Pojmovi i hronologija

PRAISTORIJA

PALEOLIT RANI (donji), 2. 500. 000 300. 000. g.p.n.e. SREDNJI, 300. 000 40. 000. g.p.n.e. POZNI (gornji), 40. 000 10. 000. g.p.n.e. * madlensko doba, 17.-10. 000.g.p.n.e.

MEZOLIT NEOLIT

10. 000 7. 000. g.p.n.e. 7. 000 3. 000. g.p.n.e.

Poetak pravljenje prvih alatki, kraj pojava pisma (poetak istorije) Datovanje - aproksimativno

paleolit
Realizam Slikarstvo monumentalno, retko ljudska figura Nedostatak arhitekture Skulptura malih dimenzija Nedostatak keramike

neolit
Stilizacija Slikarstvo manjih dimenzija, esto ljudska figura Pojava arhitekture Pojava monumentalne skulpture Pojava keramike

praistorija paleolit mezolit neolit doba obrade metala madlenska kultura abri - podkapnica franko-kantabrijska grupa reljef bas (plitki), alto (visoki) sakralno / profano

antropomorfni / zoomorfni megalit menhir dolmen kromleh alinjment tumul(us) bas-reljef (plitki) sakralno / profano aman stilizacija / naturalizam aman

MESOPOTAMIJA

III MILENIJUM (rano bronzano doba)

- SUMER - AKAD - Laga - NOVOSUMERSKO CARSTVO

II MILENIJUM (srednje i pozno bronzano doba)

I MILENIJUM (gvozdeno doba)

- STARO VAVILONSKO CARSTVO, 19.-16. vek p.n.e. - KASITI - HETITI

- NEOASIRSKI PERIOD, 10.-7. vek p.n.e. - NOVO VAVILONSKO CARSTVO, 7.-6. vek p.n.e. - PERSIJA (Ahemenidi), 6.-4. vek p.n.e.

EGIPAT
RANODINASTIKI PERIOD
STARO CARSTVO Memfis Din. I-II, 3 050.-2 666.g.p.n.e Din. III-VI, o. 2 663.-o. 2 195.g.p.n.e.

druga polovina III milenijuma

SREDNJE CARSTVO Teba prva polovina II milenijuma NOVO CARSTVO Tanis, Teba, Memfis druga polovina II milenijuma Din. XVIII-XX, 1 550.-1 064.g.p.n.e. Din. XI-XIV, 2 066.-1 650.g.p.n.e.

DOBA BRONZE

EGIPAT
umetnost religiozna sepulkralna grobnice grobnice (piramida, u steni) hram

MESOPOTAMIJA
profana reprezentativna (slavi vladara) zigurat sa hramom palata

arhitektura

kamen gredni sistem (vertikalni podupirai i greda)

slobodna skulptura kubina kamen monumentalna realizam predstava svakodnevnog ivota esto

cigla suena na suncu luni sistem (luk i svod)

valjkasta glina, kamen malih dimenzija stilizacija rat, lov

reljef

slikarstvo

retko

SUPERPONIRANJE (vertikalna perspektiva), IZOKEFALIJA, HIJERATINOST (ikonoloka ili semantika perspektiva), KOMPOZITNI STAV, ZAKON FRONTALITETA

 Sumer i Akad Staro Vailonsko carstvo Asir, Novo Vavilonsko carstvo i Persija hijeratinost semantika (ikonoloka) perspektiva superponiranje vertikalna perspektiva izokefalija citadela lamassu hipostilna dvorana zigurat pristup prelomljene ose

luk luni sistem svod stela votivna skulptura valjak i kupa asirski reljef cilindini peati - gliptika stub stubac baza stuba stablo stuba kapitel apadana

Staro carstvo Novo carstvo sepulkralni karakter funerarna arhitektura ka mastaba serdab grobna odaja piramida stepenasta piramida prelomljena piramida piramida

nekropola sfinga pilaster gredni sistem polustub obelisk pilon hipostilna dvorana sveto jezero zakon frontaliteta kubinost uputeni reljef

Egejske kulture III II milenijum pre nae ere Kikladska civilizacija ili kultura - oko 3000 2000.g.p.n.e. Minojska (kritska) kultura - oko 2000 1400.g.p.n.e. Mikenska kultura - oko 1600 1200.g.p.n.e. Tamno doba grke arheologije - oko 1100 800.g.p.n.e.

* vreme procvata

Hronologija kritske umetnosti (grubo odgovara egipatskom Starom, Srednjem i Novom carstvu):

Ranominojski period (Early Minoan ili prepalatial)

3 000. 2 100. g.p.n.e. - odmah posle Mesopotamije i Egipta, samo manjeg obima Hijeroglifsko pismo
2100. 1 550. g.p.n.e. - vrhunac. Linearno A pismo nije grko 1 550 1 200. g.p.n.e. - linearno B pismo - deifrovali Ventris-Chadvik 1950. Grko pismo. Sauvane samo magacinske liste (laundry lists)

Srednjeminojski period (Middle Minoan ili protopalatial i neopalatial) Poznominojski period (Late Minoan ili postpalatial)

* faze iznenada nestaju i iznenada se javljaju

Hronologija mikenske umetnosti (zavrna faza heladske umetnosti koja se razvijala na kopnu)

Ranomikenski period

17 - 15. vek p.n.e.

Srednjemikenski period

1 500. - 1 200. g.p.n.e. - vrhunac - linearno B pismo - deifrovano 1200. - 1100. g.p.n.e. - oko 1200. g.p.n.e pad Troje - oko 1100. g.p.n.e dorska seoba

Poznomikenski period

Krit pacifistiko drutvo

palata, bez centralne ose, etvrtasti prostori se nadovezuju jedan na drugi (lavirint)

Mikena ratniko drutvo

megaron, kua (palata) oko jedne ose, ima trem, predvorje i glavnu prostoriu sa ognjitem oko koga su 4 stuba

grobnice - aht
- tolos

kikladski idoli minojska kultura mikenska kultura Troja palata kiklopski zidovi megaron stub propileji portik tolos (konica)

labris lani svod riton al secco al fresco fajans aht-grobnice linearno A pismo linearno B pismo dromos

ANTIKA GRKA UMETNOST

GVOZDENO DOBA
Protogeometrijski, geometrijski i orijentalizirajui period 1025 - 650. g.p.n.e.

Arhajski period

oko 650-530. g.p.n.e.

Strogi stil

530-480. g.p.n.e.

Klasini period

480-323. g.p.n.e.

Helenistiki period

323-31. g.p.n.e.

tipologija

ramena trbuh

grnarsko vitlo crnofiguralni stil crvenofiguralni stil lekit (beli lekit) protogeometrijski stil geometrijski stil orijentalizirajui stil dipilonske vaze meandar

kouros (pl. kouroi) kore (pl. korai) "Apolon tehnika upljeg livenja contrapposto zabatna skulptura peplos "arhajski osmeh hrizelefantinska tehnika

pronaos
ulazni trem

naos / cella
glavna prostorija sa kipom

aditon
svetinja nad svetinjama

opistodomos
riznica

plan - horizontalna ralanjenost

Stilovi grke arhitekture

dorski jonski korintski

Dorski red Jonski red Korintski red Pronaos Naos - cela Opistodom Aditum Kolonada Stilobat Stub Baza Stablo Tambur

Kanelure Entasis Kapitel Ehinus Plinta abakus Arhitrav epistilion gredlja Triglif Metopa Zooforion - friz Timpanon = zabat Volute Akantus

Red/stil Dorski

Kljuna re Jednostavnost

Spomenik Partenon

Poreklo Grko kopno oko 7. veka p.n.e.

Opis Osnovni red Najjasniji Naglasak na stabilnosti Masivan i teak

Entasis Triglifi i metope

Jonski Umeren ukras Atena Nike Erehteion Obala Male Azije i Egejska ostrva oko 7. veka p.n.e. Lagan Jak bliskoistoni uticaj Uzvien Svetao i elegantan Neprekinut friz esto - karijatide Korintski Sloen ukras Lizikratov spomenik Helenistika Grka kraj 5. veka p.n.e. Kapitel izmislio zanatlija po imenu Kallimachos Standardan kapitel u rimskoj arhitekturi

Grka skulptura - rezime

Arhajska skulptura Kouros Kore arhajski osmeh Ranoklasina skulptura strogi stil korektna anatomija contrapposto Skulptura visoke klasike, V vek p.n.e. idelana ravnotea i simetrija suzdrane emocije, zatvorene forme Fidija stil vlanih draperija Poliklet kanon idelanih proporcija Poznoklasina skulptura, IV vek p.n.e. izduene proporcije pojava emocija raznoliki stavovi, vie akcije enski akt Helenizam eklekticizam i konzervativizam, individualizam dinamine, dramatine poze, otvorene forme naglaene emocije pojava anra, alegorije deja figura portret

Kritijin mladi Contrapposto Miron Poliklet Fidija Skopas Praksitel Lizip Vergina Pergam(on)

Partenon Propileji Erehtejon Hram Nike Apteros Skene Orhestra Teatron Agora

Periodizacija etrurske umetnosti

geometrijski period 8.-7. vek p.n.e.

arhajski

6.-5. vek p.n.e.

klasini

od 5. veka p.n.e.

Rimljani 283. osvojili Etruriju

GRKA UMETNOST NAMENA religiozna namenjena estetskom uivanju i gledanju

ETRURSKA UMETNOST zagrobnog karaktera

TEMA
OSOBINE MATERIJALI

teme vezane za ivot

optimizam kamen, mermer, zlato, bronza, slonovaa

teme zagrobnog karaktera

sumornost,oporost, turobnost peena zemlja, bronza, meki kamen

KONSTRUKCIJA GREDNI SISTEM

TRETIRANJE FIGURE analizira se cela figura, idealizovan portret

LUNI SISTEM I SVOD

posmrtne maske - razvoj portreta

Grki hram
materijal kolonada kamen ili mermer oko cele graevine (peristil) 3 reda ili stila stepenice podijum pronaos oko cele graevine nizak, sastoji se od 3 stepenika (krepidoma) sa prednje strane (sa zadnje moe imati opistodom) plitak jednodelna zatvoren, sa skulpturom na zabatima, metopama i frizu, i na krovu od kamena ili mermera

Etrurski hram
drvo i erpi, podijum od kamena samo na prednjoj strani, sa ostalih strana polustubovi tuskanski stil samo na prednjoj strani visok, sa stepenicama na prednjoj strani portik iskljuivo na prednjoj strani, veoma dubok, po nekada 2 reda stubova trodelna otvoren i nedekorisan, kasnije zatvoren i sa skulpturom na krovu, kasnije na zabatu od terakote

cella zabat skulptura

Generalni oblik, trougaoni zabat i gornja konstrukcija ISTI

 Podijum Tuskanski (toskanski) red Polustub Luk Lana kupola Lani svod

Canopa Bucchero nero

Periodizacija rimske umetnosti

Doba kraljevstva 753. do 509.g.p.n.e.

Doba republike

509. do 27.g.p.n.e.

Doba carstva

27.g.p.n.e. 526.g.

Pad Zapadnog rimskog carstva 476.

ARHITEKTURA
grka Materijal i konstrukcija Mermer gredni sistem

rimska
Beton luni sistem, kupola

Stil
Najslavniji hramovi Posveta Lokacija Ceremonije

Dorski, jonski
Partenon Boginji Ateni Atina Spolja, van hrama

Korintski
Panteon Svim bogovima Rim Unutra

SKULPTURA
grka rimska

teme

Mitologija, pobednici na takmienjima

Vladari, istorijski dogaaji

stil

Arhajski: ukoen, kao blok Vladari idealizovani Klasini: idealizacija Obini ljudi naturalistiki Helenistiki: idealizacija ili naturalizam Poliklet, Doriforos Avgust iz Prima Porte Patricij sa bistama svojih predaka

primeri

SLIKARSTVO
grka rimska

teme

Mitologija, atletska takmienja, svakodnevni ivot

Mitologija, arhitektura, pejsa

stil

Crnofiguralno i crvenofiguralno slikarstvo vaza

Monumentalno slikarstvo, iluzionizam

primeri

Exekias, Dionis i tirenski gusari

Pompeii, Vila Misterija i kua Vettii

templum luk poluobliasti svod krstasti svod kupola bazilika brod = naos bazilikalno osvetljenje forum akvadukt

insula domus sa atriumom cubiculum lararium triclinium tablinum cardo decumanus terme