AMALI 4

: MENGUKUR DAN MEMBANDING BEZA KEPELBAGAIAN (DIVERSITI) SPESIES

Tujuan

Untuk mengkaji diversiti spesies kupu-kupu dan membandingkannya antara tiga buah pulau iaitu Pulau Sipadan, Pulau Talang-Talang dan Pulau Redang.

Teori :

Biokepelbagaian ditakrifkan sebagai kepelbagaian bentuk hidupan di atas muka bumi ini. Bilangan spesies di dunia dianggarkan melebihi ! juta yang merangkumi pelbagai tumbuhan, hai"an, dan mikroorganisma yang "ujud. Untuk memudahkan kajian, organisma perlulah dikelaskan kepada beberapa kumpulan se#ara teratur berdasarkan #iri-#iri sepunya yang dimiliki. Biokepelbagaian boleh dianggap sebagai satu kekayaan hidup yang di"arisi daripada proses evolusi yang berlaku beratus-ratus juta tahun dahulu. $epelbagaian akan berkurangan apabila gen baru atau spesies baru dihasilkan atau ekosistem baru terbentuk, juga apabila sesuatu spesies organisma menjadi pupus atau sesuatu sistem kompleks dimusnahkan. Suatu spesies boleh ditakrifkan dengan menggunakan dua kaedah yang berbe%a iaitu spesies biologi, di mana individu-individu yang berjaya membiak bersama-sama dianggap sebagai spesies yang sama, dan yang kedua ialah spesies morfologi di mana individu yang kelihatan sama &se#ara fi%ikal' dianggap sebagai spesies yang sama. $aedah yang kedua sering digunakan apabila kita tidak mempunyai apa-apa maklumat tentang #ara pembiakan sesuatu organisma. Taksonomis merupakan saintis yang

pakar dalam mengenal pasti dan mengumpul spesies. Taksonomi amat penting bagi pemuliharaan biodiversiti untuk membe%akan antara spesies atau kekeliruan mengenai nama-nama spesies. Prose ur :

(. $esemua kupu-kupu dikelaskan kepada beberapa kumpulan tertentu. ). *perasi unit taksonomi &operational taxonomic units' yang telah diberikan boleh dianggap sebagai spesis yang telah dibahagi dan setiap spesis baru itu diberi nama yang unik. +. Satu kumpulan spesis kupu-kupu dipilih dan dikumpulkan dari ketiga-tiga pulau tersebut. Prosedur yang sama diulang untuk spesis kupu-kupu yang lain. ,. Bilangan individu yang hadir dalam sesuatu kumpulan spesis dikira dan data dimasukkan kedalam jadual. -. $epelbagaian spesis dikira dari setiap pulau dengan menggunakan .ndeks $epelbagaian Simpson, /.

Ke!u"usan :

SPESIS

PULAU SIPADAN

PULAU TALANG# TALANG

PULAU REDANG

(( SP0S.S 1

((

SP0S.S B

()

SP0S.S 3

(!

SP0S.S /

(! SP0S.S 0

)+

SP0S.S 5

SP0S.S 6

! SP0S.S 7

SP0S.S .

(-

SP0S.S 8

)2

SP0S.S $
4

+-

SP0S.S 9

! SP0S.S :

(!

SP0S.S <

(,

SP0S.S *

SP0S.S P

+-

SP0S.S = BILANGAN INDIVIDU KEKA'AAN SPESIS INDEKS SIMPS*N (D) KEUTAMAAN UNTUK PEMULI.ARAAN $$% $$ +,+ $&& ( 4,%% ) -,+

MENGIRA INDE1 DIVERSITI SIMPS*N

6

.ndeks tersebut dikira menggunakan formula berikut >

PULAU SIPADAN ? +,+4))44%+$ 2 +,+

PULAU TALANG#TALANG ? 4,-&4&+$+-+ 2 4,-

PULAU REDANG ? -,4%(%)$4/$ 2 -,+

Per3in4an5an :

$) A!a6a7 8an5

i9a6su 6an

en5an 3inaan asas a"au uni" o!erasi

"a6sono9i 3a5i 6e!e:3a5aian a:a9;

Biodiversiti merangkumi kesemua organisma hidup yang dijumpai di atas tanah dan juga di dalam air. Semua spesies mempunyai peranan dan menyediakan @kepentingan@ di mana kita bergantung kepadanya> daripada seke#il bakteria di dalam tanah, sehingga ikan paus yang terbesar di lautan. 0mpat binaan asas bagi biodiversiti ialah gen, spesies, habitat dan ekosistem.

Gen, 6en adalah binaan asas kehidupan. :ereka menentukan #iri-#iri kesemua hidupan organisma. .anya mengekalkan kepelbagaian genetik dengan memulihara spesies dan kepelbagaiannya adalah merupakan kekuatannya dalam pemuliharaan alam.

S!esies, 7ampir dua juta spesies telah dikenal pasti di seluruh dunia dan ia dianggarkan baha"a ini boleh me"akili hanya )!A daripada jumlah yang sedia ada di Bumi. Tanah sahaja menjadi tuan rumah lebih daripada satu perempat daripada segala jenis. Selain daripada mikro-organisma, serangga kumpulan yang terbesar dan paling pelbagai termasuklah kulat, tumbuh-tumbuhan, li#hens dan lumut. Berbanding dengan benua lain, 0ropah dan $esatuan 0ropah &0U' mempunyai spesies yang relatif sedikit, "alaupun ramai yang hanya hadir di rantau ini &iaitu endemik'.

.a3i"a", 8enis spesis tumbuhan dan hai"an ini berkumpul untuk membentuk komuniti ekologi dalam satu ka"asan atau alam semula jadi yang dikenali sebagai habitat. 7abitat termasuklah faktor-faktor fi%ikal seperti tanah, kelembapan, suhu dan #ahaya. 7abitat terbentuk sebagai tindak balas kepada
8

keadaan alam sekitar tempatan seperti jenis tanah dan iklim. /i 0ropah, aktiviti manusia telah memainkan peranan penting dalam membentuk dan me"ujudkan habitat yang mempunyai nilai biodiversiti yang tinggi &#ontohnya padang rumput'. E6osis"e9, Suatu ekosistem yang boleh terdiri daripada satu atau banyak habitat yang berlainan. 0kosistem yang sihat membantu mengekalkan spesis dan habitat serta menyediakan kritikal barangan dan perkhidmatan kepada manusia.

/) Teran56an a!a 8an5 s!esies;

i6a"a6an 6e6a8aan s!esies

an 6esa9ara"aan

Ke6a8aan s!esies bilangan spesies yang berbe%a di ka"asan tertentu. .a di"akili dalam bentuk persamaan sebagai S. $ekayaan spesies adalah unit asas untuk menilai keseragaman alam sekitar. Biasanya, kekayaan spesies digunakan dalam kajian pemuliharaan untuk menentukan sensitiviti ekosistem dan spesies pemastautin mereka. Bilangan sebenar spesies dikira se#ara individu adalah sebahagian besarnya adalah nombor yang se"enang-"enangnya.

Kesa9ara"aan s!esies merujuk kepada sejauh mana perbe%aan bilangan setiap spesies di dalam persekitaran yang sama. Se#ara matematik, ianya ditakrifkan sebagai indeks kepelbagaian, ukuran kuantiti biodiversiti yang sama bilangan komunitinya. 8adi, jika terdapat ,! musang, dan (!!! anjing, komuniti adalah kurang sama rata. Tetapi jika terdapat ,! musang dan ,) anjing, komunitinya #ukup kesamarataan.

+'

Pu:au 9ana6a7 !a:in5 "in55i < se er7ana an !a:in5 ren a7

6e!e:3a5aiann8a;

Pulau Sipadan memiliki kepelbagaian yang paling tinggi di mana terdapat (( jenis spesies kupu-kupu. Seterusnya ialah Pulau Talang yang mempunyai (! jenis spesies kupu-kupu dan kepelbagaian yang paling rendah ialah di Pulau Redang di mana hanya terdapat jenis spesies kupu-kupu.

,'

Pu:au 8an5 9ana6a7 an a 7en a6 u"a9a6an !e9u:i7araan; a a6a7 9en5i6u" ni:ai 6e!e:3a5aian; A!a6a7 =a6"or#=a6"or 8an5 3o:e7 an a a93i: 6i"a a:a9 9enen"u6an 6eu"a9aan !ro5ra9 !e9u:i7araan;

Saya menyusun pulau yang perlu dipulihara mengikut kekayaan spesies dan bilangan individu. Pulau yang paling kurang perlu dipulihara ialah Pulau Redang. .ni kerana pulau itu mempunyai kekayaan spesies yang sedikitB iaitu sebanyak dan bilangan individu yang paling sedikit iaitu sebanyak ;;. :anakala, pulau kedua yang perlu dipulihara ialah Pulau Talang-Talang yang mempunyai kekayaan spesies sebanyak 2 dan bilangan individu sebanyak (!!. Bagi pulau yang paling perlu dipulihara ialah Pulau Sipadan yang mempunyai kekayaan spesies yang paling banyak iaitu sebanyak (( dan bilangan individu sebanyak ((;. $ekayaan spesies memainkan peranan yang penting kepada pemilihan pulau untuk pemuliharaan. 7al ini kerana kita perlu memulihara pulau yang mempunyai kekayaan spesies yang paling banyak agar nilai kepelbagaian itu tidak kurang. 5aktor lain yang mempengaruhi
10

pemilihan

untuk

pemuliharaan

ialah

kesamarataan spesies. $esamarataan spesies bergantung kepada kekayaan spesiesB yang mana semakin banyak kekayaan spesies, semakin kurang kesamarataan spesies. *leh itu, perlulah lagi untuk dipulihara. sekiranya kesamarataan spesies telah stabilCtinggi &kekayaan spesies yang paling sedikit> Pulau Redang', maka tidak

+)

>i6a 6i"a "i a6 9e9!un8ai su93er 3a5i 9e:in un5i se9ua s!esies< a!a6a7 6ri"eria 8an5 3o:e7 i5una !a6ai un"u6 9enen"u6an usa7a#usa7a i:a6u6an; !e9u:i7araan ini "erus

$riteria yang harus kita titik beratkan ialah spesies yang hampir pupus dan spesies yang teran#am oleh aktiviti manusia. Spesies lain yang tidak mempunyai sebarang masalah tidak perlulah diberikan perhatian. 3ara yang boleh digunakan untuk menumpu usaha pemuliharaan ialah menggunakan kaedah in-situ dan ex-situ. Bagi spesies yang hampir pupus, kita boleh gunakan kaedah ex-situ, manakala bagi spesies yang teran#am, kita boleh gunakan kaedah in-situ.

Kesi9!u:an : $epelbagaian spesies bergantung kepada bilangan individu. Bilangan individu yang berbe%a memba"a kepada kekayaan spesies dan kesamarataan spesies yang berlainan. Setiap pulau mempunyai bilangan individu yang berbe%a. *leh itu, setiap pulau mempunyai kekayaan dan kesamarataan spesies dan juga .ndeks Simpson yang berbe%a dan boleh dibuat bandingan antara ketiga-tiga pulau tersebut. .ndeks Simpson digunakan untuk mengukur kepelbagaian spesies. Susunan bagi kepelbagaian tertinggi ke terendah mengikut .ndeks Simpson ialah Pulau Redang, Pulau Sipadan dan Pulau Talang-Talang iaitu masing-masing 4.-, -.- dan ,.4.

11

12