1

Gio trnh mn k thut gia cng cao su phn 1 nguyn vt liu trong cng ngh ch bin v gia cng cao su Chng 1 m u 1.1. Khi nim chung v vt liu cao su - Cao su l vt liu polyme c tnh cht c trng l c bin dng n hi cao. - Cao su c bn cht ca hp cht cao phn t do vy n c cc tnh cht c trng ca hp cht cao phn t. Cu to mch phn t ca cao su cng c to thnh bi cc nguyn t hay nhm nguyn t lp i lp li nhiu ln, ni vi nhau bng cc lin kt ha hc. - Hot ng ha hc, tnh nng k thut ca cao su ph thuc vo cu to, thnh phn ha hc, khi lng phn t, s phn b khi lng phn t v s sp xp cc nhm nguyn t trong mch phn t. - bn nhit ca cao su ph thuc ch yu vo nng lng lin kt cc nguyn t hnh thnh mch chnh: nng lng cng cao bn nhit ca cao su cng ln. - i lng nh hng nhiu n tnh cht c l, tnh cht k thut v cng ngh l lc tc dng tng h gia cc on mch, mt xch, nhm th ca mch i phn t - Cao su c cha nhm phn cc ln mch chnh, lc tc dng tng h ln do mch phn t cng, n tnh ca vt liu gim nhanh khi gim nhit , nhit ha tinh ln. - Cao su khng phn cc th c lc tc dng tng h gia cc mch phn t b, vt liu mm do ngay nhit thp, nhit ha thy tinh b. - Mch phn t c cu trc khng gian iu ha, c kh nng kt tinh ngay trong iu kin khng c bin dng.

- Cng loi cao su (c cng bn cht ha hc) nhng trng thi cu trc tinh th th nhit ha thy tinh ln hn trng thi cu trc v nh hnh. - Khi lng phn t v di phn b khi lng phn t ca cao su cng nh hng n tnh cht cng ngh, tnh cht c l ca vt liu: khi lng phn t tng trong khong no th mi mn v n tnh ca vt liu tng. - Mch i phn t cao su thng cu to t hai hay nhiu loi mt xch c s (cao su butaien-styren, cao su butaien-nitril, cao su butyl), c gi l copolyme. S sp xp cc mt xch trong mch phn t, t l ca cc mt xch quyt nh tnh cht c l, tnh cht cng ngh ca vt liu. Chng 2 NGUYN LIU CAO SU 2.1. Cao su thin nhin 2.1.1. M cao su thin nhin 2.1.1.1. Thnh phn, cu to v tnh cht - M cao su thin nhin l nh tng trong nc ca cc ht latex cao su vi hm lng phn kh t 28% n 40%. Cc ht latex ny v cng b v c hnh dng qu trng g. - Ht latex c cu to gm 2 lp: + Lp trong cng l thnh phn ca mch phn t cao su hyrocacbon. + Lp bn ngoi l cc cht nh ha bao bc cc phn t cao su, lm nhim v bo v latex khng b keo t. Lp ny cn c gi l lp hp ph, thnh phn bao gm: Nc, cc hp cht cha nit, protein, mui ca axit bo (x phng), cc cht bo - Kch thc ht latex t 0,05-3 , chng lun trng thi chuyn ng Braon.

- S lng ht trong 1g m vi hm lng phn kh 40% l 5.1013, ng knh ht trung bnh l 0,26. - Cc ht latex mang in tch m -40 mV n -110 mV. - M cao su ly t cy ra ban u c tnh kim yu (pH=7,2). Sau vi gi bo qun gi tr pH gim xung cn khong 6,9-6,6 do latex dn b keo t li. Do vy bo qun latex ngi ta cho vo m dung dch amonic 0,5% v dung dch KOH5% gi cho pH ca m lun lun t t 11-13. 2.1.1.2. Cc phng php c c m cao su thin nhin d dng vn chuyn cao su thin nhin v d s dng ngi ta tin hnh c c nhm tch loi bt phn serum. C nhiu phng php tin hnh c c nh: a. Phng php lng - Do c s khc bit v khi lng ring gia phn kh (cao su) v serum nn c th p dng hin tng lng tch t nhin pha cao su, tuy nhin qu trnh ny xy ra chm. - tng tc cho qu trnh lng tch phn lp ngi ta cho thm vo mt s loi hp cht c nhng tnh cht sau: + Gim lc hp ph gia lp v ca ht latex v nc trong serum. + Lm tng khi lng ring pha serum nhm tng s khc nhau v khi lng ring. + Khng gy hin tng keo t trong qu trnh phi trn. * u im: - Thu c hm lng polyme cao (60%) - Tch c phn ln cc cht tan - Latex c n nh cao - n gin v khng i hi thit b phc tp, d tin hnh - Khng tiu tn nng lng * Nhc im: Nng sut thp, thi gian c c ko di b. Phng php ly tm Dng my ly tm vi vn tc 1800 v/p.

* u im: - Thu c m hm lng cao su cao t t 60-65% - Nng sut cao, thi gian c c gim - Hm lng cc cht tan trong nc gim nhiu * Nhc im: Latex thu c km bn v do tc dng lc ly tm ln nn gy ph v lp bao bc bn ngoi ca ht latex. c. Phng php bay hi t nhin - Phng php ny c s dng rng ri cc c s sn xut nh. - chng hin tng keo t do amnic b bay hi, ngi ta thng cho thm vo dung dch KOH 5% v mui natri ca axit bo lm cht nh ha (c tc dng n nh nh tng). * u im: Khng tiu tn nng lng, d tin hnh * Nhc im: - Phng php ny th cng i hi thit b cng knh, nh rng thong mt. - M thu c c hm lng polyme khng cao - Cha hu ht cc cht tan trong nc - Nng sut thp, thi gian c c ko di 2.1.1.3. Nhc v u im ca latex cao su trong cng ngh gia cng a. u im - Tit kim c nng lng do khng cn cn luyn khi cho ph gia vo m cao su nh i vi cao su sng. - Tit kim mt bng, t i hi thit b cng knh, phc tp. - Cht lng sn phm cao v cc mch phn t cao su khng b ct t. - Khi nhng vo vi mnh cao su d thm qua khe h ca si lm tng sc kt dnh gia cc lp vi mnh. b. Nhc im

- Cc cht n b cng khng c tc dng tng cng lc m n ch lm tng cng cho cao su. - Cao su b co rt nhiu do nc trong m bc hi, do ch dng sn xut cc vt phm c thnh mng. - M cao su kh tn tr lu v khi di chuyn xa khng thun li v cn cha 30-40% nc. 2.1.2. Cao su sng Cao su sng c sn xut t m cao su ch yu bng 2 phng php: 1. Keo t m cao su, ra phn keo t bng nc mm ri sy n m cn thit, phng php ny thu c cao su cht lng tt. 2. Cho bay hI nc, sau ra ri sy, phng php ny cao su c cht lng km hn. 2.1.2.1. Phng php sn xut cao su crp xng khi Crp xng khi sn xut t m cao su bng phng php keo t. Cng ngh sn xut loi ny l dy chuyn bao gm 8 cng on khp kn: Lc Pha long Keo t Cn p nc Cn rnh Ngm nc Sy xng khi KCS + ng gi - Lc: Mc ch cng on ny l tch nhng tp cht c hc cn b nh ct, sn, , si, v cy, nhng cc cao su b keo t do tc dng ca lc c hc trong qu trnh vn chuyn lm ph v lp v bo v ca ht latex. Lc bng li vi mt sng c ng knh l 54 micromet. - Pha long: dng nc mm cho vo m cao su n nng khong 15-17%, nhm tch bt cc hp cht tan trong nc. - Keo t: sau khi pha long cho vo thng chuyn dng ri khuy u vi dung dch axit axetic 1% cho n khi keo t hon ton. Latex lc ny phn thnh hai pha: pha cao su ni ln trn b mt v pha serum (nc, cc tp cht tan trong nc). Tin hnh vt phn cao su ni trn b mt chuyn sang cng on tip theo.

- Cn p nc: Cao su vt ra cho ln my p nc loi my cn 2 trc khng t tc, b mt trc cn phng. Mc ch ca cng on ny l loi b cc hp cht tan trong nc c cun theo trong qu trnh cn ra bng nc mm v mt phn serum bm vo cc lp v cao su keo t. Cao su cn ra dng tm c dy khong 6 mm. - Cn rnh: mc ch lm tng din tch tip xc b mt thc hin cng ngh sau ny v chng dnh cho cc tm cao su. - Ngm nc: sau khi cn rnh em em ngm trong nc mm trong thi gian t 10 n 15 gi nhm loi b cc cht tan trong nc, tch trit axit axetic dng keo t. - Sy xng khi: Sau khi ngm, vt cc tm cao su cho ln gi c bnh xe trt trn ng ray chuyn vo l sy xng khi. L sy gm 3 tng: cc tng trn l gi cao su, cc tng di cng cc loi cht t nh b da, v lc, ci tI, tre na Sy trong 7 n 10 ngy m. Nhit sy t 45-50 oC. Cao su xng khi c mu vng nu l do phenol, dn xut ca phenol khuych tn vo cao su, do tc dng ca khng kh b oxy ha. Phenol v dn xut phenol c trong khi l c tc dng bo v cao su di tc dng ca vi sinh vt v kh nng chng lo ha. 2.1.2.2. Phng php sn xut crp trng Crp trng c sn xut gm cc cng on tng t i vi crp xng khi, tuy nhin c khc cc cng on sau: - Trc khi keo t latex cho vo dung dch NaHSO4 1% (t l 1/10), sau khi keo t mt phn latex do qu trnh to axit H2SO3 theo c ch: 2NaHSO3 Na2SO3 + H2SO3 Axit H2SO3 km bn phn hy thnh SO2 c tc dng ty trng m cao su trc khi keo t: H2SO3 SO2 + H2O

- Sau tip tc cho dung dch axit axetic 1% vo tin hnh keo t m cao su. - Vt phn cao su keo t qua sng nhiu tng, ri cho qua cn ra cao su trn my 2 trc gm 3 my k tip nhau. Trong cng on ny dng nc mm ra cc cht tan trong nc, cc vt mui v axit cn li trn cao su keo t. Cng on ny kt hp vi vic to vn nhm trn b mt crp nhm tng din tch tip xc vi nc ra. - Sau khi cn xut tm dy khong 6 mm, em treo trn gi v chuyn vo l sy kh nhit 35-40 oC trong khong thi gian t 2-3 tun. 2.1.3. Cu to ha hc ca cao su thin nhin - Cao su thin nhin l polyme thuc loi polyizopren c mch i phn t hnh thnh t cc mt xch izopenten iu ha khng gian mch thng dng cis (98%- 100%) v dng trans (2% - 0%). -[ CH2 - CH = CH-]n| CH3 - Khi lng phn t trung bnh ca cao su thin nhinl 1,3.106. - Loi nha cy c tn gi l Gutapetra c cu to ha hc mch i phn t gn ging vi cao su thin nhin, tuy nhin mch c cu trc mch thng khng gian iu ha dng trans chim ch yu (98% - 100%) v khi lng phn t t 36.103 n 50.103. Loi nha ny c mc kt tinh cao v vn tc kt tinh ln. S khc nhau gia hai loi nha ny l h qu ca s khc nhau v cu trc khng gian 2 ng phn 1,4 cis izopenten v 1,4 trans izopenten. 2.1.4. Thnh phn ho hc - Cacbuahyro (ch yu) - m - Cc cht trch ly bng aceton - Cc cht khong

- Cc cht cha nit (prtin) Hm lng ph thuc vo cc yu t nh: phng php sn xut cao su, phng php ly m cao su. a) Cc cht trch ly bng aceton Gm: . 51% acid bo (acid oleic, acid stearic ) gi vai tr lm cht tr xc tin cho qu trnh lu ha cao su v cht lm mm, va c tc dng chng li s xyho mch i phn t c tc dng lm cht phng lo cho cao su. b) Cc cht cha nit Gm: . Prtein (ch yu) . Cc sn phm phn hu prtein l cc acid amin. Thnh phn ca prtein c xc nh bng phng php Kendan: 50 - 55% O; 6,5- 7,3% H; 21-24%O; 15-18% N; 0-2,4% S Khi lng phn t ca prtein l 3400 tc dng lm tng vn tc qu trnh lu ho, cht phng lo cho cao su, tuy nhin n lm tng kh nng ht m, gim tnh cch in ca vt liu. c) Cht khong - cht tro Gm: Cc hp cht kim loi kim, kim th: Mui natri, kali, magi v cc hp cht kim loi c ha tr thay i nh Fe2O3, MnO2, CuO 2.1.5. Tnh cht vt l ca cao su thin nhin - Vn tc kt tinh ln nht c xc nh 25 oC - Cao su thin nhin tinh th nng chy 40 oC - Khi lng ring - Nhit ho thu tinh - H s gin n th tch : 914 kg/ m3 : -70 oC : 656.104 dm3/ oC

- Nhit dn ring - Nhit dung ring - Na chu k kt tinh 25oC

: 0,14 W/ m oK : 1,88 kJ/ kg oK : 2 - 4 gi : 1,6.10-3 : 5.1012 : 3.1012

- Thm thu in mi tn s dao ng 1000 hec/s: 2,4-2,7 - Tang ca gc tn tht in mi - in tr ring ca crp trng - in tr ring ca crp xng khi

- Cao su thin nhin tan tt trong cc dung mi hu c mch thng, mch vng teraclorua v sunfuacacbon, khng tan trong ru, aceton, xton 2.1.6. Tnh cht cng ngh ca cao su thin nhin - Trong qu trnh bo qun cao su thin nhin dn dn chuyn sang trng thi tinh th lm gim tnh mm do ca vt liu. - nht cao su ph thuc vo cht lng l i lng c trng cho tnh cht cng ngh ca cao su thin nhin. V d: i vi cao su thin nhin 144oC nht l 95 Muni i vi cao su loI SMR-50 th nht l 75 Muni Cao su cng on s luyn do l P= 0,70,8 Phng trnh quan h gia do (Po) v nht Muni (): (Muni)= 5,06 + 2,25Po - 0,001Po2 - nh gi d n nh tnh cht cng ngh ca cao su cn dng h s n nh do PRI. H s n nh do PRI cng cao th vn tc ha do cao su cng nh kh nng chng lo ho cng tt. - Cao su thin nhin c kh nng phi trn tt vi cc cht n v cht ph gia trn my luyn kn hoc h, c kh nng cn trng, p phun tt, mc co ngt kch thc sn phm nh.

10

2.1.7. Tnh cht c l ca cao su thin nhin - Tnh cht c l ca cao su thin nhin c xc nh theo tnh cht c l ca hp phn cao su tiu chun : STT 1 2 3 4 5 Thnh phn Cao su thin nhin Lu hunh Xc tin M ZnO Acid Staric 3 0,7 5 0,5 Hm lng 100

- Hn hp cao su thin nhin lu ho nhit 150oC trong thi gian 20-30 pht. - Cc tnh cht c l hn hp trn phi t: + bn ko t + dn di tng i + dn di d 23 Mpa 700% 12% 65 Chng 3 CC CHT PhI HP CHO CAO SU 3.1. M u + c im ca cao su cha lu ho: - C bn c l thp - Bin dng n hi cha hnh thnh - Khng p ng nhng yu cu k thut v s dng.

+ cng tng i (Shore)

- Hn hp ny c tnh chu lnh tt, n tnh cao, chu tc dng lc ng hc tt.

11

+ khc phc cc nhc im trn trong cng ngh ngi ta hn luyn cao su vi cc ha cht khc vi thnh phn tnh nng ph hp. Cc ho cht c gi l cht phi hp cho cao su. + Ph thuc vo tnh nng tc dng m cc cht phi hp c phn thnh cc loi sau: - Cht lu ho - Cht xc tin lu ho - Cht tr xc tin lu ho - Cht phng lo - Cht lm mm (ho do) - Cht hm lu - Cht n - Cht to bt (nu c) - Mu v cc cht to mu. 3.1. Cht lu ho 3.1.1. L thuyt v lu ho - Qu trnh nhm thay i tnh cht c l tt hn, lm xut hin bin dng n hi cao ca cao su di tc dng ca lu hunh v nhit c gi l qu trnh lu ho. - Qu trnh lu ho l qu trnh xy ra phn ng kt hp gia lu hunh v mch i phn t cao su. Sn phm nhn c l sunfit c thnh phn (C5H8S)n c cu to mng li khng gian. - Vn tc qu trnh lu ho ph thuc v nhit lu ho, bn cht ho hc ca cao su (mt lin kt i) v mc hot ng ca cc cht xc tin. - S lng cc lin kt khu mch tng mun n hi mm cao tng. Phng trnh biu din quan h ca chng: E=
gRT Mc

12

Trong :

g - Hng s ph thuc vo iu kin bin dng i vi bin dng gin di theo 1 trc g= 1 3 R - Hng s kh l tng T - Nhit tuyt i

Mc khu mch tu thuc vo yu cu tnh cht ca sn phm - Tnh cht c l, tnh nng k thut ca cao su cn ph thuc vo iu kin lu ho: Nhit , thi gian lu ho, p sut nn ca cao su. - Nhit lu ho ca cao su ph thuc vo mc hot tnh ca h xc tin lu ho v kh nng chu nhit ca cao su. V d: i vi cao su dn dng (cao su thin nhin, cao su izopren, cao su butaien, cao su butaien-styren) th nhit lu ho l 145oC 150oC. i vi cao su chu nhit nh cao su silicon, cao su flo...th lu ho 2 giai on. - xc nh c thi gian lu ho, cn xc nh c di lu ho ti u. Di lu ho ti u l khong thi gian lu ho khi cc tnh cht c l ca vt liu duy tr n nh. - Thi gian lu ho m thi im cc tnh cht c l, tnh nng k thut ca cao su t gi tr ti u c gi l im lu ho ti u. 3.2.2. La chn cht lu ho Cn c vo cc yu t: - Cu to mch cao su (s lin kt i) - Dng sn xut vt phm g, yu cu cht lng sn phm. - iu kn tin hnh gia cng (yu cu v cng ngh) 3.2.3. Phn loi cht lu ha - Cht lu ha v c: Ch yu l lu hunh dng lu ha loi cao su c ni i, ngoi ra cn c selen v telu.

13

- Cht lu ha hu c: Cc peroxit, nha phenolformaldehyt, nha ureformaldehyt dng lu ho cho loi cao su khng c hoc c t ni i. 3.2.4. Lu hunh 3.2.4.1. Tnh cht v cu to ca lu hunh - Phn t lu hunh c cu to mch vng gm 8 nguyn t. C lin kt S-S v nng lng lin kt S-S t 243 kJ/mol 260 kJ/mol. - Lu hunh tn ti trong t nhin 3 dng th hnh vi n nh nhit khc nhau. + Dng tn ti bn vng, n nh v ph bin nhit thng l tinh th hnh thoi, mu vng, trong sut, c = 2070 kg/m3, nhit nng chy l 112,8oC, d tan trong sunfuacacbon v tan t trong cao su. + Dng nhn c khi un nng chy lu hunh ri lm lnh t t n nhit kh quyn l tinh th hnh kim, mu vng thm, nhit nng chy l 119oC, = 1960 kg/m3. Trong qu trnh bo qun dng ny dn dn chuyn sang dng . + Dng v nh hnh thu c khi nng chy lu hunh ri lm lnh nhanh l lu hunh nhit do, khng ho tan. Trong qu trnh bo qun n cng dn dn chuyn sang dng . - Lu hunh dng lu ho cao su c thnh phn nh sau: Lu hunh Khong cht (tro) Hp cht hu c m 99,9% < 0,05% < 0,05% 0,05%

acid theo H2SO4 0,005%

14

3.2.4.2. Hot tnh lu ho ca lu hunh - Hot tnh lu ho ca lu hunh ph thuc vo s c mt ca cht xc tin lu ho: + Nu khng c mt cht xc tin lu ha: Qu trnh lu ha to= 150oC s xy ra qu trnh ph vng phn t lu hunh theo c ch gc hoc ion. Cc gc hoc ion c hot tnh cao s tham gia vo phn ng vi mch i phn t cao su to thnh mt s cu ni gia cc mch phn t polysunfit v mt s nhm pesunfit c kh nng tham gia vo phn ng khu mch i phn t, thng to thnh cc sunfit mch vng: -CH2-C-CH-CH2-C-CH-CH2 S S Nh vy nu khng c mt xc tin lu ho th qu trnh lu ho xy ra chm, i hi nhit nng ln cho qu trnh phn hy lu hunh. - Lu hunh ch yu tham gia vo phn ng vng ha trong cng mt mch i phn t do mt mng li khng gian tha tht bn c hc v tnh cht c l ca cao su khng cao. + Nu c mt cht xc tin th qu trnh lu ho xy ra nhanh hn, nhit lu ha thp, s lin kt ngang nhiu, s nguyn t lu hunh trong lin kt ngang t, mt lin kt ngang phn b u. Do cht xc tin lu ho cn l cht mang ti lu hunh n ni cn thit. Khi c mt cht xc tin th s phn hy cht xc tin thnh cc gc rt nhanh v gc ny tham gia phn ng vi cc v tr hot ng ha hc ca mch i phn t v ng thi tham gia ph vng sunfit ca phn t lu hunh theo c ch gc to ra gc S v S+ . 3.2.4.3. nh hng ca hm lng lu hunh trong hp phn cao su - Nu cao su lu ho mm dng gia cng cc sn phm dn dng thng cho vo hp phn cao su vi hm lng l 2 3 PKL.

15

- mm do ca cao su lu ho ph thuc vo mt lin kt ngang ca lu hunh trong mch i phn t. Do ph thuc vo hm lng ca lu hunh tham gia khu mch. Hm lng ca lu hunh ng vai tr quan trng trong vic quyt nh tnh cht c l sau ny ca sn phm. Gii thch: - Khi hm lng lu hunh lin kt tng < 5% th bn ko t ca cao su tng dn v t gi tr cc i khi hm lng S t 4% tham gia to mng li khng gian. - Khi tip tc tng > 5% S th bn ko t ca cao su gim n cc tiu khi hm lng lu hunh lin kt l 9 10%. - Nu tip tc tng > 10% th bn ko li tng cao su tr nn cng v c tnh cht nh vt th rn do mng li khng gian dy c. V vy ty thuc vo yu cu tnh cht sn phm m chn hm lng lu hunh thch hp. - Lu hunh thng c a vo cui qu trnh hn luyn v tin hnh trn my luyn h trnh hin tng t lu. - Lu hunh ha tan vo dung mi l cao su thay i theo nhit . 140o C mc ha tan ca lu hunh l 10%, 25oC mc ha tan ca lu hunh l 1,3 2%. V vy, nu hm lng lu hunh trong cao su qu ln s gy ra hin tng khuch tn lu hunh ra b mt bn thnh phm lm bn kt dnh ngoi gim. 3.2.5. Cht lu ha hu c a. Cc peroxit hu c - Dng lu ha cc loi cao su m mch i phn t khng cha ni i hoc cha rt t ni i (CS: silicon, flor, butyl...)

16

- Cc gc t do c hnh thnh trong phn ng phn hy peroxit tham gia phn ng vi mch i phn t tch hyr ra v kt hp vi n chuyn sang mch i phn t. * c trng k thut ca mt s peroxit dng lu ha cao su: 1) Peroxit ditretbutyl CH3 | | CH3 | | CH3 C - L cht lng khng mu, nhit si l 111oC. Nhit lu ho l 140170 oC - Nhc im: Mc bc hi rt ln, gy kh khn cho cng ngh v sn phm lu ho c tnh cht c l khng cao nu qu trnh lu ho khng c p sut. 2) Peroxit dicumyl CH3

CH3-C-O-O-C-CH3

CH3 | | CH3 | |

CH3

C 6H5-C-O-O-C-C 6H5 CH3

- L tinh th mu trng, nhit nng chy l 39 42oC. Thi gian phn hy 1 2 160o C l 5 6 pht. Nhit lu ho l 135 260oC. Sn phm lu ho c mi c trng. 3) Peroxit benzoyl

17

C 6H5-C-O-O-C-C 6H5 O O

- L tinh th mu trng dng bt, nhit nng chy l 104oC, d n 113oC. Nhit lu ha l 100oC 300oC. Dng ch yu lu ha cao su silicon, loi ny d gy t lu. - Hm lng dng cc peroxit t 0,5 10 PKL. Sn phm cao su lu ho bng peroxit c bn c hc cao, bn nhit ln v hnh thnh lin kt C - C. 3) Nha phenolformaldehyt - Dng lu ho cc loi cao su mch hyrcacbon no hoc cha rt t ni i trong mch. - Mt trong nhng iu kin quan trng cho php loi nha ny c kh nng lu ho hm lng nhm mtylol v ete mtylic 3%. - nhit lu ho mt vi nhm hot ng ha hc ca nha b phn hy to gc cc gc s tham gia phn ng to mng li khng gian vi mch i phn t cao su. - Hm lng nha dng lu ho cho cao su l 5 12 PKL. 3.3. Cht xc tin lu ho 3.3.1. Vai tr mc ch - Cao su lu ha ch s dng cht lu ha (lu hunh) s c rats nhiu khuyt im: + Nhit lu ha cao (>140 oC), thi gian lu ha ko di (5-6 gi), do vy cao su trong qu trnh lu ha s b lo ha nhit mt phn, lm gim tnh cht c l v tui th ca sn phm.

18

+ Cao su lu ha c cu trc ng vng sulfit ni phn t l ch yu nn tnh cht c l khng cao, tnh khng lo ha rt km. Ngoi ra mt lng nh lu hunh cha kt hp s phun ra ngoi b mt lm cho sn phm b mc trng. + Sn phm lu ha c tnh cht c l, tnh khng lo ha, tnh chu mi mn thp, bin hnh ln, cao su mu d b bin mu do thi gian duy tr nhit cao lu. Do vy s c mt ca cht xc tin c xem l cuc ch mng th hai trong cng nghip cao su, v n khc phc tt c cc khuyt im trn. Nh vy vai tr, mc ch ca cht xc tin lu ha c th tm tt nh sau: - Gim nhit lu ha v cht xc tin thng c nhit hot ng ha hc thp (<120 oC) hn so vi lu hunh, do vy gim nng lng nhit cn cung cp cho qu trnh lu ha. - Tng vn tc qu trnh lu ha, do vy gim thi gian lu ha v tng nng sut sn xut. - To cho cao su lu ha c cu trc mng li phn b ng u, do vy cht xc tin c xem l cht mang ti lu hunh n v tr cn thit v quyt nh tnh cht ca sn phm lu ha. 3.3.2. Yu cu i vi xc tin lu ha - Xc tin lu ho khng nhng lm gim thi gian lu ho cao su m cn tham gia vo vic nh hnh cu trc khng gian ca cao su. Do n quyt nh c tnh cht ca sn phm lu ho cao su. - V vy, cn phi chn xc tin lu ho cho mt hn hp cao su tha mn cc yu cu sau: + Khng gy hin tng t lu trong tt c cc cng on gia cng. + Xc tin lu ho phi c di lu ho ti u rng. Di lu ho l khong thi gian lu ha m khng lm thay i nhiu n tnh cht sn phm. + Xc tin lu ho lu ho c hot tnh tr trong khong thi gian thch hp m bo s lu ho ng u t trong ra ngoi sn phm.

19

+ Phi lm tng bn chu xy ha ca vt liu, chng hin tng lo ha, + Khng lm nh hng n mu sc ca sn phm. + Khng c hi i vi con ngi. gim nh hng c hi thng xc tin lu ho s dng dng ht, dng past trong parafin hoc du vasolin khng gy bi bn l lng trong khng kh. 3.3.3. Hot tnh ca xc tin lu ho - Hot tnh ca xc tin lu ho nh hng n hm lng dng v nhit lu ho ca cao su. Do chn ch v nhit v nhit , p sut cho qu trnh lu ho phi cn c vo nhit hot ng ha hc ca xc tin lu ho. - Trong khi i vi cao su khng c xc tin lu ho th nhit lu ho >140o . Sau y l nhit hot ng ha hc ca mt s loi xc tin lu ho thng dng: Thiazol 112oC 110oC 80oC T nhit hot ng ha hc c th so snh c hat tnh ca cc loi XTLH Sunfenamit 126oC Thiuram Cabamat

- Hot tnh ca xc tin lu ho ph thuc vo cu to ca mch i phn t cao su. Vi cng mt loi xc tin lu ho ti u cho cc loi cao su khc nhau th khc nhau. - Hot tnh ca xc tin lu ho nh hng n qu trnh lu ho c nh gi bng thi gian xut hin di lu ho ti u ca cao su. Xc nh i vi cc loi xc tin lu ho khc nhau trong cng mt iu kin lu ho. T so snh c mc hot tnh ca cc loi xc tin lu ho n im lu ho ti u ca hp phn cao su butaien-styren: 100PKL cao su, 50 PKL than hot tnh, 2 PKL lu hunh v nhit lu ho l 160o.

20

- Hot tnh ca xc tin lu ho cn ph thuc vo cu to phn t ca cht xc tin lu ho, ph thuc vo iu kin lu ho v cht tr xc tin lu ho c dng trong hp phn cao su.

Cc phng php nh gi hot tnh ca xc tin lu ho:

+ Bng knh hin vi in t quan st vn tc tiu bin lu hunh t do trong hp phn cao su. + Xc nh t s gia h s lu ho cao su vi s c mt ca xc tin lu ho v h s lu ho cao su cng loi trong trng hp khng c xc tin lu ho. + Nu ly hm lng nh nht xc tin loi guaniin m bo trong khong thi gian lu ho no cho hp phn cao su, c tnh cht c l ti u l n v chun th hot tnh ca cc loi xc tin lu ho khc c nh gi bng mc gim hm lng ca n trong n pha ch v khong thi gian gim cn thit lu ho cao su c nhng tnh cht tng ng. + nh gi hot tnh xc tin lu ho bng thi gian lu ha nh nht c th c c nhng tnh cht c l ti u ca hp phn cao su. 3.3.4. La chn xc tin lu ho La chn xc tin lu ho da vo: Cu to ha hc ca mch i phn t cao su. Hn hp cc cu t vi cao su Loi cao su (latec, crp) Iu kin lu ho cao su. Yu cu cng ngh v tnh cht sn phm cao su. + i vi latec cao su (dng m cao su) th xc tin lu ho c yu cu: + Khng gy keo t. + Phi phn tn ng u trong latec, do cc loi xc tin thng khng tan trong nc do khi cho xc tin lu ho vo latec phi dng nh tng

21

hoc huyn ph trong nc, trnh hin tng keo t latec th phi cho thm amnic, hyrxylamin... duy tr pH cho mi trng. + i vi sn phm cao su c kch thc dy, ln, cu to gm mt lp th phi chn xc tin lu ho gm hn hp 3 loi, xc tin lu ho phi c thi gian khi u hot tnh ln v c di lu ho ti u ln. + i vi sn phm cao su dy, nhiu lp th chn: Lp gia chn xc tin lu ho c hot tnh ln. Lp ngoi chn xc tin lu ho c hot tnh km hn. + i vi sn phm mu th chn loi xc tin lu ho khng lm i mu sn phm. Thng dng xc tin lu ho nhm thiuram. + i vi sn phm dng trong y t, thc phm phi chn loi xc tin lu ho khng c, khng mi (nh TMTD, TETD, simat, cacbamat natrti). 3.3.5. Cc loi xc tin lu ho a. Nhm thiocacbamat - L nhm siu xc tin, c hot tnh nhit thp, thi gian hot ha b, tuy nhin d gy hin tng t lu trong qu trnh gia cng. * Phm vi s dng - Nhit hot ng ca loi xc tin ny l 80oC, do nhit lu ho l 80oC. Trong qu trnh gia cng d gy hin tng t lu nn thng dng phi hp vi cc loi xc tin khc. - Nhm ny to cc lin kt ngang c s nguyn t lu hunh nh nhau sn phm c bn nhit v c hc cao. - Do hot tnh cao nn thng dng trong hn hp keo t lu vi hm lng <1 PKL. - Do trong phn t c lu hunh nn c tc dng nh cht lu hunh m khng cn lu hunh.

22

- Nhm ny lu ha tt cho cc loi cao su c hm lng lin kt i nh nh cao su butyl, cao su etylen-prpylen. - Loi ny khi hn luyn phi cho vo cui giai on ca qu trnh hn luyn nhit <80oC v cho thm vo cht tr xc tin ZnO,acid stearic. b. Nhm thiuramsunfit: - L nhm xc tin lu ha c hot tnh cao, c s dng rng rI trong cng nghip gia cng cao su c bit l trong cng ngh sn xut dy cch In n c tc dng nh l cht lu ha. Thng dng cc loi : thiurammonosunfit, thiuramdisunfit v thiurampolysunfit c. Nhm xc tin lu ha thiazol: -L nhm xc c mc hot ng ha hc rt ph hp lu ha cao su thin nhin v cc loi cao su tng hp. - Thi gian hot ha ban u ln, do t gy t lu. - L loi xc tin c mc hot tnh va phi. d. Nhm sunfenamit - L nhm xc tin c nhng tnh cht c bit dng rng ri trong cng ngh gia cng cao su. - Thi gian u ca qu trnh tc dng chm, sau hot ng rt mnh m khng gy hin tng t lu - Lu ha tt cho cc sn phm cao su nhiu lp nh bng chuyn, bng ti, dy curoa, lp t - To sn phm c kh nng chu c tc ng c hc. e. Nhm Guaniin : - Nhm ny c mc hot ng ha hc yu, dng ch yu cho cao su cng v cao su ct si. - Guaniin lm tng cng hot ng ha hc ca cc loi xc tin khc nh thiuram, thiazol.

23

- Do guaniin trong thnh phn ca n khng cha lu hunh nn t s dng c lp m ch dng phi hp vi cc loi xc tin khc. i vi loi xc tin ny th c ch t cp n. 3.4. Cht tr xc tin lu ha 3.4.1.Vai tr - mc ch - Cht tr xc tin c tc dng tng vn tc lu ha, lm gim thi gian khi ng ng vai tr hot ha cho qu trnh lu ha. - To ra sn phm cao su c tnh nng k thut cao v tnh nng c l tt. 3.4.2. Phn loi a/ Cht tr xc tin v c: Gm cc loi xyt nh : ZnO, MgO, PbO , PbO trng, CaO, cacbonat kim, hyroxyt kim loi - Trong ZnO l cht tr xc tin c s dng ph bin nht trong cng ngh cao su v thng s dng kt hp vi cc acid bo lm tng hiu qu ca xc tin lu ha. - Do ZnO c cc tnh cht u vit hn cc loi khc : t c, khng lm i mu cao su mu, d kim, gi thnh r, n nh cao, khng gy hin tng oxyha mch i phn t cao su. b/ Cht tr xc tin hu c: - Thng c kt hp vi oxt kim loi, chng l cc acid bo no c phn t lung cao nh: stearic, lic, lauric, palmitic, miristic, v cc loi du hyr ha t du da, du lanh, du thu du - Cc cht c tnh kim: Cc cht ny lm tng pH ca hn hp cao su v do lm tng tc lu ha nh: amin, amoniac, mui ca amin vi acid yu 3.4.3. C ch tc dng ca cc cht tr xc tin - Oxt kim loi trong h thng xc tin lu ha tc dng theo c ch ha hc oxt km tham gia vo phn ng vi lu hunh to thnh sunfit km v cui

24

cng to lu hunh nguyn t tham gia d dng vo phn ng khu mch cho cao su. - Phc cht ny ha tan tt vo cao su nn h thng lu ha khuych tn u trong ton khi cao su to cho cao su lu ha c mt lin kt ngang ng u v tnh cht c l cao. * Kt lun: Nh vy vai tr ca cht tr xc tin hu c trong h thng l cht mang ti h thng lu ha phn phi ng u trong ton khi cao su v cao su lu ha c tnh nng tt hn. 3.5. Cht phng lo ha 3.5.1. Khi nim - Trong qu trnh bo qun v s dng cng nh qu trnh ch bin cao su, tnh cht vt l, ha hc, c hc ca vt liu thay i theo thi gian. - Ngoi quan ca sn phm thay i: b mt nhn bng v mm do s b thay th bng b mt m nht, chai cng v I khi xut hin cc vt rn nt. S thay i nh vy gi l qu trnh lo ha cao su. 3.5.2. Nguyn nhn lo ha - Do tc ng ca cc tc nhn xy ha mch i phn t : xy khng kh, zn, cc xyt ca kim loi c ha tr thay i nh xyt st, xyt ng, xyt mangan - Do tc ng ca cc yu t nh nhit , nh sng, mi trng, lc c hc, m, thi tit Tc lo ha ph thuc vo cc yu t: Cu to mch phn t cao su, s c mt ca cc thnh phn trong hn hp cao su, iu kin gia cng v s dng. 3.5.3. Phn loi qu trnh lo ha Gm cc loi nh sau: 1. Lo ha nhit: l qu trnh lo ha xy ra m tc nhn gy xy ha l nhit .

25

2. 3.

Lo ha mt mi: l qu trnh lo ha xy ra di tc dng ca lc c hc, sn phm chu ti trng tnh. Lo ha oxy ha: l qu trnh lo ha xy ra do tc ng ca cc tc nhn xy ha nh xy khng kh, zn, cc xyt kim loi c ha tr thay i

4.

Lo ha nh sng: l kt qu ca qu trnh xy ha do cc tia sng c bc sng ngn.