5.

Teori Psikoanalisis - Sigmund Freud

Pengenalan
Dilahirkan pada 6 Mei 1856 di Freiberg, Moravia !"e#hoslovakia$ sekarang dikenali sebagai %epublik !"e#h dan slovakia$. &eliau diasuh ser'a dibesarkan dalam mas(araka' )i#'oria kelas a'asan (ang dalam keban(akan hal, memen'ingkan kesopanan dan kesusilaan hidup. Se*ak ke#il lagi beliau sebagai seorang pela*ar (ang pin'ar. 18+, beliau memasuki program peruba'an di -niversi'i )ienna un'uk memperolehi i*a"ah peruba'an dengan kepakaran pen(aki' sara.. Se'elah beker*a bua' beberapa ke'ika di /ospi'al &esar )ienna, Freud pergi ke Paris dan menun'u' di ba0ah 1ean !har#o', iai'u ahli psikia'ri Peran#is. Pada masa i'u 1ean !har#o' sedang memperkenalkan kaedah hipnosis un'uk mera0a' his'eria. Freud men#uba kaedah ini ke a'as beberapa orang pesaki'n(a 'e'api mendapa'i kurang berkesan. Freud kemudian beker*a dengan seorang dok'or )ienna bernama 1oseph &reur. Mereka 'elah mengasas 'a'a#ara mara0a' pen(aki' sara. (ang digelar sebagai his'eria dengan kaedah ber#akap 'anpa halangan a'au lebih dikenali dengan perkai'an bebas Free 2sso#ia'ion$. Freud kemudian memperbaiki kaedah perkai'an bebas ini dengan #ara memin'a pesaki'n(a ber#akap 'en'ang apa saha*a (ang 'erlin'as di dalam .ikirann(a 'anpa mn(eka' apa-apa .ikiran, ba(angan, pengalaman, emosi dan .an'asi. 3aedah ini dikenali dengan nama psikoanalisis dan dari sini beliau mengu'arakan 'eori psikoanalisis, Freud memperolehi da'ada'a dari sesi psikoanalisis (ang dikendalikann(a dengan pesaki'-pesaki' (ang mempun(ai masalah *i0a. Da'a-da'a *uga diperolehin(a daripada analisis kendiri (ang dilakukan ke a'as dirin(a sendiri.

4,

Struktur Personaliti dan Tingkah laku Moral dalam Teori Psikoanalisis Freud per#a(a semua 'ingkah laku manusia didorong oleh kuasa mo'avasi dalaman ps(#hodinami# .or#es$. &erasaskan pada pandangan ini Freud menga'akan baha0a di dalam personali'i manusia ada 'iga kamponen (ang 0u*ud dan berin'eraksi bersama-sama. 3omponenkomponen ini dikenali sebagai id ego dan superego. Id 5d merupakan sa'u naluri semula*adi manusia (ang 0u*ud se*ak dilahirkan. 5an(a mendorong dan mendesak agar segala kesenangan dan kepuasan di#apai. 5ni disebabkan 5d berpegang kepada prinsip keseronokan. 5d ini ber'indak se#ara 'idak logik, 'idak bermoral dan han(a mempun(ai sa'u ma'lama'- memuaskan na.su naluri sema'a-ma'a se'iap masa. Tindakan dan dorongan (ang dibua' oleh 5d ini bersi.a' 'idak sedar. Ego 5a adalah ekseku'i. (ang men'adbir, menga0al dan menga'ur 'ingkah laku. 6go merangkumi proses (ang berlaku un'uk meluah a'au memusnahkan dorongan 5d mengiku' reali'i. 6go ber.ungsi mengiku' prinsip reali'i dan #uba me0u*udkan sa'u suasana (ang harmoni di an'ara 5d, superego dan alam ken(a'aan.

47

3e'egasan ego adalah didasarkan kepada agama, moral, mas(araka', logik dan .ikiran (ang ma'ang lagi rasional. 6go se'erusn(a mens'abilkan individu supa(a kehidupan di'erima mas(araka'. Selain dari meneli'i dunia luar reali'i$ dan mempengaruhi id supa(a ber'indak mengiku' kehendakn(a. 6go *uga menghalang a'au memben'eras langsung *ika 'indakan id ber#anggah dengan kela"iman dunia luar 'ersebu'. Superego Superego merupakan komponen moral. 5a merupakan #abang moral a'au kehakiman bagi sesua'u personali'i i'u. 5a ber'anggung*a0ab di dalam menen'ukan sesua'u 'ingkah laku i'u baik a'au buruk, be'ul a'au salah. 5a bersi.a' idealis'ik dan 8per.e#'ionis'9. 5a ber'anggung*a0ab un'uk men(eka' ego dari menuru'i kehendak id, di samping mendorong ego un'uk menerima nilai-nilai dan ma'lama' moral. 5a ber.ungsi sebagai hakim, ia *uga menen'ukan gan*aran dan denda. :an*aran (ang diberikan dalam ben'uk perasaan bangga, manakala denda pula berben'uk perasaan bersalah dan rendah diri.

45

Tahap-tahap Perkembangan Perkembangan Moral

Psikoseksual

dan

Mengiku' pendapa' Freud, manusai sen'iasa didorong un'uk mendapa'kan kela"a'an dalam hidup. Manusia harus melalui lima 'ahap psikoseksual iai'u 'ahap mulu', dubur, kubul, pendaman dan s(ah0a'.

I)

Tahap Mulut (Oral Erotism)

&erlaku se*ak lahir hingga umur 1 'ahun. Pada peringka' ini ba(i belum lagi mempun(ai ego dan superego. Segala 'indakann(a adalah didorong oleh id sema'a-ma'a. Tahap ini boleh dibahagikan kepada dua bahagian iai'u;
a$

<ral 5n#orpora'ive- memperolehi kela"a'an daripada menghisap dan mengulum barangan oral in#orpora'ive$ seper'i men(usu dari ===== ibun(a.

2pabila berlaku leka'an seper'i ini, 'indakan-'indakan (ang men#erminkan oral #orpora'ive ini akan men*elma bila ba(i ini de0asa kelak. Menuru' Freud, orang (ang suka makan ban(ak, suka minum ban(ak-ban(ak adalah orangorang de0asa (ang perkembangan personali'in(a (ang 'erleka' di peringka' ini.

46

b$ <ral aggressive- apabila gigi mula 'umbuh akan mengigi' ===== ibun(a a'au benda-benda lain oral aggressive$. Sebab i'u ki'a sering meliha' kenapa ba(i menghisap *ari mereka dan lain-lain benda semasa mereka 'idak lapar. Sekiran(a seseorang i'u 'erleka' perkembangan personali'in(a pada peringka' ini ia akan memperliha'kan 'indakan-'indakan seper'i sindiran, agresi., mengumpa' a'au membua' komen (ang men(aki'i. Semasa ba(i > kanak-kanak berada pada peringka' ini ia ama' memerlukan kasih sa(ang daripada ibun(a? 1ika 'iadak, ia akan membesar dengan memba0a perasaan (ang ia 'idak disukai, (ang ia 'idak mahu di'erima dan ia 'idak disa(angi. 5mplikasin(a dia keliha'an 'aku', 'idak rasa selama', sen'iasa berusaha mendapa'kan perha'ian, iri ha'i, agresi. dan kesepian apabila ia de0asa kelak. II) Tahap Dubur (Anal Erotism) &erlaku di an'ara umur 1 hingga , 'ahun. Pada masa ini kanak-kanak mendapa' kela"a'an daripada membuang na*is dan menahan pembuangan na*is. Masa ini *uga anak dia*ar membuang na*is pada masa dan 'empa' (ang be'ul. Semasa men*alani la'ihan inilah kanak-kanak 'adi akan berhadapan dengan desakan-desakan dan kehendak ibu bapan(a, ser'a perseki'arann(a. 3e'ika inilah *uga ia akan merasa berbagai-bagai perasaan nega'i., *ika ibu bapan(a 'erlalu menga0al dan mendesak. 3uasa mereka pada masa ini ialah menahan a'au melepaskan na*is. 3a0alan inilah menga*ar mereka kebebasan, kuasa, au'onomi dan mengendali perasaan nega'i. 'adi.
4+

III) Tahap Kubul (Phalli stage) &erlaku di an'ara umur , hingga 5 'ahun. Pada peringka' ini kanak-kanak 'elah mula mempun(ai keupa(aan un'uk bergerak dengan lebih bebas, ber'indak dengan lebih ak'i. dan mula menguasai kemahiran berbahasa. Pada masa ini organ-organ seks anak i'u akan men*adi 'umpuan "on kela"a'an. 3i'a sering 'erliha' (ang anak-anak gemar memegang dan men(en'uh organ kelamin mereka. Pada umur ini dan la"imn(a perbua'an ini akan dilarang oleh ibu bapa (ang mengasuh anakn(a supa(a bermoral. Tingkah laku ini digelar sebagai 8au'oera'ik9. Pada masa (ang sama, sediki' demi sediki' libido kanakkanak i'u akan beralih kepada ibu bapa (ang berlainan seks dengann(a. 2nak perempuan 'er'arik kepada bapa dan anak lelaki 'er'arik kepada ibu. Freud menamakan kon.lik ini sebagai 8<edipus !omle@9 kanak-kanak lelaki$ dan 86le#'ra !omle@9 kanak-kanak perempuan$. 3anak-kanak lelaki (ang mempun(ai perasaan ghairah 'erhadap ibu akan berasa 'aku' kepada bapa dan kemungkinan ia akan dihukum kerana mempun(ai perasaan (ang demikian. Se#ara khusus, ke'aku'an (ang dialami oleh anak i'u digelar oleh Freud sebagai an@ie'i perkasian kerana 'umpuan ero'ika adalah pada organ berkenaan. Sememangn(a keghairahan dan pembunuhan seumpama i'u melambangkan sa'u kon.lik (ang ama' besar 'e'api implikasin(a di sina adalah personali'i (ang akan diperolehi oleh anak 'ersebu' pada "aman de0asan(a. &agi
48

kanak-kanak lelaki, ia akan mempela*ari #ara menga0al si.a' iri ha'i, #emburu, ben#i dan ganas 'erhadap bapan(a dan pada masa (ang sama akan beriden.ikasikan 'erhadap bapan(a sendiri. Si.a' seper'i kelelakian, kuasa dan ke'egasan bapan(a akan diiku'in(a un'uk di*adikan sebagai sa'u ben'uk mo'ivasi un'uk men#apai #i'a-#i'an(a kelak. &agi mereka (ang gagal menga'asi kon.lik ini akan men*adi seorang (ang lemah, 'idak 'egas, pasi. dan lemahlembu'. Freud 'idak ban(ak membin#angkan 'en'ang hal kon.lik elek'ra. 3anak-kanak perempuan dika'akan sebagai mempun(ai perasaan ghairah 'erhadap bapan(a kerana bapa diliha' sebagai ob*ek kasih sa(ang. Aebih daripada i'u, organ "akar kanak-kanak lelaki sering dikai'kan dengan kebebasan kerana ia 'idak mempun(ai organ 'ersebu', kanak-kanak perempuan i'u mengalami iri ha'i 'erhadapn(a. Tarikan bapa ini sememangn(a akan mendapa' 'en'angan daripada si ibu dan dengan perlahanlahan kanak-kanak 'ersebu' akan men*auhi bapan(a dan beriden.ikasi dengan ibun(a. Masalah peringka' kubul ini adalah lebih rumi'. 1ika hukuman (ang diberikan kepada anak 'ersebu' 'erlalu keras, maka personali'i penaku', pasi., pendiam, menuru' perin'ah dan si.a' bergan'ung akan men*adi dominan. Sebalikn(a *ika larangan 'idak diberikan langsung, kanak-kanak akan men*adi agresi., 'idak bersopan san'un, kasar dan pelbagai 'ingkah laku (ang 'idak diingini.

4B

I!) Tahap Pendaman ("aten #) Tahap perkembangan psikoseksual (ang keempa' ialah 'ahap pendaman la'en#($ (ang berlaku di an'ara umur 6 'ahun hingga baligh. Melalui proses membesar dan pema'angan, ser'a penguasaan bahasa (ang lebih sempurna, keliha'an kanak-kanak di peringka' ini 'idak lagi 'erba'as kepada perseki'aran di dalam rumahn(a saha*a, di mana in'eraksin(a berkisar di seki'ar dirin(a dan ibu bapan(a sehingga ia keliha'an lebih bersi.a' 8nar#issis'i#9 iai'u sua'u ben'uk orien'asi (ang 'er'umpu kepada dirin(a saha*a. /al seper'i ini *uga 'elah di*elaskan oleh Piage' semasa beliau mengka*i perkembangan kogni'i. kanak-kanak. Peringka' la'ensi ini berada pada 'ahap kemoralan per'engahan kanakkanak dalam perkembangan moral individu. !) Tahap S#ah$at (genital%pubert#) Tahap kelima iai'u peringka' s(ah0a' berlaku selapas baligh sehinggalah ke 'ahap de0asa dan se'erusn(a "aman 'ua. Pada 'ahap ini menampakkan kemun#ulan semula ke#enderungan seks seper'i (ang dialami semasa peringka' phalli#. 3alau di peringka' "akarC.ara* 'umpuan perha'iann(a 'erba'as kepada persamaan dan perbe"aan s(ah0a' an'ara lelaki dan perempuan ser'a kha(alankha(alan (ang ber#orak seks, 'e'api pada peringka' s(ah0a' ini ia 'idak lagi 'erba'as kepada perkara-perkara i'u saha*a. Malah sudah mun#ul di dalam dirin(a keinginan dan dorongan un'uk mempra'ikkan keberahiann(a dengan rakan-rakan (ang berlainan *an'ina, melainkan

,D

perkembangan psikoseksn(a 'erleka' a'au 'eren#a' di manamana peringka' (ang lebih a0al. Selain dari i'u sambil mereka membesar mereka mula men(edari 'anggung*a0ab dan rol sebagai seorang kanakkanak rema*a dan orang de0asa. Mereka men*adi lebih ma'ang, dan lebih bebas daripada pengaruh ibu bapa. Aebih suka men*alinkan hubungan era' dan rapa' dengan rakanrakan seba(a. Mereka 'idak lagi 'erkongkong oleh 'umpuan (ang bersi.a' 8nar#issis'i#9 malah sudah mula mempun(ai nilai-nilai sosial, nilai-nilai al'ruis'ik dan nilai-nilai (ang berorien'asikan mas(araka'. Pada masa inilah mereka akan #uba memuaskan segala apa (ang 'idak dapa' di#apai pada masa kanak-kanak dahulu, seper'i kepuasan se@ "on mulu', dubur dan kubul. Pada masa inilah personali'i (ang dihasilkan oleh kon.lik-kon.lik (ang berlaku pada "aman kanak-kanak di'on*olkan dan men*adi dominan. 5ni akan berlaru'an hingga ke "aman 'ua *ikalau personali'i (ang 'idak normal i'u 'idak diselesaikan dengan #ara psikoanalisis. Dalam perkembangan moral, 'ahap s(ah0a' ini merangkumi peringka' kemoralan rema*a, kemoralan a0al de0asa dan kemoralan akhir de0asa.

,1

Peringkat dan iri- iri Tahap Pra Moral 8Sepera'ion-individua'ion9 asas pemben'ukan superego Ti'ik peralihan; bila sampai peringka' oedipal Tahap &' Kemoralan peringkat rendah Pemben'ukan superego, akhir-oedipal, a0al la'ensi Ti'ik peralihan; bila bermulan(a s'ruk'ur la'ensi Tahap (' Kemoralan pertengahan kanakkanak Pen(esuaian la'ensi, s(ah0a' Ti'ik peralihan; peringka' s(ah0a'-a0al rema*a Tahap )' Kemoralan rema*a Fasa kedua 8sepera'ion-individua'ion per'engahan rema*a Ti'ik peralihan; bila sampai peringka' akhir rema*a Tahap +' Kemoralan a$al de$asa Ti'ik peralihan; bila sampai peringka' de0asa Tahap ,-' Kemoralan akhir de$asa menghadapi umur 'ua dan meninggal-.asa ke'iga 8supera'ion-individua'ion9

"ingkungan umur Aahir-, 'ahun ,-6 'ahun 5-6 'ahun 6-8 'ahun 8-14 'ahun 14-17 'ahun 17-16 'ahun 16- a0al 4Dan Selepas akhir rema*a De0asa-meninggal

,4

,,