International Journal of Language Education and Teaching Volume 1 / 2013

YABANCI DL OLARAK TRKE RETMNDE YAZMA VE KONUMA BECERLER KAZANDIRMADA LETMSEL YAKLAIMIN KULLANIMI N MODEL NERS zzet EREF Resarch Assistant Atatrk University Department of Turkish Education ZET Yabanc dil retim srecinin, yalnzca retmenlerin edindikleri deneyimler ve yaptklar gzlemlere dayanmamas ve bu srecin, seilen yntem veya yaklamn gerektirdii salam kuramsal temellerle desteklenmesi gerekmektedir. Bu aratrmada getiimiz yirmi yl ierisinde dil retiminde byk bir r aan iletiimsel yaklamn yabanclara Trke retiminde uygulanmas ele alnmtr. Yabanclara Trke yazma ve konuma becerisi kazandrmada uygulanmas iin iletiimsel yaklamla gelitirilen etkinliklere yer verilmitir. Aratrmann amac modern bir dil retim yaklam olan iletiimsel yaklamla yazma ve konuma etkinlikleri hazrlayarak Trkeyi yabanclara reten retmenlere alternatif etkinlikler sunmaktr. Etkinlikler oluturulurken iletiimsel yaklamda kullanlan dil retim tekniklerinden (grup almas ve ikili alma, drama, doalama, rol oynama, benzetim, sorun zme, iletiim oyunlar) faydalanlmtr. Anahtar Kelimeler: Yabanclara Trke retimi, iletiimsel yaklam, yazma, konuma. TELLING SKILLS TO GAINING FOR USE OF COMMUNICATIVE APPROACH MODEL PROPOSAL IN TURKISH TEACHING TO FOREIGNERS ABSTRACT The language teaching process should not only be restricted with the teachers own observations and experiences, but also be based on the scientific and theoretical information. In this research found that communicative approach a big impact in last twenty years language teaching to Turkish teaching to foreigners is dealt with. The activities that have been developed to apply in teaching to foreigners Turkish writing and speaking skill according to communicative approach. The aim of the study is a modern approach to communicative language teaching approach, writing and speaking activities to provide alternative activities to prepare teachers to Turkish teaching to foreigners. Communicative approaches to language teaching techniques used in creating activities (group work and pair work, drama, improvisation, role-playing, simulation, problem solving, communication games) are used. Key Words: Turkish teaching to foreigners, communicative approach, writing, speaking.

44

zzet EREF

1. Giri Dil, ilk almalarn yaplmaya baland zamandan beri bir iletiim arac olarak tanmlana gelmitir. Aksana (2003) gre dil, dnce, duygu ve isteklerin, bir toplumda ses ve anlam ynnden ortak olan geler ve kurallardan yararlanarak bakalarna aktarlmasn salayan ok ynl, ok gelimi bir dizgedir. Dilin tanmn yapan her teorisyen gibi Aksan da dilin iletiimi salamada temel ara olduuna dikkat ekmitir. Yani dilin kullanlmasnda esas ama iletiim kurmak, anlamaktr. Dil her ne kadar bir dizgeler sistemi olsa da insanlar konuurken dilin bu ynne dikkat etmezler. Zira konutuu dilin sistemi ve yaps adna hibir ey bilmeyen insanlar da dilin kendilerine tand olanaklar ok gzel kullanabiliyorlar. Bu noktada dil retim srecinin de yeniden sorgulanmas ve ona gre ekillendirilmesi gereklilii ortaya kmaktadr. Eer dili kullanmadaki esas ama iletiim salamaksa dil retiminde de iletiimin n plana karlmas gerekir. lkemizde dil retimi adna ilk akla gelen dilin kurallarnn klasik yntemle anlatlmasdr. Oysaki dnyada bu ekilde bir dil retimi kabul grmemektedir. Dil retiminde temel amacn ise retilmek istenen dilin olanaklarnn ve ifade gcnn metin esasl olarak rencilere kazandrlmas olmaldr. Dili bir kurallar btn olarak grmek ve bu kurallar klasik yntemle kavratmaya almak, dil retim srecini zora sokmaktadr. Oysaki dil en iyi yaparak ve yaayarak renilir. Trkeyi renen bir yabanc renme srecinde aktif olmad srece Trke iletiim yetenei kazanamaz. Dil bilim, dili her ynyle ele alan ses, vurgu, szck, szdizimi ve anlam asndan inceleyen, ortaya kan sonular sistemli hale getirip betimlemeye alan bir bilim dal olarak tanmlanabilir. Dil bilim, bu tanmdan da anlalaca zere geni bir alana sahiptir. Dilin her boyutu dilbilimin ilgi alanna girmektedir. Modern dil bilimin nl teorisyenlerinden Chomskynin retimsel-dnml dil bilgisi kuramna gre dilin doas iki kavramla aklanabilir. Bunlardan biri Competence (yeti) dieri ise Performance (edim) kavramlardr. Burada Competence kavramyla bir dilin alt yapsnn, yani bir dil sisteminin insann beyninde veya zihninde nasl ilediini kavramaya, anlamaya yarayan bir sistemin olduu, Performance kavramyla da o dilin gnlk hayatta uygulan, yazl ve szl iletiim ortamlarnda kullanl anlatlmak istenmitir. Son dnemlerde bu kavramlarla dilin doasn aklamann yetersiz olduu ve bunun yanna bir de Communicative Competence denilen iletiim yetisi adyla nc bir boyutun eklemesinin uygun olaca gr arlk kazanmtr (Demirel, 1999: 42). Dier yandan yabanc dil retim metotlarnn ou, rencilerin ama dilde iletiim kurmay renmelerini hedeflemektedir. 1970lerde eitimciler ama yolda doru ilerleyip ilerlemedikleri hususunda kendilerini sorgulamlardr. Bazlar, rencilerin snf ortamnda yabanc dili rahata konuabildiklerini fakat okulun dnda herhangi bir sosyal ortamda rendikleri yabanc dilde iletiim kuramadklarn gzlemlemilerdir.

YABANCI DL OLARAK TRKE RETMNDE YAZMA VE KONUMA BECERLER KAZANDIRMADA LETMSEL YAKLAIMIN KULLANIMI N MODEL NERS

45

Baka bir grup eitimci de yabanc dilde iletiim kurmak iin sadece dil yaplarn renmenin yeterli olmadn saptamlardr. renciler dil yaplarn kullanmay bilebilirler fakat dili kullanamayabilirler. Ksacas, yabanc dilde iletiim kurabilmek iin dil kalplar ve yaplarndan daha fazlasna gereksinim vardr. Bu da iletiimsel yetidir, yabanc dilde nerede, ne zaman, ne diyeceini bilebilmektir. Bu ekildeki gzlemler, 1970lerin sonlarnda ve 1980li yllarn balarnda eitim alannda dilsel yap odakl yabanc dil eitim metodundan, iletiimsel yaklama ynelik bir deiime katkda bulunmutur (Freeman, 2006: 121). Budak (1992)a gre iletiimsel yaklam, retmenin ynlendiriciliinde, renciler aras etkileime dayanan ve zgveni gelitirmeyi n planda tutarak, renci ilgisini srekli canl tutmay ve bylece eitim programndaki hedeflere ulamasn amalayan renci merkezli bir yaklamdr. letiimsel yaklam, dille iletiim kurulmasnda dil bilgisi kurallarnn yannda baz kullanm ve konuma kurallarnn da olduunu vurgular. Dil renmenin temelinde yatan ana ama, dilin asl ilevi olan yazl-szl iletiimin salanmasdr. Buna gre, dilin kurallarndan ok bir iletiim arac olarak kullanlmas nemlidir. Dil retiminde kurallarna uygun cmle aamas son aama olmaldr. Dil renme srecinde rencinin geirdii zihinsel sre nemli bir yer tutar. Bu yaklama gre, renciler kalplar ezberlemek yerine, rendiklerini anlamaya ve kavramaya ynlendirilir. Geirdii zihinsel sre sonrasnda ama, anladklarn ve kavradklarn uygulama sahasna koymalarn salamaktr. letiim rencinin cmleler kurmasyla deil, bu cmleleri snflandrmas, sorular sormas, bir gr ifadesi haline getirmesiyle gerekleir (Hengirmen, 2000: 3136). Bu genel bilgilerden hareketle iletiimsel yaklamn zellikleri u ekilde sralanabilir (Demirel, 1999dan Akt. Temizz, 2008: 31-32):
Snf ortam, gerek hayatn ve gerek iletiimin provas iin uygun frsat salar. Bu sebeple yaratc rol oynama, benzetim, projeler, anketler gibi kendiliinden, doalama oluacak rnler zerinde durulur. letiim, btn ilevlerin izgesini (bilgi edinme, zr dileme, sevdii/ sevmedii eyleri belirtme gibi) ve niyetleri (ge kald iin zr dilemek, en yakn postanenin nerede olduu sormak gibi) iine alr. renciler, o dilin konuulduu lkeye gittiklerinde karlaacaklar geree hazrlkl olmaldr, gnlk hayattaki her trl durumla baa kabilmelidirler. Ortalama bir iletiimi salayacak dil retimi zerinde durmaktadr. Btn iletiimlerin sosyal ama tadna (rencilerin sylemek ya da renmek istedii bir eyler olduuna) inanmaktadr. letiimsel yaklam, sadece konuma yeteneiyle snrl deildir. Okuma ve yazma yeteneklerinin de, rencilerin kendilerini drt yetenek alannda yeterli hissetmeleri iin, gelitirilmelerine yardmc olmak gerekir. Okuma, zetleme, eviri, tartma gibi eitli aktivitelerle dil daha akc hale gelir, rencilerin dili kullanm daha da geliir. Hatalar, dil reniminin doal bir parasdr. Dili akc ve yaratc bir ekilde kullanmak iin elinden geleni yapmaya alan renciler, mutlaka hatalar yaparlar. O an hemen o hatay dzeltmek gereksizdir ve yaratcl engeller. Dzeltme ertelenir, retmen tarafndan not edilir, daha sonra zerinde durulur.

46

zzet EREF rencilerin kendilerini rahata ifade etmelerine izin verilir, dil bilgisi yaps ikinci sradadr. kili alma ve grup almalarn ieren aktif renme biimi zerinde daha ok durulur. Dil analizi ve gramer aklamalar baz rencilere yardmc olabilir, fakat ama dilin kapsaml ekilde tecrbe edilmesi btn rencilere yardmc olur. renciler yabanc dildeki konular hakknda mmkn olduunca ok konumaya ve dinlemeye ihtiya duyarlar, bylece ama dilde konuulan konuya hkim olurlar ve konuyu daha iyi zmserler. letiimsel yaklam, dili kiiselletirir ve snrlar, rencilerin ilgilerine gre ekil alr. Bylece anlam kazanan dil, renciler tarafndan kolayca renilir. letiimsel yaklamda gnlk dil kullanlr. Bu insanlar aras iletiimi salayan dildir; resmi, dilbilgisi kurallarna bal, snav odakl dil deildir.

Yabanc dil retiminde iletiimsel yaklamn uygulanmas esnasnda dikkat edilmesi gereken durumlar ise yle zetlenebilir (Demirel, 1999: 52):
renci iin bir anlam tayan szl ve yazl iletiim etkinliklerine arlk verilmelidir. retimin renci merkezli yrtlmesine zen gsterilmelidir. retim etkinlikleri ounlukla karlkl diyalog, grup almas, taklit, problem zme ve eitsel oyunlarla renime dayal olarak tasarlanmaldr. Bu etkinliklerin, rencilerin bilgilerini veya fikirlerini birbirlerine aktarmalarn veya sadece sosyal amala konumalarn esas almalar gerekmektedir. retimde, yabanc dilde yazlm ve gnlk iletiimde kullanlan zgn materyaller kullanlmaldr. retmen hem anadiline, hem de rettii yabanc dile hkim olmaldr. retmenin rol, rencilere amalarna uygun bir ekilde iletiim kurmalarnda yardmc olmaktr.

Szl iletiimin esas ilevlerinden olan konuma, dinleme ve anlama Trkenin yabanclara retiminde nemsenmeli ve szl iletiim yetisinin gelitirilmesi iin bu alanlarla ilgili oluturulacak etkinliklerde iletiimsel yaklam gz nnde bulundurulmaldr. Szl iletiimin yannda yazl iletiim de insanlar arasndaki anlamann farkl bir aracdr. Dilin temel eylemlerinden olan yazl iletiim kiinin dil bilincinin olumasnda ok etkili bir aratr. Trkenin yabanclara retiminde iletiimsel yaklamn bir yntem olarak ortaya k eskiye dayanan bir durum deildir. Bu yntemin henz tam olarak kabul edildii de sylenemez. Hlihazrdaki tartmalar bu sonucu doursa da modern dil retiminde iletiimsel yaklam nemsenir hle gelmektedir. Trkiyede gnmzde yaplm ok alma olmasa da her geen gn farkl almalarn yaplmaya baland grlmektedir. Literatre bakldnda iletiimsel yaklamn renme zerindeki etkisini ortaya koymay amalayan Temizz (2008)n Yabanc dil retiminde dil bilgisi eviri yntemi ve iletiimci yaklam uygulamalarnn rencilerin renme becerisi zerindeki etkisi adl almas dikkat ekmektedir. Aratrmac bu almasnda dil bilgisi eviri yntemi ile iletiimsel yaklamn, rencilerin renme dzeylerine etkileri arasndaki farkll ortaya koymay amalamtr.

YABANCI DL OLARAK TRKE RETMNDE YAZMA VE KONUMA BECERLER KAZANDIRMADA LETMSEL YAKLAIMIN KULLANIMI N MODEL NERS

47

Aratrma sonunda, iletiimsel yaklamn kullanld deney grubu ile dil bilgisi eviri ynteminin kullanld kontrol grubunun akademik baar dzeylerinde deney grubunun lehine anlaml bir farkllk olduu grlmtr. Gne (2011) de Dil retim yaklamlar ve Trke retimindeki uygulamalar adl almasnda dilin sosyal bir iletiim arac olduu dncesini nemsemi ve dil retimi yaplrken bu dnceden hareketle eitli etkinlik, proje ve almalarn yapldn sylemitir. Dilin iletiim boyutunu n plana karan ve dil retiminde uygulanacak etkinliklerin oluturulmasnda iletiimsel yaklamn dikkate alnmas gerektiini syleyen Akta (2004) Yabanc dil retiminde iletiimsel yeti adl almasnda iletiimsel yetinin kuramsal tartmasn yapmtr. Bu almann iletiimsel yaklamn temellendirilmesinde ok nemli bir yere sahip olduu grlmtr. 1.1. Aratrmann nemi Alanda yaplan aratrmalara bakldnda yabanc dil retiminde iletiimsel yaklamla ilgili almalarn varl grlmekte, ancak Trkenin yabanclara retiminde bir dil retim yntemi olarak iletiimsel yaklamla ilgili almalarn yok denecek kadar az olduu anlalmaktadr. Dnyada kabul gren ve uygulanan bu yaklamn Trkenin retiminde yeterince kullanlmyor olmas baarl sonularn elde edilmemesinde ok nemli bir etkendir. nk dil retiminde klasik yntemler gnmzn iletiim anda etkisiz kalmakta ve baarl sonular kazandrmamaktadr. Trkenin yabanclara retiminde iletiimsel yaklam dikkate alan ve bu yaklamla yazma ve konuma becerisi kazandrmada kullanlabilecek etkinlik rnekleri sunan bu alma, alandaki eksiklik de dikkate alndnda nemli hle gelmektedir. nk gerek yazma ve konuma almalarnda uygulanan etkinliklerde gerekse de yabanclara Trke retmek amacyla hazrlanan setlerdeki etkinliklerde dilin iletiim boyutunu n plana karma gibi bir amacn olmad gzlemlenmektedir. Byle olunca da rencilerin yazma ve konuma becerilerinin gelitirilmesinde skntlarn yaanmas kanlmaz olmaktadr. 1.2. Aratrmann Amac Bu aratrmann amac iletiimsel yaklam rehber alnarak Trkenin yabanclara retiminde kullanlmak zere yazma ve konuma etkinlikleri hazrlamaktr. Daha nce yaplm olan almalara katk salamak ve daha gncel bak alaryla yazma ve konuma etkinlikleri hazrlayarak Trkeyi yabanclara reten retmenlere alternatif etkinlikler sunmaktr. Elde edilen veriler dorultusunda ada retim yntem ve teknikleriyle hazrlanan renci merkezli etkinliklerle rencilerin yazl ve szl iletiim kurabilme becerilerinin gelitirilmesine katk salamaktr. Bu ama dorultusunda aadaki aratrma sorusuna cevap aranmtr:

48

zzet EREF

Trkenin yabanclara retiminde iletiimsel yaklamn yazma ve konuma becerisi kazandrmada kullanlabilmesine ynelik etkinlik rnekleri neler olabilir? 2. Yntem 2.1. Aratrmann Modeli almada nitel aratrma yntemi kullanlmtr. Trkenin yabanclara retiminde iletiimsel yaklamn yazma ve konuma becerisi kazandrmada kullanlabilmesine ynelik etkinlik rnekleri iin model nerisi sunan bu aratrmada etkinlikler oluturulurken iletiimsel yaklamda kullanlan dil retim tekniklerinden (grup almas ve ikili alma, drama, doalama, rol oynama, benzetim, sorun zme, iletiim oyunlar) yararlanlmtr. Etkinlikler bu teknikler temel alnarak programlanm ve oluturulmutur. 2.2. Verilerin Toplanmas ve Analizi Aratrmann verileri dokman incelemesi tekniiyle elde edilmitir. Aratrma kapsamnda Trke retim setlerindeki yazma almalar ve yenilenen Trke retim programndaki yazma ve konuma etkinlikleri incelenmitir. ncelemeler sonucunda elde edilen bilgilerden hareketle iletiimsel yaklam temel alan yeni yazma ve konuma etkinlikleri oluturulmutur. Etkinlikler dzenlenirken rencilerin ilgi ve dikkatlerini ekmek adna eitli grsellerden ve renklendirmelerden de faydalanlmtr. 3. Bulgular 3.1. Etkinliklerin Uygulannda Genel Olarak Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 1. ncelikle snfnzdaki rencilerinizin sevilerini tespit ediniz ve ortaya kan sonuca gre etkinlik seiminde bulununuz. 2. rencilerinize uygulamay dndnz etkinlikle ilgili hazrlk gerekiyorsa, bu etkinliin banda belirtilmitir. Gereken hazrlklar dersten nce yapnz ve almalar iin gerekli olan materyalleri hazrlaynz. 3. Etkinliklerde belirtilmi olan Etkinliin Uygulan blmn okuyunuz ve derse girmeden nce bir uygulama yapnz. Ya da aamalar daha iyi kavramak adna bir kda yaznz. almay nasl sunacanz ve nasl yrteceinizi dnnz. 4. Etkinlik boyunca nasl bir rol stleneceiniz konusunda kesin bir karara varnz. Yani etkinliklerde katlmc m, rehber mi, yoksa gzlemci mi olacanz tespit ediniz. 5. Etkinlikler srasnda karlalan problemleri sonraki tecrbelerde hazrlkl olmak amacyla not ediniz ve ilerleyen almalarda bunlar gz nnde bulundurunuz.

YABANCI DL OLARAK TRKE RETMNDE YAZMA VE KONUMA BECERLER KAZANDIRMADA LETMSEL YAKLAIMIN KULLANIMI N MODEL NERS

49

3.2. letiimsel Yaklamla Uygulanabilecek Etkinlikler 3.2.1. Tanyoruz

Trke

Anlatma

Becerileri

Kazandrmada

Hedeflenen Beceriler: Yazma, konuma. Amalar: Kiisel bilgilerden hareketle arkadan tanma ve dier rencilere tantma. Kazanmlar: evresiyle letiim kurarak etrafndakileri tanr ve tanmlar. Seviye: Temel Organizasyon: kili gruplar hlinde yaplr. Hazrlk: rencilerin says kadar tanma kart (rnek 1.) ve toplu ine. Sre: 20 dakika Etkinliin Uygulan: 1. ncelikle renciler ikierli olmak zere gruplara ayrlr. Ve gruplardaki her renciye bir kart verilir. 2. Gruplardaki renciler birbirleriyle tartarak kartn zerindeki bilgileri doldururlar. 3. Gruplardaki renciler birbirlerini kartlarda yazan bilgilerden hareketle snftaki arkadalarna tantrlar. 4. Son olaraksa gruplardaki renciler tanttklar arkadalarna ait olan kart arkadann yakasna takar. Ya da renciler kartn zerine portrelerini izerler ve ders bitiminde bu kartlar snf panosuna aslr. Ayrca grup arkadan tantan renciler tantma esnasnda arkada hakkndaki fikirlerini de ifade edebilir. retmenin bu konuda biraz serbest davranmas yaratcl n plana karacaktr. Uygun bir kart u ekilde olabilir:

50

zzet EREF

rnek 1.
Ad: Soyad: Ya: Memleketi: Mezun olduu okul Portresi

Yapmaktan holand eyler

Bo zamanlarnda ne yapar?

3.2.2. Benzer miyiz, Farkl myz? Hedeflenen Beceriler: Yazma, konuma. Amalar: Tahmin yrtme, holanmadklarn aklama. Seviye: Temel Organizasyon: kili gruplar hlinde yaplr. Hazrlk: rencilerin benzer ve farkl ynlerini yazabilecekleri bir form hazrlanr ve hazrlanan formlar rencilerin says kadar oaltlr. Sre: 20-30 dakika Etkinliin Uygulan: 1. renciler ikierli olmak zere gruplara ayrlrlar. Gruplardaki iki renci de grup arkadayla benzer olan be ynn ve farkl olan be ynn yazar. Ancak rencilerin yazdklarn birbirlerine gstermemesi gerekir. Bu komutlarn rencilerin zihninde somutlamas adna u gibi rnekler verilebilir: Ben ve arkadam futbol oynamay ok severiz. Ben aksiyon filmleri izlerim ama arkadam duygusal filmler izler. arkadann fikirlerini, holandklarn ve

Kazanmlar: evresindekilerle ileri boyutta iletiim kurarak tanr, fikir yrtr.

YABANCI DL OLARAK TRKE RETMNDE YAZMA VE KONUMA BECERLER KAZANDIRMADA LETMSEL YAKLAIMIN KULLANIMI N MODEL NERS

51

2. Daha sonra gruptaki renciler birbirlerine benzerliklerini syler ve bu konu hakknda tartrlar. Son olarak ise farkl olduklar konular hakknda konuurlar. renciler birbirlerini eletirebilirler. Not: rencilerin bahsettikleri konular snftaki davranlarndan, boylarnn uzunluundan veya ksalndan, gz renklerinden, kyafetlerdeki seimlerinden de oluabilir. 3.2.3. Sen? Hedeflenen Beceriler: Yazma, konuma. Amalar: Soru sorma, bilgi toplama, toplanan bilgileri snfla paylama. Kazanmlar: evresindekileri tanr, rahatlar, utangaln yener, zgven kazanr ve sosyal olarak etkin olur. Seviye: Orta Organizasyon: Snfa yrtlr. Hazrlk: rnek 2.deki gibi renci says kadar bir kda soru yazlr. Sonra rnekte de grld gibi hazrlanan sorular klavuz izgilerinden kesilerek hazr hale getirilir. Ayrca snf kalabalksa her bir renci iin bir snf listesi hazrlanr. Sre: 20-25 dakika Etkinliin Uygulan: 1. Snftaki her renciye zerinde bir soru yazl olan bir grev kd verilir. Eer snf mevcudu fazla ise rencilere birer tane de snf listesi datlr. 2. renciler ellerindeki ktta yazl olan soruyu tm arkadalarna ynelterek ald cevaplar yazarlar. renciler bir defa sorduu kiiye bir daha sormamak iin soru sorduu arkadann listedeki isminin zerini izerler. 3. Soru sorma ve cevap alma aamas tamamlannca, her renci sorusunu okur ve ald cevaplar, cevab verenin ismini de okuyarak snfla paylar. Not: alma esnasnda ok fazla grlt ve karklk olmamas adna rencilerden gruplar oluturarak da etkinlik yrtlebilir. Ayrca soru ktlarndaki sorularn ierii snfn ya ve ilgi dzeyine gre deiebilir. Bu konuda tercih retmenlerindir.

52

zzet EREF

rnek 2.

Ne tr film izlemeyi seversin?

Yemek yapmay biliyor musun?

En ok hangi sporu seversin?

Bir gnde ka saat televizyon izlersin?

Hangi tr mzik dinlemeyi seversin?

iir okumak houna gider mi?

Trk yemeklerinden hangilerini biliyorsun?

En ok hangi lkeyi grmek istiyorsun?

Seni en ok ne kzdrr?
3.2.4. Nasl Bir Gelecek? Hedeflenen Beceriler: Yazma, konuma.

En ok hangi iecekleri seversin?

Amalar: Soru sorma, tartma, tahmin yrtme. Kazanmlar: Gelecekle ilgili fikir yrtr, imdi ile gelecek arasnda karlatrmalar yapar. Seviye: Orta Organizasyon: kierli gruplar hlinde yrtlr. Hazrlk: Her renci iin rnek 3.deki gibi bir adet izelge hazrlanr. Sre: 25-30 dakika Etkinliin Uygulan: 1. ncelikle ikierli olmak zere gruplar oluturulur. Her renciye bir tane zaman izelgesi verilir (rnek 3.). Gruplardaki rencilerden biri izelgedeki karelere olmas muhtemel olan kt eyleri yazarken dieri de iyi eyleri yazar.

YABANCI DL OLARAK TRKE RETMNDE YAZMA VE KONUMA BECERLER KAZANDIRMADA LETMSEL YAKLAIMIN KULLANIMI N MODEL NERS

53

2. izelgeler bireysel olarak doldurulduktan sonra gruplardaki renciler grup ii tartmalar yaparak ortak bir karara varmaya alrlar. Yapacaklar sunumun ieriini tasarlarlar. 3. Son olaraksa gruplar hazrladklar sunumlar dier gruplarla paylarlar. Burada zaman konusuna dikkat edilmelidir. Her gruba eit zaman verilmeli ve bu zaman mmkn olduunca ksa tutulmaldr. rnek 3.

GELECEK
Dnyamz

ehrimiz

Yer ve kiiler

Ailem

Ben

Arkadam

Bugn

Bir yl sonra Zaman

Be yl sonra

On yl sonra

54

zzet EREF

3.2.5. Bu nasl biri? Hedeflenen Beceriler: Yazma, konuma. Amalar: Duygu ve dnceleri ifade etme. Kazanmlar: evresindeki arkadalarn gzlemler, tanmlar ve onlarn hakknda yorumlar yapar. Seviye: Orta Organizasyon: Snfa yrtlr. Hazrlk: A4 ebadndaki ktlar drt e paraya blerek rencilerin saynca kt hazrlaynz. Sre: 20-25 dakika. Etkinliin Uygulan: 1. Her renci ismini bir kda yazar. simlerin yazl olduu ktlar toplanr, kartrlr ve tekrar datlr. Bu aamada ktlarn, ktta yazl olan ismin sahibine gitmemesine dikkat edilir. 2. Her renci ald ktta yazl olan isimle ilgili yorumlarn, dncelerini ve eletirilerini yazar. Daha sonra ktlar tekrar toplanr ve tekrar datlr. Bu ileme zaman elverdike devam edilir. Bylelikle bir isimle ilgili birden fazla kii yorum yapm olur. 3. Son olaraksa ktlar toplanr ve ktlar srayla okunur. Bu aamada yorum yapan rencilerle yorum yaplan renciler arasnda tartmalar yaplmasna izin verilebilir. Yorum sahiplerine neden sorular yneltilebilir. 3.2.6. Gerekletirmek stediin Amalarn Ne? Hedeflenen Beceriler: Yazma, konuma. Amalar: Niyetlerini, isteklerini ve yapmak istediklerini yazma ve ifade etme. Kazanmlar: Hayattan beklentilerini planlayarak ve gelecei hakknda fikir yrterek ifade gcn gelitirir. Seviye: Orta Organizasyon: ncelikle bireysel, ilerleyen blmde grup olarak ve snfa yrtlr. Hazrlk: Her renci iin gelecekle ilgili amalarn yazabilecekleri bir bildiri hazrlanr (rnek 4.) Sre: 20-25 dakika.

YABANCI DL OLARAK TRKE RETMNDE YAZMA VE KONUMA BECERLER KAZANDIRMADA LETMSEL YAKLAIMIN KULLANIMI N MODEL NERS

55

Etkinliin Uygulan: 1. Her renci bildiri formunda yer alan ama alanlar blmnden bir yl iinde, be yl iinde ve otuz yl iinde gerekletirmek zere her dnem iin bir alan belirler. Formda yer alan boluklar ona gre doldurur. Mesela; eitim, i, aile olmak zere alan seen bir renci, bir yl iinde eitimiyle, be yl iinde ailesiyle, otuz yl iinde de ii ile ilgili gerekletirmeyi dnd amalarn yazabilir. 2. renciler bildiri formlarn yukardaki neriye gre doldurduktan sonra gruplar ekillendirilir. renciler kendi gruplarndaki arkadalarna amalarn anlatr ve aralarnda tartrlar. Grup tartmas yerine snf tartmas da yaptrlabilir. rencilerin kendi aralarnda sorulu cevapl tartmalar iin uygun ortam oluturulabilir. rnek 4.

Alanlar
Eitim Aile Seyahat Evlilik stekler Beklentiler

BR YIL NDE

BE YIL NDE

OTUZ YIL NDE

56

zzet EREF

3.2.7. Hikye Kartlaryla Hikye Yazma Hedeflenen Beceriler: Yazma, konuma. Amalar: Grdklerini tasvir etme, tanmlamaya alma. Kazanmlar: Karlat nesneleri ve olaylar deerlendirir. Seviye: Orta Organizasyon: Grup almas eklinde yrtlr. Hazrlk: renci mevcudunun yars kadar hikye kart hazrlanr (rnek 5.). Daha sonra hazrlanan kartlar ikiye kesilir. Sre: 25-30 dakika. Etkinliin Uygulan: 1. retmen her renciye ortadan ikiye kesilmi olan hikye kartlarndan bir tane datr. Yani bir kart iki ayr renciye gelmi olur. 2. ncelikle renciler yars olmayan kartta tam olarak ne olduunu tahmin ederler ve bu tahminlerini kk bir kda yazarlar. 3. Daha sonra renciler snf dolaarak ellerindeki kartn dier yarsnn kimde olduunu bulmaya alrlar. 4. Kartnn dier yarsn bulan renciler tahminlerinin doru olup olmadn kontrol ettikten sonra grup arkadalaryla tartarak kartn btnnden hareketle bir hikye oluturmaya alrlar. 5. Son olarak ise eer zaman kalrsa rencilere yazdklar hikyeleri snfa sunmak iin sz hakk verilir. Bu sre mmkn olduunca ksa tutulabilir.

YABANCI DL OLARAK TRKE RETMNDE YAZMA VE KONUMA BECERLER KAZANDIRMADA LETMSEL YAKLAIMIN KULLANIMI N MODEL NERS

57

rnek 5. Hikye Kartlar

Resim 1

Resim 2

58

zzet EREF

3.2.8. irketinizi Kurun! Hedeflenen Beceriler: Yazma, konuma. Amalar: Dnme ve fikir yrtme yoluyla dil becerilerini gelitirme. Kazanmlar: Dncelerini ekinmeden ifade eder, grup almasnda etkin iletiim kurar. Seviye: Orta Organizasyon: Grup almas eklinde yrtlr. Hazrlk: Etkinlikten nce rencilerden renkli kalem, resim kd, makas, yaptrc gibi malzemeler getirmeleri istenir. Sre: 40-45 dakika Etkinliin Uygulan: 1. retmen rencilerden beerli olmak zere gruplar oluturur. Ve gruplara bir irket kuracaklarn, bu irketin tantm iin de bror, el ilan ve poster hazrlayacaklarn syler. 2. Gruplar kendi ilerinde nasl bir irket kuracaklarn ve bu irketin reklam stratejilerinin nasl olacan tartrlar. 3. rencilere reklam ktlarn, el ilanlarn, brorleri hazrlamalar iin 25 dakika kadar zaman verilir. 4. Bu srenin sonunda gruplardan kurduklar irketleri reklam ktlarna, el ilanlarna, brorlere dayanarak tantmalar istenir. Tantm esnasnda grup yelerinin hepsinin aktif olmasna dikkat edilir. Bu konuda rencilere irket bnyesinde grev dalm yapmalar gerektii sylenebilir. 5. Tantmlar bittikten sonra ise en ok beenilen sunum snf panosuna aslabilir ve birinci olan grup dllendirilebilir. 4. Sonu ve neriler Trkenin yabanclara retiminde dikkat edilmesi gereken temel noktalardan birisinin dil renen bireylerin renme srecinde aktif olmasdr. Bu almada bu nokta gz nnde bulundurularak retmenin rehber olduu rencilerin ise aktif olarak srece katld etkinlikler ortaya konulmutur. Trkenin sadece Trkiyede deil, Trkiyenin dnda birok lkede retildii de dnlerek etkinliklerle snflarda doal renme ortamlar oluturulmak istenmitir. nk bir dil ancak doal ortamnda renilir. Bir dilin zelikleri, o dile ait jest ve mimikler, o dilin tad kltrel kodlar doal ortamlarla hedef gruba aktarlabilir.

YABANCI DL OLARAK TRKE RETMNDE YAZMA VE KONUMA BECERLER KAZANDIRMADA LETMSEL YAKLAIMIN KULLANIMI N MODEL NERS

59

Bireyin toplumda aktif olduu ve iletiim ann en u noktasnn yaand bu dnemde klasik yntemlerle dil retimi yapmak olumlu sonular dourmayacaktr. Nitekim Temizz (2008), dil bilgisi eviri ynteminin ve iletiimsel yaklamn rencilerin akademik baarlarna olan etkisini inceledii almasnda, iletiimsel yaklamn kullanld deney grubundaki rencilerin akademik baarlar lehine anlaml bir farklln olduu sonuca ulamtr. Tm bunlar dnldnde Trkenin yabanclara retiminde modern dil retim stratejilerinin dikkate alnmas ve bu dorultuda yeni bir planlamann yaplmas gerektii sonucu ortaya kmaktadr. Bu konuda alma yapacak olan aratrmaclara yaplabilecek olan neriler ise unlardr: 1. letiimsel yaklam esas alan etkinliklerin says artrlabilir. Ya da farkl dil retim yntemlerinden hareketle gerek Trke retmenlerine yardmc olmak, gerekse de aratrmaclara yeni alma alanlar yaratmak iin yeni etkinlikler oluturulabilir. 2. Bu almada ortaya konulan etkinlikler daha ileri bir almaya temel olabilir. Yani bu etkinlikler farkl deneysel aratrmalarda uygulanp sonular verilebilir. 3.Yabanclara Trke retmek amacyla hazrlanan setlerde dilin temel becerilerini gelitirmek amacyla iletiimsel yaklamn esas alnd etkinliklere yer verilebilir. 4. Yabanclara Trke reten okutmanlara rehberlik olmas adna rencilerin dil renme sreci ierisinde aktif olabilmeleri ve doal bir ortamn salanmas iin yeni yaklamlar zerinde detayl almalar yaplabilir. 5. Kaynaka Aksan, Doan. (2003), Her Ynyle Dil Ana izgileriyle Dil Bilimi, 2. Bask, Trk Dil Kurumu Yaynlar, Ankara. Akta, Tahsin. (2004), Yabanc Dil retiminde letiimsel Yeti, Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, S. 12, s. 45-59. Budak, Yusuf. (1992), letiimci Yaklamn Yabanc Dil Eitim Programndaki Yeri, Hacettepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara. Demirel, zcan. (1999), Yabanc Dil retimi, lkeler, Yntemler ve Teknikler, Usem Yaynlar, Ankara. Freeman, Diane Larsen. (2006). Techniques and Principles in Language Teaching. Oxford University Press, NewYork. Gne, Firdevs. (2011), Dil retim Yaklamlar ve Trke retimindeki Uygulamalar, Mustafa Kemal niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, S. 15, s. 123-148.

60

zzet EREF

Hengirmen, Mehmet. (2000), Yabanc Dil retim Yntemleri ve Tmer Yntemi. 3. Bask, Engin Yaynevi, Ankara. Temizz, Hlya. (2008), Yabanc Dil retiminde Dil Bilgisi eviri Yntemi ve letiimci Yaklam Uygulamalarnn rencilerin renme Becerisi zerindeki Etkisi, nn niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Malatya.