi hc. Cnh ca vo lp hc ng cht v gh ngi c gn vi sn nh, i din vi gio vin. Sinh vin ghi chp cn thn v h bit rng sau mnh s phi lm cc bi kim tra. V nh h phi c bi c giao trong sch gio khoa v t mnh nghin ngm cc bi hc. iu ny khng khc g hn cuc sng sau khi ra trng, ni bn l gio vin ca chnh mnh, c trch nhim tm ra nhng g bn cn bit, ni thu thp thng tin, v cch tip thu n. Tht ra cuc sng ni cho cng l mt k thi m. cc cnh ca c m rng v bn c th vn dng tt c nhng ngun lc v hn mnh c gii quyt cc vn cn b ng lin quan n cng vic, gia nh, bn b v th gii ni chung. Carlos Vignolo, mt gio s danh ting i hc Chile, chia s vi ti rng ng thng gi cho cc sinh vin nn hc vi nhng gio vin d nht trong trng v iu ny s chun b tt cho cuc sng ca h sau ny, khi h khng c nhng nh gio dc xut sc hng dn con ng i cho mnh. Thm vo , nhng lp ln, sinh vin thng phi lm nhng bi thi trc nghim vi ch mt cu tr li ng cho mi cu hi. V h phi in vo nhng ch 15

1 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING trng tht cn thn vi bt ch 2B d dng cho vic chm im. Bn ngoi cuc sng th hon ton ngc li. hu ht cc tnh hung, thng c v s cu tr li cho mt vn , v nhiu trong s chng u ng mt kha cnh no . V quan trng hn na l tht bi vn c th c chp nhn. Tht bi thc cht l mt phn quan trng trong tin trnh hc hi ca cuc sng mi con ngi. Cng nh s tin ha lun bao gm hng lot nhng th nghim v mc li, cuc sng cng khng thiu nhng khi u sai lm v nhng vp ng khng th trnh khi. Cha kha ca thnh cng l kh nng rt ra c nhng bi hc t mi kinh nghim v tip tc bc ti vi nhng kin thc mi ta hc c. i vi gn nh tt c mi ngi, th gii bn ngoi khc hn rt nhiu so vi mt lp hc in hnh. Chng th c mt cu tr li ng duy nht em n thnh cng r rng cho bt c vn no. V vic i mt vi v s s la chn trc mt c th tr nn vt qu kh nng chu ng ca mi chng ta. D cho gia nh, bn b v nhng ngi xung quanh u c th sn sng cho chng ta nhng li khu yn nh hng v nhng g nn lm, nhng v bn cht ngi duy nht c trch nhim chn ly mt hng i cho bn l chnh bn. Tuy nhin, s tt hn khi bn bit c rng chng ta khng cn phi la chn ng ngay ln u. Cuc sng trao cho chng ta rt nhiu c hi th nghim v kt hp cc k nng v nhng am m ca mnh bng nhiu cch mi m v ng ngc nhin. Nhng tng c trnh by trong cun sch ny d bin nhng khi nim sn c thnh nhng iu hon ton mi. Ti mong chng c th to cm hng cho bn nhn nhn v bn thn mnh v v th gii di mt nh sng mi. Nhng tng ny khng phc tp nhng khng nht thit ch n gin xut pht t trc gic ca mi ngi. L mt nh gio dc tp trung vo s i mi v vic kinh doanh, ti ngay lp tc nhn ra rng nhng tng ny rt ph hp vi nhng ngi lm vic trong cc mi trng nng ng, ni cc thay i din ra thng xuyn. iu buc h phi bit nhn nh cc c hi, cn bng nhng u tin, v hc t tht bi. 16

1 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Thm vo , cc tng ny rt qu gi cho bt k ai mun rt ra nhng iu hay p nht t cuc sng cho chnh mnh. Trong nhng chng tip theo ti s k cc cu chuyn c nhiu ngun gc khc nhau, t chuyn ca cc sinh vin mi ra trng n nhng chuyn gia dy dn kinh nghim. Hy vng rng nhng kinh nghim ca h s cng hng vi bn, cung cp cho bn s hiu bit su sc v ngun cm hng khi bn xem xt v nhng la chn mnh phi i mt trong sut cuc i. V c bn, mc tiu ca quyn sch ny l nhm trao cho bn mt nhn quan mi nhn nhn nhng chng ngi vt bn gp phi mi ngy khi bn ang v con ng n tng lai ca mnh. N cho php bn t nghi vn v nhng iu thng c cho l ng n v nh gi li nhng quy lut xung quanh cuc sng ca mnh. Trong mi giai on ca cuc i, bn s lun phi i mt vi nhng iu khng chc chn. Nhng khi thy c cch m nhng ngi khc i ph vi cc vn tng t, bn s c trang b s t tin bin cng thng thnh s ho hng, v bin nhng th thch bn gp phi thnh cc c hi.

17

1 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING CHNG 2 Rp Xic o Ln Ti sao hu ht chng ta li khng xem kh khn l cc c hi trong cuc sng hng ngy? Ti sao nhng nhm tham gia cc d n c k chng trc phi i n cc bi tp ny mi c th m rng cc gii hn ca tr tng tng ca h? V c bn, chng ta khng c dy nm ly cc kh khn. Chng ta c dy rng cc kh khn l nhng th cn phi trnh hoc l nhng iu d phn nn. Trong mt bui din thuyt mt hi tho dnh cho nhng nh qun l kinh doanh, ti gii thiu nhng on phim t Cuc thi Sng to. Chiu hm mt CEO ca mt cng ty tm gp ti v than th rng anh ta c c quay tr li trng v anh ta c trao cho nhng vn m v c th thch sc sng to. Ti ht sc ngc nhin khi nghe v nhng iu ny. Ti kh chc chn rng mi ngy anh ta u phi i mt vi nhng th thch bn ngoi cuc sng, nhng th s cn n t duy sng to. Khng may anh ta khng nhn ra d dng s lin quan gia cc tng vi cuc sng v cng vic ca mnh. Anh ta xem cc bi tp ca ti l nhng g ch c th xy ra trong mt mi trng hc thut v c kim sot. D nhin n khng phi l khng nn nh th cht no. Mi ngy chng ta u c th th thch chnh mnh. l vic la chn quan st th gii xung quanh vi nhiu lng knh khc m qua nhng lng knh chng ta c th hiu c vn di lung nh sng mi. Cng sn sng i din vi vn bao nhiu th chng ta cng t tin v thun thc by nhiu trong vic gii quyt chng; v hn th na, chng ta s cng d dng nhn nhn chng nh nhng c hi n vi mnh. Thi c l l yu t quyt nh ln nht cho nhng g chng ta c th t c. Nhng ngi thc s c t tng ci cch lun i mt trc tip vi vn v lm cho ngi ta suy ngh v nhng quan im truyn thng theo mt cch hon ton khc. Mt v d tuyt vi minh chng cho iu ny l Jeff Hawkins, ngi cch mng ha cch thc con ngi t chc cuc sng ca mnh vi Palm Pilot. Jeff b 18

1 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING cun ht vo vn to ra nhng my tnh c nhn nh d dng s dng trong cng ng. y l mt mc tiu ln, v Jeff phi i mt vi hng lot nhng kh khn ko theo sau . Trn thc t ng cng tha nhn rng tr thnh mt ch doanh nghip ngha l phi thng xuyn i mt vi nhng vn ln v phi tm nhng cch sng to gii quyt chng. Vn ca Jeff xut hin ngay t rt sm. Khi Palm cho ra i sn phm u tin ca mnh, chic Zoomer, n tht bi thm hi. Thay v ra i trong tht bi, Jeff cng nhng ngi cng s ca mnh mua nhng chic Zoomer, cng nh nhng ngi mua chic my tnh i th ca Zoomer chic Apple Newton, hi v nhng g h mong mun Zoomer. Cc khch hng cho bit h mong i sn phm ny c th sp xp c cc k hoch lm vic phc tp ca h, v gip tng hp cc lch lm vic thnh mt bn k hoch chung. chnh l thi im Jeff nhn ra rng chic Zoomer cnh tranh vi lch bn nhiu hn l vi nhng sn phm in t khc. Nhng phn hi ny tri vi cc quan im ban u ca Jeff v gy sng st cho c i thc hin. V cng chnh v th, chng cung cp ngun thng tin qu gi cho vic thit k dng sn phm th h sau ca h, chic my tnh Palm Pilot vi nhng thnh cng rc r. Dn dn Jeff v cng ty ca mnh gii quyt c vn kh khn nht; l vic xc nh cch ngi s dng s nhp liu vo chic my nh th h mi ny nh th no. Jeff cho rng ngoi mt bn phm nh, vic cho php ngi s dng dng bt nhp liu l iu cc k quan trng, im cc chng trnh nhn bit ch vit tay cha th lm c vic ny. V vy Jeff v cc cng s to ra mt ngn ng vit mi c tn l Graffiti, mt ngn ng m my tnh c th nhn dng d dng hn. Lc trong ni b cng ty cng c rt nhiu kin phn i mnh m vic s dng mt ngn ng mi, nhng Jeff t tin rng khch hng ca h s tit kim c rt nhiu thi gian lm nhng vic khc v thi gian ngi trc my

19

2 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING tnh ch cn rt t. Graffiti l mt ci cch trit , thch thc mi quy lut, v gii quyt c mt vn thc t. Jeff Hawkins l mt v d hon ho v mt ngi gii quyt vn lun sn sng quan st th gii vi mt cp knh mi m. Numenta, cng ty mi nht ca Jeff, c xy dng trn c s nhng l thuyt mi nht ca ng v cch b no hot ng. Jeff b ra nhiu nm tri n lc t hc v thn kinh nhm hiu c cch chng ta suy ngh, v a ra mt l thuyt cp tin c tnh thuyt phc cao v qu trnh x l thng tin ca v no, iu ng bn n trong quyn On Intelligence (Tr thng minh nhn to Nxb Tr). C trong tay nhng l thuyt ny, Jeff quyt nh dng cc tng ca mnh lm c s cho vic to ra mt th h my tnh thng minh hn, c th x l thng tin nh b no con ngi. ng nhin s c ngi l lun rng Jeff Hawkins l ngi c mt khng hai, v khng phi tt c chng ta u c th pht trin nhng l thuyt v pht minh mang tnh ci cch nh vy. Nhng d sao cng tht hu ch khi xem Jeff l mt ngun cm hng, l ngi chng t cho chng ta thy rng cc vn u c th c gii quyt nu ngi ta cho php mnh nhn nhn chng di nhng gc khc nhau. Ti sao tt c chng ta khng tp trung vo nhng c hi xung quanh mnh v nm bt chng? Mt d n trong Cuc thi Sng to ln th hai khi dy tng ny. Trong cuc thi, th thch dnh cho nhng ngi tham gia l to ra cng nhiu gi tr cng tt vi nhng chic vng cao su. Mt i hnh thnh tng v Do Band (Vng eo tay hnh ng). l nhng chic vng eo tay n gin ng vin mi ngi hy lm nhng g mnh thng tr hon. Do Band l mt tng thng minh ly cm hng t nhng chic vng cao su quen thuc ngy nay c mi ngi eo th hin s on kt v mt l tng no , nh chic vng Live Strong (Hy sng mnh m) ca Lance Amstrong chng hn. Cc nguyn tc hng dn s dng Do Band nh sau: eo chic vng ny quanh c tay bn v ha s lm mt iu g . 20

2 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Ly n ra khi bn hon thnh vic . Ghi nhn li thnh cng ca bn trn trang web ca Do Band. Mi chic Do Band s hin ra cng mt con s in trn n, nn bn c th tra cu c tt c nhng hnh ng n khi ngun cm hng. Gi chic Do Band n mt ai . Do Band to ng lc cho ngi ta thc s lm nhng g h mun. Trn thc t Do Band ch l mt chic vng cao su m thi. Nhng i khi mt th c v n gin nh chic vng cao su n li l tt c nhng g cn thit thc y ngi ta thc s lm mt iu g , lp y khong trng gia khng hnh ng v hnh ng. Chin dch Do Band ch ko di mt vi ngy, nhng trong khong thi gian ngn n to cm hng cho mt danh sch di cc hnh ng: C ngi gi in cho m mnh, c ngi by t lng bit n ca mnh n ngi khc bng nhng tm thip cm n, v cng c ngi bt u mt chng trnh luyn tp th dc th thao mi. Mt ngi tham gia chin dch s dng chic Do Band thc y mt chng trnh cm tri h, mt ngi khc th cm thy c khch l cho vic lin h li vi nhng ngi bn c dng nh mt lin lc. Cn mt s ngi khc quyn gp tin ca cho cc t chc t thin h quan tm. Tht tuyt vi khi thy rng mt chic vng cao su l tt c nhng g cn thit thc y ngi ta hnh ng. N cng l mt s nhc nh cho chng ta rng gia vic khng lm g c v lm iu g ch cch nhau mt quyt tm nh, nhng hai la chn ny c th mang n hai kt qu hon ton khc bit. Ti s dng mt tng tng t vo giao cho cc sinh vin mt th thch n gin trong lp, to iu kin cho h tri nghim vic nhn nhn nhng tr ngi trong cuc sng di mt gc nhn mi. Ti yu cu h tm ra mt vn , ng thi chn mt i tng ngu nhin xung quanh mi trng sng ca mnh. Sau h phi tm cch s dng i tng nh th no gip gii quyt vn trn. D 21

2 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING nhin ti khng h c nim no v cc kh khn ca c nhn h, v i tng h s chn, hay chuyn gii quyt vn ca h s thnh cng hay khng. Th nhng trong a s cc trng hp sinh vin u tm ra cch vn dng nhng i tng ngu nhin xung quanh mnh gii quyt mt vn dng nh chng lin quan g c. Ti thch trng hp chuyn nh ca mt c gi tr. C y phi di di cc g ln v khng bit lm cch no lm c vic . Nu c gi khng th di cc g th c phi n li cn h c. C y nhn quanh cn h v thy mt thng ru cn st li sau mt ba tic cch vi tun. h! C y n Craigslist, mt bng thng co cng ng trc tuyn, v ngh trao i thng ru vi mt chuyn ch hng cc g ca mnh qua Cu Vnh (Bay Bridge). Ch trong mt vi gi ton b s g ca c gi u c di chuyn i. Chic thng ru b b st ang bm bi bng nhin c bin thnh mt loi tin t c gi tr. Thc ra th bi tp khng bin ru tr thnh tin t, nhng iu lm c l trao cho c gi kh nng v ng lc nhn nhn n nh th. Khng c mt gii hn no cho ln ca cc vn bn c th gii quyt. Thc cht a phn cc d n trong Cuc thi Sng to u c mc ch to dng gi tr x hi. Cc sinh vin s dng bi thi nh mt c hi tip cn mt vn x hi quan trng, v d nh tit kim nng lng, khuyn khch mi ngi sng khe mnh, hay ku gi nhng gip t cng ng cho cc tr em khuyt tt. Bc u tin trong vic gii quyt cc vn ln l nhn ra chng. Trong th gii thit k sn phm, n c gi l tm kim nhu cu. y l mt k nng c th hc hi c. Thc cht n l b phn chnh trong chng trnh hc BioDesign Fellows (Thit k sinh hc) trng Stanford[8]. Nhng nghin cu sinh hc cc ngnh k s, y dc, v kinh doanh cng gp g trong mt nm tm ra nhng nhu cu cn thit trong y hc v sau thit k cc sn phm p ng nhng nhu cu . Paul Yock, mt bc s chuyn khoa tim, nh pht minh, v l doanh nhn, l ngi iu hnh chng trnh BioDessign[9]. Paul tin rng nhn bit c mt nhu cu 22

2 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING cn thit l ADN ca mt pht minh. Hay ni cch khc, nu chng ta xc nh c mt vn r rng, gii php hp l s t xut hin. Chng trnh BioDesign Fellows dnh ra ba thng quan st cng vic ca cc bc s v nhn din nhng vn dng nh h ang phi i mt. Nhng ngi thc hin chng trnh quan st rt k lng, ng thi trao i vi tt c nhng ngi lin quan, gm c cc bc s, y t, bnh nhn, v nhng ngi qun l nhn ra nn bt u ci thin vn u. Sau h chn ra mt s trong hng trm nhu cu tm thy, vi mc tiu nhn ra c vn ln nht cn c gii quyt. Sau khi nhn dng c th thch chnh thc ca mnh, h bt tay vo thit k v nhanh chng xy dng c nhng mu u tin cho hng lot cc gii php. V sau mt tin trnh tp trung v lp i lp li, h trnh by cc tng v sn phm mi ca mnh vi nhng ngi lin quan chnh xem th mnh c thc s thnh cng trong vic p ng nhu cu ny hay khng. Mt iu th v l trong nhiu trng hp, nhng ngi nm gi cc v tr quan trng nht thng qu quen thuc vi cc vn h gp phi hng ngy, n mc h khng th nhn hay khng hnh dung c nhng cch tip cn thc t gii quyt cc vn . Paul Yock chia s mt cu chuyn v s pht trin ca phu thut bong bng (balloon angioplasty), mt k thut dng bong bng chn vo mt ng mch v bm cng n n m rng ni ng mch b tc nghn. Trc khi pht minh c tnh t ph ny ra i, hu ht cc bc s chuyn khoa tim u cho rng cch duy nht gii quyt s tc nghn ng mch l lm phu thut ni tt ng mch vnh (bypass surgecy) ct b cc mch mu b h tn. Th thut ny i hi phu thut m tim, v n cha ng nhiu nguy c ng k. Khi phu thut bong bng mt th thut t nguy him v t ct m hn c gii thiu ln u, n gp phi nhng hoi nghi v chng i d di trong gii bc s, c bit l gii bc s phu thut c xem l nhng ngi hiu r nht v cch cha tr cn bnh. Rt nhiu cc tr ngi ng k hin ra trc mt nhng ngi tin phong v th thut ny. Chng hn, John 23

2 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Simpson, mt trong nhng nh pht minh ra th thut phu thut bong bng, cui cng phi ri trng i hc n nghin cu mt bnh vin t. Tuy nhin, qua thi gian tnh hiu qu ca phu thut bong bng c cng nhn v tr thnh chun mc trong cha tr cho hu ht cc bnh nhn b tc nghn ng mch. y l mt v d tiu biu v mt trng hp m cc t tng truyn thng bm r qu cht n ni nhng ngi gn gi nht vi tnh hung cng khng th hnh dung ra c iu g khc bit hn. S khng nhn bit c vn (problem blindness) cng xut hin ngnh pht trin sn phm tiu dng. Mt v d in hnh y l my rt tin t ng ATM (automatic teller machine). Khi mi ra i ATM khng c hng ng mnh m trong cc nhm i tng mc tiu ca n. Cc nhm khch hng tim nng ny khng hnh dung c lm th no dng mt chic my gi tin v rt tin t ti khon thay v n ngn hng a phng thc hin cc giao dch vi mt giao dch vin. thi im nhiu ngi khng th tng tng ra mnh c th thay i thi quen giao dch vi ngn hng mt cch t ngt nh vy. Th nhng, nhng chic my ATM i din cho mt s ci tin hiu qu v hon ton mi m cho vic giao dch ngn hng c nhn, l mt th m by gi him ai trong chng ta tng tng c mnh c th sng thiu n. Bn thn ti cng tng tri qua vic khng nhn bit c vn . Khong mi lm nm trc, anh Mike chng ti tng ti mt chic in thoi di ng. Vo thi im in thoi di ng cha ph bin khp mi ni nh by gi, nn ti ngh rng h hu dng cho mnh. Ngc li, ti cn cm thy bc bi v ngh rng n chng khc g mt thit b in t lm lng ph thi gian v ch. Mike vn khuyn khch ti th dng n trong mt tun. V ch sau hai ngy ti nhn ra rng ti khng th sng thiu n. Trong t nht hai ting ng h li xe t nh n ch lm mi ngy, ti c th lin lc vi bn b v ng nghip trn sut ng i. Ti

24

2 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING cm n Mike rt nhiu v mn qu v vn lun nh v cu chuyn ny khi ti gp nhng tng mi c tim nng mang tnh t ph. Cha kha tm ra nhu cu l nhn bit v lp y cc khong trng: nhng khong trng trong cch con ngi s dng cc sn phm, khong trng trong cc dch v c sn, v khong trng trong nhng cu chuyn ngi ta k khi c phng vn v hnh vi ca mnh. Ti c c hi tr chuyn vi Michael Barry, mt chuyn gia trong lnh vc tm kim nhu cu ti Point Forward. Anh y k cho ti nghe mt cu chuyn tuyt vi v cng vic ca anh vi Kimberly-Clark, cng ty sn xut cc sn phm Kleenex, giy thm Scott, v t giy Huggies. V c bn Kimberly-Clark rt tht vng v doanh s bn t giy ca mnh so vi ngi khng l v t giy nh Protect & Gamble (nh sn xut Pampers). V vy h mi i lm vic ca Michael n tm ra cch ci thin vic kinh doanh ca mnh. Michael thc hin mt s cng vic nh sau: quan st v ghi nhn chi tit cch thc t giy c bn ra nh th no, nh gi nhng thng ip trn cc gi t giy, v tin hnh phng vn cc bc cha m mua t giy cho con mnh. Qua , Michael pht hin mt c im quan trng Kimberly-Clark b st. l vic h bn t giy nh th chng l vt dng tng kh cht thi nguy him. Nhng cc bc cha m li khng xem chng nh th. i vi h, t giy l th mang n cho con mnh cm gic thoi mi. S dng t giy l mt phn trong qu trnh nui nng tr em. T giy cng c xem nh qun o i vi tr. Nhng quan st ny trao cho Kimberly-Clark mt bc khi u tuyt vi trong vic ci thin cch ng gp v nh v thng hiu Huggies. Sau , qua nhng quan st t m hn, Michael nhn nh mt c hi cn ln hn na. Anh thy rng cha m thng tr nn rt ngng ngng khi c hi rng con ca h c cn mc t giy hay khng. Tht l mt pht hin th v! y l mt im gy ngng rt ln cho c cha m ln con ci h khi chng n tui cn c dy v cch i v sinh. Do cn phi c cch 25

2 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING thay i iu ny. Lm th no t giy tr thnh mt biu tng ca thnh cng thay v tht bi? Michael ngh n tng v qun t Pull-Ups, mt cu ni gia t giy v qun lt. Chuyn t mc t giy sang chic qun t Pull -Up l mt bc ngot quan trng cho c tr em v cc bc cha m. a tr c th t mnh mc chic Pull-Up v cm thy t ho v thnh qu ny. S sng to thng qua vic tm hiu su sc ny mang v cho Kimberly-Clark c t la tng thm trong doanh thu hng nm v gip h nhy ln trc trong cuc so ti. Sn phm mi ny c hnh thnh da trn s tp trung cao vo vic tm kim nhu cu, pht hin ra mt vn r rng, v bin n thnh c hi. Trong kha hc ca mnh, ti s dng mt nghin cu v Cirque du Soleil[10] (Rp xic mt tri) trao cho hc tr mt c hi rn gia k nng thch thc cc gi nh truyn thng. Hu trng ca vn l thp nin 80 ca th k XX khi ngnh xic ang gp kh khn. Ngi ta tr nn nhm chn v c th on trc c cc v din nn s lng khn gi n rp xic gim i. ng thi vic i x vi ng vt trong rp xic cng ang b cng kch. Dng nh khng th l thi im tt thnh lp mt rp xic mi, nhng li chnh l iu m Guy Lalibert, mt din vin ng ph, quyt nh lm. Guy to dng Cirque du Soleil bng vic thch thc tt c nhng gi nh v mt rp xic ng ngha. V v th Guy bin mt vn - mt ngnh cng nghip gii tr ang cht dn thnh mt c hi. Sau khi chiu mt s on trong b phim ca Max Brothers nm 1939 At the Circus ( rp xic), ti yu cu cc sinh vin ni ra tt c nhng gi nh v mt rp xic truyn thng: mt ci lu to, c th vt, v r tin, nhng ngi rao bn lu nim, nhiu hot cnh c trnh din cng lc, nhc rn rng, nhng ch h, bp rang b, nhng ngi n ng lc lng, nhng chic vng la, v.v... Sau ti yu cu h o ngc tt c mi th, tng tng mi th trong rp xic tri ngc hon ton vi nhng g h ngh ban u. V d, danh sch mi s bao gm: mt chic lu nh, khng c th vt no c, gh ngi t tin, khng c ai bn hng lu nim, 26

2 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING mt thi im ch trnh din mt hot cnh, nhc tinh t, v khng c ch h hay bp rang b. Sau cc sinh vin chn ra nhng th h mun gi li t rp xic truyn thng v nhng th h mun thay i. Kt qu l mt th h rp xic hon ton mi, ng kiu Cirque du Soleil. Sau ti chiu trong lp cc on phim t nhng cuc biu din gn y nht sinh vin thy c tc ng ca nhng thay i ny. Khi lm bi tp ny vi ngnh xic, chng ta cng c th p dng tng t vo nhng ngnh cng nghip v t chc khc, chng hn vi cc nh hng thc n nhanh, khch sn, ngnh hng khng, cc s kin th thao, gio dc, v thm ch c vi vic hn h v hn nhn. Mt khi bn hiu r bi tp ny th n tr thnh mt cng c bn c th dng d dng nh gi li tt c mi kha cnh trong cuc sng v cng vic ca bn. iu quan trng l bn c th dnh thi gian nh gi tng gi nh. y thng l phn kh nht, v nh m t trong trng hp v phu thut bong bng, cc gi nh i khi qu gn lin vi quan im ca chng ta v th gii n mc kh nhn ra chng. Tuy nhin, ch cn luyn tp mt cht, n s tr thnh mt cch hu dng gip bn nhn nhn la chn ca mnh di mt nh sng mi. C mt s ngi c bit gii trong vic nhn nh v thch thc cc gi nh. Trong hnh trnh tm kim nhng gii php sng to cho cc vn dng nh khng th gii quyt c, h t nghi vn v gii hn ca nhng g c l v c th thc hin c. H bt u li cuc i mnh nhng ni xa xi, h thc hin cc d n c quy m ln, h c nhng la chn dng nh rt mi m, v h to ra mt con ng dn mnh n nhng vng lnh th cha c khm ph. Chng ta thng nhn vo nhng iu vi ni knh s, v cm gic ny ngn cn chng ta to ra nhng bc nhy tng t. Hy xem xt trng hp ca Sandra Cook, ngi thnh cng trong vic m rng cc ranh gii v thch thc tt c nhng gi nh truyn thng khi c t to ra nhng cuc phiu lu ng kinh ngc cho chnh mnh. S nghip ca Sandra khi 27

2 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING u u n nh mt ci my. C ly bng tin s v l lun ton hc, sang Anh hc v dy Trng Kinh t Lun n, v quay tr li M lm vic Vin Nghin cu Stanford. C lm vic t vn Booz Allen Hamilton, v cui cng lm lnh o chin lc trong lnh vc kinh doanh truyn thng cho Motorola. L ra c y c th tip tc con ng ny sut qung ng cn li trong s nghip ca mnh, nhng c quyt nh nhy ra khi chic my bay tt p hon ho ny v n ang i lc hng. Nim am m ca Sandra l nhng cuc du lch thm him n nhng ni xa xi hoang d, nn c thc hin nhng chuyn hnh trnh n n , Ty Tng, Mng C v Nepal trong phm vi hai tun l sp xp c trong sut lch trnh lm vic bn rn ca mnh. Nhng cui cng Sandra quyt nh rng nh vy vn l cha . C o ngc th gii ca mnh bng vic t b cng vic c thanh th ti Motorola nm 2002 du lch n nhiu ni Afghanistan. t nc ny ang trong tnh trng hn lon sau khi chin tranh xy ra, v th Sandra mun gip con ngi ni y bng bt c cch no c y c th. Sau khi c c th thc, Sandra mua v my bay v ln ng i Afghanistan vi hy vng c th tm ra cch no lm nn iu khc bit. Khi n ni, c xung my bay Kabul, khng c chic taxi no v c rt t c s h tng s dng c. Vi mt cht c gng Sandra tm ra ng ti mt khch sn thng c cc phng vin khp ni trn th gii lui ti. v Sandra bt u cng vic ca mnh bng vic lin h vi tt c nhng ngi c bit tm ra cch tham gia vo vic xy dng li t nc ny. C ngh c vit vn bn trao cc mn tin cu tr, chun b cc k hoch kinh doanh, hay thm ch c qut sn nh bt c nhng g c th c ch. Cui cng Sandra lin h c vi Nancy Dupree, gim c Trung tm Afghanistan ti i hc Kabul. Nancy ang lm vic ct lc xy dng li th vin ca trng i hc v mang sch n cho mi ngi khp t nc qua chng trnh M rng Th vin (Box Library Extension) ca h. Sau khi h bit nhau nhiu hn, 28

2 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Sandra vit mt k hoch lm vic cho trung tm v cui cng c c mi vo hi ng qun tr ca t chc. Hin ti c l ng ch tch hi ng v dnh phn ln thi gian ca mnh xy dng nhn thc v t chc ny cng nh ku gi quyn gp cho h. Bn cnh cc nhim v chnh thc, Sandra cn thc hin cc d n c s Afghanistan, nh phn phi cc cy lu thnh ph Kabul. C t mua hai mi ngn cy khng r v cho mang n cc h gia nh h c th bt u trng li cy ci sau khi chin tranh tn ph chng. a s mi ngi u khng th t b cuc sng d chu ca mnh gip gii quyt cc vn nghim trng nhng ni xa xoi. Nhng trong rt nhiu trng hp khc, cc th thch nh hn rt nhiu dng nh cng d lm nn ch chng ta. Vi nhiu ngi, thay i cng vic hay chuyn n sng mt thnh ph khc cng mo him nh i n mt ni xa xi lm cc cng vic vin tr. Ngi ta thng cm thy thoi mi hn khi kha cht mnh trong mt vai tr h xem l tt hn l tm kim mt la chn khc mang tnh ri ro cao hn. Hu ht chng ta u bng lng vi vic tin nhng bc nh v thn trng. V th chng ta chng i c rt xa, nhng cng chng th lm lung lay con thuyn. Cc hng cho vay vn kinh doanh u t vo cc doanh nghip mi thnh lp rt t ho v mnh v h c th nhn ra cc vn ln v tin nhng bc mo him vi mc tiu gii quyt chng. H lun m rng tm nhn nhn din c hi tip theo, thay v tm kim cc vn nh. H n lc nhn vo tng lai tm kim cc th thch ngay bn kia ngn i, v th h c th u t vo cc hng tip cn sng to cp tin vn ln dn u. Mt v d tuyt vi l Kleiner Perkins Caufield & Byers (KPCB), mt cng ty ni ting trong vic d on cc th thch tng lai v u t vo cc gii php ca h. H u t vo cng ngh sinh hc, thng mi trn mng Internet, v nng lng thay th rt lu trc khi cc ch ny tr nn quen thuc vi mi ngi mi nh. H cng d on c tm nh hng ca cc

29

3 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING doanh nghip nh Genentech, Sun Microsystems, Amazon, Google, Netscape, Intuit, v Electronic Arts. Randy Komisar, mt i tc KPCB, ni rng t duy kinh doanh ngha l nhn vo th gii nh mt ni trn y c hi. Anh v cc ng nghip ca mnh hiu ra rng vic nhn dng v gii quyt cc vn ln s mang n cc phn thng ln cho tt c nhng ngi lin quan. D rng thc t l ngi ta c th kim c li nhun khi gii quyt cc vn ln, nhng Randy nhn mnh trong sch ca ng (The Monk and the Riddle Ngi tu hnh v iu b n) v tm quan trng ca vic c c nhit huyt gii quyt mt vn to ln, ch khng ch v ng lc lm ra tin. gii thch s khc bit gia hai iu ny, ng so snh hnh tng ca mt nh truyn gio theo ui mt l tng quan trng v am m ca mnh vi mt ngi lnh nh thu m ng c thc y ch l phc v cho li ch c nhn ca anh ta. Bng vic tp trung vo tm kim gii php cho cc th thch to ln vi ngun nng lng ca l tng, nhiu cng ty ra i v thnh cng. Tc gi Guy Kawasaki cng nhc n iu ny vi thng ip: to ra nhng g c ngha th cn hn c lm ra tin. Nu mc tiu ca bn l to ra nhng iu ngha bng cch c gng gii quyt mt vn ln theo nhng cch sng to, th bn s d dng kim c tin hn l nu bn bt u bng mc tiu kim tin, m trong trng hp ny bn c th khng kim c c tin hay ngha. Vy nhng doanh nhn, nhng nh u t mo him, v nhng nh pht minh c k trn y th c lin quan g n cc sinh vin bt u vi 5 la, kp giy, hay ci chai l v c th thch l to ra cng nhiu gi tr cng tt? Tht ra nhng iu ny c lin quan rt ln vi nhau. Tt c cc v d trn u nhn mnh tng rng s rt c ch khi nhn ra c cc vn quanh chng ta v khng ngng lm vic gii quyt chng bng vic thch thc cc gi nh truyn thng. 30

3 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Vn khp mi ni ch i nhng ai sn sng tm ra cc gii php mang tnh sng to. iu ny i hi c quan st nhy bn, tinh thn lm vic ng i, kh nng thc hin mt k hoch, tm l sn sng hc hi t tht bi, v k nng gii quyt vn mt cch sng to. Nhng yu cu u tin l cn c mt thi rng vn c th gii quyt c. Ti tm ra cho ti v cc hc tr ca mnh, rng khi bn cng c kinh nghim trong vic gii quyt vn th bn cng cm thy t tin rng bn c th tm ra mt gii php. Cch y khng lu ti n Scotland dy trong mt kha hc di mt tun, c t chc bi James Barlow Scottish Institute for Enterprise, cho nm mi sinh vin i hc trn khp c nc ang theo hc nhiu chuyn ngnh khc nhau, t ti phm hc n m phm hc. a s cc sinh vin u cha tng tri nghim v kinh doanh. Vo u tun, rt nhiu sinh vin hon ton b chong ngp vi bi tp u tin, yu cu h phi tm ra v bn mt sn phm hoc dch v mi. Vo 6 gi chiu mi i u c trao s vn khi u l 50 bng Anh v c tng cng 18 ting ng h hon thnh d n. Mc tiu l mang h ra khi ni thoi mi v i vo th gii thc. Rt nhiu sinh vin ni vi ti rng h nh v nh. (Tht ra h khng cn phi ni vi ti iu v v mt lo lng ca h ni ln tt c.) Nhng tt c h u mc kt vi n v ngc nhin mt cch thch th vi nhng g h t c. Mt nhm tr thnh nhng ngi bn d trn ng, gip nhng ngi b kt trong nhng cn ma bt cht. Nhm khc thit lp mt quy hn h tc ng khu mt qun ru a phng. Cn mt nhm khc th bt u mt quy nh giy tm thi mt ng ph ng c. Nhng bi tp ny ch bt u cho s tri nghim cuc sng thc t ca h. Trong sut mt tun ca kha hc h tri qua nhiu th thch bao gm vic tm c bo ch nhn din cc vn , ng no c c cc gii php sng to, thit k nhng hot ng kinh doanh mi, gp g cc khch hng tim nng, quay phim qung co, v a cc tng ca h cho mt ban qun l gm nhng nh iu 31

3 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING hnh thnh t. V sau khi tri qua c tun y th thch ny, h sn sng xng pha vo hu nh bt c th thch no. Ni bt trong mt ti l mt i gm c ba c gi, v h u mi l vi tt c cc th thch. Ban u h rt bn chn lo lng vi bi tp u tin. Nhng n cui tun th h ngh ra mt tng tuyt ho c ban gim kho tn vinh v c cc nh u t ti tr vn khi u. H pht trin mt dch v lu ng ti nh mc th o ngc, v h quan st thy a s ph n u thy ngng ngng vi quy trnh ny nn thng la chn o ngc khng ng kch c. on phim qung co ca h rt trang nh v thuyt phc tt c mi ngi thy rng y l mt c hi th v. Vo ngy cui cng ca kha hc, mt trong cc c gi ni vi ti: Gi y em bit rng khng c g l khng th lm c. Cng vi tt c cc sinh vin khc, c gi c c phn thit yu cc k nng cn thit lm c nhng iu ng kinh ngc. Tt c nhng g chng ti trao cho h l bng chng r rng, cng vi liu lng cho php, rng h c th bin nhng vn quanh mnh thnh cc c hi.

32

3 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING CHNG 3 BIKINI Hay L CHT Nh tm l hc ni ting B.F.Skinner tng vit rng tt c cc hnh vi ca con ngi u c th c xem l thch nghi vi c nhn mnh, hay h gien, hoc vi ton x hi ni chung. Tuy nhin, ba lc lng ny thng bt ng vi nhau v gy nn cng thng cho con ngi. Cc quy tc do x hi t ra tn ti rt nhiu trong cuc sng chng ta, gm c cc iu lut ca chnh ph, cc cng ng tn gio, cc ch lao ng, trng hc, hng xm v gia nh chng ta. Bi v nhng nhm x hi ny dt ra nhng lut l r rng quanh chng ta, nn ta thng cm thy mnh trong nhng tnh hung c thi thc phi ph v chng tha mn nhu cu c nhn ca mnh hoc nhng nhu cu ca ng loi chng ta. Cc quy tc v chun mc x hi c to ra vi mun lm cho th gii xung quanh ta c t chc hn v d d on hn, v ngn nga chng ta lm hi nhau. Nhng khi no mt quy tc tht s ch l mt gi ? V khi no th cc gi li bin thnh cc quy tc? Hng ngy ngi ta ra hiu ch cho chng ta bit phi lm g, cc hng dn bng vn bn ch dn chng ta cch c x, v cc ch dn x hi thc y chng ta hnh ng trong cc gii hn c th. Thc ra, chng ta cng t t ra rt nhiu cc quy tc cho chnh mnh, phn ln l do c ngi khc khuyn khch. Cc quy tc ny tr nn gn lin vi bn th ca chng ta trong sut con ng i ca mnh. Chng ta v nn cc ng tng tng xung quanh nhng g chng ta ngh mnh c th lm cc ng ranh gii thng gii hn chng ta nhiu hn l nhng quy tc chung x hi t ln chng ta. Chng ta nh ngha bn thn bng ngh nghip, thu nhp, ni chng ta sng, xe chng ta li, hc vn, v thm ch bng c l s t vi ca mnh. Mi nh ngha ny kha chng ta li trong cc gi nh c th chng ta l ai v chng ta c th lm g. iu ny lm ti nh n mt cu ni ni ting trong b phim My Dinner with Andre (Ba n ti vi Andre), ni rng ngi New York ng vai tr ca c ngi canh gi v t nhn nn h khng cn 33

3 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING c... kh nng ra khi nh giam h to ra, hay thm ch xem n l mt nh giam. Chng ta lun lun to ra cc nh t cho chnh mnh vi cc lut l mi chng ta t ra cho mnh, kha mnh vo cc vai tr c th v ra khi con ng v tn ca nhng iu kh thi. iu g s xy ra nu bn thch thc nhng gi nh c bn? Nhng kt qu (tt v xu) ca vic thot ra khi con ng c nh sn l g? iu g s xy ra vi nhng ngi ph v quy lut? Larry Page, ngi ng sng lp ra Google, c mt bi din thuyt trong ng khuyn khch cc khn gi thot ra khi nhng nguyn tc ch o c thit lp sn bng cch bit xem nh mt cch hp l nhng iu c cho l khng th. Ngha l hy suy ngh cng ln cng tt. ng lu rng thng th thc hin nhng mc tiu ln cn d dng hn l nhng mc tiu nh. Nhng mc tiu cng nh th cn nhng phng php cng c th t c. Cn vi nhng mc tiu ln, thng s c nhiu ngun ti nguyn hn cho bn v c nhiu cch hn t c chng. y l mt khm ph th v. Hy tng tng bn ang c gng i t San Francisco n Kabul. C rt nhiu con ng khc nhau i, nn bn c th trao cho mnh thi gian v ngun lc n , v bn s linh ng c nu mi vic khng din ra nh d tnh. Nhng nu mc tiu ca bn l i qua thnh ph, th con ng kh r v bn mong i n s l mt chuyn i nhanh. Nu ng b tc v l do no , bn s b mc kt v cm thy bc mnh. Mt trong nhng l do lm cho Google thnh cng n nh vy l nh s sn lng dng mt con ng linh hot gii quyt cc vn kh khn. Linda Rottenberg l mt v d xut sc v mt ngi khng xem bt c vn g l qu ln gii quyt v sn sng bt ph khi mong i ca ngi khc n nhng ni mnh mun n. C tin nu nhng ngi khc ngh rng tng ca bn tht in r, th chc chn bn ang i trn mt con ng ng. Mi mt nm trc Linda sng lp mt t chc c bit c tn l Endeavor. Mc tiu ca h l thc y vic lp nghip cc nc ang pht trin. C vn hnh t chc Endeavor ngay sau 34

3 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING khi tt nghip t trng Lut ca i hc Yale, trong khi tay mnh dng nh khng c g hn l mt nim am m kch thch s pht trin kinh t vng kh khn. Chng g khin Linda dng bc trn con ng t c nhng mc tiu ra, trong c c vic lo o theo chn nhng nh lnh o kinh t c tm nh hng ln m s gip ca h rt cn thit cho c. Endeavor bt u n lc ca mnh M Latin v t m rng sang cc khu vc khc trn th gii, trong c Th Nh K v Nam Phi. Endeavor thc hin mt tin trnh t m nhn din nhng ngi c tim nng ln lp nghip, sau chn la nhng ngi c tng xut sc v lng nhit huyt thc hin k hoch ca h v trao cho h nhng ngun ti nguyn cn thit thnh cng. T chc ny khng trao tin cho nhng ngi lp nghip, m gii thiu h ti nhng ngi trong cng lnh vc c hng dn. H cng c trang b cc chng trnh gio dc ln, v c c hi gp nhng doanh nghip khc trong vng, nhng ngi cng lo li trn con ng quanh co ca mnh trc y. Khi thnh cng, h tr thnh nhng tm gng sng, to ra ngh nghip cho ngi dn cc cng ng a phng, v thm ch trao li cho Endeavor nhng th h doanh nhn tng lai hu ch. Mt v d to nn nhiu cm hng l ca mt doanh nhn Endeavor Brazil, Leila Velez. Leila sng trong khu chut trn nhng ngn i nhn ra Rio de Janeiro, thng c bit n vi tn gi Favelas. K sinh nhai ca c l ngun thu thp ch va sng t vic i lau nh cho ngi khc. Tuy nhin c y c mt tng rng c rt nhiu ph n Brazil tht s mun c tc mm v t qun hn. Cng vi ch du Heloisa Assis, Leila pht minh ra mt sn phm c th bin tc xon thnh tc gn sng. Sn phm ny phi tri qua nhiu nm tri th nghim va gp phi nhiu tht bi to ln trong sut qu trnh . Nhng khi tm ra c gii php, Leila m mt tim un tc Rio. Vic kinh doanh ca c pht t v Leila c mt gic m to lp 35

3 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING mt Franchise. Endeavor n v gip c thc hin c c m ca mnh. Doanh nghip ngy c tn l Beleza Natural hin nay to cng n vic lm cho mt ngn ngi v c doanh thu mi nm ln n hng triu. y ch l mt trong hm trm cu chuyn thnh cng t Endeavor. Ti tham d hi tho mt nm hai ln ca t chc Endeavor hai nm trc v thc s chon ngp trc khng kh trn y nhit huyt trong khn phng. Mi doanh nhn u mang n Endeavor cung cp cho h nhng cng c cn thit lp nghip cng nh ngun cm hng thnh cng. iu ny s khng bao gi xy ra nu Linda nghe li nhng ngi ni vi c y rng cc tng ca c l in r. Mt trong nhng tr ngi ln nht ca vic thc hin nhng iu bt kh thi l nhiu ngi khc thng ni vi bn ngay rng nhng vic khng th t c. Ngi ta c th cho rng rt kh tin n thc hin mt vn ln. Nhng mt khi bn quyt nh lm iu , vic bt ph khi nhng cch tip cn vn truyn thng gii quyt n cng kh khng km. y l mt v d khc cho thy s hu ch ca vic ph v mt s quy tc. Bi tp tip theo buc mi ngi lm iu ny theo mt cch rt ng ngc nhin. u tin hy nu ra mt vn lin quan n mt nhm c th no . V d, nu l nhm gm cc nh qun tr trong ngnh kinh doanh dch v tin ch th ch c th l phng thc lm cho cc cng ty tit kim nng lng. Nu l nhm v sn khu th vn c th l lm sao thu ht c lng khn gi nhiu hn. Cn nu vi nhm sinh vin kinh doanh th th thch c th l vic tm ra mt tng kinh doanh mi v c o. By gi hy chia tng nhm ra thnh cc i nh v yu cu mi i tm ra tng hay nht v tng d nht gii quyt vn c t ra. tng hay nht l nhng g mi i ngh s gii quyt c vn mt cch xut sc. Cn tng d nht s l tng khng hiu qu, khng c li nhun, h vit tng tng ln mt mnh giy ring, mt mnh t tn HAY NHT v mt mnh s c tn D NHT. Khi cho lm bi tp ny, ti yu cu nhng ngi tham gia cng chuyn cho ti, v ti x vn cc tng 36

3 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING HAY NHT. Sau qung thi gian tp trung ht mnh to ra nhng tng tuyt vi , h cm thy va ngc nhin va pht vi hnh ng ca ti. Sau ti bt u phn pht li cc tng D NHT. Gi th mi i cm trong tay mt tng m mt i khc ngh rng rt t. H c yu cu phi chuyn tng d ny mt tng kit xut. H xem tng ti t c chuyn qua cho mnh v nhanh chng nhn ra n tht s chng t cht no. Thc ra h li thng ngh rng chng rt tuyt. C sau vi giy l c ai li ni: , tng ny kh y! Khi bi tp ny c thc hin mt cng ty dch v tin ch, mt trong nhng tng d nht tit kim nng lng l a cho mi nhn vin mt ch tiu v lng nng lng h c th s dng c cho php. H ngh rng tng ny kh l ngc nghch. Tuy nhin, i nhn c tng ny li bin n tr thnh mt tng ng c quan tm, trong cc nhn vin c trao cho mt ch tiu v mc nng lng mnh c php s dng. Nu h s dng t hn th s ly li c tin, cn nu s dng vt mc th b pht thm tin. Hn th na, h cn c th bn tn dng nng lng cho cc ng nghip ca mnh, to cho h s khch l cn ln hn na tit kim in. Ti cng tin hnh bi tp ny vi cc nhn vin ph trch thc hin cc s kin ngh thut trng Stanford. Vi nhim v thu ht c cng nhiu khn gi cng tt, mt trong cc i ny ngh ra tng ti t l thc hin mt cuc thi ti nng ca cc nhn vin. iu ny c v hon ton tri ngc vi nhng g h ang lm hin ti mang n y cc ti nng hng u t khp ni trn th gii. i k tip o ngc hon ton tng ny. H nhn nhn n mt cch su sc hn v a ra mt cuc gy qu ln, ni m cc Khoa v nhn vin trong ton trng s trnh din cc ti nng a dng ca mnh. iu ny rt c kh nng s thu ht rt nhiu ngi n d h thng khng tham d cc s kin ngh thut biu din, ng thi gip xy dng nhn thc v cc chng trnh khc ca h. 37

3 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Khi th thch l tm ra tng kinh doanh ti t nht th cc xut l v hn. Mt nhm xut bn cc b o tm hai mnh (bikini) Nam Cc, mt nhm khc gi m mt gian hng bn sushi gin, cn mt nhm na th a ra xy dng mt vin bo tng v t qu. Trong mi trng hp trn, cc tng d ny c chuyn thnh nhng kin kh th v ng suy ngh. Chng hn, nhm phi thc hin tng bn bikini Nam Cc to ra cu khu hiu Bikini hay l cht. tng ca h l mang nhng ngi mun c thn hnh cn i ln mt chuyn hnh trnh n Nam Cc. n cui chng hnh trnh, h phi mc vo va vn cc b bikini ca mnh. Cn nhm b buc phi bn sushi gin th ngh ra l mt nh hng tn l La Cucaracha bn mi loi sushi l lng s dng nhng nguyn liu khng truyn thng nhng giu dng cht v hng n cc khch hng mo him. V nhm c giao th thch m mt vin bo tng t qu s dng tng ny l khi im xy dng mt vin bo tng cng hin ton b cho sc khe v y t phng nga. Tt c cc nhm u ngh ra nhng tn gi, khu hiu, v phim qung co hp dn cho cc tng kinh doanh ny. Bi tp ny l mt cch tuyt vi m rng tm nhn ca bn v gii php cho cc vn . N chng minh rng hu ht cc tng, d thot nghe c v ng ngn hay ngc nghch th no i chng na, t nht vn mang trong mnh mt ht ging tim nng. N cng cho thy quan nim v vic nh gi tng hay hay d khng hon ton chc chn, v chng t rng vi mt khung nhn thc ng n bn c th tm c th c gi tr t hu ht cc vn hay tnh hung. Chng hn, ngay c khi bn khng thc hin chuyn thm him Nam Cc c tn Bikini hay l cht, y vn l im khi u cho cc tng c th thc t hn. John Stiggelbout, mt ngi bn c ca ti , lm cho mi ngi ngh hon ton khc v mt tng hay khi anh np h s xin hc sau i hc. Anh lm iu m bt k ngi bnh thng no cng cho rng l mt tng ti t. Nhng cui cng n li tr nn mt th gii cm hng. Anh quyt nh pht cht rng anh mun 38

3 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING vo hc trng kinh doanh. V tr hn, anh chn mt cch c o lm cho h s xin nhp hc ca mnh ni bt so vi cc n khc . Thay v khoe ra nhng thnh tch n tng ca mnh, anh thm vo h s xin nhp hc thng thng ca mnh mt l th vit bi mt cu gio s t xng l bn thn nht v l bn t ca John. L th ny m t John nhng kha cnh k l nht m bt k hi ng xem xt nhp hc no tng bit , trong c kh nng m mt l ng thc phm bng ting ca mnh. Thay v loi John ra khi cuc la chn , vn phng xt nhp hc cc k t m mun gp John nn h mi John vo trng. John cng rt tt bng tm li l th ny cho chng ta c. Ti gp John Stiggelbout khi cng i trn xe but Greyhound . Chc hn lc cu y bt tnh trn sn sau xe. Ti thy cu y gn nh mt chic cc Styrofoam v chic giy gi ko, xung quanh ton l cc mu thuc l , v cm mt chai MD 20/20 rng. Ti l bn thn nht ca cu y. V sau khi b bt trong khi cp ca hng 7/11 th chng ti tr thnh bn t. Sau mt ba n thnh son Salvation Army , chng ti tng n mt bui l Phc m ni c hai c gng cua cng mt c gi . (Cu y rt kh trong vic chp nhn tht bi v b ch nho; r rng y l mt ngi tng tri.) Cu ta c cc phm cht n tng m bt k chng trnh Junior Achievement Company hay mt hiu git gia nh cng c th s dng tt. Cu y che hm rng mu vng ca mnh khi ngp, m ca s khi nh nc bt . Cu ta c th hut so to bng cch s dng cc ngn tay, v c th lm b mt l thy tinh ng thc phm bng ting ca mnh. Cu ta ch tm c mt ln mi thng v lc no s dng c x phng th cu ta u s dng. Cu ta cn mt ni khng phi ng trong nh v sinh trm xe but . cu ta cn tm mt vic lm mt cng ty ln ni h s khng sa thi cu ngay ngy u tin i lm v thi quen nghin ru v s ham h cc ging chim l. 39

4 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Bt c ai c lng ham h cc ging chim l u va nguyn tc va c lp khi suy ngh. Tht ra cu y qu c lp khi suy ngh n mc chng c suy ngh g. Anh chng ny s lm bt c th g c nhu, thm ch i lm vic . Gi th Stiggs ra khi t , nn ti chc rng s quan tha t cho cu y cng chng n h g nu trng i hc c th trng chng cu mt cht . cu y l th lnh xut sc ca bng m t Hells Angels (Cc thin thn a ngc ), v tt c nhng chng trai ti quen bit u ngh rng cu y s l a ngc ca gii nhn vin vn phng. Trong tt c nhng k ti tng thy nm bt tnh trn sn xe but , y l anh chng tt nht. n tng chung ca ti v anh chng ny l cu ta chng tt bng nhng g ti ni . Hy th ti ra khi t ti c th n Chicago thay cho cu y. Buford T. Morton, Inmate #335342 Walla Walla Federal Penitentiary Walla Walla, Washington Khi John n phng vn, mi ngi trong vn phng u ln ra khi phng mnh c xem l ngi np mt ci h s xin hc in in. Anh y rt lch s v im m trong sut cuc phng vn, v c nhn vo hc . Quan nim khng c tng no l d l mt du hiu tt cho vic ng no suy ngh . Trong qu trnh ng no, vic ni r quan nim ny l rt quan trng. Bn cn phi thot ra khi suy ngh thng thng rng cc tng c tnh kh thi mi l c gi tr. Khi khuyn khch mi ngi c nhng tng l k, bn ph bin khuynh hng chun b k cc tng ca mnh trc khi chia s chng. i khi cc tng c v in r nht v dng nh khng c tnh kh thi mi c a ra rt cuc li tr nn th v nht. Ban u chng c th khng thc hin c, nhng vi s chnh 40

4 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING sa i cht chng c th tr thnh nhng gii php tuyt ho c tnh kh thi trn thc t. Cn phi c nhiu k nng v s rn luyn qu trnh ng no tr nn c hiu qu. Quan trng nht l phi t ra nhng nguyn tc nn tng ngay t u v lun cng c chng. Tom Kelly, tng gim c hng thit k IDEO v l anh ca David Kelly, vit cun sch The Art of Innovation (Tm dch: Ngh thut sng to) trong c m t cc nguyn tc ng no cng ty mnh. Mt trong nhng nguyn tc quan trng nht l pht trin v m rng trn c s nhng tng ca ngi khc. Vi cch tip cn ny, cui mt bui ng no c hiu qu, s c rt nhiu ngi cm thy h to ra hoc ng gp cho nhng tng hay nht tng hp c t bui lm vic. V bi v tt c mi ngi u c c hi tham gia v chng kin s hnh thnh v pht trin ca cc tng, h s d dng cng thng nht ng h cho cc tng khi tin n qu trnh thc hin. Nu bn tng tham gia vo cc bui hp ng no, chc hn bn cng bit khng phi lc no chng cng din ra nh vy. Tht kh trnh khi khuynh hng t nhin ca mi ngi mun nm gi ring cho mnh quyn s hu ca cc tng mnh a ra, v cng rt kh ku gi nhng ngi tham gia pht trin trn c s nhng xut ca ngi khc. Tc gi ca cun Improv Wisdom (Tm dch: Ci thin tr khn), Patricia Ryan Madson, to ra mt bi tp khi ng tuyt vi mang n cho cuc sng hai quan im ny: khng c tng no l d v hy xy dng t tng ca nhng ngi khc. Bn hy chia mt nhm thnh cc cp i. Mt ngi c gng lp k hoch cho mt ba tic v xut vi ngi kia. Ngi kia khng ng tnh vi bt k tng no v phi ni ra mt l do ti sao tng s khng thc hin c. V d, ngi u tin c th ni: Chng ta hy lp k hoch cho mt ba tic vo ti th By nh. V ngi th hai s ni: Khng c u, ti phi gi u ri. Cuc tr chuyn c tip din nh th trong vng vi pht, n lc ngi th nht cng ngy cng bc mnh th c y hay anh y s c gng ngh 41

4 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING ra bt c tng no c th lm ngi th hai ng . Sau n lt ngi th hai i vai v tr thnh ngi lp k hoch cho bui tic. Ngi th nht by gi phi chp thun mi kin v phi xy dng da vo cc tng . V d: Chng ta hy lp k hoch cho mt ba tic vo ti th By nh. Cu tr li c th l: , ti s mang bnh n nh. Cuc tr chuyn tip din v cc tng c th i xa hn. Chng hn bui tic c kh nng s din ra di nc hoc trn mt hnh tinh khc, v c th gm nhiu loi mn n v cc th tiu khin l lng. Ngun sinh lc trong phng tng ln, bu khng kh trn y nhit huyt, v mt s lng khng l cc tng c to ra. y l ngun sinh lc nn hin din trong sut mt bui ng no c hiu qu. ng nhin l mt thi im no bn cn phi quyt nh c ci g l kh thi, nhng iu khng nn xy ra trong giai on hnh thnh tng. ng no l bt ph khi nhng cch tip cn thng thng trong vic gii quyt mt vn . Bn nn t do lt ngc cc tng, a chng t trong ra ngoi, v hnh ng ba bi khc thng. giai on cui ca bui ng no bn s thy ngc nhin bi hng lot cc tng c hnh thnh. V trong hu ht cc trng hp, t nht mt vi trong s chng s l ht ging cho nhng c hi to ln ang chn mui cho nhng khm ph xa hn. Mt iu rt quan trng cn ghi nh l s hnh thnh tng bao gm s khm ph bi cnh ca cc kh nng. Chng tn km cht no khi to ra nhng tng l lng, v khng cn phi b buc mnh vo bt c tng no trong s chng. Mc tiu l nhm ph v cc lut l bng cch hnh dung ra mt th gii ni cc quy lut ca t nhin rt khc v nhng gii hn u b trit tiu. Khi hon tt giai on ny th n lc chuyn sang giai on khai thc. y bn s la chn mt s tng khm ph su hn. n lc bn c th nhn nhn cc tng di nh mt ph bnh, nh gi. 42

4 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING S ph v quy lut c th xy ra khp cc phng ban ca mi t chc v trong mi tin trnh. Mt v d in hnh l Cooliris, mt cng ty cn non tr sng lp mt trnh duyt Web kiu mi. V c bn, Cooliris bin cc trang web phng truyn thng chng ta thy trn mng thnh mt bc tng bac hu, lm cho vic lt web nhanh chng v d s dng hn. Cc hnh nh hin ra ngay trc mt bn, lm bn cm thy nh th mnh ang lt qua mt phng tranh. Hai sinh vin trng Stanford, Josh Schwazapel v Austin Shoemaker, cng sng lp Cooliris vi Souyanja Bhumkar, mt doanh nhn dy dn kinh nghim ca mnh, c mt qu nh bt u vic kinh doanh ca mnh, nhng h gp nhiu kh khn khi tuyn m nhn s cho cng ty. l mt vn ln. H bit rng s kh c th t c cc mc tiu to ln trong pht trin sn phm ca mnh nu khng tm c hng chc nhn ti cho cng ty. Vy nn h phi lm c iu bng mt cch khc. Josh nhn nhim v ph trch b phn nhn s. Anh bt u vi hng lot cc phng thc tuyn m nhn s thng thng, nh ng tuyn vic lm trn cc bng thng bo vic lm v rao vt trn mng, qung co trn cc mng x hi nh LinkedIn v Facebook, v thm ch thu c nhng nhn vin sn u ngi chuyn nghip. Nhng tt c u khng mang n kt qu kh quan no. V th h quyt nh nhn nhn ton b vn chiu m nhn s mt cch khc i, v thot khi nhng cch tip cn truyn thng. Thay v c gng thuyt phc nhng ngi tr tui ti nng gia nhp cng ty, h quyt nh tp trung vo vic lm cho Cooliris tr thnh mt ni thc s hp dn lm vic n mc cc sinh vin s ni n c vo lm. H mun n tr thnh ba tic cun ht nht thnh ph. H t chc cc s kin c bit cho sinh vin, lm cho gian hng ca mnh lun c o nht cc hi ch vic lm, hon thnh nhng bn gii thiu hp dn v sn phm ca mnh trn cc mn hnh plasma ln, v pht nhng chic knh rm i mi cho tt c nhng ai gh thm gian hng ca mnh. 43

4 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING H cng thu hai sinh vin trng Stanford, Jonah Greenberg v Matt Wahl, lm thc tp sinh. Nhim v ca hai sinh vin ny l ph bin t Cooliris khp trng Stranford, v tm ra nhng sinh vin tt nht h c th, khng ph thuc vo tui hay ngnh hc. Jonah v Matt c bit n nhiu v c quan h rng ri, nn h d dng tn dng vng trn cc quan h x hi ca mnh ph bin t Cooliris. H lm cho Cooliris tr thnh ni tuyt vi lm vic, v cui cng Cooliris thc s tr thnh mt c mun ca cc sinh vin. Gi th Cooliris trn ngp cc h s xin vic, vy h quyt nh la chn cc sinh vin no vo lm? Thay v i qua mt tin trnh chn lc h s cn k, h quyt nh khng quyt nh g c. H thu hu ht tt c mi ngi lm thc tp sinh. iu ny trao cho h c hi thy tng c nhn lm vic, v to iu kin cho cc sinh vin tri nghim trong mi trng ca cng ty. T , khng ch Cooliris c c hi kim tra nng lc ca cc sinh vin thc tp, m cc sinh vin cn tr nn qu ho hng v cc sn phm n ni h tr thnh ngi qung b cho c cc sn phm v cng ty, mang bn b ca h n thc tp cng nh lm khch hng ca cng ty. iu gip tuyn m nhn ti v to dng pht trin cho vic kinh doanh ca cng ty. Gi y Coolliris ang lm n thnh cng v h vn tip tc bt ph khi cc quy tc . H hy b s phn cp gia cc thc tp sinh v cc nhn vin chnh thc . H trao cho cc thc tp sinh v cc nhn vin chnh thc . H trao cho cc thc tp sinh nhng d n ln v phi chu ton b trch nhim v cc kt qu . D nhin vn c s gim st , nhng cc thc tp sinh r rng c quyn a ra cc quyt nh quan trng. V d mc tiu c th l gia tng s lng cc trang web c Cooliris h tr thc hin. Cc thc tp sinh khng c bo phi lm g m mi ngi u c khuyn khch t thc hin d n ca mnh. Bng cch ny h c th d dng thy c mi c nhn c th lm c iu g v thng cho nhng ai lm vic xut sc. 44

4 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Nhng h khng dng li . H cng nhn ra rng cch tt nht tm ra nhng ngi ph hp nht cho cng ty l phi trc tip thy c h lm vic. lm c iu , h mi hng trm sinh vin n th sn phm vi vai tr khch hng. y l hot ng thng thng nh gi cc tnh nng mi ca d n . Trong sut qu trnh tip xc vi mi ngi tham gia th nghim sn phm, h c th thy c cch suy ngh ca tng ngi v s nhit tnh ca h i vi sn phm, v cui cng nhn ra c c sinh vin no ph hp nht vi cng ty. t ra l h c c phn hi hu ch t khch hng, cn tt nht l h tm c mt nhn vin mi. C th bn s ngh rng i vi mt c nhn hay mt cng ty nh mi thnh lp th vic thch thc cc phng thc truyn thng v ph v nhng quy tc th d dng hn .

Nhng tht ra bn cng c th bt ph khi nhng quy tc gy cn tr t bn trong mt cng ty ln. Mt cu sinh vin ca ti , Tricia Lee, k vi ti v s ra i ca Zune Microsoft. c thit k cnh tranh vi iPod ca hng Apple nn sn phm ny c thc hin theo mt k hoch pht trin nghim ngt . n khong na thi gian thc hin d n, mt iu hin ra r rng l h s khng thc hin c mc tiu to tt ca mnh. Phn mm ny cn cha hon thnh c mt na, v thi im n s tn nhiu thi gian hn d tnh hon thnh. Nhm gii quyt vn ny, mt trong nhng nhm nh ca d n tch mnh ra khi i d n v lm vic ct lc. H hon tt mt mng quan trng ca m phn mm, lm cho d n quay li hng i ng , khch l tinh thn lm vic ca mi ngi, v gip sn phm hon thnh ng tin . Cc cng ty nh Microsoft sp xp cc tin trnh lm vic leo thang , c ngha l h phi lm vic trong cc nhm ln xuyn sut c t chc khng l ny . Nhng i khi cc tin trnh leo thang ny khng hn l lun c hiu qu. Khi c mt cuc thc tp cha chy v vn phi c gii quyt nhanh chng, nh vi Tricia v i d n Zune Microsoft , th cc cng ty phi bt ph khi b my hnh chnh 45

4 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING thng thng. Trn thc t, rt nhiu cng ty quyt nh thnh lp cc d n nghin cu v pht trin ch lm iu ny: h ko mt nhm ra khi cng vic thng ngy, cho php h ph v cc quy tc, v gii phng h ra khi li suy ngh thng thng h c th ngh v lm vic khc i. Cc quy tc thng c to ra b ph v. tng ny c th hin trong cu ni chng ta thng s dng: ng yu cu s cho php, nhng hy van ni s tha th. a s cc quy tc c t ra nh mu s chung thp nht chc chn rng nhng ai khng c mt gi no v nhng g cn phi lm vn lun gi mnh trong cc ranh gii. Nu bn hi ai cch lm mt b phim, thnh lp mt cng ty, i hc cao hc, hay mun vo lm vn phng chnh tr th bn s thng c c mt cng thc di, trong c vic tng cng tm kim cng nhiu s h tr cng tt t nhng ngi lm vic trong cc lnh vc ny. S ng mi ngi chn cch lm theo cc quy tc ny... cn nhng ngi khc th khng. iu quan trng cn nh l vn thng c nhng cch sng to i vng qua cc quy tc, nhy qua cc ro chn truyn thng, v t n mc tiu ca mnh bng mt con ng khc. Khi a s mi ngi i trong mt hng di bt tn cc phng tin giao thng trn ng chnh i ti quc l, th c nhng ngi mo him hn c gng tm mt con ng khc n ch ca h nhanh hn. ng nhin mt s quy tc c to ra bo v s an ton ca chng ta, gi gn trt t, v to ra mt quy trnh phc v cho phn ln mi ngi. Nhng vic t nghi vn v cc quy tc trn sut con ng chng ta i cng c gi tr ca n. i khi cc con ng vng qua nhng quy tc c th a bn n mc tiu ca mnh ngay c khi cc con ng truyn thng dng nh b tc nghn. Linda Rottenberg, ngi sng lp t chc Endeavor, k vi ti v mt cuc tr chuyn ca hai sinh vin hc lm phi cng v nhng g h hc c t cc gio vin ca mnh. Phi cng th nht ni: Ti hc c mt ngn quy tc li my bay. Cn phi cng th hai ni: Ti ch hc c ba quy tc. Phi cng th nht c 46

4 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING v hi lng v ngh rng mnh c hc nhiu th v c nhiu la chn hn bn. Nhng ngi bn ni: Thy ti ch ni vi ti v ba iu ti khng bao gi nn lm, cn nhng iu cn li th ty ti thi. Cu chuyn ny nhn mnh tng rng tt hn ch nn bit mt s t th tht s tri vi cc quy tc hn l tp trung vo qu nhiu th bn ngh mnh nn lm. y cng l li nhc nh v s khc nhau gia cc quy tc v nhng gi . Mt khi bn bt dn nhng gi ra khi t tng ca mnh, thng bn s thy c t quy tc hn bn ngh. y l cch Linda lnh o Endeavor: mi doanh nghip c cho bit v ba iu h khng c lm phn cn li th ty h. Mt cch khc ph v cc quy tc l bt ph khi nhng iu bn thng mong i chnh mnh v nhng g ngi khc mong i bn. Armen Berjikly, mt chuyn gia my tnh, lun mong rng s nghip ca i mnh l lm vic cho mt cng ty cng ngh cao. ng hc c nhn cng ngh thng tin v hc cao hc ngnh khoa hc qun l. Sau khi ra trng, ng lm gim c sn xut ti cng ty Echelon. Mi th u din ra tt p vi ng, ng c n trng trong cng ty, v con ng ca ng hin ra r rng. Tuy nhin, mt ngi bn thn ca ng mc phi bnh da x cng. Qu xc ng vi cn bnh ca bn, ng mun lm tt c nhng g mnh c th gip c y. Trong thi gian rnh sau khi i lm v v vo nhng ngy cui tun, ng xy dng mt trang web c tn This Is MS (y l bnh da x cng multiple sclerosis). Trang web ny cung cp cc thng tin hu ch v bnh a x cng v cch cha tr, ng thi to ra mt din n nhng ngi mc bnh ny chia s kinh nghim ca h. Trang web ny nhanh chng c sc thu ht mnh lit v nhng ngi tham quan trang web u khao kht k cu chuyn ca mnh. Armen nhn ra ng nh trng tm l ca nhiu ngi. ng quyt nh xy dng mt trang web ln hn na cho php bt c ai cng chia s c kinh nghim ca mnh mt cch n danh.

47

4 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Trang web mi ny c tn l The Experience Project (D n Tri nghim), nhanh chng thu ht c nhiu ngi khao kht chia s cc tri nghim ca mnh vi cn bnh ny. V cng t Armen phi c mt quyt nh kh khn: ng nn tip tc gi cng vic n nh vi mc lng ng tin cy ca mnh v mt con ng s nghip r rng, hay l nhy vo ni khng bit trc bng cch quyt nh dnh ton b thi gian cho D n Tri nghim? Sau khi cn nhc k lng, Armen quyt nh ph v tt c nhng k vng ca gia nh v ca chnh mnh v s nghip ca ng theo ui cng vic ny. qu l mt la chn cc k kh khn. Nhng n tn by gi khi vi nm tri qua, Armen vn khng hi tic v quyt nh ca mnh d ch mt ln. Cng vic ny tht kh khn, nhng phn th thch nht chnh l vic ng quyt nh hon ton i mi chnh mnh. By gi chng ta hy ra khi th gii cng ngh cao v xem bn c th ph v cc quy tc bng cch no to ra nhng iu c gi tr ln lao mt lnh vc hon ton khc. Trong mt vi nm gn y xut hin s quan tm ngy cng tng v nhng nh hng c cch nhn hon ton mi v thc n, nu nng, v ba n. Thay v s dng cc k thut nu nng truyn thng, rt nhiu u bp d th nghim m thc phn t. Thut ng ny dng ch vic m rng cc gii hn trong nu n theo tt c cc hng khng ph bin. Cc nh hng ny s dng thit b v vt liu nh trong cc phng th nghim v kch thch cc gic quan ca bn theo nhng cch l lng. Ti nh hng Moto Chicago, nh bp cht y bong bng, ng tim, kh, v mc tiu l to ra nhng mn n trng kh sc nhng li rt ngon. H c mt thc n ngon, ngha l bn c th n lun c ci thc n, v d thc n c mi v nh chic sandwich panini . Moto n lc ph v cc quy tc trong tng mn n ca 48

4 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING mnh, t vic giao hng n bn n ca khch mn n trng nh u phng ng gi trong cc gi hng FedEx, n vic lm mn trng ming ging bnh khoai ty rn nhng tht ra chng c lm t socola, xoi ct vn ng lnh, v bnh kem ph mai. Bng cch bin ha cc mn n thnh nhng hnh dng v khun mu khc nhau, Moto mun y li nhng ranh gii m ngi ta thng hnh dung v hnh thc v mi v ca thc n. Mt trong nhng u bp ca h, Ben Roche, cho bit mc tiu ca h l to ra mt rp xic cho cc gic quan ca bn thng thc. H thch thc mi quan nim truyn thng v cch chun b v trnh by mn n, pht trin cc k thut nu nng mi toanh, v thm ch thit k cc dng c lm theo khch hng thng thc mn n. y l mt minh chng r rng rng trong bt k lnh vc no bn cng c th thot ra khi nhng quan nim truyn thng; mc d chng thng lm mi th d chu v quen thuc nhng kh gii hn. Ti gp kh nhiu cc hc tr hin ti cng nh trc y ca mnh v hi h v nhng chuyn thot ra khi nhng g c mong i h nh th no. Sau khi nghe tt c nhng chuyn ca h nh vt qua cc chng ngi vt trong trng hc, cng s, v khi i du lch, Mike Rothenberg, mt sinh vin tt nghip hai nm trc, tm tt li nhng g anh nghe c bng cu ny: Tt c nhng th hay ho s xy ra khi bn lm nhng iu khng ging nh bc t ng tip theo trong quy trnh. Con ng c truyn thng lun cho tt c mi ngi bc i. Nhng iu th v thng xy ra khi bn m rng u c mnh bc nhng bc khng on trc c, th lm iu g khc bit, v khi bn sn lng t nghi vn vi nhng quy tc ngi khc t ra cho bn. Tt c mi ngi u ng rng tht d i trn con ng c vch trc, nhng thng s th v hn rt nhiu khi khm ph th gii nhng iu ng ngc nhin ang n np ngay quanh y. Bit c rng bn c th nghi ng cc quy tc mang n cho bn rt nhiu quyn li. N nhc nh bn rng con ng truyn thng ch l mt la chn c sn cho bn. Bn lun c th lm theo mt cng thc, li trn con ng chnh, v bc 49

5 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING theo nhng du chn ca nhng ngi i trc. Nhng tht ra th c v s cc la chn khc ang ch bn khm ph nu bn sn lng nhn dng v thch thc cc gi nh truyn thng, v bt ph khi nhng mong i m nhng ngi khc v chnh bn t ra cho mnh. ng s khi phi ra khi cuc sng d chu thng ngy ca bn, bit xem thng mt cch ng n nhng iu b cho l bt kh thi, v bin nhng tng c k thnh hon ton mi. Cc sinh vin k trn hc c rng cn phi luyn tp nhiu c th lm c nhng iu khng phi l bc t ng tip theo. Cng tri nghim nhiu hn, bn cng thy c rng phm vi ca cc la chn th rng hn nhiu so vi nhng g bn thng hnh dung. Quy tc duy nht y l bn ch b gii hn bi nng lng v tr tng tng ca bn m thi.

50

5 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING CHNG 4 Vui lng ly v ca bn ra Trc khi ngh hu, cha ti tng rt thnh cng vi vai tr mt y vin ban iu hnh. ng tin ln tng cp bc, t mt k s tr ln vai tr qun l ri n y vin ban iu hnh. ng cng c nhng chc v cao mt s cng ty a quc gia ln. Khi ln ln, ti bt u quen vi vic ng c thng tin, t ph ch tch n ph ch tch iu hnh ri n ph ch tch iu hnh cp cao, v.v... Vic thng tin ca cha xy ra u u c khong hai nm mt ln. V th ti lun lun thy n tng vi nhng thnh tu ca cha v xem ng l mt thn tng tuyt vi. Chnh v vy ti khng th khng ngc nhin khi cha t v bc dc vi ti lc ti a ng xem mt trong nhng tm danh thip mi ca ti. Trong ghi l Tina L.Seelig, Ch tch. Ti thnh lp cng ty ring v in danh thip cho mnh. Cha ti nhn nhng tm danh thip ri nhn ti v ni: Con khng th t gi mnh l ch tch c. Theo kinh nghim ca ng, bn phi i ai bt mnh ln vai tr lnh o ch khng th t b nhim chnh mnh. Cha ti chm qu su vo th gii m nhng ngi khc bt bn vo cc chc v c tch nhim cao hn, n mc ng cm thy khng hi lng lm khi thy ti t t mnh vo chc danh . Ti gp trng thi tm l ny khng phi ch mt ln. Hai mi nm trc khi ti ni vi mt ngi bn rng ti sp vit mt cun sch, c y hi ti: Sao bn ngh l bn c th vit sch? C y khng th hnh dung ra c vic thc hin mt d n nh th m khng c s khuyn khch ca mt ngi v tr cao hn. Ti th khc, ti thy rt t tin rng mnh c th lm c. Cng vic ny chc chn l rt tham vng, nhng ti sao ta khng th th? Vo lc khng c cun sch ni ting no v ha hc trong nu n. Ti mun c mt cun sch nh vy. V v cha c cun no nh th, nn ti quyt nh t vit mt cun. Ti khng phi l chuyn gia trong lnh vc , nhng v l mt nh khoa hc nn ti ngh mnh c th hc n dn dn. Ti t ra mt k hoch chi tit, vit mu mt s chng, xem xt k lng tm ra nhng im tt nht, v ginh c cho mnh mt hp ng. 51

5 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Sau khi quyn sch u tin ra i, ti rt ngc nhin khi thy nh xut bn vn ng qung co kh t cho quyn sch. Nn ti quyt nh to ra mt dch v gip cc tc gi c bit n nhiu hn vi cc tc phm ca mnh, ng thi gip c gi bit v nhng quyn sch c th h quan tm n. Mt ln na, c kh nhiu ngi hi ti sao ti ngh mnh c th thnh lp mt cng ty. y r rng l mt thi gian kh khn vi ti, nhng ti tin mnh bit nn lm th no. Ti thnh lp BookBrowser vo nm 1991, vi nm sau khi cc trang web u tin ra i. tng ca ti l to ra mt h thng cc quy sch, vi khch hng l nhng nh sch, nhm kt ni gia sch v vic mua sch. Ti xy dng mt mu u tin trn my tnh Mac v s dng Hypercard, mt phn mm cho php ngi s dng kt ni gia th ny vi th khc, ging nh cc ng link t mt trang web ti nhng trang web khc trn mng hin nay. Phn mm ny cho php ngi s dng truy cp nhng ng link tm hiu v mt tc gi, tn sch hay mt th loi sch c th. Ti cng gp g nhng ngi qun l cc nh sch a phng, nhng ngi ng cho cc quy trong nh sch ca h. Ngoi ra ti cng trao i vi hn chc nh xut bn c quan tm n vic a sch ca h vo h thng. Khi hi lng vi tng vng chc ca mnh, ti thu mt i nhng ngi lp trnh tin hnh lm sn phm. Chng ai bo rng ti c th hay nn lm iu ny... Ti vn c lm. Theo thi gian, ti ngy cng nhn thc r hn rng th gii c chia thnh hai nhm: nhng ngi i s cho php hay ng h ca ngi khc lm iu mnh mun, v nhng ngi t trao cho mnh quyn . Mt s ngi t nhn vo bn trong mnh tm kim ng lc, cn nhng ngi khc th i cc lc bn ngoi y mnh i. Theo kinh nghim ca ti, c rt nhiu th ni v vic chp ly nhng c hi thay v i ai trao chng cho bn. Lun lun c nhng khong trng i c lp y v v s cc ming vng c hi nm trn mt t ch i ai n nht ln. i khi n c ngha l nhn ra ngoi bn lm vic kia ca chnh bn, ra khi to

52

5 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING nh bn ang , qua bn kia ng, hay xung quanh gc ng no . Nhng cc ming vng lun ch bt c ai sn lng nht chng. y chnh l iu Paul Yock khm ph. Nh gii thiu, Paul l gim c ca Chng trnh Thit k sinh hc (Bio Design Program) ca i hc Stanford. Ni lm vic chnh ca ng l trng y, nm ngay bn kia ng i mt vi trng k thut theo ng ngha en. Khong mi nm trc, Paul nhn ra rng Stanford ang b l mt c hi ln khi khng tm cch lin kt gia i ng gm khoa v sinh vin trng y vi i ng bn kia trng k thut pht minh nhng k thut y khoa mi. i ng y khoa gm cc bc s, sinh vin v nhng nh nghin cu cn cc k s thit k nhng sn phm v cc quy trnh mi nhm ci thin vic chm sc bnh nhn. Cn nhng k s bn kia ng th ang i cc vn hp dn cn cc k nng ca h gii quyt. Sau nhiu thng, nhng ngi lin quan n gp g tho lun v cc phng thc h c th kt hp lm cng nhau. l mt tin trnh phc tp v cch lm vic v t ng chuyn mn ca hai i ng ny rt khc nhau. Cui cng th h cng ngh ra mt k hoch v t Chng trnh Thit k sinh hc ra i. Trong cng khong thi gian , nhng ng nghip ca h thuc cc ngnh lin quan n y dc v k thut cng bt u hp tc tng t vi nhau. V tt c cc nhm ny c tp trung li di mt chng trnh ln c tn l BioX. tng ny tr nn qu ln n ni phi mt khong vi nm ng dng, v cho ra i s cng tc hiu qu trn nhiu lnh vc, cng mt to nh mi toanh c xy chnh gia trng y v trng k thut. Cu chuyn ny minh ho cho thc t rng i khi bn ch cn nhn ln qua bn lm vic ca mnh thy chng. Chng ai bo Paul lm iu ny. Nhng ng nhn ra nhu cu v lp y n. Ti ni chuyn vi nhiu ngi khc, nhng ngi tm ra cc phng thc hiu qu ni lin cc khong trng v lp y nhng ch hng trong khi nhng ngi khc ch i ngang qua. V trong qu trnh h t trao cho mnh nhng vai tr m ngi khc khng th chn cho h. Mt v d tuyt vi y l 53

5 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Debra Dunn, ngi c c mt s nghip tt Hewlett-Packard. Cng vic u tin ca c HP l lm c quan u no ca tp on. Sau vi nm c c khuyn khch m nhn nhim v mt trong nhng n v iu hnh ca cng ty, ni to iu kin cho c hiu bit su hn v cc hot ng bn trong ca t chc. Lc c mt v tr v nhn s cn trng nhm o lng v kim tra. Mc d Debra khng ngh mnh c th theo ui s nghip qun tr nhn s, nhng c quyt nh nhn cng vic ny v n s trao cho c c hi tm hiu su hn v cch thc hot ng ca mt n v iu hnh ca cng ty. Mt vi nm sau, HP a ra chnh sch cho php nhn vin trn ton cng ty v hu sm trnh vic gim bin ch. Vi s khuyn khch ny, ton b nhm qun l ca Debra quyt nh ra i. Cch vn hnh ca nhm thay i hon ton, v mt ngi qun l cp cao mi c a vo. Lc by gi c kh nhiu l hng ln cn c lp y. Debra nhn vo cc ch khuyt trong t chc v quyt nh chp ly c hi ny. C tnh nguyn vn hnh ton b b phn sn xut cho khu vc mi nh hnh. C cha bao gi iu hnh mt nhm sn xut, nhng v c tri qua khong thi gian di lm vic vi cc gim c sn xut trc y nn c t tin rng mnh c th lm c, v c bit rng c s dn dn lp y l hng kin thc trong qu trnh lm vic. C r rng khng phi l mt ng vin in hnh cho v tr ny, nhng c thnh cng trong vic thuyt phc sp mi ca mnh rng c c th t trang b kin thc lm vic. Cui cng, Debra d mang n mt trin vng mi v to ra rt nhiu nhng thay i tt trong nhm. Ch hai nm sau , c cng p dng chin lc tng t tin vo mt v tr marketing cao cp HP. Mt ln na, Debra khng i ai tin c c vo chc v ny; ch n gin l c bit cch ti t hp cc k nng ca mnh cho v tr mi. T chuyn ca Debra, chng ta c th thy rng mt trong nhng cch tt nht chuyn t lnh vc ny sang lnh vc khc l nhn ra cch thc m cc k nng 54

5 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING ca bn c th mang ngha g trong nhng khung cnh khc nhau. Nhng ngi khc khng th thy cc ng song song trn b mt, nn cng vic ca bn l phi by chng ra. i khi t vng ca hai lnh vc khc bit th hon ton khc nhau, nhng cc chc nng ca cng vic th ging nhau r rt. Hy xem xt nhng im tng ng gia mt nh khoa hc v mt nh t vn qun l: khng lu sau khi c c bng tin s v khoa hc thn kinh, mong mun ca ti l lm vic trong mt cng ty cng ngh sinh hc mi thnh lp. L do duy nht l g? Ti mun c mt cng vic trong lnh vc marketing v chin lc, ch khng phi trong phng th nghim. iu ny dng nh kh c th thc hin c nu khng c bt c kinh nghim lin quan no. Nhng cng ty mi thnh lp m ti phng vn th tm kim nhng ngi c th bt u v thnh cng nhanh chng. Ti i phng vn thng ny qua thng khc v thng tin rt gn ti cng vic, nhng ri u tht bi. Cui cng, ti c gii thiu n gim c iu hnh ca chi nhnh San Francisco ca Booz Allen Hamilton, mt cng ty t vn quc t. Mc tiu ca ti l to c n tng vi ng y ng c th gii thiu ti n mt s kh ch hng (thuc lnh vc khoa hc i sng) ca cng ty. Ti n cuc gp v ng y hi ti lm sao mt tin s khoa hc thn kinh c th tr thnh mt nh t vn qun l tt. L ra ti c th ni cho ng y bit s tht rng thc ra ti khng quan tm n im . Nhng ngay lc , v chng c g mt, nn ti phc tho nhng im tng ng gia vic nghin cu no b v cng vic t vn qun l. Chng hn, trong c hai trng hp bn u cn phi nhn ra nhng vn nng hi, thu thp cc thng tin c lin quan, phn tch v la chn nhng kt qu th v nht, phc tho mt bi thuyt trnh hp dn, v xc nh nhm vn bc thit tip theo. ng y sp xp cho ti cc cuc phng vn khc sau trong cng ngy, v ti hm ti ra v vi mt li chp thun cng vic. ng nhin l ti nhn cng vic ny. Tht ra n tr thnh mt cch tuyt vi hc v kinh doanh v nhiu ngnh ngh khc nhau, v chc chn ti vn dng tt chuyn mn ca ti trc y l mt nh khoa 55

5 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING hc. Vt ra ngoi s cn thit v tnh t m, ti lp i lp li cch ny, h thng li dn dn cc k nng ca mnh to ra cc c hi mi. Khi ngi ta hi ti rng mt nh khoa hc thn kinh sao cui cng li l ging vin dy v khi nghip kinh doanh cho cc k s, ti phi ni rng: Chuyn di lm. Tt c cc trng hp c k trn u chng t rng d bt c t chc phc tp no, c hi lun lun tn ti ngay quanh bn. Ngay c khi vic gii quyt cc vn dng nh khng t nhin ph hp vi bn, bn vn thng c th tm ra mt cch lm cho cc k nng ca mnh lin quan n th thch . Paul Yock nhn ra mt c hi b b l bi cnh trng i hc v hoch nh mt chng trnh hon ton mi m tho mn mt nhu cu cn thit. Debra Dunn nhn thy cc l hng trong t chc v tm cch vn dng nhng g mnh bit m nhn cc vai tr m ngi ta khng nht thit phi chn c y. Cn ti th nhn ra mt cch sng to nhm ti t hp cc k nng ca mnh c th dch chuyn gia hai lnh vc m thot nhn dng nh hon ton tch bit. Mt cch khc t bt chnh mnh l nhn vo nhng th ngi khc vt b v tm cch bin chng tr thnh nhng th c ch. Tht ra nhng d n b b i do s sut li thng c nhng gi tr rt ln. Nh cp n trc y, i khi ngi ta vt b cc tng v h khng hon ton hiu c gi tr ca chng, hay v h khng c thi gian khm ph chng mt cch ton din. Thng th nhng tng b b i ny li mang trong mnh rt nhiu ha hn. Michael Dearing khi nghip Disney trong lnh vc chin lc, tip thnh lp mt thng v bn l nhng khng thnh cng, v sau dng chn eBay, mt trang web bn u gi hng u. Ban u Michael c b nhim vo mt cng vic m ng khng thy hng th. ng quyt nh s dng thi gian rnh ca mnh xem xt nhng tnh nng c to ra nhng b b i hay lng qun, nhng tng ang ch i ai n khai ph chng. l nhng nm 2000, Michael nhn ra rng c mt tnh nng cho php khch hng thm mt bc nh vo danh sch bnh thng 56

5 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING ca h vi gi 25 xu. Ch c 10 phn trm khch hng ca eBay ang s dng chc nng ny. Michael dnh thi gian phn tch nhng li ch ca dch v ny v c th chng minh rng cc sn phm c hnh gn km bn c nhanh hn v cao gi hn so vi cc sn phm khng c hnh. C c thng tin hp dn ny, ng bt u tip th dch v hnh nh nhiu hn v cui cng gia tng mc s dng c tnh ny khch hng t 10 ln n 60 phn trm. iu ny mang n thm 300 triu la cho doanh thu hng nm ca eBay. Michael t mnh tm ra mt m vng cha c khai ph m khng c s hng dn ca ai khc, v ng khai ph n thnh cng, mang li kt qu tt p. Chi ph ca cng ty c gim thiu trong khi li nhun th cc k ln. khng phi l ln u tin Michael tm ra cch tn dng nhng ngun lc quanh mnh. Ngay c khi cn nh ng vit th cho nhng ngi ni ting v hi lng khi thy hu nh h lun hi m. Gi ng vn gi thi quen gi email t nguyn cho nhng ngi mnh hm m. Trong hu ht cc trng hp h u hi m cho ng, v s lin lc ny mang n cho ng nhiu mi quan h lu di v cc c hi th v. ng chng bao gi i hi g t nhng ngi ng vit mail. Vic lin lc lc u ca ng ch l cm n h v nhng g h lm, cng nhn nhng thnh qu h t c, hi v mt vn n gin no , hay ng li gip h bng cch no . ng khng i ai mi khi lin h vi nhng ngi ny, m ng t trao cho mnh bc tin u tin. C kh nhiu nghin cu cho thy nhng ngi sn lng vt ra khi cc ranh gii ca nhng k nng hin ti ca mnh v sn sng chp nhn mo him th lm iu g mi, nh Debra Dunn v Michael Dearing, th d c kh nng thnh cng hn l nhng ngi tin rng h c mt tp hp k nng nht nh v nhng kh nng bm sinh kho h vo nhng vai tr c th. Carol Dweck, thuc khoa tm l hc ca i hc Stanford, nghin cu rt su v vn ny. C gii thch rng nhng ngi c t duy c nh v nhng g mnh lm tt nht thng t c kh nng thnh cng 57

5 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING v lu v di hn l nhng ngi vi t duy pht trin lin tc. Tc phm ca c tp trung phn tch thi ca chng ta v chnh mnh. Nhng ngi lun gi hnh nh c nh v nhng iu h c th lm th thng t kh nng mo him thc hin nhng iu c th nh hng n hnh nh . Nhng nhng ngi c t duy hc hi thng thong hn trong vic mo him v c xu hng lm vic ct lc hn t c nhng mc tiu ca mnh. H sn lng th nhng iu mi c th y mnh kh nng bn thn v m ra nhng khung tri hon ton mi cho h trn sut hnh trnh ca mnh. Vy lm sao chng ta c th tm ra nhng l hng cn c lp y? Tht ra n kh n gin. Bc u tin l hc cch ch . Cc ng nghip ca ti trng d.school pht trin mt bi tp i thng vo vn trng tm ca vic nhn din c hi. u tin nhng ngi tham gia c yu cu ly v ca mnh ra. Sau h tch thnh cc cp v phng vn nhau v v ca h. H tho lun v nhng g h yu v ght v v ca mnh, c bit ch cch h s dng v mua v lu tr nh th no. Mt trong nhng iu th v nht chng ti pht hin c l t vic quan st tng ngi ly v mnh ra lc ban u. C nhng chic v th gn gng v ngn np, c nhng chic th thc s gn nh n tung vi th giy t, c nhng chic th hin thi trang, nhng chic khc mang theo c mt th vin c nhn v hnh nh v ha n, cn c vi chic ch ng kp giy cng vi th linh tinh khc. iu cho thy r rng l mt chic v c vai tr khc nhau i vi mi ngi. Giai on phng vn cho thy cch mi ngi s dng v ca mnh nh th no, n tng trng cho iu g, v nhng hnh vi l mi ngi hnh thnh vt qua nhng gii hn ca chic v. Ti cha bao gi thy ai hon ton hi lng vi v ca mnh lun lun c iu g sa i. Tht ra, hu ht mi ngi u quanh qun vi nhng chic v lm cho h in ln theo cch no . H bn lun v nhng bc bi vi kch c ca chic v, vi vic h khng ti no tm ra nhng th mnh mun mt cch nhanh 58

5 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING chng, hay v mong mun c c nhng loi v khc nhau s dng trong cc dp khc nhau. Sau giai on phng vn, mi ngi thit k v to ra mt chic v mi cho ngi kia khch hng ca h. Cc nguyn liu thit k khng c g hn l giy, bng keo, bt lng, ko, kp giy, v nhng th tng t. H cng c th s dng bt c th g khc h tm thy trong phng. Giai on ny ko di khong ba mi pht. Sau khi hon thnh mu u tin, h bn n cho khch hng. Dng nh vi tt c mi ngi, chic v mi g ri c nhng vn ln nht m cc khch hng ang gp phi. H rt ho hng vi cc tng ny v qu quyt rng nu nhng chic v nh vy c sn xut, h s mua ngay. Mt s c tnh ca nhng chic v ny da trn khoa hc vin tng, v d nh mt chic v c th in tin theo yu cu. Nhng mt s chic khc ch i hi mt nh thit k gii bin chng thnh dng c ngay lp tc. Rt nhiu bi hc c rt ra t bi tp ny. u tin, chic v tng trng cho s tht l vn tn ti khp ni, k c trong ti qun ca bn. Th hai, chng tn qu nhiu cng sc nhn ra cc vn ny. Tht ra nhn chung mi ngi u ci m khi k cho bn nghe cc vn ca h. Th ba, bng thc nghim, bn c th ly c nhng phn hi nhanh chng v cc gii php bn a ra. Nhng vic chng tn qu nhiu cng sc, ti nguyn, hay thi gian. V cui cng, nu gii php ca bn khng i ng hng th ph tn cng rt t. Tt c nhng g bn cn lm l bt u li t u. Ti thc hin bi tp ny vi nhng nhm nh, vi cc nhm ln, vi tr con, bc s, v vi nhng nh qun tr doanh nghip. Trong tt c cc trng hp h u ngc nhin bi s n gin ca vic nhn ra rng lun c nhng th c th ci thin c t v cm tay v dy buc giy n cc ba l, phn mm, nh hng, trm xng, t, qun o, tim c ph... Danh sch ny tri di v tn. Bn khng cn ai khc trao cho mnh bi tp ny. 59

6 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Tht ra tt c nhng doanh nhn thnh cng u t nhn ra nhng nhu cu ny mt cch t nhin. H ch n mi th quanh nh, c quan, tim rau qu, trn my bay, bi bin, vn phng bc s, hay sn bng chy, v tm ra v s c hi sa cha nhng g b hng. Bi tp thit k v cm tay tp trung vo vic thit k sn phm. Nhng bn cng c th dng cch tip cn tng t xem xt li v cc dch v, cc tri nghim, v cc cu trc t chc. trng d.school, i ng ging vin to ra cc d n buc cc sinh vin phi xem xt li hon ton v hng lot tri nghim, t gio dc tiu hc Hoa K n vic ti tiu cc v ma vng nng thn n v vic qun l cc t chc c tnh sng to. Nu bn nghin cu tng tnh hung vi con mt ci to, bn s thy c hng ngn c hi. Sau ty thuc vo bn quyt nh c nn t mnh vo v tr gii quyt th thch hay khng. C mt s ngi rt chuyn nghip trong vic nhn ly cc thch thc v chp ly nhng vai tr lnh o. Ti bit rt nhiu v iu ny t David Rothkopt, CEO ca Garten Rothkopf, mt cng ty t vn quc t t tr s Washington, DC. Anh cng l tc gi ca cun sch Superclass k v nhng ngi th gii c nhiu quyn lc v tm nh hng hn chng ta. David nghin cu v nhng nh lnh o vo c nhm nh hng chnh, thuc tng lp u t vn gp g nhau Din n Kinh t Th gii hng nm din ra ti Davos, Thu S. Ti hi David rng iu g lm cho nhng ngi ny tch bit khi chng ta. Anh lp li rt nhiu iu m nhng nhn vt khc c k n trong sch ny cp ti: nhng ngi leo ln n cc v tr cao nht lm vic ct lc hn y mnh tin ln, v h r rng n lc nhiu hn t n . Anh cng ni thm rng trong qu kh th nhng ngi c tm nh hng cao nht tha k tin ti v quyn lc. Nhng by gi th iu ny khng cn xy ra na. S ng nhng ngi t c nhng thnh cng ln hin nay u t mnh n lc vn ln n . iu ny c ngha nhng ro cn u tin n thnh cng l trch nhim ca bn vi chnh mnh. V theo David h qu ca n 60

6 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING l: ng minh ln nht ca nhng ngi siu thnh t l tnh ca nhng ngi khc. Thc s David cng l hin thn ca cc c tnh ny, v anh lun chp ly c hi cho chnh mnh, thay v i ngi khc trao chng cho anh. Cng ty u tin ca anh l International Media Partner, v mt trong nhng hot ng ca h l t chc cc hi ngh CEO cp cao. Vn xut hin y l lm cch no t chc cho cc nh qun tr cc cng ty khc nhau hp chung mt phng. David v cc ng s ca anh cn s mi chi hp dn, v h quyt nh rng mt bi pht biu ca Henry Kissinger s to ra s li cun . Nhng h phi lm sao mi c Henry Kissinger tham d? David tm n vn phng ca Kissinger v hi nhn vin ca ng liu rng ng c th pht biu cuc hi ngh hay khng. Khng c vn g... nhng s phi tn n 50.000 la, mt phi c ring vi hai phi cng, v mt chic limousine sang trng c ti x. David v cc ng nghip khng c tin, nn bt c khon tin no cng l qu ln vi h... nhng David vn ni: Vng, chng ti s p ng. Anh cho rng nu anh c th mi Henry Kissinger vo c khn phng, th mi th cn li s u vo y v thc t l nh vy! Mt khi Kissinger ng th h tin chc c th mi c Alexander Haig, cu Ngoi trng M di thi Tng thng Reagan; tip l Edmund Muskie, cu Ngoi trng thi Jimmy Carter; cng vi mt danh sch di nhng nh din thuyt ni ting khc. Vi danh sch nhng ngi c nh hng ln nh vy, cc CEO n hng lot v cng ty c th nhn cc ngun ti tr ln hn cho tt c l ph ca cc bi din vn. Vic David khng bit Henry Kissinger v khng c tin u khng th cn ng anh y. Anh thnh cng bng vic vn dng nhng g mnh c mt cch sng to nng lc, s sn lng lm vic chm ch, v ng lc thc y anh lm c iu . 61

6 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Cu chuyn tip din t y. ng nghip ca David Intern ational Media Partners, Jeffrey Garten, tr thnh Th trng B Thng mi trong nhim k u di thi tng thng Clinton. Jeff mi David lm Ph th trng B thng mi v mng Thng mi Quc t. N c v l mt v tr kh tt. Anh c mt vn phng ln vi rt nhiu nhn vin. Nhng sau hai tun David bc vo phng lm vic ca Jeff v xin ngh vic. Anh khng th chu c mi trng lm vic hnh chnh nh vy. Mi th chm chm khng th t v David khng kin nhn thc hin cng vic. Jeff dn David ra ngoi i do v k cho anh nghe mt chuyn ci nh sau: Ngy xa c mt ngi n ng tn l Goldberg. ng y khng mun g hn l c giu c. V th mi ngy ng u n gio ng Do Thi v cu nguyn cho mnh trng v s. Vic ny tip din qua bao nhiu nm thng nhng Goldberg chng bao gi trng v s. Cui cng, Goldberg ri vo tnh trng b tc. Trong mt ln cu nguyn, ng ni: Cha thc s lm con tht vng. Bng nhin bu khng kh yn tnh b ph tan v ging ni ca Cha vang ln: Goldberg, con cng phi gip ta ch. It ra hy i mua mt t v s! Jeff nhc cho David nh v mt iu anh bit anh s khng th trng s Washington nu anh khng thc s cam kt vi cng vic. Khng ai c th trao cho anh nhng cng c thnh cng. Th nn David quay tr li phng lm vic v vn dng nng lc vn c ca mnh lm nn mi chuyn, thay v ch i ai n trao cho mnh k hoch vn n thnh cng. Anh nhanh chng nhn ra rng c v s cc l hng cn c lp y v rt nhiu ngun lc sn c trong anh s dng. V on kt tuyt vi n vi David. Vi nm sau khi anh ri B thng mi, tr thnh gim c iu hnh ca Kissinger Associates, Inc. Khi u t mt ngi xa l mong mi c Kissinger vo phng hi ngh ca mnh, gi y David tr thnh mt cng s ca Kissinger.

62

6 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING David thy cu chuyn ny din ra lp i lp li trong cuc i ca chnh mnh v ca nhiu ngi khc anh tm hiu trong khi nghin cu vit sch. Nhng ngi thnh cng u t tm cch mang thnh cng n cho mnh. Tht ra chng c cng thc no, khng c nhng quan h ngoi lung no, hay ba php thn k no mang h n thnh cng. Mi ngi anh tm hiu u c mt cu chuyn ring c bit nh du vn tay ca h. V nn tng chung l tt c h u ch n nhng xu hng hin ti v vn dng cc k nng ca mnh c c xy dng tm nh hng. H tm mi cch gy nh hng n lch s, ch khng phi i lch s tc ng n mnh. Nu bn mun c mt vai tr lnh o, hy m nhn nhng vai tr . Bn ch cn t cho php mnh lm iu . Hy nhn quanh tm kim cc l hng trong t chc ca bn, yu cu nhng g bn mun, tm cch vn dng cc k nng v kinh nghim ca mnh, sn sng dn bc u tin, v m rng vt khi nhng g bn lm trc . Lun lun c nhng c hi ch i c bn khai ph. Thay v i ngi khc yu cu v thp thm ch mt c hi, hy nm ly n. Tt c i hi bn thi lm vic chm ch, lng nhit huyt, v n lc vn ln. l nhng c im tch ri v nhng nh lnh o vi nhng ngi ch bit ch i k khc trao c hi cho mnh.

63

6 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING

64

6 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING CHNG 5 - B Quyt Thnh Cng Ca Thung Lng Silicon Ti yu cu cc sinh vin ca mnh vit mt bn l lch tht bi, c ngha l son tho mt bn l lch tm tt tt c nhng sai lm ln nht ca mnh v c nhn, trong cng vic, v trong hc tp. Sinh vin phi m t bi kinh nghim mnh rt ra c t mi tht bi. Hy tng tng bi tp ny to ra nhng ci nhn kinh ngc th no cho cc sinh vin qu quen vi vic ch ph by nhng thnh cng ca mnh. Tuy nhin, sau khi hon thnh bn l lch tht bi, cc sinh vin u nhn ra rng vic quan st kinh nghim di lng knh ca tht bi buc h phi chp nhn v hc cch gii quyt nhng sai lm mc phi trn sut con ng ca mnh. V s tht l qua nhiu nm thng, nhiu cu sinh vin ca ti vn tip tc cp nht bn l lch tht bi , song song vi bn l lch truyn thng v nhng thnh cng h t c. Ti mn bi tp ny ca Liz Kisenwether i hc Penn State. Khi mi nghe v tng ny ln u tin ti thy n tht tuyt vi. N l mt cch nhanh chng chng t rng tht bi l mt phn quan trng trong qu trnh hc hi ca chng ta, c bit khi bn ang mun nng cao nng lc ca mnh, lc lm vic g ln u tin, hay lm nhng vic c tnh mo him. Chng ta thu nhng ngi c kinh nghim khng ch v nhng thnh cng h t c m c nhng tht bi h tri qua. Tht bi trao cho bn nhng c hi hc hi v lm gia tng c may bn khng mc phi sai lm nh th ln na. Tht bi cng l du hiu cho thy bn bt u nhng th thch m rng cc k nng ca mnh. Trn thc t, rt nhiu ngi thnh cng cho rng nu bn khng nm tri tht bi mt lc no th bn cha liu mnh xng vo nhng vic kh khn. Nh s ng vin ca mt hc tr c, ti quyt nh a vo y bn l lch tht bi tm tt ca mnh, k ra vi trong s nhng sai lm ln nht ca ti. Ti c g mnh cp nht bn l lch ny trong sut ba mi nm qua. S tht th v khi quay u nhn li v hc hi t tt c nhng sai lm ti c tnh a ra khi tr nh ca mnh. 65

6 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING

TINA L. SEELIG Nhng tht bi ngh nghip Khng ch tm: Ngay thi gian u i lm ti ngy th ngh rng mnh nm rt r v cch hot ng ca cc t chc. Ti a ra nhng nhn nh khng ng v vn ho tp th. Ti c g mnh dnh nhiu thi gian tp trung vo cng vic hn l a ra nhng gi nh c nhn. T b qu sm: Trong hot ng kinh doanh ca mnh c khi ti gp phi ng cng. Vn tr nn cc k kh khn c v mt k thut ln t chc, v ti phi b ra rt nhiu cng sc c th tm ra cch t ti mt gii php n tho. Ti c lc mnh t tin hon ton ch tm vo vic tm ra mt gii php cho vn . Nhng tht bi trong hc tp Khng c gng ht sc: Trong hai nm u i hc ti khng tp trung ton b n lc ca mnh vo tt c cc mn hc. Ti b l mt c hi thu c ti a gi tr t cc lp hc, mt c hi m ti khng th ly li c. Qun l mi quan h: Ti c mt mi quan h kh kh khn vi ngi hng dn ti Tin s ca mnh. Ti mun dnh tht nhiu thi gian dy hc trong khi b y cho rng ti nn dnh phn ln thi gian ca mnh trong phng th nghim. Gi m lc ti c th tm ra cch sp xp tt hn t c nhng mc tiu chung ca c hai. Nhng tht bi c nhn Trnh cc xung t: Ti c mt ngi bn trai i hc, v khi n thi im sp tt nghip chng ti u cm thy cng thng trong vic nh hng cho tng lai. Thay v gii quyt trc tip cc vn , ti tr nn cu gt vi mi quan h ny. 66

6 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Ti c g mnh c th chia s tht lng vi anh y v nhng g ang din ra lc . Khng lng nghe bn thn: Ch ti qua i New York, cn ti th sng California nn vi ngi khuyn ti ng i n l tang. Mi cho n by gi ti vn lun hi tic v iu ny. Ti hc c rng c nhng th bn khng th lm li c, v trong nhng tnh hung nh th ti nn lm nhng g ti thy ng, khng nht thit phi l nhng g ngi khc mun ti lm. Trn th gii ny, tinh thn mo him v nhng phn ng vi tht bi th hin mi ni mi khc. Trong mt s nn vn ha s tr ngi sau khi gp tht bi l rt ln n mc lm cho ngi ta tr nn d ng vi bt c kiu mo him no. Nhng nn vn ha ny gn lin mi loi tht bi vi s h thn. Do , t khi cn nh ngi ta c dy nn i theo con ng c nh sn v c c may thnh cng nht nh, thay v lm th bt c g c nguy c dn n tht vng. mt vi ni, nh Thi Lan, nhng ngi gp phi tht bi lin tc thm ch c th chn i mt ci tn mi bt u li c cuc i mnh. Thc t cho thy trong Th vn hi nm 2008, mt vn ng vin c t Thi Lan cho rng c chin thng l nh i tn trc k thi u. Global Entrepreneurship Monitor (GEM), t chc xut bn bo co thng nin chi tit v hot ng khi nghip trn ton th gii, xem xt s khc bit ca cc nn vn ha qua lng knh ca vic chp nhn ri o v s an i i vi tht bi. GEM tm ra rng c nhng tc nhn quan trng ng gp vo tiu s ri ro ca mt x hi. V d, mt vi quc gia, nh Thy in chng hn, lut ph sn c t ra bo m rng mt khi cng ty ca bn khng cn hot ng c na th bn khng bao gi c th thot khi n nn. iu ny d lm nht ch nhng ngi c gng khi nghip v thnh lp mt cng ty, v h hiu rng tht bi s ko theo nhng hu qu kh lng v lu di cho bn thn v gia nh mnh. cc quc gia khc, vn ha c tnh khng khoan dung nh vy. Mt khi bn tht bi, bn b, hng xm 67

6 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING v ng nghip ca bn s lun lun xem bn l mt k tht bi. Mt vn c a ra gn y ca t Wall Street Journal m t nhng th thut lm b mt ngi khc ang c nhng ngi i n mt s quc gia s dng, trong c Ty Ban Nha. Nhng ngy i di n bng cch xut hin nh ring ca ngi ta trong cc trang phc k d, nhm mc ch thu ht s ch ca hng xm v lm xu h nhng ngi mc n. V vy, lm sao nhng ngi trong cc cng ng dm mo him v lm n khi h lun canh cnh trong lng ni lo b tht bi v b ch nho? iu hon ton tri ngc vi Thung lng Silicon. y tht bi c chp nhn l mt phn t nhin ca qu trnh i mi v pht trin. Steven Jurvetson,[24] mt i tc cng ty u t mo him Draper Fisher Jurvetson, m t tht bi l b quyt thnh cng ca Thung lng Silicon. Cn Randy Komisar ca KPCB nhn mnh rng kh nng nhn nhn tht bi nh mt ti sn l du hiu ca mt mi trng kinh doanh. Randy cng ni rng khi ng thy nhng ngi khng bao gi gp tht bi no c th ng thng t hi khng bit thc s h hc c g t cc tri nghim ca mnh. mc cn bn nht nh th ton b vic hc hi ca chng ta u n t tht bi. Hy ngh n mt a tr ang tp i. N bt u b trc, ri ng nhiu ln trc khi thun thc k nng i m nhng ngi ln chng ta xem l bnh thng. Khi a tr ln ln, mi k cng mi, t bt bng cho n lm ton i s, u c hc mt cch tng t bng vic luyn tp cho n khi thnh cng. Chng ta khng mong i a tr lm mi th hon thin trong ln u tin, v th chng ta cng khng nn trng ch ngi ln c th hon thnh m mn cc cng vic phc tp ngay ln u. Ti i n ch tin tng rng cch hc c hiu qu nht l t s tri nghim c tht bi ln thnh cng. Bn gn nh khng th hc c iu g nu bn khng t lm n, bng nhng thc nghim dn dn, v bng vic ng dy c sau nhng tht bi khng th trnh khi. Bn khng th hc bng nu ch c sch v lut 68

6 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING chi bng, bn khng th hc chi n dng cm ch bng cch hc nhc l, v bn cng khng th nu n c khi ch c sch hng dn nu n. Ti vn nh trong thi gian mnh cn l nghin cu sinh ngnh khoa hc thn kinh, ti ng k cc lp hc v cc nguyn l ca sinh l hc thn kinh. Mc d ti c th u tron g bi thi vit ca mn ny, nhng ti ch hon ton hiu cc khi nim khi ti vo phng th nghim, gii phu cc dy thn kinh di knh hin vi, dng cc in cc xin qua chng, v t tay iu khin my o sng. Cng ging nh th, bn c th c bao nhiu sch cng c v vai tr lnh o, nhng nu bn khng thc s tri nghim nhng th thch m mt ngi lnh o thc s phi i mt th bn s chng bao gi sn sng cho vai tr . Cc sinh vin c trao cho c hi ny qua Chng trnh Mayfield Fellows m ti cng dn dt vi Tom Byers, mt gio s v Khoa hc qun l v K thut i hc Stanford. Sau khi c hc v vic khi nghip kinh doanh qua cc trng hp in hnh (chim mt phn t thi lng kha hc), mi hai sinh vin ca kh hc chn thng ny tri qua mt ma h lm vic trong cc cng ty mi thnh lp. H m nhn cc vai tr quan trng mt cng ty v c cc lnh o cp cao trong cng ty c vn st sao. H trc tip tri nghim vic nhn din v tip cn cc ri ro nng bng m mi cng ty phi i mt, nhng cng thng trong vic a ra quyt nh khi khng c thng tin, v thch thc ca vai tr lnh o trong mt mi trng thay i khng ngng. Sau tri nghim t mt ma h lm vic ct lc, cc sinh vin quay v lp v c mi tun c phng vn v nhng g din ra tng cng ty mt. Mi sinh vin dn u mt lp v mt vn quan trng xut hin trong sut k thc tp ca h. Cc sinh vin trong Chng trnh Mayfield Fellows c nhng hiu bit su sc v vic iu khin mt cng vic kinh doanh vi tc cao trong mt mi trng nng ng l nh th no. H thy cc cng ty ny u tranh vi nhiu vn nh 69

7 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING ht tin, c cu li sau mt s thay i trong nhm lnh o cp cao, thch thc ca vic c c cc trang thit b mi nht lm vic, v nhim v kh khn khi phi cnh tranh vi nhng ngi khng l trong ngnh. Cui ma h, cc sinh vin nhn ra rng ch vi trong s nhng cng ty h lm vic s tip tc lm n trong mt hay hai nm na. Bt chp cc n lc ca nhng ngi lnh o ti nng, nhiu cng ty trong s s tht bi. Ton b ngnh cho vay vn kinh doanh mo him v cn bn l u t vo cc tht bi, bi v s ng cc cng ty c vay vn cui cng u ph sn. Cc ngnh khc cng c t l thnh cng tng t, trong c ngnh cng nghip chi, in nh, v ngnh xut bn. Chng ta hy xem qua cc s liu v ngnh xut bn sch. Theo Nielsen Bookscan, trong s khong 1,2 triu u sch khc nhau c xut bn th ch c 25.000 (hay 2 phn trm) trong s chng bn c 5.000 quyn; v trung bnh mt u sch Hoa K bn c t hn 500 quyn. Tuy nhin, gn nh khng th on c quyn no s nm trong danh mc siu bn chy. V vy, cc nh xut bn vn tip tc cho in rt nhiu sch khc nhau v hy vng rng mi quyn c th l thnh cng, d h c bit rng ch mt phn rt nh s c trong danh mc sch bn chy nht. Cc nh xut bn, cc cng ty sn xut chi, cc hng phim v nhng nh cho vay vn kinh doanh mo him u hiu rng con ng n thnh cng s cha nhiu tht bi. Mir Imran, mt doanh nhn thnh t, thnh lp hng t cng ty, rt nhiu trong s chng ra i song song vi nhau. T l thnh cng ca ng rt dng c ghi nhn nu xt thc t rng trong hu ht cc mi trng, a s duy nht mi thnh lp u tht bi. Khi c hi v t l thnh cng ca ng, Mir tha nhn rng cha kh l loi b nhiu d n ngay t lc u. ng kin quyt loi tr cc d n c kh nng thnh cng thp v tp trung ton b cng sc vo nhng d n c kh nng i n thnh cng cao. Trc khi lp ra mt doanh nghip mi, ng lm vic vi tnh

70

7 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING k lut nghim ngt v u t phn tch su sc trong giai on u tng c hi cho vic kinh doanh pht trin mnh v lu di. Mc d t b mt d n lun l iu kh khn, n vn d dng hn nhiu trong giai on u ca doanh nghip, trc khi thi gian cam kt vic nng lng tp trung vo d n tr nn qu ln. iu ny xy ra tt c cc kha cnh trong cuc sng ca chng ta, k c trong cng vic, u t c phiu v bt k loi quan h x hi no. Leonardo da Vinci tng ni: T b ngay lc u s d dng hn so vi n cui. Bob Sutton, mt chuyn gia v hnh vi t chc, m t Nhng quy tc Da Vinci rt chi tit trong cun sch ca ng, The No Asshole Rule. ng ni v vic t b nhng cng vic bn thy khng ph hp ngay khi bn khm ph ra rng mnh khng th tr li mi vi cng vic c. y ng tng kt li quan im ny mt cch su sc hn. Mc d a s mi ngi u bit rng cc chi ph tiu tn khng nn c xt n khi ra quyt nh, h chng u t qu nhiu nn khng th t b vn c tc ng ln n hnh vi con ngi. Chng ta bin minh cho tt c thi gian, cng sc, s chu ng, v vic chng ta cng hin mt ci g nm ny qua nm khc bng cch ni vi chnh mnh v nhng ngi khc rng: phi c g ng gi v quan trng v n, nu khng chng ta s chng bao gi m chm phn ln cuc sng ca chng ta vo . T b thc s l quyn c nhn ca chng ta. l mt li nhc nh rng bn l ngi kim sot tnh hnh v c th ra i bt c khi no bn mun. Bn khng cn phi l ngi canh gc nh t ca ring mnh, v nht mnh mt ni khng em li hiu qu g cho bn thn. Nhng iu khng c ngha t b l d dng. Ti t b nhng cng vic khng ph hp vi mnh v b i nhng d n tht bi, m trng hp no cng cc k kh khn. Chng ta c dy rng t b l mt du hiu ca s yu km, mc d trong nhiu tnh hung n thc ra l iu ngc li. i khi t b l la chn dng cm nht, bi v n i hi bn phi cng khai i mt vi chnh 71

7 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING mnh. Tin vui y l vic t b cho php bn khi ng li t u. V nu bn dnh thi gian nh gi nhng g xy ra, t b c th l mt kinh nghim hc hi v gi. Khi Randy Komisar ri b v tr ph ch tch Claris, mt cng ty phn mm my tnh tch ra khi ngi khng l Apple, ng cm thy mnh tht bi. Randy l ngi c mt tm nhn r rng v nhng g ng mun t c, nn ng ri Claris khi nhn ra rng ng s khng bao gi t c mc tiu ca mnh. Tht bi ca Randy rt cng khai, v vy n lm ng day dt rt nhiu. Tuy nhin, trong mt thi gian ngn Randy nhn ra rng vic t b cng vic trao cho ng mt c hi nh gi li nim am m ca mnh v xc nh lm th no ng c th s dng cc k nng ca mnh mt cch tt nht. Chng hn, ng nhn ra mt iu r rng rng mt trong nhng l do m ng khng hi lng Claris l ng k hng cm thy hng th vi cc sn phm cng nh nhng g mnh ang lm. ng yu thch vic suy ngh v bc tranh ln ca cng ty v hoch nh vin cnh ca n, nhng ng hu nh chng c cht hng th no vi nhng cng vic iu hnh c th t ngy ny sang ngy khc. Khi Randy c yu cu lm CEO cho mt cng ty mi, ng li ngh rng ng mun lm vic vi CEO hnh thnh hng i cho cng ty. Bng cch ng to nn mt vai tr mi cho mnh Virtual CEO (gim c iu hnh o) v v th ng c th tham gia vo hng chc cng ty cng mt lc. ng lm vic nh mt hun luyn vin, thm d kin ca hi ng qun tr, v l c vn cho cc CEO, nhng ng khng phi m nhn nhng trch nhim qun l hng ngy. iu ny ph hp vi ng v cc cng ty. Randy ni: Tht bi cho php ti tm kim nhng c hi xung quanh ph hp hn vi nim am m ca mnh. y l mt li nhc nh su sc rng vic hc c khi no nn t b l rt quan trng. Bn cn phi bit khi no nn ngng u t vo mt tng khng th thnh cng v khi no nn chuyn sang lm mt iu g mi. 72

7 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Trn thc t, c nhiu cch bin tht bi thnh thnh cng. Mt cu chuyn ng nh v chuyn bin mt tht vng ln thnh mt chin thng ng nh c rt ra t Cuc thi Sng to. y cc sinh vin phi to ra gi tr t cc vng cao su trong vng nm ngy. Mt nhm quyt nh to ra mt Cy iu c. H lp mt cy trung tm ca khun vin trng i hc, i din cc nh sch ca trng, v dng cc si dy bc thn cy li. Sau , h s dng cc vng cao su nh km thng ip vo cc si dy. tng ca h l bt c ai i ngang qua cng c th gi nhng c mun ca mnh ln cy. Nhm thc hin qung co cho d n ny rt rng ri bng vic s dng cc trang mng trc tuyn, cc danh sch e-mail, v h cng ng trc cy mi nhng ngi qua li gi cc c mun ca mnh. Nhng tht khng may cho h, mi ngi chng my may quan tm. Trong n lc y mnh d n, c nhm bt u gi cc c mun ca mnh ln cy. Cch ny cng ch c nh hng rt nh. Sau , h y mnh hn na vic qung b d n v tch cc hn na trong vic mi nhng ngi qua li ng gp. V mt ln na, cch ny cng c hiu qu rt t. Nhng s tht vng ca cc sinh vin ny cng no n bi thc t rng ch cch khng qu 15 mt mt d n tng t ang nhn c rt nhiu s ch . Mt nhm khc to ra mt mng dy khng l cc vng cao su ln, v h mi cc sinh vin treo ln cc b mt ca mnh. Mng vng cao su trn ngp hng trm giy mu rc r, mi t c mt b mt khc nhau. Chng u a trong gi nh, tng phn hon ton vi Cy iu c hu nh khng c g gn . Nhm thc hin Cy iu c quyt nh khng tip tc na v rt kinh nghim t tht bi ny. Tuy nhin, h khng dng li . H rt ra tt c cc bi hc c th t kinh nghim ny bng cch lm mt on phim bnh lun di ba pht ghi li tht bi. Nhm thc hin m t tt c cc n lc ca h lm cho Cy iu c thnh cng v so snh tht bi ca mnh vi s thnh cng ca Mng b mt. H 73

7 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING n mng rt cng khai v chia s nhng g hc c v tnh thu ht (stickiness) ca cc iu c so vi cc b mt. (Cc cu chuyn, sn phm, v cc trang web c tnh thu ht khi chng gi c s quan tm ca bn). H cng lm r rng y ch l mt bc trn con ng ca h vi rt nhiu tng sau , v sau , v sau na. V ngay c nhng tng tuyt vi nht cng i hi phi u t rt nhiu cng sc t c thnh qu, rt kh chng ta bit khi no nn tip tc gii quyt mt vn v hy vng c c mt thnh tu t ph, v khi no nn t b. Tt c chng ta u ngng m lng kin tr, nhng khi no n tr thnh ngc nghch, vi vic tip tc mt tng s chng bao gi n hoa kt tri? Gil Penchina, CEO ca Wikia, din t tnh th tin thoi lng nan ny rt thuyt phc: Nu bn xng ln mt khc g, tt c nhng g bn c l mt khc g t. Nhng nu bn xng vo mt ngn la nh, bn s to ra mt m chy d di. T chng ta c th thy rng iu quan trng y l vic nhn thc c bn c ang dc sc vo mt vic c tim nng t c thnh qu hay khng. l mt trong nhng th thch ln nht ca cuc i. Chng ta thng qu lu trong nhng tnh hung khng th tin xa hn. iu ny xy ra khi cc cng ty kin nhn vi mt sn phm hay mt d n khng i n u, hay khi ai vn gi nhng cng vic hay cc mi quan h lm h bt hnh v hy vng rng tnh hnh s kh hn. Vy, lm sao bn bit c khi no nn t b? y l mt vn mang tnh trit l rt ln. Thch thc ln nht l vic tch ri mong mun hon thnh cng vic vi thc t xc sut thnh cng ca n. ng nhin l bn cng n lc cho mt d n bao nhiu th kh nng thnh cng ca n s nng ln by nhiu. Nhng c nhng n lc s khng bao gi to ra thnh qu d cho bn c tn bao nhiu cng sc, thi gian v tin ca. Cu tr li c l nht m ti tm ra l: hy lng nghe cm gic ca bn v nhn nhn nhng la chn thay th m bn c. V bn cht, bn phi tht

74

7 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING lng vi chnh mnh. Bn c ngoan cng vt qua cc vn trc mt v t c thnh qu, hay tt hn ht bn nn chn mt con ng khc? Tm li t b khng h l mt vic n gin, nhng t b mt cch ng n cn kh hn nhiu. Ti thy nhiu ngi t b mt cch kho lo, cn nhng ngi khc th vng v n mc h li mt ci h ln sau lng. Nh s bn n chng 8, rt c kh nng bn s tnh c gp li cng nhng ngi ln na trong i, thng l trong nhng tnh hung khng mong i. Ch l do ny thi cng bn bit rng khi t b, bn cn phi suy ngh rt k v nhng h qu n s gy ra cho nhng ngi xung quanh. Ngoi nhng tc ng m vic t b kho lo c th nh hng n bn sau ny, n tht ra ch l iu cn phi lm. Bn khng bao gi c th hp l ha vic t b khi bn gy tn hi n ng nghip, bn b, hay cng vic trc y ca mnh. Mt ng nghip k vi ti v tr l ca anh y, ngi lm mt cng vic tuyt vi. Anh nhn xt v c y rt tt v dnh nhiu thi gian ni chuyn vi c v con ng s nghip ca c trong nhm lm vic ca mnh. C y thng thn trao i rng cui cng c mun chuyn sang lm mt lnh vc khc, v anh bn n g nghip ca ti cng ng h c. V anh ni vi c y rng anh sn lng l ngi gii thiu cho c bt c lc no. Mc d vy, bn ti khng khi ngc nhin khi mt ngy n c tr l n v bo rng sau hai tun na c s ngh vic. Trong khi nhm lm vic ca anh ang tin hnh mt d n rt ln, v ch cn ba tun na l n hn cht. C y d nh ra i vo tun cui cng trc khi d n hon thnh v t c nhm vo mt tnh th v cng kh khn. Anh bn ti hi c nhiu ln rng c c th xem xt vic li thm mt tun gip anh hon thnh d n, bao gm hng chc ngi lm chnh thc v vi ngn cng tc vin. C y t chi v ni rng: Em bit anh s khng cm thy kh chu v vic em ra i bt c lc no, nn em quyt nh lm nhng g em mun. Anh bn ti cm thy nh th mnh b thc mt c ngang hng. Thi im thc s kh khn n mc gn nh khng th lp y l hng m c 75

7 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING y b li vo tun cui cng ca d n, v tt c mi ngi phi lm vic c ngy ln m b p. Tt c nhng ngi tng lm vic vi c u khng th qun quyt nh ra i . D rng trc c thc hin nhiu cng vic tuyt vi khi lm chung vi h, nhng nhng hau tn c gy ra cho danh ting ca mnh trong vi tun cui cng c quan lm lu m tt c mi iu tt p c lm trong nhng nm trc. Tri ngc hon ton vi tnh hung k trn, ti nhn thy nhiu ngi thi vic bng nhng cch hay hn nhiu. Ngay c khi h thi vic v cng vic khng ph hp vi mnh, s kho lo ca h li nhng n tng tt m nhng ngi lin quan u thy hi lng khi trao cho h nhng li gii thiu tt p bt c lc no trong tng lai. H bo ngh vic sm ngi ta c th lp y cc khong trng. H dnh thi gian sp xp li cc cng vic ca mnh ngi khc c th thay th khi h ra i. V thm ch h cn ngh gip trong vic chuyn i nhn s. Nhng ngi ny l nhng anh hng. H thun thc ngh thut ra i mt cch tt p, v s dng k nng ca mnh chuyn mt tnh hung xu thnh mt iu tch cc. Vy lm th no bn chun b cho tht bi khng th trnh khi? Nhng ngi dnh nhiu thi gian ca h cho cc n lc sng to bit rng tht bi l mt phn t nhin ca qu trnh sng to v lun sn sng khi n xy ra. Jeff Hawkins cm thy lo lng khi mi vic din ra qu m p, v anh bit rng tht bi ang n np u xung quanh. Khi anh iu hnh cng ty Handspring, mi th u thun bum xui gi vo thi im pht hnh cc phin bn Visor u tin, mt loi my k thut s h tr c nhn mi. Nhng Jeff vn lun nhc nh cc cng s ca mnh rng mt iu g s xy ra. V n thc s xy ra. Trong vng vi ngy pht hnh l sn phm u tin, h bn ra v giao khong 10.000 sn phm. y l mt con s ng n phc. Tuy nhin, ton b h thng thanh ton v vn chuyn gp trc trc ln. Mt s khch hng khng nhn c sn phm m h thanh ton, 76

7 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING cn nhng ngi khc th li nhn c gp ba hay bn ln s lng h t hng. l mt thm ha, c bit vi mt doanh nghip mi ang c gng xy dng danh ting ca mnh. Vy h lm g cu vn tnh th? Jeff v ton th cng ty bt tay vo gii quyt vn . H gi cho tng khch hng mt. H hi tng ngi nhng g h t hng, h nhn c n hay cha, v h c nhn c ha n chnh xc hay khng. Nu c iu g khng ng, cng ty s iu chnh ngay ti ch. im mu cht y l Jeff lun bit rng kh khn s xut hin. Anh khng chc chn n l g, nhng anh chun b i ph vi bt c chng ngi vt no trn con ng ca mnh. Kinh nghim dy anh rng tht bi l khng th trnh khi, v rng cha kha thnh cng khng phi l ln trnh tng vin n m l kh nng phc hi tht nhanh chng. Nhng iu din ra lp i lp li khi ti nghe chuyn v nhng ngi c c thnh cng. H sn sng th rt nhiu th v rt t tin rng vi trong s cc th nghim ca h s to ra kt qu tuyt vi. Nhng h cng hiu s c cc g trn ng i. Cch tip cn ny c th c s dng cho c nhng thch thc ln hay nh. Hy xem xt cu chuyn sau y do mt ngi bn k cho ti: C mt ngi n ng dng nh lun gp may mn vi ph n. ng ta khng c bit quyn r, hi hc, thng minh, hay hp dn; do , vic ng lun may mn vi ph n thc s l mt b n. Mt hm ngi bn ca ti hi lm th no ng c th c c u n nhng ngi ph n trong cuc sng ca mnh. ng tm s rng iu kh n gin ng hn h vi tng ngi ph n hp dn ng gp, v vi ngi trong s ng . ng sn sng chp nhn b t chi c c mt t thnh cng. iu ny mang n bi hc cp c bn nht ca n. Nu bn ra ngoi v th lm nhiu vic, bn s c nhiu kh nng tm thy thnh cng hn l nhng ngi ch ngi ch i in thoi reo. Cu chuyn ny rt ph hp vi iu cha ti lun khuyn ti: l mt ci bnh xe ku cht tai him khi thay i kt qu, nhng n cho php bn tin n kt lun 77

7 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING sm hn. ng ngi yn ch i mt li ng s khng bao gi n. Th nhn c li t chi sm cn hn l ko di thi gian m kt qu vn vy, bn c th tp trung nng lng ca mnh vo cc c hi c kh nng thnh cng cao hn. iu ny c th p dng vo cc tnh hung nh sn vic lm, tm kim ngun ti tr kinh doanh, hn h, v hu ht nhng n lc khc. N c ngha l nu bn tip tc y li cc gii hn, v sn sng tht bi trn ng i, bn rt c th s tm thy thnh cng. Nhng cu chuyn ny nh du mt im quan trng: mt s nghip th nh cng khng phi l mt ng thng m l mt con sng vi nhng thng trm. Michael Dearing m t iu ny rt tuyt vi vi mt th n gin v ra mt s nghip in hnh, trong thi gian nm trc X v thnh cng nm trc Y. Hu ht mi ngi u cm thy nh th h cn c lin tc tin ln v di chuyn sang bn phi, dc theo mt ng thng thnh cng. Nhng iu ny va phi thc t li va hn ch. Tht s, khi bn nhn k vo th ca nhng ngi thnh cng nht, lun c nhng thng trm. Tuy nhin, khi xem xt tng th mt qung thi gian di th ng ny thng di chuyn ln v sang pha bn phi. Khi bn ang trong mt chu k suy gim, i khi rt kh nhn thc c rng ng dc xung tm thi thc ra l mt s chun b cho bc tin tip theo. Trong thc t, dc ca ng hng ln thng tng sau mt chu k i xung, ngha l bn ang thc s t c nhiu hn so vi khi bn ch li trn mt con ng n nh v c th d on trc. Carol Bartz, cu gim c iu hnh ca Autodesk v l gim c iu hnh mi ca Yahoo!, s dng mt php loi suy tuyt vi m t con ng s nghip thnh cng. C y ngh bn nn xem s tin b ngh nghip ca mnh nh vic di chuyn xung quanh v ln trn mt kim t thp ba chiu, ch khng phi i ln mt chic thang hai chiu. Li di chuyn theo cnh bn ca kim t thp thng gip bn xy dng nn tng kinh nghim ca mnh. C th trng bn ang i ln khng nhanh

78

7 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING cho lm, nhng b li bn ang thu thp mt nn tng cc k nng v kinh nghim s chc chn rt c gi tr sau ny. Mt trong nhng cu chuyn yu thch ca ti v tnh chu k v khng th on trc ca s nghip l do Steve Jobs k li. L ngi sng lp Apple v Pixar, nhng cu chuyn thnh cng ca ng thc s mang tnh huyn thoi. Tuy nhin, rt nhiu trong s nhng thnh cng ln nht ca ng u bt ngun t nhng tht bi. ng k li nhng cu chuyn ny rt hay khi ng pht biu trong bui l tt nghip ti i hc Stanford vo nm 2005. Di y l trch on bi din vn ca ng. Chng ti cho pht hnh tc phm tt nht ca chng ti chic Macintosh mt nm trc , v ti ch va bc sang tui ba mi. Ri sau ti b sa thi. Lm sao bn c th b ui vic khi mt cng ty do bn sng lp? Vn g, khi Apple pht trin chng ti thu mt ngi m ti ngh l rt ti nng iu hnh cng ty vi ti, v trong nm u tin th mi th u n. Nhng sau tm nhn ca chng ti v tng lai bt u i theo nhng hng khc nhau v cui cng chng ti bt ha. Khi Hi ng qun tr ng v pha anh ta. V vy, vo tui ba mi ti b sa thi, v b sa thi rt cng khai. Tm im phn u ca ton b cuc sng trng thnh ca ti bin mt, v n tht s khng khip. Ti thc s khng bit phi lm g trong vng vi thng sau . Ti cm thy mnh lm th h cc doanh nhn trc y tht vng rng ti nh ri chic gy tip sc ca lt chy khi n c chuyn n ti. Ti gp David Packard v Bob Noyce xin li v vic x l cc tnh hung qu km ci. Ti l mt k tht bi ni ting, thm ch ti cn ngh n vic chy ra khi Thung lng [Sillicon]. Nhng mt ci g dn dn le ln trong tm tr ti ti vn rt yu nhng g ti lm. Nhng bin c Apple chng h lm thay i tnh yu d ch mt cht

79

8 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING no. Ti b t chi, nhng ti vn cn tnh yu. V v vy ti quyt nh bt u li. Lc ti khng nhn thy, nhng ha ra vic b ui khi Apple l iu tt nht tng xy n vi ti. Gnh nng ca vic phi thnh cng c thay th bi s nh nhng khi tr thnh mt ngi mi bt u li, v t chc chn hn v mi th. N gii thot cho ti ti bc vo mt trong nhng thi k sng to nht ca cuc i mnh. Trong nhng nm sau , ti thnh lp mt cng ty tn l NeXT, mt cng ty khc tn Pixar, v em lng yu mt ngi ph n tuyt vi sau ny tr thnh v ti. Pixar to ra b phim hot hnh vi tnh u tin trn th gii, Toy Story, v by gi l hng phim hot hnh thnh cng nht trn th gii. Trong mt lot din bin ng ch , Apple mua NeXT, ti tr li Apple, v nhng cng ngh chng ti pht trin NeXT l trung tm cho nhng i mi hin ti ca Apple. Cn Laurence v ti th c mt gia nh tuyt vi vi nhau. Ti kh chc chn rng tt c nhng iu ny khng th xy ra nu ti khng b ui khi Apple. Thuc lun rt ng, nhng ti chc l bnh nhn cn dng thuc. V i khi cuc i c qung gch vo u bn. Cu chuyn ny vn c k i k li. V bn cht, hu ht con ng ca mi chng ta u c y ry nhng tht bi ln nh. Cha kha y l kh nng phc hi t nhng tht bi. i vi a s nhng ngi thnh cng, pha di y th ca h c lt bng cao su ch khng phi b tng. Khi h chm y, h chm xung trong giy lt v sau bt ln tr li, li dng ngun nng lng ca cc tc ng y h vo c hi khc. Mt v d tuyt vi l David Neeleman, ngi sng lp JetBlue. Ban u David m mt hng hng khng tn l Morris Air, sau n pht trin thnh vng v ng bn n cho Southwest Airline vi gi 130 triu la. Sau ng tr thnh mt nhn vin ca Southwest. Ch nm thng sau David 80

8 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING b sa thi. Theo ng k, ng lm vic cho h rt cc nhc m h cn ni in ln vi ng. Theo hp ng th David c mt tha thun khng cnh tranh ko di nm nm ngn ng khng c thnh lp mt hng hng khng khc. dng nh l mt thi gian di c i ngi. Nhng sau khi dnh thi gian phc hi t c nh ny, David quyt nh s dng nm nm lp k hoch cho mt thng v kinh doanh hng khng mi. ng lp k hoch cho tt c cc chi tit ca cng ty, bao gm c cc gi tr ca cng ty, ton b nhng tri nghim ca khch hng, loi ngi m h s thu, cng nh cc chi tit v cch thc h s o to v bi thng nhn vin. David ni rng vic b sa thi v phi ch i bt u mt hng hng khng mi l iu tt nht tng xy ra vi ng. Khi thi k khng cnh tranh qua, ng sn sng vn ti thnh cng nhanh chng. Ging Steven Jobs, ng chuyn nhng g c v nh l mt tnh hung khng khip thnh mt giai on c nng sut v sng to rt cao. Tht bi tt nhin khng h vui cht no. Chng ta vui hn nhiu khi ni vi th gii v nhng thnh cng ca mnh. Nhng tht bi c th l nhng c hi tuyt vi ang b che y. Chng buc ta phi nh gi li nhng mc tiu v u tin ca mnh, v thng y chng ta v pha trc nhanh hn nhiu so vi khi thnh cng lin tc. Tuy nhin, vic qu thoi mi vi tht bi li c v ri ro. Phi chng nhng ngi cao vai tr ca tht bi cam chu b tht bi? Hy tng tng nhng hnh nh v Nhn vin ca Thng li trng by nhng vic ti t nht ca cng ty. Tuy nhin, nh Bob Sutton ch ra trong cun Weird Ideas That Work (Tm dch: Nhng tng k quc nhng hiu qu), vic ch khen thng thnh cng c th kim ch s i mi v n khng khuyn khch chp nhn ri ro. Bob gi rng cc t chc nn xem xt vic khen thng c nhng thnh cng ln tht bi, v pht nhng trng hp khng lm g c. Nh vy s khuyn khch mi ngi th nghim, v nhiu kh nng dn n cc kt qu th v v bt ng. 81

8 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Ti khng ni rng cng ty ca bn nn khen thng nhng ngi ngu ngc, li bing, hay khng c nng lc. Ti mun ni rng bn nn thng cho nhng tht bi thng minh, khng phi nhng tht bi ng ngn. Nu bn mun c mt t chc sng to, vic khng hnh ng l loi tht bi ti t nht... Hn bt c iu g khc, s sng to c kt qu t hnh ng, ch khng phi l vic khng hnh ng. Bob cho bit thm v mt bng chng mnh m rng t l gia nhng thnh cng v tht bi ca c nhn chng ta l bng nhau. V th, nu bn mun thnh cng nhiu hn, bn s phi sn sng sng vi tht bi nhiu hn. Tht bi l mt bn kia ca thnh cng, v bn khng th c mt th m khng c th kia. Ti d.school chng ti nhn mnh rt nhiu vo vic chp nhn nhng ri ro ln ginh c phn thng ln. Sinh vin c khuyn khch suy ngh thc s ln, ngay c khi mt d n rt c kh nng tht bi. khuyn khch iu ny, chng ti khen thng nhng thm ha ngon mc. Chng ti bo sinh vin rng th c mt tht bi sng chi cn tt hn l mt thnh cng tm tm. Jim Plummer, hiu trng ca trng K thut Stanford, lun mang theo trit l ny. ng ni vi cc nghin cu sinh rng h nn chn mt ti lun n c 20 phn trm c hi thnh cng. Vi nghin cu sinh thy nn, bi h ngh rng iu ny c ngha l h s phi lm nm d n khc nhau trc khi hon tt. Tri ngc hon ton. Cc th nghim cn c thit lp sao cho mt tht bi th cung cp c thng tin, cn mt thnh cng th c th dn n bc ngot ln. Lm nhng th nghim nh v tng dn vi cc kt qu d on c gi tr t hn hn so vi lm mt th nghim vi ri ro cao nhng c tim nng dn n mt phn thng ln hn nhiu. Mt tri ca vic thoi mi vi tht bi v bc ra khi mt d n khng c hiu qu l nguy c t b qu sm. Hy nghe cu chuyn kinh in ca cng t y 3M vi giy ghi ch Post-it, khi h bt u vi mt cht keo m khng dnh v tr thnh mt doanh nghip tr gi hng t la. Nm 1968, Spencer Silver pht minh ra cht kt dnh nh ny v qung b n trong ni b 3M, nhng ban u khng ai quan tm 82

8 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING n n. Mi cho n nm 1974 mt ng nghip ca ng, Art Fry, nhn ra rng ng c th s dng keo khng t chun gi cho cc giy nh du nm yn ti ch trong sch thnh ca ca mnh, v dnh thi gian rnh thit k sn phm m by gi chng ta bit n vi tn gi Post-it. Mi n su nm sau 3M mi tung sn phm ny ra khp nc M. Hin nay h bn c hn su trm loi sn phm Postit ti hn mt trm quc gia. Hy tng tng v c hi b nh mt nu cc k s ti 3M khng nhn ra tim nng trong sn phm b li ca h. Cch suy ngh ny c th hin trong mt d n ti lp hc m ti cp phn trc ca quyn sch, khi cc i bin nhng tng d thnh nhng tng tuyt vi. Chng ta thng sng trn b vc ca s thnh cng v tht bi, v him khi ta bit r rng mnh s p xung bn no. S bp bnh ny cng c khuch i trong cc thng v c nguy c cao nh nh hng, cng ngh, v thm ch c th thao, ni m ranh gii gia thnh cng v tht bi c th mng nh mt chic dao lam. Hy xem xt gii ua Tour de France. D phi tri qua nhiu ngy ht p xe ln dc li xung dc, ri qua nhng khc quanh trn ni, thi gian cch bit gia nhng ngi chin thng v nhng ngi thua cuc vn xung n tng giy ng h, thm ch n phn nghn giy. i khi ch cn mt c y nh thm l bt ngc cng tc t tht bi sang thnh cng. Mt s cng ty tinh thng kh nng kch thch gi tr t cc sn phm m ngi khc vt b v xem chng l tht bi. Marissa Mayer, ngi lnh o b phn pht trin sn phm ti Google, ni rng iu quan trng l khng nn t b cc d n qu sm, thay vo nn phn tch chng theo hng khc.[30] C ngha l hy tm ra phn no hot ng tt v nhng g cn c ci thin thay v vt b n. Marrisa tin rng thng s c cch no rt ra mt vi gi tr t bt k d n no, ngay c mt d n dng nh khng mang li kt qu g. Google v nhng cng ty web khc da vo th nghim A -B. C ngha l h pht hnh cng lc hai phin bn ca mt phn mm v nhn c cc phn hi 83

8 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING nhanh chng rng phng php tip cn no thnh cng hn. Cc cng ty ny nhn ra rng bng cch thm vo cc sa i nh, chng hn nh thay i mu sc ca mt nt bm, thm mt t vo mt tin nhn, hoc thm hnh nh chuyn ng quanh trang, h c th nhanh chng thay i phn hi ca mt khch hng. Mt s doanh nghip hot ng trn web pht hnh hng chc phin bn ca cng mt sn phm mi ngy. Mi phin bn to ra cc thay i nh khc nhau vi tri nghim ca ngi s dng nn h c th nh gi phn ng ca khch hng. Mt cng ty c thnh lp bi hai cu sinh vin Stanford, Jeff Seibert v Kimber Lockhart, lun lun s dng phng php ny. GetBackboard.com l mt trang web thu thp phn hi v cc ti liu. H tip tc th nghim nhng cuc ku gi hnh ng khc nhau trn trang web ca mnh v ghi nhn li phng php tip cn no hot ng tt nht. Khi h t mt bong bng mu xanh l cy vi cu Hy ng k mt ti khon ngay hm nay th h c mt t l ng k 8 phn trm. Khi thng ip c i thnh ng k nhanh v d dng th t l phn hi tng ln n 11 phn trm. V khi cu l c min ph 30 ngy dng th th phn hi tng ln 14 phn trm. Loi th nghim ny bin tht bi thnh thnh cng, v lm cho nhng thnh cng cng thnh cng hn na. Vic th lm nhng iu mi i hi s sn lng chp nhn ri ro. Tuy nhin, chp nhn ri ro khng phi l h nh phn. Ti cc rng bn s cm thy thoi mi chp nhn mt s loi ri ro, v cm thy kh chu vi nhng loi khc. C th bn thm ch chng h nhn thy ri ro no trong nhng iu d chu vi bn, xem thng tnh nguy him ca chng, nhng li c khuynh hng khuch i nguy c ca nhng iu khin bn lo lng nhiu hn. V d, bn c th thch vic bay xung mt dc trt tuyt vi tc tia chp hoc nhy ra khi my bay, v chng h xem cc hot ng ny l ri ro. Nu vy bn ang nhm mt trc thc t l mnh phi i mt vi nhng ri ro ln n thn th.

84

8 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Nhng ngi khc, ging nh ti, khng phi l nhng ngi chp nhn ri ro v thn th, th ung chocolate nng trong nh v ngm tuyt, hoc t kha cht vo gh my bay ca h hn l mang mt i giy trt tuyt hoc mt ci d. Ngc li, h c th cm thy hon ton thoi mi vi cc ri ro x hi, chng hn nh trnh by mt bi pht biu trc mt m ng ln. iu ny khng nguy him cht no i vi ti. Nhng nhng ngi khc, nhng ngi c th hon ton hnh phc khi nhy ra khi my bay, li chng bao gi chu d ti mt ba tic. Theo nhn xt ca ti, c khong nm loi ri ro chnh: th cht, x hi, tnh cm, ti chnh, v tr tu. Chng hn ti bit rng mnh thoi mi vi cc ri ro x hi ch khng phi nhng ri ro v thn th. Ni tm li l ti sn sng bt u mt cuc tr chuyn vi mt ngi l, nhng xin ng yu cu ti ri t do khi mt chic cu. Ti cng s vui v nhn nhng ri ro tr tu m rng cc kh nng phn tch ca mnh, nhng ti khng phi l mt ngi chp nhn nhng nguy c ln v ti chnh. Trn mt chuyn i n Las Vegas ti s ch mang mt lng nh tin mt, chc chn rng ti s khng mt qu nhiu. Ti thng yu cu ngi ta lm mt bn l lch v ri ro ca ring mnh. Vi ch mt cht suy ngh, mi ngi u bit c cc loi ri ro no mnh sn sng chp nhn. H nhn ra kh nhanh chng rng vic chp nhn ri ro s khng ng nht gia mi ngi. Tht th v khi nhn ra rng hu ht cc doanh nhn khng xem mnh l nhng ngi chp nhn ri ro ln. Sau khi phn tch bi cnh, xy dng mt i ng tuyt vi, v cng t ra mt k hoch chi tit, h cm thy nh th h tng kh c cng nhiu ri ro cng tt ra khi thng v ca mnh. Trong thc t, h dnh phn ln cc n lc ca mnh lm vic gim thiu ri ro cho doanh nghip. Elisabeth Pate Cornell, ch nhim Khoa hc Qun tr Khoa hc v K thut ti i hc Stanford, l mt chuyn gia trong lnh vc qun tr ri ro. C gii thch rng khi phn tch mt tnh hung c nhiu nguy c, iu quan trng l cn phi xc nh nhng kt qu c th v c gng nhn ra c hi ca mi kt qu. Mt khi iu ny 85

8 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING c thc hin, ngi ta cn phi pht trin mt k hoch y cho mi tnh hung c th xy ra. Elisabeth ni rng nu bn sn sng sng vi tt c cc h qu c th xy ra th vic chp nhn nhng ri ro cao i km phn thng ln l iu hp l. Bn nn chun b y cho cc tnh hung bt li v c mt k hoch h tr ngay khi cn. Ti khuyn khch bn c i c li mt vi cu cui ca on ny. Nhng chuyn gia qun tr ri ro tin rng bn nn a ra quyt nh da trn xc sut ca tt c cc kt qu, gm c cc trng hp kch bn tt nht v xu nht, v sn sng chp nhn ri ro ln khi bn chun b y cho tt c nhng tnh hung c th xy ra. iu quan trng cn nh l nhng quyt nh tt, da trn mt phn tch chnh xc v nhng ri ro lin quan, vn c th dn n cc kt qu xu. L do l vn cn cc nguy c khc. Mt v d n gin: ngay sau khi ra trng ti c trao cho mt cng vic m ti khng bit liu c ph hp vi mnh. Sau vi ngy xem xt k lng c hi ny, ti quyt nh khng nhn n v cho rng ngay sau ti s c th tm thy mt cng vic khc ph hp hn. Tht khng may, nn kinh t suy thoi kh nhanh chng v ti phi dnh nhiu thng tm kim mt cng vic khc. Ti t trch bn thn khng nhn ly v tr , v n bt u tr nn hp dn hn vi ti. Ti thc hin mt quyt nh tt, da trn tt c nhng thng tin ti c vo thi im , nhng trong ngn hn th n khng phi l mt kt qu tuyt vi. Trong tnh hung ny, cng nh trong hu ht cc trng hp bn u phi a ra quyt nh vi thng tin khng y . iu c ngha l bn thc hin la chn v hnh ng vi tnh trng khng chc chn xung quanh mi la chn nh th. Vy lm th no lp y cc khong trng v kin thc ca bn? Ti gi l hy nhn vo Stanley ly cm hng. Cc hot ng bn trong Stanley (chic xe t hnh c Phng th nghim Tr tu nhn to Stanford v Phng th nghim nghin cu in t Volkswagen thit k v to ra cho cuc thi DARPA Grand Challenge) cung cp manh mi ra quyt nh vi thng tin khng y . DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency C quan D n Nguyn cu cp cao ca B 86

8 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Quc phng) l c quan ca chnh ph c nhim v pht trin cc cng ngh tin tin nht phc v cho qun i. Trong cuc thi DARPA, cc xe t khng ngi li phi bng qua ba ng hm hp, hn mt trm khc quanh kh, v t tm ra hng i qua ni vi nhng vch dc ng mi bn. Mc d c rt t li th, xe ca Stanford thng cuc ua, phn ln l do kh nng a ra quyt nh nhanh chng ca n vi cc thng tin khng y . Chic Stanley c tch hp rt nhiu cng ngh tin tin, trong c cc bn a hnh ba chiu, thit b nh v ton cu GPS, con quay hi chuyn, gia tc k, my quay phim, v b cm bin trn bnh xe. Nhng phn mm tch hp ny phn tch v gii thch tt c cc d liu thu thp c, ng thi kim sot tc v hng i ca chic xe. Nhng cha kha dn n thng li ca Stanley l k nng cao cp ca n trong vic a ra quyt nh vi cc thng tin khng y . Cc nh thit k thc hin c iu ny bng cch xy dng cho n kh nng hc hi ging cch ca con ngi. H to ra mt c s d liu v cc quyt nh ca con ngi m chic xe s da theo khi nh gi v nhng g cn lm. D liu ny c tch hp vo mt chng trnh hc tp gn vi h thng kim sot ca chic xe, v gim i rt nhiu sai st trong vic nh gi. Cu chuyn ny lm ni bt thc t rng vic hc hi t nhng ngi khc c th gim ng k t l tht bi ca bn. Bn khng cn phi t mnh tm ra mi th. Ging nh Stanley, bn nn thu thp tt c cc d liu cn thit t mi trng ca bn, v sau vn dng s khn ngoan ca nhng ngi i trc c c la chn tt nht. Tt c nhng g bn cn lm l nhn xung quanh thy hng trm, nu khng ni l hng ngn, nhng tm gng i trc cho mi th bn d nh la chn. Nu bn thc s gp mt ri ro v tht bi, hy nh rng nu bn thn bn khng phi l mt tht bi. Tht bi l th bn ngoi. Cch nhn ny s cho php bn ng dy v th li ln na, v ln na. Tht bi c th l do tng ca bn cn 87

8 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING ngho nn, bn khng thi gian thc hin, hoc bn khng th c cc ngun lc cn thit thnh cng. Theo Jeff Hawkins: Bn khng phi l cng ty ca mnh. Bn cng khng phi l sn phm ca mnh. Rt d ngh theo hng v cng rt d b mc kt vi n... Nhng nu bn tht bi, hoc ngay c khi bn thnh cng, khng phi l bn. Cng ty ca bn c th tht bi, sn phm ca bn c th tht bi, nhng bn thn bn khng phi l tht bi. Hy ghi nh rng tht bi l mt phn t nhin ca qu trnh hc hi. Nu bn khng tht bi mt lc no , th c l bn cha gp ri ro i mt.

88

8 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING CHNG 6 - Khng i No... Ngh K S L Dnh Cho Con Gi M C bao nhiu ngi ni vi bn rng cha kha thnh cng l theo ui nim am m ca mnh? Ti tin rng rt nhiu. Tht d trao li khuyn cho ai ang phi vt ln tm ra con i cho cuc sng ca mnh. Tuy nhin, li khuyn thc s qu n gin v c khi gy ng nhn. ng hiu sai ti, v ti cng rt xem trng nim am m v tin rng vic bit c nhng g thc y bn trong cuc sng l v cng quan trng. Nhng iu chc chn vn cha . Nim am m ch l im khi u. Bn cng cn bit ti nng ca mnh l g v th gii nh gi v chng nh th no. Nu bn am m mt lnh vc nhng khng thc s gii v n, th bn s rt tht vng khi c gng to dng s nghip ca mnh lnh vc . V d nh bn yu bng r nhng khng cao thi u, hoc bn b nhc jazz lm m hoc nhng li khng th ht theo mt giai iu no. Trong c hai trng hp bn vn c th l mt fan hm m tuyt vi, i chi bng r v tham d cc bui ha nhc, m khng cn phi l mt chuyn gia trong lnh vc . Tin thm mt bc xa hn, gi s bn ang am m v cng kh ti nng trong mt lnh vc, nhng khng c th trng bn pht trin nhng k nng . V d, bn c th l mt ngh s kho tay v yu thch v tranh, hoc am m lt sng v c th lt trn bt k ngn sng no. Nhng chng ta u bit rng th trng cho nhng k nng ny l nh. Vic c gng xy dng mt s nghip quanh nhng nim am m nh vy thng gy ra s tht vng. Thay vo bn hy ngh v chng nh nhng s thch tuyt vi. Ngc li, nu bn c ti nng trong mt lnh vc v c mt th trng ln cho cc k nng ca bn, th l mt lnh vc tuyt vi tm vic lm. V d bn l mt k ton thnh t, vy s lun c mt v t r cho ngi c th lm mt bng cn i thu chi. i vi hu ht mi ngi trn th gii, y l cch h sinh sng. H s c mt cng vic s dng nhng k nng ca h, nhng h cng rt thch v nh 89

9 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING tp trung vo cc s thch khc. H trng i tng ngy cho n cui tun, n k ngh php, hoc cho n khi ngh hu. Trng hp kch bn xu nht l nhn thy chnh mnh ang trong mt v tr m bn khng c nim am m, khng c k nng no cho lnh vc ny, v cng chng c th trng cho nhng g bn ang lm. Hy ly cu chuyn vui v vic c gng bn tuyt cho ngi Eskimo lm v d. By gi hy tng tng bn phi lm iu trong khi bn ght tuyt khng khip, ng thi bn cn l mt ngi bn hng ti. y ng l tnh hung xu nht trn tt c mi phng din. Giao im tuyt vi nht l khi m nim am m v cc k nng ca bn trng nhau v trng vi nhu cu th trng. Nu bn c th tm thy giao im th bn ang lm phong ph thm cuc sng ca bn thay v ch cung cp cc ngun l c ti chnh cho php bn tn hng cuc sng sau nhng ngy lm vic. Bn nn to dng mt s nghip m bn thm ch c th ngc nhin v sao ngi ta li phi tr lng cho mnh khi lm cng vic . Mt trch dn trong trit l ca Lo T, nh trit hc Lo gio Trung Quc, tm li im ny: Mt bc thy ca ngh thut sng th dng nh chng bao gi phi phn bit gia cng vic v th vui, gia lao ng v gii tr, gia tm hn v c th, gia hc hnh v vui chi, gia tnh yu v tn gio. Anh ta ch vic c gng t ti s xut sc trong bt c iu g mnh lm, mc k nhng ngi khc cho rng anh ta ang lm vic hay ang chi. Nhng bn thn anh ta th lun bit rng mnh c c c hai th. Li uyn thm ny c rt ra t nhng quan st ca con ngi rng lm vic chm ch ng mt vai tr rt ln gip bn thnh cng. V s tht l vi nhng iu chng ta am m, chng ta s lm vic chm ch hn. iu ny rt d nhn thy t nhng a tr b ra hng gi ng h bt tn lm nhng iu ch ng yu thch.

90

9 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Mt a tr am m xy dng s b ra hng gi thit k nhng thnh ph tuyt vi vi b chi lp rp Legos. Mt a tr yu ngh thut s ngi v hng gi m khng cn ngh ngi. V vi mt a tr yu th thao, nm r hoc nh bng chy c bui chiu l mt qung thi gian hng th, ch khng phi l mt bui luyn tp. Nim am m c kh nng thi thc rt ln. N lm cho mi ngi chng ta mun lm vic chm ch hon thin cc k nng ca mnh v tr nn xut sc. C th phi mt mt thi gian cho qu trnh tm kim cc m vng, ni cc k nng ln s thch ca bn v nhu cu th trng ph hp vi nhau. Hy nghe chuyn ca Nathan Furr, ngi bt u s nghip hc tp ca mnh vi chuyn ngnh ting Anh. Nathan am m c v vit, v ng dnh nhng ngy ca mnh i hc nghin cu nhng kit tc vn hc ca th k, vit cc bi lun phn tch tc phm. Tuy nhin, ng nhanh chng nhn ra rng th trng cho cc gio s ting Anh rt hn ch. V ngay c khi ng c c mt cng vic trong lnh vc ny, tin lng cng kh thp. iu ny s gy kh khn cho ng v ng lp k hoch xy dng v nui dng mt gia nh ln. Nathan dnh thi gian suy ngh v nhng cch khc ng c th s dng k nng sn c v hng vo nhng am m ca mnh. Sau khi tm hiu nhng chn tri mi l khc, ng thy kh r rng mnh s thch nghi tt trong th gii t vn qun l, lnh vc cho php ng s dng cc k nng nghin cu v vit lch cng nh nim vui hc hi ca mnh. Vn duy nht y l Nathan cha hiu bit v lnh vc ny c th tm mt vic lm u tin trong ngnh ngay lc . V vy, ng cho mt nm chun b. ng gia nhp nhiu t chc ti trng i hc ca mnh tm hiu thm v t vn, v thc hnh vi cc trng hp n gin c th, v d nhng ngi hin din trong mt bui phng vn xin vic in hnh. Trc khi ht thi hn mt nm, Nathan sn sng v nhn c cng vic t vn qun l cho mt cng ty hng u. Cng vic rt ph hp vi ng trn nhiu 91

9 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING phng din; Nathan c th khai thc cc k nng ca mnh v lm vic vi nim am m, ng thi cng vic cng cung cp cho ng ngun ti chnh bo m m ng cn. Nathan chn c mt con ng s nghip sau khi ng tm hiu v tip cn vi nhiu kh nng khc nhau. Nhng hu ht chng ta u c khuyn khch ln k hoch t rt rt sm cho tng lai ca mnh. Ngi ta thch hi tr em rng: Con mun lm g khi con ln ln? iu ny buc cc em phi t ra cc mc tiu cho mnh, t nht l trong suy ngh, rt lu trc khi cc em thc s c tip xc vi v s cc c hi trong cuc sng. Chng ta cng thng hnh dung mnh ang lm nhng iu chng ta thy ngi khc lm nhng mi trng trc mt mnh. N thc ra l mt tm nhn cc k hn ch trong vic xem xt th gii ca nhng c hi. Ti on l bn cng nh ti, u b nh hng nng n bi nhng ngi xung quanh, nhng ngi thch ni vi bn nhng g h ngh rng bn cn phi lm. Ti nh r mt trong nhng gio vin ca ti ni rng Em rt gii v khoa hc. Em nn ngh n vic tr thnh mt y t. l mt gi tt, nhng n ch l mt trong s gn nh v hn nhng iu m mt ngi c th lm khi h gii v khoa hc. Trong kha hc sng to ca ti, mi nhm sinh vin chn mt t chc m h ngh l sng to. Mi nhm c nhim v i n mt cng ty, phng vn cc nhn vin, quan st h lm vic thc s, v rt ra kt lun ring ca mnh v nhng g lm cho t chc sng to. Sau h s trnh by thng tin ny trong lp mt cch s ng to. Mt nhm chn Vin bo tng Khm ph ca cc tr em San Jose (San Jose Childrens Discovery) Museum. H i theo cc nhn vin v khch tham quan trong nhiu ngy tm hiu nhng g thc s lm cho n c nh vy. Ti mt khu vc, cc tr em ang xy dng mt chic tu ln siu tc thu nh, thay i cc bin s khc nhau xem xt kt qu, v mt b gi tm tui ang th nghim vi thit b. Em thay i chiu di, chiu cao v cc gc ca nhng b phn cc nhau v th cc m phng 92

9 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING khc nhau xem kt qu. Mt nhn vin bo tng theo di th nghim ca em b trong mt thi gian v n gin nhn xt vi c b: Em ang lm nhng iu m cc k s thng lm. Cui ngy hm cc sinh vin ca ti hi c b v nhng g em hc c vin bo tng. Em ngh trong vi pht ri ni rt t tin: Em hc c rng em c th tr thnh mt k s. Cng ging nh c b trong bo tng, tt c chng ta u nhn c nhng thng ip ngm hiu hay r rng v nhng vai tr ngi ta mong i chng ta lm. Mt vi nm trc y, ng nghip ca ti l mt gio s c kh k cho ti nghe mt cu chuyn ng lu tm. C c mt s bn b n i hc. H l k s trong cc lnh vc khc nhau, thng n chi nh c, n ti v tr chuyn. Con trai nh ca c thng quanh , quan st v lng nghe cc cuc ni chuyn ca h. Khi n ln ln v bc l ti nng v ton v khoa hc, c ngi ni vi n; Ch, chu nn hc lm k s i. N nhn mt v n: Khng i no, ngh k s l dnh cho con gi m. Cn nhng bc s n bn ca ti cng k vi ti nhng cu chuyn tng t. Cc cu con trai nh ca h thng gi cc cuc tho lun v y hc l chuyn con gi. Hy xem xt cu sau y: Mt cu b v cha ca em gp tai nn v c a vo bnh vin. Bc s phu thut ni: Ti khng th phu thut cho cu b ny c, v n l con trai ca ti. C chuyn g xy ra y vy? Khi ti k cho cc bc s n bn ti cu ny, ngay c h cng khng th on ra c rng bc s phu thut trong cu chnh l m ca cu b. H c gng tm nhng cu tr li phc tp cho cu ny, tt c u lin quan n mt bc s nam. Sau khi nghe c li gii th h cm thy rt ngng ngng v chnh h cng ri vo ci by c rch ny. Khi suy ngh li v cc thng ip ti nhn c, ti thy r rng c nhiu c nhn c th c nh hng ln n cuc sng ca mnh mt s th ng vin cn s khc th khng. Khi ti khong mi bn tui, gia nh ti c mt ngi bn l 93

9 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING mt nh gii phu thn kinh ngi. Ti rt thch b no v cui cng tp trung mi can m hi ng v cng vic ca mnh. ng ngh rng cu hi ca ti tht con nt v a vi ti. Ti tht vng v khng hi ng ln no na. Mi n khi hc i hc ti mi tm thy mt ngi chuyn nghip trong lnh vc ny khuyn khch ti theo ui nim am m v nghin cu no b. Ti c vo hc lp khoa hc thn kinh u tin trong nm th hai ca ti i hc v v gio s cho chng ti mt bi tp khc thng. ng yu cu chng ti thit k mt lot cc th nghim tm ra nhim v ca mt phn c th ca b no. ng ni vi chng ti rng khng ai bit v vai tr ca n v cng vic ca chng ti l tho ra mt chin lc tm hiu n. Khi nhn li bi lm ca mnh sau mt tun th ti thy mt ghi ch trn cng mt trang giy: Tina, em suy ngh nh mt nh khoa hc. Ti thi im ti tr thnh mt nh khoa hc. Ti ch ch i mt ai xc nhn s nhit tnh ca ti, v cho ti c php theo ui nhng mi quan tm ca mnh. Chng ta u b nh hng rt mnh m bi cc thng ip xung quanh mnh. Mt trong s chng l trc tip, nh khi mt gio vin ni rng: Em nn l y t, hoc Em c suy ngh nh mt nh khoa hc. Cn nhng thng ip khc th n bn trong mi trng ca chng ta, nh l nhng nm thng ch nhn thy cc n k s hay cc bc s phu thut nam. Khi bc vo nhng nm u ca tui hai mi, ti nhn thy mun tch ri nhng g mnh mun cho bn thn v nhng g ngi khc mun cho mnh ha ra li kh hn ti tng nhiu. Ti cng bit iu ny l ng i vi nhiu sinh vin ca ti. H cho ti bit h ang nhn c rt nhiu hng dn t ngi khc n ni h phi tri qua mt thi gian rt kh khn tm ra nhng g h mun lm. Ti nh r rng rng i khi ti cm thy mt s thi thc phi t b hoc trnh nhng iu m ngi khc nhit thnh khuyn khch ti lm; ch nh th ti mi c khng gian tm ra nhng g mnh mun, khng ph thuc vo kin bn ngoi. V d, ti bt

94

9 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING u i hc cao hc ti i hc Virginia ngay sau khi tt nghip i hc Rochester. Cha m ti cm thy rt sung sng. H rt t ho v ti v cm thy an tm rng con ng ca ti trong vi nm ti c thit lp n tha. Nhng ch sau mt hc k ca trng i hc, ti quyt nh ngh ngi v i n California. Phn kh nht ca ton b qu trnh l ni cho cha m bit ti chun b ngh hc mt thi gian. Quyt nh ca ti l cc k kh chp nhn vi cha m. Ti rt trn trng s h tr v khuyn khch ca h, nhng iu l ti thc s kh khn khi mun bit liu vic li trng c phi l quyt nh ng cho ti hay khng. Ti li xe dc t nc n Santa Cruz m khng c tng g v nhng g mnh s lm tip theo. Khi nhn li, ti thy rng vic ngh hc mt thi gian ha ra l mt s la chn tuyt vi. Thi gian ti Santa Cruz hon ton khng c k hoch g ht. Ti cm thy ging nh mt chic l trong gi, sn sng cho bt k iu g c th xy ra. N tht th v v cng ng s na. y l ln u tin ti khng c mt bi tp c th, mt mc tiu tp trung, hay mt k hoch r rng no. Mc d n vn thng gy cng thng cho ti, nhng l cch hon ho tm ra nhng g ti thc s mun. Ti lm nhng cng vic lt vt nui mnh v dnh rt nhiu thi gian suy ngh ti bi bin. Sau mt thi gian ti bt u n th vin sinh hc ca trng i hc California ti Santa Cruz cp nht nhng tc phm v khoa hc thn kinh. Lc u, ti n hng thng, sau l hng tun, v sau na l hng ngy. Sau khong chn thng Santa Cruz, ti sn sng quay li vi phng th nghim, nhng cha sn sng i hc cao hc tr li. Vi mc tiu , ti theo di mt danh sch cc ging vin khoa hc thn kinh ti trng i hc Stanford, cch khng xa, v ti vit cho mi ngi mt l th. Ti cho h bit v lai lch ca mnh v hi liu h c mt cng vic nghin cu no cho ti khng. Sau vi tun, ti nhn hi m t tt c nhng ngi ti gi, nhng khng ai c mt v tr trng cho ti. Tuy nhin, mt trong nhng ging vin chuyn l th ca ti cho mt 95

9 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING ngi khc, v ti nhn c mt cuc gi t mt gio s thuc khoa gy m. ng hi ti c mun lm vic trong phng iu hnh th nghim thit b y t m i trn nhng bnh nhn c nguy c cao hay khng. Cng vic ny c v th v, v vy ti chp ly c hi. Trong nhng ngy trng Stanford, ti thc dy vo lc bnh minh, mc v trng, v theo di bnh nhn phu thut. Tri nghim ny tht hp dn n khng ng. Khi d n kt thc, ti thng lng c mt cng vic l tr l nghin cu ti mt phng th nghim khoa hc thn kinh, v cui cng np n vo hc cao hc ti Stanford. Ti i mt con ng vng m c th i vi nhng ngi khc n dng nh l s lng ph thi gian. Nhng iu ny chng h quan trng. Nhng khc quanh trn con ng ca ti khng ch cho ti mt cch nhn mi v cc mc tiu ca mnh, m cn cho ti thi gian th nghim cc la chn gip ti xc nh c nhng g mnh mun lm. Ngoi ra, ln ny ti i hc cao hc cho bn thn ti, ch khng phi cho ai khc.

Nhng ngi thn vi bn thng mong i bn c nhng quyt nh v con ng ngh nghip ca mnh v gn b vi chng. H mun bn phi nh mt chic tn la chin u qun mnh, tp trung hon ton vo mt mc tiu v khng ngng theo ui n. Nhng thc s khng phi l cch mi vic din ra. Hu ht mi ngi u thay i con ng ca mnh nhiu ln trc khi tm ra cng vic ph hp nht vi cc k nng v lng am m ca h. iu ny cng tng t nh qu trnh pht trin mt sn phm hay thit k mt phn mm mi vic lin tc th nghim nhiu th cho n khi bn tm ra ci g c hiu qu l rt quan trng. Nu bn c nh vi con ng ca mnh qu sm th rt c th n s dn bn i sai hng. 96

9 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Ti gp nhiu sinh vin a ti xem bn chi tit v nhng g h t k hoch lm trong nm mi nm tip theo. iu ny khng ch phi thc t m cn th hin s hn ch mt cch ng bun. C rt nhiu tri nghim bt ng pha trc cho bn, nn cch tt nht l lun m to mt tm kim cc c hi khc nhau thay v c m qung gn mnh vo nhng la chn t hin ra cho bn mt cch may mn. Lp k hoch mt ngh nghip nn c xem nh l i du lch nc ngoi. Ngay c khi bn chun b cn thn, c mt hnh trnh c th v mt ni li vo ban m, nhng nhng tri nghim th v nht li thng khng nm trong k hoch. Bit u bn c th gp mt ngi th v no ch cho bn thy nhng ni khng c trong sch hng dn, hoc bn c th l chuyn xe la v cui cng tri qua nhng ngy khm ph mt th trn nh bn khng c k hoch n thm. Ti m bo rng nhng iu bn nh sau chuyn du lch s khng phi l nhng iu trong lch trnh ban u ca bn. Chng s l nhng iu bt ng xut hin trong chuyn i, v lm bn ngc nhin trn sut chng ng. iu ny ng vi tt c cc dng hot ng. V d nh hu ht nhng khm ph ln trong khoa hc u xut pht t vic lu n nhng kt qu khc thng v vic gii thch nhng iu bt ng tm thy. Cc nh khoa hc thnh cng nhanh chng hc c rng h khng nn e ngi nhng d liu a h vo nhng ni cha tng bit n. Thay v vt di d liu khng ph hp vi cc kt qu mong i hay ghi chp chng li nh nhng kt qu sai lc, cc nh khoaa hc gii nht bm theo nhng iu l thng v bit rng y l ni m nhng t ph c thc hin. Trong thc t, bng cch lun thc tnh trc cc mu thun, cc nh khoa hc thng m ra nhng lnh vc nghin cu hon ton mi v thc hin nhng khm ph ng ghi nhn. Chng hn, t nhng ngy u ca knh hin vi, vo gia nhng nm 1800, cc nh khoa hc thy rng c hai lp t bo ln trong no, m h gi l mt t bo thn kinh v t bo thn kinh m. H gi nh rng tt c cc hnh ng thc t u xy ra trong cc t bo thn kinh v rng t bo thn kinh m, theo ngha en trong ting 97

9 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Hy Lp l keo, ch ng vai tr nh mt loi gin gio, h tr cu trc cho t bo thn kinh. tng ny c gi trong sut hn 150 nm, v cc nh khoa hc dnh hu ht n lc ca h nghin cu t bo thn kinh. Tuy nhin, trong hai mi nm va qua, t bo thn kinh m, vi s lng nhiu hn n gp mi ln so vi t bo thn kinh trong no, c pht hin ng gp rt nhiu vai tr quan trng trong h thng thn kinh. Bruce Ransom, bin tp vin sng lp tp san khoa hc Glia, l ngi tin phong trong lnh vc ny. ng v cc nh khoa hc khc trn th gii chng minh rng cc t bo thn kinh m ang tham gia tch cc vo cc hot ng trong hu nh tt c chc nng ca no b. Thm ch s chuyn tip t bo s tng tc c nghin cu nhiu nht gia cc t bo thn kinh cng lin quan n cc t bo thn kinh m. Bruce, cng l mt nh thn kinh hc, tin rng cc t bo thn kinh m cha cho chng ta thy tt c cc b mt ca chng, v cc t bo ny lin quan mt cch mt thit n nhiu bnh thn kinh. y l mt trng hp nhc nh quan trng rng cc tng c th hp dn n ni chng thc s cn tr tin b. Con ngi bm vo chng v khng thy c cc la chn thay th hu hiu khc. Trong v thc, h iu chnh cc kt qu gy mu thun khin chng ph hp vi cc l thuyt hin hnh. Khi nhn li, c v r rng rng t bo thn kinh m ng mt vai tr quan trng trong no. Mc d vy nhng ngi bt u lm nghin cu trong lnh vc ny hai thp k trc xem nh phi chp nhn mt ri ro, bng cch bc ra khi mt con ng c nh sn khm ph vng t mi trong khoa hc. Hu ht cc s kin v nhng pht hin u rt ng ch khi nhn li. Randy Komisar tuyn b rng s nghip ca mnh c ngha nhiu hn khi nhn qua tm gng chiu hu so vi nhn qua knh chn gi. Tuyn b ny ng i vi hu ht chng ta. Khi bn nhn li con ng s nghip ca mnh th cu chuyn ny hon ton c l. Tuy nhin, con ng pha trc li lun m nht v c hng lot nhng 98

9 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING iu bp bnh chng bit ko di n tn u, v vy chng ta tht d nn lng do thiu tm nhn v tng lai. Nhng bn vn c th lm nhng vic khin c hi ln n vi bn nhiu hn. Randy dnh nhiu thi gian suy ngh lm th no hnh thnh mt s nghip, v nhng hiu bit ca ng rt su sc. ng cho rng nn xy dng mt s nghip m trong bn ti u ha cht lng ca nhng ngi lm vic cng bn, iu cui cng s gip gia tng cht lng ca nhng c hi trn con ng ca bn. Nhng ngi tuyt vi h tr ln nhau, xy dng nhng mng li c gi tr, v to ra mt dng chy n nh ca cc c hi mi. V c bn, h sinh thi m trong bn sng v lm vic l mt yu t rt ln trong vic d on cc loi c hi s xut hin. Nhiu chuyn gia dy dn cng lp li tng ny. H tin rng s l mt sai lm nu bn c gng qun l s nghip qu kht khao; thay vo bn nn lm vic trong cc t chc to iu kin cho bn tip cn vi mt dng chy nhng c hi th v. Teresa Briggs, ng qun l ca Vn phng Silicon Valley Deloitte, mt cng ty dch v chuyn nghip quc t ln, t b quan im cho rng c c th lp k hoch cho tt c mi th nhm to ra nhiu c hi hn na. Teresa bt u s nghip ca mnh bng ngh kim ton Deloitte, v sau mi tm nm c hon ton c c s d tnh rng c s lm mi mi. Tuy nhin, mt ngy n c nhn thy mnh lm vo mt tnh cnh hon ton bt ng. Lut mi yu cu kim ton vin lun phin hon chuyn thc hin cc nhim v vi tng c nhn khch hng, mc ch l mt b phn kim ton vin mi c th m bo cng vic c tin hnh hp php. Teresa vn ang lm vic vi mt khch hng rt ln, v khi c chuyn khi i th lc chng cn c hi no khc c th so snh c. Nhng c bit rng mt nhm Deloitte mi ang c hnh thnh, tp trung vo mng sp nhp v mua li. Mc d sp nhp v mua li khng thuc chuyn mn ca c, nhng c c trao mt c hi c mt v tr quan trng. C nhn ra rng k nng ca mnh 99

1 0 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING bin chuyn mt cch tri chy. D Teresa khng h lp k hoch v con ng ny, c nhn ra rng kh nng xut hin cc mi quan h vi khch hng v nhng nhm lnh o to iu kin cho c hon thnh xut sc vai tr mi. Sau mt thi gian ngn, Teresa c chuyn ti vn phng quc gia Deloitte ti New York, ni k nng lnh o v qun l ca c mt ln na cho php c ta sng. Sau Teresa c yu cu n Thung lng Silicon lm vic cho cng ty. Ti y c phi hc cc chin lc mi v vn t vng hon ton mi, ln ny l v cng ngh cao. Khng c bc i no ca Teresa c d on trc, nhng nh th hin xut sc trong mt t chc bit trao mt dng chy lin tc cc c hi mi, nhiu vai tr v thch thc th v tr thnh hin thc vi c. iu quan trng l nn nh gi li cuc i v s nghip ca bn tng i thng xuyn. Qu trnh t nh gi ny buc bn chp nhn thc t l i khi phi n lc bn chuyn sang mt mi trng mi tr nn xut sc hn. Hu ht mi ngi khng nh gi vai tr ca h thng xuyn v v vy h li cc cng vic ca mnh lu hn mc cn thit. Khng c mt con s k diu no cho bn bit bn nn li bao lu ti mt v tr trc khi nh gi n l ng hay khng. Nhng vic thng xuyn lm iu li hp l. Mt s ngi iu chnh cuc sng ca h hng ngy hoc hng tun v lin tc ti u ha n. Nhng ngi khc ch i nhiu nm mi nhn thy rng h i chch hng rt xa ni h tng hy vng ti. Bn cng thng xuyn nh gi tnh hnh ca mnh v tm cch sa cha vn , th bn cng c nhiu c hi nhn thy chnh mnh mt v tr m mi th ang tin trin tt. Hy nn gii quyt cc vn nh ang nh ln trong cuc sng ca bn cng sm v cng thng xuyn cng tt, thay v ch i cho cc vn tr nn qu ln n mc kh lng sa cha c. iu ch c th xy ra khi bn ch v nhn ra c nhng g thc s cn phi thay i. 100

1 0 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Mt s tnh hung buc bn phi nh gi li cuc sng ca mnh. V d, mt khi bn quyt nh lp gia nh, tr chi thay i hon ton. Bng nhin bn s i mt vi s cn thit phi tm ra cch cn bng s nghip v vic nui dy con ci. Nh mi ngi u bit, chm sc cho tr nh cn mt lng ln thi gian v nng lng tp trung. N yu cu rt cao c v th cht ln tinh thn, v cc k tn thi gian. Nhu cu ca mt a tr thay i cc k nhanh chng khi chng ln dn. Mi nm mang li cho bn mt m trch nhim v nhng th thch hon ton mi. V th, vic lm cha m cung cp cho chng ta mt c hi lun thay i tr nn sng to v gip xy dng cc k nng c gi tr rt cao trong bt c bi cnh no. N tp cho bn kh nng lm nhiu vic cng mt lc v ra quyt nh di p lc, v chc chn n s gip bn nm vng ngh thut m phn. Ph n c bit phi i mt vi cu thc s kh khn v vic tm ra cch ph hp cn bng gia s nghip v cc ngha v gia nh. Theo kinh nghim ca ti, thch thc ny tht ra l mt c hi ln. Thay v ngh rng nhng ngha v truyn thng ny rt km linh hot, ti li cho rng lm b m buc bn phi sng to. Ngoi ra, khi nhu cu ca con bn thay i, bn c th th nghim vi cng vic v cc trch nhim khc nhau. Mc d rt kh chng ta nhn ra mt cch su sc, nhng thc t l s nghip th di, cn con bn ch nh trong mt vi nm; iu cho php bn y mnh s nghip khi con ci ln ln. Trch on sau y c rt ra t mt n bn nm 1997 ca Tp ch Stanford gii thiu mt ci nhn sc bn v quan im ny: Mt sinh vin [Stanford] tt nghip ngnh lut vo nm 1952, v mt nm nm khng i lm kim tin sau khi sinh con trai th hai. C vn lun bn rn v lun xut hin trong cc hot ng tnh nguyn ca Phoenix Junior League v Salvation Army. Sau ny, khi a con t i hc, c mi tr li lm vic bn thi gian ti vn phng lut s ca tiu bang.

101

1 0 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Vic nh vi con trong nhng nm khng cn tr s nghip ca c... C cho bit thm l ngy nay nhng sinh vin tt nghip tr tui thm ch cn lm c tt hn c na. Mt iu ng mng l ngy nay ph n sng lu hn, c ni. Chng ti c nhiu nm hn lm vic v thc s c thi gian cho mt vi cng vic khc nhau. V vy, nu ly i mt vi nm th khng phi l mt tt c. Ngi ph n ny hin nay l Thm phn Ta n ti cao Sandra Day OConnor. Theo kinh nghim ca ti, iu ny hon ton ng. Gi duy nht ca ti l nu bn c nh ngng lm vic khi con bn cn nh, hy tm cch vn dng chuyn mn ca bn d mc thp. Nu bn cha tch khi cng vic qu lu th s d dng hn nhiu quay tr li. Bn c th thc hin c iu ny theo v s cch, t lm vic bn thi gian vi cc cng vic truyn thng n hot ng tnh nguyn. N khng ch gi cho k nng ca bn sc bn, m cn cho bn s t tin rng bn c th tip tc lm vic tr li khi sn sng. Hy xem trng hp ca Karen Matthys, ngi c bn con nh v tham gia vo mt nhm t vn tip th bn thi gian. Khi no sp xp c th Karen u tham gia lm cc d n, v bn giao chng cho cc ng s khi c qu bn rn. Hoc nh Lisa Benatar, ngi c ba con gi nh, chuyn s quan tm ca c vo trng hc ca con. Lisa l mt chuyn gia v nng lng thay th, nn c tin hnh mt chng trnh gio dc ti trng hc tp trung vo vic dy tr em v bo tn ti nguyn thin nhin. Gii quyt cu cn bng gia cng vic v nui dy con ci cui cng mang n cho ti mt quyt nh v s nghip tt nht m ti tng c. Ti mun kch thch c tr tu ca mnh m khng nh hng n thi gian ti dnh cho con trai. Th nn mi nm ti u nh gi mnh cn dnh ra bao nhiu thi gian cho mi bn tm cch lm nhng d n cho php ti c linh hot nht. Ti bt tay vo lm 102

1 0 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING nhng cng vic ti c l s khng quan tm nu ti khng c con. Ti bt u vit sch cho tr em, m mt trang web cho gio vin dy khoa hc, v thm ch dy khoa hc mt trng tiu hc t nhn. V lu di, nhng kinh nghim ny chng t s hu ch mt cch ng ngc nhin khi ti tr li lm vic ton thi gian. Ti c tn nhim nh mt nh vn, hc c cch thit k trang web, v c nhng kinh nghim ging dy rt c gi tr. V tt c cc k nng ti u s dng hng ngy trong vai tr hin ti ca mnh. Khi nhn li, ti c g mnh bit nhiu th hn v vic xy dng mt ngh nghip khc vi nhng li khuyn truyn thng mi ngi trao cho ti. V quan trng nht l g? l s cn thit phi tm ra mt vai tr trn th gii m bn khng cm thy nh ang lm vic. iu ny ch xy ra khi bn xc nh c giao im gia cc k nng, nim am m, v th trng. y khng ch l mt v tr p ng lng mong mun ca bn, m bng vic khai thc nim am m ca mnh theo mt cch mang tnh xy dng, cng vic s lm phong ph thm ch khng phi ly i thi gian v cuc sng. Vic tm kim vai tr ng vi bn yu cu th nghim rt nhiu trn con ng bn i, kim tra nhiu la chn thay th khc nhau, nh gi cc thng ip (c th l thng ip ngm hoc r rng) bn nhn c t th gii, v b qua nhng thng ip bn thy khng ph hp. Trn nhng bc ng ngh nghip ca mnh, bn s c tng thng xng ng khi thng xuyn nh gi li v tr bn ang ng v ni bn i. Lm nh vy cho php bn iu chnh trn tng chng ng mt theo k hoch hay nhng c hi tuyt vi mi m pht sinh. ng lo lng v con ng pha trc vt ra khi tm nhn ca bn nheo mt nhn s khng lm cho n r hn ln cht no u. iu ny ng vi tt c mi ngi. ng t mnh vo tnh th vi vng phi tin n ch cui cng nhng chuyn hnh trnh bn l v nhng con ng vng bt ng s thng xuyn dn bn n nhng con ngi, a im, v c hi th v nht. Cui

103

1 0 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING cng, hy thn trng vi tt c cc t vn ngh nghip, bao gm ca ti na, khi bn ang tm hiu xem nhng g s ph hp vi bn.

104

1 0 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING CHNG 7 - Bin Nc Chanh Thnh Trc Thng Ti gi in cho Josh chc con may mn trong t thi hc k u tin ti i hc. N tr li: Khng c g may mn c m , tt c u l s chm ch hc hnh. N l mt cu b c ch, thng say m lao vo nhng iu m n hng th, c bit l cc cuc thi u th thao i hi s luyn tp v chun b rt nhiu. Lc u, ti ngh rng phn ng ca n l cc oan. Tuy nhin, sau khi suy ngh xa hn, ti tin rng Josh ng. Ngay c khi chng ta ngh rng mnh may mn, chng ta vn thng phi lm vic chm ch a mnh vo v tr . Ti khm phc Josh khi quan st n n lc t c nhng mc tiu m ngi khc ngh rng khng th lm c. Khi mi chn tui, n quyt nh th sc mnh ti mt cuc tranh ti c t. iu ny hin nhin khng phi l mt s la chn cho mt tay ua xe p v vn ng vin chy nc rt trc y, nhng n quyt nh ph k lc quc gia v c t. Josh tm cc hun luyn vin tt nht ti min Bc California v c vi ln mt tun n li xe hai gi e n hc hi t h. N c mi th c th tm c v th thao, cn thn xy dng mt ch n ung to c bp tt hn, v dnh hng gi ng h luyn tp ti phng tp th dc. Sau nhiu nm luyn tp th hnh v sau l hng thng n lc tp trung, n bc vo mt cuc thi xem mnh thng c nhng ngi khc nh th no. Chng ti thc dy t 5 gi v li xe ba ting n Fresno cho cuc thi u chnh thc. Phng tp gm ton nhng vn ng vin c ti thi u nhiu nm. Ti cm thy lo lng rng Josh s phi tht vng v phn trnh din ca mnh. Tuy nhin, Josh vi cn nng 190 pound chin thng c lin bang v ph k lc quc gia khi nng c 589,7 pound (khong 268kg ND) nhiu hn 50 pound so vi ngi gi k lc trc . C phi do n may mn khng? Tt nhin l n may mn. Ngy hm tt c u sun s vi Josh. Nhng n s khng th thnh cng nu khng n lc ht mnh vi cc mc tiu ra.

105

1 0 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING kin ca Josh v s may mn lp li nhng thng ip m ti thng nghe t cha khi ti cn l mt a tr: cng lm vic chm ch th bn s c c cng nhiu may mn. Cu thn ch ca ng l mt li nhc nh rng bn cn phi t mnh trong v tr c c may mn. Ngay c khi xc sut thnh cng thp v s cnh tranh cao, bn vn c th ti a ha c hi ca mnh bng cch chun b tt c v th cht, tr tu, v tnh cm. Chng ta thng nghe nhng cu chuyn truyn cm v nhng ngi bt u t hai bn tay trng, v nh lm vic ct lc h c th mang may mn n vi mnh. Di y l hai cu chuyn ngn nghe c l rt quen thuc vi chng ta v nhng ngi lm vic cc k chm ch vt qua nhng kh khn cc k ln. Vng Quyn l mt c gi gc Vit, sng cng gia nh gm cha, m v ba anh ch em ti Texas, M. C khng bit ni ting Anh nn phi li lp n vi nm. Gia nh c rt ngho n ni c v anh ch em u phi lm vic t nht ba mi gi mt tun sau gi hc. Quyn thm ch vn thng ngh v vic b hc h tr gia nh tt hn. Thi im gia nh c qu kh khn, ch mong sng qua ngy v thng phi vay mn ngi khc. Mc d gian kh, nhng Quyn vn lm vic v hc tp kin tr ht mc c th. C gi chng c g ngoi ng lc ko mnh thot ra khi i ngho. Kt qu c tt nghip trung hc gn tp u lp v nhn c hc bng ton phn vo i hc Yale. Sau khi hc kinh t v c c bng MBA, Quyn by gi ang iu hnh ICAN, mt cng ty phi li nhun phc v cng ng Vit Nam bng cch gip ngi nhp c vt qua c nhng cch bit vn ha c th ha nhp tt t nc mi. Khi cn l mt thiu n, Quyn khng bit nhng g c mun t c khi ln ln, nhng c bit ko mnh ra khi i ngho. C tin vic by bin bn n bng 106

1 0 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING thi gian v cng sc s m bo c rng mt mn rt ngon s p xung trn chic a c hi ca mnh. Theo li Quyn, nhng tri nghim dy c rng: Ta c th to ra vn mnh ca mnh bng cch tp trung vo cc mc tiu ra v lm vic thc s chm ch. Ti cng nghe c mt cu chuyn tng t t Quincy Delight Fones III, aka QD3, mt nh sn xut phim nh v m nhc rt thnh cng, ngi lm vic vi cc ngh s ni ting nh Tupac Shakur, LL Cool J, v Ice Cube.[32] L con trai ca huyn thoi m nhc Quincy Fones, bn c th ngh rng QD3 c mt cuc sng d dng. Nhng tht ra th khng. Cha m ly d khi anh cn nh v m ca anh a anh n Thy in, qu hng ca b, ni h sng gn nh trong cnh i ngho. M anh c mt li sng lp d v phi vt ln vi chng nghin thuc phin. B khng quan tm n vic QD3 c n trng hay khng, v b thng v nh sau khi tic tng n 4 gi sng mi ngy. T khi QD3 c tip xc vi break-dance la tui thiu nin, anh tr nn gn b vi n. Anh bt u biu din trn ng ph Stockholm, a m ra nhn cc khon quyn gp t ngi qua li. Anh thc hnh cc bc nhy ca mnh sut ngy m v hon thin tng bc. Nh may mn QD3 c mt ngi chiu m ti nng ca Levis pht hin. V khi ngi ny hi anh c thch lm mt tour biu din hay khng, QD3 ngay lp tc chp ly c hi. Khi bc c mt chn vo con ng ngh thut ny, QD3 tip tc lm vic ht sc mnh. Ngoi vic tp nhy, anh bt u pht trin cc iu nhc cho cc ngh s rap. Mt bc ngot ln n khi anh c mi ghi m nhc nn cho mt b phim v nhc rap Stockholm. Mt trong nhng bi ht ca QD3, Next Time, c vit khi anh mi su tui, tr thnh a vng u tin ca anh v bn c hn 50.000 bn. Tip theo QD3 sn xut mt b ba phim ti liu bch kim v Tupac Shakur v bn c hn 300.000 bn. 107

1 0 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Cng ging nh Quyn, QD3 bit to ng lc ko mnh ra khi i ngho, t nui sng mnh v cui cng l tr nn ni ting trn th gii. ng vn dng ngn la trong tri tim ng vin mnh, v mt khi ngn la lan rng, ng tin ln pha trc vi lng can m v n lc ht mnh thnh cng. C Quyn ln QD3 u dn tt c nhng th h c th cht, tr tu, v tnh cm vo cc vn h phi i mt, chng minh rng lm vic chm ch v n lc ht mnh l cha kha li cun may mn i theo bn. Tuy nhin, chm ch lm vic mi ch l mt trong nhng n by c sn bn s dng khi ni n vic to ra may mn cho ring mnh. Vn cn nhiu cng c khc trong hp cng c ca bn c th ng vai tr l nhng nam chm may mn. V ti tin chc rng c Quyn ln QD3 cng s dng nhng th ny. Richard Wiseman, i hc Hertfordshire Anh, nghin cu s may mn v thy rng nhng ngi may mn cng s hu nhng c im c xu hng lm cho h may mn hn nhng ngi khc. Trc tin, nhng ngi may mn tn dng trit nhng c hi n vi mnh. Thay v bc trn ng i vi mt hnh trnh cng nhc, h khng ngng lu tm n nhng g ang xy ra xung quanh mnh, v do c th nhn ra cc gi tr ln hn trong tng tnh hung. H thng ch nhiu hn nhng ngi khc khi c mt thng bo v mt s kin c bit trong cng ng, khi c mt ngi mi chuyn n khu vc h sng, hoc ngay c vic nhn ra rng mt ng nghip ca h ang cn c gip . Ngi may mn cng ci m vi cc c hi mi v sn sng lm th nhng g nm ngoi phm vi kinh nghim thng thng ca h. H d c khuynh hng chn mt cun sch v mt ch khng quen thuc, i du lch ti cc im t quen thuc, v giao tip vi nhng ngi c nhng c im khc bn thn h. Khng c g ng ngc nhin l ngi may mn thng hng ngoi. H giao tip bng mt nhiu hn v ci thng xuyn hn, to ra nhng cuc gp g tnh cc v phng khong hn. Nhng hnh ng m ca cho h tip xc vi nhiu 108

1 0 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING c hi hn. Nhng ngi may mn cng c xu hng lc quan m mong i nhng iu tt p xy ra vi h. iu ny tr thnh mt li tin tri t hon thnh, v ngay c khi mi th khng din ra nh mong i, nhng ngi may mn c th tm cch ly ra kt qu tch cc t cc tnh hung xu nht. Thi ca h nh hng ti nhng ngi xung quanh h, v gip bin nhng tnh hung tiu cc thnh nhng tri nghim tch cc. Tm li, may mn s n vi bn khi bn lun quan st xung quanh, ci m, thn thin v lc quan. Hy suy ngh v cu chuyn n gin sau. Vi nm trc ti n mt ca hng tp ha nh a phng, ch yu phc v nhng ngi sng gn . Mt ngi n ng v c con gi ca ng tin n ti ngay li i hng thc phm ng lnh, v lch s hi ti lm th no lm nc chanh ng hp ng lnh. Ngi n ng c ging ni ti khng th xc nh c v ti kh chc rng ng l ngi mi n khu vc ny. Ti ch ng ta cch lm nc chanh v hi ng t u n. ng ni ng n t Santiago Chil. Ti hi tn ng v iu g mang ng n thnh ph ca chng ti. Lc ti khng c ng c no khc ngoi tnh hiu k. ng gii thiu tn mnh l Ecudador v ang cng gia nh d nh n khu vc ny mt nm ng c th tm hiu v vic kinh doanh ti Thung lng Silicon. Ecuador iu hnh hot ng kinh doanh ca gia nh v ang mun tm kim nhng cch thc lm cho n sng to hn. Ti k vi ng v chng trnh khi nghip ti trng K thut ca i hc Stanford v ni rng ti rt vui lng lm nhng g trong kh nng gip ng. Vi thng sau, ti gii thiu Ecuador vi mt s ngi trong cng ng doanh nhn, v ng by t lng cm n vi s tr gip ca ti. Hai nm tri qua. Mt ln trn ng i n mt hi ngh Santiago, ti nhn tin cho Ecuador hi ng c thi gian gp ti i ung c ph khng. Cui cng ng khng th i c, nhng ng mi ti n mt a im thnh ph Santiago vi mt vi ng nghip ca ti. Chng ti n ta vn phng v c dn ln tng 109

1 1 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING thng, t chng ti c trc thng ring ca gia nh Ecuador ch mt vng tham quan ngon mc bn trn thnh ph, ln n cc ngn ni xung quanh v qua khu ngh mt trt tuyt ca gia nh ng. Khng th tin ni! c bit khi iu ny c c l nh vic ti gip ng tm ra cch lm nc chanh. Tt nhin, ti gip Ecuador khng phi v ti mun c mt chuyn bay trn trc thng. Nhng bng cch xng pha vo cuc sng, ci m gip ngi khc, nn nhng nm sau ny ti tr nn kh may mn. Trc ti tho lun v ngh thut bin chanh (cc vn ) thnh nc chanh (nhng c hi). Nhng may mn cn vt xa hn na, l vic bin nc chanh (nhng iu tt p) thnh my bay trc thng (nhng iu tuyt vi!). Trn th gii c rt nhiu cnh ca m qua chng ta c th tm thy nhiu c hi n mc ng kinh ngc chng ta ch cn sn sng m chng. Carlos Vignolo, t i hc Chile, thch ni rng nu bn i u v khng gp mt ngi mi no, bn chc chn b l c hi lm bn cng nh kh nng c th lm ra c triu la. ng ni vi sinh vin ca mnh rng mi khi h bc ln mt xe but thnh ph, 1 triu la ang ch h h ch vic tm ra n m thi. Trong trng hp ny 1 triu la l mt php n d cho vic hc ci g mi, c mt ngi bn mi, hoc thc s lm ra 1 triu la. Trn thc t, cun sch ny l kt qu ca cuc ni chuyn gia ti vi mt ngi ngi cnh ti trn my bay. Nu chng ti khng bt u mt cuc tr chuyn th chc hn ti s khng vit ra cun sch ny. Nhng thi, l mt cu chuyn khc. Cng nhn mnh lun im trn, Tom Kelley, tc gi ca The Art of Innovation, ni rng mi ngy bn nn hnh ng nh mt du khch nc ngoi bng cch nhn thc su sc v mi trng ca bn. Trong cuc sng hng ngy chng ta c xu hng t nhng tm mn che trc mt v i theo nhng con ng c mn, him khi dng li nhn quanh. Tuy nhin, nh mt khch du lch nc ngoi, bn 110

1 1 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING nhn th gii vi i mt mi m v gia tng ng k mt tri nghim ca bn. Bng cch nhiu hn, bn tm thy nhng iu th v khp ni quanh mnh. James Barlow, ngi ng u Vin Kinh doanh Scotland, ra mt bi tp cho cc sinh vin ca mnh chng minh im ny. ng giao tr chi ghp hnh cho mt s ng i v ng h tnh thi gian xem i no hon thnh u tin. Cc mnh ghp c nh s sau lng, t 1 n 500, v th rt d dng ghp chng li vi nhau nu bn ch cn ch n cc con s. Nhng ngay c khi cc con s trc mt h, hu ht cc i phi mt mt thi gian di nhn thy chng, v mt s i th thm ch khng h nhn thy. V c bn, h c th d dng gia tng may mn ca mnh ch bng cch k hn. Vic k n mi trng ca bn thc s mt mt rt nhiu cng sc. Bn phi t hc lm c iu . V thm ch ngay c khi bn ang ch , bn vn c th b l nhng thng tin cc k quan trng v l th ngay trc mt mnh. C mt on phim c ph bin rng ri th hin tt c nhng iu ny rt r rng. Cc khn gi xem mt nhm n ng v ph n chi bng r, km theo yu cu m s ln i mc o s mi trng chuyn bng. cui on phim, nhng ngi xem u c th d dng tr li cu hi, nhng khng ai bit g v mt ngi trong trang phc con gu lc l bc qua trong thi gian din ra cuc chi.[33] Ngay c khi chng ta ngh rng mnh ang hon ton tp trung ch th thng vn c rt nhiu th hn na xem. Ti lm bi tp n gin trong lp minh ha r iu ny. Ti a cc sinh vin n mt a im quen thuc, chng hn nh trung tm mua sm a phng, v yu cu h hon thnh mt th nghim trong h phi i n mt s ca hng v ch n tt c nhng th thng c xem l v hnh. Th l h dnh thi gian tm n cc m thanh, mi v, kt cu, v mu sc, cng nh cch t chc hng ha v cch cc nhn vin tng tc vi khch hng. H quan st v s nhng iu h chng bao gi nhn thy trc y khi h ra vo cc mi trng nh vy. H 111

1 1 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING tr v vi i mt rng m hn, v nhn ra rng tt c chng ta c xu hng i qua cuc sng vi nhng tm mn che ngang mt. Nhng ngi may mn khng ch ch n th gii xung quanh v gp g nhng ngi th v, m h cng tm ra nhng cch khc thng s dng v ti t hp cc kin thc v kinh nghim ca h. Hu ht mi ngi u c nhng nng lc c bit trong tm tay mnh, nhng khng bao gi tm ra cch tn dng chng. Tuy nhin, nhng ngi may mn nh gi rt cao gi tr ca kin thc v mng li cc mi quan h ca mnh, v lun tn dng cc m vng ny khi cn thit. Mt trng hp cng kh l th t bi pht biu trong l tt nghip ca Steve Jobs ti Stanford. ng b hc sau su thng v ng khng hiu ti sao mnh li , cn tin hc ph th t hn rt nhiu so vi kh nng chi tr ca cha m ng. Steve k li nh th ny: Sau su thng, ti khng th nhn thy gi tr [ trng i hc]. Ti khng bit nhng g ti mun lm vi cuc sng ca mnh v khng hiu c lm th no trng i hc s gip ti nhn ra c iu . V y ti hoang ph nhng ng tin m cha m ti tit kim c trong c cuc i ca h. V vy, ti quyt nh b hc v tin rng mi vic s tr nn n tha. Ti cm thy kh s hi vo thi im , nhng khi nhn li l mt trong nhng quyt nh tt nht m ti tng thc hin. Giy pht ri trng ti c th bc ra khi cc lp hc mang tnh p buc khng gy hng th cho ti, v bt u bc vo nhng lp hc c v th v hn. Tht ra mi th chng phi mu hng. Ti khng c phng k tc x, v vy ti ng sn nh trong phng bn b; ti em tr nhng v chai Coca ly 5 cent tin t cc mua thc n, v i b by dm xuyn qua thnh ph mi m Ch nht c c mt ba n ngon mi tun n Hare Krishna. Ti thch nhng iu ny. V v sau, ha ra phn ln nhng g ti b trt ng vo bi dm lm theo s t m v trc gic li tr thnh ti sn v gi. ti k bn nghe mt v d: 112

1 1 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Trng i hc Reed ti thi im c l l ni dy th php tt nht trong nc. Trong ton b khun vin trng, mi tm p phch hay mi nhn ghi trn ngn ko u c vit tay bng ch th php rt p. Ti b hc v u cn phi hc nhng lp bnh thng, do ti quyt nh chn lp hc v th php tm hiu cch lm nhng iu ny. Ti hc v chn ch v kiu ch serif, v s thay i khong cch gia cc mu ch khc nhau, v v nhng g lm cho hnh thc ca bn in tr nn tuyt vi. y l mn hc va p, va mang tnh lch s, v tinh t mt cch y ngh thut n ni khoa hc cng khng th nm bt c, v ti thy n tht s hp dn. Tuy nhin chng th no trong s cho thy d ch mt nim hy vng mng manh c th ng dng vo thc t cuc sng ca ti. Nhng mi nm sau, khi chng ti ang thit k chic my tnh Macintosh u tin, tt c tr li vi ti. Chng ti thit k a tt c chng vo chic Mac. N l chic my tnh u tin c kiu ch rt p. Nu ti khng hc lp th Mac s khng bao gi c nhiu kiu ch hay phng ch cn xng nhau n vy. V v Windows ch sao chp t Mac, cho nn cng chng my tnh c nhn no c c chng. Nu ti khng b hc, ti s khng bao gi bc vo lp th php ny, v my tnh c nhn c th s khng s hu c nhng mu ch tuyt vi m chng ta ang c. Tt c khi cn i hc, ti khng th kt ni vi nhng im thuc v tng lai pha trc. Nhng nu nhn li sau mi nm th n thc s tr nn rt r rng. Cu chuyn ny nhn mnh rng bn khng bao gi bit c khi no tri nghim ca bn s chng minh c gi tr. Steve Jobs nng ng v hiu k v th gii xung quanh, thu thp nhng kinh nghim a dng bt k nhng li ch ngn hn ca chng, v c th vn dng kin thc ca mnh trong cc trng hp kh on trc c. y l mt li nhc nh su sc rng bn cng c nhiu kinh nghim v nn tng kin thc ca bn cng rng th bn cng c nhiu ngun lc vn dng trong cuc sng. 113

1 1 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Trong kha hc v s sng to, ti tp trung rt nhiu vo gi tr ca vic kt hp cc tng theo nhng cch khc thng. Bn thc hnh k nng ny cng nhiu th n cng tr nn t nhin hn. V d vic s dng php so snh hoc n d m t nhng khi nim m nhn bn ngoi c v hon ton khng lin quan g ht, nhm cung cp nhng cng c a ra cc gii php cho nhng vn quen thuc. Chng ti lm mt bi tp n gin minh ha im ny. Cc i c yu cu tm ra cng nhiu cu tr li cng tt cho cu sau y: tng ging nh ____________________ Bi v ___________________ Do ____________________ Di y l danh sch mt s trong hng trm cu tr li sng to ti xem c. Trong mi trng hp php so snh m ra mt cch nhn mi v tng: tng ging nh tr s sinh v tt c mi ngi u ngh rng con ca mnh tht d thng, do cn khch quan khi nh gi cc tng ca ring bn. tng ging nh i giy v bn cn phi thch nghi vi chng, do hy dnh thi gian nh gi cc tng mi. tng ging nh nhng chic gng v chng phn nh mi trng cc b, do hy xem xt vic thay i bi cnh thu thp c nhiu tng a dng hn. tng ging nh s nc cc bi v mt khi bt u th chng s khng dng li, do hy tn dng li th ca lung tng. tng ging nh cc bong bng bi v chng rt d v, do hy du dng vi chng. tng ging nh xe hi v chng a bn n nhiu ni, do hy c i theo chuyn xe. 114

1 1 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING tng ging nh socola bi v tt c mi ngi u thch chng, do hy phc v mi ngi mn socola thng xuyn. tng ging nh bnh si v chng truyn nhim, do hy i chi vi nhng ngi c nhiu tng nu bn cng mun c c tng ca mnh. tng ging nh bnh qu v chng ngon nht khi cn mi, do hy khin cho nhng tng mi lin tc n vi bn. tng ging nh mng nhn v chng mnh m hn so vi b ngoi, do ng nh gi thp chng. Bi tp ny khuyn khch bn m rng tr tng tng ca mnh bng cch khai thc ngun cm hng t th gii xung quanh bn. Mt s ngi to c cc kt ni ny mt cch t nhin v tm nhng cch khc thng cht ra cc gi tr t chng. Nhng ngi nh Steve Jobs lun tm kim nhng cch l th kt ni cc tng vi nhau v sau thc hin cc n lc mang nhng tng ca mnh vo cuc sng. Mt v d tuyt vi l Perry Klebahn. Anh b v mt c chn vo nm 1991. Chn thng ny khin Perry c bit tht vng v anh yu thch trt tuyt n mc khng bao gi mun b l mt ma trt tuyt no. Tuy nhin, anh tm ra mt cch bin s xui xo ca mnh thnh iu may mn. Trong khi ang phc hi thng tch, anh pht hin ra mt i giy i tuyt c bng g v th ly chng ra i do chi, vi hy vng s l mt s thay th cho trt tuyt. C iu chng chng tin li cht no v tip tc khin anh tht vng. Nhng thay v nm chng tr li vo t qun o v ch i cho mt c chn ca mnh lnh li, Perry quyt nh thit k mt loi giy i tuyt mi. Lc , anh ang l mt sinh vin thit k sn phm, v nhn ra rng mnh c th s dng cc k nng mi ny gii quyt vn ca ring mnh. Trong sut mi tun, anh thit k v lm ra tm phin bn giy i tuyt khc nhau. Vo cc ngy u tun anh to m hnh, cn vo cc ngy cui 115

1 1 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING tun anh leo ln cc ngn ni th chng. n cui tun th mi th anh np n xin cp bng sng ch cho cc phin bn mi ca mnh. Sau khi thit k c hon thin, Perry t tay lm mt s giy i tuyt v em ra bn cho cc ca hng dng c th thao. Nhng ngi qua li nhn chng v hi: y l g vy? Chng khng ging bt c th g h thy trc y v lc khng c th trng no cho giy i tuyt. Nhng Perry rt kin tr, bi anh tin rng phi c rt nhiu ngi khng th trt tuyt c v mt l do no nhng vn mun c mt cch tn hng thi gian trn cc ngn ni vo ma ng. Cui cng, anh quyt nh t xy dng th trng. Perry t mnh dn cc nhn vin bn th thao n cc ngn ni ph tuyt mi cui tun cho h th nghim pht minh ca mnh. Anh ni vi h rng h khng cn phi qung b giy i tuyt, anh ch mun h c c mt tri nghim v mn th thao mi ny. Cc nhn vin bn hng sau khi th rt thch v truyn t thng tin ny cho ngi mua ti cc ca hng ca h. Kt qu l cc ca hng dng c th thao bt u mua rt nhiu sn phm mi ca Perry. Tuy nhin thch thc khng dng li . Sau khi khch hng mua nhng i giy i tuyt mi ca Perry, h khng bit s dng chng u. V vy, Perry phi thuyt phc cc khu du lch trt tuyt trn ton nc M thc y mn th thao i tuyt (snowshoeing). Anh khuyn khch h to ra cc ng i c bit cho mn ny, lm cc bn cho khch hng, cung cp v u i, v gim st cc con ng chng lun an ton. Mt khi nhng iu ny hon thnh th xem nh nhng mnh ghp c xp vo ng ch cho th trng giy i tuyt bng pht, v n pht trin t con s 0 t c 50 triu la. Cng ty ca Perry, Atlas Snowshoe, sau c bn cho K2, v giy i tuyt cng nhng con ng dnh ring cho mn th thao no hin nay ph bin rng ri.

116

1 1 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Perry bin mt lot nhng v - c v ngha en v ngha bng thnh mt tia chin thng bng cch nhn thy cc c hi. Anh bit kt ni gia mt c chn b v ca mnh vi mong mun c dnh nhiu thi gian ngoi tri tuyt, vi nhng k nng mi v vic thit k sn phm, v vi s quan st sc so rng nhng ngi khc s hng li t mt loi giy i tuyt tt hn. Cui cng anh lm c mi th rt tt, nhng l iu ch xy ra sau khi anh u t ln v thi gian, nng lng, v s kin tr. Nhiu ngi chc hn s b cuc trn ng i, chn bc hoc thm ch dng bc trc mi tr ngi mi. Nhng Perry nhn thy c hi trong mi thch thc; v khi mi tr ngi c khc phc, khi tt c cc mnh ghp c t vo ng ch, c hi anh nhn thy mt kt qu tch cc cui cng tng ln. iu ny ch xy ra bi v Perry s dng mi k nng m Richard Wiseman tng lit k. Anh l ngi quan st tt, i nhiu, thch phiu lu, lc quan, v lm vic rt chm ch. Mi c im ny u rt quan trng trong vic ng gp vo s thnh cng ca anh. Nu trng hp ca Perry l lm vic cc k chm ch vt qua cc tr ngi nhm to ra may mn ca ring mnh, cng c rt nhiu v d v nhng ngi khc to ra may mn nh khng ngi ngn tm kim cc c hi th v. Mt v d hp dn l cu chuyn ca Dana Calderwood. Dana yu nh ht v dnh nhiu gi tham gia vo cc v kch ca trng t khi anh cn trng ph thng. Chng ti l bn hc Trng trung hc Summit ti New Jersey, v c hai a u rt m kch. Din xut d sao cng ch l mt s thch ca ti; nhng Dana thm ch cn m tr thnh mt o din, v t rt lu trc khi ri trng trung hc anh y bt u t to ra may mn cho chnh mnh ti u ha cc c hi. Nh nu trn, Dana khng s hi g c. Anh c tinh thn dm ngh dm lm, v anh xin ngi ng u b phn kch cho anh o din v kch lp sp din ra ti trng. Trc y cha tng c hc sinh no xin vo v tr , v gio vin ng . Dana khng h ch i ngi c quyn hn b nhim mnh; anh ch vic 117

1 1 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING yu cu c lm nhng g anh mong mun. Thi im khi u cho s nghip o din ca Dana. Anh tin ti ch o cc v kch ti nh ht a phng. Metropolitan Musical Theatre. Dana gp mt o din khch mi, mt ngi rt thnh cng Hollywood, v o din ny cho Dana nhng li khuyn khn ngoan. ng ni vi Dana rng nhng k nng anh ang s dng ti nh ht cng l cc k nng cn thit trong cc tp on ln. Li khuyn ny cho Dana s t tin hng tm mt ca mnh ln cao hn na. Dana vo hc ti trng in nh i hc New York, v trong thi gian anh tn dng ti a mi c hi. Dana lun lun li sau khi cc lp hc kt thc gp nhng din gi khch mi, hi h v cc cuc gp tip theo v tn ca nhng ngi khc anh nn lin h. Anh cng lun tm hiu rt ta nhng iu tt nht t mi bi tp lm phim. u tin, ging nh cc bn cng lp, Dana s dng bn b ca mnh lm cc din vin trong nhng phim ca anh (y l l do ti ln u tin c lm din vin trong phin bn ca Dana, din li cnh tm ni ting trong phim Psycho). Tuy nhin, Dana sm nhn ra rng vn c c hi mi cc ngi sao ni ting lm din vin chnh trong cc tc phm ca anh. Trong mt bi tp v sn xut chng trnh, anh phi to ra mt chng trnh ngn cho truyn hnh. Hu ht cc bn cng lp ca Dana tin hnh cc cuc phng vn n gin vi nhau p ng yu cu, nhng Dana mi n din vin tng ot gii Oscar Estelle Parsons tham gia v c ng . Mt ln na, anh mang n may mn cho mnh bng cch quan tm n nhng gii php thay th tuy khng hin hu r rng nhng rt th v. Anh t mnh ra ngoi tm kim nhng g anh mun. Thi gian tri i, Dana lm vic vi nhng thch thc ngy cng ln hn v ln hn na, v cui cng anh c mi lm o din cho chng trnh Late Night 118

1 1 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING with Conan OBrien. Dana ph trch chng trnh ny trong nhiu nm, trc khi ch o cho nhiu chng trnh ln hn, bao gm c Rachel Ray v The Iron Che f. Gi s tui hai mi m Dana c c hi thy trc c cuc sng trng thnh ca mnh nh th no, chc hn anh phi h hc mm kinh ngc trc nhng may mn ca mnh. C nghip ca Dana n t vic a tt c mi th anh bit vo mi th anh lm. Anh khng s hi khi yu cu c giao cho nhng c hi lm nhng iu anh cha bao gi lm trc , v mi bc nhy thnh cng m rng tm nhn v kin thc gip anh tin ti thch thc ln hn. t lu Dana nm lng t tng rng cng vic ch o trn mt sn khu nh cng tng t nh ch o trn mt sn khu ln, v iu ny cho anh s t tin nhy ln nhng bc thang ngy cng to hn khi anh lm cho cc c hi t xut hin ra vi mnh. Nhiu ngi khng cm thy thoi mi vi nhng bc nhy nh th, thay vo h thch li nhng a im nh hn. Mt ngi c th tranh lun rng c rt nhiu li th khi lm vic vi cc nhm thn quen trong cc d n nh. Nhng ngi khc th c m c mt v th ln hn, nhng thy nn lng bi khong cch (trong nhn thc ca h) gia ni h ang v ni h mun n. Cu chuyn ca Dana cho thy bng cch chp ly tt c cc c hi quanh mnh, chng ta vn c th tin tng bc chm ri m chc chn a mnh ln ht nc thang ny n nc thang khc, v c mi ln nh vy li ko mnh ti gn hn vi mc tiu cui cng ca cuc i. Nh thy, chng ta c th to ra may mn ca ring mnh bng cch lm vic cc k chm ch v tp trung vo cc mc tiu ca bn thn. Nhng chng ta cng s hu nhiu cng c sn c khc ca chnh mnh, bao gm vic ci m n nhn cc c hi n vi chng ta, tn dng y nht cc c hi y, cn thn tm n th gii xung quanh mnh, tng tc vi cng nhiu ngi cng tt, v khin nhng tng tc tr nn tch cc nht c th. To ra may mn cho chnh mnh c ngha l xoay chuyn nhng tnh hnh xu v lm cho tnh hnh tt tr nn tt hn 119

1 2 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING na. Chng ta s tng ng k cc c hi c c may mn nh vic m rng bn thn mnh c c cng nhiu kinh nghim a dng cng tt, mnh dn kt hp nhng kinh nghim ny theo nhng cch khc thng, v khng ngi phi phn u n c nhng vai tr m chng ta mong mun trong cuc i mnh.

120

1 2 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING CHNG 8 - Hy V Lun Hng Tm Quanh Mi Tn C ai ng c rng gi qu gm nhng tm th ghi ch m ti tng vo ngy sinh nht th mi ca ti s tr thnh mt trong nhng qu tng c gi tr nht m ti tng nhn c. Chng c mu xanh nht v trn cng c ghi ch Tina bng nhng ch vit ri nhau. Vo tui m dy ti cch vit li cm n v tm quan trng ca chng. B dy ng lm. Thc s, khi ln ln v bc vo th gii cng vic, ti thng c gng hc theo m ti, ngi dng nh lun bit phi lm g trong cc tnh hung x hi. Tuy nhin, tm quan trng ca vic vit nhng li cm n vn l mt trong nhng bi hc c gi tr nht m ti hc c t m. Vic by t s qu trng nhng iu ngi khc lm cho bn c mt nh hng su sc n cch ngi khc cm nhn v bn. Hy ghi nh rng tt c nhng g mt ai lm cho bn u hm cha chi ph c hi, ngha l nu anh ta dnh thi gian trong ngy ca mnh tip bn th phi c iu g anh ta khng lm cho chnh mnh hoc cho ngi khc. Bn c th ngh n gin rng yu cu ca mnh l nh. Nhng khi ai ang bn rn th khng c yu cu no l nh c. H phi dng nhng g h ang lm, tp trung vo yu cu ca bn, v dnh thi gian p li. Vi suy ngh , bn ng bao gi qun gi li cm n khi nh ai lm iu g. Tht ra, hy xem li cm n l mt php tc v xem nhng tnh hung m bn khng gi li cm n nh ngoi l. Th th chc chn bn s ni bt v tht khng may l c qu t ngi thc s ng x nh vy. Mt s nhng iu nh nht c th to khc bit ln trong cuc sng ca bn th rt n gin, trong khi cng c nhng iu rt phc tp. Mt s nhng iu ch dng trc gic cng hiu c, nhng mt s khc th li kh l lm. Mt s c dy trong trng hc nhng hu ht th khng. Trong nhng nm qua ti vp ng nhiu ln, i khi khng th tr li c nh c, do khng hiu c v nhng iu nh nht .

121

1 2 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Trc ht, hy nh rng quanh i qun li ch c nm mi ngi trn th gii. Tt nhin, iu ny khng ng theo ngha en. Nhng cuc sng thng cho chng ta cm gic nh vy v trn th gii ny bn rt d gp nhng ngi bn bit, hoc nhng ngi bit nhng ngi bn bit. Nhng ngi ngi bn cnh bn c th tr thnh sp ca bn, nhn vin ca bn, khch hng ca bn, hoc em du ca bn. C mt s ngi bit u s cng ng nhiu vai tr khc nhau trong sut cuc i bn. Ti gp rt nhiu tnh hung m nhng ngi tng l cp trn ca ti sau n gp ti c gip , v bn thn ti cng tng n gp nhng ngi ngy trc l cp di ca ti c hng dn. Nhng vai tr m chng ta m nhn trong cuc sng lin tc thay i mt cch ng ngc nhin theo thi gian, v bn s kinh ngc bi nhng ngi lun lun xut hin trong cuc i mnh. Chnh v chng ta sng trong mt th gii nh nh vy, tht s bn khng nn b qua cc mi quan h d trong mt s trng hp no bn rt mun b qua chng na. Bn c th khng thch tt c mi ngi v khng phi tt c mi ngi u c th thch bn, nhng khng nn to ra k th. V d, khi bn i xin vic mi, rt c th ngi ang phng vn bn s bit mt ngi m bn quen. Bi v iu , danh ting ca bn s i trc bn khp mi ni. Nu bn c mt danh ting tuyt vi th qu tt, nhng nu bn ch ton ting xu th tht chng hay ho g. Ti nhn thy nhng kch bn sau y din ra v s ln. Hy tng tng bn ang d cuc phng vn cho mt cng vic c hng chc ng vin. Cuc phng vn din ra tt p v bn dng nh l ngi rt ph hp cho v tr ny. Trong sut cuc gp, ngi phng vn nhn vo h s ca bn v nhn ra rng bn tng lm vic vi mt ngi bn c ca c y. Sau khi phng vn, c gi ngay mt cuc in thoi ngn cho bn ca mnh hi thm. Mt nhn xt bnh thng t bn ca c v nhng g bn th hin trong qu kh c th l con du ng ln hp ng, nhng cng c th ht bn ng chng v. Trong nhiu trng hp, bn thm ch tin

122

1 2 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING chc rng mnh s c nhn cng vic ny, cho n khi bn nhn c mt l th t chi. Bn s chng bao gi bit c iu g nh ng mnh. V c bn, danh ting l ti sn c gi tr nht ca bn, nn hy bo v n tht tt. Nhng cng ng qu mt tinh thn nu bn mc phi mt s sai lm trn ng i, bi theo thi gian bn c th sa cha mt danh ting b hoen . Trong nhng nm qua ti pht hin mt php n d gip ti nhn ra mt quan im: mi tri nghim bn c vi ngi khc ging nh mt git nc ri vo mt h bi. Khi nhng tri nghim ca bn vi ngi ln dn ln, nhng git nc s tch t v lm h bi su hn. Cc tng tc tch cc l nhng git nc trong v cc tng tc tiu cc l nhng git nc c. Nhng chng khng bng nhau. Mt s lng nhiu git nc trong c th lm nht i mt git nc c, v s lng khc nhau vi tng ngi. Nhng ngi khoan dung ch cn mt vi tri nghim tch cc nhng git nc trong lm phai i mt tri nghim xu, trong khi nhng ngi km khoan dung cn nhiu hn na mi ra sch i mu c. Ngoi ra, i vi hu ht mi ngi th h bi thot nc kh chm. V vy, chng ta c xu hng ch n nhng tri nghim xy ra gn y nht, thay v nhng g xy ra mt thi gian di trc y. Php n d ny ng rng nu bn dnh mt lng ln tri nghim tt p vi ai th mt git nc c hu nh chng th nhn thy. Nu bn khng bit r v mt ngi no th ch mt tri nghim xu cng c th lm cho h bi bin thnh ngu. Bn c th ra sch cc tng tc tiu cc bng vic lm ngp h bi vi cc tng tc tch cc cho n khi nhng git nc c b nht i, nhng nc cng c th bn cng c nhiu vic phi lm khin h bi trong tr li. Ti nhn ra rng i khi mu sc ca h bi khng bao gi c th ra sch c; v khi n xy ra, n lc bn ngng cng tc vi ngi . iu ny l mt li nhc nh v tm quan trng ca mi tri nghim chng ta c vi nhng ngi khc, d l bn b, gia nh, ng nghip, hay cc nh cung cp dch v. Trong thc t, mt s t chc tht s nm bt thng tin v cch bn i 123

1 2 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING x vi h, v iu nh hng ti cch h i x vi bn. V d, mt s trng kinh doanh ni ting, mi vic lm ca mt ng vin i vi nh trng hay nhn vin ca trng u c ghi ch li. Nu mt ng vin th l vi nhn vin tip tn, iu ny c ghi li trong h s ca anh ta hoc c ta v s c xt n khi quyt nh c cho nhp hc hay khng. iu ny cng din ra ti cc cng ty nh JetBlue. Theo Bob Sutton trong cun The No Asshole Rule, nu bn lun th l vi c c nhn vin ca JetBlue, bn s b ghi tn vo danh sch en, v bn s rt ngc nhin nhn ra rng mnh chng th no c c mt ch ngi trn my bay ca h. R rng bn khng th lm cho tt c mi ngi hi lng mi thi im, v mt s hnh ng ca bn c th s khin ai mch lng. x l nhng tnh hung ny, hy tng tng cch thc m v sau bn s m t nhng g xy ra, khi lp bi thi gian dn phai i. Ti vn nh trng hp mt sinh vin n tm ti c t vn vi nm trc. Lc cu ang iu phi cuc thi k hoch kinh doanh ton trng v mt i trong khng n d vng chung kt xp hng. Ging nh tt c cc i t ti c giai on ca cuc thi, i ny lm vic vi d n trong by thng v phi c gng vt qua rt nhiu tr ngi c vo vng chung kt. H khng nhn c thng bo v thi gian thi, mt phn v n c ng tr v mt phn cng v h khng ch . Th nn ngi sinh vin n hi kin ca ti rt phn vn khng bit x l tnh hung ny ra sao. Theo cu y th c hai s la chn r rng: cu c th gi vng cc quy tc v loi i chi ra, hoc cu c th linh hot v tm mt thi gian khc cho h trnh by d n ca mnh. Trong thm tm, phn ng ca cu l tun th cc quy tc. Nhn g ngi khc n ng hn, v s thm mt gnh nng nu phi thay i lch ca vng thi cui. Ti trao cho cu mt li ch dn duy nht: d lm bt c iu g, ti hy vng sau ny cu vn s hi lng vi quyt nh ca mnh khi nhn li. Ti gi cu hy suy ngh xem mnh s m t thch thc ny nh th no nu trong mt cuc phng vn xin vic cu c yu cu x l mt tnh hung nhp nhng nh th. Cui cng gii php ca ngi 124

1 2 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING sinh vin l cho php i tr hn c trnh by d n. V sau ti nhn ra rng suy ngh v vic bn s k li mt cu chuyn nh th no trong tng lai l mt cch tuyt vi nh gi s ng ph ca bn vi nhng tnh hung kh x ni chung. Hy to ra cu chuyn by gi bn c th t ho k v n sau ny. Mi ngi u mc phi sai lm, v s lng tng l mt phn ca cuc sng, c bit khi bn ang lm vic g ln u tin. Ti phi tri qua v s thi gian t trch bn thn mnh v nhng vic ngu ngc ti lm. Tuy nhin, ti cng nhn ra rng im mu cht l hc cch phc hi t nhng sai lm. V d, bit cch xin li l v cng quan trng. Mt s tha nhn n gin rng bn sai lm c tc dng rt lu di. Bn khng cn phi c mt bi pht biu v gii thch di dng, m ch cn ni: Ti khng x l vn tt. Ti xin li. Bn nn lm vic ny cng sm cng tt sau khi nhn ra sai lm ca mnh. Nu bn ch mt thi gian di ri mi xin li th thit hi s khng ngng tng ln. Ti c nhiu c hi luyn tp cch phc hi t li lm. V cu chuyn sau y c bit ng ghi nh. Ngay sau khi ra trng, ti c c mt bi trn t bo a phng vit v k hoch xy dng Vin bo tng Cng ngh San Jose. N c v l mt ni tuyt vi lm vic. Jim Adams, mt gio s Stanford ni ting vi nhng cng trnh sng to mang tnh tin phong, s lm gim c vin bo tng. Ti gi n vn phng ca vin bo tng hng ngy vi n lc c tip cn ng, nhng ln no ngi ta cng ni vi ti rng Jim khng c . Mc d ti khng li tin nhn, cc nhn vin tip tn nhn ra ging ni ca ti v bo vi Jim mi khi ti gi n. n lc ti gp c Jim th ng c c mt chng li nhn t ti cao ti gn mt inch. Jim cui cng ng gp ti. Ti c gng vt qua c bi kim tra ca ng trong cuc phng vn, nhng thc s khng c cng vic chnh thc no c trao cho ti v cui cng ng ngh ti ni chuyn vi ngi ph n gn y c thu lnh o i thit k trin lm. Rt c th nhim v u tin ca c 125

1 2 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING y l tng kh ti. C mi ti i n tra cho mt cuc phng vn, nhng thm ch khi chng ti cn cha gi mn th c ni: Ti ch mun cho em bit rng em khng phi l ngi ph hp cho t chc ny. Em c v qu t cao mnh. Ti cm thy nc mt bt u tro ra v phi suy ngh nhanh chng thot khi c ln nho ny. Ti xin li v ni vi c y rng ti nh gi rt cao phn hi ca c; ti cng ni rng hu ht mi ngi xem ti l ngi nhit tnh v t nhiu tm huyt vo mi th. Ti cm n c v phn hi ny rt hu ch ti bit mnh v tnh th hin sai v bn thn. Vn l r rng s nhit tnh ca ti b hiu sai. T lc tr i, s cng thng tan bin, chng ti c mt cuc tr chuyn th v, v cui cng ti ra v vi mt li mi lm vic. Cu chuyn ny chng t rng vic chu trch nhim cho nhng hnh ng ca bn v sn sng hc hi t nhng tri nghim l rt quan trng. V th khi gp chuyn, bn c th nhanh chng vt qua n. V cng c mt im ti tng nu trong chng ny, cho bn bit mt thng tin: cc kha hc v sng to ti ang ging dy i hc Stanford, ti trng K thut, ngy trc chnh do Jim Adams ph trch trong nhiu nm. Th gii ny nh b tht! Gn y ti bit c t Jeannie Kahwajy, mt chuyn gia v mi quan h gia con ngi, rng nghin cu ca c cho thy nhng ai t ra lun sn sng hc hi thng c th xoay chuyn cc tnh hung xung quanh rt hiu qu. Jeannie tin hnh nhng cuc th nghim lin quan n nhiu cuc phng vn gi do cc nh tuyn dng thc hin. Cc nh tuyn dng c nhc trc c mt thnh kin tiu cc i vi cc ng vin. Trong ba nhm ng vin, mt nhm c hng dn chng minh h nn nhn c cng vic; mt nhm c yu cu phi hc hi t qu trnh tng tc ny; v nhm cui cng, nhm i chng, th khng c hng dn bt c iu g. C nhn ra rng thnh kin tiu cc ca nh tuyn dng c gia c thm khi tip xc vi nhm i chng v nhm c gng chng minh rng h nn

126

1 2 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING nhn c cng vic. Tuy nhin, nhng ng vin c t mc tiu l hc hi t s tng tc o ngc thnh kin tiu cc ca nh tuyn dng. Mt k nng sng cn thit t khi c ging dy trong trng hc l kh nng thng lng. Hu ht cc quan h ca chng ta vi nhng ngi khc v c bn u l mt lot cc cuc thng lng, v chng ta c th lm hi chnh mnh v khng bit v nhng nguyn l c bn. Chng ta thng lng vi bn b v nhng vic cn lm vo m th By, chng ta thng lng vi gia nh v vic ai s ra chn v ai l ngi thanh ton cc ha n, chng ta thng lng vi ng nghip v vic ai s li tr hon thnh mt nhim v, v chng ta thng lng vi nhn vin bn hng v gi ca mt chic xe hi. Chng ta thng lng mi lc mi ni, nhng hu ht chng ta thm ch khng nhn thc c n, cng nh khng c mt c s v vic phi lm sao thng lng tt. Ti ra mt bi tp ti lp m b ngoi dng nh ch l mt cuc thng lng n gin gia ng vin xin vic v ngi tuyn dng lao ng. C tm iu khon, bao gm nhng vn chnh v tin lng, thi gian ngh php, phn cng cng vic, v mi ngi c nhng gi tr quan im ring vi mi iu khon. Mc tiu ca bi tp l mi ngi phi ti a ha quan im ca mnh. Thng th cc cp m phn t trn xung di danh sch theo th t v c gng ha thun v mi iu khon. Tuy nhin, h nhanh chng nhn ra rng chin lc ny s khng mang li hiu qu. Sau khi kt thc cuc m phn di ba mi pht, mt s nh m phn t ti mt hp ng, cn nhng ngi khc th quyt nh b i m khng c tha thun no. Nhng ngi c c hp ng ri vo mt trong hai loi sau y: h thch lm vic vi nhau, hoc h cm thy khng thoi mi nu kt qu tht bi. Mt s cp kt thc vi tng s im bng nhau, trong khi nhng cp khc c tng s im khc nhau hon ton. Vy iu g xy ra? Sai lm ph bin nht trong vic m phn ny l to ra cc gi nh khng chnh xc, v gi nh ph bin nht l nh tuyn dng v ng vin c nhng mc 127

1 2 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING tiu tri ngc nhau. Ngi xin vic cho rng nh tuyn dng mun nhng th i lp hon ton vi nhng g ng vin mun, trong khi thc t th hai bn u c hai mc tiu chung, hai mc tiu i lp, hai mc tiu rt quan trng i vi nh tuyn dng, v hai mc tiu rt quan trng i vi ngi xin vic. Mc d bit trc, nhng trng hp ny vn phn nh hu ht cc tnh hung trong cuc sng ca chng ta. Cc bn thng chia s nhng li ch ging nhau, ngay c khi h tin rng h ang ng cc lp trng i nghch ca mt vn , v mt s vn th thng quan trng i vi ngi ny hn vi ngi kia. Cha kha m phn thnh cng l khm ph ra li ch ca mi ngi bn c th ti a ha kt qu cho tt c cc bn. Tt nhin ni th d hn lm, v hu ht mi ngi u gi cht quyn li ca mnh v tin rng vic ny s cho h mt v th mnh m trong thng lng. Nhng vic p dng kiu thng lng ch bit n mnh nh vy c th lm bn lc li, v trn thc t bit u nhng g bn mun li ph hp vi nhng li ch bn kia th sao! Hy ly v d v kinh nghim gn y ca ti vi vic mua mt chic xe hi. Ti cho rng cc nhn vin bn hng mun ti chi tin cng nhiu cng tt, cn ti li mun chi tiu t nht c th. Nhng ti quyt nh kim tra gi nh ny xem sao... Th l trong khi th chic xe, ti hi rt nhiu v ngnh cng nghip t, bao gm c cch nhn vin bn hng c thng cng nh th no. V ti c bit rng mc hoa hng ca nhn vin bn hng chng c g lin quan ti gi bn. Tin thng ca anh ta da trn vic nhn c nhng nh gi tt t pha mi khch hng bt k gi c ca chic xe. Ti ni vi anh chuyn khng thnh vn i vi ti, v rng ti s bng lng cho anh ta mt li nhn xt tuyt vi nu mua c xe vi gi tt. Vy l chng ti tm thy mt tnh hung c hai cng thng. Ti s chng bao gi bit c hoc tng tng ra rng li ch ca chng ti li ph hp vi nhau nu ti khng dnh thi gian khm ph chng.

128

1 2 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Tin tt lnh y l bn c c hi thng lng mi ngy, v vy bn rt d thc hnh k nng m phn. Sau y l mt cu chuyn minh ha rng cc cuc m phn c th xy ra bt c ni u. Vi nm trc ti n Bc Kinh tham d mt cuc hi tho. ng nghip ca ti, Ed Rubesch, gp g mt s sinh vin trng i hc Thammasat Thi Lan, nhng ngi lp k hoch cho mt chuyn i n Vn L Trng Thnh lc bnh minh. tng c v tuyt vi, v ti cng bt u ch tm cch no i xem Vn L Trng Thnh lc mt tri mc. Ti tng ngh mt chuyn i nh th rt d dng sp xp, nhng khng may v mt s l do n tr nn gn nh bt kh thi. Ti bt u hi ngi trc khch sn, sau ti hi mt gio s a phng, v sau l nhng ti x taxi gn khch sn ti . Khng ai c th gip ti. Vn l ti nu tng ny ra vi cc ng nghip khc, v c nhiu ngi cng mun tham gia chuyn i. Chng ti nht tr hn gp hnh lang ca khch sn lc 3 gi sng chun b, v chuyn i c thc hin c hay khng l ty ti. Ti khng mun lm cho h tht vng, nhng ti chng bit phi lm th no v ti s dng tt c cc gii php r rng nht. Bn kia ng, i din vi khch sn ca ti l mt trng dy ting Anh, v ti ngh rng t nht mnh s tm c mt ai c th ni chuyn. Nhn vin tip tn gi ti ni chuyn vi mt hc sinh mi by tui hnh lang. Ti gii thiu bn thn v ngi xung ni chuyn vi cu ta. Mc tiu ca t i l thng lng vi cu cu gip ti t c d nh ca mnh. Sau mt lc, ti bit c rng cu l mt hc sinh c thnh tch xut sc, mt nhc s, mt vn ng vin, v ang trong thi gian np n vo hc i hc. Eureka! Ti tm ra cch gip cu ta. Ti bo cu rng nu cu gip ti n c Vn L Trng Thnh lc bnh minh th sau ti s vit mt l th gii thiu cu vo trng i hc. Xem ra ngh tht s tt i vi anh bn ny. Sau mt vi gi cu ta gii quyt c vn ca ti, v ti tht s rt hi lng khi vit mt l th tin c m t nhng sng kin, c sng to v

129

1 3 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING s ho phng ca cu. Chng ti cng nhau to ra mt tnh hung c hai cng thng. Stan Christensen, ging vin m phn ti Stanford, xy dng c s nghip ca mnh xung quanh vic cht lc nhng iu c gi tr nht t m phn.[35] ng thy rng hu ht mi ngi b st li nhiu gi tr trn bn m phn, v h a ra cc gi nh khng chnh xc. Stan ngh hy tm kim nhng iu gy ngc nhin khi bn m phn, bi v nhng iu ny cho thy bn ang c nhng gi nh sai. ng cng khuyn nn chn cch tip cn khi m phn da trn nhng mi quan tm v phong cch ca ngi m bn ang m phn, ch khng phi da trn li ch ca ring bn. ng bc vo mt cuc m phn vi mt k hoch c nh, thay vo hy lng nghe nhng g bn kia ni v tm ra ng c ca h. Lm nh vy s gip bn to ra mt kt qu tch cc cho c hai bn. Lm cha m l mt vai tr trao cho chng ta v vn nhng c hi trau di k nng thng lng. V d, cch y vi nm Josh mun mua mt chic xe p mi. N thch ua ng trng v cn mt chic xe p ph hp. N n gp Mike v ti ri ni: Con nghin cu rt nhiu v tm thy chic xe p hon ho cho mnh. N thc s quan trng vi con. Chng ti p: Tt thi... Nhng ba m khng th no chi tiu nhiu tin nh vy cho mt chic xe p. Ba m ch sn sng chi mt na s tin thi. Tuy nhin con c th tm thy mt cch no lm cho vic mua chic xe hp dn hn vi ba m khng? Ti thc gic Josh ngh v nhng iu n c th lm cho v chng ti, nhng iu ng gi bng chic xe p. Josh c th lm g khin cho cuc sng ca chng ti d chu hn nh? N suy ngh trong mt vi ngy v tr li vi mt k hoch. N ngh t git gi hon ton, i ch mua thc phm v nu ba ti cho gia nh ba m mt tun. Mike v ti suy ngh v iu ny v quyt nh l mt tha thun hay. 130

1 3 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Bng vic t git cho mnh v lm ba n ti, Josh tit kim rt nhiu thi gian cho chng ti, v n s hc c mt s k nng quan trng. Chng ti ng vi tha thun. Josh c c chic xe v nhn nhng trch nhim mi ca mnh mt cch nghim tc. Ging nh tt c cc ph huynh, chng ti c nhiu c hi khc m phn v nhng tha thun trong tng lai, v chng cho thy rng kt qu quan trng nht ca bt k cuc m phn no cng u nhm i n c nhng thng lng tip theo. Tha thun u tin ch l khi u. Nu tha thun u tin l cng bng v cn xng, c hai bn u thc hin ng cam kt ca mnh, th sau rt c th vic m phn tip theo s din ra tri chy hn. Nh ti cp rt nhiu ln, chng ta vn ang sng trong mt th gii rt nh, ni nhng s vic xy ra lp li l chuyn thng tnh. Trong mt s trng hp khng th c gii php c hai cng thng, v nu th th tt hn ht l nn t b. Stan a ra cho sinh vin mt tnh hung lin quan n mt hp ng bt ng sn nhm chng minh im ny. Khi bn pht hin ra li ch ca cc bn v thy kh r rng chng c s giao nhau gia cc mc tiu ca h, th t b l s la chn tt nht. Mc d vy, hu ht sinh vin u c gng c c mt tha thn ngay c khi n bt ti u cho c hai bn. Nhiu ngi trong chng ta vn gi gi nh sai lm rng bt k s tha thun no cng u tt hn so vi vic t b. iu ny chc chn khng phi lun lun ng, v t b mt tha thun phi lun lun c xem l mt la chn kh thi. Cch tt nht bit liu bn c nn t b mt tha thun hay khng l hiu cc la chn khc ca bn, bn c th so snh chnh xc vi trng hp hin ti. Trong bit ng m phn n c gi l mt BATNA (Gii php thay th tt nht cho mt vn cn thng lng.)[36] Bn lun phi bit BATNA ca mnh khi bt u m phn. Stan s dng mt trng hp nghin cu lin quan n Disney v mt nhm cc nh mi trng minh ha im ny. Disney mun xy dng mt cng vin mi v cc nh mi trng th phn i. H tho lun xung quanh vn Disney 131

1 3 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING c th lm nhng g bo v mi trng trong khi vn c th xy cng vin. Hai bn khng th t c tha thun, v m phn tht bi. Kt qu l g? Cng vin mi khng c xy. Tuy nhin, ngay sau , t c bn cho mt nh quy hoch xy nh , v tc hi ca khu nh ny cn ti t hn nhiu so vi cng vin ca Disney nu n c ct ln. Gi m cc nh mi trng xem xt n BATNA th h s nhn ra rng vic c c mt tha thun vi Disney mi l kt qu tt hn cho h. Ni chung, thng lng mt cch hiu qu, bn cn hiu c mc tiu ca ring bn cng nh cc mc tiu ca bn kia, c gng n vi mt kt qu hai bn cng thng, v bit khi no nn t b. Chng nghe c v n gin, nhng phi mt rt nhiu n lc hon thin nhng k nng ny v m bo rng c hai bn u hi lng. Mt k nng cng rt c gi tr l ngh thut gip ngi khc. Khi cn hc trng i hc ti thng ni chuyn vi cha m ti mt tun mt ln. Vo cui mi cuc gi m ti thng hi: M c th gip g cho con khng? S ho phng ny gy n tng ln vi ti. Trong hu ht cc trng hp th m khng cn phi lm g gip ti, nhng ti thy vui khi bit rng m lun sn sng gip nu ti cn. Khi ln hn, ti nhn ra rng tt c chng ta u c th lm iu ny cho bn b, gia nh, v ng nghip. Khi bn hi nhng ngi khc rng bn c th gip h c khng, h s lun vui vi li ngh ca bn. Ch mt s t trng hp s thc s chp nhn li ngh ca bn, v nhng th h yu cu thng khim tn. Rt him khi ai p li bng cch yu cu mt iu m bn khng th hoc khng mun lm. Ngay c khi bn khng lm c, h cng rt bit n v bn ngh gip v kho lo chp nhn thc t l bn khng th gip c h vic . Ti ngh i khi bn nn th cch ny, nu bn khng lm iu thng xuyn. Nhng bn phi chn thnh sn sng gip nu li ngh ca bn c chp nhn. Nh Guy Kawasaki ni: Bn nn lun lun c gng l mt ngi t 132

1 3 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING t. Mt ngi t t gip c nhng ngi c th khng tr n h. Tt nhin, tht d dng rng lng vi mt ngi no m bn ngh rng s c th gip bn tr li; nhng lm mt ngi t t c ngha l phi gip ngi khc ngay c khi bn kh chc chn h khng th gip bn. Bn c th gi n l nghip chng cng c, nhng nhng ngi ho phng v rng lng l nhng ngi m ngi khc mun gip li. Ti cn nh rt r nhng ln ti chng bit thc hin iu ny nh th no. Khi ti l sinh vin nm th nht i hc, mt bn trong lp ti b khuyt tt nn anh phi s dng nng i. Mt ngy n anh b trt trn mt on ng dc n lp v ng xung t. Khi anh ang c gng ng dy th ti khng bit phi lm g. Ti cm thy khng thoi mi nu i ngang qua m khng gip , nhng ti s rng nu ti n gip anh s lm cho anh xu h v khin cho mi ngi ch n khuyt tt ca anh. Ti cng cm thy nh vy khi mt bn cng lp mt m sau mt cn bnh ko di. Ti khng bit phi an i th no v s mnh s ni ra iu g sai, v cui cng chn cch khng ni g c. Nhiu nm sau, khi ang chy trong khun vin trng Stanford, ti b ng vo bn v cn ma ngy hm trc. Ti ngi trn l ng vi nhng git nc mt chy di trn mt, b thm tm, b au, v dnh y bn. C t nht mt chc ngi i ngang qua, v chng ai hi liu ti c cn bt c iu g hay khng. Ti thi im ti mi bit chnh xc nhng g mnh cn phi ni vi ngi bn b ng ngy trc v vi ngi bn cng lp b mt m. Tt c nhng g ti cn l mt ai hi: Bn c sao khng? C iu g ti gip c cho bn khng? By gi dng nh n nghe rt n gin, nhng vn l ti phi tn nhiu nm mi nhn ra. Bi hc ny hu ch khi giao dch vi ngi l cng nh khi chng ta lm vic trong nhm. Tht khng may, hu ht chng ta u dnh rt nhiu thi gian cho cc tnh hung m chng ta c khuyn khch dnh chin thng khi ngi khc thua cuc, nn tht kh thc hnh vic gip ngi khc. Ti cn nh tun u tin 133

1 3 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING i hc, khi ti nh mt c bn trong k tc x gip lm mt bi tch phn, ngay lp tc c y ni: Nu ti gip cu th cu s lm tt hn ti, v cu s c nhn vo trng y cn ti th khng. Ti khng phng i cht no. C y khng sn lng gip ti bi v bn nm na chng ti c th s cnh tranh nhau. Nhiu nm sau, ti li nghe con trai ca ti than th rng tt c cc lp hc ca n u c nh gi theo mt ng cong vi chp nhn. iu ny c ngha rng ngoi vic tp trung nghin cu ti liu cho mt k thi, n v cc bn cng lp cn phi suy tnh xem mnh s lm bi nh th no so k vi nhau. y l mt iu khin cho vic gip ln nhau tht kh thc hin. Sau nhiu nm lm vic trong mi trng nh vy, ti chng bit lm th no tr thnh mt ng i tt khi lm vic nhm. Ti phi mt mt thi gian di nhn ra rng t duy cnh tranh ny, ni bn ginh chin thng khi mt ngi no phi thua cuc, l hon ton phn tc dng. Hu nh tt c mi th trong cuc sng u c thc hin theo nhm, v nhng ngi khng bit lm th no khin cho nhng ngi khc thnh cng u ang mt th rt bt li. Nhng ng i tt nht thng c gng ht mc lm cho nhng ngi khc t kt qu cao. Trn thc t, khi bn t c v tr cng cao trong mt t chc th ng gp c nhn ca bn cng tr nn t quan trng hn. Thay vo , cng vic ca bn tr thnh lnh o, to cm hng, v to ng lc cho nhng ngi khc lm vic. Gi y hu ht cng vic ca bn c thc hin bi cc ng nghip c nhim v trin khai tng ca bn. Do nu bn khng th lm vic tt vi nhng ngi khc th kh nng qun tr ca bn s thui cht dn. Nhng ngi ng i thnh cng hiu nhng g thc y mi ngi trong nhm lm vic v tm cch lm cho h thnh cng. Ngoi ra, cc nh lnh o v i s tm ra cch tt c mi ngi c pht huy th mnh ring ca mnh. Ti tng lm vic vi nhng i m trong tt c mi ngi cm thy nh th mnh ang lm nhng cng vic d dng. Nu bn suy ngh v n, bn s thy 134

1 3 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING l mt mi trng lm vic hon ho. Mi ngi u lm nhng g mnh gii nht, v nh gi rt cao nhng g m ngi khc trong i mang n cho cng vic chung. Mi ngi u c mt cng vic vn dng c hon ho cc k nng v s thch ca mnh. Mi ngi u cm thy phn khch v nhng ng gp ca mnh, v n mng s ng gp ca ngi khc. Cch ni hy v lun hng tm quanh mi tn l mt tm tt tuyt vi cho quan im ny. Ln u tin ti nghe cu ny l t ng nghip Forrest Glick. y l mt cu thn ch trong nhm ca ng khi ng lm vic ti i hc Harvard. ngha y l bn nn chn ngi ti nng nht bn c th lm c mi tn v sau xy dng cng vic hng tm xung quanh nhng g ngi lm tt nht. Nu bn to iu kin cho nhng ngi thc s ti nng lm nhng g h gii nht, khi kt qu thu c s rt tuyt vi. H c mn nguyn v do h s lm vic hiu qu hn so vi khi h phi lm iu g khng ph hp vi ti nng hoc s thch ca bn thn. im mu cht y l xy dng c mt nhm lm vic gm nhng ngi c k nng b sung cho nhau. L mt ng vin xin vic lm, mc tiu ca bn l tm hiu xem liu cng vic bn ang khm ph c ph hp vi bn khng. Ngha l bn c phi mi tn ph hp cho hng tm hay khng? Thng thng, chng ta ch tp trung vo vic nhn c cng vic thay v tm hiu xem cng vic c thc s ph hp vi k nng v s thch ca mnh, v quan trng hn l chng ta c th lm vic vi nhng ngi khc trong nhm hay khng. Mt cch nhn ra iu ny l hy cung cp thng tin v cc ch ngoi cng vic, v hnh thc hay nht l vit v cc s thch v mi quan tm ca bn di cng trong h s xin vic. N s gy ch cho ngi phng vn bn v l mt cch d dng pht hin ra nhng s thch chung. Ti chng kin iu ny nhiu ln. c th l mt s thch chung v m thc n , tr t m v b su tp g ha thch, cng tham gia mt hi hoc cu lc b, hoc cng thi u trong mt mn th thao trng hc. Nhng iu ng lu s thu ht ngi phng vn ca bn, v bn hin din nh mt con ngi hn l mt tp hp cc kinh 135

1 3 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING nghim lm vic. V cng l mt cch tuyt vi tm hiu thm v ngi phng vn bn. C mt ci by ln m nhng ngi khn ngoan thng ri vo: h hp l ha vic lm nhng iu khn so vi lm iu ng. Randy Komisar, tc gi ca The Monk and the Riddle, nhn mnh rng khai khi nim ny thng b nhm ln vi nhau. Ngi khn ngoan thng phn tch qu mc mt vn , n vi mt gii php m h ngh l t c li ch tt nht cho mnh (s la chn khn ngoan), nhng khng phi l iu cn lm. ng k mt cu chuyn c nhn minh ha im ny. Randy thu mt nh thu xy dng cn nh ca ng. Nh thu lm vic rt ti t nn sau cn rt nhiu cng vic tip theo cn phi thc hin sa cha nhng sai lm. Mt thi gian sau khi d n hon thnh, nh thu gi cho Randy v ni vi ng rng ng cha thanh ton cho ha n cui cng. Randy bit nh thu lm vic rt v t chc nn ng kh chc chn rng nh thu s khng bao gi c th chng minh iu d bng cch no i na. Tuy nhin khi kim tra li trn h s ca mnh, Randy thy rng thc s ng vn cha thanh ton ha n. S chng kh khn g nu Randy lm ng tc t nghi vn v s sch k ton ca nh thu v bin minh cho vic khng thanh ton ha n. Th nhng bt chp s tht vng ca ng vi hiu qu cng vic ca nh thu, Randy bit rng ng cn n tin h. Vy nn ng vit mt tm sc, v tin rng mnh lm ng. Khi ti ngh v lm iu ng thay v lm iu khn ngoan, ti li nh v mt v n m ti l thnh vin ban hi thm. l mt v ui vic sai tri, khi mt ph n co buc ch sa thi c m khng c nguyn nhn no ch vi ngy trc khi c c php bn s c phiu c nhn ca mnh. V kin ny ko di n mi tun, v ti c rt nhiu thi gian suy ngh v kt qu ng. Lut php nghing v pha ch lao ng, v nguyn n l mt nhn vin c th b sai thi bt c lc no, nhng khng r liu rng ch lao ng c lm iu ng khi xt n thi im sa thi c hay khng. Ban bi thm on cn nhc nhiu ngy. Khi hi tng li, qu 136

1 3 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING tht vic tho lun rt kh khn v chng ti u b dn x gia th no l quyt nh ng v quyt nh khn ngoan. Cui cng, chng ti xt x theo quyn li ca nguyn n, nhng ch trao cho c mt phn bi thng t hn nhiu so vi nhng g c yu cu. Sau ny ti c bit c khng co v mt phin ta khc din ra sau . C hai cu chuyn trn u lm ni bt thc t rng c s khc bit ng k gia vic lm ng v vic hp l lun lun nh hng n cch ngi khc nhn nhn bn, v nh ni v s ln trc, bn c th s tnh c gp li nhng ngi ny. Nu khng c g khc xy ra, rt c kh nng h s nh cch bn x l nhng tnh hung trong qu kh nh th no. Mt trong nhng iu ln nht m ngi ta lm c c con ng ring ca mnh l nhn ly qu nhiu trch nhim. iu ny cui cng dn n s tht vng khp ni. Cuc sng l mt ba tic buffet rt hp dn vi nhng chic da cha nhiu iu th v c th xy ra, nhng nu a qu nhiu th ln a ca bn th ch dn n chng kh tiu m thi. Cng khng ging nh mt ba buffet tht, cng mt thi im. Mt cch tip cn khc l hy chn ba u tin vo bt k lc no, v bit rng nhng iu ny s thay i khi cuc sng ca bn thay i. Quan im ny khng phi mi. Trong thc t, lnh thy nh b Hoa K v cc lc lng qun s khc u s dng Quy lut Ba nh mt nguyn tc chung. Qua nhiu nm th nghim v hc hi t nhng sai lm, h thy rng hu ht mi ngi u ch c th lm ba vic cng mt lc. Kt qu l ton b h thng qun i c thit k phn nh iu ny. Mt tiu i trng ph trch ba nhm trng ha lc, mt trung i trng ph trch ba tiu i trng, v mi i i bao gm ba trung i. Khi qun i th nghim mt Quy lut Bn th hiu qu gim i nhanh chng. Vic hn ch mnh ch c ba u tin chnh c th lm bn cm thy bc bi. Tuy nhin, bn c th trnh c s kh chu ca t Hay (phi la chn gia ci ny Hay ci kia). Trn thc t c mt s th phi c thc hin theo trnh t. V d, 137

1 3 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING khi bn mi lm cha lm m th phi cho nhng u tin khc gim i. V khi bn i mt vi mt nhim v sp n thi hn cht th tt c mi th khc tr thnh khng quan trng lc na. Tuy nhin, c nhiu cch p ng nhiu hn ch mt c mun ti mt thi im. V d, nu bn thch nu n v mun dnh nhiu thi gian vi bn b, bn c th thnh lp mt cu lc b nu n. Cch y vi nm ti c gp vi ph n thn h lp mt nhm c tn gi Chop and Chat (Nu n v Tn gu). Ch nht no su ngi ph n trong nhm cng cng nhau nu n ti nh ca mt thnh vin, mi thnh vin mang n cc nguyn liu lm mt mn n khc nhau v sau n c chia thnh su phn ln. V th mi tun cc thnh vin u mang v nh su mn n chnh khc nhau. Chop and Chat l mt cch sng to cho nhng ngi ph n cng nu n, giao lu x hi, v chun b ba n cho gia nh h. Bn cng c th tm ra nhng cch thc sng to kt hp cng vic ca bn v cc hot ng khc m bn am m. Hy ly v d v trng hp ca nh u t Fern Mandelbaum. Bn s cho rng nhng cuc gp g vi Fern s din ra ti vn phng ca c. Nhng Fern cng l mt vn ng vin trn y nhit huyt, v vy khi bn mun tho lun v mt thng v kinh doanh mi, hy chun b tham gia mt cuc i b ng di vi c y. Nhng ngi bit Fern u quen thuc vi vic mang giy i b v mang theo mt chai nc cho cuc gp g. C thy rng chin lc ny l mt cch tuyt vi va lm quen c vi mi doanh nhn, va nhn c khng kh trong lnh v tp th dc. Ngoi ra, hy xem trng hp ca Linda Gass, mt ngh s chuyn v la trn tng ot gii thng. Bn cnh s nghip ha s, c cng l mt ngi hot ng mi trng nng n. Trong nhiu nm c tm cch kt hp cc mi quan tm ca mnh thng qua vic s dng cc tc phm ngh thut truyn t nhng vn quan trng v mi trng. 138

1 3 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Tm li, vi mt cht luyn tp ngi ta rt d dng trnh chng ngi vt v cc g m h thng t ra trn con ng ring ca mnh. Mt trong nhng cch tt nht l lun lun th hin s bit n cao vi nhng ngi gip bn. Hy gi mt chng thip cm n trn bn ca bn v s dng chng thng xuyn. Bn cnh , ng bao gi qun rng th gii rt nh v c rt nhiu kh nng bn s tnh c gp li cng mt ngi rt nhiu ln. Hy bo v v nng cao danh ting bn thn l ti sn c gi tr nht ca bn v cn c bo v tt. Hy hc cch xin li vi mt cu n gin. Ti xin li. Hy ghi nh rng tt c mi th u c th thng lng v tm hng i n mt kt qu m trong tt c cc bn u ginh chin thng. Hy c gng tm hiu th mnh ca ngi khc, v bo m rng h ang c lm nhng g h gii nht. V hy lm iu ng, hn l nhng iu khn ngoan, bn s t ho khi k v cu chuyn ca mnh sau ny. Cui cng, ng nn m m qu nhiu vic, khi bn s t gy tht vng cho c bn thn v nhng ngi tin cy bn.

139

1 4 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING

CHNG 9 - Phn Ny C Thi Hay Khng? Ti chng bao gi s dng PowerPoint ti lp, ngoi tr vo ngy u tin khi m t nhng g chng ti s lm trong sut mi tun. Slide cui cng a ra danh sch cc cam kt ca ti v nhng g ti mong i cc sinh vin, trong im cui cng l: ng bao gi b l c hi no tr nn xut sc. Ti ha s trao cho tng lp nhng bi hc tt nht, v ti cng hy vng h s th hin ht mnh. Ti cng ni vi cc sinh vin rng ti sn sng cho tt c mi ngi im A, nhng mc yu cu ca ti c thit lp rt cao. l ln duy nht ti cp n iu ny. Vy chuyn g xy ra? Cc sinh vin lin tc th hin nhiu hn nhng g ti hay chnh h c th tng tng. H rt nhit tnh gn b vi t tng cn tr nn xut sc, v lin tc nng cao mc yu cu khi hc k tri i. Tht s, mt vi nm trc, ti n lp hc sm vi pht v thy mt trong nhng sinh vin ca ti ang ngi bn ngoi chic iPod nano mi ca c. Ti cha thy iPod nano ln no nn hi c cho ti xem th. C a cho ti v lt ngc li. ng sau chic my c chm khc vi cu: ng bao gi b l c hi no tr nn xut sc. Hn l khi t hng trc tuyn, c c chn khc ln chic my bt c g. Nhng thay v khc tn mnh hay thng tin lin lc, c chn thng ip ny m c mun nh mi ngy. Chc chn l c khng lm iu cho ti, m cho chnh bn thn mnh. Ti kh ngc nhin bi tnh thu ht ca thng ip ny, nh th cc sinh vin ch cn ch i mt li hng dn nh th m thi. H ang khao kht iu g cho php h th hin mnh mt cch tt nht, nh tri bng vt khi khun kh sn v ta sng rc r nht. Tht khng may l trong hu ht cc tnh hung th iu ny khng xy ra. 140

1 4 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Chng ta c khuyn khch va hi lng. Ngha l chng ta c khuyn khch (c th bng mt cch t nh hoc khng) ch lm vi khi lng t nht c th p ng yu cu m thi. V d, gio vin cho bi tp v nu r nhng g cn thit t c nhng thang im c th. Cu hi c in c t ra cho mt gio vin l: Phn ny c thi hay khng? Tuy nhin, sinh vin bit c qua nhiu nm hc rng tt c nhng g h cn lm l p ng cc yu cu ti thiu t c thang im h mun. iu ny cng xy ra ti ni lm vic, khi cc sp phc tho nhng mc tiu c th cho cc nhn vin ca h, ng thi to ra nhng h quy chiu v thang nh gi cho vic trao tin thng v thng tin. Tht d dng khi ch cn t mc k vng v bit chnh xc nhng g bn s nhn c tr li. Nhng nhng iu xut sc s xy ra khi bn g b gii hn trn u mnh. Tht ra, ti tin rng c mt ng lc rt ln b dn nn trong mi chng ta mun bt tung gii hn. Ging nh mt chai soda c lc ln, nhng c nhn no ph v c cc gii hn ca h s t n nhng thnh tu rt ng k. Hy nghe cu chuyn ca Ashwini Doshi, ngi ti gp ln u cch y vi nm khi c l mt sinh vin mi tt nghip v np n xin mt cng vic tr l nghin cu ti b phn ca chng ti. Mc d l ngi kh thoi mi, ti vn thc s sng st khi c bc vo vn phng ca ti cho mt cuc phng vn vic lm. Ashwini l mt c gi xinh p, nhng c ch cao c 3 feet ri (khong 1,1m ND). Ging ni ca c ging nh mt b gi, nhng tng ca c l ca mt ngi trng thnh. Ti kh ngi ngng khi phi tha nhn rng ti khng tuyn dng c. iu ny rt thng xy ra vi Ashwini. Mi ngi thng qu ngc nhin vi v b ngoi ca c n ni phi mt mt khong thi gian lm vic vi c, h mi cm thy thoi mi b qua s khc bit th cht . May cho ti l c quyt nh tham gia kha hc ca ti, bi v n cho ti mt c hi lm quen vi c nhiu hn. n khi nhm ca chng ti cn tuyn mt v tr khc, ti lin chp ly c hi tuyn c. Ashwini th hin cng vic rt gng mu, c khng nhng l 141

1 4 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING thnh vin lm vic nhm xut sc m cn lun lun i xa hn nhng g c mong i. Sinh ra Mumbai (trc y l Bombay), Ashwini ln ln trong mt gia nh c mi chn ngi cha c, ba anh em ca cha, v ca h, tt c con ci ca h, v ng b ca c. C sinh ra c kch thc bnh thng, nhng n nm 1 tui c khng cn pht trin bnh thng na. Cc bc s n khng th a ra nhng hng dn cho vic chm sc c; do , cha m c gi phim X -quang ca b xng nh b ca c n cc chuyn gia ti Hoa K. Cch iu tr duy nht l t cc phn m rng xng mi chi ca c, mt qu trnh yu cu phu thut ko di n hn su nm. V mi ln nh vy c s phi nm lit ging trong nhiu thng, iu tht s khng th tng tng c vi c gi tr rt nng ng ny. Ashwini rt may mn c mt gia nh ci m v yu thng c. Thc t c nhiu gia nh cho rng nu mt thnh vin no khc thng th c th lm cho h xu h nn h thng giu i. Nhng Ashwini c hc cc trng tt nht ti Bombay v lun th hin xut sc. C c mt thi cc k tch cc, v t khi cn nh cm thy mnh m mt cch l lng nh s khc bit ca mnh. Ashwini vn ngh mnh l mt ngi bnh thng sng mt cuc sng phi thng. C thc s cm thy chng c g mnh khng th lm c v chng t iu nhiu ln. C t n California i hc cao hc. Ngoi nhng khc bit vn ha v nhng gii hn th cht, Ashwini thm ch cn khng bit bt c ai khi c n. Nhiu bn b ht li khuyn rn Ashwini li, h ni rng cuc sng s d dng hn nhiu cho c n . Nhng c vn kin tr. Sau khi n Stanford, ch duy nht c nhn c l mt gc nh trong cn h cho php c d tip cn vi l si. Xut pht t nhu cu bn thn, Ashwini c gng tm ra cc gii php ti tnh vt qua tt c cc tr ngi v th cht c phi i mt mi ngy.

142

1 4 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Khi ti hi Ashwini cc tr ngi l g, c cm thy rt kh tm ra chng. Thc ra c chng h nhn thy chng. Nu buc phi tr li, c ni v kh khn ca vic tm kim mt trng dy li xe sn sng chp nhn mnh nh l mt hc vin. Sau nhiu nm i li ph thuc vo nhng chuyn xe ca bn b v phng tin cng cng, c quyt nh hc li xe v mua mt b bn p n c c th vi ti bn p ga v phanh. Cng phi mt hng chc cuc gi c mi tm c mt trng dy li xe chu nhn mnh vo hc. iu n tng nht l Ashwini lun th hin hn 100 phn trm nhng g c c giao ph. Cn iu tic nui duy nht ca c? C c g mnh chp nhn mo him nhiu hn khi c cn tr hn. Qua tt c nhng g c vt qua, Ashwini vn ngh rng mnh i trn con ng qu an ton. C lun nhp tm quan nim rng cuc sng khng phi l mt bui din tp, v rng bn ch c mt c hi lm cng vic tt nht. Ashwini l m hnh l tng ca mt ngi khng bao gi b l c hi no tr nn xut sc. Tr nn xut sc ngha l quyt nh i xa hn nhng g c mong i bn vo tt c mi thi im. pha ngc li, nu bn ch lm vi n lc t nht p ng va mt k vng th bn ang la di chnh mnh vi c hi . iu ny nghe nh nhng li thuyt ging ca mt v hiu trng kh tnh, nhng l s tht. Cng ngy s lng cc c hi b b l cng tng ln th s dn n mt mc thm ht rt ln. Hy tng tng s khc bit gia u t 100 la v nhn c 5 phn trm tin li so vi u t 100 la v li 105 phn trm. S phn k v gi tr c th tip tc tch ly dn theo thi gian. Cuc sng l vy . Bn nhn c t cuc sng nhng g bn ng gp, v kt qu c cng dn mi ngy. Bernie Roth, mt gio s c kh Stanford, thc hin mt bi tp mang tnh khiu khch ti d.school lm ni bt im ny. ng gi mt sinh vin i ln pha 143

1 4 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING trc phng v ni: Hy c ly chai nc rng ny ra khi tay ti. Bernie gi cht chai v ngi sinh vin th git n ra, nhng ng nhin khng c. Sau Bernie thay i cu ni mt cht: Ly chai nc ra khi tay ti. Ngi sinh vin n lc nhiu hn na, nhng thng vn khng c kt qu. khiu khch cc sinh vin hn na, Bernie khng khng buc sinh vin phi ly cho bng c chai nc t tay ng. Thng th cc sinh vin thnh cng trong n lc th ba. Bi hc y l g? Chnh l s khc bit ln gia vic c lm mt ci g v thc s lm n. Chng ta thng ni rng mnh ang c gng gim cn, tp th dc nhiu hn, tm vic lm... Nhng s tht l chng ta hoc ang lm hoc ang khng lm, th thi. S c gng lm l mt kiu cp ui trn trnh. Bn phi tp trung ch khin mt iu g xy ra bng cch trao cho n t nht 100 phn trm cam kt. Nu t hn con s th bn l ngi duy nht ng b ph phn cho tht bi mt khi bn khng t c mc tiu ca mnh. Bernie cng ni vi sinh vin rng bin minh l tr v ngha, hoc ni thng ra, bin minh l tr nhm nh. Chng ta kim c che y mt thc t l chng ta khng n lc cho cng vic. Bi hc ny chm n tt c mi mt trong cuc sng ca bn. Chng th bin minh cho vic n tr, khng np bi tp, thi rt, khng dnh thi gian cho gia nh, khng gi in thoi cho bn gi, v v.v... bn c th ch ra mt ci c c x hi chp nhn, chng hn nh c qu nhiu cng vic hoc ang b bnh, nhng nu thc s mun t thnh qu th bn s tm c cch khin cho n xy ra. y l nhng li khuyn kht khe, bi tt c chng ta u qu quen thuc vi vic ch ra v nghe nhng li bin minh. Bernie tha nhn rng vic bo cha hoc nu l do bin minh khi khng lm vic ny hay vic kia c x hi chp nhn bi v n lm cho bn c v hp l. Nhng ngay c khi bn cm thy phi bo cha cho mnh vi nhng ngi khc th bn cng khng nn lm nh vy vi chnh bn thn mnh. Cn phi chp nhn thc t rng nu bn thc s mun t c iu g 144

1 4 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING th n hon ton ty thuc vo bn thn bn. Hy cho n mt mc u tin cao hoc loi n ra khi danh sch ca bn. khc su quan im ny, Bernie yu cu cc sinh vin vit ra mc tiu ln nht ca h v sau lit k ra mi tr ngi ngn chn h t c n. Thng mt vi pht cc sinh vin lp ra danh sch. Sau ng thch thc cc sinh vin nhn nhn rng iu duy nht nn c trong danh sch l tn ca chnh h. Chng ta bo cha cho vic khng t c cc mc tiu ca mnh bng cch li cho nhng ngi khc v cc yu t bn ngoi cn ng hoc khng cho php chng ta lm iu g . Mt ln na, ti mun nhc li rng vic t c mc tiu l trch nhim ca bn t u n cui. Nhng bi tp ny v nhng bi hc m chng mang li u cng c quan im rng bn l ngi c trch nhim cui cng i vi cuc sng ca ring mnh. D thi im no i na, bn cng chng th bin minh g khi khng n lc ht mnh. Mt v d rt hay l v Chong-Moon Lee, doanh nhn ngi M gc Hn. Cu chuyn ca ng l mt trng hp in hnh sn sng vt qua mi ro cn trn con ng ca mnh t c cc mc tiu. ng Lee c o to v php lut, kinh doanh, v khoa hc th vin, v ai cng ngh ng s m nhn vai tr ca mt ngi qun l th vin ti trng i hc. Tuy nhin, ng li tham gia vo vic kinh doanh doanh dc phm ca gia nh ng Hn Quc. C iu v sau quan h gia cc thnh vin gia nh cng thng n mc ng Lee quyt nh ri khi cng ty. ng n Thung lng Silicon bt u mt s nghip mi: bn hng ha ca M sang Nht Bn. Cuc sng khm ph nn ng quyt nh mua cho mi a con ca mnh mt chic my tnh mt chic IBM cho con trai v mt chic Apple Iie cho con gi. Theo quan im truyn thng, ng cho rng con trai cn mt chic my tnh chuyn nghip hn v ng chun b cho con mt s nghip kinh doanh, cn con gi ca ng s s dng my tnh ca mnh cho vic hc. Nhng ha ra c hai a tr u dnh tt c thi gian ca chng trn chic my tnh Apple. Thy c sc mnh t phn mm v giao din ha ca Apple, Lee rt hng th vi vic to ra mt cch thc cho 145

1 4 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING cc my tnh c nhn s dng phn mm ca Apple. Ban u ng ngh rng phn mm c th d dng c pht trin trong mi hai thng nhng thc s n tn n su nm. Lee dc ht tt c mi th ng c vo cng ty Diamond Multimedia, chuyn sn xut ha ca my tnh. C nhng lc thiu thn n ni ng phi n bp ci m cc ca hng tp ha nm ra ng. Nhng ng vn gi vng mc tiu ca mnh, v sau mi bn nm di Diamond Multimedia tr thnh nh sn xut thit b tng tc ha hng u ti Hoa K. ng tin rng s thnh cng ca mnh xut pht t s tp trung vi lng kin tr khng bao gi suy gim, v hiu rng mnh t ton b tri tim v tm hn vo tt c mi th m nh lm. Mt v d khc l Perry Klebahn, ngi thit k giy i tuyt c ti k trc . Perry l mt bc thy ca vic th hin vt xa hn nhng g c mong i ng. Gn y ng tr thnh ch tch ca Timbuks2, nh sn xut ti xch quai cho v cc loi ti hnh l. Cng ty t tr s San Francisco ny lm n sa st t trc khi Perry ti, ch yu bi v n pht trin vt qu kh nng cung cp dch v ca mnh. C s h tng b khai thc qu mc gii hn ca n, cc nhn vin phi lm vic ti cc c o c lp cc ta nh khc nhau, cn tinh thn lm vic th thp. Perry c mi v chuyn bin tnh hnh kinh doanh. ng xem xt k lng bi cnh v tp trung vo mc tiu lm cho mi kha cnh ca cng ty u tr nn xut sc. Bc u tin ca ng l cng c cc nhn vin di mt mi nh, vi n lc xy dng mt thc mnh m hn v mt cng ng ti cng ty. Sau ng a i ng qun l i mt chuyn thm him ni hoang d trong by ngy, v trong sut chuyn i h phi da vo nhau theo ng ci ngha chn cht nht ca t . iu ny lm cho cc rc ri trong vn phng ch cn nh tr tr con nu mang ra so snh. Tip theo, Perry quyt nh khen thng nhn vin theo mt cch va th hin c v va cng c cc mc tiu ca cng ty. Mi thng tt c cc nhn vin u in vo mt cuc kho st v nhng s thch v hot ng ca mnh, v mt ci tn c rt ra thng qua x s. Nhn vin trng thng s nhn 146

1 4 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING mt chic ti c thit k da trn nim am m ca mnh. Nhng chic ti l c nht v nh v l mt to tc xut sc th hin s sng to v i mi; chnh l nhng im ni bt ca duy nht. Sau , vi cm hng t cc thit k mang tnh m ngun m ca nhng cng ty nh Mozilla, ni ngi dng c trao quyn v c khuyn khch ci thin sn phm, Perry gii thiu quy trnh thit k Timbuk2 ti mt cng ng trc tip, mi khch hng n th nghim cc tnh nng cho dng sn phm tip theo. Ln u tin hng trm khch hng c tham gia trong tin hnh, xem xt cc bn v v cung cp nhng tng xut sc, gip m rng ranh gii cc sn phm ca Timbuk2. N mang n kt qu l mt tp hp nhng hiu bit v tng lin tc c lm mi. Ngay c khi nhm ca Perry ch tin hnh cc bc sa cha c s vt cht b h hng, Timbuk2 vn c kh nng s tr thnh mt cng ty thnh cng. Nhng ng lm c hn th na bng vic y xa thm cc gii hn trong vic tm kim nhng g lm cho cng ty tr nn xut sc. Nhng ngi thc hin nhng k cng xut sc, chng hn nh Chong-Moon Lee v Perry Klebahn, thng c cho l rt cnh tranh. Nhiu ngi ngh rng h hon thnh c mc tiu ca mnh th nhng ngi khc phi thua cuc. Tuy nhin, iu ny chc chn khng ng. C mt s khc bit ng k gia tnh cnh tranh v ch hng v mt mc tiu. Cnh tranh ng mt tr chi c n c ng v khng m trong bn thnh cng khi ngi khc tht bi. Cn ch lin quan n vic khai thc nim am m ca ring bn khin cho mi th xy ra. Rt nhiu nh lnh o c truyn cm hng v thc y bi nhng thnh cng ca nhng ngi xung quanh. Ti mun nhn mnh rng thnh cng trong mt mi trng kinh doanh, ch tp trung vo mc tiu s to ra nng sut cao hn l cnh tranh, v ti thit k 147

1 4 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING mt bi tp m phng lm ni bt im ny. Trong bi tp ti chia mt nhm thnh su i nh, sau cho mi ngi xem nm b tr chi ghp hnh hon thnh, mi b c mt trm mnh ghp. Nhng ngi tham gia c php xem cc b ghp hnh trong khong mt pht, v sau tt c cc mnh t nm b ghp hnh c b vo mt chic o gi v xo trn. Ti ch gi li mt vi mnh v sau phn phi ngu nhin n su i. Mi i cng c trao cho 20 ng tin poker s dng lm tin t. Cc i phi hon thnh mt b ghp hnh trong vng mt gi. Khi thi gian ht s l lc tnh im. Mi i m s mnh ghp ca chi tit ln nht c hon thnh ca b ghp hnh v nhn c mt im cho mi mnh. Sau h m s mnh ti nhng khu vc nh lm nn cho cc mnh ghp c kt ni v nhn c na im cho tng nhm. Nhm no hon thnh ton b mt bc tranh ghp hnh trong mt gi th c hai mi lm im thng. V s lng b ghp hnh t hn cc i, nn nhng ngi tham gia phi quyt nh xem h s cnh tranh, hay hp tc, hoc c hai thu thp c cc mnh ghp cn thit. Ti xy dng tnh hung ny m phng th gii thc: ngi tham gia bit rng tt c cc mnh ghp u tn ti h hon thnh nhim v , nhng khng c mt i no kim sot c tt c. Cc i phi tm cch c c nhng ngun lc m h cn thnh cng. Ngoi ra, v nhng mnh ghp khng cho mi i, nn mt s i phi tm mt cch khc to ra gi tr. Cng nh trong th gii thc, c nhiu vai tr khc nhau cn c th hin trong mt h sinh thi. V th gii lun thay i ch khng ng yn. Sau khi tr chi bt u, c khong mi mi pht th mt chuyn g s xy ra. Ti c th bn u gi cc mnh ghp m ti gi li, hoc bn hnh nh ca cc b ghp hnh hon thnh, hoc yu cu mt ngi t i ny chuyn sang i khc v mang theo mt vi mnh ghp. Mi trng thay i yu cu c s sng to v linh hot. c thnh cng, cc i phi lm vic cng nhau. H bt u tr chi bng cch kinh doanh v trao i hng, c gng tm ra cch ti a ha li ch ring 148

1 4 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING ca h m khng phi cho i qu nhiu. iu ny i hi phi cn bng chin lc vi hnh ng, tm ra cch phn chia lao ng gia c thnh vin trong nhm, v lm th no i trn con ng gia cnh tranh v hp tc, tt c trong mt mi trng lun lun thay i. V h bit l c t b ghp hnh hn s lng cc i, nn t nht mt i phi quyt nh khng xy dng b ghp hnh v thay vo lm mt v ai tr khc. i khi mt i chn cch tch ra v tham gia vo cc i khc. i khi hai hoc ba i hp li. Ti thi im khc mt i c th m nhn vai tr ca nh mi gii v mua bn mnh ghp vi cc i khc. V i khi tt c cc i hp nht li thnh mt i ln v lm vic vi tt c cc b ghp hnh cng vi nhau. Ti thch lm bi tp ny vi cc nhm ln hn m ti c th chia thnh hai hoc nhiu h sinh thi, mi nhm u c su i v nm b ghp hnh. Lm nh vy s cho php cc chin lc khc nhau pht trin song song, v s to ra s so snh th v . Cc kt qu ti t nht xy ra khi tt c cc i quyt nh cnh tranh vi nhau. H gi li nhng ming ghp v t chi trao i nhng ming m cc i khc cn. Nhng nhm ny tr nn qu tp trung vo chin thng n mc h nh mt tt c. i khi cc i thc s tha nhn rng h s lm tt hn nu h hp tc, nhng cui cng h vn quyt nh cnh tranh. Cnh tranh qu gn cht vo vn ha ca chng ta n ni n tr thnh phn ng t nhin. Tht ra, nhng i c gng lm cho cc i khc thua cuc th cui cng cng tht bi. V d, trong ln u tin ti cho thc hin bi tp m phng ny, mt trong cc i quyt nh gi li rt nhiu mnh ghp m cc i khc cn. Cho n cui gi h c k hoch bn cho cc i khc. Nhng iu ny li phn tc dng. Khi thi gian ht, cc i dnh qu nhiu thi gian cnh tranh vi nhau n mc h thm ch khng th hon tt d ch mt b ghp hnh. iu ny c ngha l nhng ming cui cng s chng th cung cp bt k gi tr b sung no. Bi tp ny chuyn ti mt li nhc nh mnh m rng trong cc mi trng c nhng ngun lc hn ch, vic nh hng lm cho bn thn v nhng ngi 149

1 5 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING khc thnh cng thng l mt chin lc hiu qu hn nhiu so vi vic ch n thun cnh tranh. Nhng ngi lm iu ny thng c th tn dng tt hn cc k nng v cng c m ngi khc mang n cho cng vic chung, v cho mng thnh cng ca ngi khc cng vi thnh cng ca ring mnh. iu ny xy ra trong th thao cng nh trong cc mi trng kinh doanh, m c hai thng c cho l nhng mi trng hon ton cnh tranh. V d, trong cun Its Not about the Bike, Lance Armstrong cung cp cc chi tit v cch nhng i th cnh tranh t i Tour de France lm vic cng nhau trong sut cuc ua lm cho tt c mi ngi thnh cng. V nhiu cng ty cnh tranh vi nhau, bao gm c Yahoo v Google!, u p dng cnh ranh bng cch tm ra nhng phng php sng to lm vic cng nhau, tn dng th mnh ca mi doanh nghip. Khi ni n vic tr nn xut sc, nhiu doanh nghip la chn mt lnh vc m h thc s ta sng. BMW tp trung vo k thut xut sc nht; Walmart ha hn gi thp nht; Disneyland phn u l ni hnh phc nht trn tri t; v Nordstrom lm vic cn c cung cp dch v khch hng tm c th gii. Nu bn hi nhng ngi quen thuc vi Nordstrom rng h ngh g v n, hu ht mi ngi s k cho bn nghe t nht l mt cu chuyn v vic h nhn c dch v tuyt vi n mc khng th tin c. Ti c c hi gp g hai trong s ba anh em nh Nordstrom, Erik v Blake, nhng ngi ang iu hnh cng ty, v hc c cch h khin cho nhn vin thm nhun cc gi tr xem khch hng l trung tm. Tht ng ngc nhin l chng c quy nh c th hoc cng thc b mt no cho vic cung cp mt dch v khch hng ni tri Nordstrom. V c bn, ch sau mt qu trnh hng dn ngn, nhn vin bn hng c giao nhim v s dng c suy xt tt nht ca mnh trong vic gii quyt nhng vn h gp phi, v c quyn hnh ng v li ch ca khch hng. Chnh v cc nhn vin bn hng mi ngi mt v, nn h gii quyt vn 150

1 5 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING vi khch hng theo nhng cch c o ca ring mnh, t dn n v s cc phng php tip cn cho nhng vn tng t nhau. Ti Nordstrom cng hnh thnh vn ha k chuyn, v nhng cu chuyn xut sc v dch v khch hng c xem l nhng bi hc v ngun cm hng. Bng cch cho nhn vin c php sng to trong vic gii quyt cc vn , anh em nh Nordstroms cng trao cho h quyn c mc sai lm. C Blake v Erik u khng nh rng nu li lm xy ra trong mt n lc phc v khch hng th n s nhanh chng c tha th - v mt li lm tng t him khi xy ra ln na. Ti Nordstrom, tt c nhng s ng vin u hng vo vic to ra mt dch v khch hng tuyt ho. Mi ngi qun l u c gng lm cho i ca mnh thnh cng, v tt c cc nhn vin ca h xem khch hng l ngi sp cui cng. Nhng ngi qun l cp cao ca cng ty, bao gm Blake, Erik, v anh c Pete, u dnh phn na thi gian ca h gh thm cc ca hng. H i b qua cc tng, tng tc vi khch hng, v ni chuyn vi cc nhn vin bn hng. H rt quen thuc vi mi trng ny v mi ngi u bt u s nghip ca mnh bng cng vic trong cc nh kho, bn giy, qun l cc ca hng giy, ng vai ngi mua hng, qun l cc ca hng c nhn, v sau l qun l khu vc. By gi, vi vai tr l nhng nh lnh o ca doanh nghip nhiu t la ny, h vn khng ngng tm kim phng cch tr nn tt hn na. H cn thn xem xt v khim nhng lng nghe, ri sau hnh ng mt cch t tin v chc chn da trn cc thng tin m h tp hp c. H rt tm vic lin tc tng cng s hi lng ca khch hng n mc bt k khch hng no mun tip cn c tng ngi trong s h cng thy rng vic ny kh d dng. C ba anh em u tr li in thoi ring, c e -mail ring, v t mnh tr li cc tin nhn. tng rng khch hng l u tin s mt thc s qu gn lin vi vn ha ca Nordstrom n mc ba anh em ny m t t chc nh mt kim t thp ngc, trong cc khch hng trn cng v nhng qun l cp cao di cng. Khi bn 151

1 5 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING thng tin trong cng ty ny, theo ngha en l bn di chuyn xung cc nc thang ca cng ty. Cng khng c CEO no pha di cng. Blake l ch tch, Erik l ch tch ph trch cc ca hng, v Pete l ch tch ph trch bn hng. H lm vic thnh mt nhm rt cht ch, mi ngi ng nhng vai tr ph hp vi th mnh ring ca mnh. H chia s cng mt tm nhn i vi doanh nghip v lm vic theo tinh thn ng b v hp tc. Mt cu chuyn v dch v khch hng Nordstrom m ti yu thch l v mt khch hng hi mua hai chic o s mi mu xanh c trng ca hng dnh cho nam gii. C nhn vin bn hng khng th tm thy nhng chic o ny trong kho hoc ti bt k ca hng no khc ca Nordstrom. Nhng thay v ni vi khch rng ca hng khng th p ng yu cu ca anh, c nhn vin mang hai chic o s mi trng v hai chic o s mi xanh n nh th may ca ca hng i cc c o vi nhau. Nh th, c c hai o s mi mu xanh c trng v hai o s mi mu trng c xanh. C a o s mi mu xanh c trng cho khch hng v ni rng nu anh mun ngc li (o trng c xanh) th h cng c sn lun! C Blake v Erik u ch ra rng mi tri nghim vi mi khch hng u ging nh mt c hi mi, c vai tr rt quan trng. Mi tng tc l mt c hi khc mang n mt tri nghim d chu cho khch hng v nng cao danh ting ca cc nhn vin bn hng. Ngay c khi cc hnh ng ca h khng dn n vic bn c mt mt hng c th no, vic u t ny cui cng mang li thnh cng. Nh bn thy, tr nn xut sc c th n theo nhiu cch khc nhau, nhng tt c u bt u bng vic ci b chic m ang gii hn bn v quyt tm tip cn vi tim nng thc s ca bn thn. iu ny c ngha l hy vt xa khi nhng mc k vng ti thiu, v hiu rng bn l ngi cui cng chu trch nhim v hnh ng ca mnh cng nhng kt qu chng mang n. Cuc sng khng phi l mt cuc din tp, v bn s khng c c mt c hi th hai c gng ht sc u nh. 152

1 5 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING

153

1 5 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING CHNG 10 - Nhng To Tc T Thc Nghim Ti phi th nhn rng thc ra mnh c th d dng t tn cho tt c cc chng trc l Hy cho php chnh bn. ti l bn hy cho php mnh thch thc vi cc gi nh, nhn th gii bng i mt mi m, th nghim, tht bi, vch ra con ng i ca ring bn, v th thch cc gii hn kh nng ca bn. Trong thc t, chnh l nhng g ti mun mnh bit c khi hai mi, ba mi, v bn mi tui v cng l nhng g ti cn phi lin tc nhc nh bn thn mnh tui nm mi. Bn rt d dng b kha vo nhng cch t duy truyn thng v chn ht nhng la chn thay th kh thi. i vi hu ht chng ta, c rt nhiu nhng m ng ng bn l, khuyn khch mi ngi chng ta li trn con ng quy nh, ch t mu bn trong cc ng ranh gii, v i trn cng nhng con ng h i theo. iu ny lm cho c nhng ngi v bn cm thy d chu. N cng c thm nhng iu h la chn v cung cp cho bn mt cng thc d i theo. Nhng n cng c th cc k hn hp. chu M Latinh tht ra c mt cm t c dch thnh k nu o (jacket puller) ch nhng k c gng ko ngi khc xung c l bng ui o ca h ngn cn h vn ln cao hn v tr hin ti. Ngi dn nhiu ni khc trn th gii gi y l hi chng ghen n tc , trong nhng ngi dm ng ln cao hn nhng ngi xung quanh s b ct gim kch thc cho va vi mi ngi. li vi s ng l chun mc, thnh ra nhng ngi vt ln trc c nguy c b ko li li bi cng ng ca h. T hn na, cng c mt s khu vc trn th gii m ai lm nhng iu khc vi s ng u b xem l ti phm, theo ngha en. V d, ti Brazil t truyn thng dnh cho cc doanh nhn (entrepreneur) l empresario, dch tri ra l k trm. Trong lch s, khng c nhiu hnh mu doanh nhn thnh cng khu vc ny, v nhng ngi khc vn cho rng bn hn phi lm iu g bt hp php th mi thnh cng trong vic ph v khun mu ni y. y l mt vn 154

1 5 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING quan trng vi Endeavor, t chc c mc tiu l tng cng kh nng kinh doanh cc nc ang pht trin. Khi hot ng M Latinh, Endeavor ni vi mi ngi rng h mun kch thch tinh thn kinh doanh, v h gp phi s chng i quyt lit. p li, h t ra mt t hon ton mi, emprendedor, nm bt c bn cht tht s ca s i mi v tinh thn doanh nhn. H phi mt nhiu nm, nhng cui cng emprendedor c a vo t in. V hin ti Endeavor li i mt vi mt thch thc tng t Ai Cp, ni h d nh mt ln na to ra v qung b mt t mi cho doanh nhn. trng d.school phn ln cng tc ca chng ti tp trung vo vic cho php sinh vin thch thc cc gi nh v m rng tr tng tng ca h bng vic thot ra khi nhng li t duy truyn thng. Mi bi tp i hi h phi ri khi nhng vng an ton v tham gia vo th gii xung quanh h. Trng a ra nhng thch thc, nhng chng ti khng c cu tr li. Ngoi ra, khng gian lp hc d.school c thit k khuyn khch cc th nghim. Tt c cc ni tht u c gn bnh xe v di chuyn mt cch d dng to ra nhng khng gian lm vic khc nhau. Mi ln cc sinh vin n th khng gian lp hc c sp xp khc nhau. Cc thng giy, g, nha, kp giy, cc vng tay cao su, bt mu, dng c thng ng iu, v bng keo u mi gi cc sinh vin xy dng nhng hnh mu u tin nhm a tng ca mnh vo cuc sng. Cc phng u cha y nhng tm bng mu trng di chuyn c, bao ph bng nhng ming giy dn nhiu mu sc to iu kin cho vic tm tng. Cc bc tng c dn y nhng hnh nh v tc phm ca cc d n trong qu kh, c vai tr khi ngun cm hng cho t duy sng to. Sinh vin ca chng ti c trao cho nhng thch thc m v i thc. V d, h c th yu cu tm ra cch ci thin s an ton khi di chuyn bng xe p trong trng, hoc tm mt cch d d tr em n thc n lnh mnh. Ngoi nhng d n cc b , sinh vin d.school trong lp hc Design for Extreme Affordability, do Jim Patell v Dave Beach ging dy, cn lm vic vi cc i tc 155

1 5 6

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING cc nc ang pht trin xc nh cc kh khn v quyt nh lm th no gii quyt chng mt cch sinh li. D n ny hnh thnh mt s sn phm th v ang c hon thin a vo th trng. V d, mt nhm thit k mt lng nui em b sinh non hon ton mi c tn l Embrace, sau khi h i thm cc bnh vin Nepal v thy rng cc lng p truyn thng phng Ty, vi gi gc l 20.000 la, khng thch hp lm cho mi trng a phng. Nhiu chic lng b hng hoc cn cc b phn khng c sn. Nhng hng dn hot ng v cc nhn cnh bo c ghi bng ting nc ngoi xa l vi cc nhn vin iu dng. Quan trng nht l a s ph n sinh n cc lng qu xa cc bnh vin thnh ph ni c lng p. Do , nhng tr sinh non cn c gi m trong lng p th him khi c tip cn vi s h tr cn thit. Nhm nghin cu xc nh s cn thit ca mt lng p c chi ph thp v cng ngh thp. Trong vi thng h thit k mt ti ng nh vi mt ti chn b n trong c cha mt loi sp c bit. Nhit nng chy ca sp l 37 C, l nhit cn thit gi m cho mt em b s sinh. Vi ch 20 la, thay v 20.000 la, cc bc cha m hoc cc phng khm a phng gi c th chm sc mt em b sinh non ngay ti ch hoc trong khi di chuyn. H ly ti sp ra v t n trong nc nng lm tan sp. Sau ti sp c a vo chic ti ng v gi m trong nhiu gi. Khi n ngui i, sp c th c lm m ln tr li mt cch d dng. Khng cn thit phi c s tp hun k thut no, khng cn c in, v thit k ny cng khng tn km nhiu nn d dng c trin khai trong cc cng ng ni ngi dn rt kh tip cn c vi cc bnh vin th. Cc sinh vin hon thnh kha hc ny thay i mi mi. H bt u nh gi cao sc mnh ca vic ch n cc vn trong th gii xung quanh h, v bit rng h c trao quyn gii quyt chng. David Kelley, gim c sng lp ca d.school tng ni: H ang bc i vi s t tin sng to. H bit rng mnh c quyn c ng v r rng c th nghim, tht bi, v th li ln na. Tt c 156

1 5 7

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING nhng g chng ta phi cng nhn l mi ngi trong chng ta u c quyn chng ta ch cn nhn ra rng chnh chng ta l ngi c php trao quyn cho mnh ch khng ch i mt tc nhn t bn ngoi. Trong mt hon cnh kh bt ng, ti hiu c thng ip rng mi chng ta l ngi quyt nh cch chng ta nhn vo th gii. Mt vi nm trc, ti n mt lp hc vit sng to, gio s yu cu chng ti m t cng mt cnh hai ln, u tin l t quan im ca mt ngi mi yu, v th hai l t gc nhn ca mt ngi va b mt mt a con trong chin tranh. Bi tp n gin ny cho thy vic nhn vo th gii nh th no hon ton ph thuc vo trng thi cm xc ca bn. Khi ti tng tng mnh ang i b qua mt thnh ph ng c trong trng thi hnh phc, tm tr ca ti tp trung vo c mu sc ln m thanh, v lng knh quan st th gii ca ti rng m. Nhng khi i do qua mt cnh tng t trong trng thi chn nn, mi th u trng xm xt v tt c cc khim khuyt hin ra, chng hn nh nhng vt nt trn va h cng p vo mt ti. Ti khng th nhn xa hn bc chn mnh, v thnh ph dng nh cng chn nn ch khng h ho hng. Ti tm thy nhng g mnh vit cho bi tp gn mt chc nm trc. Linda nghing ngi ra sau chim ngng nhng b hoa mu hng o c va mi mua. Tm tr c hng khi tung bay t nhng bng hoa n mi thm tuyt vi ca bnh m ti pha ca hng bnh bn cnh. ng bn hng li vo l mt ngh s xic nghip d. Trong b trang phc mu sc sc s ca mnh, anh lm cho nhng khn gi tr em ci khc khch mi ln anh to ra mt tr vui. Linda ng xem mt vi pht v cng thy mnh khc khch ci nh cc em nh. Anh kt thc mn biu din ca mnh vi mt ci ci u cho Linda. C ci u cho li, v tng cho anh mt bng hng. Joe ci u bc i, co mnh di sng m bng gi, trng nh nhng t bo b gi tung vt v trong khng kh, p vo cc ta nh trc khi ct cnh bay ln mt ln na. Bc ln mt vt nt, va i va rng rc. Bc ln mt si dy, va 157

1 5 8

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING i va lt lay. Nhng li ny tip tc chy qua tm tr ca Joe khi anh bng qua mi vt nt ph v cc hng gch lt trn va h. Bi ht tru chc thi tui th tr thnh mt ging li nhi u u sau u anh, cng nh bn thn anh ang phi tp trung vo con ng khng bng phng tri di pha trc. y l mt bi tp c gi tr khng ch cho vic thc hnh k nng vit ca ti m cn i vi cuc sng ni chung. N l mt li nhc nh su sc rng chnh ta l ngi chn cch chng ta nhn th gii xung quanh. Mi trng quanh ta u c nhng bng hoa p cng nh cc khim khuyt, v mi chng ta l ngi quyt nh nn chn ly iu g. Ti chia s mt s cu chuyn t cun sch ny vi cha ti, v sau cha quyt nh dnh thi gian ni v nhng hiu bit quan trng nht ca mnh, khi nhn li tm mi ba nm cuc i. Mc d v tr hin ti ca ng rt thoi mi, nhng con ng ng i khng phi l con ng c dn sn t trc. Cha chuyn n Hoa K khi ng c tm tui. Gia nh ng b ni trn khi c vo nhng nm 1930, v h n Hoa K vi nhng bn tay trng. Cha ti khng th ni c ting Anh v ng b ni khng c tin nui hai a con ca h. Do , cha phi sng vi nhng ngi b con, nhng ng khng th giao tip c vi h. Mi cho n khi ng b c kh nng nui con, cha mi c a v nh. T nhng khi u khim tn, cha ti xy dng mt cuc sng v s nghip y n tng, v ngh hu vi vai tr ph ch tch v gim c iu hnh ti mt cng ty a quc gia ln. Ni v cuc sng, cha ti xc nh rng nhn nh quan trng nht ca ng l khng nn qu nghim trng vi chnh mnh cng nh khng nn phn xt ngi khc qu gay gt. ng c g trc y ng khoan dung nhiu hn vi nhng sai lm ca mnh v ca nhng ngi khc, v ng cng mun lc ng hiu tht bi l 158

1 5 9

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING mt phn bnh thng ca qu trnh hc tp. By gi ng nhn ra rng hu ht cc li lm ca chng ta u chng th lm rung chuyn tri t, v chia s cu chuyn gip ng c c gia nh ny. Khi u s nghip ca mnh ti RCA, ng v nhm ca ng c mt d n tin trin rt t. Cha ti v cc ng nghip ca ng phi thc nhiu m c gng sa cha cc vn , v trong nhiu tun h phi dnh ton b s tp trung c tm ra mt gii php. C iu ngay sau khi d n hon tt th ton b chng trnh b hy b. Mc d d n l trung tm cuc sng ca h, nhng i vi nhng ngi khc th n li chng ng g. ng hc c nhiu ln rng hu ht nhng iu trong cuc sng, c bit l nhng tht bi ca chng ta, chng quan trng nhiu nh chng ta ngh ngay vo thi im chng xy ra u. Cha ti cng nhc nh ti rng thnh cng tht ngt ngo nhng n cng ch thong qua. Khi bn ang mt v tr c nh hng, c chc v v quyn lc th cc bng lc tht tuyt vi. Nhng mt khi v th bin mt, cc c quyn s bay hi. Quyn lc ca bn xut pht t v th bn ang ng. Khi bn khng cn v th , tt c nhng g i theo n phai nht mt cch nhanh chng. V vy, bn khng nn xc nh mnh bng v th hin ti, cng nh khng nn tin vo tt c nhng g ngi ta ni v bn. Hy thng thc hng thm ca vic c mi ngi ch khi bn c n, nhng hy sn sng ri khi v th trung tm nu n lc phi ra i. Khi bn ri khi mt cng vic, t chc vn s tip tc hot ng m khng c bn, nh th bn cha bao gi l mt nhn vt khng th thiu c ca n vy. Tt nhin, bn s li mt di sn v tt c nhng g bn t c, nhng iu cng s m nht i theo nm thng m thi. Hm nay, cha ti cng nhn thc su sc v nim vui cn c sng. Vi nm trc y ng phi tri qua mt cn au tim, v chic my kh rung c cy vo ngi ng l mt li nhc nh lin tc rng cuc sng ca ng rt mng manh. V mt l tr chng ta u bit mi ngy rt ng trn trng, nhng khi chng ta gi i 159

1 6 0

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING hoc i ph vi mt cn bnh e da cuc sng, nhn thc ny mi ngy cng pht trin mnh lit v r rng. Cha ti lm vic chm ch tn dng ti a tng c hi, trn trng tng thi im, v khi hoang ph d ch mt ngy. Trong khi tm kim cm hng cho cun sch ny, ti d m tng ngn ko v nhn vo tng hc t ca cuc i ti, theo c ngha en v ngha bng. Trong qu trnh , ti tm thy mt chic ti vi bt ti mang i khp ni trong khong ba mi nm. Chic ti di na mt y nhng bu vt dng nh kh quan trng vi ti sut mt qung i, t khi n mi ch l mt ti sn nh b lc ti hai mi n tn lc ti hc cao hc, v theo ti n khp mi ni ti sng. Mc d him khi m n ra, ti vn lun lun bit c ni tm thy n. Cc ngn ti v nhng g bn trong n l mt lin kt hu hnh vi qu kh ca ti. Khi m ti xch, ti thy mt b su tp nh cc loi v v s rt p t nhng bi bin xa xi, nhng hnh th phai i sut nhng nm ti trung hc v i hc, mt chng th c, v mt s nhng sng ch u tay ca ti, trong c mu trang sc vi n LED m ti thit k t st nn hnh v pin ng h. Ti cng tm thy mt tp th nh, c tiu Nhng to tc t thc nghim. Khi ti lm nhng bi th trong cun tp ny, chng tng trng cho mt tri ca cc th nghim khoa hc m ti thc hin trong phng th nghim khoa thn kinh thi ti ang hc cao hc. Mt bi th c tn l Entropy p vo mt ti. Bi th ny ni v qu trnh lin tc ti khm ph chnh mnh, lun lun thay i k hoch ca tr chi cuc i, v chp nhn nhng ri ro m khng bit iu g s xy ra. Ti vit bi th vo thng 9 nm 1983. Vo thi im , tng lai ca ti rt u m v y nhng bt n ln, bi v th ti chng th nhn thy g nhiu pha trc. Hn hai mi lm nm sau, ti nhn n vi mt cp mt khc. Tnh trng bt n l bn cht ca cuc sng, v n tip nhin liu cho c hi. Phi tha nhn s vn c nhng 160

1 6 1

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING ngy ti khng bit nn chn con ng no v b chong ngp bi nhng la chn ang m ra trc mt ti. Nhng gi ti bit rng s bt n s l tia la thp ln nhng sng to v khi ng c my thc y chng ta tin v pha trc. Ti hy vng nhng cu chuyn trong cun sch ny nhn mnh c tng rng m kha cho nhng kh nng v hn ca bn thn, bn phi thot ra khi chic v an ton, sn sng chp nhn tht bi, hc cch xem nh nhng kh khn, v nm bt mi c hi tr nn xut sc. ng l nhng hnh ng ny s khin cuc sng ca bn sng gi hn nhiu. Nhng chng cng a bn n nhng ni c th bn thm ch cha tng tng tng ni, v cung cp mt lng knh qua bn c kh nng nhn kh khn v rc ri nh nhng c hi. Trn ht, chng mang n cho bn s t tin ngy cng tng rng vn no cng c th gii quyt xong. Bi th ti vit hn hai mi lm nm trc y l mt li nhc nh su sc v nhng lo lng ti gp phi tui hai mi khi nhn v pha trc, hon ton m m v nhng g ang chc ch ng r tip theo. Ti c phi chi c ai ni vi ti rng hy bit nm ly nhng iu bt n. Nh cc cu chuyn trong cun sch ny chng minh, nhng iu th v nht s hin ra khi bn bc khi con ng c d on trc, khi bn thch thc nhng gi nh, v khi bn cho php mnh nhn th gii nh l nhng c hi trn y tim nng. LI CM N Bn nm trc, khi Josh n tui mi su, ti cht nhn ra rng ch hai nm na Josh s vo i hc. Ti rt mun chia s vi n nhng g mnh mun bit khi ri gia nh v khi bt u s nghip. V vy, ti son ra mt danh sch ngy cng nhiu nhng iu m by gi ti tin rng cc k quan trng trong vic to dng ch ng ca mt ngi trong cuc i. Danh sch ny c lu ngay trn mn hnh my tnh ca ti v bt c khi no nh c mt bi hc khc th ti li thm n vo. Mt vi thng sau khi ti bt u k hoch ny, ti c mi n ni chuyn vi sinh 161

1 6 2

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING vin trong mt chng trnh lnh o kinh doanh ti i hc Stanford, v ti quyt nh mang cm hng t nhng nghin cu ny ra s dng. Ti to nn mt bi ging c tn l Nu ti bit c khi cn 20, trong kt hp nhng quan im t danh sch to nn trn vi nhng on phim ngn ca cc nh lnh o c t tng kinh doanh, nhng ngi m rng cc quan im . Bui ni chuyn rt thnh cng, v ngay sau ti c mi thc hin cc bi ging nhng i im khc trn th gii. Phn chn bi nhng phn i nhit tnh t khn thnh gi, ti hnh thnh k hoch v mt cun sch. Tuy nhin, do bn rn vi v s nhng vic khc, ti cha tng gi n cho cc nh xut bn tim nng. Hai nm sau, khi ang n sng trn mt chuyn bay sm t San Francisco n Ecuador, ti bt u mt cuc tr chuyn vi ngi ngi cnh ti, Mark Tauber. ng lm vic cho nh xut bn HarperOne ti San Francisco, v n cui chuyn bay, chng ti nhn thy mt s mi quan tm chung lin quan n gio dc v xut bn. Chng ti vn lin lc v lm vic cng nhau trong mt vi d n nh. Mt nm sau, c ln ti gi cho ng mt ng link n trang web ca Cuc thi Sng to, v Mark a mt s ng nghip ca ng n Stanford tm hiu thm v nhng chng trnh ca trng. n cui ba n tra, Gideon Weil, mt bin tp vin cp cao ti HarperOne, cho rng s rt th v nu xut bn mt cun sch vit v nhng bi hc c c t cc lp hc ca chng ti. Ti ni vi ng rng mnh bt u vit mt d n sch v ch . V tin tt lnh l trong vng mt vi tun ti c mt hp ng vit sch, cn thch thc l ti ch c bn thng hon thnh. Vi su tun i khp ni tm kim t liu thc t cho cun sch, v y nhng nhim v khc phi hon thnh, ti cn phi da trn tt c mi th v hu nh tt c mi ngi ti bit thc hin d n ny. Ti v cng bit n tt c nhng ngi gip ti hon tt d n trong mt thi gian ngn nh vy. H ho phng chia s c thnh cng ln tht bi, k c nhng tht vng ca h, v nhng bi hc

162

1 6 3

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING m h thu c. H dy cho ti s ng vin, nhng gp , v rt nhiu cu chuyn truyn cm hng. Trc tin, ti mun nu ra tt c nhng ngi ni chuyn vi ti v cuc sng v ngh nghip ca mnh, v chia s nhng hiu bit quan trng h c c trn ng i. Nhng ngi ny bao gm Lisa Benatar, Soujanya Bhumkar, Steve Blank, Teresa Briggs, Peggy Burke, Tom Byers, Dana Calderwood, Stan Christensen, Sandra Cook, Michael Dearing, Ashwini Doshi, Debra Dunn, Alistair Fee, Nathan Furr, Steve Garrity, Linda Gass, Jefff Hawkins, John Hennessy, Quincy Jones III, Kahwajy Jeanne, Guy Kawasaki, Perry Klebahn, Randy Komisar, ChongMoon Lee, Fern Mandelbaum, Karen Matthys, Kevin McSpadden, Tricia Lee. Blake Nordstrom, Erik Nordstrom, Elisabeth Pate Cornell, Jim Plummer, Bruce Ransom, Bernie Roth, Michael Rothenberg, David Rothkopf, Linda Rottenberg, Josh Schwarepel, Jerry Seelig, Jeff Seibert, Carla Shatz, John Stiggelbout, Carlos Vignolo, Vng Quyn, v Paul Yock. Ti cng mun cm n tt c cc nh lnh o c t tng kinh doanh, nhng ngi n vi Stanford chia s kinh nghim ca h. Ti khai thc trang web ca STVP Entrepreneurship Corner c cc bi hc t nhng din gi sau y: Carol Bartz, Mir Imran, Steve Jurvetson, David Kelley, Vinod Khosla, Marissa Mayer, David Neeleman, Larry Page, v Gil Penchina. Ti cng cm n Steve Jobs v bi pht biu tuyt vi ca ng bui l tt nghip ti Stanford vo nm 2005. Nhng ng nghip tuyt vi ca ti ti Chng trnh kinh doanh k thut Stanford v Trng K thut xng ng c nhn nim vinh d ln lao cho nhng ng gp ca h vo d n ny. H to iu kin cho ti tip cn vi mt danh sch di nhng con ngi v cc c hi hp dn, v lm giu cho cuc sng ca ti rt nhiu. Trc tin, hy ti cm n Tom Byers v mi ti tham gia vi ng mi nm trc y. Tom l mt hnh mu tuyt vi, mt ng nghip xut sc, v mt ngi bn rt tt. Th hai, ti mun nu tn cc ng nghip tuyt vi ca ti, Forrest 163

1 6 4

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING Click, Theresa Lina Stevens, v Bob Sutton, nhng ngi cung cp cho ti nhng hng dn qu gi v cun sch ny. V ti cng cm n Laura Breyfogle, Kathy Eisenhardt, Riitta Katila, Tom Kosnik, Elisabeth Pate Cornell, v Jim Plummer, nhng ngi lm cho trng K thut Stanford l mt ni tuyt ho lm vic. Cui cng, xin gi li cm n c bit n cc nh ti tr STVP, nhng ngi c lng ho tm to iu kin cho chng ti gio dc th h cc doanh nhn k tip. Ngoi ra, ti cng gi li tri n n cc ng nghip truyn cm hng cho ti ti Vin Thit k Hasso Plattner ca Stanford, cn gi l d.school. C th, ti mun nu tn Michael Barry, Charlotte Burgess Auburn, Liz Gerber, Uri Geva, Julian Gorodsky, Nicole Kahn, David Kelley, George Kembel, Jim Patell, Bernie Roth, v Terry Winograd. Ti cng mun cm n tt c cc sinh vin m ti c c nim vui lm vic cng, bao gm cc nghin cu sinh chng trnh Mayfield, cc nghin cu sinh chng trnh thit k sinh hc BioDesign, cc sinh vin Bootcamp ca trng d.school v Summer College, v tt c nhng thnh vin trong kha hc v Sng to v i mi m ti ging dy. Tinh thn kinh doanh ca h lun vt xa tt c nhng mong i ca ti. Ngoi ra cn c nhiu ngi c bn tho ny trong cc giai on khc nhau trn ng pht trin ca n v gi cho ti nhng thng tin phn hi qu gi. H l James Barlow, Sylvine Beller, Peggy Burke, Katherine Emery, Carol Eastman, Gregg Garmisa, Jonah Greenberg, Boris Logvinskiy, Patricia Ryan Madson, Juliet Rothenberg, Jerry Seelig, Lorraine Seelig, Robert Seelig, v Anand Subramani. Nhng xut v kin ca h c mt nh hng ln vi cun sch. Nhng d c tt c cc cm hng v h tr ny, d n s khng bao gi c hon thnh nu khng c s hng dn ca Gideon Weil ti HarperOne. ng l mt hun luyn vin c khi, mt gio vin tuyt vi, v mt bin tp vin xut sc. Ti 164

1 6 5

NU TI BIT C KHI CN 20 TINA SEELING lun hc c iu g mi trong mi cuc hi thoi ca chng ti v lun lun mong ch nhng cuc gi ca ng. Ngoi ra, ti mun cm n Lisa Zuniga v bin tp cun sch. C lm vic cng ti vi tc chng mt, m bo rng sc thi ca tt c nhng cu chuyn khng b mt i sau khi c trau chut cc cu ch. V cho ti gi li cm n c bit n Mark Tauber v kt bn vi ti trn chuyn bay xuyn quc gia cch y vi nm. Cu chuyn l mt li nhc nh mnh m rng bn khng bao gi bit iu g s xy ra khi bn bt u mt cuc tr chuyn. V phng din c nhn, ti mun gi mt li tri n nng thm n cha m ti, nhng ngi t nn tng cho vic gio dc ca ti. H lun l nhng tm gng v l nhng ngi dn dt tuyt vi trong suotso cuc i ti. Ngoi ra, chng ti, Michael Tennefoss, l mt i tc tuyt vi v l ngi c vn qu gi khi ti ang vit cun sch ny. Anh lng nghe mt cch cn thn khi ti c tng chng d cho ti hon thnh vn bn bt c thi gian no trong ngy. Anh l ngi bin tp u tin ca bn tho ny, v lun lun cung cp thng tin phn hi thng thn trong sut qu trnh ti thc hin quyn sch. Ti mi mi mang n Michael v nhng xut hu ch ca anh, s h tr khng iu kin, v nhng khuyn khch bt tn ca anh. Cui cng, ti cm n Josh cho ti ngun cm hng to ra mt danh sch nhng iu ti mong mnh bit c khi ti bng tui n. Trong bn nm qua, Josh h tr bng nhng phn hi su sc i vi cc quan im trong cun sch ny, v ti tip tc kinh ngc bi s khn ngoan ca n. Cun sch ny l qu tng sinh nht ln th hai mi ca ti n Josh. Chc mng sinh nht... v chc mng nhiu iu khc na!

165