! ngh"a c#a tr$ s% P (P-value) trong th%ng k | Damme.

Tk

3/23/14 4:27 PM

! ngh4a c)a tr+ s& P (P-value) trong th&ng k

[http://2.bp.blogspot.com/MsfMMVFcNag/UiLZKaUCQKI/AAAAAAAAAMg/irTKeetZyck/s1600/url-5.jpeg]

Trong m!t cng trnh nghin c"u #nh gi hi$u qu% ch&ng gy x'(ng c)a thu&c zoledronate, cc nh nghin c"u #i*u tr+ 1065 b$nh nhn b,ng zoledronate v 1062 b$nh nhn khng #'-c #i*u tr+ b,ng zoledronate (placebo), v k.t qu% #'-c trnh by qua m!t #o/n v0n quan tr1ng sau #y: The rates of any new fracture were 8,6% in the zoledronic acid group and 13,9% in the placebo group, a 35% risk reduction with zoledronic acid (p = 0,001); the respective rates of new vertebral fracture were 1,7% and 3,8% (p = 0,02) [1]. Cu v0n trn #y g2n li*n v3i tr+ s& p c ngh4a g?
Khi m!t cu h"i t#$ng t% &#'c &em &i h"i m!t nhm bc s( chuyn khoa v c kinh nghi)m trong nghin c*u y h+c, c &,n 85% tr- l.i sai [2]. /0i &a s1 nh2ng ng#.i &#'c h"i hi3u r4ng m!t k,t lu5n (v6 s% khc bi)t) v7i tr8 s1 p = 0,05 c ngh(a l kh- n9ng m k,t lu5n & sai l 5%, hay kh- n9ng m k,t lu5n & &ng l 95% (l:y 1 tr; cho 0,05). Nhi6u ng#.i khc th hi3u r4ng m!t s% khc bi)t v7i tr8 s1 P cng nh" th m*c &! -nh h#<ng cng c = ngh(a v &! tin c5y c>a k,t lu5n cng cao. Nh#ng r:t ti,c r4ng c- hai cch hi3u ny &6u sai. /i6u &ng ng0c nhin l khng nh2ng gi7i lm nghin c*u khoa h+c hi3u sai, m ngay c- cc nh nghin c*u c ki,n th*c th1ng k kh nh# d8ch t? h+c c@ng hi3u sai. Th5t ra, m!t s1 nh th1ng k chuyn nghi)p c@ng hi3u sai = ngh(a c>a tr8 s1 P b<i v m!t s1 sch gio khoa gi-i thch hoAc l sai, hoAc khng r rng!

http://dammetk.blogspot.com/2013/09/y-nghia-cua-tri-so-p-p-value-trong.html

Page 1 of 12

! ngh"a c#a tr$ s% P (P-value) trong th%ng k | Damme.Tk

3/23/14 4:27 PM

Trong bi ny, ti sB gi-i thch = ngh(a th5t c>a tr8 s1 P, bn qua nh2ng khi,m khuy,t c>a n, v gi7i thi)u m!t tr#.ng phi suy lu5n khoa h+c c ch cho nghin c*u lm sng.

4.1 Tr! s" P v tri#t l ph$n nghi%m (falsificationism)

Khi &+c cc bi bo khoa h+c trn cc t5p san y h+c, chng ta th#.ng hay gAp nh2ng tr8 s1 P. M!t s% khc bi)t v7i tr8 s1 p 0,05 chng ta th#.ng hi3u r4ng s% khc bi)t khng c = ngh(a th1ng k, khng &ng k3, hay do ngCu nhin. Tuy nhin, cch hi3u P [l m!t xc su:t phi &i6u ki)n] nh# th, r:t sai lDm. Tr8 s1 P l m!t xc su:t c &i6u ki)n. E ngh(a c>a tr8 s1 P gFn li6n v7i tri,t l ph-n nghi)m (falsificationism) trong khoa h+c. Do &, tr#7c khi bn v6 = ngh(a c>a tr8 s1 P, thi,t t#<ng chng ta cDn ph-i hi3u qua v6 tri,t l ph-n nghi)m.

M!t gi- thuy,t &#'c xem l mang tnh khoa h+c n,u gi- thuy,t & c khn9ng ph-n nghi)m. Theo Karl Popper [3], nh tri,t h+c khoa h+c, &Ac &i3m duy nh:t &3 c th3 phn bi)t gi2a m!t l thuy,t khoa h+c th%c thG v7i ngGy khoa h+c (pseudoscience) l thuy,t khoa h+c lun c &Ac tnh c th3 b8 bc b" hay kh- n9ng ph-n nghi)m (falsified) b4ng nh2ng th%c nghi)m &$n gi-n. ng g+i & l kh- n9ng ph-n nghi)m (falsifiability) [4]. Php ph-n nghi)m l ph#$ng cch ti,n hnh nh2ng th%c nghi)m khng ph-i &3 xc minh m &3 ph phn cc l thuy,t khoa h+c, v c th3 coi &y nh# l m!t n6n t-ng cho khoa h+c th%c thG. ChHng h0n nh# gi- thuy,t [&$n gi-n] T:t c- cc qu0 &6u mu &en c th3 b8 bc b" n,u chng ta quan st &#'c m!t con qu0 mu &". Hay, gi- thuy,t vi khuIn V. cholerae gy b)nh d8ch t- c th3 bc b" n,u c m!t b)nh nhn d8ch t- khng nhi?m vi khuIn V. cholerae.

/*ng trn ph#$ng di)n khoa h+c, c hai m hnh th%c t, &3 ti,p c5n l thuy,t ph-n nghi)m: & l m hnh ki3m &8nh th1ng k v m hnh ki3m &8nh githuy,t. R:t nhi6u sch gio khoa th1ng k v khoa h+c & &#'c vi,t ra, nh#ng r:t ti,c, nhi6u tc gi- khng gi-i thch hay khng phn bi)t &#'c hai m hnh ny. C tc gi- th5m ch cn nhDm lCn khi di?n d8ch, v & c@ng chnh l m!t trong nh2ng nguyn nhn dCn &,n tnh tr0ng hi3u lDm = ngh(a c>a tr8 s1 P. Trong phDn ny, ti sB gi-i thch ngFn g+n v cung c:p ti li)u tham kh-o c>a hai m hnh &3 b0n &+c c th3 hi3u qua v nghin c*u thm.

4.1.1 Fisher v m hnh ki&m '!nh ( ngh)a th"ng k Tri,t l ph-n nghi)m r:t phJ bi,n v tr< thnh m!t m hnh &3 gi-i thch s% ti,n b! c>a khoa h+c. Ch8u -nh h#<ng b<i tri,t l ny, Ronald A. Fisher (1890
http://dammetk.blogspot.com/2013/09/y-nghia-cua-tri-so-p-p-value-trong.html Page 2 of 12

! ngh"a c#a tr$ s% P (P-value) trong th%ng k | Damme.Tk

3/23/14 4:27 PM

1962), m!t nh di truy6n h+c ng#.i Anh v c@ng l cha &K c>a n6n th1ng k h+c hi)n &0i, &6 xu:t m!t ph#$ng php &8nh l#'ng &3 ph-n nghi)m m!t githuy,t khoa h+c. ng g+i ph#$ng php ny l Test of Significance [5-6] (ti t0m d8ch l: ph*+ng php ki&m '!nh ( ngh)a th"ng k). Fisher quan ni)m r4ng th1ng k l m!t b! ph5n quan tr+ng c>a ph#$ng php suy lu5n theo php qui n0p (inductive inference), t*c l ph#$ng php suy lu5n d%a vo quan st t; cc mCu (sample) v khi qut cho m!t quDn th3 (population). Ph#$ng php ki3m &8nh = ngh(a th1ng k &#'c ti,n hnh theo 3 b#7c nh# sau:

B!"c 1, pht bi#u m$t gi% thuy&t v hi'u (null hypothesis). Gi- thuy,t v hi)u l gi- thuy,t ng#'c l0i v7i gi- thuy,t m nh nghin c*u mu1n ki3m &8nh. ChHng h0n nh# n,u gi- thuy,t &i6u tr8 b4ng thu1c zoledronate lm gi-m nguy c$ tL vong (nhm &#'c &i6u tr8 b4ng zoledronate c tM l) tL vong th:p h$n nhm gi- d#'c), th gi- thuy,t v hi)u sB pht bi3u l tM l) tL vong < b)nh nhn &#'c &i6u tr8 b4ng zoledronate b,ng v7i nhm gi- d#'c. G+i gi- thuy,t v hi)u l H0.

B!"c 2, thu th(p d) li'u lin quan &,n gi- thuy,t. Trong v dG trn, s1 li)u sB l s1 tr#.ng h'p tL vong. G+i d2 li)u l D.

B!"c 3, !"c tnh xc su*t quan st d2 li)u D n,u gi- thuy,t H0 &ng. Ni cch khc v vi,t theo ngn ng2 ton, b#7c ny #7c tnh P(D | H0). /y chnh l tr! s" P (p-value).

Fisher &6 ngh8 bo co tr8 s1 P m!t cch chnh xc. T*c l khng c nh2ng cch vi,t nh# p 0,01 m ph-i l p = 0,043 hay p = 0,002. Fisher cn &6 ngh8 r4ng n,u tr8 s1 p th:p h$n 0,05 th gi- thuy,t H0 (v hi)u) khng ph h'p v7i s1 li)u quan st &#'c. /1i v7i Fisher, khng c chuy)n bc b" gi- thuy,t hay ch*ng minh gi- thuy,t m chM c s1 li)u c ph h'p, c nh:t qun v7i githuy,t hay khng m thi. Quan &i3m ny ch8u -nh h#<ng &5m c>a tri,t l ph-n nghi)m c>a Popper, v theo tri,t l ny, chng ta khng th3 ch*ng minh b:t c* m!t gi- thuy,t no, m chM c th3 bc b" (disprove) m!t gi- thuy,t b4ng d2 li)u quan st &#'c.

V d- 1. C th3 minh h+a cho cc b#7c trn b4ng m!t v dG nh# sau: chng ta c 10 b)nh nhn, mNi b)nh nhn &#'c &i6u tr8 b4ng 2 lo0i thu1c (A v B). Sau khi theo di m!t th.i gian, c 8 b)nh nhn m hi)u qu- c>a thu1c A t1t h$n thu1c B. K,t qu- ny c ph h'p v7i gi- thuy,t thu1c A t1t h$n thu1c B?

/3 tr- l.i cu h"i v c@ng l ki3m &8nh gi- thuy,t trn, chng ta pht bi3u m!t gi- thuy,t v hi)u: n,u hai lo0i thu1c ny c hi)u qu- nh# nhau, th sB c 5
http://dammetk.blogspot.com/2013/09/y-nghia-cua-tri-so-p-p-value-trong.html Page 3 of 12

! ngh"a c#a tr$ s% P (P-value) trong th%ng k | Damme.Tk

3/23/14 4:27 PM

b)nh nhn v7i k,t qu- A t1t h$n B, v 5 b)nh nhn v7i k,t qu- B t1t h$n A. G+i p l xc su:t m k,t qu- thu1c A t1t h$n thu1c B. Gi- thuy,t v hi)u ny c@ng c ngh(a l p = 0,5. N,u gi- thuy,t v hi)u ny &ng (t*c p = 0,5), chng ta c th3 tnh ton xc su:t quan st k b)nh nhn (k= 0, 1, 2, 3, O, 10) v7i k,t qu- A t1t h$n B theo lu5t phn ph1i nh8 phn nh# sau:

V k,t qu- c th3 trnh by trong b-ng sau &y:

B$ng 1. Xc su.t quan st k b%nh nhn (trong s" 10 b%nh nhn) v/i k#t qu$ A>B n#u gi$ thuy#t v hi%u (p = 0,5) 'ng

k= 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 P(k 0 8)

Pr(k | p=0,5) 0,0009765625 0,009765625 0,04394531 0,1171875 0,2050781 0,2460938 0,2050781 0,1171875 0,04394531 0,009765625 0,0009765625 0,054687

C1 nhin, tJng s1 xc su:t k = 0, 1, 2, O, 10 ph-i b4ng 1. Theo k,t qutrn, n&u khng c s+ khc bi't v, hi'u qu% c-a hai thu.c, xc su*t m chng ta quan st 8 b'nh nhn v"i k&t qu% A>B l kho%ng 4,39%. Di?n d8ch t#$ng t%, chng ta #7c tnh r4ng xc su:t v7i 9 b)nh nhn k,t qu- A>B l 0,97%, v xc su:t t:t c- 10 b)nh nhn v7i k,t qu- A>B l 0,097%. Xc su:t m t1i thi3u
http://dammetk.blogspot.com/2013/09/y-nghia-cua-tri-so-p-p-value-trong.html Page 4 of 12

! ngh"a c#a tr$ s% P (P-value) trong th%ng k | Damme.Tk

3/23/14 4:27 PM

8 b)nh nhn v7i k,t qu- A>B l 0,055 hay 5,5%. Vi,t theo k hi)u ton: P(k P 8) = 0,0547. /y chnh l tr8 s1 P. SL dGng tiu ch 0,05, chng ta c th3 ni r4ng d 80% (8 trn 10) b)nh nhn v7i k,t qu- A>B, chng ta vCn ch#a c &Dy &> b4ng ch*ng &3 khHng &8nh r4ng k,t qu- ny nh:t qun v7i gi- thuy,t thu1c A t1t h$n B. 4.1.2 Neyman v Pearson v m hnh Ki&m '!nh gi$ thuy#t Jerzy Neyman (1894 1981) l m!t nh ton h+c xu:t sFc g1c Ba Lan v Egon Pearson (1895 1980) l m!t nh th1ng k h+c (con c>a gio s# Karl Pearson, cha &K c>a l thuy,t Chi-square v h) s1 t#$ng quan) cng lc v7i Fisher, pht tri3n m!t ph#$ng php r:t khc v7i Fisher, m hai ng g+i l Test of Hypothesis (Ki&m '!nh gi$ thuy#t) [7]. Neyman v Pearson bc b" khi ni)m suy lu5n theo qui n0p; hai ng ngh( r4ng th1ng k h+c l m!t ph#$ng php hay c$ ch, &3 h#7ng dCn chng ta &i &,n m!t quy,t &8nh &ng v6 lu v6 di. Ni cch khc, Neyman v Pearson cho r4ng ph#$ng php c>a Fisher v ngh(a! M!t cch &$n gi-n, m hnh ki3m &8nh gi- thuy,t c>a Neyman v Pearson c th3 th%c hi)n qua cc b#7c nh# sau: B#7c 1, pht bi3u gi- thuy,t chnh (H1) v gi- thuy,t v hi)u (H0). B#7c 2, quy,t &8nh m*c &! a v b c th3 ch:p nh5n &#'c v #7c tnh cQ mCu cDn thuy,t. a l xc su:t bc b" gi- thuy,t H1 nh#ng & l gi- thuy,t &ng. b l xc su:t bc b" H0 trong khi H0 &ng. B#7c 3, thu th5p d2 li)u lin quan &,n gi- thuy,t. B#7c 4, n,u d2 li)u n4m trong kho-ng bc b" gi- thuy,t H0, th ch:p nh5n githuy,t H1; n,u khng th ch:p nh5n gi- thuy,t H0. Ch = r4ng ch:p nh5n m!t gi- thuy,t khng c ngh(a l chng ta tin vo gi- thuy,t &, m chM c ngh(a l chng ta hnh &!ng v7i &i6u ki)n & l gi- thuy,t &ng.

Nguyn l c>a m hnh Neyman v Pearson l chng ta d%a vo d2 li)u &3 ch+n m!t gi- thuy,t sao cho v6 lu v6 di chng ta khng qu sai. Chnh v th, m ngy nay chng ta th#.ng ch+n a = 5% v b = 10% &,n 20%. Fisher bc b" hon ton m hnh c>a Neyman v Pearson [8]. ng cho r4ng & l m!t m hnh O v duyn. Fisher nh0o bng r4ng cc nh ton h+c (m chM Neyman v Pearson) chHng hi3u g v6 th%c nghi)m v &6 ra m!t m hnh qu phi th%c t,. Trong nh2ng n9m sau & (th5p nin 1930s) c!ng &Rng th1ng k h+c ch*ng ki,n m!t cu!c tranh lu5n dai dSng v &i khi nng b"ng gi2a Fisher v Neyman-Pearson trn cc t5p san th1ng k h+c < Anh. Fisher tuy l m!t ng#.i thng minh tuy)t v.i, m!t nh t# t#<ng v7i nh2ng suy ngh( tr;u t#'ng, nh#ng l0i l m!t ng#.i r:t kh tnh v c khi hTp hi. S% hTp hi c>a Fisher th3 hi)n < chN ng sL dGng ch*c quy6n khoa b-ng c>a mnh &3 gy kh kh9n cho Neyman &,n nNi ng ny ch8u khng nNi v ph-i di c# sang M( v sau ny tr< thnh gio s# t0i tr#.ng /0i h+c Berkeley. Sau ny, Neyman
http://dammetk.blogspot.com/2013/09/y-nghia-cua-tri-so-p-p-value-trong.html Page 5 of 12

! ngh"a c#a tr$ s% P (P-value) trong th%ng k | Damme.Tk

3/23/14 4:27 PM

v sau ny tr< thnh gio s# t0i tr#.ng /0i h+c Berkeley. Sau ny, Neyman &#'c l8ch sL ghi nh5n l m!t nh th1ng k h+c xu:t sFc c cng c%c k to l7n cho khoa h+c hi)n &0i, snh vai cng cc &0i thG trong khoa h+c hi)n &0i. N#7c M( qu- th5t l mi tr#.ng cho ng thi th1 ti n9ng!

4.1.3 M1t m hnh h2n h3p Tr7 tru thay, m:y m#$i n9m sau, hai m hnh c>a Fisher v NeymanPearson &#'c hun &c thnh m!t m hnh tJng h'p m chng ta *ng dGng ngy nay trong nghin c*u y h+c. M hnh ny sL dGng k,t qu- ki3m &8nh th1ng k c>a Fisher &3 &i &,n quy,t &8nh ch:p nh5n hay bc b" gi- thuy,t v hi)u H0 hay gi- thuy,t chnh H1 theo m hnh c>a Neyman v Pearson. Tiu bi3u cho m hnh ny l nghin c*u lm sng &1i ch*ng ngCu nhin (randomized controlled clinical trial hay RCT). Theo &, m!t nghin c*u lm sng &#'c ti,n hnh theo cc b#7c nh# sau: B#7c 1, &8nh ngh(a m!t gi- thuy,t v hi)u v m!t gi- thuy,t chnh. Th dG trong m!t nghin c*u lm sng, gRm hai nhm b)nh nhn: m!t nhm &#'c &i6u tr8 b4ng thu1c A, v m!t nhm &#'c &i6u tr8 b4ng placebo, nh nghin c*u c th3 pht bi3u gi- thuy,t v hi)u r4ng &! hi)u nghi)m thu1c A t#$ng &#$ng v7i placebo. B#7c 2, xc &8nh xc su:t a (cn g+i l sai s1 lo0i I) v b (cn g+i l sai s1 lo0i II), v #7c tnh cQ mCu d%a vo hai xc su:t ny. B#7c 3, thu th5p d2 li)u lin quan &,n gi- thuy,t. G+i d2 li)u l D. B#7c 4, sL dGng ph#$ng php ki3m &8nh = ngh(a th1ng k c>a Fisher #7c tnh xc su:t P(D | H0). G+i tr8 s1 ny l P. B#7c 5, n,u P < 0,05, bc b" gi- thuy,t H0. Ch =, bc b" H0 khng c ngh(a l chng ta ch:p nh5n gi- thuy,t H1.

V d- 2. C th3 minh h+a cho cc b#7c trn b4ng m!t v dG v6 nghin c*u hi)u qu- c>a thu1c zoledronate trong vi)c phng ch1ng long x#$ng [1]. V7i gi- thuy,t r4ng thu1c c hi)u nghi)m gi-m nguy c$ gy x#$ng, cc nh nghin c*u so snh tM l) gy x#$ng gi2a hai nhm b)nh nhn: nhm 1 &#'c &i6u tr8 b4ng zoledronate v nhm 2 l nhm gi- &#'c (nh5n calcium v vitamin D). BFt &Du b4ng cch xc &8nh a = 0,05 v b = 0,80, cc nh nghin c*u #7c tnh s1 l#'ng b)nh nhn cDn thi,t. Sau ba n9m thu th5p s1 li)u, k,t qu- c th3 tm l#'c trong b-ng s1 li)u sau &y:

B$ng 2. Nguy c+ gy x*+ng 4 b%nh nhn '*3c 'i5u tr! b,ng zoledronate v placebo

http://dammetk.blogspot.com/2013/09/y-nghia-cua-tri-so-p-p-value-trong.html

Page 6 of 12

! ngh"a c#a tr$ s% P (P-value) trong th%ng k | Damme.Tk

3/23/14 4:27 PM

Ch6 s" S1 b)nh nhn S1 gy x#$ng TM l) gy x#$ng

Zoledronate 1065 92 8,6%

Placebo 1062 139 13,9

Tr! s" P

0,001

B<i v tr8 s1 P th:p h$n m*c a (0,05) m cc nh nghin c*u &6 ra t; lc &Du (tr#7c khi thu th5p s1 li)u); cho nn, cc nh nghin c*u k,t lu5n r4ng s% khc bi)t v6 tM l) gy x#$ng gi2a hai nhm (8,6% vs 13,9%) c = ngh(a th1ng k. T:t nhin, tr/ s. P trn khng c ngh0a l nghin c1u 2 ch1ng minh r3ng thu.c zoledronate c hi'u qu% gi%m nguy c4 gy x!4ng. N c ngh(a l n,u th5t s% thu1c zoledronate khng c hi)u qu- gi-m nguy c$ gy x#$ng th xc su:t m cc nh nghin c*u quan st cc s1 li)u trn (13,9% so v7i 8,6%) l 0,001. 4.2 V.n '5 c7a tr! s" P C lB ni khng ngoa r4ng tr8 s1 P l m!t con s1 phJ bi,n nh:t trong khoa h+c t; kho-ng 100 n9m qua [9]. HDu h,t cc bi bo khoa h+c &6u trnh by tr8 s1 P nh# hm = nng cao tnh khoa h+c v &! tin c5y c>a bi bo. Tuy nhin, ngay t; lc m7i ra &.i, tr8 s1 P & b8 ph bnh d2 d!i. C ng#.i cho r4ng vi)c *ng dGng tr8 s1 P trong suy lu5n khoa h+c l m!t b#7c li, l m!t s% thoi ha c>a khoa h+c, nn &6 ngh8 khng sL dGng tr8 s1 ny trong nghin c*u khoa h+c. Nh#ng d ch8u nhi6u chM trch v ph bnh, *ng dGng ph#$ng php ki3m &8nh gi- thuy,t v tr8 s1 P vCn cng ngy cng phJ bi,n, &$n gi-n v chng ta ch#a c m!t ph#$ng php khc t1t h$n, hay h'p l h$n, hay &$n gi-n h$n. Trong phDn ny, ti sB khng &i3m qua t:t c- cc ph bnh tr8 s1 P (v lm nh# th, cDn m!t cu1n sch), m chM nu m!t s1 v:n &6 chng ta cDn l#u = khi di?n d8ch tr8 s1 P. 4.2.1 V.n '5 logic Nh# qua minh h+a trn, tr8 s1 P khng cho chng ta bi,t g v6 s% kh- d( c>a m!t gi- thuy,t, b<i v n l m!t xc su:t c &i6u ki)n. Tr8 s1 P cho chng ta bi,t xc su:t c>a d2 li)u (data) n,u m!t gi- thuy,t l &ng. Ci khi,m khuy,t l7n nh:t c>a tr8 s1 P l n thi,u tnh logic. Th5t v5y, n,u chng ta ch8u kh xem xt l0i v dG trn, c th3 khi qut ti,n trnh c>a m!t nghin c*u y h+c (d%a vo tr8 s1 P) nh# sau: /6 ra m!t gi- thuy,t chnh v hi)u (H0) T; gi- thuy,t v hi)u, &6 ra m!t gi- thuy,t chnh (H1) Ti,n hnh thu th5p d2 li)u (D) Phn tch d2 ki)n: tnh ton xc su:t D x-y ra n,u H0 l th5t. Ni theo ngn ng2 ton xc su:t, b#7c ny chnh l b#7c tnh ton tr8 s1 P hay P(D | H0).

V th,, con s1 P c ngh(a l xc su:t c>a d2 li)u D x-y ra n&u (nh:n m0nh:
http://dammetk.blogspot.com/2013/09/y-nghia-cua-tri-so-p-p-value-trong.html Page 7 of 12

! ngh"a c#a tr$ s% P (P-value) trong th%ng k | Damme.Tk

3/23/14 4:27 PM

n,u) gi- thuy,t v hi)u H0 l &ng. Nh# v5y, con s1 P khng tr%c ti,p cho chng ta m!t = ni)m g v6 s% th5t c>a gi- thuy,t chnh H1; n chM gin ti,p cung c:p b4ng ch*ng &3 chng ta ch:p nh5n gi- thuy,t chnh v bc b" githuy,t v hi)u. Logic &4ng sau c>a tr8 s1 P c th3 &#'c hi3u nh# l m!t qui trnh ch1ng minh 2%o ng!5c (proof by contradiction): M)nh &6 1: N,u gi- thuy,t v hi)u &ng, th s% ki)n ny khng th3 x-y ra; M)nh &6 2: S% ki)n x-y ra; M)nh &6 3 (k,t lu5n): Gi- thuy,t v hi)u khng th3 &ng. N,u cch l5p lu5n trn kh hi3u, chng ta thL xem m!t v dG cG th3 nh# sau:

N,u ng Tu:n b8 cao huy,t p, th ng khng th3 c tri)u ch*ng rGng tc (hai hi)n t#'ng sinh h+c ny khng lin quan v7i nhau, t ra l theo ki,n th*c y khoa hi)n nay); ng Tu:n b8 rGng tc; Do &, ng Tu:n khng th3 b8 cao huy,t p.

Tr8 s1 P, do &, gin ti,p ph-n nh xc su:t c>a m)nh &6 3. V & c@ng chnh l m!t khi,m khuy,t quan tr+ng c>a tr8 s1 P, b<i v n !"c tnh m1c 2$ kh% d0 c-a d) li'u, ch* khng ni cho chng ta bi&t m1c 2$ kh% d0 c-a m$t gi% thuy&t. /i6u ny lm cho vi)c suy lu5n d%a vo tr8 s1 P r:t xa r.i v7i th%c t,, xa r.i v7i khoa h+c th%c nghi)m. Trong khoa h+c th%c nghi)m, &i6u m nh nghin c*u mu1n bi,t l v7i d2 li)u m h+ c &#'c, xc su:t c>a gi- thuy,t chnh l bao nhiu, ch* h+ khng mu1n bi,t n,u gi- thuy,t &-o l s% th5t th xc su:t c>a d2 li)u l bao nhiu. Ni cch khc v dng k hi)u m t- trn, nh nghin c*u mu1n bi,t P(H1 | D), ch* khng mu1n bi,t P(D | H0) hay P(D | H1). 4.2.2 8 ngh)a th"ng k khng t*+ng '*+ng v/i ( ngh)a lm sng

M!t sai lDm r:t phJ bi,n trong gi7i y khoa l xem m!t khc bi)t c = ngh(a th1ng k (statistical significance) t#$ng &#$ng v7i = ngh(a lm sng (clinical significance). C th3 xem tr8 s1 P &#'c tnh ton t; tM s1 c>a tn hi)u (signal, m*c &! khc bi)t gi2a hai nhm) v nhi?u (noise hay &! dao &!ng c>a mCu). G+i T l ki3m &8nh th1ng k, S l tn hi)u, v E l nhi?u, = t#<ng trn c th3 m t- nh# sau:

http://dammetk.blogspot.com/2013/09/y-nghia-cua-tri-so-p-p-value-trong.html

Page 8 of 12

! ngh"a c#a tr$ s% P (P-value) trong th%ng k | Damme.Tk

3/23/14 4:27 PM

Khi s1 l#'ng cQ mCu t9ng v n,u S b:t bi,n th T sB t9ng, t*c c c$ h!i &0t = ngh(a th1ng k. /i6u ny c ngh(a l chng ta c th3 gi-m E t1i &a b4ng cch t9ng s1 l#'ng cQ mCu, v n c@ng c ngh(a l m$t khc bi't r*t nh6 ch7ng c 8 ngh0a g trong th+c t& nh!ng v9n c th# c 8 ngh0a th.ng k. Ng!5c l:i, m$t khc bi't hay %nh h!;ng (effect) l"n, nh!ng n&u s. l!5ng c< m9u khng 2=y 2- khng th# 2:t 2!5c ng!<ng chu>n c 8 ngh0a th.ng k (t*c p > 0,05).

B$ng 3 sau &y trnh by 4 nghin c*u (t#<ng t#'ng) v7i s1 cQ mCu khc nhau, t; 20 &,n 2.000.000 b)nh nhn. C!t K,t qu- trnh by s1 b)nh nhn &#'c &i6u tr8 d*t b)nh v s1 trong ngoAc l phDn tr9m. Gi- thuy,t v hi)u l xc su:t k,t qu- 0,5 (t*c 50%). T:t c- 4 nghin c*u &6u c tr8 s1 P = 0,041. Nh# c th3 th:y qua b-ng ny, nghin c*u 1 c tM l) -nh h#<ng cao v c = ngh(a lm sng (75%), v chM v7i 20 b)nh nhn, cc nh nghin c*u c th3 bc b" gi- thuy,t H0. Nh#ng nghin c*u 4, m*c &! -nh h#<ng r:t th:p (chM 50,07%, t*c chM cao h$n gi- thuy,t v hi)u 0,07%) nh#ng vCn c = ngh(a th1ng k v s1 cQ mCu qu l7n !

B$ng 3. 9nh h*4ng c7a c: m;u '#n tr! s" P

Nghin c<u

S" l*3ng t*3ng 20 200 2000 2.000.000

'"i K#t qu$ 'i5u tr! Tr! s" P thnh cng (%) 15 (75%) 114 (57%) 1.046 (52,5%) 1.001.445 (50,07%) 0,041 0,041 0,041 0,041

1 2 3 4

Trong th%c t,, c r:t nhi6u nghin c*u m &! khc bi)t gi2a hai nhm r:t nh", nh#ng vCn c = ngh(a th1ng k [10-11]. /i6u &ng quan tm l k,t qu- c = ngh(a th1ng k nh# th, &#'c cc nh nghin c*u di?n d8ch v7i hm = c = ngh(a lm sng. Ng#'c l0i, c nh2ng nghin c*u m k,t qu- c = ngh(a lm sng nh#ng v khng &0t ng#Qng chuIn p < 0,05, nn cc nh nghin c*u l0i di?n d8ch r4ng khng c = ngh(a lm sng! ChHng h0n nh# m!t nghin c*u v6 hi)u qu- c>a bJ sung vitamin C v E < phG n2 mang thai [12], cc nh nghin c*u k,t lu5n r4ng Supplementation with vitamin C and E during pregnancy does not reduce
http://dammetk.blogspot.com/2013/09/y-nghia-cua-tri-so-p-p-value-trong.html Page 9 of 12

! ngh"a c#a tr$ s% P (P-value) trong th%ng k | Damme.Tk

3/23/14 4:27 PM

r4ng Supplementation with vitamin C and E during pregnancy does not reduce the risk of serious outcomes in their infants (BJ sung vitamin E v E khng lm gi-m cc tri)u ch*ng lm sng nghim tr+ng). Nh#ng khi xt qua s1 li)u th%c t, th th:y < trK em m mT c bJ sung vitamin C v E, tM l) v7i tri)u ch*ng lm sng gi-m &,n 21% (p = 0,06). ChM v p = 0,06 m cc nh nghin c*u c xu h#7ng di?n d8ch sai k,t qu-, v sai lDm ny r:t nghim tr+ng!

4.2.3 V.n '5 ki&m '!nh nhi5u gi$ thuy#t Nh# & ni trn, nghin c*u y h+c l m!t qui trnh ki3m &8nh gi- thuy,t. Trong m!t nghin c*u, t khi no chng ta ki3m &8nh chM m!t gi- thuy,t duy nh:t, m r:t nhi6u gi- thuy,t cng m!t lc. ChHng h0n nh# trong m!t nghin c*u v6 m1i lin h) gi2a vitamin D v nguy c$ gy cJ x#$ng &i, cc nh nghin c*u c th3 phn tch m1i lin h) gi2a vitamin D v m5t &! x#$ng (bone mineral density), gi2a vitamin D v nguy c$ gy x#$ng theo t;ng gi7i tnh, t;ng nhm tuJi, hay phn tch theo cc &Ac tnh lm sng c>a b)nh nhn, v.vO MNi m!t phn tch nh# th, c th3 xem l m!t ki3m &8nh gi- thuy,t. U &y, chng ta ph-i &1i di)n v7i v:n &6 nhi6u gi- thuy,t (multiple tests of hypothesis hay cn g+i l multiple comparisons). V:n &6 l nh# sau: n,u chng ta ki3m &8nh m!t gi- chng ta ch:p nh5n m!t sai st 5% (gi- dG chng ta ch:p nh5n tiu chuIn p = 0,05 &3 tuyn b1 c = ngh(a hay khng c = ngh(a th1ng k). Ni cch khc, s% th5t lkhng thu1c c hi)u qu- sai, nh#ng k,t qu- ki3m &8nh th1ng k cho ra k,t qu- c = ngh(a th1ng k, v chng ta ch:p nh5n r4ng s% ki)n ny c th3 x-y ra v7i tDn s1 5%. V:n &6 &At ra l trong b1i c-nh ki3m &8nh nhi6u gi- thuy,t l nh# sau: n#u trong s" n th= nghi%m, chng ta tuyn b" k th= nghi%m c ( ngh)a th"ng k (t<c l p<0,05), th xc su.t c t nh.t m1t gi$ thuy#t sai l bao nhiu? /3 tr- l.i cu h"i ny chng ta sB bFt &Du b4ng m!t v dG &$n gi-n. MNi ki3m &8nh chng ta ch:p nh5n m!t xc su:t sai lDm l 0,05. Ni cch khc, chng ta c xc su:t &ng l 0,95. N,u chng ta thL nghi)m 3 gi- thuy,t, xc su:t m chng ta &ng c- ba [d( nhin] l: 0,95 x 0,95 x 0,95 = 0,8574. Nh# v5y, xc xu:t c t nh:t m!t sai lDm trong ba tuyn b1 c = ngh(a th1ng k l: 1 0,8574 = 0,1426 (t*c kho-ng 14%). Ni chung, n,u chng ta thL nghi)m n gi- thuy,t, v mNi lDn thL nghi)m chng ta ch:p nh5n m!t xc su:t sai lDm l p, th xc su:t c t nh:t 1 sai lDm trong n lDn thL nghi)m & l 1 - (1 - p)n. Khi s1 lDn ki3m &8nh l n =10 v p=0,05 th xc su:t c t nh:t m!t k,t lu5n sai lDm ln &,n 40%! Bi h+c rt ra t; cch l gi-i trn l nh# sau: n,u chng ta &+c m!t bi bo khoa h+c m trong & nh nghin c*u ti,n hnh nhi6u thL nghi)m khc nhau v7i cc k,t qu- tr8 s1 p < 0,05, chng ta c l do &3 cho r4ng xc su:t m m!t trong nh2ng ci-g+i-l significant (hay c = ngh(a th1ng k) & r:t cao. Chng ta cDn ph-i d dAt v7i nh2ng k,t qu- phn tch nh# th,. /1i v7i m!t ng#.i lm nghin c*u, = ngh(a c>a v:n &6 thL nghi)m nhi6u githuy,t l: khng nn cu c. Xin ni thm v6 khi ni)m cu c trong khoa
http://dammetk.blogspot.com/2013/09/y-nghia-cua-tri-so-p-p-value-trong.html Page 10 of 12

! ngh"a c#a tr$ s% P (P-value) trong th%ng k | Damme.Tk

3/23/14 4:27 PM

h+c. Hy t#<ng t#'ng, m!t nh nghin c*u mu1n tm hi3u hi)u qu- c>a m!t thu5t &i6u tr8 m7i cho cc b)nh nhn &au kh7p. Sau khi xem xt cc nghin c*u & cng b1 trong y v9n, nh nghin c*u quy,t &8nh ti,n hnh m!t nghin c*u trn 300 b)nh nhn: phn nLa &#'c &i6u tr8 b4ng thu5t m7i, phn nLa chM sL dGng gi- d#'c. Sau th.i gian theo di, thu th5p d2 li)u, nh nghin c*u phn tch v pht hi)n s% khc bi)t gi2a hai nhm khng c = ngh(a th1ng k. Ni cch khc, thu5t &i6u tr8 khng c hi)u qu-. Nh nghin c*u khng ch8u &Du hng, nn tm cho &#'c m!t k,t qu- c = ngh(a th1ng k: chia b)nh nhn thnh nhi6u nhm theo &! tuJi (trn 50 hay d#7i 50), theo gi7i tnh (nam hay n2), thnh phDn kinh t, (c thu nh5p cao hay th:p), v thi quen (ch$i th3 thao hay khng). Tnh chung, nh nghin c*u c 16 nhm khc nhau, v c th3 ki3m &8nh 16 gi- thuy,t. Nh nghin c*u khm ph thu5t &i6u tr8 c = ngh(a th1ng k trong nhm phG n2 tuJi trn 50 v c thu nh5p cao. V, k,t qu- trn &#'c cng b1. / l m!t qui trnh lm vi)c m gi7i nghin c*u khoa h+c g+i l fishing expedition (m!t chuy,n &i cu c). T:t nhin, m!t k,t qu- nh# th, khng c gi tr8 khoa h+c v khng th3 tin &#'c. (V7i 16 thL nghi)m khc nhau v v7i p = 0,05, xc su:t m m!t thL nghi)m c k,t qu- significant ln &,n 55%, do & chng ta chHng ng0c nhin khi th:y c m!t con c &#'c bFt!) /3 cho k,t qu- tr8 s1 P c = ngh(a nguyn th>y c>a n trong b1i c-nh thL nghi)m nhi6u gi- thuy,t, cc nh nghin c*u &6 ngh8 sL dGng thu5t &i6u chMnh Bonferroni (tn c>a m!t nh th1ng k h+c ng#.i E t;ng &6 ngh8 cch lm ny). Theo &6 ngh8 ny, tr*/c khi ti,n hnh nghin c*u, nh nghin c*u ph-i xc &8nh r gi- thuy,t no l chnh, v gi- thuy,t no l phG. Ngoi ra, nh nghin c*u cn ph-i &6 ra k, ho0ch sB thL nghi)m bao nhiu gi- thuy,t tr*/c khi phn tch d> li%u. ChHng h0n nh# n,u nh nghin c*u c k, ho0ch thL nghi)m 20 so snh v mu1n gi2 cho tr8 s1 p < 0,05, th thay v d%a vo 0,05 l tiu chuIn &3 tuyn b1significant, nh nghin c*u ph-i d%a vo tiu chuIn 0,0025 (t*c l:y 0,05 chia cho 20) &3 tuyn b1 significant. Ni cch khc, chM khi no m!t k,t qu- c tr8 s1 p th:p h$n 0,0025 (hay ni chung l p/n) th nh nghin c*u m7i c quy6n tuyn b1 k,t qu- & c = ngh(a th1ng k.

50ng 1st September 2013 b6i VinhAn Truong

0

Thm nh7n xt

Nh5p nh5n xt c>a b0n...

Nh?n xt v/i tn:

Ch+n hR s$...

Xu.t b$n

Xem tr*/c

http://dammetk.blogspot.com/2013/09/y-nghia-cua-tri-so-p-p-value-trong.html

Page 11 of 12

! ngh"a c#a tr$ s% P (P-value) trong th%ng k | Damme.Tk

3/23/14 4:27 PM

http://dammetk.blogspot.com/2013/09/y-nghia-cua-tri-so-p-p-value-trong.html

Page 12 of 12