Council of Europe European Commission

Conseil de lEurope Commission europenne

E drejta pr nj proces t drejt gjyqsor

Nj udhzues pr implementimin e Nenit 6 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut

Drejtoria e Prgjithshme e t Drejtave t Njeriut Kshilli i Evrops F-67075, Strasbourg Cedex

hp://www.humanrights.coe.int
Kta udhzues t t drejtave t njeriut kan si qllim t jen udhzues mja praktik mbi mnyrn sesi nene t veanta t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut jan zbatuar dhe interpretuar nga Gjykata Evropiane e t Drejtave t Njeriut n Strasburg. Ato jan shkruar duke pasur n mendje profesionistt ligjor, dhe veanrisht gjyqtart, por jan t aksesueshme gjithashtu pr lexues t tjer t interesuar.

Nuala Mole dhe Catharina Harby

Manualet e t drejtave t njeriut, Nr. 3

E drejta pr nj proces t drejt gjyqsor

Nj udhzues pr implementimin e Nenit 6 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut

Nuala Mole dhe Catharina Harby

Manualet e t drejtave t njeriut, Nr.2

Manualet e botuara tashm n serin e Manualeve t t drejtave t njeriut

Manuali Nr.1: E drejta pr respektimin e jets private dhe familjare. Nj udhzues pr zbatimin e Nenit 8 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (2001) Manuali Nr.2: Liria e Shprehjes. Nj udhzues pr zbatimin e Nenit 10 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (2001) Manuali Nr.3: E drejta pr nj proces t drejt gjyqsor. Nj udhzues pr zbatimin e Nenit 6 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (2001) Manuali Nr.4: E drejta e prons. Nj udhzues pr zbatimin e Nenit 1 t Protokollit Nr.1 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (2001) Manuali Nr.5: E drejta pr lirin dhe sigurin e personit. Nj udhzues pr zbatimin e Nenit 5 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (2002) Udhzuesi Nr.6: Ndalimi i torturs. Nj udhzues pr zbatimin e Nenit 3 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (q del s shpejti).

Prkthimi dhe botimi nancohen nga Programi i IV-t i Prbashkt midis Komisionit Evropian dhe Kshillit t Evrops i titulluar Mbshtetje pr Shkolln e Magjistraturs, Organizimi dhe Trajnimi i Profesioneve t lira t drejtsis dhe Promovimi i t Drejtave t Njeriut n Shqipri

Opinionet e shprehura n kt botim jan ato t autorit dhe nuk prfshn prgjegjsin e Kshillit t Evrops. Ato nuk duhet t konsiderohen se iu bjn ndonj interpretim zyrtar n rastin e intrumenteve ligjor t prmendura n to, t till q ti bj t detyrueshme kto instrumente pr qeverit e shteteve antare, organet statutore t Kshillit t Evrops apo pr ndonj organ tjetr t kruar n baz t Konvents Evropiane t t Drejtave t Njeriut.

Drejtoria e Prgjithshme e t Drejtave t Njeriut Kshilli i Evrops F-67075 Strasbourg Cedex Kshilli i Evrops, 2001 Botimi i par, Nntor 2001 Botimi i dyt (me korigjime), Shkurt 2003 Shtypur: Gent Grak Pripress: cprstudio.com

Prmbajtja
1. Hyrja ................................................................... 5 Neni 6 ...................................................................... 5
E drejta pr nj proces t drejt gjyqsor ................ 5

7. far kuptohet me termin shpallje publikisht? ........................................................ 22 8. Cili sht kuptimi i garantimit t afatit kohor t arsyeshm? .......................................... 23 Kompleksiteti i shtjes....................................... 23 Sjellja e krkuesit.................................................. 24 Sjellja e autoriteteve ............................................ 24 far prbn rrezik pr krkuesin ................... 25 9. far krkohet nga nj gjykat pr t qen (1) e pavarur dhe (2) e paanshme?.................... 28
Pavarsia ............................................................... 28 Prbrja dhe emrimi i antarve ...................... 28 Dukja e pavarsis objektive .............................. 29 Varsia ndaj autoriteteve t tjera ....................... 29 Paanshmria ......................................................... 29 Rolet e ndryshme t gjyqtarit ............................ 31 Rikthimi i seancave ............................................. 32 Gjykimi i specializuar ......................................... 32 Jurit ...................................................................... 33 Dorheqja .............................................................. 33 Kruar me ligj ...................................................... 33

2. far prgjegjsie kan gjyqtart? ............... 7 3. N ciln faz t procesit gjyqsor zbatohet Neni 6? ................................................. 10 4. jan t drejtat dhe detyrimet civile? ....... 11 T drejtat ose detyrimet civile ............................ 12 Prjashtimi i t drejtave dhe detyrimeve civile 13 5. far kuptohet me akuz penale? Kuptimi i konceptit akuz............................... 15 Kuptimi i konceptit penale.............................. 15
Klasikimi vendas ..................................................... 16 Natyra e veprs penale ............................................. 16 A Qllimi i rregullit t shkelur .............................. 16 B Qllimi i dnimit ................................................. 17 Natyra dhe ashprsia e dnimit .............................. 17

6. far prfshin e drejta pr nj seanc t hapur? .................................... 19

10. far prfshin nocioni i procesit t drejt? Aksesi n gjykat ................................................. 35 T qnit t pranishm n procesin gjyqsor .... 35 E drejta pr t mos kontribuar n vet-inkriminim ............................................. 38 Barazia n mjete dhe e drejta pr tu vn n deni pr faktet e argumentet e pals kundrshtare dhe anasjelltas ............................. 40 E drejta pr nj gjykim t arsyeshm................ 43 11. far t drejtash t veanta zbatohen pr t miturit? .................................... 44 12. Si sht situata n lidhje me pranueshmrin e provave?.............................. 46 13. Cilat vepra penale mund t bien ndesh me prezumimin e pafajsis? ................................... 50 14. Cili sht kuptimi i s drejts

pr vnin n deni menjher e kuptueshm pr akuzat e ngritura, si garantohet n Nenin 6 (3) a? ....................... 52 15. far nnkuptohet me kohn e lehtsit e duhura n baz t Nenit 6 (3) b? .......................................... 54 16. far prfshihet n t drejtn pr prfaqsim e pr ndihm ligjore n baz t Nenit 6 (3) c? ........................ 57 17. Si do t interpretohet e drejta pr thirrje t dshmimtarve dhe shqyrtimi i fakteve n baz t Nenit 6 (3) d? .................................... 60 18. far prfshin e drejta pr nj prkthyes n baz t Nenit 6 (3) e? .................. 63 19. Cilat jan problemet n lidhje me rishikimin mbikqyrs?....................................... 64

1. Hyrje
Ky udhzues sht hartuar pr t ndihmuar gjyqtart e t gjitha niveleve me qllim q t sigurohet q proceset gjyqsore q ata drejtojn t ndiqen n prputhje me detyrimet n baz t Nenit 6 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut. Udhzuesi sht i ndar n dy pjes, ku secila prej tyre trajton nj aspekt t ndryshm t garancive q prmban ky nen. Pjesa e par prmban nj prezantim t prgjithshm t parimeve t Nenit 6, shum prej t cilve pasqyrohen tashm n ligjet e praktikat e shteteve antare, ku gjyqtart gjithashtu kan prgjegjsin pr t siguruar q t gjitha aspektet e ushtrimit t drejtsis t jen n prputhje me standartet e Konvents. 2.

3. a.

b. c.

Neni 6 E drejta pr nj proces t drejt gjyqsor

1. N prcaktimin e t drejtave dhe detyrimeve t t civile ose t ndonj akuze penale kundr t, do njeri ka t drejt pr nj proces t drejt dhe t hapur brenda nj afati t arsyeshm nga nj gjykat e pavarur dhe e paanshme, e kruar sipas ligjit. Vendimi shpallet publikisht, por prania n salln e gjyqit pr prfaqsuesit e

d.

e.

shtypit dhe pr publikun mund t ndalohet kur nj gj t till e krkon interesi i ruajtjes s moralit, rendit publik ose sigurimit kombtar n nj shoqri demokratike, kur e krkojn interesat e t miturve, mbrojtja e jets private t palve n gjykim, trsisht ose n at mas q gjykata e mendon rreptsisht t nevojshme n rrethana t veanta kur publiciteti do t paragjykonte interesat e drejtsis. do njeri q akuzohet pr vepr penale prezumohet i pafajshm derisa fajsia e t t provohet n prputhje me ligjin. do njeri q akuzohet pr vepr penale ka kto t drejta minimale: t vihet n deni brenda nj afati sa m t shkurtr, n nj gjuh q ai e kupton dhe me hollsi pr natyrn dhe shkakun e akuzs kundr t; t ket kohn e lehtsit e prshtatshme pr t prgatitur mbrojtjen e t; t mbrohet vet ose nprmjet ndihms ligjore q e zgjedh vet dhe, nse nuk ka mjete t mjaueshme q t paguaj pr ndihm ligjore, kjo ti jepet pa pages kur kt e krkojn interesat e drejtsis; t pyes vet ose t krkoj t pyeten dshmimtart kundr t dhe t siguroj thirrjen dhe pyetjen e dshmimtarve n favor t t n t njjtat kushte si dshmimtart kundr t; t ket ndihmn pa pages t nj prkthyesi gojor nse ai nuk e kupton ose nuk e et gjuhn q prdoret n gjykat.
5

Ashtu si mund t vrehet prsa m sipr, Neni 6 garanton t drejtn pr nj proces t drejt dhe t hapur n prcaktimin e t drejtave dhe detyrimeve civile t nj individi ose t ndonj akuze penale kundr t. Gjykata, dhe m par edhe Komisioni e kan interpretuar gjersisht kt nen, me motivin se sht me rndsi themelore pr funksionimin e demokracis. N shtjen Delcourt kundr Belgjiks, Gjykata deklaroi se: N nj shoqri demokratike brenda kuptimit t Konvents, e drejta pr nj ushtrim t drejt t drejtsis z nj vend kaq t rndsishm sa nj interpretim i kuzuar i Nenit 6 (1) nuk do ti korrespondonte synimit dhe qllimit t asaj 1 dispozite . Paragra i par i Nenit 6 zbatohet si pr ndjekjet civile ashtu edhe penale, ndrsa paragra i dyt dhe i tret deklarojn se zbatohen vetm pr ndjekjet penale. Si do t shpjegohet m pas n kt udhzues, megjithat, n baz t ndonj rrethane prjashtuese, ata zbatohen gjithashtu edhe n ato civile. Ashtu si edhe me t gjitha Nenet e tjera t Konvents Evropiane, Neni 6 sht interpretuar nga Gjykata Evropiane e t Drejtave t Njeriut 2 n precedentin e saj . Ky precedent prcakton prmbajtjen e t drejtave t Konvents ku, vendimet e Komisionit dhe t Gjykats do t diskutohen e analizohen n kt udhzues. Megjithat duhet marr parasysh precedenti i Nenit 6 n kt kuadr. Duke pasur parasysh faktin se asnj ankes nuk do t konsiderohet si e pranueshme nga Gjykata derisa t jen ezauruar
6

t gjitha shkallt gjyqsore vendase , gati t gjitha shtjet q pretendojn se ka pasur shkelje t Nenit 6 do t gjykohen n gjykatat e shkalls m t lart kombtare prpara se t paraqiten n Strasburg. Gjykata shpesh ka konstatuar se nuk ka pasur shkelje t Nenit 6 sepse konsideron q procedimet t marra si nj e tr ishin t drejta, pasi nj gjykat e shkalls m t lart do t mund t korrigjoj gabimet e gjykats s shkalls m t ult. Gjykata q prfaqsojn gjykatat e shkalls s ult si rrjedhim mund t binden gabimisht se pr shkak t nj difekti t caktuar procedurial ku nuk u konstatua q ka pasur shkelje t Nenit 6 t Konvents nga organet e Strasburgut pasi u korrigjua nga nj shkall m e lart e gjykats ajo shtje sht n prputhje me standartet e Konvents. Duke qn se gjyqtari q i prket gjykats s shkalls s ult sht prgjegjs pr t siguruar prputhshmrin me Nenin 6 n procedimet q ai ndjek, ai nuk mund t mbshtetet n mundsin q nj gjykata e shkalls m t lart do t mund t korrigjoj gabimet.
1. 2. Delcourt kundr Belgjiks, 17 Janar 1970, paragra 25. Disa prej referimeve t kt udhzuesi jan vendime t Komisionit Europian t t Drejtave t Njeriut. Komisioni qe ndrlidhja e par pr ankesat e hedhura posht me hyrjen n fuqi m 1998 me Protokollin Nr 11 t Konvents. T gjitha vendimet merren sot nga Gjykata Europiane e t Drejtave t Njeriut. Shih Nenin 35.

3.

2. far prgjegjsie kan gjyqtart?

Prezantimi q von do t ndihmoj gjyqtart t cilt drejtojn nj seanc gjyqsore q t sigurojn q t respektohen t gjitha garancit q prmban Neni 6. do gjyqtar n llim t nj seance duhet t ket parasysh prgjegjsin pr t siguruar q kto garanci t respektohen, dhe n prfundim t seancs t kontrolloj nse ai/ajo e ka kryer detyrn. M posht von disa shembuj specik n lidhje me prgjegjsin e gjyqtarve, detajet e t cilave do t jepen edhe n vazhdim. Megjithat, kjo shtje duhet patur parasysh gjat leximit t t gjith udhzuesit pasi gjyqtart jan prgjegjs pr shum shtje t ngritura ktu pr diskutim. Veanrisht n shtjet penale, gjyqtari duhet t siguroj q i pandehuri sht i prfaqsuar n mnyrn e duhur. Ai/ajo ka gjithashtu prgjegjsin pr t marr masat prkatse prsa i prket t pandehurve t pambrojtur. Gjyqtarit mund ti duhet t refuzoj pr t proceduar me gjyqin, nse ai/ajo mendon se ka nevoj pr prfaqsimi ligjor, kur nuk sht vn n dispozicion. (shih m tej kapitullin 16). Gjyqtari ka prgjegjsin q t siguroj q t mbshtetet parimi i barazis n mjete, q do t thot se t gjitha palve duhet tu jepet nj mundsi e drejt pr t prezantuar shtjen e tyre n kushte t tilla q t mos vihen n

4. 5.

6.

Krcmr dhe t tjer kundr Republiks eke, 3 Mars 2000. Shih shembullin F.K, T.M dhe C.H kundr Austris, Apl. Nr. 18249/91, kur Komisioni deklaroi t pranueshme nj krkes t aplikantve t cilt sipas Nenit 5(3) nuk jan sjell menjher prpara nj gjyqi kompetent pr t konsideruar shtjen e tyre. shtja u zgjidh m von. Neni 5(3) thot : do njeri i arrestuar ose i ndaluar ne prputhje me dipozitat e paragrat 1.c t kt Neni do t sillet para nj gjyqtari ose nj nenpunsi t autorizuar me ligj q t ushtroj kompetenca gjyqsore dhe ka t drejtn e gjykimit brenda nj afati t arsyeshm ose t lirimit n pritje t gjykimit. Lirimi mund t kushtzohet me garanci pr t`u paraqitur n gjyq. Plissier dhe Sassi kundr Francs, 25 Mars 1999

nj disavantazh t konsiderueshm prball kundrshtarve t tyre. N shtjen e Krcmar dhe t tjer kundr Republiks eke Gjykata deklaroi se Nj pal n procesin gjyqsor duhet t ket mundsin pr tu njohur me provat e paraqitura gjykats, si dhe me mundsin pr t komentuar mbi ekzistencn e tyre, prmbajtjen dhe vrtetsin n mnyrn e duhur dhe brenda nj kohe t prshtatshme, e nse nevojitet, me shkrim 4 e m prpara . (prsa i prket shtjes s barazis n mjete, shih m tej n kapitullin 10). Nj shtje tjetr i prket faktit se cila sht prgjegjsia e gjyqtarit nse pala akuzuese nuk vjen n seancn gjyqsore. Nse gjyqtari do t vendos mbi shtjen vetm n baz t informacionit q ndodhet n dosjen e akuzs, kjo nuk prbn nj shkelje t drejtprdrejt t Konvents, por prbn nj praktik jo rezultative dhe mund ti jap shkas problemeve t mposhtme: Pr shembull, a ka pasur mundsin pala mbrojtse pr t par t gjitha pjest q prmban dosja? Gjyqtari duhet t siguroj q i pandehuri t vihet n deni n detaje pr akuzn kundr t/saj. Gjyqtari gjithashtu duhet t vr n deni mbrojtjen mbi konkluzionet q ai/ajo ka nxjerr nga dosja e akuzs5. Kjo qndron veanrisht nse ato jan kryesore pr marrjen e vendimit me qllim q t ket mundsin q t parashtroj argumente mbi deduktimin. shtja e Pelissier 6 dhe Sassi kundr Francs sht nj shembull i till. Krkuesit n kt shtje ishin akuzuar
7

me shkeljen pr falimentim penal. Argumenti prpara Gjykats Penale u kuzua me kt shkelje dhe n apelin e akuzs n Gjykatn e Apelit krkuesit n asnj shkall nuk ishin akuzuar nga autoritetet gjyqsore pr ndihm dhe bashkfajsi n falimentimin penal. Gjykata Evropiane e t Drejtave t Njeriut deklaroi se krkuesit nuk ishin n deni t faktit se Gjykata e Apelit mund t kthente nj vendim pr ndihm dhe bashkfajsi n falimentimin penal. Ajo vrejti m tej se shkelja pr ndihm dhe bashkfajsi n falimentimin penal ndryshonte nga shkelja e falimentimit penal n m shum se shkalln e pjesmarrjes, ashtu si kishte argumentuar Qeveria. Gjykata konstatoi se Gjykata e Apelit, n prdorimin e t drejts q n mnyr t padiskutueshme duhet t rishqyrtonte faktet mbi t cilat kishte juridiksionin prkats, duhet ti kishte dhn krkuesve mundsin e ushtrimit t t drejtave t tyre pr mbrojtje n at shtje n nj mnyr praktike e ekase, dhe n veanti, n kohn e duhur. Si rrjedhim Gjykata konstatoi shkelje t Nenit 6 (3) a dhe b t Konvents (t drejtn pr tu vn n deni brenda nj afati sa m t shkurtr, dhe t drejtn pr t patur kohn e lehtsit e prshtatshme pr t prgatitur mbrojtjen e t), t marra s bashku me t drejtn e prgjithshme pr nj proces t drejt gjyqsor t siguruar nga Neni 6 (1). shtje t tjera lindin prsa i prket prgjegjsis s gjyqtarit nse i pandehuri duket se sht keqtrajtuar ndrsa ishte n paraburgim.
8

Gjykata ka deklaruar se kur nj individ ngre nj pretendim t diskutueshm mbi faktin se ai sht keqtrajtuar rnd nga policia ose agjent t tjer t Shtetit, Neni 3, i interpretuar s bashku me detyrimin e prgjithshm t Shtetit sipas Nenit 1 pr sigurimin e t drejtave dhe lirive t Konvents pr cilindo brenda juridiksionit prkats, krkon shprehimisht q duhet t kryhet nj hetim ekas e zyrtar. Hetimi duhet t jet n gjendje t oj n identikimin dhe dnimin e personave q jan prgjegjs. Nse kjo nuk ndodh, ndalimi themelor e i rndsishm i torturs do t ishte joekas n praktik e do t mundsohej q agjentt e Shtetit t vazhdonin t abuzonin me t drejtat e atyre q do t ishin brenda kontrollit 7 t tyre pa u ndshkuar efektivisht . M pas, n 8 Selmouni kundr Francs , Gjykata deklaroi se kur mbahet nj individ n paraburgim n gjendje t mir shndetsore dhe konstatohet se sht plagosur n kohn e lirimit, i prket shtetit q t siguroj nj shpjegim t besueshm mbi faktin sesi u shkaktuan kto plag. Nse nuk jepet nj shpjegim i till, ngrihet nj shtje e qart n baz t Nenit 3. N lidhje me kt, duhen pasur n mendje detyrimet sipas instrumenteve t tjera ndrkombtare, si pr shembull, Konventa e Kombeve t Bashkuara kundr Torturs dhe Trajtimeve t tjera Mizore, njerzore, Degraduese e Dnimit. Kjo Konvent deklaron midis t tjerave se do Shtet duhet t marr masa ekase legjislative, administrative, ligjore ose t tjera pr t parandaluar aktet e torturs n cilindo territor q sht nn juridiksionin e t. Kjo

7.

8.

Assenov dhe t tjer kundr Bullgaris, 28 Tetor 1998, paragra 102 Selmouni kundr Francs, 28 Korrik 1999, paragra 87

dispozit nuk lejon kuzime. Gjyqtari ka prgjegjsin pr t prcaktuar pranueshmrin e provave. Gjyqtari duhet t zbatoj Kodin e Procedurs Penale n kt shtje n mnyr t till q t jet n prputhje me precedentin e Konvents. shtjet t tilla si prdorimi i informatorve t policis ose agjentve provokator do t krkoj vmendje t veant si dhe fshehjen e informacionit me motivin e sigurimit t shtetit. Gjyqtari ka prgjegjsin pr t siguruar q t sigurohen lehtsirat e duhura pr interpretim (shih m tej kapitullin 18). Gjyqtari ka detyrimin pr t siguruar q, me qllim ruajtjen e prezumimit t pafajsis, at/ asaj do ti duhet t nxjerr urdhrin e duhur pr t shmangur mbulimin e shtjes n mnyrn e gabuar nga ana e shtypit. Megjithat, gjyqtari duhet t bj t qart se far mund t raportoj shtypi dhe far nuk mund t raportoj dhe jo ta prjashtoj totalisht shtypin (shih m tej pr kt shtje kapitullin 6). Prfundimisht, gjyqtari gjithashtu mund t ket prgjegjsin n lidhje me ekzekutimin e vendimit. Shteti ka prgjegjsin pr t siguruar q vendimet t ekzekutohen. Kjo prgjegjsi do ti mbetet gjyqtarit nse kjo prgjegjsi specike nuk i sht dhn prfaqsuesve t tjer t sistemit gjyqsor.

3. N ciln faz t procesit gjyqsor zbatohet Neni 6?

Garancit e parashikuara n Nenin 6 zbatohen jo vetm n proceset gjyqsore, por gjithashtu edhe n fazat q paraprn dhe pasojn ato. N shtjet penale garancit prfshn hetimet paragjyqsore t kryera nga policia. 9 Gjykata deklaroi n Imbroscia kundr Zvicrs , se koha e duhur q garantohet llon q nga 10 momenti kur ngrihet nj akuz , dhe se kushtet e tjera t Nenit 6 veanrisht t paragrat 3 mund t jen gjithashtu t prshtatshme prpara se nj shtje t parashtrohet n gjyq, nse, dhe prsa koh q drejtsia e gjyqit t paragjykohet seriozisht nga nj dshtim llestar pr t qn n pajtim me to. Gjykata gjithashtu u shpreh se n shtjet q kishin lidhje me Nenin 8 t Konvents t drejtn pr jetn e familjes Neni 6 gjithashtu zbatohet 11 pr fazat administrative t procesit gjyqsor . Neni 6 nuk parashikon t drejtn pr apelim. Megjithat, kjo e drejt parashikohet n shtjet penale n Nenin 2 t Protokollit Nr.7 t Konvents Evropiane. Gjykata ka deklaruar n precedentin e saj se, kur nj Shtet nuk parashikon n t drejtn vendase nj t drejt t till pr apelim, kto procedime mbulohen nga garancit q parashikohen n 12 Nenin 6 , edhe nse Neni 6 nuk parashikon nj t drejt pr apel. Megjithat, mnyra sesi

kto garanci vihen n zbatim duhet t jen n varsi t tipareve t veanta t procedimeve t tilla. N baz t precedentit t Gjykats, duhet marr parasysh trsia e procedimeve t kryera n rendin ligjore vendas, funksionet n ligj dhe praktik t organit t apelimit dhe pushteti e 13 mnyra n t ciln paraqiten dhe mbrohen interesat e palve. Kshtu, nuk ekziston asnj e drejt e till pr ndonj lloj t caktuar apeli ose mnyr pr tu marr me apelimet. Gjykata ka deklaruar gjithashtu se Neni 6 zbatohet pr procedimet prpara nj gjykate kushtetuese nse rezultatet e ktyre procedimeve jan drejtprsdrejti vendimmarrse pr nj t 14 drejt civile apo detyrim t till . Neni 16 mbulon gjithashtu procedurat pas seancs gjyqsore, t tilla si ekzekutimi i nj vendimi. Gjykata u shpreh n Hornsby kundr 15 Greqis se e drejta pr nj proces gjyqsor q mbulohet nga Neni 6 do t ishte i rrem nse nj sistem ligjor vendas i nj Shteti Kontraktues do t lejonte q t mbetej mosveprues n dm t nj pale nj vendim prfundimtar e i detyrueshm gjyqsor. sht i qart fakti se Neni 6 mbulon procedimet t marra si nj e tr. Gjykata ka deklaruar se ndrhyrja e nj legjislature pr t prcaktuar rezultatet e procedimeve duke aprovuar nj ligj mund t shkelin parimin e 16 barazis n mjete .

9. 10. 11.

12. 13.

14. 15. 16.

Imbroscia kundr Zvicrs, 24 Nntor 1993, paragra 36 Shih posht, kapitulli 5, pr nj shpjegim t termit akuz. Shih shembullin Johansen kundr Norvegjis, 27 Qershor 1996. Delcourt kundr Belgjiks, 17 Janar 1970, paragra 25. Monnell dhe Morris kundr Mbretris s Bashkuar, 2 Mars 1987, paragra 56. Kraska kundr Zvicrs, 19 Prill 1993, paragra 26. Hornsby kundr Greqis, 19 Mars 1997, paragra 40. Stran Greek Reneries kundr Greqis, 9 Dhjetor 1994, paragra 46-49. Pr m tepr mbi barazin ne mjete, shih posht, kapitulli 10.

10

4. jan t drejtat civile dhe detyrimet?

Neni 6 i garanton gjithsecilit t drejtn pr nj proces t drejt gjyqsor n prcaktimin e t drejtave t t/saj civile dhe detyrimeve. Duke u nisur nga formulimi i kt Neni, sht e qart se ai nuk mbulon t gjitha proceset gjyqsore ku nj individ mund t jet pal, por kuzohet n ato q kan t bjn me t drejtat civile dhe detyrimet. Kshtu sht i rndsishm prcaktimi i kuptimit t ksaj fraze. Ekzistojn precedent substantiv nga Gjykata dhe Komisioni pr t prcaktuar se far sht e far nuk sht nj e drejt civile ose nj detyrim. Interpretimi i frazs nga organet e Konvents ka qen progresiv. shtjet q m par konsideroheshin se ishin jasht qllimit t Nenit 6, si pr shembull sigurimet shoqrore, tani n prgjithsi i prkasin kuadrit t asaj q prbjn t drejtat civile dhe detyrimet. Gjykata e ka br t qart faktin se koncepti i t drejtave dhe detyrimeve civile sht autonom dhe se nuk mund t interpretohet vetm duke iu referuar t drejts vendase t 17 pals kundrshtuese . Megjithat, Gjykata nuk ka formuluar ndonj prkuzim abstrakt t shprehjes, prve kur sht br dallimi midis

17.

18.

19. 20.

21. 22. 23.

24. 25.

Shih shembullin Ringeisen kundr Australis, 16 Korrik 1971, paragra 94, dhe Knig kundr Republiks Federale t Gjermanis, 28 Qershor 1978, paragra 88. Knig kundr Republiks Federale t Gjermanis, 28 Qershor 1978, paragra 90. Ringeisen kundr Austris, 16 Korrik 1971, paragra 94. Knig kundr Republiks federale t Gjermanis, 28 Qershor 1978, paragra 90. H kundr Francs, 24 Tetor 1989, paragra 47. Feldbrugge kundr Hollands, 29 Maj 1986, paragra 29. Knig kundr Republiks Federale t Gjermanis, 28 Qershor 1978, paragra 89. Osman kundr Mbretris se Bashkuar, 28 Tetor 1998. Ringeisen kundr Austris, 16 Korrik 1971.

t drejts private e asaj publike. Gjykata n fakt ka marr vendim n baz t fakteve specike t secils shtje. Megjithat ka disa udhzues t prgjithshm q mund t nxirren nga precedenti i Gjykats. S pari, n prcaktimin nse nj shtje ka t bj me caktimin e nj t drejte civile, vetm karakteri i s drejts n shtjet prkatse do t merret 18 parasysh . Ashtu si Gjykata deklaroi n shtjet e Ringeisen kundr Austris, Karakteri i legjislacionit q drejton prcaktimin e shtjes (e drejt civile, tregtare, administrative, etj.) dhe autoriteti q i jep pushtet me juridiksionin pr shtjen n al (gjykata, organi administrativ, 19 etj.) rrjedhimisht nuk kan rndsi . Prkatsisht, mnyra sesi karakterizohet e drejta ose detyrimi n t drejtn vendase nuk sht vendimtare. Ky udhzues sht specikisht i rndsishm pr shtjet ku prfshihen marrdhniet midis nj individi dhe shtetit. N nj situat t till, Gjykata ka deklaruar se nuk sht vendimtar fakti nse autoriteti publik n al ka vepruar si person privat ose n kapacitetin 20 e t sovran . Pika kye n prcaktimin nse Neni 6 sht i zbatueshm apo jo sht nse rezultatet e procedimeve jan vendimtare pr t drejtat 21 private dhe detyrimet . S dyti, duhet marr n konsiderat do nocion uniform Evropian prsa i prket natyrs 22 s t drejts . S treti, Gjykata ka deklaruar se, megjithse koncepti i t drejtave dhe detyrimeve civile sht autonom, legjislacioni i Shtetit n al nuk sht
11

pa rndsin e vet. Gjykata u shpreh n Konig kundr Republiks Federale t Gjermanis se Nse nj e drejt duhet konsideruar apo jo si civile brenda kuptimit t ksaj shprehjeje n Konvent, kjo duhet prcaktuar duke iu referuar prmbajtjes substantive dhe ndikimit t s drejts dhe jo klasikimit t saj ligjor sipas s drejts vendase t 23 Shtetit prkats . Gjykata deklaroi n shtjet e Osman kundr 24 Mbretris s Bashkuar se aty ku ekziston nj e drejt e prgjithshme n t drejtn kombtare, nj Shtet Kontraktues nuk mund t shmang zbatimin e garantimit t procesit t drejt gjyqsor sipas Nenit 6, kur gjykatat prkatse e kan mohuar dhnien e ksaj t drejte n nj shtje specike. Si u prmend m sipr, Gjykata ka ndrmarr mnyrn e marrjes s vendimeve n baz t do shtjeje duke u bazuar n rrethanat e tyre specike. M posht vojn shembujt e situatave n t cilat Gjykata ka konstatuar prfshirjen e nj t drejte civile apo detyrimi.

T drejtat ose detyrimet civile

Gjykata sht shprehur llimisht dhe kryesisht se t drejtat dhe detyrimet e personave privat n marrdhniet e tyre jan n t gjitha rastet t drejta dhe detyrime civile. T drejtat e personave privat n marrdhniet e tyre midis njri tjetrit, pr shembull n t drejtn

e kontraktimit , t drejtn tregtare , t 27 drejtn e dmshprblimit , t drejtn e 28 29 familjes , t drejtn e punsimit dhe t 30 drejtn e prons jan gjithashtu t drejta civile. Prsa i prket situats kur nj shtje prfshin marrdhnien midis nj individi dhe Shtetit, fusha e prkatsis sht m problematike. Gjykata ka njohur si civile nj numr t drejtash t tilla dhe detyrimesh. Prona sht nj fush ku Gjykata sht shprehur se sht i zbatueshm Neni 6. N fazat e mposhtme garantohet zbatimi i procesit t drejt gjyqsor si, shpronsimi, konsolidimi dhe procedimet e planikimit dhe procedurat n lidhje me lejet pr ndrtimet e lejet e tjera pr pasuri t patundshme, t cilat kan pasoja t drejtprdrejta mbi t drejtn e pronsis n lidhje me prfshirjen e prons 31 prkatse , dhe gjithashtu procedime me karakter m t prgjithshm ku rezultati ka nj impakt mbi prdorimin ose gzimin e 32 prons . Neni 6 mbulon gjithashtu t drejtn pr tu angazhuar n aktivitet tregtar. shtjet n kt fush kan prfshir trheqjen e nj 33 license pr pet alkolike nga nj restorant , licensn pr t drejtuar nj klinik 34 mjeksore dhe pr t dhn leje pr t 35 drejtuar nj shkoll private . E drejta pr t praktikuar nj profesion si pr shembull at t mjeksis apo at t avokatis gjithashtu 36 mbulohen nga Neni 6 .

25

26

26.

27.

28.

29.

30. 31.

32.

33. 34.

35.

36.

Edicationes March Gallego S.A kundr Spanjs, 19 Shkurt 1998. Axen kundr Republiks federale t Gjermanis, 8 Dhjetor 1983, dhe Golder kundr Mbretris s Bashkuar, 21 Shkurt 1975. Aiery kundr Irlands, 9 Tetor 1979, dhe Rasmussen kundr Danimarks, 28 Nntor 1984. Buchholz kundr Republiks Federale t Gjermanis, 6 Maj 1981. Preo kundr Italis, 8 Dhjetor 1983. Shih shembullin Sporrong dhe Lnnroth kundr Suedis, 23 Shtator 1982, Poiss Bodn kundr Suedis, 17 Tetor 1987, Hkansson dhe Sturesson kundr Suedis, 21 Shkurt 1990, Mats Jakobsson kundr Suedis, 28 Qershor 1990, dhe Ruiz-Mateos kundr Spanjs, 12 Shtator 1993. Shembull Oerlamans kundr Hollands, 27 Nntor 1991 dhe De Geore de la Pradelle kundr Francs, 16 Dhjetor 1992. Tre Traktrer kundr Suedis, 7 Korrik 1989. Knig kundr Republiks federale t Gjermanis, 28 Qershor 1978. Jordebro foundation kundr Suedis, 6 Mars 1987, Raport i Komisionit, 51 DR 148. Knig kundr Republiks Federale t Gjermanis, 28 Qershor 1978, dhe H kundr Belgjiks, 30 Nntor 1987.

12

37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44.

45.

46. 47.

48. 49. 50.

51.

52. 53.

Olsson kundr Suedis, 24 Mars 1988. W. kundr Mbretris s Bashkuar, 8 Korrik 1987. Keegan kundr Irlands, 26 Maj 1994. Eriksson kundr Suedis, 22 Qershor 1989. Feldbrugge kundr Vendeve t Ulta, 29 Maj 1986. Salesi kundr Italis, 26 Shkurt 1993. Lombardo kundr Italis, 26 Nntor 1992. Schuler-Zgraggen kundr Zvicrs, 24 Qershor 1993, paragra 46. Schouten dhe Meldrum kundr Vendeve t Ulta, 9 Dhjetor 1994. Philips kundr Greqis, 27 Gusht 1991. Shih shembullin Editions Priscope kundr Francs, 26 Mars 1992, Barraona kundr Portugalis, 8 Korrik 1987 dhe X kundr Francs, 3 Mars 1992. Moreira de Azevedo kundr Portugalis, 23 Tetor 1990. Georgiadis kundr Greqis, 29 Maj 1997. National & Provincial Building Society dhe t tjer kundr Mbretris s Bashkuar, 23 Tetor 1997. Shih shembullin Fayed kundr Mbretris s Bashkuar, 21 Shtator 1994. Ruiz-Mateos kundr Spanjs, 12 Shtator 1993. Shih shembullin X kundr Francs, Apl. Nr. 9908/82 (1983), 32 DR 266.Sidoqo shih shnimin 32 pararends.

Gjykata m tej u shpreh se zbatohet Neni 6 n procedimet ku jan nn shqyrtim t drejtat dhe detyrimet q kan t bjn me t drejtn e familjes. Shembujt n kt fush jan vendimet pr t uar fmt 37 nn kujdestari , prsa i prket aksesit 38 t prindrve pr t par fmt e tyre , 39 adoptimi ose vnia e fms n shtpin e 40 fms . Si u prmend m sipr, n precedentt e hershm Gjykata sht shprehur se procedimet q kishin t bnin me prtimet e mirqnies nuk mbuloheshin nga Neni 6. Megjithat, Gjykata tani ka br t qart se Neni 6 mbulon procedimet n t cilat merret nj vendim mbi t drejtn e ligjshme sipas nj skeme t sigurimeve shoqrore pr 41 prtimet e sigurimeve shndetsore , pr autorizimet pr mirqnien e personave me 42 43 paasi dhe pr pensionet Shtetrore . N shtjen e Schuler-Zgraggen kundr Zvicrs, q kishte t bnte me pensionet e invalidve, Gjykata deklaroi n prgjithsi se ...zhvillimet n t drejtn...dhe garantimi i trajtimit t parimit t barazis duke pasur parasysh faktin se sot rregulli i prgjithshm sht q Neni 6 (1) zbatohet faktikisht n fushn e sigurimeve shoqrore duke prfshir madje 44 edhe asistencn pr mirqnie . M pas Neni 6 mbulon procedimet n t cilat merret nj vendim mbi detyrimin pr t paguar kontributet sipas nj skeme t sigurimeve 45 shoqrore .

Garancia n Nenin 6 zbatohet pr procedimet kundrejt administrats publike n lidhje 46 47 me kontratat , dmtimet n procedimet 48 administrative ose n procedimet penale. Ai zbatohet n procedimet kur bhet nj pretendim pr kompensim t mbajtjes s paligjshme n paraburgim sipas Nenit 5 (5) n vim t dhnies s pafajsis n 49 procedimet penale . E drejta pr t rituar parat e paguara pr tatime gjithashtu 50 mbulohet nga Neni 6 . M tej, e drejta e nj individi pr respektimin e reputacionit t t nga nj person privat 51 konsiderohet t jet nj e drejt civile . Prfundimisht, Gjykata sht shprehur se kur rezultatet e procedimi nj t drejte kushtetuese apo publike do t jen vendimtare pr t drejtat civile dhe detyrimet, kto procedime mbulohen nga garantimi i nj procesi t drejt gjyqsor n 52 Nenin 6 .

Prjashtimi i t drejtave dhe detyrimeve civile

N prputhje me metodat e marrjes s vendimeve pr do shtje n baz t rrethanave t tyre specike, si t Komisionit dhe Gjykats, organet e Strasburgut kan deklaruar gjithashtu pr disa fusha t s drejts q nuk i prkasin mbulimit t Nenit 6 (1). Kjo nnkupton se pretendimet n lidhje me mosmarrveshjet

13

mbi nj t drejt n prmbajtje t Konvents automatikisht do t trheqin mbrojtjen e Nenit 6. Megjithat, Neni 13 (e drejta pr nj zgjidhje ekase) do t zbatohet n kt rast dhe kjo mund t krkoj nj zgjidhje ose mbrojtje proceduriale t prafrt me ato t gjetura n Nenin 6 (1). Si m posht vojn shembuj t shtjeve q nuk konsiderohen si t drejta dhe detyrime civile. shtjet e tatimeve n prgjithsi dhe 53 vlersimi i tatimeve . 54 shtjet e imigracionit dhe nnshtetsis . 55 Detyrimi pr shrbim ushtarak . shtjet n lidhje me raportimin e procedimeve gjyqsore. Nj shembull i till sht shtja Atkinson Crook dhe The 56 Independent kundr Mbretris s Bashkuar , q kishte t bnte me tre aplikant, dy gazetar dhe nj gazet q u ankimuan se e drejta e tyre sipas Nenit 6 pr akses n gjykat ishte cnuar sepse ata nuk mund t kundrshtonin nj vendim pr t lmuar procedimet e marrjes s vendimit n nj shtje q ata donin t raportonin. Komisioni u shpreh se nuk kishte tregues q krkuesit gzonin nj t drejt civile n baz t s drejts vendase pr t raportuar mbi procedimet e marrjes s vendimit dhe respektivisht konstatoi se ankimi i krkuesve nuk prfshinte nj t drejt civile apo detyrim brenda kuptimit t Nenit 6. T drejtn pr t kandiduar pr nj post 57 publik . 58 T drejtn pr arsimim shtetror .
14

Refuzimin pr t nxjerr nj pasaport . shtjet n lidhje me ndihmn ligjore n 60 shtjet civile . 61 E drejta pr trajtim mjeksor shtetror . Vendimi unilateral i Shtetit pr t kompensuar viktimat e fatkeqsive 62 natyrore . Aplikimet pr marrje pa Mosmarrveshjet midis autoriteteve administrative dhe npunsve q kan pozicione, ku prfshihet pjesmarrja n ushtrimin e kompetencave t dhna nga e drejta publike, pr shembull, forcat e armatosura ose policia64.

59

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

P kundr Mbretris s Bashkuar, Apl. Nr. 13162/87 (1987), 54 DR 211 dhe S. kundr Zvicrs, Apl. Nr. 13325/87 (1988), 59 DR 256. Nicolussi kundr Australis, Apl. Nr. 11734/85 (1987), 52 DR 266. Atkinson Crook dhe t The Indipendent kundr Mbretris s Bashkuar, Apl. Nr. 13366/87 (1990), 67 DR 244. Habsburg-Lothringen kundr Austris, Apl. Nr. 15344/89 (1989), 64 DR 210. Simpson kundr Mbretris s Bashkuar, Apl. Nr. 14688/89 (1989), 64 DR 188. Peltonen kundr Finlands, Apl. Nr.19583/92 (1995), 80-A DR 38. X kundr Republiks Federale t Gjermanis, Apl. Nr. 3925/69 (1974), 32 DR 123. L kundr Suedis, Apl. Nr. 10801/84 (1978), 61 DR 62.

5. far kuptohet me akuz penale? Kuptimi i konceptit akuz

Neni 6 garanton gjithashtu nj proces t drejt gjyqsor n prcaktimin e nj akuze penale kundr nj personi. Ather, far kuptohet me akuz penale?
62. North dhe t tjer kundr Suedis, Apl. Nr. 14225/88 (1990), 69 DR 223. X kundr Austris, Apl. Nr. 7830/77 (1978), 14 DR 200. Kundrshtimet mbi pronsin e patentave jan trajtuar si t drejta civile .( British American Tabacco kundr Vendeve t Ulta, Apl. Nr. 19589/92, 20 Nntor 1995). Pellegrin kundr Francs, 8 Dhjetor 1999. Deweer kundr Belgjiks, 27 Shkurt 1980, paragra 42, 44 dhe 46. Wemho kundr Republiks Federale t Gjermanis, 27 Qershor 1968. Neumeister kundr Austris, 27 Qershor 1986. Funke kundr Francs, 25 Shkurt 1991. Angeluzzi kundr Italis, 19 Shkurt 1991. Engel dhe t tjer kundr Vendeve t Ulta, 8 Qershor 1976, paragra 81.

63.

64. 65.

66.

67.

68. 69. 70.

Akuza sht nj koncept autonom sipas Konvents q zbatohet panvarsisht nga prkuzimi i konceptit akuz n t drejtn vendase. N shtjen e Dew er kundr Belgjiks, Gjykata deklaroi se als akuz duhet ti jepet m shum nj kuptim substantiv sesa formal dhe u ndje e detyruar t shqyrtonte prtej aparancave dhe t hetonte realitetin e procedurs n al. Gjykata m pas voi duke deklaruar se akuza mund t prkuzohet si njoimi zyrtar q i jepet nj individi nga autoriteti kompetent pr nj pretendim se ai ka kryer nj vepr penale, ose kur masat ndikojn konsiderueshm mbi gjendjen e 65 t dyshuarit . N shtjen e siprprmendur, pas nj raportimi ku thuhej se krkuesi kishte thyer disa rregullore mbi mimin, prokurori urdhroi mbylljen e prkohshme t dyqanit t t. Brenda kuptimit t ligjit belg, nuk ishte kruar kushti pr

ndjekje penale pasi krkuesi kishte pranuar nj ofert pr zgjidhje t shtjes pa gjyq. Megjithat Gjykata konstatoi se krkuesi ishte nn nj akuz penale. M posht vojn disa shembuj t tjer t asaj q prbn nj akuz: kur nxirret urdhri pr arrestimin e nj 66 personi se ka kryer vepr penale . Kur nj person njoohet zyrtarisht pr 67 akuzn kundr t . Kur autoritetet q merren me hetimin e shkeljeve doganore krkojn q nj person t jap prova dhe m pas ata 68 ngrn llogarin e t bankare . Kur nj person ka caktuar nj avokat mbrojts pas hapjes s nj dosjeje nga zyra e prokurorit publik n vim t nj 69 raportimi t policis kundrejt t .

Kuptimi i konceptit penale

Si deklaroi Gjykata n shtjen e Engel dhe t 70 tjer kundr Hollands , Shtetet pal jan t lira pr t prcaktuar shtjet n t drejtn e tyre vendase si ose penale, disiplinare ose administrative, prsa koh q dallimi ndrmjet tyre nuk sht n mosprputhje me Konventn. Ushtrimi standart i t drejtave t Konvents, pr shembull e drejta pr lirin e als ose lirin e shprehjes, nuk mund t prbj nj vepr penale. N kt rast Gjykata prcaktoi kriteret pr t vendosur nse nj akuz sht penale

15

n kuptimin e Nenit 6 apo jo. Kto parime jan konrmuar n precedentt q vojn. Vlejn pr tu prmendur ktu tre shtje: klasikimi n t drejtn vendase, natyrn e veprs penale dhe natura e ashprsia e dnimit.

Natyra e veprs penale

Ka dy nnkritere sipas ksaj pjese: A qllimi i rregullit t shkelur dhe B qllimi i dnimit.

Klasikimi vendas
Nse akuza klasikohet si penale n t drejtn vendase t Shtetit kundrshtues, Neni 6 do t zbatohet automatikisht n ndjekje penale dhe shtjet e parashtruara m posht nuk zbatohen. Megjithat, nse nj akuz nuk klasikohet si penale, kjo nuk do t jet vendimtare pr zbatimin e garantimit t procesit t drejt gjyqsor n Nenin 6. Nse po, Shtetet Kontraktuese mund ti shmangen zbatimit t garantimit t procesit t drejt gjyqsor duke legalizuar ose riklasikuar veprat penale. Ashtu si deklaroi Gjykata n shtjen e Engel dhe t tjer kundr Vendeve t Ulta, Nse Shtetet Kontraktuese do t kishin mundsi q, me kompetencn e tyre, duke klasikuar nj shtje si administrative n vend t penales, t mnjanonin prdorimin e klauzolave themelore t Neneve 6 dhe 7, zbatimi i ktyre dispozitave do t varej nga vullneti i tyre sovran. Nj hapsir kaq e gjer mund t onte n rezultate t papajtueshme 71 me qllimin dhe objektin e Konvents .

A- qllimi i rregullit t shkelur

Nse rregulli n al zbatohet vetm pr nj grup t kuzuar njerzish, si pr shembull nj profesion, kjo do t tregonte se sht rregull administrativ dhe jo penal. Megjithat nse rregulli sht i nj karakteri t prgjithshm, ka t ngjar q t jet penal pr qllime t Nenit 6. N shtjen e Weber kundr Zvicrs, krkuesi kishte paraqitur nj ankim penal pr shpie dhe mbajti nj konferenc pr shtyp pr t vn n deni publikun mbi ankimin e t. Ai m pas u gjobit pr shkelje t sekretit t hetimit. Krkuesi u ankimua pr shkelje t Nenit 6, kur apelimi i t kundr dnimit u hodh posht pa nj seanc t hapur gjyqsore. Kshtu Gjykata duhet t vendoste nse kjo kishte t bnte me nj shtje penale dhe deklaroi: Sanksionet disiplinare prgjithsisht kan si qllim t sigurojn q antart e grupeve t caktuara t jn n pajtim me rregullat specik q udhheqin sjelljen e tyre. Gjithashtu, n shumicn e Shteteve Kontraktuese zbulimi i informacionit rreth hetimeve q jan ende pezull prbn nj akt q sht i papajtueshm me rregulla t tilla

71.

Engel dhe t tjer kundr Vendeve t Ulta, 8 Qershor 1976, paragra 81.

16

72. 73. 74. 75.

Weber kundr Zvicrs, 22 Maj 1990, paragra 33. Demicoli kundr Malts, 27 Gusht 1991. Ravnsborg kundr Suedis, 21 Shkurt 1994. ztrk kundr Republiks Federale t Gjermanis, 21 Shkurt 1984.

dhe sht i dnueshm sipas nj sr dispozitash. Personat q mbi t gjith t tjert jan t detyruar nga ruajtja e kondencialitetit t nj hetimi si gjyqtart, avokatt dhe t gjith ata q jan t lidhur ngusht me funksionimin e gjykatave, jan prgjegjs n nj rast t till pr t marr masa disiplinare n emr t profesionit t tyre, panvarsisht nga ndonj sanksion penal. Palt, nga ana tjetr, vetm marrin pjes n procedimet si njerz q i nnshtrohen juridiksionit t gjykatave, dhe si rrjedhim ata nuk hyjn n sfern disiplinare t sistemit gjyqsor. Duke qn se megjithat Neni 185 ndikon n mnyr t konsiderueshme t gjith popullatn, shkelja q ai prkuzon dhe sanksionit ndshkues q i bashkngjit, prbn nj 72 vepr penale pr qllimet e kriterit t dyt . Si rrjedhoj, duke qn se dispozita nuk u kuzua n nj grup personash n nj ose m shum kapacitete specike, ajo nuk ishte ekskluzivisht disiplinare n karakter. Po kshtu, n shtjen e Demicoli kundr 73 Malts , q kishte t bnte me nj gazetar i cili kishte botuar nj artikull ku kritikonte ashpr dy antar t parlamentit, thyerja e s drejts pr procedime kundrejt t nuk u konsiderua si nj shtje e disiplins s brendshme parlamentare duke qn se dispozita n al ndikonte n mnyr t konsiderueshme t gjith popullatn. Megjithat, n shtjen e Ravnsborg kundr 74 Suedis , Gjykata vrejti se gjobat e vna ishin pr deklaratat q kishte br krkuesi si pal n procedimet gjyqsore. Ajo u shpreh se masa e marr pr t siguruar ndjekjen e rregullt

t procedimeve gjyqsore ishin m pran sanksioneve disiplinare sesa akuzave penale. Neni 6 si rrjedhim u konstatua se nuk ishte i zbatueshm n kt rast.

B Qllimi i dnimit
Ky kriter shrben pr t br dallimin midis sanksioneve penale nga sanksionet e mirllta administrative. N shtjen e Ozturk kundr Republiks 75 Federale t Gjermanis , Gjykata konsideroi nj shtje n lidhje me ngarjen e pakujdesshme t makins q u legalizua n Gjermani. Megjithat, Gjykata e bri t qart se ajo ishte ende penale sipas Nenit 6. Rregulli ende kishte karakteristikat q prbnin bazat e veprs penale. Ai ishte i nj zbatimi t prgjithshm duke qn se zbatohej pr t gjith prdoruesit e rrugs dhe jo pr nj grup t caktuar (shih m sipr) dhe u zbatua me vnien e sanksioni (gjobe) t llojit ndshkimor dhe prfriksues. Gjykata gjithashtu vrejti se shumica kryesore e Shteteve Pal trajtonte shkeljet e trakut rrugor nga t miturit si vepra penale.

Natyra dhe ashprsia e dnimit

Ky titull nuk duhet t ngatrrohet me qllimin e dnimit (shih m sipr). Nse qllimi i dnimit nuk e bn t zbatueshm Nenin 6, Gjykata ather duhet t shqyrtoj natyrn

17

dhe ashprsin q mund t bj t zbatueshm garantimin e procesit t drejt gjyqsor. Privimi i liris si nj dnim prgjithsisht e shndrron nj rregull m shum n penal sesa disiplinar. Gjykata deklaroi n Engel dhe t tjer kundr Vendeve t Ulta se N nj shoqri q i nnshtrohet shtetit ligjor, privimi i liris i prket sfers penale q mund t jepet si ndshkim, prve atyre q nga natyra, kohzgjatja ose mnyra e ekzekutimit nuk mund t jen dukshm t dmshme. Rndsia e asaj q sht n rrezik, traditat e Shteteve Kontraktuese dhe rndsia q i bashkngjitet Konvents pr respektimin e liris zike t personit, t gjitha s 76 bashku e krkojn q t jet kshtu . N Benham kundr Mbretris s Bashkuar Gjykata u shpreh se aty ku privimi i liris sht n rrezik, interesat e drejtsis n parim krkojn 77 prfaqsim ligjor . N Campbell dhe Fell kundr Mbretris s 78 Bashkuar , Gjykata deklaroi se humbja e dhnies s faljes prej gati tre vitesh, megjithse n ligjin anglez prbnte m shum nj privilegj sesa nj t drejt, duhej t merrej parasysh duke qn se kishte efektin q t shkaktonte vazhdimin e qndrimit n paraburgim edhe pas momentit kur i burgosuri pritej q t lirohej. Si u tregua m sipr, n citimin nga Engel dhe t tjer kundr Vendeve t Ulta m sipr, jo do privim i liris e bn t zbatueshm Nenin 6. Gjykata sht shprehur se kohzgjatja e marrjes s vendimit pr burgim prej dy ditsh ishte e
18

pamjaueshme q ajo t konsiderohej si dnim penal. Paralajmrimi pr burgim mund ta bj gjithashtu t zbatueshm Nenin 6. N Engel dhe t tjer kundr Vendeve t Ulta fakti q nj nga krkuesit m n fund arriti t marr nj dnim q nuk onte n privim t liris nuk ndikoi vlresimin e br nga Gjykata kur rezultati nuk mund t zvoglonte rndsin e asaj q ishte llimisht n rrezik. N rastet kur dnimi n al nuk sht burgim ose paralajmrim pr burgim, por nj gjob, Gjykata shqyrton faktin nse kjo gjob ka pasur si qllim kompensimin q dnohet me gjob pr dmin ose kryesisht ndshkimin pr t ndaluar kryerjen prsri t shkeljes. Vtm n rastin e fundit shtja do t konsiderohet q i 79 prket sfrs penale .

76.

77.

78.

79.

Engel dhe t tjer kundr Vendeve t Ulta, 8 Qershor 1976, paragra 82. Benham kundr Mbretris s Bashkuar, 10 Qershor 1996, paragra 61. Campell dhe Fell kundr Mbretris s Bashkuar, 28 Qershor 1984, paragra 72. Shembull Bendenoun kundr Francs, 24 Shkurt 1994.

6. far prfshin e drejta pr nj seanc t hapur?

Neni 6 i garanton dokujt t drejtn pr nj seanc t hapur n prcaktimin e t drejtave t t civile dhe detyrimet, ose t ndonj akuze penale t ngritur kundr t. M tej Neni 6 deklaron se shtypi dhe publiku mund t prjashtohen nga i gjith procesi gjyqsor ose nj pjes e t n interes t moralit, rendit publik ose sigurimit kombtar n nj shoqri demokratike, kur krkohen t mbrohen interesat e t miturve ose t jets private t palve, ose n nj mas q sht rreptsisht e domosdoshme n opinionin e gjykats n rrethana specike ku publiciteti do t paragjykonte interesat e drejtsis. Nj seanc e hapur prbn nj tipar thelbsor t s drejts pr nj proces t drejt gjyqsor. Si deklaroi Gjykata n Axen kundr Republiks Federale t Gjermanis, Karakteri i hapur i procedimeve prpara organeve gjyqsore q i referohet Nenit 6 (1) mbron palt ndrgjyqse kundrejt ushtrimit t drejtsis n fshehtsi dhe pa mbikqyrje publike; sht gjithashtu edhe nj nga mjetet me an t t cilave mund t ruhet kondenca n gjykata, si t shkalls s ult edhe t shkallve t lart. Duke e br t dukshm ushtrimin e drejtsis, publiciteti kontribuon n prmbushjen e synimit t Nenit 6 (1), shprehimisht nj proces t drejt gjyqsor, garantimi i t cilit prbn nj nga parimet themelore t nj shoqrie demokratike,

80.

81.

82. 83.

84. 85.

Axen kundr Republiks Federale t Gjermanis, 8 Dhjetor 1983, paragra 25. Schuler-Zgraggen kundr Zvicrs, 24 Qershor 1993, paragra 58- e drejta e aplikantit pr pension paasie. Diennet kundr Francs, 26 Shtator 1995, paragra 34. Stallinger dhe Kuso kundr Austris, 23 Prill 1997, para. 51. Fischer kundr Austris, 26 Prill 1995, para. 44. Axen kundr Republiks Federale t Gjermanis, 8 Dhjetor 1983, para. 28.

brenda kuptimit t Konvents . Nj seanc e hapur prgjithsisht krkohet pr t prmbushur krkesat e Nenit 6 (1) prpara gjykatave t shkalls s par ose t vetm nj shkalle. Megjithat, n shtjet teknike, nj seanc 81 e hapur ndonjher nuk krkohet . Nse nuk mbahet nj seanc e hapur n gjykatn e shkalls s par, kjo mund t korrigjohet duke mbajtur nj seanc t hapur n nj gjykat t nj shkalle m t lart. Megjithat, nse gjykata e apelit nuk merr n konsiderat bazat meritore t shtjes ose kur nuk sht kompetente pr t trajtuar t gjitha aspektet e shtjes, ather konstatohet se ka shkelje t Nenit 6. N shtjen e Diennet kundr Francs82, Gjykata u shpreh se kur nuk ka pasur seanc t hapur n organin disiplinar, kjo nuk rregullohet me faktin se nj organ apeli mjeksor mbajti seancn e vet n publik sepse nuk konsiderohej si organ gjyqsor me juridiksion t plot, e n veanti, nuk kishte kompetencat pr t vlersuar nse dnimi n al ishte proporcional me fajin e kryer. Kjo do t krkoj arsye prjashtuese pr t justikuar se nuk mbahet seanc e hapur nse nuk ka pasur nj 83 t till q n gjykimin e shkalls s par . E drejta pr nj seanc t hapur prgjithsisht prfshin t drejtn pr seanc gojore nse nuk ka 84 rrethana prjashtuese . Nuk ka ndonj krkes t prgjithshme pr seanc gojore n gjykatn e apelin. N shembullin e shtjes Axen kundr Republiks Federale t 85 Gjermanis , Gjykata u shpreh se n shtjet penale nj seanc gojore nuk ishte e nevojshme
19

80

kur gjykata e apelit n al hodhi posht apelin n al vetm duke e motivuar me ligjin. Megjithat, kur gjykata e apelit duhet t shqyrtoj faktet dhe ligjin dhe t vendos mbi fajsin apo pafajsin e personit t akuzuar, sht e nevojshme nj 86 seanc gojore . N shtjet civile seanca gojore n nivelin e apelit sht menduar se sht e 87 panevojshme. N shtjen e K kundr Zvicrs , krkuesi ishte prfshir n procedime t zgjatura m nj kompani q kishte kontraktuar pr t br punime shtes n shtpin e t. Gjykata e shkalls s par dha gjykimin kundr krkuesit n favor t kompanis dhe Gjykata e Apelit e konrmoi kt vendim. Krkuesi m pas apeloi n Gjykatn Federale q ia hodhi posht apelimin pa asnj seanc dhe pa krkuar vrejtje me shkrim. Komisioni deklaroi q Gjithashtu, prsa ka t bj me ankimet e krkuesit q gjyqtart e Gjykats Federale nuk e diskutuan rastin dhe votuan n publik mbi apelin e t t s drejts civile, Komisioni vzhgoi se asnj e drejt e till nuk nderohet n Konvent. Prsa i prket ksaj shtjeje, shih me tej n vim kapitullin 10 pr nj seanc t drejt t drejtn pr nj seanc n prezencn e t akuzuarit. N disa raste sht e mundur q krkuesi t heq dor nga seanca e hapur. Si deklaroi Gjykata n Hakansson dhe Sturesson kundr Suedis, Duhet pranuar fakti q as dokumenti, as shpirti i ksaj dispozite nuk e parandalojn personin q t heq dor nga vullneti i t i lir, ose shprehimisht, ose t nnkuptuar pr pasur nj seanc t hapur...Megjithat,
20

nj dorheqje duhet br n mnyr t qart dhe nuk duhet t jn n kundrshtim me ndonj interes t 88 rndsishm publik . 89 N shtjen e Deeer kundr Belgjiks , krkuesi kishte pranuar nj zgjidhje jashtgjyqsore t shtjes penale duke paguar nj gjob. N t kundrtn at do ti duhej t prballej me mbylljen e biznesit t t n pritje t ndjekjes penale. Gjykata u shpreh se dorheqja pr mbajtjen e seancs, d.m.th. pranimi q krkuesi q pagonte gjobn sht i kuzuar dhe kjo rezultonte n shkelje t Nenit 6 (1). N shtjen e Hakanson dhe Sturesson kundr Suedis t prmendur m sipr, Gjykata u shpreh se krkuesit n mnyr t qart kishin hequr dor nga e drejta e tyre pr seanc t hapur duke qn se ata nuk kishin krkuar q t mbahej nj e till kur mundsia ishte parashikuar qart nga legjislacioni suedez. Gjykata ka deklaruar se seancat disiplinore n lidhje me burgimet mund t mbahen privatisht. N shtjen e Campbell dhe Fell kundr Mbretris 90 s Bashkuar , Gjykata deklaroi se duhet kushtuar vmendje rendit publik dhe problemeve t siguris q do t prfshiheshin nse kto seanca do t ishin t hapura. Kjo do t shkaktonte nj barr disproporcionale pr autoritetet e Shtetit. Gjykata u shpreh se megjithse nuk mund t justikohej nj ndalim i plot, seancat profesionale disiplinare mund t mbahen privatisht n varsi t rrethanave. Faktort q duhen marr n konsiderat kur merret vendimi nse nj seanc e hapur sht e nevojshme, do

86. 87. 88.

89. 90.

Ekbatani kundr Suedis, 26 Maj 1988, para. 32-33. Shih shembullin K kundr Zvicrs, 41 DR 242. Hakansson dhe Sturesson kundr Suedis, 21 Shkurt 1980, para. 66. Deweer kundr Belgjik, 27 Shkurt 1980, para. 51-54. Campell dhe Fell kundr Mbretris s Bashkuar, 28 Qershor 1984, para. 87.

t merret parasysh pr sekretin profesional dhe 91 jett private t klientve ose pacientve. 92 N B kundr Mbretris s Bashkuar , Gjykata deklaroi t pranueshme nj shtje n lidhje me nj rregull q parashikonte q t gjitha shtjet q kishin t bnin me kujdestarin e fmve n disa procese gjyqsore, do t prjashtonin si shtypin ashtu edhe publikun, ndrsa n procese t ngjashme ku prfshiheshin fmt n gjykata t tjera u pranuan si shtypi ashtu edhe disa antar t publikut si pr shembull familjar t ngusht q nuk ishin pal n procese. N gjykimin e saj, t nxjerr m 24 prill 2001 Gjykata konstatoi se nuk ka pasur shkelje.

91.

92.

Albert dhe Le Compte kundr Belgjiks, 10 Shkurt 1983, para. 34, H kundr Belgjiks, 30 Nntor 1987, para. 54. B kundr Mbretris s Bashkuar, vendim i 14 Shtatorit 1999.

21

7. far kuptohet me termin shpallje publikisht

Neni 6 deklaron se vendimi shpallet publikisht. Kjo klauzol nuk i nnshtrohet ndonj prjashtimi t llojit q lejohet sipas rregullit ku seanca duhet t jet e hapur (shih m sipr). Megjithat, ajo ka edhe qllimin pr t kontribuar n nj proces t drejt nprmjet mbikqyrjes publike. Gjykata ka deklaruar se shpallje publikisht nuk nnkupton domosdoshmrisht q vendimi duhet t jet i hapur n gjyq. N shtjen e Preo dhe t tjer kundr Italis Gjykata deklaroi se Ajo konstaton se n do shtje forma e publicitetit q i duhet dhn vendimit n baz t s drejts vendase t Shtetit kundrshtues duhet t bhet duke pasur parasysh tiparet e veanta t proceseve gjyqsore n al dhe duke iu referuar objektit dhe 93 qllimit t Nenit 6 (1). N kt shtje Gjykata u shpreh se duke pasur parasysh apelin e juridiksionit t kuzuar t gjykats, depozitimi i vendimit n regjitrin e gjykats, q e bnte t disponueshme dokumentin e plot t vendimit, ishte i mjaueshm pr t prmbushur kushtin e shpalljes publikisht. M tej, Gjykata u shpreh n Axen kundr 94 Republiks Federale t Gjermanis q nxjerrja publikisht me goj e vendimit t Gjykats s Lart u dha n mnyr t panevojshme q vendimet e gjykatave t shkallve m t ulta ishin shpallur

publikisht. 95 Gjithashtu n Suer kundr Zvicrs Gjykata u shpreh se shpallja publike e vendimit t nj gjykate ushtarake apeli nuk ishte i nevojshm duke qn se aksesi publik pr at vendim ishte siguruar nga mjete t tjera, veanrisht nga mundsia pr t krkuar nj kopje t vendimit nga regjistri i gjykats dhe botimi i t pasues n prmbledhjen zyrtare t precedentit. shtjet e siprprmendura t gjitha kishin lidhje me vendimet e seancave n shkallt m t larta gjyqsore t sistemit gjyqsor dhe Gjykata u shpreh se nuk kishte konstatuar shkelje n kto shtje. Megjithat, n shtjet e erner kundr 96 97 Austris dhe Szucs kundr Austris , ku vendimi as nuk u shpall publikisht nga gjykatat e shkalls s par dhe gjykatat e apelit, as nuk ishin vn n dispozicion dokumentet e plota pr publikun n regjistrat e tyre dhe aksesi ishte i kuzuar n ato q prbnin nj interes legjitim, Gjykata konstatoi se nuk ka pasur shkelje t Nenit 6. Gjykata gjithashtu konstatoi nj shkelje n 98 Campbell dhe Fell kundr Mbretris s Bashkuar , ku n seancat disiplinore pr burgjet Bordi i Vizitorve nuk e shpalli vendimin publikisht dhe gjithashtu nuk ndrmorri hapa pr t br vendimin publik.

93.

94.

95. 96. 97. 98.

Preo dhe t tjer kundr Italis, 8 Dhjetor 1983, para. 26. Axen kundr Republiks Federale t Gjermanis, 29 Qershor 1982, para 32. Suer kundr Zvicrs, 22 Shkurt 1984, para 34. Werner kundr Ausrtis, 24 Nntor 1997. Szucs kundr Austris, 24 Nntor 1997. Campbell dhe Fell kundr Mbretris s Bashkuar, 28 Qershor 1984, para. 92.

22

8. Cili sht kuptimi i garantimit t afatit kohor t arsyeshm?

99. 100. 101. Stgmller kundr Austris, 10 Nntor 1969, para. 5. H kundr Franc, 24 Tetor 1989, para.58. Scopelliti kundr Italis, 23 Nntor 1993, para.18, dhe Deeer kundr Belgjiks, 27 Shkurt 1980, para.42. Shih shembullin Scopelliti kundr Italis, 23 Nntor 1993, para.18 dhe B kundr Austris, 28 Mars 1990, para.48. Proszak kundr Poland, 16 Dhjetor 1997,para. 30-31. Shih shembullin Buchholz kundr Republiks Federale Gjermane, 6 Maj 1981, para. 49. Shih Kae Klische de la Grahge kundr Italis, 27 Tetor 1994, para.62, ku shtja pati riperkusion t madh n shtjet mbi ligjin vendas dhe at t mjedisit. Triggiani kundr Italis, 19 Shkurt 1991, para.17. Angelucci kundr Italis, 19 Shkurt 1991, para.15, dhe Andreucci kundr Italis, 27 Shkurt 1992,para.17. Shih shembullin Manzoni kundr Italis, 19 Shkurt 1991, para.18. Diana kundr Italis, 27 Shkurt 1992, para.17. Manieri kundr Italis, 27 Shkurt 1992, para.18. Boddaert kundr Belgjiks, 12 Tetor 1992.

102.

103. 104.

105.

106. 107.

108.

109. 110. 111.

Neni 6 i garanton dokujt nj seanc brenda nj afati kohor t arsyeshm. Gjykata ka deklaruar se qllimi i kt garantimi sht q t mbroj t gjitha palt n procesin gjyqsor...kundrejt vonesave t 99 gjata proceduriale . Ky garantim m tej thekson rndsin e dhnies s gjykimit pa vones q mund 100 t vr n rrezik ekasitetin dhe besueshmrin . Kuptimi i kushtit t afatit kohor t arsyeshm sht br si rrjedhim pr t garantuar q brenda nj afati kohor t arsyeshm dhe me an t nj vendimi gjyqsor ti jepet fund pasiguris q ka nj person prsa i prket pozits s t/saj prsa i prket nj akuze penale kundr t/saj: kjo sht n interes t personit n al si dhe t siguris ligjore. Koha q duhet marr n konsiderat llon me nisjen e procedimeve n shtjet civile dhe 101 n ato penale me akuzn . Koha e shqyrtimin prfundon kur procedimet jan konkluduar n shkalln m t lart t mundshme t gjykats, 102 d.m.th. kur vendimi bhet nal . Gjykata do t shqyrtoj kohzgjatjen e procedimeve q nga data n t ciln nj Shtet Kontraktues ka njohur t drejtn pr peticion individual, por do t marr parasysh situatn dhe progresin e shtjes n at 103 dit . Gjykata ka prcaktuar n precedentin e saj se kur bhet vlersimi nse kohzgjatja mund t

konsiderohet e arsyeshme, faktort e mposhtm duhen marr parasysh: kompleksiteti i shtjes, sjellja e krkuesit, sjellja e autoriteteve gjyqsore dhe administrative t Shtetit dhe ajo q prbn 104 rrezik pr krkuesin . Gjykata ka parasysh rrethanat e veanta t shtjes dhe nuk ka caktuar nj afat prfundimtar kohor. N disa raste Gjykata bn m shum nj vlersim t prgjithshm sesa ti referohet drejtprdrejt kriterit t msiprm.

Kompleksiteti i shtjes
T gjitha aspektet e shtjes merren n konsiderat n vlersimin e faktit nse ajo sht komplekse. Kompleksiteti mund t ket lidhje me 105 faktet si dhe shtjet ligjore . Gjykata i ka dhn rndsi pr shembull natyrn e fakteve q duhen 106 prcaktuar , numri i personave t akuzuar dhe 107 108 dshmimtarve , elementt ndrkombtar , 109 lidhja e shtjes me shtje t tjera dhe ndrhyrja 110 e personave t tjer n procedur . Nj shtje q sht mja komplekse ndonjher justikon procedurat e gjata. Pr 111 shembull, n shtjen e Boddaert kundr Belgjiks , gjash vjet e tre muaj nuk u konsideruan t paarsyeshm nga Gjykata duke qn se kishte t bnte me nj hetim t vshtir mbi nj vrasje dhe ecurin n paralel t dy shtjeve. Megjthat, edhe n rastet shum komplekse mund t ndodhin vonesa t panevojshme. N shtjen Ferantelli

23

dhe Santangelo kundr Italis Gjykata u shpreh se gjashtmbdhjet vjet ishin t paarsyeshm n kt shtje q kishte t bnte me nj gjyq kompleks e t vshtir n lidhje me nj vrasje ku prfshiheshin probleme t ndjeshme n trajtimin e t miturve.

112

Sjellja e krkuesit
Nse krkuesi ka shkaktuar nj vones, kjo qartsisht q dobson ankimin e t. Megjithat, nj aplikant nuk ka pse ndihet keq nse jan prdorur plotsisht procedurat e ndryshme t disponueshme n ndjekjen e mbrojtjes s t/saj. Nj aplikant nuk sht i detyruar t bashkpunoj aktivisht n prshpejtimin e procedurave q mund 113 t ojn n dnimin e t/saj . Nse krkuesit prpiqn q t prshpejtojn procedurat, kjo mund t jen n favor t tyre, por, dshtimi n zbatimin e prshpejtimit t procedurave nuk 114 sht domosdoshmrisht vendimtar . Gjykata deklaroi n Union Alimentaria Sanders S.A. kundr Spanjs se detyrimi i krkuesit sht vetm q t tregoj kujdes n ndrmarrjen e hapave proceduriale t duhur pr t pr t mos prdorur mnyrat e voness dhe pr t prtuar nga mundsia q i jepet n baz t legjislacionit kombtar 115 pr t shkurtuar procedurat . N shtjen e Ciricosta dhe Viola kundr 116 Italis , q kishte t bnte me nj aplikim pr t pezulluar punimet q kishin t ngjar t kishin ndrhyr n t drejtat e prons sepse krkuesit

kishin krkuar t paktn 17 shtyrje seance dhe nuk kishin kundrshtuar pr gjasht t tjera t krkuara nga pala tjetr, Gjykata u shpreh se 15 vjet ishin t paarsyeshm. N Beaumartin kundr 117 Francs , megjithat, kur krkuesit kishin kontribuar n vonesn e procedurs duke e uar shtjen n gjykatn e gabuar dhe duke paraqitur krkesat katr muaj pas parashtrimit t apelit t tyre, Gjykata u shpreh se autoritetet ishin m shum fajtore duke qn se gjykats vendase iu desh gati mbi pes vjet pr t mbajtur seancn e par dhe ministris prgjegjse 20 muaj pr t paraqitur krkesat e saj.

Sjellja e autoriteteve
Vetm vonesat q i atribuohen Shtetit mund t merren parasysh n prcaktimin nse sht prmbushur afati kohor i arsyeshm. Megjithat, Shteti sht prgjegjs pr vonesat e shkaktuara nga t gjitha autoritetet e veta administrative ose gjyqsore. N trajtimin e shtjeve q kan t bjn me kohzgjatjen e procedurave Gjykata ka marr n konsiderat parimin e ushtrimit t duhur t drejtsis, pra faktin q gjykatat vendase kan detyrimin pr t trajtuar n mnyrn e duhur 118 shtjet q i paraqiten . Vendimet n lidhje me shtyrjet e seancave pr arsye specike ose nxjerrja e provave mund t ken rndsin e tyre n kt 119 kuadr. N Eing kundr Mbretris s Bashkuar ,

112. 113.

114.

115. 116. 117. 118. 119.

Ferrantelli dhe Santangelo kundr Italis, 7 Gusht 1996. Eckle kundr Republiks Federale t Gjermanis, 15 Korrik 1982, para.82. Shih shembullin Ceteroni kundr Italis, 15 Nntor 1996. Unin Alimentaria Sanders S.A kundr Spanjs, para.35. Circosta dhe Viola kundr Italis, 4 Dhjetor 1995. Beaumartin kundr Francs, 24 Nntor 1994. Boddaert kundr Belgjiks, 12 Tetor 1992,para.39. Ewing kundr Mbretris s Bashkuar, 56 DR 71.

24

120.

121.

122.

123.

124.

Shih shembullin Vernillo kundr Francs, 20 Shkurt 1991, para.38. Shih shembullin Zimmerman dhe Steiner kundr Zvicrs, 13 Korrik 1983, Guincho kundr Portugalis, 10 Korrik 1984 dhe Buccholz kundr Republiks Federale t Gjermanis, 6 Maj 1981. Zimmerman dhe Steiner kundr Zvicrs, 13 Korrik 1983,para.29. Shih shembullin Milasi kundr Italis, 25 Qershore 1987, para.19 dhe Unin Alimentaria Sanders S.A. kundr Spanjs, 7 Qershor 1989,para.38. Neni 5(3) paracakton : do njeri i arrestuar ose i ndaluar n prputhje me dispozitat e paragrat 1.c t kt Neni do t sillet para nj gjyqtari ose nj nnpunsi t autorizuar me ligj q t ushtroj kompetenca gjyqsore dhe ka t drejtn e gjykimit brenda nj afati t arsyeshm ose t lirimit n pritje t gjykimit. Lirimi mund t kushtzohet me garanci pr t`u paraqitur n gjyq.

bashkimi i tre shtjeve q vonuan gjyqin nuk u konsiderua si arbitrar ose i paarsyeshm ose q mund t shkaktonte vonesa t panevojshme duke pasur parasysh ushtrimin e duhur t drejtsis. Gjykata e ka br t qart se prpjekjet e autoriteteve gjyqsore pr t prshpejtuar procedurat sa m shum t jet e mundur luajn nj rol t rndsishm n sigurimin q krkuesit t projn garantimin e t drejtave brenda Neni6 120 . Kshtu gjykats vendase i takon nj detyr mja e veant pr t siguruar q t gjith ata q luajn nj rol n procedurat t bjn t pamundurn pr t shmangur ndonj vones t panevojshme. Vonesat q jan shqyrtuar nga organet e Strasburgut q i atribuohen Shtetit prfshn n shtjet civile, shtyrjen e procesit gjyqsor duke ln pezull rezultatet e nj shtjeje tjetr, vonesa n drejtimin e seancs nga gjykata ose n prezantimin a nxjerrjen e provave nga ana e Shtetit, ose vonesa nga regjistri i gjykats apo autoritetet e tjera administrative. N shtjet penale prfshihen transferimi i shtjeve nga nj gjykat n tjetrn, seancat e shtjeve kundr dy ose m shum t akuazuarve s bashku, komunikimi i vendimit tek i akuzuari dhe mbajtja 121 e seancave t apelimeve . Gjykata u shpreh n shtjen e Zimmerman dhe Steiner kundr Zvicrs se Shtetet kan detyrimin pr t organizuar sistemet e tyre ligjore n mnyr t till q t lejojn gjykatat t prmbushin kushtet e Nenit 6 (1) duke prfshir at t gjykimit brenda nj 122 afati kohor t arsyeshm .

N shtjen e siprprmendur Gjykata konstatoi se kur arsyeja pr nj vones ishte nj pun e prapambetur afatgjat n sistemin e gjykats s Shtetit, kishte ndodhur shkelje e garantimit t kohs s arsyeshme n Nenin 6 duke qn se Shteti nuk kishte marr masat e duhura pr t prballuar situatn. Masat e duhura mund t prfshn caktimin e gjyqtarve t tjer ose personet tjetr administrativ. Megjithat, normalisht nuk konstatohet nj shkelje kur puna e prapambetur sht vetm e prkohshme dhe q bn prjashtim, dhe kur Shteti ka ndrmarr masat e nevojshme mbrojtjse menjher. N kryerjen e vlersimit t ksaj situate Gjykata prgatitet pr t marr parasysh sfondin politik 123 dhe social t Shtetit n al .

far prbn rrezik pr krkuesin?

Pr shkak se ajo q prbn rrezik pr krkuesin merret n konsiderat kur bhet vlersimi i faktit nse sht prmbushur garantimi i afatit t arsyeshm kohor, ndjekja penale pritet q t kryhet n afat m t prshpejtuar se ajo civile, veanrisht kur nj person i akuzuar mbahet n paraburgim. Kushti i afatit t arsyeshm kohor sipas Nenit 6 sht i lidhur ngusht me kushtin 124 e afatit kohor t arsyeshm sipas Nenit 5 (3) . Gjykata ka shpjeguar se nse seancat gjyqsore przgjaten n mnyr t panevojshme mbajtja n paraburgim do t bhet e paligjshme. Paraburgimi nuk mund t konsiderohet se i prket qllimit t

25

parashtruar n Nenin 5 (3) nse kuadri kohor nuk sht m i arsyeshm. Gjykata ka parashtruar n shum shtje, kryesisht koht e fundit n 125 Jablonski kundr Polonis parimet q duhet t zbatohen nga nj gjyqtar n lidhje me kohzgjatjen q i duhet nj shtjeje pr tu paraqitur n gjyq. Nj dyshim i arsyeshm, q duhet t bazohet n fakte objektivisht t verikueshme, mbi nj person q mendohet se ka kryer nj shkelje sht gjithmon nj element i nevojshm pr mbajtje n paraburgim sipas Nenit 5 (1) c dhe Nenit 5 (3). Megjithat n vetvete nuk prbn nj justikim pr mbajtje n paraburgim, megjithse personi mund t jet kapur n mnyr agrante. Kjo do t prbnte shkelje t Nenit 6 (2) (prezumimi i pafajsis, shih m posht). Gjithashtu duhet t krohen motivet objektivisht t verikueshme pr t mbshtetur privimin e liris si pr shembull frika e arratisjes ose ndrhyrja tek dshmimtart ose provat. Mbrojtja e rishikimit t rregullt n prmbajtje t Nenit 5 (3) krkon q gjyqtari q autorizon mbatjen e tejzgjatur nn arrest t prmbush kriteret n do rast ku t jepen arsye t knaqshme e t mjaueshme pr t justikuar se ato vazhdojn t ekzistojn pr privimin e liris s t. Nuk sht e mjaueshme pr gjyqtarin q t mjaohet me faktin se kto arsye qndronin n kohn e arrestit llestar, se shtja nuk sht ende gati pr tiu nnshtruar procesit gjyqsor dhe se vonesa sht e arsyeshme. Sigurisht q sht e qart se nse gjyqtari konsideron se vonesat nuk jan t arsyeshme, mbajtja nn arrest automatikisht bhet e paligjshme dhe
26

i burgosuri duhet t lirohet. N do rast, me qllim q t justikohet mbajtja e gjat nn arrest gjyqtart duhet t tregojn gjithashtu se i kan prmbushur detyrimet e tyre dhe se nuk ka asnj mas alternative m pak t rnd se mbajtja n paraburgim (pr shembull nj mas q kuzon lirin e lvizjes) q do t mund t prmbushte krkesat e prokurorit. N Jablonski kundr Polonis Gjykata konstatoi se, megjithse sjellja e krkuesit kontribuonte n zgjatjen e seancs gjyqsore, ajo nuk mori parasysh kohzgjatjen e plot (mbi pes vjet) pr t ciln autoritetet duhet t mbajn prgjegjsi. N kt rast ishin shkelur si Neni 5 ashtu edhe Neni 6. Duke iu kthyer shtjes s kushtit t afatit kohor t arsyeshm t Nenit 6 n lidhje me ndjekjet civile, ato mund t krkojn prshpejtimin nga ana e autoriteteve, veanrisht kur procedimet jan kritike pr krkuesin dhe/ose kan nj cilsi 126 t veant ose t paprapsueshme . Si m posht von jan dhn disa shembuj: shtjet e kujdestaris s fmve. N Hokkanen kundr Finlands Gjykata deklaroi se ...sht thelbsore q shtjet e kujdestaris 127 t trajtohen me procedur t prshpejtuar . 128 N Ignaccolo-Zennide kundr Rumanis Gjykata theksoi faktin q vendimet mbi shtjet e fmve t mos prcaktohen thjesht nga mbarimi i afatit kohor. Mosmarrveshjet mbi punsimin. N Obermeier kundr Austris Gjykata deklaroi se ...nj npuns q konsideron se sht

125. 126.

127. 128.

Jablomski kundr Polonis, 21 Dhjetor 2000. H kundr Mbretris s Bashkuar, 8 Korrik 1988, para. 85. Hokkanen kundr Finlands, 23 Shtator 1994,para.72. Ignaccolo-Zenide kundr Rumanis, 25 Janar 2000.

129.

130.

131. 132.

Obermeier kundr Gjermanis, 28 Qershor 1990, para.72. Silva Pontes kundr Portugalis, 23 Mars 1994,para.39. X kundr Francs, 23 Mars 1991, para. 47-49. A dhe t tjer kundr Danimarks, 8 Shkurt 1996, para. 78.

pushuar pa t drejt nga pundhnsi i t, ka nj interes t rndsishm personal pr t siguruar vendimin gjyqsor mbi ligjshmrin e asaj mase 129 n form t menjhershme . shtjet e plagosjeve personale. N shtjen 130 e Silva Pontes kundr Portugalis Gjykata deklaroi se kishte lindur nevoja pr kujdes t veant kur krkuesi pretendoi kompensim pr plagosjet e rnda n nj aksident n trakun rrugor. shtje t tjera ku shpejtsia sht thelbi i 131 krkuesi gjykimit. N X kundr Francs kishte marr HIV-in nga nj transfuzion i infektuar i gjakut dhe krkoi seanca gjyqsore pr kompensim kundr Shtetit. Prsa i prket gjendjes s aplikantes dhe jetgjatsis prkatse Gjykata u shpreh se procesi gjyqsor q zgjati pr dy vjet ishte paarsyeshmrisht i gjat. Gjykatat vendase kishin dshtuar n prdorimin e kompentencave t tyre pr t prshpejtuar seancn. N A dhe t tjer kundr Danimarks Gjykata u shpreh se ...autoritetet kompetente dhe administrative ishin nn nj detyrim pozitiv sipas Nenit 6 (1) pr t vepruar me kujdesin e duhur t krkuar nga precedenti i gjykats n 132 mosmarrveshje t kt lloji .

27

9. far krkohet nga nj gjykat pr t qen (1) e pavarur dhe (2) e paanshme?
Neni 6 deklaron se dokush ka t drejtn pr nj seanc gjyqsore nga nj gjykat e pavarur dhe e paanshme e kruar me ligj. Dy kushtet e pavarsis dhe paanshmris jan t ndrlidhura dhe shpesh Gjykata i merr n konsiderat s bashku.

Gjykata sht shprehur se gjykata duhet t jet e 134 pavarur si nga ekzekutivi edhe nga palt .

Prbrja dhe emrimi i antarve

Gjykata sht shprehur se prezenca e gjyqsorit ose e antarve ligjrisht t kualikuar n nj gjyq sht nj indikator i fort i pavarsis 135 s saj . N shtjen e Sramek kundr Austris , Gjykata konstatoi se gjykata n al (Autoriteti Rajonal i Transaksioneve t Pasurive t Patundshme) nuk ishte e pavarur. Qeveria ishte pal n procesin gjyqsor dhe prfaqsuesi i qeveris ishte mbikqyrsi hierarkik i raportuesit t gjykats. Fakti q antart e nj gjykate emrohen nga 137 ekzekutivi kjo n vetvete nuk cnon Konventn . Pr t treguar se ka shkelje t Nenit 6, krkuesit do ti duhet t tregoj q praktika e ndjekur pr emrimin e antarve e marr si nj e tr nuk ishte e knaqshme ose q krimi i nj gjykate t veant pr t vendosur mbi nj shtje sht ndikuar nga motive q sygjerojn nj prpjekje 138 pr t ndikuar n rezultatet e saj . M tej, nse antart e nj gjykate emrohen pr periudha t caktuara kohore, kjo shihet si nj garanci pavarsie. N shtjen e Le Compte 139 kundr Belgjiks , koha e qndrimit n detyr prej gjasht vitesh t antarve t Kshillit t Apelit u konstatua se parashikonte nj garanci
136

Pavarsia
Gjykatat normalisht konsiderohen t jen t pavarura dhe gjyqtarve kombtar rrall do tu duhet t vendosin nse nj gjykat sht e pavarur, prve situatave kur krkohet q t konsiderohen vendimet e organeve jo-gjyqsore. Kur organe t tilla q nuk jan gjykata ushtrojn funksione q jan prcaktuese pr t drejtat civile ose akuzat penale, ato duhet t prputhen me kushtet e pavarsis dhe paanshmris. Kur merret vendimi nse nj gjykat sht e pavarur, Gjykata Evropiane merr n konsiderat: mnyrn e emrimit t antarve t saj; kohzgjatjen e detyrs s tyre; ekzistencn e garancive kundrejt presioneve t jashtme dhe shtjen nse organi prfaqson nj 133 dukje t pavarsis objektive ;
28

133.

134. 135. 136. 137.

138. 139.

Shih shembullin Campell dhe Fell kundr Mbretris s Bashkuar, 28 Qershor 1984, para.78. Ringeissen kundr Austris, 16 Korrik 1971, para.95. Le Compte kundr Belgjiks, 23 Qershor 1981,para.57. Sramk kundr Austris, 22 Tetor 1984. Campell dhe Fell kundr Mbretris s Bashkuar, 28 Qershor 1984, para. 79. Zand kundr Austris, 15 DR 70,para.79. Le Compte, Van Leuven, De Meyere kundr Belgjiks, 23 Qershor 1981.

t pavarsis s tyre. N Campbell dhe Fell kundr 140 Mbretris s Bashkuar , antart e Bordit pr Vizitort e Burgut u emruan pr tre vjet. Kjo u konsiderua nj periudh relativisht e shkurtr por dihej fakti se antart nuk paguheshin dhe se ishte e vshtir q t gjendeshin vullnetar, e kshtu nuk u konstatua shkelje e Nenit 6.

nga nj autoritet jo-gjyqsor . Gjykatat ushtarake dhe organet e tjera disiplinore ushtarake jan konstatuar se shkelin Nenin 6 n kt kontekst. Ekzekutivi mund t nxjerr udhzues pr antart rreth performacs s prgjithshme t funksioneve t tyre prsa koh q udhzues t till nuk jan n realitet instruksione pr mnyrn sesi duhen 143 marr vendimet n shtje t caktuara .

142

Dukja e pavarsis objektive Paanshmria

Dyshimet prsa i prket dukjes s pavarsis n njfar mase duhet t justikohen 141 objektivisht. N shtjen e Belilos kundr Zvicrs nj Bord lokal i Policis i cili gjykoi disa shkelje t kryera nga t miturit ishte i prbr vetm nga nj antar nj polic i cili vepronte n kapacitetin e t personal. Megjithse ai nuk iu nnshtrua urdhrave, e bri nj betim q nuk mund ta linte at, m von iu kthye detyrave n rajonin e t dhe tendenca ishte q ai t konsiderohej si antar i forcave t policis q varej nga superiort dhe q ishte besnik ndaj kolegve t t, e si rrjedhoj do t thyente kondencn q nj gjykat duhet t nxis. Ekzistonin dyshime legjitime prsa i prket pavarsis dhe paanshmris organizuese n Bordin e Policis q nuk prmbushnin kushtet e Nenit 6 (1). Gjykata u shpreh n Piersack kundr Belgjiks se Ndrsa normalisht paanshmria nnkupton mungesn e paragjykimeve ose anshmris, ekzistenca e saj ose mosekzistenca n mnyr t dukshme n baz t Nenit 6 (1) t Konvents do t testohet n mnyra t ndryshme. Mund t bhet nj dallim n kt kontekst midis nj mnyre subjektive q prbn prpjekjen pr t siguruar dnimin personal t nj gjyqtari t caktuar n nj shtje t caktuar, dhe nj mnyr objektive q nnkupton prcaktimin nse ai ofron garanci t mjaueshme pr t prjashtuar ndonj dyshim 144 legjitim n kt kuadr . Prsa i prket paanshmris subjektive Gjykata krkon prova t anshmris aktuale. Paanshmria personale e nj gjyqtari t duhur t emruar prezumohet derisa t kt prova pr 145 t kundrtn . Ky sht nj prezumim shum i fort dhe n praktik sht mja e vshtir q t provohet anshmria personale. Asnj pretendim i till nuk ka qen i suksesshm n Strasburg
29

140.

141. 142.

143. 144. 145.

Campbell dhe Fell kundr Mbretris s Bashkuar, 28 Qershor 1984,para.80. Belilos kundr Zvicrs, 29 Prill 1988, para. 66-67. Shih shembullin Findlay kundr Mbretris s Bashkuar, 25 SHkurt 1997,para.77. Campbell dhe Fell, 28 Qershor 1984, para.79. Piersack kundr Belgjiks, 1 Tetor 1982, para.30. Hauschildt kundr Danimarks,para.47.

Varsia ndaj autoriteteve t tjera

Gjykata duhet t ket pushtetin pr t marr nj vendim detyrues q nuk mund t ndryshohet

panvarsisht nga ankimet e shpeshta. Prsa i prket testit t objektivitetit Gjykata deklaroi n Fey kundr Austris se N baz t testit t objektivitetit duhet t prcaktohet nse, prve faktit t sjelljes personale t gjyqtarit, ekzistojn fakte t vrtetueshme q mund t ngren dyshime prsa i prket paanshmris s t. N kt kuadr edhe dukja e pavarsis objektive mund t ket rndsin e vet. Ajo q sht n rrezik ka t bj me besueshmrin q duhet t nxisin gjykatat n nj shoqri demokratike n publik dhe mbi t gjitha, prsa i prket ndjekjeve penale n t akuzuarin. Kjo nnkupton q n marrjen e vendimit nse n nj shtje t caktuar ekziston nj arsye legjitime pr t pasur frik se nj gjyqtari t caktuar i mungon paanshmria, kndvshtrimi i t akuzuarit sht i rndsishm por jo vendimtar. Ai q sht vendimtar sht fakti nse kjo frik mund t 146 justikohet n mnyr objektive . Gjykata e ka br t qart q cilido gjyqtar n lidhje me t cilin ekziston nj arsye legjitime pr t pasur frik se i mungon paanshmria 147 duhet t trhiqet . Ekzistenca e procedurave kombtare pr sigurimin e paanshmris jan gjithashtu me vend n kt kuadr. Ndrsa Konventa nuk specikon shprehimisht se duhet t ket mekanizma me an t t cilve palt n procesin gjyqsor do t jen n gjendje t sdojn paanshmrin, shkeljet e Nenit 6 kan m shum t ngjar t ndodhin kur ato mekanizma mungojn. Nse nj i pandehur ngre problemin e paanshmris, ajo duhet t
30

hetohet prve kur sht haptazi pa vler nj 148 hetim i till. Problemi sht ngritur shpesh n gjykatat e Strasburgut n kontekstin e racizmit. T dy parimet e parashtruara n shtjet e mposhtme zbatohen njsoj n format e tjera t paragjykimeve ose paanshmris. 149 N shtjen e Remli kundr Francs , nj deklarat e br nga nj prej antarve t juris ku thuhej se pr m tepr, un jam racist u dgjua rastsisht nga nj person i tret. Gjykata vendase vendosi q nuk ishte n gjendje t bnte vrejtje formale pr ngjarjen q pretendohej se kishte ndodhur jasht prezencs s saj. Gjykata Evropiane vrejti se gjykata kombtare nuk kishte br ndonj kontroll pr t verikuar paanshmrin, duke privuar kshtu krkuesin nga mundsia pr t marr masa pr situatn q binte n kundrshtim me kushtet e Konvents. Kshtu, Gjykata konstatoi shkelje t Nenit 6. Ndrsa gjykata vendase ka drejtuar qartsisht nj hetim t duhur prsa i prket pretendimit t anshmris dhe ka konkluduar se gjyqi n al ishte i drejt, Gjykata Evropiane ngurroi t vr n dyshim konkluzionin e saj. N 150 shtjen Gregory kundr Mbretris s Bashkuar , u kalua nj shnim tek gjyqtari nga juria ku thuhej juria po jep shenja t nnkuptimeve raciale. Nj antar duhet t prjashtohet. Gjyqtari ia tregoi shnimin prokurorit dhe pals mbrojtse. Ai paralajmroi gjithashtu jurin q t vendoste mbi shtjen n baz t provave dhe t linin mnjan ndonj paragjykim. Gjykata u shpreh se kjo

146. 147.

148. 149. 150.

Fey kundr Austris, 24 Shkurt 1993, para.30. Piersack kundr Belgjiks,para,30, Notier para.33, Hauschildt,para.48. Remli kundr Francs, 30 Mars 1996. Remli kundr Francs, 30 mars 1996,para.48. Gregory kundr Mbretris s Bashkuar, 25 Shkurt 1997.

151.

152. 153. 154. 155.

Gregory kundr Mbretrus s Bashkuar, 25 Shkurt 1997,para. 49. Sander kundr Mbretris s Bashkuar, 9 Maj 2000. Piersack kundr Belgjiks, 1 Tetor 1982. Hauschildt kundr Danimarks, 24 Maj 1984. Ferrantelli dhe Santangelo kundr Italis, 7 Gusht 1996.

isht e mjaueshme pr qllimet e Nenit 6. Ajo konstatoi se ishte e rndsishme q pala mbrojtse nuk krkoi shkarkimin e juris apo ti pyeste ata n seanc t hapur nse ishin n gjendje q t vazhdonin e t kthenin vendimin duke u bazuar vetm n prova. Gjyqtari i gjyqit kishte hartuar nj deklarat t qart, t detajuar e t fort ku udhzohej juria q t hiqt nga mendja do lloj mendimi a paragjykimi t nj forme a nj tjetre. Gjykata m tej u shpreh duke krahasuar shtjen me at t Remli kundr Francs se N at rast gjyqtart dshtuan n reagimin ndaj pretendimit se nj antar i juris i identikueshm ishte dgjuar t thoshte se ai ishte racist. N shtjen aktuale gjyqtari u prball me nj pretendim t racizmit t juris, q, megjithse ishte e prgjithshme dhe e paqart, nuk mund t thuhej se i mungonte thelbi. N ato rrethana ai ndrmorri hapat e mjaueshme pr t kontrolluar q gjykata ishte kruar si nj gjykat e paanshme brenda kuptimit t Nenit 6 (1) t Konvents dhe kishte ofruar garanci t mjaueshme pr t hequr 151 ndonj dyshim n lidhje me kt pik. N shtjen e mvonshme t Sander kundr Mbretris s Bashkuar Gjykata megjithat konsideroi q kur reagimi i gjyqtarit pr prova t ngjashme racizmi ndrmjet juris kishte qn jo i duhur, ather ka ndodhur shkelje e Nenit 6. Gjykata deklaroi se ...gjyqtari duhet t kishte reaguar n mnyr m vendimtare sesa krkimi i thjesht q bri pr t dhn siguri se juria mund ti linte mnjan paragjykimet e saj dhe t vendoste vetm n

baz t provave. Duke dshtuar pr t arritur nj gj t till, gjyqtari nuk siguroi garanci t mjaueshme pr t prjashtuar do lloj dyshimi t justikueshm objektivisht prsa i prket paanshmris s gjykats. Ajo voi se gjykata q dnoi krkuesin nuk ishte e paanshme nga nj 152 pikpamje objektive .

Rolet e ndryshme t gjyqtarit

Shum nga precedentt mbi paanshmrin e gjyqsorit kan lidhje me situata ku nj gjyqtar luan role t ndryshme proceduriale gjat procesit gjyqsor. N shtjen e Piersack kundr Belgjiks153 gjyqtari q dha dnimin pr krkuesin kishte qn m par antar i departamentit q kishte hetuar mbi shtjen e krkuesit dhe q kishte nisur ndjekjen penale kundr t. Gjykata konstatoi shkelje t Nenit 6. 154 N Hauschildt kundr Danimarks , Gjykata kontatoi shkelje kur gjyqtari q drejtonte seancn kishte marr vendime n masn e paraburgimit. Kjo i nnshtrohej nj tipari t veant n kuptimin q nga nnt rastet pr vendimet pr kthim n burg ai iu referua nj dyshimi veanrisht t fort t fajsis s krkuesit. Gjykata u shpreh se ndryshimi me shtjen q duhej zgjidhur n gjyq ishte jothelbsor dhe frika e krkuesit ishte e justikuar n mnyr objektive. Nj shembull tjetr sht ai i shtjes 155 ku Ferrantelli dhe Santangelo kundr Italis Gjykata konstatoi nj shkelje t Nenit 6 kur
31

gjyqtari q drejtonte seancn n gjykatn e apelit kishte qn i prfshir n dnimin e t bashkakuzuarve n nj rast tjetr gjyqsor. Ky gjykim prmbante referenca t shumta pr krkuesit dhe prfshirjen e tyre prkatse n at shtje. Gjithashtu, gjykimi i gjykats s apelit q dnoi krkuesit prmendte mja pjes nga vendimi i mparshm n lidhje me krkuesit e bashkakuzuar. Gjykata konstatoi se kto rrethana ishin t mjaueshme pr t justikuar shqetsimin e krkuesve dhe mungesa e paanshmris e gjykats s apelit ishte e justikuar objektivisht. 156 Oberschlick Nr.1 kundr Austris kishte t bnte me procesin gjyqsor prpara gjykats s apelit ku tre gjyqtar kishin marr pjes gjithashtu n gjykimin n shkalln e par. Gjykata Evropiane konstatoi se kjo prbnte shkelje t s drejts pr nj gjykim t paanshm. 157 N De Haan kundr Vendeve t Ulta gjyqtari q drejtonte gjyqin e apelit duhej t vendoste pr nj objeksion kundr vendimit pr t cilin ai ishte prgjegjs. Gjykata konstatoi se shqetsimi i krkuesit n lidhje me paanshmrin objektive t gjyqtarit ishte e drejt dhe konstatoi shkelje t Nenit 6. 158 N nj shtje t fundit kundr Zvicrs , Gjykata konstatoi shkelje t Nenit 6 (1) ku krkuesi ishte prfshir n proces gjyqsor q ishte i prbr nga pes gjyqtar. Dy prej tyre punonin me or t pjesshme dhe vepronin si prfaqsues t pals tjetr n proces tjetr gjyqsor, por t parashtruar nga i njjti aplikant. Gjykata vrejti se legjislacioni dhe praktika n sistemin e
32

orve t pjesshme t puns n gjykat mund t konsiderohej se ishte n pajtim me Nenin 6, dhe n rrezik mund t ishte vetm mnyra n t ciln ishin drejtuar punimet n kt shtje. Ndrsa nuk kishte ndonj lidhje materiale midis shtjes s krkuesit dhe procedimeve t ndara n t cilat t dy avokatt kishin vepruar si prfaqsues ligjor, kishte n fakt nj mbivendosje n koh. Krkuesi si rrjedhoj mund t kishte arsye pr faktin se gjyqtari n al do t vazhdonte ta konsideronte at si pal kundrshtuese dhe kjo shtje mund ti kishte dhn shkak shqetsimit legjitim se gjyqtari nuk po e trajtonte shtjen me paanshmrin e duhur. Fakti i thjesht se gjyqtari ishte prfshir m par me nj shtje t krkuesit nuk sht i mjaueshm n vetvete q t rezultoj n shkelje t Nenit 6 (1). Tiparet e veanta si ato n n shtjet e prshkruara m sipr krkohen t jen prtej njohurive t gjyqtarit mbi dosjen prkatse.

Rikthimi i seancave
Nse nj vendim ndalon n apel dhe rikthehet n shkalln e par t gjykats pr marrjen e nj vendimi t ri, nuk konstatohet automatikisht shkelje e Nenit 6 sepse i njjti organ, me ose pa t njjtn prbrje, do t vendos 159 prsri mbi shtjen . n shtjen Thomman 160 kundr Zvicrs , krkuesi u ri-dnua nga gjykata q e kishte dnuar at n munges. Gjykata nuk mendoi se kjo prbnte shkelje t Nenit 6 duke qn se gjyqtart do t kishin parasysh faktin se

156. 157. 158. 159. 160.

Oberschlick Nr.1 kundr Austris, 23 Maj 1991. De Haan kundr Hollands, 26 Gusht 1997. Westein kundr Zvicrs, 21 Dhjetor 2000. Ringeisen kundr Austris, 16 Korrik 1971, para.97. Thomann kundr Zvicrs, 10 Qershor 1996.

ata e kishin marr vendimin e tyre t par duke u bazuar n prova t kuzuara dhe se do t ndrmerrnin hapa t tjer pr shtjen mbi baza t kuptimit dhe ndryshe nga hera e par.

Jurit
Parimet e siprprmendura zbatohen njsoj pr jurit.

Gjykimi i specializuar
Gjykata njeh faktin se ka arsye t forta pr t mbajtur seanca prpara organeve gjykuese t specializuara ku nevojiten njohuri teknike profesionale. Kjo mund t prfsh caktimin e antarve t gjykats q jan profesionist n fushn specialiste n al, pr shembull gjykata disiplinore mjeksore. Kur ka lidhje t drejtprdrejta midis antarve t gjykats dhe ndonjrs nga palt, ata antar duhet t trhiqen. Kur ngrihet nj dyshim legjitim, mund t mjaoj q t prcaktohet prezenca e antarve t gjykats ose t bhet nj votim i fsheht. shtja e 161 Langborger kundr Suedis kishte t bnte me nj seanc n Gjykats e Strehimit dhe Qiramarrjes. Ajo ishte e prbr nga dy gjyqtar profesionist dhe dy vlersues profesionist t emruar nga pronart dhe shoqata e qiramarrjes. Vlersuesit profesionist kishin lidhje t ngushta me dy organizatat q krkonin t respektohej klauzola q krkuesi kishte kundrshtuar. Shqetsimi legjitim se interesat e tyre ishin n kundrshtim me t tat nuk ishte i mjaueshm se drejtuesi gjyqsor kishte t drejtn nale t vendimit.

Dorheqja
Gjykata nuk ka hartuar udhzues t qart pr masn n t ciln nj i akuzuar mund t jap dorheqjen nga e drejta e t pr nj gjyq t drejt e t paanshm. Gjykata megjithat ka deklaruar se pr aq sa sht e mundur dorheqja do t vihet kuzimi dhe garancit minimale duhet t qndrojn q t mos jet vetm n varsi t palve. Dorheqja duhet t jepet n mnyr t qart. Palt duhet t ken marr parasysh dyshimet prsa i prket paanshmris, t ken pasur mundsin t ngren shtjen dhe t ken deklaruar se jan t knaqur me prbrjen e gjyqit. Nj dshtim i thjesht pr t kundrshtuar nuk mjaon pr t dhn dorheqjen. Gjykata 162 u shpreh n Pfeier dhe Plankl kundr Austris se dshtimi pr t kundrshtuar dy gjyqtart e gjykats pr t cilt ishin br hetime dhe ishin skualikuar pr t qn t till nuk ishte i mjaueshm pr tu konsideruar si dorheqje. 163 gjyqtari N Oberschkick Nr.1 kundr Austris drejtues n nj gjykat apeli kishte marr pjes n seanca t tjera gjyqsore dhe nuk supozohej q t drejtonte gjyqin n baz t Kodit t Procedurs Penale. Krkuesi nuk debatoi pr prezencn e gjyqtarit, por ai nuk ishte n deni t faktit se

161. 162. 163.

Langborger kundr Suedis, 22 Qershor 1989. Pfeier dhe Plankl kundr Austris, 25 Shkurt 1992. Oberschlick (Nr.1) kundr Austris, 23 Maj 1991.

33

dy gjyqtar t tjer ishin skualikuar n mnyr t ngjashme. Gjykata konstatoi se ai nuk kishte hequr dor nga e drejta e t pr nj gjykim t paanshm.

Kruar me ligj
N lidhje me kushtin q nj gjykata do t krohet me ligj, Komisioni u shpreh n Zand kundr Austris se sht objekti dhe qllimi i klauzols s Nenit 6 (1) q t krkojn q gjykatat t krohen me ligj dhe q organizimi gjyqsor n nj shoqri demokratike t mos varet nga pushteti i Ekzekutivit, por t rregullohet me ligj q del nga Parlamenti. Megjithat, kjo nuk nnkupton q legjislacioni i deleguar si i till sht i papranueshm n shtjet q kan t bjn me organizimin gjyqsor. Neni 6 (1) nuk krkon q legjislatura t rregulloj secilin dhe do detaj n kt fush nga nj Akt Formal i Parlamentit nse legjislatura prcakton t paktn 164 kuadrin organizativ pr organizimin gjyqsor .

164.

Zank kundr Austris, 15 DR 70.

34

10. far prfshin nocioni i nj procesi t drejt?

Neni 6 deklaron se dokush ka t drejtn e nj seance t drejt gjyqsore. Kjo shprehje prfshin shum aspekte t procesit t duhur t s drejts, si e drejta pr akses n gjykat, pr nj seanc n prezencn e t akuzuarit, e drejta pr t mos kontribuar n vet-inkriminim, barazia n mjete, e drejta pr seanca gjyqsore me pal kundrshtuese dhe nj gjykim i arsyeshm. Detyra e gjyqtarit sht t siguroj q t gjitha palt n nj mosmarrveshje t ken nj seanc t drejt gjyqsore pr t ciln Konventa i jep kt t drejt.

Aksesi n gjykat
Nuk ka nj garantim t shprehur mbi t drejn e aksesit n nj gjykat n tekstin e Nenit 6, por Gjykata Evropiane sht shprehur se kjo dispozit siguron pr kdo t drejtn pr t br do lloj pretendimi n lidhje me t drejtat e t/saj civile dhe detyrimet prpara nj gjykate apo tribunali. Neni 6 prfshin t drejtn pr t paraqitur n gjykat, n t ciln e drejta pr akses, q do t thot e drejta pr t lluar seancat gjyqsore prpara gjykats n shtjet civile prbn vetm nj aspekt. Gjykata u shpreh n Golder kundr Mbretris s Bashkuar se Nse Neni 6 (1) do t kuptohej se kishte lidhje

165.

Golder kundr Mbretris s Bashkuar, 21 Shkurt 1975, para.35.

ekskluzivisht me drejtimin e nj veprimi t caktuar q ka lluar prpara nj gjykate, nj Shtet Kontraktues, pa vepruar n kundrshtim me at dokument, duhet t eleminojn gjykatat ose tia heqin juridiksionin atyre duke u kufuzuar n marrjen e vendimeve pr disa veprime civile dhe tia besojn t tjerat organeve q varen nga qeveria...do t ishte e paimagjinueshme sipas mendimit t Gjykats q Neni 6 (1) t prshkruaj n detaj garancit proceduriale q i jepen palve n nj ndjekje gjyqsore dhe nuk duhet t mbroj s pari at q sht e mundur t prtohet nga garancit e dhna, d.m.th. aksesi n gjykat. Karakteristikat e nj procesi gjyqsor t drejt, t hapur dhe t shpejt nuk do t ken vler fare nse 165 nuk do t ket procedime gjyqsore . Megjithat, e drejta pr akses n gjykat nuk sht nj e drejt absolute. Gjykata voi duke deklaruar n Golder kundr Mbretris s Bashkuar se vet natyra e saj krkon rregullore prkatse (q mund t ndryshoj n koh dhe vendndodhje sipas nevojave dhe burimeve t komunitetit dhe t individve) t hartuara nga Shteti, megjithse rregullore t tilla nuk duhet t cnojn aspak thelbin e s drejts as t hyj n konikt me t drejtat e tjera t mishruara n Konvent. N precedentin e saj Gjykata sht shprehur m tej se do lloj kuzimi do t jet n pajtim me Nenin 6 nse ndjek nj synim legjitim dhe nse ekziston nj marrdhnie e arsyeshme
35

proporcionaliteti midis mjeteve t prdorura 166 dhe synimit q krkohet t prmbushet . shtja e Golder kundr Mbretris s Bashkuar kishte t bnte me nj t burgosur t cilit i ishte refuzuar leja pr t kontaktuar me avokatin e t pr t paraqitur shtjen e t civile pr shpie kundr nj oceri burgu. Gjykata u shpreh se kjo ishte shkelje e Nenit 6 e drejta pr akses n gjykat nuk duhet vetm t ekzistoj, por duhet t jet gjithashtu efektive. Gjykata u shpreh gjithashtu se pamundsia e nj t burgosuri pr t patur konsultime kondenciale prve seancs gjyqsore me nj avokat e privonte at nga e 167 drejta pr akses n gjykat . N disa shtje aksesi n gjykat refuzohet pr shkak t natyrs s ndrgjygjsit. Gjykata ka njohur faktin se kuzimet pr akses n gjykat pr t miturit, personat me probleme mendore, t falimentuarit dhe ndrgjygjsit shqetsues 168 nuk ndjekin nj synim legjitim . N shtjen e 169 Canea Catholic Church kundr Greqis nj gjykat vendosi q kisha aplikuese nuk kishte personalitet ligjor n t drejtn greke. Kjo oi n pezullimin e shtjes s ngritur pr t br vlersimin e t drejts s t pr pronn. Gjykata Evropiane megjithat deklaroi se kjo e kishte dmtuar thelbin e t drejts pr gjykat dhe se kishte konstatuar shkelje t Nenit 6. Gjykata gjithashtu kishte konstatuar shkelje kur procedimet ligjore mund t trajtoheshin vetm nga nj organ tjetr panvarsisht nga interesi i drejtprdrejt i krkuesve n procedime. N shtjen e Philis 170 kundr Greqis , krkuesi q ishte nj inxhinier
36

n profesion krkoi shprblim pr punn e br. Kjo mund t ndiqej vetm nga Dhoma Teknike e Greqis. Gjykata u shpreh se ndrsa kjo procedur mund ti kishte siguruar primet inxhinierve pr prfaqsim ligjor t specializuar me pak shpenzime, ishte e pamjaueshme pr t justikuar heqjen e kapacitetit t krkuesit pr t ndjekur nj veprim n pretendimin e t. N Airey kundr Irlands nj bashkshorteje iu refuzua ndihma ligjore pr t ndjekur procedime gjyqsore pr tu ndar nga bashkshorti. Gjykata u shpreh se Neni 6 (1) ndonjher mund t detyroj Shtetin q t parashikoj asistenc pr nj avokat kur nj asistenc e till del se sht e domosdoshme pr akses efektiv n gjykat ose sepse prfaqsimi ligjor bhet i detyrueshm duke qn se zbatohet kshtu nga legjislacionet kombtare t disa Shteteve Kontraktuese pr lloje t ndryshme ndrgjygjsie, ose pr shkak t arsyes s kompleksitetit t 171 procedurs apo t shtjes . Gjykata konstatoi se krkuesi n kt shtje nuk gzonte nj t drejt efektive pr akses n Gjykatn e Lart pr qllime t nxjerrjes s nj peticioni pr nj dekret pr ndarje gjyqsore. E drejta pr akses n gjykat ndonjher mund t shkelet kur ekziston nj imunitet q etivisht ndalon nj veprim q t ndodh. N 172 shtjen e Osman kundr Mbretris s Bashkuar q kishte t bnte me nj imunitet t politiks publike pr t paditur pr neglizhenc ndaj policis q vepron n kapacitet hetues ose ndalues, Gjykata u shpreh se synimi i rregullit

166.

167.

168. 169.

170. 171. 172.

Ashingdane kundr Mbretris s Bashkuar, 28 Maj 1985,para.57. Campbell dhe Fell kundr Mbretris s Bashkuar, 28 Qershor 1984, para.111-113. M kundr Mbretris s Bashkuar, 52 DR 269. Canea Catholic Church kundr Grequs, 16 Dhjetor 1997. Philips kundr Greqis,27 Gusht 1991. Aiery kundr Irlands, 9 Tetor 1979, para.26. Osman kundr Mbretris s Bashkuar, 28 Tetor 1998.

173.

174.

175.

Ashingdane kundr Mbretris s Bashkuar, 28 Maj 1985. Bryan kundr Mbretris s Bashkuar, 22 Nntor 1995, para.45. Vasilescu kundr Rumanis, 22 Maj 1998.

prjashtues mund t pranohet si legjitim duke qn se i drejtohej ruajtes s ekasitetit t policis n parandalimin e krimit dhe rregullimeve. Megjithat, zbatimi i rregullit n kt shtje pa hetim n vazhdim n interesin publik shrbeu pr ti dhn nj imunitet t prgjithshm policis pr aktet dhe pakujdesit gjat hetimeve dhe kontrollit ndaj krimit q onin n kuzime t pajustikuara pr t drejtn e nj individi pr t vendosur mbi meritat e nj pretendimi n shtje meritore. Gjykata si rrjedhim konstatoi shkelje t Nenit 6. Megjithat n Ashingdane kundr Mbretris 173 s Bashkuar q kishte t bnte me imunitetin n statut pr t drejta civile q prjashtonin pacient t smur mendor pr t ngritur pretendime kundr personelit apo autoriteteve shndetsore pa leje me motivin e besimit t prdorur keq ose t mungess s kujdesit t duhur, Gjykata u shpreh se kuzimet e vna n kt rast, n limitimin e ndonj t drejte nga ana e autoriteteve prgjegjse nuk dmtoi vet thelbin e t drejts s krkuesit pr gjykat apo shkeli parimin e proporcionalitetit. Gjykata m tej u shpreh n kt shtje se krkuesi megjithat mund t niste procedimet pr neglizhenc. Gjykata gjithashtu mund t konstatoj shkelje t s drejts pr akses n gjykat kur gjykata vendase apo tribunali n al nuk ka juridiksion t plot mbi faktet dhe shtjet ligjore kur i paraqitet nj shje. Kur bhet vlersimi nse ka ndodhur nj shkelje Gjykata do t marr parasysh subjektin-shtje t mosmarrveshjes

nse gjykata, edhe me kompetenca t kuzuara, do t mund t rishikoj n mnyrn e duhur shtjet q diskutohen, mnyrn sesi u arrit n marrjen e vendimit dhe n prmbajtjen e mosmarrveshjes duke prfshir motivet e duhura dhe aktuale t veprimit apo apelimit. N shtjen e Bryan kundr Mbretris 174 s Bashkuar shtja n diskutim ishte q t viheshin n zbatim procedimet pr shkelje t lejes s planikimit. Gjykata u shpreh se megjithse apeli n Gjykatn e Lart u kuzuan n shtjen e s drejts dhe si rrjedhim juridiksioni i saj mbi faktet ishte i kuzuar, kjo nuk rezultonte n shkelje t Nenit 6. Gjykata theksoi karakterin profesional t planikimit q konsiderohej t ishte shembull tipik i ushtrimit t aktit vetgjykimor t autoriteteve n rregulloren pr sjelljen e qytetarit. Qllimi i rishikimit nga ana e Gjykats s Lart ishte e mjaueshme. Megjithat, n shtjen Vasilescu kundr 175 Rumanis , Gjykata n fakt konstatoi shkelje t Nenit 6 kur gjykatat vendase nuk kishin juridiksion pr t shqyrtuar n pretentim pr kthim prone t konskuar gjat regjimit Komunist. Gjykata pranoi interpretimin e t drejts proceduriale vendase nga Gjykata e Lart e Drejtsis e Rumanis q gjykoi se asnj gjykat n fakt nuk kishte juridiksion pr t vendosur pr pretendimin e krkuesit. Procedurat e vetme t disponueshme ishin prpara Departmantit t Prokurorit t Prgjithshm. Gjykata n Strasburg konstatoi se Departamenti nuk ishte nj tribunal i pavarur brenda kuptimit t Nenit 6 (1).
37

T qnit t pranishm n procesin gjyqsor

Gjykata sht shprehur se i akuzuari n procesin penal duhet t jet i pranishm n 176 seancn gjyqsore . Objekti dhe qllimi i Nenit 6 (1) dhe 6 (3) c-e presupozojn pranin e t akuzuarit. Prsa i prket shtjeve civile kushti q palt t jen t pranishme kuzohet deri n disa lloj shtjesh, si pr shembull ato q prfshn vlersimin q duhet br pr sjelljen personale t nj pale. Nj gjyq penal n munges t t akuzarit apo t nj pale mund t lejohet n disa rrethana prjashtuese nse autoritetet kan vepruar me kujdes, por nuk kan mundur t vn n deni 177 personin prkats pr ta marr n seanc dhe mund t lejohet n interesat e ushtrimit t 178 drejtsis n disa raste smundjesh . Nj pal mund t heq dor nga e drejta pr t qen i pranishm n nj seanc dgjimore, por vetm nse aktdorheqja sht e qart dhe q ndiqet nga nj mbrojtje minimale e duhur pr 179 rndsin e saj . Megjithat, nse i akuzuari n nj shtje heq dor nga e drejta e t, at duhet ti 180 lejohet gjithsesi prfaqsimi ligjor . 181 N shtjen e F.C.B kundr Italis nj gjykat italiane e riktheu shtjen pr gjykim n munges t krkuesit megjithse ishte informuar nga kshilltari i t ligjor se ai mbahej

n paraburgim jasht shtetit. Gjykata deklaroi se krkuesi nuk kishte shprehur dshirn pr t hequr dor nga pjesmarrja dhe nuk pranoi argumentin e paraqitur nga Qeveria se ai kishte prdorur qllimisht taktika vonese pr t mos i dhn autoriteteve italiane adresn e t. Autoritetet italiane ishin n deni t faktit se krkuesi i ishte nnshtruar procedimeve jasht shtetit dhe zor se mund t ishte n pajtim me kujdesin e krkuar pr t siguruar t drejtat e mbrojtjes q t ishin ushtruar efektivisht pr t vazhduar gjyqin pa ndrmarr hapa t tjer pr t qartsuar pozicionin e krkuesit. E drejta e nj personi pr t qn i pranishm n nj apel do t varet nga natyra dhe qllimi i seancs. Gjykata konsideron se nj seanc n prani t t akuzuarit nuk sht vendimtare n nj seanc apeli ashtu si sht kur sht i pranishm n gjyq. Nse gjykata e apelit do t konsideroj vetm shtjet e s drejts, seanca n prani t t akuzuarit nuk do t jet e domosdoshme. Situata sht e ndryshme megjithat nse gjykata e apelit do t konsideroj gjithashtu faktet e shtjes. N prcaktimin nse i akuzuari ka t drejt pr t qn i pranishm Gjykata do t marr n konsiderat at q prbn rrezik pr t dhe nevojn e gjykats pr pranin e t akuzuarit p t prcaktuar faktet. 182 N shtjen e Kremzou kundr Austris krkuesi ishte prjashtuar nga nj seanc bazuar n ligj dhe Gjykata konstatoi se prania e t nuk krkohej n baz t Nenit 6 (1) ose 6 (3) c duke qn se avokati i t ishte n gjendje t ndiqte gjyqin

176. 177. 178.

179. 180.

181. 182.

Ekbatani kundr Suedis, 26 Maj 1988,para.25. Colozza kundr Italis, 22 Janar 1985. Shih shembullin Ensslin et al kundr Republiks Federale t Gjermanis, 14 DR 64,ku aplikantt rezultuan t paprshtatshm pr t marr pjes pas nj greve urie.Sidoqo Komisioni theksoi faktin se avokatt e aplikantve qen present. Poitrimol kundr Franc, 23 Nntor 1993. Shih shembullin Pelladoah kundr Hollands, 22 Shtator 1994, ku Gjykata gjeti shkelje t Nenit 6(1) dhe Nenit 6(3)c. F.C.B kundr Italis, 28 Gusht 1991. Kremzow kundr Austris, 21 Shtator 1993.

38

dhe t iste n emr t t. Megjithat, Gjykata konstatoi shkelje kur krkuesi u prjashtua nga seanca e apelit mbi dnimin, q prfshinte rritje t dnimit me burgim t prjetshm dhe vendosjen n nj burg t veant duke u nisur nga motivimi i krimit pr t cilin juria nuk kishte mundur t prcaktonte qart. Gjykata u shpreh se meq vlersimi i karakterit t krkuesit, gjendja e t mendore dhe motivimi ishin t rndsishm pr procesin gjyqsor dhe krkuesi rrezikonte mjaueshm, ai duhet t ishte n gjendje t ishte i pranishm dhe t merrte pjes ashtu si dhe avokati i t.

E drejta pr t mos kontribuar n vet-inkriminim

Gjykata sht shprehur se e drejta pr seanc t drejt gjyqsore n shtjet penale prfshin t drejtn e gjithsecilit t akuzuar pr nj kundravajtje penale...t mos as dhe t mos kontribuoj n vet183 inkriminimin e t . N shtjen e Saunders kundr Mbretris s Bashkuar Gjykata deklaroi se Gjykata kujton se megjithse jo specikisht sht prmendur n Nenin 6 t Konvents, e drejta pr t mos folur dhe e drejta pr t mos u vet-inkriminuar jan zakonisht standarte t njohura ndrkombtare q qndrojn n thelbin e nocionit t nj procedure t drejt sipas Nenit 6. Parimi i tyre baz ndrmjet t tjerave qndron

183. 184.

Funke kundr Francs, 25 Shkurt 1993, para.44. Saunders kundr Mbretris s Bashkuar, 17 Dhjetor 1996,para.68-69.

n mbrojtjen e t akuzuarit kundrejt detyrimit t padrejt nga autoritetet duke kontribuar n shmangien e gabimeve t drejtsis dhe n prmbushjen e synimeve t Nenit 6...E drejta pr t mos inkriminuar vetveten n veanti presupozon q gjyqi n nj shtje penale krkon q t provoj akuzn kundr t pandehurit pa u mbshtetur n provat e pruara nprmjet metodave t detyrimit apo dominimit n mbrojtje t vullnetit t t akuzuarit. N kt sens e drejta sht e lidhur ngusht me prezumimin e pafajsis n prmbajtje t Nenit 6 (2) t Konvents. E drejta pr t mos kontribuar n vet-inkriminim ka lidhje kryesisht me respektimin e vullnetit t nj t akuzuari pr t mos folur. Si kuptohet prgjithsisht n sistemet ligjore t Palve Kontraktuese t Konvents dhe n vende t tjera, kjo e drejt nuk shtrihet n prdorim n proceset gjyqsore t materialeve q mund t prohen nga i akuzuari nprmjet prdorimit t kompetencave detyruese, por q kan nj ekzistenc t pavarur nga vullneti i t dyshuarit si pr shembull, midis t tjerash, dokumente q jan marr n baz t nj mandati pr t br analiza t gojs, gjakut dhe urins dhe indeve trupore pr qllime t testit t 184 ADN-s . Kjo shtje kishte t bnte m nj drejtor kompanie t cilit iu krkua me ligj q tu prgjigjej pyetjeve t bra nga autoritetet qeveritare n lidhje me dhnien e informacionit pr veprimtarit e biznesit t kompanis q iu nnshtrua sanksioneve penale. T dhnat e intervists u pranuan m von si prova kundr
39

t n nj gjyq ku ai u dnua. Gjykata konsideroi kt si shkelje t Nenit 6. Gjykata ka zgjedhur nj pikpamje tjetr prsa i prket rregullave q lejojn trheqjen e formave t ndrhyrjeve t kundrta nga heshtja e nj t akuzuari gjat marrjes n pyetje ose gjykimit. Gjykata u shpreh n shtjen e John Murray kundr 185 Mbretris s Bashkuar se e drejta pr t qndruar n heshtje nuk sht nj e drejt absolute. Megjithse sht n kundrshtim me kt imunitet pr t bazuar nj dnim vetm ose kryesisht nga heshtja e t akuzuarit ose nga refuzimi i t pr tiu prgjigjur pyetjeve, sht e qart se ky privilegj nuk parandalon q t merret parasysh heshtja e t akuzuarit q sht e qart se ka nevoj pr t dhn shpjegime. Gjykata konstatoi n kt shtje se legjislacioni i zbatuar nuk shkelte Nenin 6. Krkuesi nuk i ishte nnshtruar detyrimit t drejtprdrejt, ku as nuk ishte gjobitur, as paralajmruar me burgim. Gjykata m tej konstatoi se prdorimi i ndrhyrjeve ishte nj shprehje e implikimit q nnkuptohet kur nj i akuzuar dshton q t jap nj shpjegim pafajsie pr veprimet ose sjelljen e t. Kishte mja garanci q prputheshin me gjykimin e drejt dhe barra e prgjithshme e provs i mbetej prokurorit i cili duhej t prcaktonte shtjen prima facie prpara se t merrej parasysh ndrhyrja. Gjykata megjithat u shpreh n shtjen e 186 Condron kundr Mbretris s Bashkuar se juria duhej t drejtohej n mnyrn e duhur nga gjyqtari i gjyqit kur merr vendime nse duhet apo jo t nnkuptohet si pohim heshtja e t akuzuarit me qllim q t mos prbj shkelje t Nenit 6.
40

Barazia n mjete dhe e drejta pr tu vn n deni pr faktet e argumentet e pals kundrshtare dhe anasjelltas
E drejta pr nj seanc t drejt prfshin parimin e barazis s mjeteve. Kjo nnkupton se dokush q sht pal n proces duhet t ket mundsi t barabart q t paraqes shtjen e vet dhe se asnj pal nuk duhet t gzoj ndonj avantazh t konsiderueshm ndaj kundrshtarit. Duhet t 187 prcaktohet nj ekuilibr i drejt midis palve . E drejta pr nj seanc t drejt prfshin gjithashtu edhe nocionin se t dy palt n nj proces kan t drejt t ken informacion pr faktet dhe argumentet e pals kundrshtare, q nnkupton n parim mundsin pr palt n nj seanc civile apo penale q t ken njohuri edhe mbi komentet mbi provat e nxjerra ose hetimet 188 e arkivuara . N kt kontekst nj rndsi e veant duhet ti jepet shfaqjes s ushtrimit t drejt t 189 drejtsis . Kto parime zbatohen si pr procesin penal ashtu edhe me at civil. N shtjet penale ato mbivendosen me disa garanci t veanta t Nenit 6 (3) por nuk kuzohen me ato aspekte t procedimeve. Pr shembull, Gjykata u shpreh n shtjen e Bonisch kundr 190 Austris se kur nj eksperti pr dshmimtart

185.

186. 187.

188. 189. 190.

John Murray kundr Mbretris s Bashkuar, 8 Shkurt 1996. Condron kundr Mbretris s Bashkuar, 2 Maj 2000. Shih shembullin De Haes dhe Gsels kundr Belgjiks, 24 Shkurt 1997. Ruiz-Mateos kundr Spanjs, 23 Qershor 1993,para.63. Borges kundr Belgjiks, 30 Tetor 1991, para.24. Bnisch kundr Australis, 6 Maj 1985.

191. 192. 193.

Jespers kundr Belgjiks, 27 DR 61. Foucher kundr Franc, 18 Mars 1997. Rowe dhe Davis kundr Mbretris s Bashkuar, 16 Shkurt 2000.

i caktuar nga mbrojtja nuk i jepet lehtsia e njjt si at t caktuar nga prokurori i gjykats, ather kemi shkelje t Nenit 6 (1). M pas Komisioni u shpreh n Jespers 191 kundr Belgjiks se parim i barazis n mjete i interpretuar s bashku me Nenin 6 (3) imponon nj detyrim mbi autoritetet gjyqsore e hetuese pr t nxjerr ndonj material q sht n zotrim t tyre, ose pr t cilat ata mund t marrin akses, q mund t asistojn t akuzuarin pr t dhn prova pafajsie ose pr t marr reduktimin e dnimit. Ky parim shtrihet pr materiale q mund t dmtojn besueshmrin e nj dshmimtari gjyqi. N Foucher kundr 192 Francs Gjykata u shpreh se kur t pandehurit q dshronte t prfaqsohej iu mohua aksesi nga prokurori i shtjes dhe nuk iu lejuan kopje t dokumenteve q prmban shtja, e si rrjedhim nuk ishte n gjendje t prgatiste nj mbrojtje t duhur, kjo rezultoi n shkelje t parimit t barazis n mjete, t interpretuar s bashku me Nenin 6 (3). shtja e Roe dhe Davis kundr Mbretris s 193 Bashkuar , n lidhje me gjyqin e dy krkuesve dhe nj t treti, t cilt ishin akuzuar me vrasje e sulme q kishin rezultuar n dmtime trupore, e me tre akuza pr vjedhje. Gjyqi u mbshtet konsiderueshm n provn e dhn nga nj grup i vogl njerzish q jetonin me krkuesit dhe at t s dashurs s njrit prej krkuesve. T tre burrat u dnuan pr akuzat ndaj tyr dhe Gjykata e Apelit e mbshteti dnimin e tyre. Gjat gjyqit ndaj tyre n nivelin e shkalls

s par gjyqsore u mor vendimi pa njouar gjyqtarin duke u bazuar n disa prova me motivin e interesit publik. N llimin e apelit t krkuesve prokurori vuri n deni mbrojtjen se informacione t caktuara ishin refuzuar t jepeshin pa zbuluar natyrn e kt materiali. M tej n dy raste Gjykata e Apelit rishikoi provat e pazbuluara n seanca t ndara me propozimet e akuzs por n munges t mbrojtjes. Gjykata vendosi n favor t mos-zbulimit t provave. Gjykata Evropiane vuri n dukje se e drejta pr zbulimin e provave prkatse nuk sht nj e drejt absolute dhe se mund t ekzistojn interesa konkuruese si pr shembull mbrojtja e dshmimtarve ose mbajtja sekrete e metodave t policis s hetimit t krimit. Megjithat, masat e vetme q kuzojn t drejtat e mbrojtjes q jan t lejueshme sipas Nenit 6 jan ato q jan rreptsisht t nevojshme. Gjykata u shpreh se vlersimi i akuzs pr rndsin e informacionit t pazbuluar nuk prputhej me parimet e vnies n deni pr faktet dhe argumentet e palve respektivisht dhe t barazis n mjete. Procedura prpara gjykats s apelit nuk ishte e mjaueshme pr t ndrequr padrejtsin q ishte shkaktuar. Kjo pr shkak se gjyqtart bazoheshin n materialet e marra nga gjyqi i par dhe n shtjet e parashtruara atyre vetm nga akuza pr t kuptuar vrtetsin e mundshme t materialit t pazbuluar. Prkatsisht Gjykata konstatoi shkelje t Nenit 6 (1). N proceset gjyqsore civile Neni 6 n disa rrethana specike do t krkoj q palve tu
41

jepet e drejta e ballafaqimit t dshmimtarve . Parimi i barazis n mjete shkelet edhe kur nj pale i ndalohet ti prgjigjet propozimeve me shkrim nga gjykata vendase t hartuara nga 195 kshilltari ligjor pr Shtetin . N Dombo Beheer 196 B.V. kundr Vendeve t Ulta , krkuesi, nj shoqri me prgjegjsi t kuzuara, nisi procedimet civile kundr nj banke pr t provuar se ekzistonte nj marrveshje gojore midis saj dhe banks pr t zgjeruar disa lehtsira t kreditimit. Vetm dy persona kishin qen prezent n takim ku pretendohej se ishte br marrveshja, nj person q prfaqsonte krkuesin dhe nj person q prfaqsonte bankn. Megjithat, vetm personi q prfaqsonte bankn u lejua nga gjykata vendase pr tu dgjuar si dshmimtar. Kompanis aplikante iu mohua mundsia pr t thirrur pr dshmi personin q e kishte prfaqsuar sepse gjykata e kishte identikuar at me vet kompanin aplikante. Gjykata Evropiane megjithat konstatoi se gjat negociatave prkatse t dy prfaqsuesit kishin vepruar me kompetenca t njjta, t dy me pushtetin pr t negociuar n emr t palve prkatse dhe ishte e vshtir q t konsiderohej fakti prse ata nuk ishin ln q t dy pr t dhn prova. Kompania aplikante si pasoj ishte ln n disavantazh t konsiderueshm n krahasim me bankn dhe kshtu u konstatua shkelje e Nenit 6 (1). Megjithat, Gjykata u shpreh n Ankerl 197 kundr Zvicrs se nuk kishte ndodhur shkelje e
42

194

Nenit 6 (1). Kjo shtje gjithashtu kishte t bnte me thirrjen e dshmimtarve dhe krkuesi u ankimua se refuzimi i gjykats pr t mos ln bashkshorten e t t jepte prova duke qn nn betim pr t mbshtetur pretendimin e t n procedimet civile prbnte shkelje t parimit t barazis n mjete, duke u bazuar n faktin se kundrshtari i krkuesit ishte n gjendje q t jepte dshmimtar pr t dhn prova nn betim. Gjykata u shpreh se nuk e shihte sesi mund t kishte ndikuar rezultatin e procesit gjyqsor dhnia e provave nn betim e bashkshortes s krkuesit. Kjo pr faktin se edhe nse gjykata do ti kishte marr parasysh deklaratat e Znj. Ankerl, fakti tregonte se deklaratat nuk kishin pesh n dshmin e kundrshtarit t krkuesit dhe se gjykata u mbshtet n prova t tjera dhe vetm n deklaratat n al. Gjykata u shpreh gjithashtu se parimi i barazis n mjete ishte shkelur n momentin kur legjislatura kombtare e Shtetit kishte miratuar legjislacionin q kishte si qllim sigurimin e rrzimit t pretendimit t krkuesit q ishte 198 proceduar nprmjet gjykatave vendase . S fundi, shtja e Van Orshoven kundr 199 Belgjiks kishte lidhje me nj doktor t prfshir n nj proces gjyqsor disiplinor. Krkuesi apeloi kundr vendimit pr ti hequr licensn si mjek, por gjykata e apelit e hodhi posht apelimin. Ai u ankimua se n asnj faz t procesit prpara gjykats s apelit ai nuk kishte qn n gjendje q t jepte prgjigje ndaj prentendimeve t prokurorit t prgjithshm dhe ato nuk i ishin

194. 195. 196.

197. 198.

199.

X kundr Australis, 42 CD 145. Ruiz-Mateos kundr Spanjs, 23 Qershor 1993. Dombo Beheer B.V. kundr Vendeve t Ulta, 27 Tetor 1996. Ankerl kundr Zvicrs, 23 Tetor 1996. Stran Greek Reneries dhe Stratis Andreadis kundr Greqi, 9 Dhjetor 1994. Van Orshoven kundr Belgjiks, 25 Qershor 1997.

komunikuar at. Gjykata u shpreh se n lidhje me interesat q ishin n rrezik pr krkuesin dhe me natyrn e pretendimeve t bra nga prokurori i prgjithshm, fakti q ishte e pamundur pr Z.Van Orshoven q tu prgjigjej pretendimeve prpara prfundimit t seancs, kjo prbnt shkelje t s drejts s t pr tu vn n deni pr faktet e argumentet e pals kundrshtare dhe anasjelltas. Gjykata vuri theksin n faktin se kjo e drejt nnkuptonte dhnien e mundsis pr t dyja palt pr nj gjyq t drejt ku t ken mundsin pr tu vn n deni mbi faktet dhe komentet mbi t gjitha provat e nxjerra ose vzhgimet e arkivuara. Kshtu u konstatua shkelje e Nenit 6 (1).

shtjeje apo e bri me qllim hedhjen posht t saj, dhe nse po, cilat ishin arsyet pr nj refuzim t till. Kjo u konstatua se prbnte shkelje t Nenit 6 (1). Nj shtje q sht marr n shqyrtim nga Gjykata sht mungesa e dhnies s vendimeve me arsye bindse nga jurit n shtjet penale. Komisioni u shpreh n nj shtje kundr 202 Austris se nuk konstatoi shkelje pasi juris i ishin br pyetje t detajuara pr tu prgjigjur, dhe kshilltari ligjor mund t aplikonte pr t br ndryshime dhe kjo gj specike kroi munges t arsyeve. Gjithashtu, krkuesi mund dhe aktualisht gjeti motive t pavlefshmris n baz t keqdrejtimit t juris nga gjyqtari prsa i prket s drejts.

E drejta pr nj gjykim t arsyeshm

Neni 6 krkon q gjykatat vendase t japin arsye mbi vendimet e tyre si nj ndjekjet civile, ashtu edhe n ato penale. Gjykatat nuk jan t detyruara t japin prgjigje t detajuara pr do 200 pyetje , por nse nj krkes sht thelbsore pr rezultatet e shtjes, gjykata ather duhet q specikisht ta trajtoj at n gjykimin e t. 201 N Hiro Balani kundr Spanjs , krkuesi kishte br nj krkes n gjykat q krkonte nj prgjigje specike e t shpejt. Gjykata nuk i dha dot prgjigjen duke kruar dyshime pr faktin nse ajo thjesht e kishte neglizhuar trajtimin e asaj

200. 201. 202.

Van de Hurk kundr Vendeve t Ulta, 19 Prill 1994, para.61. Hiro Balani kundr Spanjs, 9 Dhjetor 1994. Aplik. Nr. 25852/94.

43

11. far t drejtash t veanta zbatohen pr t miturit?

Gjykata ka koh q e ka njohur faktin se t drejtate nj procesi t drejt gjyqsore t pasqyruara n Konvent prsa i prket fmve dhe t rriturve dhe n shtjen e Nortier kundr 203 Vendeve t Ulta , Komisioni pati kndvshtrimin se do sygjerim q fmt q akuzohen pr shkelje penale t mos prtojn nga garancit e procesit t drejt, ishte e papranueshme. shtjet kryesore pr t drejtat e t miturve 204 jan T dhe V kundr Mbretris s Bashkuar n lidhje me dy djem dhjetvjear q kishin rrmbyer nj djal dyvjear nga supermarketi, e kishin rrahur pr vdekje dhe e kishin ln nj nj linj hekurudhore q ti kalonte sipr. shtja shkaktoi jashtzakonisht buj dhe revolt n Mbretrin e Bashkuar. Djemt u akuzuan pr vrasje dhe, pr shkak t natyrs s akuzs, u gjykuan n nj gjykat pr t rriturit. Ata u dnuan me nj periudh t pacaktuar burgimi n 1993 n moshn njmbdhjetvjeare. Prpara Gjykats krkuesit paraqitn ndrmjet t tjerash faktin se atyre u ishte mohuar nj proces i drejt sepse ata nuk ishin n gjendje t merrnin pjes n mnyr efektive n drejtimin e shtjes s tyre. Gjykata vrejti se nuk kishte nj standart i prbashkt ndrmjet Shteteve Pal prsa i prket moshs minimale pr prgjegjsi penale dhe faktit q prgjegjsia penale ti atribuohet

krkuesve por q n vetvete nuk jep shkas pr shkelje t Nenit 6. Ajo voi duke deklaruar: Gjykata megjithat ka rn dakort me Komisionin q sht thelbsore pr nj fm t akuzuar pr shkelje q t trajtohet n nj mnyr t till q t merret parasysh mosha e t, niveli i pjekuris dhe ai intelektual dhe kapacitetet emocionale dhe se jan ndrmarr hapa pr t nxitur asin e t pr t kuptuar e marr pjes n procesin gjyqsor. Ajo von se n lidhje me nj fm t akuzuar pr nj shkelje t rnd q ka trhequr nivelet m t larta t medias dhe interesit publik, do t ishte e nevojshme q t drejtohej seanca n mnyr t till q t reduktonte sa m shum t jet e mundur 205 ndjenjat e t/saj t turpit e ndrojtjes. Gjykata voi pr t deklaruar: Gjykata vren se gjyqi i krkuesit u mbajt i hapur pr tre jav n Gjykatn e Apelit. U morn masa t veanta duke pasur parasysh moshn e re t krkuesit dhe pr t nxitur q ai t kuptonte procesin: pr shembull, at iu shpjegua procedura e gjyqit dhe e uan t shihte salln e gjyqit m par, si dhe kohzgjatja e seancave u shkurtua n mnyr t till q t mos lodhej i pandehuri tej mass. Megjithat, formaliteti dhe rituali i Gjykats s Apelit her pas here sht dukur i pakuptueshm dhe ndrojts pr nj fm njmbdhjetvjear dhe ka prova q tregojn se disa modikime n salln e gjyqit, veanrisht banka e t akuzuarve e ngritur n nivel q ishte br pr t mundsuar q t pandehurit t shihnin se far po ndodhte, kishte efektin e rritjes s ndjenjs s sikletshme tek krkuesi gjat procesit

203.

204.

205.

Nortier kundr Vendeve t Ulta, Raport i Komisionit 9 Korrik 1992,Apl. Nr. 13924/88, para.60. T kundr Mbretris s Bashkuar, t dyja 16 Dhjetor 1999. V kundr Mbretris s Bashkuar, 16 Dhjetor 1999, para.86-87.

44

206.

207.

208.

V kundr Mbretris s Bashkuar, 16 Dhjetor 1999, para.88. V kundr Mbretris s Bashkuar, 16 Dhjetor 1999, para.90. Singh dhe Hussain kundr Mbretris s Bashkuar, 21 Shkurt 1996.

duke qn se ai ndihej i ekspozuar ndaj mbikqyrjes 206 s shtypit dhe publikut . Prve ksaj, kishte prova psikike q papjekuria e krkuesit tregonte se ai zor se mund t kuptonte situatn q t ishte n gjendje ti jepte udhzimet e duhura avokatve t t. Gjykata u shpreh: N kt rast, megjithse prfaqsuesit ligjor t krkuesit qndronin, si u citua nga Qeveria brenda distancs t mundshme pr t komunikuar me klientin zor se krkuesi do t ishte ndier i liruar mjaueshm n salln e tensionuar t gjyqit dhe nn mbikqyrjen e publikut, pr tu konsultuar me ta gjat gjyqit, ose n fakt, duke pasur parasysh papjekurin e t dhe gjendjen e shqetsuar emocionale t t, ai do t kishte qen n gjendje t bashkpunonte jasht salls s gjyqit me avokatt e t dhe tu jepte atyre informacion 207 pr qllimet e mbrojtjes s t . Kshtu Gjykata konkludoi se krkuesi nuk ishte n gjendje t merrte pjes n procesin penal kundr t dhe at iu mohua nj proces i drejt n prputhje me Nenin 6 (1). Gjykata sygjeroi n shtjet e Singh dhe 208 se nj Hussain kundr Mbretris s Bashkuar burgim i prjetshm pa mundsi lirimi t hershm q ishte caktuar pr nj t mitur mund t ngrej pr diskutim shtjet duke u bazuar n Nenin 2 (liria kundr torturs dhe trajtimit njerzor e degradues ose dnimit).

45

12. Si sht situata n lidhje me pranueshmrin e provave?

Gjykata Evropiane shpesh sht shprehur se nuk i prket asaj t ndrroj pikpamjen e saj prsa i prket pranueshmris s provave me at t gjykatave vendase, megjithse ka shqyrtuar mnyrn n t ciln trajtohen provat si nj shtje e rndsishme n marrjen e vendimin nse nj 209 gjyq ka qen i drejt apo jo . Rregullat e provave kshtu kryesisht i prkasin si shtje gjykatave vendase n do Shtet Kontraktues. Megjithat Konventa ka prcaktuar disa udhzues t rndsishm. Shum nga sa m posht mbulohen gjithashtu n Kapitullin 17 mbi dshmimtart. Pranimi i provave t marra n mnyr t paligjshme n vetvete nuk shkel Nenin 6, por 210 Gjykata u shpreh n Schenk kundr Zvicrs se mund t rezultoj n padrejtsi n lidhje me faktet e nj shtjeje t caktuar. N kt shtje q kishte lidhje me prdorimin e nj regjistrimi t paligjshm prsa koh q nuk u urdhrua nga gjyqtari i hetimit, Gjykata u shpreh se nuk kishte pasur shkelje t Nenit 6 (1) meq mbrojtja ishte n gjendje q t kundrshtonte prdorimin e regjistrimit dhe se kishte prova t tjera q mbshtesnin dnimin e t akuzuarit. N Khan 211 kundr Mbretris s Bashkuar krkuesi kishte mbrritur n Mbretrin e Bashkuar n t njjtin avion si kushriri i t i cili u zbulua se kisht n zotrim heroin. Nuk u zbulua ndonj heroin tek

krkuesi. Pes muaj m von krkuesi i bri vizit nj mikut t t q ishte nn hetim se ishte marr me heroin. Nj pajisje prgjimi ishte instaluar n shtpin e mikut pa denin e t. Policia si pasoj regjistroi n manjetofon bisedn midis krkuesit dhe mikut t t ku i pari pranoi se ishte marr me kontraband droge. Ai u arrestua dhe u akuzua dhe s fundmi u dnua pr krim pr kontraband droge. Prpara Gjykats Evropiane ai pretendoi shkelje t Nenit 8, t drejtn pr respektimin e jets private dhe Nenit 6. Gjykata konstatoi shkelje t Nenit 8 sepse nuk ekzistonte asnj sistem statutor pr t autorizuar prdorimin e pajisjeve t fshehta t prgjimit. Megjithse prgjimi ishte n prputhje me Udhzuesit e Ministris s Brendshme, Gjykata konstatoi se ato nuk ishin ligjrisht t detyrueshme dhe as ishin drejtprdrejt t aksesueshme pr publikun. Kshtu atyre u mungonte cilsia e ligjit q krkon Neni 8 q ndrhyrjet t jen t justikueshme. N lidhje me pretendimin pr shkelje t Nenit 6 Gjykata vrejti se krkuesi kishte pasur mundsi t mjaueshme pr t kontestuar si vrtetsin, ashtu edhe prdorimin e regjistrimit. Krkuesi nuk kontestoi vrtetsin, por n fakt ai kontestoi prdorimin e t. Fakti se ai nuk ishte i suksesshm , theksoi Gjykata, nuk prbnte ndryshim n vlersimin e shtjes nga ana e Gjykats. Kshtu Gjykata konstatoi se prdorimi i materialit q u mor duke shkelur Nenin 8, nuk hynte n konikt me krkesat e drejtsis s prfshir n Nenin 6.

209.

210. 211.

Van Mechelen dhe t tjer kundr Vendeve t Ulta, 18 Mars 1997, para.50. Schenk kundr Zvicrs, 12 Korrik 1988. Khan kundr Mbretris s Bashkuar, 12 Maj 2000.

46

212. 213. 214.

Teixera de Castro kundr Portugalis, 9 Qershor 1998. Blastland kundr Mbretris s Bashkuar, 52 DR 273. Unterpetinger kundr Austris, 24 Nntor 1986.

Ajo pr t ciln Gjykata nuk ka vendosur ende sht fakti nse provat e pruara duke cnuar t drejtn vendase dhe q prbjn t vetmet prova ose kryesoret n baz t t cilave nj person mund t shpallet fajtor prbjn shkelje t Nenit 6 t Konvents. Prdorimi i agjentve provokator sht nj shtje tjetr. shtja e Teixeiro kundr 212 Portugalis kishte t bnte me dy agjent t fsheht policie q iu afruan nj individi t dyshuar pr trakim t drogs me qllim q merrnin heroin. Nprmjet nj personi tjetr u b kontakti me krkuesin i cili ra dakort q t jepte heroinn. Ai e mori at nga nj tjetr person. Kur ia dorzoi drogn policve ai u arrestua. Krkuesi u ankimua se ai nuk i ishte nnshtruar nj procesi t drejt gjyqsor pr faktin se ai ishte shtyr nga veshja e policve q kreu nj kundravajtje pr t ciln ai u dnua m von. Gjykata vuri n dukje se detyra e saj nuk ishte q t vendoste nse deklaratat e dshmimtarve ishin pranuar n mnyrn e duhur, por q t siguronte nse procesi si nj i tr, duke prfshir mnyrn n t ciln u mor prova ishte i drejt. Ajo vrejti se prdorimi i agjentve sekret duhet t kuzohet dhe duhet t sigurohen garancit e duhura megjithse mund t kemi t bjm me lun kundr trakut t drogs. Kushtet e prgjithshme t drejtsis t mishruara n Nenin 6 zbatohen n proceset n lidhje me t gjitha llojet e veprave penale, q nga m e thjeshta e deri tek m kompleksja. Interesi publik n lun kundr

krimit nuk mund t justikoj prdorimin e provave t pruara si rezultat i provokimeve t policis. Gjykata konsideroi se kt shtje dy polict nuk u kuzuan n hetimin e kapacitetit kriminal t krkuesve n nj mnyr thelbsisht pasive, por ushtruan inuencn e tyre pr t nxitur komisionin e veprs penale. Ajo vrejti gjithashtu se n vendimet e tyre gjykatat vendase than se krkuesi ishte dnuar kryesisht n baz t deklaratave t t dy policve. Si rrjedhim, Gjykata konkludoi se veprimi i policve shkonte prtej atyre t agjentve t fsheht, sepse ata nxitn kryerjen e veprs penale dhe nuk kishte prse t bheshin sygjerime pr faktin se pa ndrhyrjen e tyre ajo vepr do t ishte kryer. Prkatsisht kishte pasur shkelje t Nenit 6 (1). Pranimi i thashethemeve si prova n parim nuk sht n kundrshtim me garancit e 213 procesit t drejt , por nse nuk ka mundsi pr t br hetime kjo mund ta bj gjyqin t padrejt nse dnimi bazohet trsisht ose kryesisht n prova t tilla. N shtjen e Unterpetinger kundr 214 Austris , krkuesi u akuzua se kishte shkaktuar dme trupore tek gruaja e t dhe thjeshtra e t n dy incidente t ndryshme. Krkuesi u deklarua i pafajshm. Policia prpara seancs kishte marr deklaratat nga gruaja dhe thjeshtra e t. Megjithat, n seanc ato deklaruan se donin t prtonin nga e drejta pr refuzuar q t jepnin dshmi si antare t ngushta t familjes. Akuzs m pas iu dha e drejta pr krkesn
47

e br q deklaratat q grat kishin br prpara se t mbahej seanca t lexoheshin n gjyq. Gjykata Evropiane deklaroi se n vetvete, leximi i deklaratave n kt mnyr nuk mund t konsiderohej si shkelje e Konvents. Megjithat, prdorimi i tyre duhet t jet n pajtim me t drejtat e pals mbrojtse. Ajo voi pr t deklaruar se ishte e qart se dnimi i krkuesit u bazua kryesisht n deklaratat e bra nga gruaja dhe thjeshtra. Gjykata vendase nuk i kishte trajtuar ato thjesht si pjes informacioni, por si prova t s vrtets pr akuzat e bra nga grat n at koh. Duke pasur n mendje faktin se krkuesi nuk kishte pasur mundsi n ndonj faz t procesit q t pyetur personat, deklaratat e t cilave u lexuan n seanc, ai nuk kishte kaluar nj proces t drejt brenda kuptimit t Nenit 6 (1) t marr s bashku me parimet n 6 (3) d. Prdorimi i provs s pruar nga informatort e policis, agjentt sekret dhe viktimat e krimit ndonjher mund t krkojn masa pr ti mbrojtur ata nga hakmarrja ose identikimi. N Doorson kundr Vendeve t Ulta Gjykata deklaroi: parimet e procesit t drejt gjithashtu krkojn q n shtjet prkatse interesat e pals mbrojtse balancohen kundrejt atyre t dshmimtarve ose viktimave q thirren pr 215 t dshmuar . N kt shtje, me qllim q t ndrmerren hapa kundr trakut t drogs n Amsterdam, policia prpiloi nj seri fotograve t personave t dyshuar se ishin kontrabandist droge. Policia mori informacion se krkuesi ishte i prfshir n trakun e drogs dhe fotograa e
48

t iu tregua disa t droguarve q deklaruan se ata e njihnin at dhe se ai i kishte shitur drog. Disa prej tyre mbetn anonim. Krkuesi u arrestua dhe m von u dnua se kishte kryer vepr penale pr kontraband droge. Krkuesi u ankimua se marrja, dgjimi dhe mbshtetja n provat e pruara nga disa dshmimtar gjat procesit penal kundr t cnonte t drejtat e pals mbrojtse me shkelje t Nenit 6. Ai theksoi se gjat procesit n shkalln e par dy dshmimtar anonim u pyetn nga gjyqtari hetues n munges t avokatit t krkuesit. Gjykata theksoi se prdorimi i dshmimtarve anonim n gjyq ngriti shtje pr diskutim n baz t Konvents dhe se duhet t merreshin masa kundrbalancuese pr t siguruar t drejtat e pals mbrojtse. Gjykata vrejti se dshmimtart ishin pyetur n fazn e apelit n prani t avokatit mbrojts nga nj gjyqtar hetues i cili isht n deni t identitetit t tyre. Avokati kishte mundsin pr t pyetur dshmimtart me cilatdo pyetje q ai konsideronte se ishin n interes t mbrojtjes prve kur ato mund t onin n zbulimin e identitetit t tyre, dhe ktyre pyetjeve iu dhan t gjitha prgjigjet. Gjykata vrejti gjithashtu se gjykata kombtare nuk bazoi konstatimet e bra pr fajsin vetm ose n mnyr vendimtare mbi provat e dshmimtarve anonim, dhe kshtu nuk konstatoi shkelje t Nenit 6. 216 N Kostovski kundr Vendeve t Ulta , krkuesi ishte identikuar nga dy persona q

215. 216.

Doorson kundr Vendeve t Ulta, 20 Shkurt 1996, para.70. Kostovski kundr Vendeve t Ulta, 20 Nntor 1989.

217.

218. 219. 220.

Van Mechelen dhe t tjer kundr Vendeve t Ulta, 18 Mars 1997, para.56. X kundr Mbretris s Bashkuar, 7 DR 115. G kundr Mbretris s Bashkuar, 35 DR 75. Barber, Messegu dhe Jabardo kundr Spanjs, 6 Dhjetor 1988. Mbi kt shtje shih Kapitullin n vazhdim Nr.13.

dshironin t mbeteshin anonim n polici se kishte marr pjes n vjedhjen e nj banke. Deklaratat e bra nga kta dshmimtar u lexuan n gjyq gjat procesit gjyqsor ku krkuesi u dnua pr vjedhje me arm. Krkuesi u ankimua prpara Gjykats Evropiane se nuk i ishte nnshtruar nj procesi t drejt pr shkak se u prdorn si prov raportimet e deklaratave t bra nga dy dshmimtar anonim. Gjykata vrejti se n parim t gjitha provat duhet t jepen n prani t t akuzuarit. Megjithat, prdorimi si prov e deklaratave t pruara n fazn paragjyqsore nuk sht n vetvete n kundrshtim me Nenin 6 prsa koh q t respektohen t drejtat e pals mbrojtse. Kto t drejta krkojn si rregull mundsin q i akuzuari t kundrshtoj dhe pyes nj dshmimtar n nj faz t caktuar t procesit gjyqsor. N shtjen n al kjo mundsi nuk u dha. Kshtu Gjykata konstatoi shkelje t Nenit 6. Kur dshmimtart jan polic do t vihen n zbatim rregulla t ndryshme shqyrtimi. Pr shkak se ata Kan detyrimin e prgjithshm q ti nnshtrohen autoriteteve ekzekutive t Shtetit dhe zakonisht kan lidhje me ndjekjen ligjore...prdorimi i tyre si dshmimtar anonim duhet t bhet vetm nse i drejtohet rrethanave prjashtuese. Gjithashtu, sht n natyrn e gjrave q detyrimet e tyre... 217 mund t prfshn prova n gjyq t hapur . Komisioni sht shprehur se prova e nj bashkfajtori t cilit i sht ofruar imunitet nga

ndjekja penale mund t pranohet pa shkelur Nenin 6, me kusht q pala mbrojtse dhe juria t 218 jn plotsisht n deni t rrethanave . Prova e pruar nga keqtrajtimi nuk mund t prdoret si prov n ndjekjen penale. 219 N shtjen e G kundr Mbretris s Bashkuar , Komisioni vrejti se aksesi i hershm i nj avokati sht nj garanci e rndsishme prsa i prket besueshmris s provs s rrmit. Ai deklaroi se kur nj akuz bazohet vetm n rrmin e t akuzuarit, pa prtimin e kshillimit ligjor, nj procedur duhet t ekzistoj ndrsa pranueshmria e provs s till t mund t shqyrtohet. Gjykata trajtoi shtjen e rrmeve t pruara gjat mbajtjes n paraburgim n shtjen e Barbera, Messague dhe Jabardo kundr 220 Spanjs . Ajo shprehu rezervat rreth prdorimit t ktyre rrmeve, veanrisht kur autoritetet nuk mund t demonstronin qart faktin se krkuesit kishin hequr dor nga e drejta e tyre pr asistenc ligjore.

49

13. Cilat vepra penale mund t bien ndesh me prezumimin e pafajsis?

Neni 6 (2) deklaron se dokush q akuzohet pr nj vepr penale do t prezumohet i pafajshm derisa t provohet fajsia e t sipas ligjit. Megjithat, ai zbatohet pr t gjitha llojet e shtjeve civile q Konventa i konsideron si penale, si pr shembull, seancat disiplinare t 221 specializuara . Gjykata deklaroi n shtjen e Barbara, Messegue dhe Jabardo kundr Spanjs se parimi i prezumimit t pafajsis ...krkon, ndrmjet t tjerave, q antart e gjyqit, kur bjn detyrn nuk duhet t llojn me iden paragjykuese se i akuzuari e ka kryer veprn penale pr t ciln akuzohet; barra e provs i takon akuzs dhe pr cilindo dyshim do t prtoj i 222 akuzuari . Megjithat, Neni 6 (2) nuk ndalon rregullat q e transferojn barrn e provs tek i akuzuari pr t prcaktuar mbrojtjen e t/saj, nse barra e prgjithshme e prcaktimit t fajsis i mbetet akuzs. Gjithashtu, Neni 6 (2) nuk ndalon domosdoshmrisht prezumimin e t drejts ose faktit, por do rregull q zhvendos barrn e provs ose q zbaton nj prezumim q operon kundr t akuzuarit duhet t kuzohet brenda kujve t arsyeshm q marrin parasysh rndsin e asaj q sht 223 n rrezik dhe respektojn t drejtat e mbrojtjes . N nj shtje t vjetr nga Mbretria e Bashkuar, Komisioni u shpreh se quante t pranueshm
50

nj prezumim q nj burr doli se jetonte ose kontrollonte nj prostitut q jetonte n saj t 224 timeve imorale . N shtjen e Salabiaku kundr 225 Francs , krkuesi mori drgesn e nj mauneje t ngarkuar q doli se prmbante drog dhe iu nnshtrua prezumimit t prgjegjsis. Gjykata megjithat u shpreh se meq gjykatat vendase respektonin lirin e vlersimit dhe i kushtuan vmendje fakteve t shtjes, nuk konstatoi shkelje me shfuqizimin e dnimit. Neni 6 (2) zbatohet pr ndjekjet penale n trsin e tyre dhe komentet e bra nga gjyqtart mbi prfundimin e procedimeve, ose kur i akuzuari sht liruar nga akuzat, do t rezultojn n shkelje t prezumimit t pafajsis. N shtjen 226 e Minelli kundr Zvicrs , ndjekja ligjore e krkuesit qndronte pr shkak t skadimit t nj periudhe kuzimi staturor. Megjithat, gjykata vendase urdhroi q ai duhet t paguante nj pjes t shpenzimeve t ndjekjes penale dhe kompensonte viktimn e pretenduarm dhe, po t mos kishte qn pr prjashtimin kohor, krkuesi me shum mundsi do t ishte dnuar. Kshtu u konstatua shkelje e Nenit 6 (2) duke qn se drejtimi i gjyqit nga ana e gjykats vendase ishte n papajtim me prezumimin e pafajsis. Parimi i prezumimit t pafajsis sht i detyrueshm jo vetm pr gjykatat, por edhe pr organet e Shtetit. N shtjen e Allenet de Ribemont 227 kundr Francs , krkuesi, ndrsa ishte nn arrest nga policia, u prmend n nj konferenc pr shtyp nga nj polic si nxits pr nj vrasje. Gjykata u shpreh se Neni 6 (2) zbatohej edhe pr

221. 222.

223. 224. 225. 226. 227. 228.

Albert dhe Le Compte kundr Belgjiks, 10 Shkurt 1983. Barber, Messegu dhe Jabaro kundr Spanjs, 6 Dhjetor 1988, para.77. Salabiaku kundr Francs, 7 Tetor 1988,para.77. X kundr Mbretris s Bashkuar, 42 CD 135. Salabianku kundr Francs, 7 Tetor 1988. Minelli kundr Zvicrs, 21 Shkurt 1983. Allenet de Ribemont kundr Francs, 10 Shkurt 1995. Sekanina kundr Austris, 25 Qershor 1993,para.30.

autoritetet e tjera publike prve gjykatave kur nj aplikant akuzohej pr nj vepr penale. Deklarimi i fajsis ishte br nga polici pa ndonj kualikim apo rezerv dhe nxiti publikun t besonte se krkuesi ishte fajtor prpara se t bhej vlersimi i fakteve nga nj gjykat kompetente. Kjo u konstatua se prbnte shkelje t parimit t prezumimit t pafajsis, dhe nuk u korrigjua nga fakti se krkuesi m von u lirua nga nj gjyqtar pr munges provash. Prezumimi i pafajsis duhet t miratohet njsoj si prpara gjykimit ashtu edhe pas lirimit. 228 Gjykata u shpreh n Sekanina kundr Austris se nuk sht m e pranueshme pr gjykatat vendase q t mbshteten n dyshime prsa i prket fajsis s nj krkuesi kur lirimi i t sht br prfundimtar.

228.

Sekanina kundr Austris, 25 Qershor 1993,para.30.

51

14. Cili sht kuptimi i s drejts pr vnin n deni menjher e kuptueshm pr akuzat e ngritura, si garantohet n Nenin 6 (3) a?
Lista e garancive minimale q parashtrohen n Nenin 6 (3) a-e nuk sht e plot. Ajo prfaqson aspekte specike t s drejts pr nj proces t drejt gjyqsor. Gjykata sht shprehur se marrdhnia midis Nenit 6 (1) dhe Nenit 6 (3) sht ajo q llon nga e prgjithshmja tek e veanta. Nj proces penal si rrjedhim mund t dshtoj n prmbushjen e kushteve pr nj proces t drejt gjyqsor, edhe nse respektohen garancit 229 minimale t Nenit 6 (3) . Neni 6 (3) a deklaron q dokush q akuzohet pr vepr penale ka t drejt pr tu vn n deni menjher, n nj gjuh q ai/ajo e kupton dhe n detaj, mbi natyrn dhe shkakun e akuzs kundr t/saj. Si n Nenin 6 (2), ai gjithashtu zbatohet n llojet e shtjeve civile q Konventa i konsideron si penale, si pr shembull procedimet disiplinore 230 t specializuara . Kjo dispozit ka si synim informacionin q krkohet ti jepet t akuzuarit n kohn e akuzs231 ose n llimin e procesit gjyqsor. Prsa i prket marrdhnies ndrmjet ksaj 232 dispozite dhe Nenit 5 (2) , ky i fundit prgjithsisht krkon m pak detaje dhe nuk sht aq i sakt.

N shtjen e De Salvador Torres kundr 233 Spanjs , krkuesi u ankimua se gjykata vendase ishte mbshtetur n rrethanat rnduese q nuk ishin prmendur n akuz, pr t rritur dnimin. Megjithat, Gjykata nuk konstatoi shkelje duke qn se rrethana ishte nj element themelor pr akuzn e br kundr krkuesit t ditur nga ai nga llimi i procesit gjyqsor. N kontrast, Komisioni konstatoi shkelje n Chichlian dhe Ekindan kundr 234 Francs ku aktakuza u riklasikua n nj kuptim substantiv. Krkuesit ishin liruar nga nj ndjekje penale pr shtje monetare i akuzuar n baz t nj pjes t t drejts vendase, por m pas ishte dnuar n apel n ndjekjen penale duke u bazuar n nj pjes tjetr t ksaj s drejte. Komisioni u shpreh se faktet materiale gjithmon kishin qn t ditura nga krkuesi por nuk kishte prova t informimit t krkuesit nga ana e autoriteteve prkatse mbi propozimin pr t riklasikuar veprn penale prpara seancs s apelit. Informacioni pr akuzn duhet t jet n nj gjuh q i akuzuari e kupton. N shtjen e 235 Brozicek kundr Italis , i akuzuari ishte gjerman dhe qart shprehu vshtirsit e t gjuhsore pr gjykatn vendase. Gjykata Evropiane u shpreh se autoritetet italiane duhet t kishin prkthyer njoimin, prve nse ato do t ishin n pozit t till q t konkludonin se ai e zotronte mir gjuhn italiane, q nuk ishte e vrtet n kt rast. Po kshtu, Gjykata u shpreh n Kamasinski 236 kundr Austris , ku i pandehuri q nuk e iste gjuhn e gjykats mund t ishte vn n pozita n disavantazh nse nuk do ti ishte siguruar

229. 230. 231. 232.

233. 234.

235. 236.

Shih pr shembull Artico kundr Italis, 13 Maj 1980. Shih n vazhdim Kapitullin 9. Mbi kuptimin e termit akuz shih kapitullin 5. Neni 5(2) thot do person q arrestohet informohet brenda nj afati sa m t shkurtr, n nj gjuh q ai e kupton, pr arsyet e arrestimit t t dhe pr do akuz kundr t. De Salvador Torres kundr Spanjs, 24 Tetor 1996. Chichilian dhe Ekindjian kundr Francn, Raport i Komisionit, 16 Mars 1989,Apl. Nr.10959/84. Brozicek kundr Italis, 19 Dhjetor 1989. Kamasinski kundr Austris, 19 Dhjetor 1989.

52

nj prkthim me shkrim i padis n gjuhn q ai kuptonte. sht thelbsor fakti q vepra penale pr t ciln sht dnuar nj person sht ajo pr t ciln ai sht akuzuar. N Pelissier dhe Sassi kundr 237 Francs , i akuzuari u akuzua vetm pr aktin e falimentimit penal, por u dnua pr komplot pr kryerje t falimentimit penal. Gjykata u shpreh se meq thelbi i dshmis s t dy ocerve ndryshonte, kjo prbnte shkelje t Konvents.

237.

Plissier dhe Sassi kundr Francs, 25 Mars 1999.

53

15. far nnkuptohet me kohn e lehtsit e duhura n baz t Nenit 6 (3) b?

Neni 6 (3) b deklaron q dokush q akuzohet pr nj vepr penale ka t drejtn pr t patur n dispozicion kohn e lehtsit e duhura pr t prgatitur mbrojtjen e t/saj. Kjo zbatohet 238 gjithashtu n disa shtje civile . Roli ky i gjyqtarin n lidhje me kt dispozit sht q t arr t vr ekuilibrin e duhur midis kt kushti dhe detyrimit pr t siguruar q gjyqet t prfundohen brenda nj 239 kohe t arsyeshme . Kjo dispozit sht e lidhur ngusht edhe me Nenin 6 (3) c, t drejtn pr t marr asistenc ligjore dhe ndihm ligjore. Ankimet n kt pik n lidhje me dnimet jan deklaruar si t papranueshme kur jan kryer nga nj person q sht liruar m pas nga apeli n ndjekjen penale ose nga nj i akuzuar q deklaron se ai/ajo nuk do t marr pjes m n 240 procesin gjyqsor . Roli i gjyqtarit megjithat sht q t siguroj q kjo mbrojtje t respektohet n procesin gjyqsor prpara t/saj dhe t mos mbshtetet n mundsin e gabimit q mund t ndreqet n apel. Prshtatshmria e kohs do t jet n varsi t t gjitha rrethanave t shtjes duke prfshir kompleksitetin dhe fazn ku kan arritur 241 procedimet . Nj element themelor sht q avokati mbrojts duhet t caktohet brenda nj kohe
54

t mjaueshme pr t mundsuar q t bhet 242 prgatitja e duhur pr shtjen . Ky parim nnkupton prezumimin q avokati i t akuzuarit t ket akses t pakuzuar e kondencial pr do klient q mbahet n paraburgim me qllim q t diskutoj t gjith elementet e shtjes. Nj sistem q zakonisht krkon autorizimin paraprak t gjyqtarit apo prokurorit pr vizitat ligjore do t cnoj kt pjes. Gjyqtart duhet t bjn t qart pr t gjitha palt kur japin autorizime ose zgjasin kohn e mbajtjes n paraburgim ku leja e tyre NUK krkohet pr kryerjen e vizitave ligjore. Nse prokurori gjithashtu dshiron t autorizoj vizitat ligjore, kjo dispozit jo vetm q do t cnohet, por mund t vihet n dyshim i gjith drejtimi me drejtsi i gjyqit. Ajo von duke thn se autoritetet e burgjeve nuk mund t krkojn autorizim nga gjyqtari me qllim q t lehtsojn vizitat ligjore. Gjithashtu, ata duhet t sigurojn q lehtsit e duhura t sigurohen pr t mundsuar q vizitat ligjore t mbahen n kondenc dhe pa u dgjuar nga autoritetet e burgut. Kur i akuzuari ose avokati i t pretendojn se nuk jan siguruar lehtsit e duhura, gjyqtari ka prgjegjsin pr t vendosur nse gjyqi mund t vazhdoj apo jo pa kruar shkelje t Nenit 6 (3) b. Pr kt gjyqtari do t ket parasysh se e drejta e t akuzuarit pr t komunikuar lirshm me avokatin e t n prgatitjen e mbrojtjes s t konsiderohet si absolutisht qndrore pr 243 konceptin e nj procesi t drejt gjyqsor .

238. 239. 240.

241.

242. 243.

Shih Kapitullin pararends Nr.14. Shih Kapitullin pararends Nr.80. X kundr Mbretris s Bashkuar, 19 DR 223, dhe X kundr Mbreteris s Bashkuar, 21 DR 126. Shih shembullin Albert dhe Le Compte kundr Belgjiks, 10 Shkurt 1983, dhe X kundr Belgjiks, 9 DR 169. X dhe Y kundr Austris, 15 DR 160. Campell dhe Fell kundr Mbretris s Bashkuar, 28 Qershor 1984.

244. Krcher dhe Mller kundr Zvicr, 26 DR 24. 245. Shih shembullin Bonzi kundr Zvicrs, 12 DR 185. 246. Kurup kundr Danimarks, 42 DR 287.

Megjithat disa kuzime mund t justikohen n rrethana prjashtuese. Vendimi pr pranueshmrin n Krocher dhe Moller 244 kundr Zvicrs kishte t bnte me mbajtjen n paraburgim t atyre q klasikoheshin si t burgosur veanrisht t rrezikshm dhe q ishin akuzuar pr vepra penale t rnda terrorizmi. Gjyqtari vendosi se ata nuk ishin n gjendje q t kishin vizita ligjore pr tre jav dhe ishin n gjendje vetm q t kishin korrespondenc me avokatt e tyre n baz t nj mbikqyrjeje gjyqsore gjat asaj periudhe. Kur u autorizuan vizitat ligjore ato nuk u monitoruan. Komisioni nuk konsideroi faktin se kjo prbnte shkelje t Nenit 6 (3) b. N shtje t tjera Komisioni nuk konstatoi shkelje kur krkuesi u kuzua dhe u ndalua t komunikonte me avokatin e t pr periudha t kuzuara duke qn se kishte mundsi t komunikonte me avokatin her t 245 246 nuk u tjera . N Kurup kundr Danimarks konstatua shkelje kur kshilltari ligjor i mbrojtjes u vu nn detyrimin q t mos zbulonte identitetin e dshmimtarve t caktuar pr klientin e t. Kjo nuk prbnte kuzim q ndikonte t drejtn e krkuesit pr t prgatitur mbrojtjen e t n shkall t till q t onte n shkelje t Nenit 6 (3) b ose d. do kuzim i till megjithat duhet t jet jo m shum se rreptsisht i domosdoshm dhe duhet t jet proporcional me risqet e identikuara. E drejta pr t komunikuar me nj avokat gjithashtu prfshin t drejtn pr t

korrresponduar nprmjet letrave. Shumica e ktyre shtjeve jan shqyrtuar sipas Nenit 8 t Konvents (e drejta pr respektimin e korrespondencs) si dhe sipas Nenit 6 (3) b. N 247 shtjen e Domenichini kundr Italis Gjykata u shpreh se monitorimi i letrave t krkuesit pr avokatin e t nga ana e autoriteteve t burgut prbnte shkelje si t Nenit 8 ashtu edhe t Nenit 6 (3) b, veanrisht pr shkak t nj vonese n drgimin e nj prej letrave t t avokatit. Konventa krkon q do ndrhyrje n t drejtn e t akuzuarit ose personit t ndaluar pr t komunikuar me avokatt e tyre duhet t parashikohet me ligj i cili sht i qart dhe i sigurt dhe q parashtron qart rrethanat n t cilat lejohen ndrhyrje t tilla. Prsa i prket t drejts s krkuesit pr t patur akses n prova Komisioni u shpreh n 248 shtjen e Jespers kundr Belgjiks se ...Komisioni ka pikpamjen se lehtsit t cilat dokush q sht i akuzuar pr vepr penale duhet t gzoj, prfshn mundsin pr t qn n deni, pr qllime t prgatitjes s mbrojtjes s t, pr rezultatet e hetimeve t kryera gjat gjith procesin gjyqsor. Gjithashtu, Komisioni ka njohur tashm faktin se megjithse nj e drejt pr akses pr dosjet e akuzs nuk garantohet shprehimisht nga Konventa, nj e drejt e till mund t supozohet nga Neni 6, paragra 3.b... Pr m tepr pak ka rndsi se nga kush dhe kur urdhrohen hetimet ose nn autoritetin e kujt jan kryer.

55

Komisioni voi pr t deklaruar Shkurtimisht, Neni 6, paragra 3.b njeh t drejtn e t akuzuarit pr t patur n dispozicionin e t pr qllime t lirimit t t ose t prtimit t uljes s dnimit, t gjith elementt prkats q jan ose mund t mblidhen nga autoritetet kompetente. Komisioni shtoi se kjo e drejt u kuzua n ato lehtsira q asistojn ose mund t asistojn mbrojtjen. Parimi n praktik ka pasur nj interpretim mja t ngusht. N shtjen e siprprmendur t Jespers kundr Belgjiks, krkuesi pretendoi mungesn e aksesit pr nj dosje t veant t prokurorit publik. Komisioni, megjithse theksoi faktin se refuzimi i aksesit do t cnonte Nenin 6 (3) b, n rast se do t kishte n prmbajtje t t ndonj gj q do t mundsonte lirimin e t ose reduktimin e mass s dnimit, konstatoi se nuk kishte prova t tilla nga krkuesi q dosja prmbante ndonj gj t duhur pr t dhe Komisioni nuk ishte i prgatitur pr t prezumuar se Qeveria nuk kishte prmbushur detyrimet e saj. M tej Gjykata sht shprehur se nj shtet mund t kuzoj aksesin pr dosje pr avokatin 249 e mbrojtjes . Kuzimet pr zbulimin e provave nga krkuesi jan konstatuar t pranueshme kur ka arsye t fort n interes t ushtrimit t drejtsis megjithse mund t argumentohet se 250 provat ishin t rndsishme pr mbrojtjen .

249. 250.

Kremzov kundr Austris, 21 Shtator 1992. Kurup kundr Danimarks, 42 DR 287. Gjithashtu shih n Kapitullin 12.

56

16. far prfshihet n t drejtn pr prfaqsim e pr ndihm ligjore n baz t Nenit 6 (3) c?
Neni 6 (3) c, siguron pr t akuzuarin t drejtn pr tu mbrojtur personalisht ose nprmjet asistencs ligjore sipas zgjedhjes s t/ saj ose nse ai/ajo nuk ka mjete t mjaueshm pr t paguar asistenc ligjore, ti jepet pa pages kur e krkojn kt interesat e drejtsis. Gjykata sht shprehur se e drejta pr tu prfaqsuar vet nuk sht nj e drejt absolute. 251 N shtjen e Croissant kundr Gjermanis , ajo u shpreh se kushti q nj i pandehur t asistohet nga nj avokat n procesin e gjykats vendase nuk ishte n pajtim me Nenin 6 (3) c. Kur i akuzuari ka t drejtn e asistencs ligjore pa pages, ai/ajo ka t drejt pr asistenc ligjore e cila sht praktike dhe efektive dhe jo thjesht teorike dhe e gnjeshtrt. Gjykata u shpreh n Artico kundr Italis se edhe nse autoritetet nuk mund t jen prgjegjse pr do gabim t nj avokati t ndihms ligjore dhe drejtimin e mbrojtjes, theksoi se: ...Neni 6 (3) c et pr asistenc dhe jo emrim. Prsri, edhe thjesht emrimi nuk siguron asistenc efektive duke qn se avokati i caktuar pr qllime t ndihms ligjore mund t vdes, t smuret rnd, t ndalohet pr nj periudh t gjat t veproj si i till ose ti shmanget detyrimeve t t. Nse ata nuk vihen n deni mbi situatn, autoritetet ose duhet

251. 252. 253. 254. 255. 256.

Croissant kundr GJermanis, 25 Shtator 1992. Artico kundr Italis, 30 Prill 1980, para.33. Kamasinski kundr Austris, 19 Dhjetor 1989, para.65. Goddi kundr Italis, 9 Prill 1984, para. 31. M kundr Mbretris s Bashkuar, 36 DR 155. Ensslin et al kundr Republiks Federale t Gjermanis, 14 DR 64, dhe X kundr Mbretris s Bashkuar, 15 DR 242.

ta zvendsojn at, ose ta detyrojn t prmbush 252 detyrimet e t . Gjykata m tej deklaroi n shtjen e Kamasinski kundr Austris se ...autoritetet kompetente vendase krkohen q t ndrhyjn n baz t Nenit 6 (3) c vetm nse nj kshilltar i ndihms ligjore dshton t siguroj prfaqsimin efektin ose i ka trhequr vmendjen 253 kjo gj n mnyra t tjera . Aty ku sht e qart se avokati q prfaqson t akuzuarin prpara gjykats vendase nuk ka pasur kohn dhe lehtsirat pr t prgatitur si duhet shtjen, gjyqtari q drejton procesin ka detyrimin q t marr masa t natyrs pozitive pr t siguruar q detyrimet e t/saj ndaj t pandehurit t prmbushen si duhet. N rrethana t tilla mund t krkohet zakonisht nj shtyrje 254 procesi . Komisioni u shpreh se e drejta pr t zgjedhur nj avokat lind vetm kur i akuzuari ka mjete t mjaueshme pr t paguar avokatin. Nj i akuzuar i ndihmuar ligjrisht si rrjedhoj nuk ka t drejt q t zgjedh prfaqsuesin e t, ose 255 t konsultohet mbi kt shtje . Edhe kshtu e drejta pr t zgjedhur nuk sht absolute: Shteti ka t drejt t rregulloj shfaqjen e avokatve n gjykata dhe n disa rrethana t prjashtoj 256 kualikimet e individve t veant . E drejta pr ndihm ligjore pr nj t akuzuar varet nga dy rrethana. S pari, fakti q i akuzuari ka munges t mjeteve t mjaueshme pr t paguar asistenc ligjore. Jo shum shtje n lidhje me kt gjendje jan ngritur prpara
57

Gjykats por duket se niveli i provave t krkuara nga nj i pandehur pr t vrtetuar se ai/ajo nuk disponon burimet e duhura pr mbrojtje nuk duhet t vihet shum lart. Kushti dyt sht q interesat e drejtsis krkojn q t sigurohet ndihma ligjore. Nj sr faktorsh jan t duhur n kt rast. Gjykata do t marr parasysh asin e t pandehurit pr t paraqitur shtjen n mnyrn e duhur pa asistenc. N shtjen e Hoang kundr 257 Francs Gjykata deklaroi se kur prfshihen shtje komplekse dhe kur i pandehuri nuk ka kualikimin e duhur ligjor pr t paraqitur e zhvilluar argumentet e duhura dhe vetm kur nj avokat me eksperienc do t kishe asin pr t prgatitur shtjen, interesat e drejtsis krkojn q ti caktohet t pandehurit zyrtarisht nj avokat pr shtjen n al. Gjykata duhet t ket parasysh gjithashtu edhe kompleksitetin e shtjes. S fundi, rndsia e ndonj sanksioni t mundshm mund t rezultoj n pyetjen nse duhet dhn ndihma ligjore. Gjykata u shpreh n shtjen e Benham 258 kundr Mbretris s Bashkuar se kur privimi nga liria sht n rrezik interesat e drejtsis n parim krkojn prfaqsim ligjor. Megjithat Gjykata theksoi gjithashtu se procesi gjyqsor nuk ishte i drejtprdrejt. N Perks dhe t tjer kundr Mbretris s 259 Bashkuar , Gjykata voi me vendimin e marr n Benham kundr Mretris s Bashkuar. Kjo shtje kishte t bnte me nj numr aplikantsh q ishin burgosur pr shkak se nuk kishin mundur t
58

pagonin detyrimin e komunitetit (taks votimi). Gjykata u shpreh se duke pasur parasysh rndesn e dnimit t rrezikuar nga krkuesit dhe kompleksitetin e s drejts s aplikueshme, interesat e drejtsis krkonin q, me qllim q t siguronin nj seanc t drejt gjyqsore, krkuesit duhet t prtonin nga prfaqsimi i lir ligjor. Faktort n lidhje me shtjen e ndihms ligjore mund t ndryshojn, dhe do refuzim pr ndihm ligjore si rrjedhim duhet rishikuar. N 260 Granger kundr Mbretris s Bashkuar , shkalla e kompleksitetit prfshinte nj nga shtjet sepse prcaktimi u b vrtet i qart gjat seancs s apelit. Gjykata u shpreh se do t ishte n interes t drejtsis q ndihma ligjore t ishte e disponueshme q nga ai moment e m von dhe se n munges t ndonj rishikimi t vendimit origjinal, do t kemi shkelje t Nenit 6 (3) c. Gjykata ka theksuar se nuk sht e nevojshme q t provohet se mungesa e asistencs ligjore ka shkaktuar paragjykim faktik me qllim q t prcaktohet shkelja e Nenit 6 (3) c. Nse prova t tilla do t ishin t nevojshme, kjo do t privonte 261 konsiderueshm dispozitn nga thelbi i saj . E drejta pr ndihm ligjore n shtjet civile nuk parashtrohet shprehimisht n Konvent por Gjykata sht shprehur se duhet t jet e disponueshme nse e krkojn kt interesat e 262 drejtsis . N disa juridiksione t Kshillit t Evrops, pr shembull Qipro, nuk jepet ndihm ligjore pr shtjet civile por pagesa mund t bhet

257. 258. 259.

260. 261. 262.

Hoang kundr Francs, 29 Gusht 1992, para. 40-41. Benham kundr Mbretris s Bashkuar, 10 Qershor 1996. Perks dhe t tjer kundr Mbretris s Bashkuar, 12 Tetor 1999. Granger kundr Mbretris s Bashkuar, 28 Mars 1990. Artico kundr Italis, 30 Prill 1980, para.35. Aiery kundr Irlands, 9 Tetor 1979.

nga shteti n rastet e duhura . Nse on apo jo ndihma ligjore n shkelje t Konvents, kjo do t varet nga faktet e shtjes. I takon gjyqtarit t vlersoj nse interesat e drejtsis krkojn q nj ndrgjygjs i varfr t marr asistenc ligjore nse ai/ajo nuk ka mjete pr ta paguar at.

263

263.

Andronicou dhe Constantinou kundr Qipros, 9 Tetor 1997.

59

17. Si do t interpretohet e drejta pr thirrje t dshmimtarve dhe shqyrtimi i fakteve n baz t Nenit 6 (3) d?
Neni 6 (3) d, parashikon q i akuzuari ka t drejt t shqyrtoj ose t shqyrtojn n emr t t dshmit kundr t/saj ose t proj ndjekje dhe shqyrtim t dshmimtarve n emrin e t/saj n baz t t njjtave kushte si ato t dshmimtarve kundr t/saj. Disa nga ato q vojn jan trajtuar edhe n kapitullin 12 mbi provat. Parimi i prgjithshm pra sht se personat e akuzuar duhet t lejohen t krkojn dhe shqyrtojn cilindo dshmimtar, dshmia e t cilit konsiderohet nga ata q ka lidhje me shtjen e tyre dhe duhet t jen n gjendje t shqyrtojn cilindo dshmimtar q thirret, ose kur provat e t cilit mbshteten nga prokurori. Kjo dispozit nuk i jep nj t akuzuari t drejtn absolute pr t thirrur dshmimtar ose t drejtn pr t detyruar gjykatat vendase q t dgjojn nj dshmimtar t caktuar. E drejta kombtare mund t parashtroj kushtet pr pranimin e dshmimtarve dhe autoritetet kompetente mund t refuzojn q nj dshmimtar t lejohet t thrritet n gjyq nse duket se provat q do t jap nuk kan lidhje me shtjen. Kshtu krkuesi duhet t prcaktoj se dshtimi pr t dgjuar nj dshmimtar t caktuar mund t 264 ket paragjykuar shtjen e t/saj . Megjithat,
60

procedura e thirrjes n gjyq dhe e dgjimit t dshmimtarit duhet t jet e njjt si pr akuzn ashtu edhe pr mbrojtjen dhe ktu krkohet zbatimi i parimit t barazis n mjete. N parim, t gjitha provat ku mbshtetet akuza duhet t prezantohen n prani t t akuzuarit n nj seanc t hapur duke pasur 265 parasysh argumentimin e anasjellt . Kshtu do t lindin probleme nse akuza paraqet deklarata me shkrim nga nj person q nuk shfaqet si dshmimtar, pr shembull sepse ai/ajo ka frik nga hakmarrja e t akuzuarit ose t afrmve t t/saj. Vetm rrethanat prjashtuese do t lejojn akuzn q t mbshtetet n prova nga nj dshmimtar, t cilin i akuzuari nuk ka mundur ta shqyrtoj. Marrja e vendimit nga ana e nj gjyqtari t akuzs penale duke u mbshtetur n dosjen e akuzs, por pa prezencn e paditsit pr tiu prgjigjur ndonj kundrshtimi nga ana e t akuzuarit ka t ngjar q t ti jap shkas rrezikut t shkeljes s ksaj dispozite. Gjyqtari sigurisht q nuk mund t mbroj shtjen e paditsit n munges t t pa rn dakort pr paanshmrin e t. Shum prej Shteteve t Konvents kan rregulla q prjashtojn disa dshmimtar si antart e familjes pr t dhn prova. Gjykata deklaroi n shtjen e Unterpertinger kundr 266 Austris se klauzola t tilla jan qartsisht t pajtueshme me Nenin 6 (1) dhe 6 (3) d. Megjithat, n at rast, Gjykata vrejti se gjykata vendase nuk trajoi deklaratat nga ish-gruaja e krkuesit dhe thjeshtra e t si pjes informacioni, por si prova t

264. 265.

266.

X kundr Zvicrs, 28 DR 127. Barber, Messegu dhe Jabardo kundr Spanjs, 6 Dhjetor 1988, para.78. Untepertinger kundr Austris, 24 Nntor 1986.

267. 268. 269. 270. 271.

Gjithashtu shih Kapitullin 12. Ferrantelli dhe Santangelo kundr Italis, 7 Gusht 1996. Bricmont kundr Belgjiks, 7 Korrik 1989, para.44. Sadi kundr Francs, 20 Shtator 1993, para.44. Doorson kundr Vendeve t Ulta, 20 Shkurt 1996, para.71.

s vrtets se akuzave t ngritura nga gruaja n at koh. Dnimi i krkuesit ishte bazuar kryesisht n kt prov dhe kshtu t drejtat e pals mbrojtse 267 nuk ishin garantuar mjaueshm . Probleme do t lindin gjithashtu nse nj dshmimtar smuret rnd ose vdes. Gjykata sht shprehur se kjo mund t justikoj mbshtetjes n provat gojore (thashetheme) prsa koh q faktort e kundrt mbrojn t 268 drejtat e pals mbrojtse . Prsa i prket shtjes s shndetit t dobt Gjykata do t konsideroj majueshm ekzistencn e alternativave q do t shmangin rekursin n provat gojore (thashetheme). N shtjen e Bricmont kundr Belgjiks, Princi i Belgjiks kishte paraqitur padi kundr krkuesve, por nuk kishte dhn prova me baza mjeksore. Gjykata u shpreh se N rrethanat e shtjes, ushtrimi i t drejtave t pals mbrojtse nj pjes thelbsore e s drejts pr nj proces t drejt gjyqsor krkon n parim q krkuesit t ken mundsin pr t kundrshtuar cilindo aspekt t rrmit t t ankimuarit gjat konfrontimit ose shqyrtimit, si n publik, ose, nse sht e nevojshme, n shtpin 269 e t . Nj frik normale ndaj hakmarrjes n disa rrethana mund t justikoj mbshtetjen n provat n baz t thashethemit. Megjithat, duhet t ket procedura konfrontuese pr t respektuar t drejtn e pals mbrojtse. N shtjen e Saidi kundr Francs, krkuesi ishte dnuar pr trak droge n baz t provave bazuar n thashethemin nga tre dshmimtar

anonim. Gjykata u shpreh: Gjykata sht plotsisht n deni t faktit se ka vshtirsi t pamohueshme n lun kundr trakut t drogs-n veanti n lidhje me primin dhe dhnien e provave dhe me indinjatn e shkaktuar shoqris problemi i drogs, por prova t tilla nuk mund t justikojn kuzimin n kt mas t t drejtave t 270 mbrojtjes t dokujt q paditet me akuz penale . Gjykata konstatoi se ishte shkelur Neni 6 (3) d, sepse prova e identikimit prbnte t vetmen baz pr dnimin e krkuesit. Si rregull i prgjithshm, frika nga hakmarrja ku gjykata u mbshtet pr t justikuar rekursin n provat n baz t thashethemeve nuk duhet t lidhet me ndonj krcnim specik nga ana e t pandehurit. Gjykata u shpreh n Doorson kundr 271 Vendeve t Ulta se megjithse dy dshmimtart nuk ishin krcnuar ndonjher nga krkuesi, trakantt e drogs shpesh kalonin n krcnime ose dhun aktuale kundr personave q kishin dshmuar kundr tyre. Nj problem tjetr me dshmimtart anonim sht q pala mbrojtse nuk ka mundsi t kundrshtoj besueshmrin e dshmis. Gjykata deklaroi n Kotovski kundr Vendeve t Ulta: Nse pala mbrojtse nuk sht n deni t identitetit t personit q krkon t pyes, ajo mund t privohet nga t veantat e shtjet q do t mundsonin at t demonstronte se ai ose ajo sht paragjykuese, dyshuese dhe e pabesueshme. Dshmia ose deklaratat e tjera q fajsojn nj t akuzuar mund t quhen me paramendim t
61

pavrteta ose thjesht t gabuara dhe mbrojtja zor se do t jet n gjendje t nxjerr n drit konkluzione t tilla nse i mungon informacioni q do ta lejoj at t testoj besueshmrin e autorit ose t hedh dyshime mbi besueshmrin e t. Rreziqet q prfshihen n nj situat t tilla 272 jan t qarta . Procedurat e kundrbalancimit duhet t sigurojn nj proces t drejt gjyqsor q do t variojn nga nj shtje n tjetrn. Faktort e rndsishm prfshn nse i akuzuari ose avokati i t ishin t pranishm kur u pyet dshmimtari, nse ai/ajo mund t bnte pyetje dhe nse gjyqtari ishte n deni t identitetit t dshmimtarit. Si deklaroi Gjykata n Van Mechelen dhe t tjer kundr Vendeve t Ulta Duke pasur parasysh vendin q z e drejta pr nj proces t drejt gjyqsor n nj shoqri demokratike, cilado mas q kuzon t drejtn e pals mbrojtse duhet t jet rreptsisht e domosdoshme. Nse nj mas m pak kuzuese mund t jet e mjaueshme, ather kjo mas 273 duhet t zbatohet . S fundi, sht e rndsishme t vrehet se, edhe kur ekzistojn procedura t majueshme kundrbalancuese, nj dnim nuk duhet t bazohet as vetm, e as nga prova e dhn nga 274 dshmimtari anonim pr t marr nj vendim .
272. 273. 274. Kostovski kundr Vendeve t Ulta, 20 Nntor 1989, para.42. Van Mechelen dhe t tjer, 18 Mars 1997, para.58. Doorson kundr Vendeve T Ulta, 20 Shkurt 1996, para.76.

62

18. far prfshin e drejta pr nj prkthyes n baz t Nenit 6 (3) e?

Neni 6 (3) e parashikon se i akuzuari ka t drejtn e asistencs pa pages nse ai/ajo nuk e kupton ose et gjuhn e prdorur n gjyq. Gjykata u shpreh n Luedicke, Belkacem dhe Ko kundr Republiks Federale t Gjermanis se dispozita ndalon n mnyr absolute q nj i akuzuar t urdhrohet t paguaj shpenzimet e nj prkthyesi duke qn se parashikon q as nj falje e dnimit e kushtzuar, as nj prjashtim i prkohshm, as nj pezullim, por njher e prgjithmon prjashtimin me ligj ose aktgjykim lirimin. Gjykata deklaroi m tej se ky parim mbulonte ato dokumente ose deklarata n procese gjyqsore q ngrihen kundr t, t cilat jan t nevojshme pr t pr t kuptuar q t ket prtimin e nj procesi t 275 drejt gjyqsor . N Brozicek kundr Italis, nj nnshtetas gjerman u akuzua n Itali. Gjykata u shpreh n lidhje me Nenin 6 (3) a, por q zbatohet edhe n kt rast, se dokumentet q prbjn nj akuz duhet t jepeshin n gjermanisht prve kur ato ishin n pozicion pr t prcaktuar se krkuesi n fakt kishte njohuri t mjaueshme t italishtes pr t kuptuar...qllimin e letrs ku ai vihej n deni pr 276 akuzat e paraqitura kundr t . Megjithat, n Kamasinski kundr Austris Gjykata miratoi nj mnyr m kuzuese dhe u shpreh se megjithse Neni 6 (3) e zbatohej pr materialet dokumente t zbuluara prpara gjyqit, nuk krkohej prkthim me shkrim i t gjitha

dokumenteve t tilla. Gjykata vrejti megjithat se kshilltari ligjor i mbrojtjes ishte kompetent n gjuhn amtare t krkuesit. Gjykata u shpreh se asistenca duhet t jet e till q t mundsoj q i pandehuri t ket njohuri t rastit kundr t dhe pr t mbrojtur veten, shprehimisht duke qn n gjendje t 277 parashtroj n gjykat versionin e t t fakteve . Detyrimi i autoriteteve kompetente nuk sht i kuzuar me thjesht caktimin e nj prkthyesi, por gjithashtu mund t shtrihet n ushtrimin e nj shkalle kontrolli mbi prshtatshmrin e prkthimit nse jan t nevojshme pr tu br. E drejta pr nj prkthyes kuptohet pr tu shtrir tek njerzit q nuk dgjojn, ku metoda normale e komunikimit sht pr shembull me shenja. N shtjen e Ozturk kundr Republiks 278 Federale t Gjermanis q u trajtua m sipr n lidhje me at q prbn nj akuz penale, shtja e faktit nse akti n al sht apo jo penale doli n diskutim sepse autoritetet gjermane dshironin q krkuesi t paguante pr prkthyesin e t.

275.

276. 277. 278.

Luedicke, Belkacem dhe Ko kundr Republiks Federale t Gjermanis, 28 Nntor 1978, para.40 dhe 48. Brozicek kundr Italis, 19 Dhjetor 1989, para.41. Kamasinski kundr Austris, 19 Dhjetor 1989, para,74. ztrk kundr Republiks Federale t Gjermanis, 21 Shkurt 1984.

63

19. Cilat jan problemet n lidhje me rishikimin mbikqyrs?

Nj tipar i prbashkt i disa proceseve ligjore t disa Shteteve sht llimi i nj rishikimi mbikqyrs ose proteste pr nj gjykim q sht nxjerr nga gjykata dhe q nuk i nnshtrohet ndonj t drejte tjetr pr apelim. Kjo ekziston pr shembull n Federatn Ruse. Ajo mund t prdoret kur nuk sht br asnj apel, panvarsisht nga fakti nse ka skaduar afati pr apelim. Krkesat pr rishikim mbiqkyrs mund t dorzohen tek kryetart dhe kryetari i Gjykats s Lart. Ata kan t njjtat kompetenca dhe krkesat e tyre ndjekin t njjtn procedur si prokurori. Prokurori mund t ushtroj kt t drejt me krkes t palve ose t ndonj personi tjetr t interesuar ose ex proprio motu. Kjo sht nj e drejt jo detyrim dhe ushtrohet duke i dhn liri veprimi prokurorit. Ushtrimi i s drejts ose refuzimi pr ta ushtruar at nuk i nnshtrohet rishikimit gjyqsor dhe mund t vazhdoj t prdoret n koh t pacaktuar pr t rihapur nj shtje. Gjyqtart duhet t jen n deni t nj sr shtjesh pr kt n lidhje me Konventn Evropiane pr t Drejtat e Njeriut. Gjykata deri m sot nuk ka drejtuar ndonj shtje nga Federata Ruse prsa i prket faktit nse prdorimi i ksaj procedure sht i pajtueshm me Konventn. Megjithat, nj

procedur e ngjashme n Rumani u konstatua se prbnte shkelje. N Brumarescu kundr Rumanis Prokurori i Prgjithshm kishte t drejtn pr t aplikuar n do koh n Gjykatn e Lart pr t shfuqizuar cilindo vendim q mendonte n baz t nj sr motivesh. Gjykata konstatoi se kjo prbnte shkelje t Nenit 6 (1) dhe vrejti Nj nga aspektet themelore t shtetit ligjor sht parimi i siguris ligjore q krkon ndrmjet t tjerash q vendimi i gjykatave t mos rikthehet pr shqyrtim kur kan vendosur prfundimisht 279 mbi nj shje t caktuar . Kur sht nxjerr vendimi gjyqsor prfundimtar dhe kur jan br t gjitha apelimet e mundshme dhe jan marr edhe aty vendimet prkatse, gjyqtart duhet t jen mja t vendosur pr t mos i dhn shkas nj krkese nga prokurori pr t rihapur shtjen ose pr t lluar procedimet e rishikimit mbikqyrs nga ata vet, por pr tu br kjo duhet t konstatohet nj shkelje e Konvents sipas parimit t parashtruar n shtjen Brumarescu kundr Rumanis. Przierja brenda sistemit gjyqsor t Federats Ruse t rolit t gjyqtarit e at t prokurorit n ushtrimin e drejtsis prbn vshtirsi t mdha pr t qn n pajtim me Konventn. Ende sht e paqart nse ushtrimi i pushtetit t rishikimit mbikqyrs t nj procesi gjyqsor q do t ishte edhe prfundimtat, do t rezultoj gjithmon n shkelje t Konvents, por probleme t tjera q lidhen me kt paraqiten prpara gjytarve n kt kontekst. Individt q dshirojn t paraqesin ankimet

279.

Brumarescu kundr Rumanis, 28 Tetor 1999, para.61.

64

280. 281.

282.

Shih Nenin 35. Tumilovich kundr Federats Ruse, Vendim i pranuar nga gjykata m 22 Qershor 1999. H kundr Belgjiks, 37 DR 5.

e tyre n Gjykatn Evropiane t t Drejtave t Njeriut rreth disa aspekteve t proceseve ligjore, s pari duhet t kalojn n t gjitha shkallt e gjykatave t vendit t tyre, e pastaj t bjn 280 ankimim brenda gjasht muajsh . Nj procedur e rishikimit mbikqyrs shihet nga institucionet e Strasburgut e ngjashme me rolin e nj avokati populli n shum juridiksione dhe nuk konsiderohet si nj mjet efektiv nga 281 Gjykata . Kjo procedur mund t bier ndesh me sistemin e rishikimit gjyqsor t nj akti administrativ n sistemin ligjor Anglo-Sakson q u konsiderua nga Gjykata se prbnte nj mjet efektiv. Nj krkes br nj prokurori apo gjyqtari pr t ushtruar t drejtn e rishikimit mbikqyrs nuk konsiderohet nga Gjykata Evropiane si mjet efektiv pr qllimet e Nenit 35 t Konvents jo vetm sepse n vetvete mund t prbj nj shkelje t Nenit 6, por gjithashtu sepse ka pushtet t lir, dhe pr arsye q nj mjet t jet efektiv personi n al duhet t jet n gjendje t nis 282 vet procedimet prkatse . Nse prokurori krkon nj rishikim mbikqyrs pr nj shtje ku njra nga palt n procedimet gjyqsore dshiron t bj nj ankim n Gjykatn Evropiane rreth procedimeve ose mund t doj t bj nj gj t till kur rishikimi mbikqyrs rezulton i pasuksesshm gjyqtari duhet t kuptoj se hapja e shtjes me krkes t prokurorit mund t ket efektin q t prjashtoj mundsin pr paln e prekur q t parashtroj shtjen n Gjykatn Evropiane pasi mund t

kaloj edhe afati gjasht mujor pr t bt nj gj t till. Meq si avokatt ashtu edhe prokurori mund t mos jen n deni pr sa m sipr, gjyqtari duhet ti trheq vmendjen palve pr datn e vendimit prfundimtar efektiv dhe pr nevojn pr t paraqitur ndonj krkes n Gjykatn Evropiane prpara se t ket mbaruar afati prej gjasht muajsh duke u nisur q nga ajo dat.

65