DYANET LER BAKANLII

nancm

NANCIM Editr: Prof. Dr. Mehmet Emin zafar - Prof. Dr. Recai Doan Yayn Ynetmeni: Dr. Yksel Salman Yayn Koordinasyon: Dr. Ulvi Ata - Dr. mer Meneke Proje: DB. Din Eitimi Dairesi Bakanl nite Yazarlar: nite 6-7-9: Prof. Dr. Erdoan Pazarba nite 1-4-8: Do. Dr. Ali Kuat nite 2-3-5: Yrd. Do. Dr. Sleyman Akyrek Uygulama: Yrd. Do. Dr. Mustafa Karaaal Redaksiyon: Kasm Gezen Dzelti: Ramazan zalpdemir - Mustafa Kaya Fotoraf: Mustafa Bektaolu Dizgi: Nurgl Moldalieva - Esmer iek Grsel Tasarm: TN letiim / 0312. 431 28 68 Bask: Kozan Ofset / 0312. 384 20 03 - 04 Diyanet leri Bakanl Yaynlar: 649 Mesleki Kitaplar: 50 2. Bask 2007, Ankara Din leri Yksek Kurulu Karar: 23.02.2006/33 2007.06.Y.0003.649 ISBN 975-19-3920-8 Diyanet leri Bakanl Dini Yaynlar Dairesi Bakanl letiim Adresi Eskiehir Yolu 9. km. ankaya / Ankara tel.: 0312. 295 72 94 - faks: 0312. 284 72 88 e-posta: diniyayinlar@diyanet.gov.tr

indekiler
NTE 1 NSAN ve DN 1. nsann Kinattaki Konumu .......................................................... 10 2. nsan Doas ve Din .................................................................. 12 3. Dinin nsan Hayatndaki Yeri ve nemi ........................................ 14 4. Din Kavram ............................................................................ 19 5. Din Kavramna Farkl Baklar ...................................................... 20 6. Dinin Kayna .......................................................................... 21 7. eitli nan Biimleri ................................................................ 22 8. Dinlerin Snflandrlmas ............................................................ 23 NTE 2 MAN ve NSAN 1. man ve nemi ........................................................................ 31 2. Kelime-i Tevhid ve Kelime-i ahadet ............................................ 33 3. man - Davran likisi Ynnden nsanlar ...................................... 35 4. man - Bilgi - Amel likisi ............................................................ 41 NTE 3 ALLAH, NSAN ve LEM LKS 1. Allah ve Yaratl ...................................................................... 52 2. Yaratlma Asndan nsann Konumu ............................................ 54 3. nsann Allahla rtibat .............................................................. 55 4. Yaratlma Asndan lem .......................................................... 62 5. nsan - lem likisinde nsann Sorumluluu .................................... 65

NTE 4 ALLAHA MAN 1. Allahn Varl ve Birlii ............................................................ 72 2. Kuranda Allahn Sfatlar .......................................................... 73 3. Allahn Yarattklarna Rahmet ve Sevgisini fade Eden Gzel simleri (Esm-i Hsn) ...................................................... 78 4. Allahn Rahmetini fade Eden Gzel simleri .................................. 84 5. Allahn Kudretini fade Eden Gzel simleri ....................................87 NTE 5RE MAN MELEKLERE MAN 1. Meleklerin zellikleri ................................................................ 96 2. Meleklerin Grevleri .................................................................. 98 3. Meleklerden Baka Grnmeyen Varlklar .................................. 102 NTE 6 KTAPLARA MAN 1. Vahiy ve Vahye Duyulan htiya ................................................ 116 2. lhi Kitaplar .......................................................................... 119 3. Kuran- Kerimin ndirilii .......................................................... 125 4. Kuran- Kerimin Yazl ve Mushaf Haline Getirilii ...................... 126 5. Kuran- Kerimin Bilgi Asndan Hedefledii nsan Modeli ............ 128 6. Kuran- Kerimin man Asndan Hedefledii nsan Modeli ............ 131 7. Kuran- Kerimin Davran Asndan Hedefledii nsan Modeli ...... 133 NTE 7 PEYGAMBERLERE MAN 1. Peygamberlik ve Peygamberlere Olan htiya .............................. 143 2. Peygamberlerin zellikleri ........................................................ 146 3. Peygamberlerin Grevleri ..........................................................149

4. Mucize ve Keramet ................................................................ 151 5. Baz Peygamberlerin Hayatlarndan Kesitler ................................ 153 NTE 8 AHRETE MAN 1. Ahiret Gnne man ve nemi ....................................................170 2. lm ve lmden Sonra Dirilme .............................................. 172 3. nsanlarn Yaptklarndan Sorgulanmas ...................................... 177 4. Cennet ve Cehennem .............................................................. 179 5. lm ve tesi ile lgili Yanl nanlar (Reenkarnasyon) ................ 180 NTE 9 KADER ve KAZAYA MAN 1. Kader ve Kaza Kavramlar ...................................................... 189 2. nsann Kaderle lgili Baz zellikleri .......................................... 191 3. Kuran- Kerimde Kaderle lgili Baz Kavramlar ............................ 196

CEVAPLAR ................................................................................ 208 KAYNAKLAR .............................................................................. 209

Sunu
Rahmet ve merhamet sahibi Yce Allah, insan en gzel ekilde yaratm, onu stn yeteneklerle donatm, ilh hitabn muhatab klarak, onurlandrm ve ona sorumluluk yklemitir. Dnya hayatnda ise onu yalnz brakmam, inanszln karanlndan karp iman ve gzel ahlkn aydnlna kavuturmak iin ilh inayet ve ltuf olarak peygamberler ve kitaplar gndermitir. lk insanla birlikte var olan din, insann varolusal bir ihtiyacdr. Din; hayatn btnn ve niha anlamn bizlere reten, dnya ile ahiretin, aklla ruhun dengesini kurmamz salayan, bireye i huzuru kazandran, topluma sevgi ve adalet getiren, bireysel ve toplumsal devlerimizi ibadet niteliinde bir sorumlulua dntren hayatn btnne ynelik tler toplamdr. Kendini, kinat ve Yaratan anlamaya alan, Onu sevip Ona balanan insan, Yaratann gnderdii rahmet elilerinin ve kutsal kitaplarn izinden giderek kullua ve hakikati anlamaya ynelmitir. nsann dine olan ihtiyacnn yerinde ve doru bilgiyle karlanmas bu bakmdan nemlidir. Dinin ncelikli hedefi insan olduuna gre din bilginin yaadmz hayat aydnlatacak tarzda srekli kendini yenilemesi, slmn aydnlk mesajnn akllarda ve gnllerde tazelenmesi, bilgiyle hayat arasnda dinamik bir ban kurulmas son derece nemlidir. Bu itibarla halkmzn din konusundaki ihtiyacn, hurafelerden uzak, sahih din bilgiyle karlamay, onlar inan, ibadet, siyer ve ahlk konularnda aydnlatmay ama edinen Ba6

Sunu

kanlmz, ada ve bilimsel verileri de gz nne alarak Temel slm Bilgileri adl bir seri plnlamtr. Elinizdeki kitap da bu serinin birincisi olan nancm adl eser olup Diyanet leri Bakanlna bal olarak alan kurslarda okutulan Temel Din Bilgiler mfredat programna gre hazrlanmtr. Eserde, slm dininin temel esaslarndan olan iman konusu zerinde durulmutur. slm akidesinin ve tevhid inancnn esasn tekil eden, Allahn varlna ve birliine, meleklere, kitaplara, peygamberlere, ahiret gnne, kader ve kazaya iman konular ele alnmtr. Bu almann okuyuculara faydal olmas en byk temennimizdir. Gayret bizden, baar Allahtandr.

Sunu

Diyanet leri Bakanl

NTE 1 NSAN ve DN

nitede Neler Var?

1. nsann Kinattaki Konumu 2. nsann Doas ve Din 3. Dinin nsan Hayatndaki Yeri ve nemi 4. Din Kavram 5. Din Kavramna Farkl Baklar 6. Dinin Kayna 7. eitli nan Biimleri Tek tanrclk ok tanrclk Tanrtanmazlk 8. Dinlerin Snflandrlmas

nite Hakknda
Bu nitede; nsann evrendeki yeri ve konumu, Dier canllar arasndaki yeri, Grev ve sorumluluklarnn neler olabilecei, Bu erevede insan doas ve din ilikisi; insann dini anlama ve kavramaya ynelik yaps aklanmaktadr. Ayrca, din kavram ve bu kavramn anlam ve ierii verilmekte, insanlar arasnda tarihten gnmze kadar ortaya km inan biimlerine yer verilmektedir.

nite 1

renme Hedefleri
Bu nitenin sonunda aadaki hedef davranlara ulamanz beklenmektedir: 1. nsann niin yaratldn kavrama. 2. nsan doas ve din arasndaki ilikiyi syleme.
9

3. Dinin insan hayatndaki yeri ve nemini kavrama. 4. Dinin tanmn ve kaynann neler olduunu aklama. 5. eitli inan biimlerini ve dinleri snflama.

niteyi alrken
1. nite banda verilen hedeflere ulap ulamadnz gzden geiriniz. Ulaamadnz dndnz hedeflere ilgili konular tekrar okuyunuz. 2. nite iinde verilen aratrma, inceleme etkinliklerini mutlaka gerekletiriniz. 3. Kitabn sonundaki kaynakadan ulaabildiklerinizi inceleyiniz. Kurana gre emaneti insan yklendi. Bylece o;
nite 1

Kuran okuyup anlama ve gereklerini yerine getirme, Sorumluluk duyma, Kendini kemale erdirme, Sevme - sevilme ve Allahn buyruklarn yerine getirmeye sz vermi oldu.

1. nsann Kinattaki Konumu

Bu dnyadaki btn varlklar bir amaca ynelik yaratlmlardr. Canl ve cansz her varlk, yaratl amacna uygun davranmaktadr. Bitkiler ne yapmalar gerekiyorsa onu yapmaktadr. Uygun ortamlarn bulduklarnda yeerip bymekte, havadan karbondioksit alarak hayatmzn temeli olan oksijen retmekte, beslenmemiz iin trl meyveler vermektedir. Bu grevlerini, yaratldklar andan itibaren aksatmadan yerine getirmektedir.

10

Bu konuyla ilgili olarak Yce Rabbimiz; O, gklerden sizin iin su indirendir. ilecek su ondandr. Hayvanlarnz otlattnz bitkiler de onunla meydana gelir (Nahl, 16/10); Yeryzne bir bakmadlar m? Biz onda her gzel iftten nice bitkiler bitirmiiz. (uar, 26/7) buyurarak bir anlamda insann niin yaratldn sorgulamasn istemektedir.

Hayvanlara verilen grevler

Hayvanlar da, Allahn onlara igd olarak verdii grevlerini yerine getirme konusunda hata yapmamaktadr. lk yaratld gnden beri bal retmeye balayan bal ars, ayn grevini eksiksiz yerine getirmektedir.
nite 1

Rabbin bal arsna yle ilham etti: Dalardan, aalardan ve insanlarn yaptklar ardaklardan (kovanlardan) kendine evler edin (Nahl, 16/68).

nsann yaratl amac

nsann yaratl amac dier canllardan ok farkldr. Dier canllar insann bu dnyadaki temel ihtiyalarn gidermeye ynelik igdsel bir grevi yerine getirirken, insann yaratl tamamen farkldr. nsana dier canllardan ayr olarak birtakm zel nitelikler verilmitir.
11

Bu nitelikler, insann kendisini sevk ve idare etmeye ynelik iradi zelliklerdir. Bu zellikler insana sorumluluk alma ve yerine getirme ykmll vermektedir. Yce kitabmz Kuran- Kerime gre emaneti yklenen insan; Kuran okuyup anlama ve gereklerini yerine getirme, sorumluluk duygusu, kendini gelitirme, olgunlama, sevme-sevilme ve Allahn buyruklarn yerine getirme konusunda sorumluluk altna girmeyi kabul etmitir. lhi emaneti yklenen insan, yaratld gnden bu yana gelierek kendinde mevcut niteliklerini aa karmaya almtr. Bu yndeki btn davranlarndan da Allah (c.c.) katnda sorumlu tutulmutur. Allah Tel Kuran- Kerimde, insann niin yaratldn ve sorumluluklarn ak bir ekilde sralamaktadr:
nite 1

Yoksa o insan hibir ey deilken, bizim, kendisini yaratm olduumuzu dnmez mi? (Meryem, 19/67). nk biz insan kartrlm bir nutfeden yarattk; onu imtihan ediyoruz. Bu itibarla onu iiten ve gren bir varlk yaptk (nsan, 76/2). Biz, yeryznde bulunan eyleri, insanlardan hangilerinin daha gzel i ilediklerini denemek iin yeryzne ss yaptk. (Kehf, 18/7). Ben cinleri ve insanlar ancak bana kulluk etsinler diye yarattm (Zriyt, 51/56).

2. nsan Doas ve Din

nsan, Allah tanmaya ve Ona inanmaya elverili bir yapda yaratlmtr. Hatta insan, ftraten madd lemden ruhan leme doru bir gelime gsterme zelliine sahiptir. Bu hususta Yce Yaratcmz;
12

Biz insan en gzel biimde yarattk (Tn, 95/4); Hakka ynelen bir kimse olarak yzn dine evir. Allahn insanlar zerinde yaratt ftrata/hak dine smsk tutun. Allahn yaratmasnda hibir deitirme yoktur. te bu dosdoru dindir. Fakat insanlarn ou bilmez (Rm, 30/30) buyurmaktadr.

nsan ocukluundan itibaren dini kabule, anlamaya ve yaamaya elverili bir doaya sahiptir. Sevgili Peygamberimizin Her insan ftrat zere doar, anne-babas daha sonra onu Mecsi, Yahdi veya Hristiyan yapar (Mslim, Kader, 6, (25),
III/2048)

hadisi, her ocuun dini anlama, kavrama, inanma ve yaamaya uygun

nite 1

bir ftrat zerine yaratldn, ancak doduktan sonra ve gelime ortamna gre anne-babasnn din kltrn kabul ettiini ifade etmektedir. ocuk doduu andan itibaren birtakm geliim evreleri yaar. Her evrede yaamas ve gidermesi gereken baz ihtiyalar vardr. Bu ihtiyalarn karlanmasnda dinin rol byktr. ocuk belirli bir yatan sonra anne-babann verecei sevgi ve gven duygularnn snrl olduunu anlar ve snrsz sevgiye, yani Allaha ynelir; snrsz gveni ancak Allahta bulur. Bunun yannda insan, yaratltan kendi iradesiyle Allaha inanmama zgrlne de sahiptir. nsan hayatta din bir evrede bymemesi veya yaad birtakm olaylarn da etkisiyle herhangi bir dini kabul etmeyebilir. Allah inanma ve inanmama konusunda insanlar serbest brakm, inanmaya zorlamamtr. Yce kitabmzda ifade edildii gibi; Dinde zorlama yoktur (Bakara, 2/256).

13

Ancak insan geliim zellikleri itibariyle dini kabullenmeye, anlamaya ve ona gre yaamaya elverili bir yapya sahiptir. Din, insann aklna, kalbine ve duygularna hitap ederek, insann davranlarn insaniletirir; onun nefsini temizlemesine yardmc olur ve insanca yaamann normlarn ona sunar. Bylece toplumda sosyal ve bireysel hayatn Allahn rzasna uygun bir nitelie kavumasn salar.

3. Dinin nsan Hayatndaki Yeri ve nemi

nsann birtakm tabii eilimlerle doduu ve ruh sal ve baars iin bu eilimler dorultusunda eitilmenite 1

si gerektii bilinen bir gerektir. nsann ftrat dorultusunda ynlendirilmesi, bu dnyada daha olgun ve yaratl gayesine uygun biimde mutlu olmas iin bir n koul olarak karmza kmaktadr.

Dnya ve ahiret mutluu ve din

Din, insann dnya ve ahirette mutlu olmas iin Allah (c.c.) tarafndan gnderilmi, insan hayatnn btnne ynelik t ve buyruklar btndr. Bu tler, yaand ve yerine getirildii takdirde din, bireysel ve toplumsal yaantnn insanca olmasna katk salar.

Allah ve bakalaryla manev iliki ve din

Allah (c.c.) ile iten, gvenli bir ba ve bu ban uzants olarak bakalaryla manev bir beraberlik duygusu zerine kurulmu olan din yaant, insan ruhunun
14

zelliklerinin ve gzelliklerinin ortaya karlmasnda nemli bir fonksiyon grmektedir.

Sorunlarn zm ve din
nsann bu dnyada kendiliinden zemedii birtakm sorunlarn zmne ilh bilgi yardmc olur. Mesela; Niin yaratldk? ldkten sonra ne olacak? Bu dnyada var olmamzn amac nedir? gibi sorularn cevaplanmas ancak Yce Rabbimizin gnderdii din yardmyla olabilir. Bu nedenle, insanlk tarihine bakld zaman dinin olmad bir toplum bulmak neredeyse mmkn deildir. Bireysel olarak herhangi bir dine inanmayanlara rastlamak mmkn olsa da, dinsiz topluma rastlanmaz.
nite 1

nsanlk tarihinde; bireysel olarak herhangi bir dine inanmayanlara rastlanyor Ancak, dinsiz topluma rastlanmyor

nsann bedensel, ruhsal ve sosyal hayatnda din

Dinin insanlardan uymalarn istedii inan, ibadet ve ahlk ilkelerinin insann beden, ruh ve sosyal hayatlar asndan hayati nemleri vardr. Dinin koyduu birtakm ahlk kurallar, bireyi ruhen olgunlatrp bencillikten kurtarmakta ve onun sosyallemesine yardmc olmaktadr.

15

 nsan iin en yksek deerler olan akl, mal, can, namus ve neslin korunmas konusunda koyduu ilkeler yardmyla din, insann onuru ve saygn biimde yaamasn salar.

Rekabeti toplum ve din

Maddeciliin, serbest rekabetin ve bunlara bal olarak tketimin en st dzeye ulat gnmz toplumlarnda dine olan ihtiya, her zamankinden daha fazladr. Madd kazanmlarn insann btn manev gereksinimlerini doyurmad bilinen bir gerektir. nsan belirli bir madd doyuma ulat zaman manev boluunu gerek ilh din ile dolduramazsa, bu boluu, batl inanlar ve hurafelerle doldurma yoluna gitmekte; yahut btnyle maddenin esiri olarak lgnca tketimde bulunmaktadr. Bu da onun aln daha fazla artrmakta, onu tatminsizlie srklemeknite 1

tedir. Oysa hidayet rehberimiz Kuranda; Haberiniz olsun, kalpler yalnzca Allahn zikriyle tatmin bulur (Rad, 13/28). denilmekte ve insann i huzurunun kaynann Allahn dini olduuna iaret edilmektedir. Kalben Allaha balanmak, Onu zikredip, anarak yaamak insanlarn her koulda kendileriyle ve lemle daha bark yaamalarna imkn tanmaktadr.

Dinden uzaklk
Din atmosferden uzak yaayanlar, bu manev ve ruh boluklarn giderebilmek iin birtakm meditasyon benzeri egzersizlere ynelmekte ve fiziki aktivitelerden yardm beklemektedirler. zellikle byk ehirlerde belirli bir ekonomik dzeyin zerinde olanlarn bu tr uygulamalara olan ilgilerindeki artn nemli bir nedeni de manev buhran ve bunalmda aranmaldr.
16

 Madd kazanmlarn insann btn ihtiyalarn doyurmad bir gerektir. nsan belirli bir madd doyuma ulat zaman manev boluunu gerek ilh din ile dolduramazsa bu boluu, daha da fazla tketerek doldurma yoluna gitmektedir.

nsann madd-manev ihtiyalar ve din

nsan toplum ierisinde yaayan bir varlktr. Bu ynyle insan, bir grup ierisinde yaamak zorundadr. nsan, zaman zaman bakalarnn madd ve manev yardmna ihtiya duyar. Ayn duygu, dnce ve inanc benimseyerek bir araya gelen insanlar, kendilerine has bir inan, deer, gelenek ve kltr ortam olutururlar. Bu ortam ierisinde yaamak iin de birtakm yksek deer ve ilkelerin bulunmas gereklidir. te din, bu deer ve ilkeleri verir. Din, akrabalar ve komularla nasl bir iliki ierisinde olunmas gerektii, onlar ziyaret etmenin gerekliliiyle ilgili tavsiyelerde bulunur. Sla-i rahim, yani akrabalar ziyaret konusu sevgili Peygamberimizin srarla zerinde durduu bir davrantr. Yce Allah Kuran- Kerimde yilik ve takvada yardmlan (Mide,
5/2).
nite 1

Peygamberimiz ise bir hadislerinde "Sla-i rahim yapnz, nk akrabuyurmaktadr.

balarn ve dostlarn ziyaret edenin, Allah mrn uzatr ve rzkn geniletir"

(el-Edebl-Mfred, 1/67)

Sosyal, ekonomik ve siyas sorunlar ve din

Gerek gemite gerekse gnmzde sosyal, ekonomik ve siyas sorunlar yaayan toplumlarda insanlar, din deerler etrafnda birleerek bir yardmlama duygusuyla toplanmlar ve bu sorunlarn stesinden baaryla gelebilmilerdir. nk din, ahlk, sosyal, ekonomik birtakm deerler sunarak toplum bireylerinin zellikle zor dnemlerde bu deerler erevesinde birbirlerini gzetmelerini mukaddes bir grev
17

saymaktadr. Bu nedenle iman duygusunun gl olduu toplumlar, zorluklar karsnda daha direnli ve varlklarn devam ettirmede daha baarl olmaktadr. Din, neyin doru, neyin yanl olduunu bildirir ve doru olan yapmay, yanl olandan da kanmay tler. zellikle insandaki olumsuz davranlarn neler olabileceini gsterir ve bunlar yasaklar. Bakalarnn hakknn inenmesini kul hakk sayar ve bunu iddetle yasaklar.

Din, neyin doru, neyin yanl olduunu bildirir. Din, doru olan yapmay, yanl olandan da kanmay tler.

Toplumsal kurallar ve din

nite 1

Toplumumuzun ayakta kalmasnda ve salam bir ekilde devam etmesinde bir har grevi yapan toplumsal kurallara baktmzda, bunlarn korunmas ve gelitirilmesinde dinin ve iman umdelerinin ok nemli bir yeri olduunu grrz. nancmz sosyal ve kltrel yaantmzn her alannda kendisini hissettirmektedir. inde yaadmz toplumun rf ve detlerinde, edebiyatnda, sanatnda, ahlk anlaynda son ilh din olan mukaddes dinimiz slmn byk rol ve etkisinin olduu grlr. Toplumlumumuzun birliinin korunmas ve devam iin, sahip olduumuz bu inan deerlerini ve slm kltrn yeni yetien nesle aktarmak zorundayz.

yilik ve takvada yardmlan (Mide, 5/2). "Sla-i rahim yapnz, nk akrabalarn ve dostlarn ziyaret edenin, Allah mrn uzatr ve rzkn geniletir" (el-Edebl-Mfred, 1/67).

18

 Din, dnya ve ahiret mutluuna yneltir. Din, akrabalar ve komularla iyi ilikileri tavsiye eder. Din, Allaha kulluk etmeyi ve insanlara saygl davranmay ister.

4. Din Kavram
Din kavram, insanln yaratlndan beri var olagelmi, gerek birey gerekse toplum yaamnda nemli yer edinmi bir olgudur. Dinin mahiyeti, birey ve toplum hayatndaki rol zerinde birok aratrma yaplmtr. Din szc Arapa bir kelimedir. Szlkte det, hkm, ceza, itaat, millet, siret, hal, hesap, mlk, hkm, kaza, tedbir, ibadet, iman, takva gibi anlamlara gelir. Ayrca Din Arapa bor anlamna gelen ''deyn'' kelimesinin bir trevidir. Din, Allah'a, kendimize, topluma, insanla ve kinata kar olan borcumuzu ve sorumluluklarmz dzenledii iin bu anlamda kullanlmtr. Din kelimesinin baka bir anlam da ''ceza ve mkfat'' demektir. Bu nedenle insann dnyada yaptklarndan dolay sorgulanaca ahiret gnne ''Yevmddin-karlklarn verildii gn'' denilmektedir. Din yol anlamna da gelmektedir. ''Allahn dini'', Allahn tavsiye ve emrettii yol demektir. Yani Allahn emir ve tavsiyelerine gre hareket etmek, Onun gsterdii yoldan gitmek demektir.
nite 1

19

Din: Ceza ve mkfat Din: Yol Allahn dini: Allahn tavsiye ettii yolu Yevmddin: Ahiret gn

5. Din Kavramna Farkl Baklar

Din, Allahn peygamberleri araclyla gnderdii ve akl sahiplerini kendi hr iradeleriyle, en iyi, en doru ve en gzele ynlendiren ilh kanunlar btndr. Bu tanmda u hususlar yer almaktadr: 1. Din, Allah tarafndan gnderilmitir. 2. Din, Allahn insanlar arasndan setii
nite 1

peygamberleri araclyla gnderilmitir. 3. Dinin temel amac, insanlar Allahn rzasn kazanarak dnya ve ahirette mutlu klmaktr. Dinin insanlardan yapmalarn ve yapmamalarn istedii eyler bu mutluluu salamaya yneliktir. 4. Dinin nemli bir zellii de insanlarn onu kendi hr irade ve arzularyla kabul etmeleridir. Din baskyla kabul ettirilemez. Bunu Kur'an- Kerim yle dile getirmektedir:

Dinde zorlama yoktur (Bakara, 2/256).

20

5. Din, iyiyi ktden ayrt edebilecek akl yetisine sahip insanlara hitap eder. Bu zellii olmayanlar dinin buyruklaryla ykml (mkellef) deildir. Zihinsel ve ruhsal anlamda belirli bir olgunluk yana gelmeyenler veya ruh saln kaybetmi olanlar (deliler) dinin emir ve yasaklarndan sorumlu tutulmazlar.

Dinin temel amac: nsanlar dnya ve ahirette Allahn rzasn kazanarak mutlu klmaktr. Dinin nemli bir zellii de insanlarn onu kendi hr irade ve arzularyla kabul etmesidir.

6. Dinin Kayna
Mukaddes dinimiz slma gre dinin kayna Allahtr. Yce Allah, insanlar arasndan setii kiileri peygamber klm ve onlar araclyla insanlara vahiylerini iletmitir. Bunun yannda Yce Allah, insan da bu vahiyleri anlayacak ve Allahn varln ve birliini kabul edecek bir frtrat ile donatmtr. Hz. demden Hz. Muhammede kadar btn peygamberler, kendilerine gnderilen vahiyleri aynen toplumlarna bildirmilerdir.
nite 1

Dinin Temel Kaynaklar

Kuran

Hz. Peygamberin Sz ve Davranlar

Dolaysyla slm dininin birincil kayna, Allah Tel tarafndan sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed araclyla gnderilen vahiylerden oluan Kuran- Kerimdir.
21

Dinimizin dier bir kayna ise Peygamber Efendimizin sz ve davranlardr. Onun sz ve davranlar, hadis kitaplarnda toplanmtr. Hadis kitaplar da slm inan, ibadet ve ahlknn Kuran- Kerimden sonra ikinci derecede kaynadr. Dinin Temel Kaynaklar Peygamberimiz Veda Hutbesinde;
Hz. brakyorum, Peygamberin Ey mminler! Size iki emanet onlara sarlp uyduka Kuran Sz ve Davranlar yolunuzu hi armazsnz. O emanetler, Allah'n kitab Kuran- Ke-

rim ve Peygamberin snnetidir (Muvatta, Kader 3, II/899). buyurarak slm dininin bilgi, inan, ibadet, ahlk ve insani ilikilere dair deerlerin kaynann ncelikle Kuran ve Snnet olduunu vurgulamtr.

7. eitli nan Biimleri

nite 1

nancn eitli Biimleri

Tek Tanr nanc (Tevhid-Monoteizm)

ok Tanrclk (irk-Politeizm)

Tanrtanmazlk (Ateizm)

Tek tanrclk
Tevhid; Monoteizm de denir. Dinler Tevhid, bir tek, yce ve akn bir varla inanmayla ilgili bir inan sistemidir. slm, en son tevhid dinidir. Btn peygamberlerin tebli ettii din de slmdr. Bu inanca gre, Allah kendi kendine var olan ve her eyi yoktan yaratan en ySemav Olmayan Semav Dinler ce ve her eye gc yeten yegne varlktr. Dinler
22

ok tanrclk
irk; buna Politeizm veya putperestlik de denir. Dinin Temel Kaynaklar irk, birden ok tanrnn varlna iman eden inanma eklidir. irk, eski Yunan, Msr ve Nordik mitolojilerinde olduka yaygn olan ve birok Hz. Peygamberin kiisel tanrnn varln kabul eden bir inan biimidir Kuran Sz ve Davranlar nsanlar balangta yce bir kudrete inanrken zaman ve zemine bal olarak tek tanr inancndan uzaklamlar, baka baz varlklar yce kudrete ortak komular, bylece ok tanrclk ve putperestlik ortaya kmtr.

Tanrtanmazlk
Ateizm de denir. Ateizm, Allahn, birtakm tanr veya tanrlarn tamamen reddedilmesidir. nancn eitli Biimleri Ateistler, yaratmada bir tanr fikrini kabul etmezler; her eyin kendi bana tesadfen var olduunu ileri srerler. Ateizm, din kart kii veya kiiler tarafndan benimsenen ok Tanrclk felsefi grtr. Tanrtanmazlk Tek Tanr nanc
nite 1

(Tevhid-Monoteizm)

(irk-Politeizm)

(Ateizm)

8. Dinlerin Snflandrlmas
Genelde dinler, semav ve semav olmayan dinler olarak ikiye ayrlr.

Dinler

Semav Dinler

Semav Olmayan Dinler

23

Semav Dinler
Semav dinler, Allah tarafndan peygamberleri yoluyla insanlara gnderilen vahiy kaynakl dinlerdir. lk peygamber Hz. demden balayp, son peygamber Hz. Muhammede (s.a.s.) kadar peygamberler vastasyla gnderilen dinler, semav dinlerdir. Bu dinlerde, insanlardan stn olan ve insanlara ne yapmalar ve yapmamalar konusunda birtakm tler veren Yce Yaratc inanc mevcuttur. nsanlarn bu dnyadaki temel grevleri bu Yce Yaratcy tanmak ve Ona ibadet etmektir. rnek: Yahudilik, Hristiyanlk ve slm.

Semav olmayan dinler

Semav olmayan dinler de insanlarn kendi dnceleri dorultusunda oluturduklar dinler olarak bilinmektedir.
nite 1

Bu dinler Allah tarafndan bir peygamber aracl ile gnderilmi deillerdir. Bu dinlerde yce bir tanr inanc yoktur. Bu dinlerin zn, insann isel dnyasna ynelmesi ve kendisini yceltmesi oluturur. Bu amala yaplan aktiviteler de ibadet olarak alglanr. rnek: Budizm, Hinduizm, intoizm, Brahmanizm ve Sihizm. Baz dinler de vardr ki semav bir din ile semav olmayan bir dinin karmndan olumutur. Bunun en nemli rnei, bugn Hindistanda bazlar tarafndan kabul edilen Sih dinidir.

24

nitenin zeti
Her canl ve cansz varlk, kendi yaratl amacna ynelik davranmaktadr. Bitkiler ve hayvanlar doalar gerei ne yapmalar gerekiyorsa onu yapmaktadrlar. nsana gelince o, kendini sevk ve idare etmeye ynelik irade-akl zelliine sahiptir. Davranlarndan dolay da Allah katnda sorumludur. nsan ruhu dine yabanc deildir. nsanda tabii olarak yce bir varla balanma eilimi mevcuttur. Din, insana bu dnyada zemedii birtakm sorunlarn zmnde yardmc olur. Dinin insanlardan yapmalarn istedii inan ve ibadetlerin, insann bedensel, ruhsal ve sosyal yaamlar asndan nemli yararlar vardr. Din Arapa kkenli bir kelime olup, szlkte det, hkm, ceza, itaat, millet, siret, hal, hesap, mlk, hkm, kaza, tedbir, ibadet, iman, takva gibi anlamlara gelir. slm kaynaklarna gre dinin kayna Allahtr. Tanrnn varl ve sfatlaryla ilgili birtakm inan biimleri mevcuttur. Bunlar, Tek tanrclk (Tevhid-Monoteizm), ok tanrclk (irk-Politeizm), Tanrtanmazlk (Ateizm)tr. Dinler, genelde semav dinler ve semav olmayan dinler olarak ikiye ayrlr. Semav dinler, Allah tarafndan peygamberleri araclyla insanlara gnderilen dinlerdir. Semav olmayan dinler ise insanlarn kendi dnceleri dorultusunda icat ettikleri dinlerdir.
nite 1

25

niteyi Gzden Geirelim

1. Dinin temel kaynaklar nelerdir? 2. nsan ve dier canllarn yaratl amalar nelerdir? 3. Dinin insan ve toplum hayat asndan nemi nedir? 4. nanmann eitli biimleri nelerdir? 5. Dinleri nasl tasnif edersiniz?

Deerlendirme Sorular
1. Aadaki varlklardan hangisi sorumluluk asndan dierlerinden farkldr? A) nsanlar D) Dalar
nite 1

B) Hayvanlar E) Talar

C) Bitkiler

2. Her insan ftrat zerine doar, anne - babas daha sonra onu Mecusi, Yahudi veya Hristiyan yapar hadisi ile anlatlmak istenen aadakilerden hangisidir? A) Her doan ocuk Mecusi olarak doar. B) Her doan ocuk Yahudi olarak doar. C) Her ocuk dini kabul etmeye eilimli doar. D) Her doan ocuk Hristiyan olarak doar. E) Her doan ocuk Mslman olarak doar. 3. Aadakilerden hangisi dinin yararlar arasnda yer almaz? A) Din ar tketim isteklerini engelleyerek insana ruhsal bir itidal kazandrr. B) Din insann sosyallemesini engeller. C) Din insann bu dnyada zemedii baz sorularna cevap verir. D) Din yakn akrabay grp gzetmeyi emreder, sosyal yardmlamay tler. E) Din insann Allah ile olan ilikisi konusunda bilgi verir.

26

4. Aadakilerden hangisi dinin anlamlarndan deildir? A) Din bor anlamna gelmektedir. B) Din ceza ve mkfat anlamna gelmektedir. C) Din gidilecek yol anlamna gelmektedir. D) Din dnya kelimesinden tremitir. E) Din, itaat anlamna gelmektedir. 5. Aadakilerden hangisi inanmann eitli biimleri arasnda yer almaz? A) Tek tanrclk. D) Sihir ve byclk B) ok tanrclk. E) Gizemcilik C) Tanrtanmazlk.

nite 1

27

NTE 2 MAN ve NSAN

28

nitede Neler Var?

1. man ve nemi 2. Kelime-i Tevhid ve Kelime-i ahadet 3. man - Davran likisi Ynnden nsanlar Mmin Mnafk Kfir Mrik 4. man - Bilgi - Amel likisi man - amel ilikisi man - bilgi ilikisi Taklidi iman Tahkiki iman
nite 2

nite Hakknda
Bu nitede; Mslman olmann temeli olan iman konusu ele alnmaktadr. man- insan ilikisi incelenirken ncelikle imann ne olduu ve nemi ortaya konulmaktadr. Bir insann mmin saylabilmesinin ilk art olan Kelime-i Tevhid ve Kelime-i ahadetin anlam aklanmaktadr. Bundan sonra, iman - davran ilikisi ynnden insanlar ele alnmaktadr. nanma ynnden insanlar ve bunlarn zelliklerine iaret edilmektedir. Mmin, mnafk, kfir ve mrikin zellikleri ortaya konulmaktadr. ten bir kabul olan imann bilgi ve amel (eylem) ile sk bir ilikisi olduundan, iman - amel ilikisi ve iman - bilgi ilikisi incelenmektedir. Bilginin imann niteliine etkisi, taklit ve tahkik olarak iki ekilde ortaya konmaktadr.
29

renme Hedefleri
Bu nitenin sonunda aadaki hedef davranlara ulamanz beklenmektedir: mann tanmn syleme. mann nemini aklama. mann nemi ile ilgili ayet ve hadis melleri syleme. man - kfr farklln aklama. Kelime-i Tevhid ve Kelime-i ahadeti syleme. Kelime-i Tevhid ve Kelime-i ahadetin anlamlarn syleme. Kelime-i Tevhid ve Kelime-i ahadetin slm dinindeki yerini aklama. Kalp ile tasdiki tanmlama. Kalp ile tasdikin nemini aklama. man - davran ilikisi ynnden insanlarn nasl snflandn syleme. Mmin, mnafk, kfir ve mrik kavramlarn tanmlama.
nite 2

Bu kavramlarn birbirinden farkl ynlerini aklama. man - davran ynnden yaplan snflamaya rnekler syleme. man - amel ilikisini aklama. man - amel ilikisine rnek verme. mann ortaya kard gzel davranlara rnekler verme. Kendi davranlarn iman - amel ilikisi ynnden fark etme. man - bilgi ilikisini aklama. man - bilgi ilikisine rnek verme. Kendi inancnn bilgi boyutunun farkna varma. Davranlarn iman - bilgi ilikisi ynnden irdeleyebilme.

niteyi alrken
Bu niteyi alrken; 1. nite banda verilen hedeflere ulap-ulamadnz dnnz. Ulaamadnz dndnz hedeflerle ilgili konular tekrar okuyunuz. 2. nite iinde verilen aratrma, inceleme etkinliklerini mutlaka gerekletiriniz.
30

1. man ve nemi
man, bir eyi gnl huzuru ile benimseme, ona iten ve yrekten inanmadr. man temelde kalp iidir. Bu ynyle imanda gven ve huzura ulama sz konusudur. manda, dorulama, tasdik etme, kabul etme vardr. mann temeli kalp ile tasdik etmedir. nanmaya konu olan eyleri kabul etmeme, onlarn doruluundan phe duyma sz konusu olursa, orada imandan sz edilemez. manda inandn syleme yani dil ile ikrar etme de vardr. Ancak imanda gnlden inanp benimseme ile, dil ile ikrar etme ayn dzeyde bir art deildir. Bununla birlikte insanlarn kalplerinde olan sadece Allah bilir. Dil ile ikrar, imann dier insanlar tarafndan bilinmesine yardmc olur.
nite 2

manla ilgili bir hadis ve dndrdkleri

slma gre iman, Peygamber Efendimizin Yce Allahtan getirdiklerinin doru olduunu kabul edip, onlara gnlden inanmaktr. Bir hadiste yle belirtilmektedir: Hz. Peygamber, ashab ile otururken beyaz elbise ierisinde bir adam gelir ve Hz. Peygamberin nne diz kp oturur. Rasulullah'a: "man nedir?" der. Rasulullah: "man: Allah'a, meleklerine, kitaplarna, peygamberlerine, ahiret gnne (ldkten sonra dirileceine), kadere, hayrna ve errine inanmandr" cevabn verir.

31

Adam: "slm nedir?" der. Rasulullah: "slm: Allah'a ibadet edip, Ona hibir eyi ortak komaman, namazn klman, farz olan zekat vermen, hacca gitmen orucu tutmandr" karln verir. Adam: "hsan nedir?" der. Rasulullah:"hsan: Allah' gryormu gibi Ona ibadet etmendir. Her ne kadar sen Onu grmyorsan da O seni gryor." diye cevap verir. Adam sonra kp gider. (Buhari, man, 37; Mslim, man, 1, 5).

?
nite 2

Yukardaki hadiste nelerden sz ediliyor?

NANDIM, MAN ETTM Allah'm bir tanrm, Varlna inanrm. Melekleri yaratan O, Hakikati yaratan O. Hak emridir kitaplar, Doru yoldur hitaplar. Peygamberler O Ulunun, Elileri din yolunun. Ahirette kaza gn; Hair gn, ceza gn. Rabden kader, hayr ve er, Ona bal btn beer, len kullar dirilecek, Hak hesab grlecek. Hisleriyle ruha dolan, Allah'm bir tanrm, Hem Peygamber, hem kul olan, Muhammed'e inanrm. Enver TUNALP

Yukardaki iirden de hareket ederek, iman edilecek konular tartnz.

32

"Ament"nn anlamn okuyarak ieriini tartnz. man kiinin davranlarna yn verir ve onu etkiler. nk imann dnce, duygu ve davran ile ok sk bir ilikisi vardr. Bu ynyle iman, benliimizin btnn sarar. man bizim kendimizle, dier insanlarla, canllarla ve dier varlklarla ilikimize yn verir. Allah'a inanan bir kii, insanlara ve dier canllara kar grevlerini en iyi ekilde yerine getirmeye alr. Felaketler karsnda sarslmaz ve mitsizlie dmez. man madd ve manev sorunlarmz zmede ve onlar amada bize g verir. manla biz, dnya hayatnda her eyin bir imtihan vesilesi olduunun bilincinde oluruz. Bu ynyle iman, davranlarmzn bir kayna, bir hazinesidir. man btn ibadet ve eylemlerimizin itici gcdr. Onlara anlamn iman katar. nk, imanda bilinli olarak iten bir kabul sz konusudur. Bu bilin hali yaplan ilere gerek mana ve deerini verir.
nite 2

man, kiinin kendisiyle, dier insanlarla, canllarla ve teki varlklarla ilikisine yn verir. man, btn ibadet ve eylemlerimizin itici gcdr. man, insann canllara kar vazifelerine anlam katar.

2. Kelime-i Tevhid ve Kelime-i ahadet

Kelime-i Tevhid ve Kelime-i ahadet, slm dinini kabuln, yani Mslman ve mmin olmann ilk art; kalbe yerleen imann gstergesi ve belirtisidir. Mslman olmann olmazsa olmaz art, Kelime-i Tevhid'in ifade ettii mesaj kabul etmektir.
33

Kelime-i Tevhid
Allah'n varln, birliini, Onun her eyi yoktan var eden ve yegne yaratan olduunu; Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed'in Allah'n elisi olduunu ifade eden cmledir. La ilhe illallah Muhammedr Rasulullah = Allah'tan baka tanr yoktur. Muhammed Allah'n elisidir, demektir.

Kelime-i ahadet
Kelime-i ahadet ise, "ahitlik sz" demektir. Bu da insann bir eyin doruluuna ahitlik yapmasn ifade eder.
nite 2

Ehed enl ilhe illallah ve ehe-

d enne Muhammeden abdhu ve raslhu= ahitlik ederim ki, Allah'tan baka tanr yoktur. Yine ahitlik ederim ki, Muhammed (s.a.s.) Allah'n kulu ve elisidir, demektir. Kelime-i Tevhid de kiinin Allahn birliini ve Hz. Peygamberin peygamberliini kabul sz konusu iken, Kelime-i ahadette bu kabuln deta gzle grr gibi pekitirilmesi vardr. mann tanmn da dnerek, Kelime-i Tevhid'i kabul eden kiinin niin mslman sayldn tartnz. Kelime-i Tevhid'i kabul etmek, insann dnce ve gnl dnyasnda neleri deitirir? Kelime-i ahadet ve Kelime-i Tevhidin anlamlarn aratrnz. slm yeni kabul eden bir insan niin Kelime-i Tevhid ve Kelime-i ahadeti sylemektedir?
34

 La ilhe illallah Muhammedr rasulullah= Allah'tan baka tanr yoktur. Muhammed (s.a.s.) Allah'n elisidir. Ehed enl ilhe illallah ve ehed enne Muhammeden abdhu ve raslhu= ahitlik ederim ki, Allah'tan baka ilah yoktur. Yine ahitlik ederim ki, Muhammed (s.a.s.) Allah'n kulu ve elisidir.

3. man - Davran likisi Ynnden nsanlar

man ynnden insanlar farkllk gsterirler. mann duygu, bilgi ve davran boyutu vardr. nsanlar slm dinine inanma, onun doruluunu kabul etme ve ona gre davranta bulunma ynnden birbirinden ayrlrlar. nan bakmndan insanlar drt ksma ayrlrlar.
nan Bakmndan nsanlar
nite 2

nanan (Mmin)

ki Yzl (Mnafk)

nkrc (Kafir)

Ortak Koan (Mrik)

Mmin
Mmin, Allah'a inanan, sevgili Peygamberimize Allah tarafndan vahyedilen her eyin doru olduunu yrekten kabul eden kiidir. Mmin, ayn zamanda Mslmandr. Kur'an'da mminlerin belli bal zelliklerinden bazlar yle belirtilmektedir:
Allahn Sfatlar

Mminin zellikleri

"Mminler gerekten kurtulua ermilerdir. Onlar, namazlarnda derin hu iindedirler.

Allahn Zati Sfatlar

Onlar, faydasz ilerden ve bo szlerden yz evirirler. Onlar, zekt verirler.

Allahn Sbuti Sfatlar

35

 Onlar, rzlarn korurlar. Onlar, emanetlere ve verdikleri szlere riayet ederler. Onlar, namazlarn srekli klarlar. te bunlar vris olanlarn ta kendileridir. Onlar firdevs cennetlerine vris olurlar. Onlar orada ebed kalacaklardr " (Mminn, 23/1-5, 8-11). Kur'an'dan mminlerin zelliklerini anlatan baka ayetler bulunuz.

MSLMAN Doruluk var znde, Yalan bulunmaz sznde Dkne el uzatr Mslman.
nite 2

Yolu hep ilim yoludur Bir Allah'n kuludur slm yolundadr Mslman Dnya ve ahirettir gayesi Dorudan yanadr hep sesi Kanr haramdan Mslman Sever ve sevdirir kkleri Sayar ve dinler bykleri badetten zevk alr Mslman (Kur'an Kurslar retim Program, 87)

Yukardaki iirden hareketle bir Mslmann baka hangi zellikleri olabilir? Mmin bu zelliklere niin sahip olmaldr? Tartnz.

36

Mnafk
Mnafklk, iki yzllk halini ifade eder. Mnafk, Allah'n birliini, Peygamberimiz Hz. Muhammed'in peygamberliini kabul ettiini syleyerek Mslman gibi gzkr, ancak buna kalpten inanmaz. Mnafk, inan ynnden ii baka d baka insandr. z ile sz bir deildir.

manda kalpten tasdik zorunlu bir art iken, dil ile sylemek zorunlu bir art deildir? Niin? Aklaynz.

?
nite 2

Mnafn zellikleri: Yce kitabmz Kur'an- Kerimde yle buyurulmaktadr: nsanlardan bazlar vardr ki, inanmadklar halde 'Allah'a ve ahiret gnne inandk' derler. Allah' ve mminleri aldatmaya alrlar. Oysa sadece kendilerini aldatrlar da farknda deillerdir. Kalplerinde mnafklktan kaynaklanan bir hastalk vardr. Allah da onlarn hastalklarn artrmtr. Syledikleri yalana karlk da onlara elem dolu bir azap vardr. Bunlara "Yeryznde fesat karmayn" denildiinde, "Biz ancak slah edicileriz" derler. yi bilin ki, onlar bozguncularn ta kendileridir. Fakat farknda deillerdir. Onlara, "nsanlarn inandklar gibi siz de inann" denildiinde ise, "Biz de aklszlar gibi iman m edelim?" derler. yi bilin ki, asl aklszlar kendileridir, fakat bilmezler. man edenlerle karlatklar zaman "nandk" derler. Fakat eytanlaryla (mnafk dostlaryla) yalnz kaldklar zaman, "phesiz, biz sizinle beraberiz. Biz ancak onlarla alay ediyoruz." derler. Gerekte Allah onlarla alay eder; azgnlk37

lar iinde bocalayp dururlarken onlara mhlet verir. te onlar, hidayete karlk sapkl satn alm kimselerdir. Bu yzden alverileri onlara kr getirmemi ve doru yolu bulamamlardr (Bakara, 2/8-16 ). Mnafklar, grnte Mslman gibi olmalarna ramen, gerekte Mmin deildir. Onlarn Allah yolundan sapmalarnn nedeni, nce iman edip, sonra inkr etmeleridir. Bu yzden kalpleri mhrlenmitir.

Artk onlar hi anlamazlar (Mnfikn, 63/3). phe yok ki mnafklar, cehennemin en alt katndadrlar. Artk onlara asla bir yardmc da bulamazsn (Nis, 4/145).

nite 2

Mnafklar kimi aldatyorlar? Mnafklarn alverileri niin kendilerine kr getirmiyor? Mnafklar, ibadet eder grnmelerine ramen, gerekte ibadet etmemektedirler. Onlar sadece insanlar kandrmak ve gsteri iin ibadet etmektedirler. Kur'an'da onlarn durumu yle anlatlmaktadr: "Onlarn durumu, (geceleyin) ate yakan kimsenin durumuna benzer: Ate tam evresini aydnlatt srada Allah klarn yok ediverir de onlar gremez bir ekilde karanlklar iinde brakverir. Onlar sardrlar, dilsizdirler, krdrler. Artk (hakka) dnmezler" (Bakara, 2/17-18).

Kfir
Kfir (inkrc), slm dininin temel esaslarna inanmayan, Peygamberimizin peygamberliini kabul etmeyerek, onun Allah katndan getirdii emir ve yasaklarn
38

hepsini veya bir blmn inkr eden kiidir. Bu durum, dinimizin temel esaslarn beenmeme, nemsememe ve deersiz sayma eklinde de kendini gsterir. Kfir, rten anlamna gelmektedir. Kfir kimse, gerek ve doruyu rtt, yanl eylere inand iin ona bu ad verilmitir. Kfir, bilinli bir ekilde gerei kabul etmez ya da grmezlikten gelerek onu rter. Kfirlerin ahiretteki durumlar yce kitabmzda yle ifade edilmektedir:

(Ayetlerimizi) inkr etmi ve kfir olarak lm olanlara gelince, ite Allahn, meleklerin ve btn insanlarn laneti onlarn zerinedir. Onlar ebediyen o lanet iinde kalrlar. Artk ne azaplar hafifletilir, ne de onlarn yzlerine baklr (Bakara, 2/161-162). "Onlarn durumu, gkten youn karanlklar iinde gk grlts ve imekle saanak halinde boanan yamura tutulmu kimselerin durumu gibidir. lm korkusuyla, yldrm seslerinden parmaklarn kulaklarna tkarlar. Oysa Allah, kfirleri epeevre kuatmtr. imek neredeyse gzlerini alverecek. nlerini her aydnlatnda nda yrrler. Karanlk knce dikilip kalrlar. Allah dileseydi, elbette onlarn iitme ve grme duyularn giderirdi. phesiz Allah her eye gc yetendir (Bakara, 2/19-20).
nite 2

Yukardaki ayetlerde kfirlerin durumu nasl anlatlyor? Aklaynz.

39

Mrik
irk, ortak komak, ortak kabul etmek anlamna gelir. Allahn ei, dengi ve orta olduunu kabul etmektir. Mrik ise, irk koan kiidir. Mrikler, Allahn varln inkr etmezler. Ancak Onunla birlikte baka tanrlar kabul ederler. Mrikler, sfat, irade ve kudret asndan Allaha edeer olduunu sandklar g ve varlklar ilh kabul ederler. Bu varlk, canl-cansz, grlebilen ya da grlemeyen cinsten olabilir. irk ile kfr birbirine yakndr. Mrik, kfirlerin bir ksmn tanmlamak iin kullanlr. Her mrik kfirdir, fakat her kfir mrik deildir.
nite 2

Yce dinimiz slma gre Allaha irk komak en byk gnahtr. Kitabmz Kuran- Kerimde yle denilir: Allah kendisine ortak koulmasn asla balamaz. Bundan bakasn diledii kimse iin balar. Kim Allaha ortak koarsa bsbtn saptmtr (Nis, 4/116). nancmza gre gklerin, yerin ve her eyin mutlak hakimi sadece Allahtr (c.c.). Yaratma, Ona mahsustur. Hi kimse ona ortak olamaz.

"Onunla (Allah'la) birlikte baka hibir tanr yoktur. yle olsayd her tanr kendi yarattn kabullenir (ve korur) ve mutlaka birbirlerine stn gelmeye alrlard. ..." (Mminn, 23/91). "Eer yerde ve gkte Allah'tan baka ilhlar olsayd kesinlikle ikisinin de dzeni bozulurdu (Enbiy, 21/22).

40

4. man - Bilgi - Amel likisi

man - amel ilikisi
ou zaman insanlarn kanaatleriyle davranlar bir btnlk arz eder. Kiinin dncesiyle duygular, duygularyla eylemleri arasnda sk bir iliki bulunmaktadr. nanan insann da iman ile davranlar, davranlar ile dncesi arasnda ok sk bir iliki olmaldr. Amel, kiinin yapm olduu btn ilerdir. Yce dinimizde Allah'n honutluunu kazanmak amacyla yaplan iler ile dier iler arasnda bir ayrm gzetilmitir. Bizlerden Allahn rzasn kazanmak amacyla iyi ve gzel iler yapmamz istenmitir. Davranlar ancak imandan kaynakland, inanla uyutuu zaman salih amel adn almaktadr. man ile insan davranlar arasnda ilikiler: Kur'an- Kerimde bir ok yette "iman eden ve salih amel ileyenler" denilerek, iman ile amel arasnda sk bir iliki olduuna iaret edilir. Buna gre herhangi bir konu ile ilgili inanlarmz ve deer yarglarmz deitiinde, bunun etkisi davranlarmza da yansr. man, davranlarmz srdrmede veya brakp, terk etmede etkili olur. Mesela inanan bir insan kimi davranlar istekle, heyecanla yaparken, baz davranlardan da kanr. man, kendisini eylemde gsterir. man davranlarn gzellemesine yol aar. Bu erevede salih ameller, imann meyveleridir. Allah, iman edip salih amel yapanlar dllendireceini belirtmektedir:
nite 2

"nanp iyi (salih) ameller yapanlar var ya, iyi bir hayat ve gzel bir gelecek onlarndr" (Rad, 13/29). "phesiz iman edip salih amellerde bulunanlara gelince; onlar iin altndan rmaklar akan cennetler vardr. te bu byk kurtulutur (Brc, 85/11).

41

Yce Allah, inanan ve inand gibi davrananlarla, salih amel yapmayanlar bir tutmayacan ifade etmektedir.

"Kr olanla, basiretle gren bir olmaz; iman edip salih amellerde bulunanlarla ktlk yapanlar da bir olmaz. Ne az t alp dnyorsunuz (Mmin, 40/58).

Sevgili Peygamberimiz de yle buyuruyor: "Kim samimi olarak kalbine iman yerletirir ve kendini temizler, dilini doru szl, nefsini huzura ermi; huyunu, ahlkn ve davranlarn dosdoru duruma getirirse kurtulua ermitir" (Ahmed, Msned, V/147).

Allahn rzasn kazandran salih amellerin birey ve toplum hayatnnite 2

daki etkilerini tartnz.

man ile davranlar arasnda karlkl bir iliki olduuna gre, iman davranlarmz, davranlarmz da imanmz etkiler. Peygamber Efendimiz yle buyurur:

"Kul bir hata yapt zaman kalbinde siyah bir iz meydana gelir. Eer kii, o hatadan nefsini uzaklatrr, af talep eder ve tvbe ederse kalbi arndrlr (leke silinir). Bilkis, ayn gnah ilemeye devam ederse, kalpteki leke artrlr. Hatta bir zaman sonra leke kalbi tamamen kaplar (Tirmiz, Tefsir, 75, (3334), V/434).

Bu da gsteriyor ki davranlarmz, bizde izler brakyor, zamanla bunlar yerleik hale geliyor ve dncelerimizi etkiliyor. Dolaysyla ktlk yapmadmz gibi, ktlklere kar sessiz de kalmamalyz:
42

Bu sebeple sevgili Peygamberimiz yle buyuruyor: "Kim kt ve irkin bir i grrse onu eliyle dzeltsin; eer buna gc yetmiyorsa, diliyle dzeltsin; buna da gc yetmezse, kalben buzetsin. mann asgari gerei budur" (Ahmed, Msned, II/104).

man - bilgi ilikisi

man, ncelikle biz insanlarla Allah arasndaki zel bir badr. Bunda bilginin zel bir yeri vardr. nanma, kiisel bir seimdir; bu, neye inanacana kiinin tam bir zgrlk iinde karar vermesini gerektirir. Bu seimde kiinin bilgisi nemli bir yer tutar. Yce Yaratcmz, bizleri dnmeye, aratrmaya tevik etmektedir. Kinattaki dzenin ve yaratln bilincinde olanlar, Allahn varln ve birliini anlamaya aktrlar. Bu yzden insanlar dnmeye davet edilmektedir. Kur'an- Kerimde "...Allah dnesiniz diye size delillerini apak bildiriyor" (Bakara, 2/221)
nite 2

denilmektedir. Allah hangi konularda dnmemizi istemektedir? Niin?

Allah, kinat ve dier varlklar hakknda dnmeye ynlendirerek, bizlerin kendisinin varln anlamamz hedeflemektedir. Bu yzden dnmek ve bilgi edinmek, imana ulamaya ve onu kuvvetlendirmeye hizmet eder.

"O; geceyi, gndz, gnei ve ay sizin hizmetinize verdi. Yldzlar da Allah'n emri ile hareket eder. phesiz ki bunlarda akln kullanan toplumlar iin pek ok delil vardr" (Nahl, 16/12).

43

Bilgi, imann olumasna katkda bulunduu gibi, onun gelimesine ve olgunlamasna da byk katk salar. nsann bilgi dzeyi gelitike, o bilgiyi anlamlandrma dolaysyla inanma gc, kuvveti de artar. Kitabmz Kur'an- Kerimde; "De ki; hi bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?" (Zmer, 39/9) buyurulmakta, ilimde derinlemi olanlara byk mkfatlar verilecei (Nis, 4/162) mjdelenmektedir. Byk sfi Ynus Emre de bir iirinde bilgi ile iman arasndaki ilikiyi yle dile getirmektedir: lim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir Sen kendini bilmezsin ya nice okumaktr. Okumaktan mana ne, kii Hakk' bilmektir n okudun bilmezsin ha bir kuru emektir. (Ynus Emre)
nite 2

"Kendini bilen, Rabbini bilir" szn tartnz.

Takldi iman
mann bilgi ile ilikisi, imann niteliine de yansmaktadr. Kii sadece evresinin telkini ve ynlendirmesiyle inanyor ise, onun imanna Takldi iman denir.

Takldi imann zellikleri

Takldi imanda kiinin evresini taklit ederek inanmas sz konusudur. Bu durumda derin bir bilgi ve delile dayal akl yrtme yoktur. Bu tr bir iman geerli olsa da bilgi ile desteklenmeye muhtatr. Takldi iman, salam delillerle oluturulmad iin etkilenmeye aktr. Kk bir itiraz ve eletiriyle sarslabilir. Bilinsizce bir taklide dayal imana, giderek phelerin bulamas ve onu etkilemesi ihtimali fazladr.
44

 Takldi iman ve taassup: Takldi iman elde etmede yeterince inceleme ve aratrma sz konusu olmad iin, byle kimselerin taassuba meyilli olmalar ihtimali de vardr. nk bu kabil kimseler, zden ziyade kabua taklabilirler. Bilgisizce taklit, insan taassuba gtrr. Taassup sahibi insanlar ise zgr dnemez ve doru ile yanl kendiliklerinden ayrt edemezler. Yce Allah, bilgisiz bir ekilde taklit edenlere u uyarda bulunuyor: "Onlara, 'Gelin Allah'n indirdii kitaba ve peygambere uyun' dendiinde 'Atalarmz zerinde bulduumuz yola uyarz.' derler. Ya atalar bir ey bilmeyen ve doru yolda olmayan kimselerse?" (Bakara, 2/170). Yce dinimiz, bilgisizce taklidi; aratrma, inceleme ve dnme ile ortadan kaldrmay amalar. Taassubun zararlarn tartnz.
nite 2

Tahkki iman
Delil, aratrma, bilgi, anlama ve kavrama dayal imana Tahkki iman denilir. Bu, kiinin kendi sorgulama, aratrma ve incelemesi sonucunda oluan imandr. Esas olan her Mslmann neye, niin inandnn bilincinde olmasdr.
45

Kur'an- Kerimde Yce Allah, insanlar dnmeye, aratrmaya ve sorgulamaya davet etmektedir. "Dirilten de, ldren de Odur. Gece ile gndzn birbiri ardndan gitmesi de Onun emrine baldr. Hl aklnz kullanmyor musunuz?" (Mminn, 23/80).

Tahkki imann nemi

Dnen, aratran, hak ve hakikati kefeden kiiler, inanlarn salam temellere oturturlar. nsan evreni ve yaratl inceleyerek, dinin emir ve yasaklar hakknda bilinlenerek imann taklt dzeyinden tahkk dzeyine ykseltmekle sorumludur.
nite 2

man, tahkk seviyesine ulatnda, kiinin Allah ile ve dier varlklarla ilikisinin nitelii de deiir. Bu durum Kuran- Kerimde yle belirtilir: "Mminler ancak onlardr ki, Allah anld zaman yrekleri titrer. Allah'n ayetleri kendilerine okunduu zaman bu onlarn imann artrr" (Enfl, 8/2). Bu nedenle imanmz salam temellere oturtmak ve gelitirmek iin bilgilerimizi srekli artrmalyz. Peygamber Efendimiz bu konuda yle buyurur: "lim renmek kadn, erkek her Mslmana farzdr" (bn Mce, Mukaddime, 17, (224), I/81). Bilgi, imann tahkk seviyesine ulamasna nasl yardmc olur? Tartnz. Takldi iman: nsann evresinin telkini ve ynlendirmesi ile inanmasdr. Tahkki iman: Delile, aratrmaya, bilgiye, anlamaya ve kavramaya dayal imandr.
46

nitenin zeti
man, bir eyi gnl huzuru ile benimseme, ona iten ve yrekten inanmadr. man temelde bir kalp iidir. O, samimi, iten, gnlden bir inantr. mann temeli kalp ile tasdik etmedir. mana konu olan eyleri kabul etmeme, onlarn doruluundan phe duyma varsa, orada imandan sz edilemez. man ve ikrar: manda inand eyleri syleme yani dil ile ikrar etme de vardr. slma gre iman, Hz. Muhammedin Yce Allahtan getirdiklerinin doru olduunu kabul edip, onlara gnlden inanmaktr. man, davranlarmza yn verir ve etkiler. nk imann dnce, duygu ve eylem ile sk ilikisi vardr. Bu ynyle iman, btn benliimizi sarar. man bizim kendimizle, dier insanlar, canllarla ve varlklarla ilikimize yn verir. man, btn ibadet ve davranlarmzn temelidir. Kelime-i Tevhid, slm dinini kabuln ve kalpteki imann bir gstergesidir. Mslman olmann ilk art da Kelime-i Tevhid'i kabul etmektir. Kelime-i Tevhid: La ilhe illallah Muhammedr raslllah = Allah'tan baka tanr yoktur. Muhammed (s.a.s.) Allah'n elisidir. Kelime-i ahadet ise Ehed enl ilhe illallah ve ehed enne Muhammeden abdhu ve rasuluhu = ahitlik ederim ki, Allah'tan baka tanr yoktur. Yine ahitlik ederim ki, Muhammed (s.a.s.) Allah'n kulu ve elisidir, demektir. nan bakmndan insanlar, mmin, mnafk, kfir ve mrik olarak ayrlrlar. nsann imanyla davranlar, davranlaryla dnceleri arasnda sk bir iliki vardr. Davranlarmza, inanlarmz ve deer yarglarmz yn verir. Herhangi bir konuyla ilgili inan ve deer yarglarmz deitiinde, bu davranlarmza da yansr. man davranlarmzn srekliliinde ya da terkinde etkili bir unsurdur. Mesela, inanan bir insan baz davranlar istekle ve heyecanla yaparken, baz davranlardan da kanr. man kendisini eylemde gsterir. man davranlarn gzellemesine yol aar. Allah, evren ve dier varlklar hakknda dnmeye ynlendirerek, insann Allah'n
47

nite 2

varln anlamasn ister. Bu yzden dnmek ve varlk hakknda bilgi edinmek hakiki imana ulamaya, inanc kuvvetlendirmeye hizmet eder. Bilgi, imann olumasna katkda bulunduu gibi, onun gelimesi ve olgunlamasna da byk katklarda bulunur. Bilgi dzeyimiz gelitike, inanma gcmz ve kuvvetimiz de artar. Kii sadece evresinin telkini ve ynlendirmesiyle inanm ise, buna takldi iman denir. Yani byle bir imanda evresini taklit ederek inanma sz konusudur. Bu durumda derin bir bilgi ve delile dayal akl yrtme yoktur. Bu tr bir iman geerli bir imandr. Ancak bilgiyle desteklenmeye muhtatr. Delile, aratrmaya, bilgiye, anlamaya ve kavramaya dayal iman ise tahkki iman denir. Yani bir aratrma ve incelemenin sonucunda oluan imandr. nsan, evreni ve yaratl inceleyerek, dinin emir ve yasaklar hakknda bilinlenerek imann taklt dzeyinden tahkk dzeyine ykseltmekle sorumludur.
nite 2

niteyi Gzden Geirelim 1.

man kavramnn ieriinde yer alan unsurlarn birbiriyle ilikisini aklaynz. 2. Kelime-i Tevhid ve Kelime-i ahadet'in ortak ynleri ve farkllklar nelerdir? 3. Takldi imandan tahkki imana nasl geilir? Aklaynz. 4. lim renmek, imann tahkk seviyesine ulamasna nasl yardmc olur? Aklaynz.

Deerlendirme Sorular
1. Aadakilerden hangisi mminin zelliklerinden biri deildir? A) Namazlarnda huu iindedirler. B) Zekatlarn verirler. C) Faydasz ilerden ve bo szlerden yz evirirler. D) Emanetlere ve verdikleri szlere riayet ederler. E) nsanlarn kusurlarn aratrrlar.
48

2. Aadakilerden hangisi imann esaslarndan deildir? A) Namaz klmak

D) Kitaplara inanmak

B) Allah'a inanmak

C) Ahiret gnne inanmak

E) Peygamberlere inanmak B) Namaz klar C) Hacca gider

3. slm dinini seen kii ilk olarak aadakilerden hangisini yapar? A) Oru tutar
D) Zekat verir

E) Kelime-i ahadeti syler

4. Mnafn zellii aadakilerden hangisidir? A) nanr gibi gzkp ama kalpten inanmamak B) Kalbi ile tasdik edip dili ile ikrar etmek C) Allahn ei ve orta olduunu kabul etmek D) slm dininin temel esaslarn kabul etmemek E) slmn temel esaslarndan bir ksmn kabul etmek 5. Aratrma ve inceleme sonucu oluan bilinli iman aadakilerden hangisidir? A) Takldi iman D) Temsili iman B) Tahkki iman E) Mktesep iman C) Tecrbi iman
nite 2

49

NTE 3 A L L A H , N S A N ve LEM LKS

50

nitede Neler Var?

1. Allah ve Yaratl 2. Yaratlma Asndan nsann Konumu 3. nsann Allahla rtibat Dua badet Salih amel (iyi i) 4. Yaratlma Asndan lem 5. nsan - lem likisinde nsann Sorumluluu

nite Hakknda
Bu nitede; Kinatn yaratcs olan Allah ile insann ve lemin ilikisi ele alnmaktadr. Allah'n yaratmasnn nemi, Yaratlma asndan insann konumu incelenmektedir. Yaratan - yaratlan ilikisinde insann Allah'la olan irtibatna iaret edilerek, bu irtibatn nasl srdrld ele alnmaktadr. nsann Allah'la irtibat yolu olan dua, ibadet ve benzeri iyi i (salih amel) incelenmektedir. Bunlar araclyla insann Yce Allaha yaknlamasnn nasl kuvvetlendiine vurgu yaplmaktadr. Yaratlma asndan lemin zellikleri ele alndktan sonra insan - lem ilikisinde insann sorumluluklarna ve grevlerine iaret edilmektedir.
nite 3

renme Hedefleri
Bu nitenin sonunda aadaki hedef davranlara ulamanz amalanmaktadr: Allahn yaratmasnn gayesini aklama. Allahn her eyi yaratmasyla ilgili yet mealleri syleme.

51

 Yaratlma asndan insann konumunu aklama. nsann Allahla irtibat kurmasnn nemini ve yararlarn aklama. nsann Allahla irtibatn nasl kurabileceini aklama. Dua yoluyla Allaha nasl yaklalabileceini aklama. badet ve iyi ilerin niin Allahla irtibat kurma yollarndan biri olduunu aklama. badet ve iyi iler yoluyla Allahla nasl irtibat kurulabileceini aklama. badet ve iyi iler yoluyla Allahla irtibat kurulabileceinin farknda olma. Her zaman Allahla beraber olma uuruna zen gsterme. lemin nasl yaratldn Kur'an- Kerime gre aklama. lemin niin yaratldn aklama. nsan - lem ilikisinde insann sorumluluklarnn nemini aklama.
nite 3

nsan - lem ilikisinde insann sorumluluklarna rnekler verme.

niteyi alrken
1. nite banda verilen hedefe ulap ulamadnz dnnz. Ulaamadnz dndnz hedeflerle ilgili konular tekrar okuyunuz. 2. nite iinde verilen aratrma, inceleme etkinliklerini mutlaka gerekletiriniz.

1. Allah ve Yaratl
Yaratmak, bir eyi yok iken var klmaktr. Allah (c.c.) her eyin yaratcsdr (Zmer,
39/62).

Gzmzle grdmz ve gremediimiz btn varlklar Yce Allah ya-

ratmtr.

52

"Biz gkleri, yeri ve ikisi arasndakileri ancak hak ile yarattk"

(Hicr, 15/85).

Allah'n yaratmas, Allah'n yaratmasnn, ortaya koymasnn ei ve benzeri yoktur, emsalsizdir. O, her eyi, nceden bir rnei olmakszn, yoktan var etmitir.

"O, gkleri ve yeri yoktan yaratandr" (Enm, 6/101).

Allah her eyi yoktan yaratan Yce Rabbimizdir. Yaratan ve yaatan sadece Allahtr (c.c.).
nite 3

"te sizin Rabbiniz Allah. Ondan baka ilh yoktur. O her eyin yaratcsdr. yle ise O'na kulluk edin. O her eyi grp gzetendir" (Enm, 6/102).

Her eyi yaratan Allah, onlar bir l ve denge iinde yaratmtr. "Gerekten biz, her eyi bir l ve dengede yarattk" (Kamer, 54/49). "O, yedi g kat kat yaratandr. Rahman'n yaratnda hibir uyumsuzluk gremezsin. Bir kere daha bak. Bir atlak (ve dzensizlik) gryor musun? Sonra tekrar tekrar bak; baklarn (arad atlak ve dzensizlii bulamayp) aciz ve bitkin halde sana geri dnecektir" (Mlk, 67/3-4). Allah her eyi bir dzene gre yaratmtr. Her eyi yaratt iin Allaha kretmeli, teekkr etmeliyiz. "Yce Rabbinin adn tesbih et. O, yaratp ekillendiren, ahenk veren ve dzene koyandr. O, her eyi lyle yapp ynlendirendir" (A'l, 87/1-4).
53

"Allah, gkleri ve yeri yerli yerince yaratt. Sizi ekillendirdi ve ekillerinizi de gzel yapt. Dn ancak Allah'adr" (Tebn, 64/3).

lemde bir dzensizlik var mdr? Tartnz.

2. Yaratlma Asndan nsann Konumu

Allah yeryzn, btn canl ve cansz varlklar yaratarak insan iin yaamaya uygun bir ortam hazrladktan sonra insan var etmitir. nsan en gzel ekilde yaratlmtr."Biz insan en gzel biimde yarattk" (Tn, 95/4).
nite 3

Kur'an'da insann topraktan yaratld ve birok aamadan geerek bu haline geldii belirtilmektedir. "O'nun ayetlerinden biri de sizi topraktan yaratmasdr"
(Rm, 30/20).

eitli aamalardan geerek yaratlan insana Allah (c.c.) can vermitir. "Sonra onu ekillendirip ona ruhundan fledi. Sizin iin iitme, grme ve idrak duyularn yaratt. Ne kadar az krediyorsunuz!" (Secde, 32/9). Kur'an'dan insann yaratl aamalarn anlatan ayetleri bularak okuyunuz. rnein; 22/5, 23/12-14, 39/6.

Kuranda insann yaratl amac

Allah insan yaratm ve meleklerin ona secde etmesini istemitir (Bakara, 2/34). En gzel ekilde yaratlan insan, Allah'n emir ve yasaklarna uyarak meleklerden daha st konuma gelebilecei gibi, daha aa bir konuma da debilir.
54

"Biz, geekten insan en gzel bir biimde yarattk. Sonra onu, aalarn aasna indirdik. Ancak, iman edip salih ameller ileyenler baka. Onlar iin devaml bir mkfat vardr" (Tn, 95/4-6). nsan yaratl itibariyle ok yce bir varlktr. nsann yaratl amac, Allah (c.c.) tarafndan yle ifade ediliyor: "Ben insanlar ve cinleri ancak bana kulluk etsinler diye yarattm" (Zriyt, 51/56). Allah'a kulluk amacyla yaratlan insann hem iyilie hem de ktle ynelebilme kabiliyeti vardr. Ancak insan akl ve iradesini kullanarak, yaratl amacna ynelik bir rol stlenebilir. "Andolsun biz insanolunu erefli kldk. Onlar karada ve denizde tadk. Kendilerini en gzel ve temiz eylerden rzklandrdk ve onlar yarattklarmzn bir oundan stn kldk" (sr, 17/70).

3. nsann Allahla rtibat

Allah Tel insan yaratm, fakat onu babo brakmamtr. Allah (c.c.) insana her an ok yakndr. Ancak, baz insanlar Allah'la ban koparmaya almakta ya da Onunla bann farknda olmamaktadr. nsan, Allah'a yaklamaya altka, Allah da ona yaklamaktadr.
nite 3

Raslullah (s.a.s.) yle buyurdu: "Allah Tela hazretleri diyor ki: Kulum, hakkmda nasl bir zan yrtrse ben yleyimdir. O, beni annca ben onunla beraberim. O beni iinden geirirse, ben de onu iimden geiririm. O, beni bir cemaat ierisinde anarsa, ben de onu, onunkinden daha hayrl bir cemaatte anarm. O, bana bir kar yaklarsa, ben ona bir arn yaklarm. O bana bir arn yaklarsa, ben ona bir kula yaklarm. O bana yryerek gelirse ben ona koarak giderim"
(Buhari, Tevhid 50, VIII/212; Mslim, Zikr 2, (2675), III/2061).

55

Niin Allah'la irtibat kurmak ve Ona ynelmek istediinizi aklaynz.

nsan Allah ile ban bilinli bir ekilde srdrmekle ykmldr. nsann Allah ile irtibat eitli ekillerde olabilir. Bunlar; Dua, badet ve Salih amellerdir.

Dua
Allah Tel ile irtibat kurma, Onunla bu ba srdrme veya glendirme yollarndan
nite 3

biri duadr. Dua ile Allah'a ballmz ifade eder, Ona olan inancmz, sevgimizi pekitiririz. Allah'a hangi dilde ve ne ekilde dua edersek edelim, O bizleri duyar ve dualarmz kabul eder. "Kullarm, beni senden sorarlarsa, (bilsinler ki), gerekten (onlara ok) yaknm. Bana dua edince, dua edenin duasna cevap veririm. O halde, doru yolu bulmalar iin benim davetime uysunlar, bana iman etsinler" (Bakara, 2/186).

Nasl dua etmeliyiz? Dua ederken neler sylemeliyiz? Tartnz.

56

DUA Dualarm, sana sndm anlarm. Dnyadan uzaklar, kanatlanr uarm. Her eye gc yeten Kadir-i Mutlak'tan Gnlmce ister, gnlmce umarm. Hacer AKIN (Diyanet Dergisi, 109).

Yukardaki iirden de hareket ederek, Dua ederken neler hissederiz? Dua ile Allah'tan neler isteriz? Tartnz.

?
nite 3

Dua ve insan
Dua ederek duygu ve dncelerimizi Yce Allahmzla paylar, isteklerimizi Ona iletiriz. Onunla iten ve samimi bir ekilde konuuruz. Dua ile Rabbimizden bir eyler istemenin yan sra, istediimiz eylerin gereklemesi iin elimizden gelenleri de yapmalyz. Bazen dualarmzn gereklemedii de olabilir. Bu durumda aceleci olmayarak, sabretmeliyiz.

Niin dua edilir?

Dualarmz zntl anlarmzda yaptmz gibi mutlu olduumuz zamanlarda da yaparz. Dualarmzda hem kendimiz hem yaknlarmz hem de tm insanlar iin iyi olanlar isteriz.
57

 Sevinli anlarmzda yaptmz dua ile bu sevinci bize yaatan Allah'mza kretmek isteriz. Bylece bizim Rabbimize, Rabbimizin de bize olan sevgisi artar. Sevgili Peygamberimiz yle dua etmitir:

"Vcuduma salk ve bana kendisini anma frsat veren Allah'a krler olsun" (Tirmizi, Daavat, 20, (3401), 5/473). zntl anlarmzda da dua ederek, Allah'n yardm ile manev g kazanrz. Bylece zorluklar yenmede g ve diren elde ederiz.

nite 3

Sevinli anlarda yaptnz bir duay arkadalarnzla paylanz. Sevinli anlarda yaplm bir duay inceleyiniz. zntl anlarda yaptnz bir duay arkadalarnzla paylanz. zntl anlarda yaplm bir duay inceleyiniz.

"...Rabbimiz! Bize tarafndan rahmet ver ve bize, u durumumuzdan bir kurtulu yolu hazrla..." (Kehf, 18/10). Duay her zaman ve her yerde yapabileceimizi belirtmitik. Dualarmz gnlk yaantmzda kendini gsterir. Sabah kalknca, akam yatarken, yemekten nce ve sonra, hastalannca ve iyileince, bir ie balarken ve onu tamamlaynca vb. dua ederiz.

58

 Dualarnzda siz kimler iin neler diliyorsunuz? Paylanz. Sizin gnlk dualarnz nelerdir? Kur'an'dan ve Peygamberimizin hayatndan dua rnekleri bulunuz.

badet
Allah Tel ile irtibatmz
Allah ile bamz ibadetlerimizle de srdrrz. Rabbimiz bizden kendisine ibadet etmemizi istemektedir. "Yalnz sana ibadet eder ve yalnz senden yardm dileriz" (Ftiha, 1/5)

.
nite 3

"Rabbinize ibadet edin, hayr ileyin ki kurtulua eresiniz..." (Hac, 22/77).

Allah'a kulluk
Allah'a kulluk bilinciyle yaplan her i bir nevi ibadettir. nk, bu iler, Allah'n honutluunu ve sevgisini kazanmak amacyla yaplmtr. Bu, ibadetin geni anlamdr. Ayrca yce kitabmz Kur'an- Kerimde ve sevgili Peygamberimizin hadislerinde belli esaslar dairesinde yapmakla ykml olduumuz kimi ibadetler vardr. Balca ibadetler bir hadiste yle haber verilmektedir: "slm be ey zerine kurulmutur: Allah'tan baka bir tanr bulunmadna inanmak, Hz. Muhammed'in Allah'n elisi olduunu kabul etmek, namaz klmak, zekt vermek, hacca gitmek, oru tutmaktr" (Tirmiz, man, 3, (2609), V/5).

59

 badetler, Allah'a kulluk etmek, sayg gstermek, buyruklarn yerine getirmek amacyla yaplr. Bize birok nimet veren Yce Allah'a krmz ibadet ederek ifade ederiz.

?
nite 3

Hadiste belirtilen ibadetler nelerdir? Baka hangi ibadetler vardr? badetler Allah ile irtibatmza nasl katkda bulunur? Allah'a kretmek onunla bamzn glenmesine nasl katkda bulunur? badet ederek, Allah'a kar grevlerimizi yerine getirir, mutlu ve huzurlu oluruz.

Salih amel (iyi i)

Allah'n rzasn ve honutluunu kazanmak amacyla yaplan ve faydal olan iyi, gzel ilere salih amel denir. Dinin emir ve tavsiye ettii bu kabil davranlar, imanla uyum iinde ve onun gsterdii ynde olduu iin, uzlaan, bark ve yararl anlamnda salih szcyle nitelendirilmitir. Salih amellerin z ibadetlerdir. badetler, nasl salih amel ise, insanlara gler yz gstermek, selam vermek, ihtiyac olanlara yardmda bulunmak gibi tutum ve davranlar da salih ameldir. yi iler pek oktur. Bunlardan bir kan Peygamber Efendimizin hadislerinden de yola karak grelim: "Anne-babaya iyilik... (Mslim, man, 36, (137), I/89). Kardeine gler yz gstermek... (Tirmizi, Birr, 36, (1956), IV/340). "Yoldan geenleri rahatsz eden eyleri kaldrmak" (Mslim, man, 12, (58), I/63).

60

Yolunu kaybeden kimseye yol gstermek" (Tirmizi, Birr, 36 (1956), IV/340).

Btn ilerinde Yce Allah'n sevgisini kazanmay amalayan bir insann Allah ile iletiimi niin canl kalr?

?
nite 3

Yce Allah, iyi ve yararl iler yaparak, kendisiyle ban koparmayanlar dllendireceini belirtiyor: "phesiz iman edip salih amel ileyenlere gelince; onlar iin altndan rmaklar akan cennetler vardr. te byk kurtulu ve mutluluk budur" (Brc, 85/11). Salih amelleri Allahn rzasn kazanmak amacyla yaparz. Allahn honutluunu aradka da onunla bamz kuvvetlenir. Allah kendisiyle ban koruyan ve kuvvetlendirenleri ok fazla dllendirir. Sevgili Peygamberimiz yle buyuruyor: "Hayrl ameller en az on misliyle yazlr, bu yedi yz misline kadar kar" (bn Mace, Edeb, 58, (3832), II/1556). "Amellerin Allahn houna gideni, az da olsa devaml olandr"
(Buhari, man, 32 I/16).

Devaml olarak yaplan iler, insann Allah ile irtibatnn canl kalmasna nasl yardm eder? Aklaynz.
61

4. Yaratlma Asndan lem

Yaratl ve lemin dzeni
Kinatta bulunan hibir ey, kendi kendine var olmamtr. Her eyin yaratcs olan Yce Allah, lemi yaratmtr. O, lemlerin Rabbidir. Allah evreni bir dzen ile yaratmtr. "Gklerin ve yerin yaratlnda, geceyle gndzn birbiri ardnca gelip gidiinde akl sahipleri iin gerekten ibretler vardr
(l-i mrn, 3/190).

Gnein douu; ayn, gezegenlerin ve yldzlarn hareketleri, dnyann ve yldzlarn dnnde de bir dzen vardr (Bakara,
2/164);
nite 3

"Gne ve ayn hareketleri bir hesaba gredir" (Rahmn,

55/5).

BR USTANIN EL DEM Gzlerini a da bir bak, u semavat zambak zambak. Gklerdeki dzene bak, Bir ustann eli demi. Su vurmam sahralara, Yamur inen topraklara, Yeeren u aalara, Bir ustann eli demi. Ik saan balklara, Alev alev volkanlara, Yere den yapraklara, Bir ustann eli demi. rfan okun
(Diyanet Dergisi, 78)

Yukardaki iirde neler anlatlmaktadr?

62

Yaratln amac
Yaratlan her eyin bir yaratlma amac ve hikmeti vardr. Gkleri ve yeri hak ile yaratan Allah'tr. "Biz gkleri, yeri ve ikisi arasnda bulunanlar hak ve hikmete uygun olarak ve belirli bir sre iin yarattk. nkr edenler ise, uyarldklar eylerden yz evirmektedirler" (Ahkf, 46/3). "Allah, gkleri ve yeri hak ve hikmete uygun olarak yaratmtr. te bunda inananlar iin bir ibret vardr" (Ankebt, 29/44). Allah bu lemi, ahiret hayatnn kazanlmas iin bir imtihan yeri olarak yaratmtr. Evren insann hizmetindedir ve ona yardmc olarak yaratlmtr.

Okuma Paras
Seilmi Gezegen
Dnya, kendi ekseni evresindeki dnn daha uzun ya da daha ksa srede tamamlasayd ne olurdu dersiniz? Gnler yine 24 saat olur muydu? Peki ya Dnya'mz, mevcut byklnde olmasayd? Mesela o, kendisinden %8 nispetinde kk olan Merkr, ya da 318 kat daha byk olan Jpiter kadar olsayd neler deiirdi? phesiz dnyamzn yaratlndaki hibir ey sebepsiz olmad gibi bykl, gecesi, gndz veya uzay boluundaki konumu da rasgele deildir. Eer dnyann kendi ekseni etrafndaki dn sresi imdikinden farkl olsayd, bu durumda belki geceler daha uzun olurdu. O zaman da yeryz daha fazla sourdu. Uzun gndzlerde ise daha fazla snrd. Ekseni etrafnda ok yava dnd iin dnyamz, gecesi ile gndz arasndaki s fark 1000 dereceyi bulan Merkr'e benzerdi. Daha kk bir dnya, daha zayf bir yerekimine sahip olacandan atmosfer gazlarn kolaylkla uzay boluuna karrd. Bu da hayali bile ok kt olan, at63

nite 3

mosfersiz bir dnya demektir. Daha byk bir dnya olmas halinde ise yer ekimi artacandan, zehirli gazlar atmosferde kalacak ve o zaman nefes almak bile imknszlaacakt. Ya atmosfer olmasayd? Dnyamz da atmosfersiz olan Ay gibi gndzleri 120 dereceye ulaan kavurucu scaklar, geceleri de sfrn altnda 150 dereceye kadar den dondurucu souklar m yaard acaba? Atmosfer olmaynca, karbondioksit ve su buhar da olmazd. Gndzleri Gne'ten gelen nlarn bir ksmn tutan ve uzay boluuna geri brakmayan bu gazlarn olmamas, onlarn grevlerinin yaplmamas anlamna gelecekti. Yani o zaman dnyamz, gndz gne nlarndan korunamayacak, gece ise gndz scakln saklayamayacakt. imdi de gnein dnyaya daha yakn ya da daha uzak olduunu dnelim. Eer gne enerjisi dnyamza imdikinden %10 bile daha az gelseydi, yeryz
nite 3

metrelerce kalnlkta buzullarla kaplanrd. Enerjideki az bir artta ise btn canllar kavrularak lrd. Peki dnyamz, dnme ekseniyle 20 27' derecelik a yapmasayd ne olurdu? Mevsimler bu eim sayesinde olutuuna gre, adaki herhangi bir farkllk, mevsimler arasndaki ar scaklk farklarn olutururdu. Bu da yeryznde dayanlmaz scaklktaki yazlarn ve ar souk klarn yaanmas demekti. Oysaki dnyamz, ne Mars gibi souktan donuyor, ne de Vens gibi scaktan kavruluyor. Yakn komusu Ay bile gkta yamurlarna ve zararl nlara maruz kalrken dnyamz, lman ve ho bir iklime sahip. ok hassas dengeler zerine kurulmu bir dzen iinde her varlk grevini eksiksiz yapyor: Dnya durmadan dnyor. Gne her gn douyor. Toprak hep ayamzn altnda. Belki de ne kadar nemli olduunu ancak olmadnda anlayabileceimiz hava, bizi hi yalnz brakmyor. Dnyamz her haliyle zel konumunu ve seilmiliini hissettiren scack ve capcanl bir yuva.

64

Dnyann yaratlndaki incelikler nelerdir?

Evren - uzay
Allah Tel yarattklarn, insan iin yaratmtr. "O (Allah), yeryznde olanlarn hepsini sizin iin yaratan, sonra ge ynelip onlar yedi gk halinde dzenleyendir. O, her eyi hakkyla bilendir" (Bakara, 2/29). "Gklerde ve yerde ne varsa hepsini Allah'n sizin hizmetinize verdiini ve aka yahut gizlice zerinizdeki nimetlerini tamamladn grmediniz mi?.." (Lokmn, 31/20). "Gklerdeki ve yerdeki her eyi kendi katndan (bir nimet olarak) sizin hizmetinize veren (Allah) dir. Elbette bunda dnen bir toplum iin deliller vardr (Csiye, 45/13).
nite 3

Allah'n insanlara verdii nimetler nelerdir? Yukardaki ayetlerden hareketle, "dnen toplum iin olan deliller" neler olabilir? Tartnz.

5. nsan - lem likisinde nsann Sorumluluu

lem ve ondaki her ey insann hizmetine verilmitir. Ancak insan, leme ve btn yaratklara kar davranlarndan sorumludur. Allah'n kendisine verdii nimetleri en yararl bir ekilde kullanma ve onlar korumakla ykmldr. "Biz emaneti gklere, yer ve dalara tevcih ettik. Onu yklenmekten kandlar, onun sorumluluundan korktular. Onu insan yklendi..." (Ahzb, 33/72).
65

nsann yklendii sorumluluklar neler olabilir?

Allaha kul olma

Yce Allaha kul olarak yaratlan insan, canl - cansz btn dier varlklarla ilikilerinde bu kulluun bilincini muhafaza etmelidir. Sorumluluk bilinciyle hareket ederek, kendisine verilen nimetleri, en iyi ve en yararl ekilde kullanmaldr. nsann sorumluluklarndan biri de yeryzn ve her eyi aratrarak Allah'n ayetlerini anlamak, onlar zerine dnmektir. nsann bunlar zerinde dnme, tefekkr etme sorumluluu vardr. "phesiz, gklerin ve yerin yaratlnda, gece ile gndzn birbiri ardnca geliinde, insanlara yarar salayacak eylerle deniznite 3

de seyreden gemilerde, Allah'n gkyznden indirip kendisiyle lm topra dirilttii yamurda, yeryznde her eit canly yaymasnda, rzgrlar ve gkle yer arasndaki emre amade bulutlar evirmesinde elbette dnen bir topluluk iin deliller vardr" (Bakara, 2/164).

66

nitenin zeti
Allah (c.c.) her eyin yaratcsdr. Gzmzle grdmz ve gremediimiz her eyi, btn varlklar Allah Tel yaratmtr. Allah'n yaratmas, ortaya koymas emsalsizdir. O, bir rnek olmakszn, yoktan var etmitir. Her eyi yaratan Allah onlar bir l ve denge ierisinde yaratmtr. Bu yzden ona sonsuz krler etmeliyiz. Yce Rabbimiz yeri, btn canl ve cansz varlklar yaratarak insan iin yaamaya uygun bir ortam hazrladktan sonra insan var etmitir. nsan yaratl itibariyle en gzel ekilde yaratlmtr. Allah'a kulluk amacyla yaratlan insann hem iyilie hem de ktle ynelebilme kabiliyeti vardr. Ancak insan akl ve iradesini kullanarak, yaratl amacna uygun bir hayat yaayabilir. Allah Tel insan yaratm ve babo brakmamtr. Allah (c.c.) insana her an ok yakndr. nsan da Allah ile bilinli bir ekilde ban srdrmekle ykmldr. nsann Allah ile irtibat eitli ekillerde olabilir. Bunlar dua, ibadet ve benzeri salih amellerdir. Allah ile irtibat kurma; bu ba srdrme veya glendirme yollarndan biri duadr. Dua ile Allah'a ballmz ifade eder, ona olan inancmz, sevgimizi pekitiririz. Allah'a hangi dilde ve ne ekilde dua edersek edelim, O bizleri duyar ve dualarmz kabul eder. Dualarmz sevinli anlarmzda yaptmz gibi zntl anlarmzda da yaparz. Allah ile irtibatmz ibadetlerimizle ve iyi ilerle de srdrrz; bylece Allah'n rzasn ve honutluunu kazanrz. Her eyin yaratcs olan Yce Allah, lemi de yaratmtr. O, lemlerin Rabbidir. Allah bu lemi, ahiret hayatnn kazanlmas iin yaratmtr. lem insana hizmet iin yaratlmtr. nsan da bu dnyada yaptklarndan sorumludur. Allah'n kendisine verdii nimetleri en yararl bir ekilde kullanma ve onlar korumakla ykmldr. nsan, canl - cansz btn dier varlklarla ilikilerinde kulluun bilincinde olmaldr.
nite 3

67

niteyi Gzden Geirelim

1. Bu dnya ve insanlar nasl yaratlmtr? Aratrnz. 2. Allah ile irtibatmz srdrmek iin neler yapmalyz? Dnnz. 3. Ne zaman dua etme ihtiyac duyarz. Niin? 4. badet etmek, Allah'la bamzn glenmesine nasl katkda bulunur? Aklaynz. 5. lem niin yaratlmtr? Aklaynz. 6. nsan - lem ilikisinde insann sorumluluklar nelerdir? rnekler veriniz.

Deerlendirme Sorular
1. "te sizin Rabbiniz Allah. Ondan baka tanr yoktur. O her eyin yaratcsdr" ayetinde vurgulanan temel dnce aadakilerden hangisidir?
nite 3

A) Allah tektir. B) Allah'tan baka tanr yoktur. C) Her eyi Allah yaratmtr. D) nsan kendi yaptklarndan sorumludur. E) nsan seme zgrlne sahiptir. 2. Aadakilerden hangisi Allah ile iletiim kurma yollarndan biri deildir? A) Dua etmek D) Kuran okumak B) Namaz klmak E) Oru tutmak C) almak

3. Btn varlklarn kendisi iin yaratld varlk aadakilerden hangisidir? A) Melek D) eytan B) nsan E) Peygamber C) Cin

68

4. Aadaki seeneklerden hangisi insann evrene kar sorumluluklarndan biri deildir? A) Canl varlklar korumak B) Allah'n ayetlerini anlamak C) Kendine verilen nimetleri en iyi ekilde kullanmak D) evreyi kirletmek E) Evrenin dengesini bozmamak 5. Aadaki davranlardan hangisi amel-i salih deildir? A) Anne - babaya iyilik yapmak B) Kardeine gler yz gstermek C) Okul, cami vs. yaptrmak D) Yolunu kaybeden kimseye yol gstermek E) nsanlarn yaptklar iyilikleri sylemek
nite 3

69

NTE 4 ALLAHA MAN

70

nitede Neler Var?

1. Allahn Varl ve Birlii 2. Kuranda Allahn Sfatlar 3. Allahn Yarattklarna Rahmet ve Sevgisini fade Eden Gzel simleri (Esm-i Hsn) 4. Allahn Rahmetini fade Eden Gzel simleri 5. Allahn Kudretini fade Eden Gzel simleri

nite Hakknda
Bu nitede; Yce Allahn varl ve birlii, Onun sfatlar anlatlmaktadr. Allah Telnn sfatlar yannda Onun gzel isimleri de konu edilmektedir. Allahn (c.c.) varl, sfat ve isimleri, lemle ilikisi, lemin yaratl, sevk ve idare edilii ele alnmaktadr. Dinimiz slma gre, Allahn kendine mahsus Zati sfatlar ve bu lemle mnasebeti asndan Sbuti sfatlar bulunmaktadr. Ayrca, bu sfatlarn yannda, Allah Tel insanlarn daha iyi tanyabilmeleri iin, kendisini deiik isimlerle tantmaktadr. Allahn bu gzel isimlerinin neler olduu, insan davranlarna etkisi ele alnmaktadr.
nite 4

renme Hedefleri
Bu nitenin sonunda aadaki hedef davranlara ulamanz beklenmektedir: 1. Allahn var ve bir olduunu ifade etme. 2. Allahn sfatlarnn neler olduunu ifade etme. 3. Allahn sevgisini ifade eden sfatlarn aklama. 4. Allahn rahmetini ifade eden sfatlarn aklama. 5. Allahn kudretini ifade eden sfatlarn syleme.

71

niteyi alrken
1. nite banda verilen hedeflere ulap ulamadnz dnnz. 2. Ulaamadnz dndnz hedeflerle ilgili konular tekrar okuyunuz. 3. nite iinde verilen aratrma, inceleme etkinliklerini mutlaka gerekletiriniz. 4. Ktabn sonundaki kaynakadan ulaabildiklerinizi inceleyiniz. O, Allahtr, bir tektir (hls, 112/1). Sizin tanrnz bir tek tanrdr. Ondan baka tanr yoktur... (Bakara, 2/163).

nite 4

1. Allahn Varl ve Birlii

Tevhid dini olan dinimiz slmn temeli, bir olan Allah inancna dayanr. Nitekim sevgili Peygamberimiz Muhammed (s.a.s.) imann asln Allahtan baka tanr olmadn tasdik etmek (Mslim, man, 8, (33), I/52) eklinde tanmlamaktadr. Kuran- Kerimde Allahn varl ve birlii daima birlikte vurgulanmaktadr. Kuran Kerimin, zellikle Mekke dneminde inen ayetleri, Allahn varl ve birlii zerinde youn olarak durmaktadr. Allah Telnn varlna inanmak mmin olmann ilk esasdr. mann dier esaslar bundan sonra gelir. De ki: O, Allah bir tektir (hls, 112/1). slm dinine gre, evreni, en ince ayrntlarna kadar bir ahenk ierisinde yaratan, idare eden, her eye gc yeten Yce Allahtr. Allahn varlnn daha iyi anlalmas iin Yce Rabbimiz, Kuranda lemin, tabiatn ve tabiattaki varlklarn nasl yaratldklarna baklmasn ve bunlar zerinde dnlmesini istemektedir. Dnyadaki birtakm olaylardan kardmz sonular ve deliller de Allahn var ve
72

bir olduunu gstermektedir. Bu lemin ileyiindeki ahenk ve dzen, her eyin yerli yerinde yaratlmas, btn canl ve cansz varlklarn kendi amalarna gre dzenlenmesi Onun varlnn ve birliinin eseridir.

Eer yerde ve gkte Allahtan baka ilahlar olsayd kesinlikle ikisinin de dzeni bozulurdu. Demek ki, arn Rabbi Allah onlarn nitelemelerinden uzaktr, ycedir (Enbiy, 21/22).

2. Kuranda Allahn Sfatlar

Allah Tel, insanla gnderdii son ilhi kitap Kuran- Kerimde bizlere baz sfatlarn bildirmektedir. Allah kendisini sfatlaryla tantmaktadr. O, varlk lemindeki hibir varla benzemez. slm limlerine gre Allah, fiili olarak btn mahlukat ile irtibat halindedir. Allah, lem ile olan irtibatn, isim ve sfatlaryla gerekletirir. Bu sfatlar sayesindedir ki biz Allah tanyabiliyoruz. Allahn bir, esiz ve benzersiz olduunun anlalabilmesi, sfatlarnn ve bu sfatlarn lemle olan ilikisinin; yaratan ve yaratlmlarn zelliklerinin iyi bilinmesiyle mmkndr. Baz dinlerde ve dnemlerde Allah, insana benzer zelliklerle
nite 4

73

nan Bakmndan nsanlar

lhi Kitaplar
ki edilmek Yzl istenmitir. nkrc Ortak Koan nanan anlm ve birtakm somut nesnelerle ifade Bu da putperestlie (Mnafk) (Kafir) (Mmin) Zebur ncil Kuran Tevrat nsann, yol amtr. sahip olduu duyularyla, Allahn zatn idrak etmesi asla (Mrik)

mmkn deildir. Bu nedenle Allah Tel, kendisinin sfatlar zerinde dnlmesini ister. nsan ancak sfatlaryla Onu bilebilir. Yce Allahn Kuran- Kerimde ve hadislerde yer alan sfatlar genelde u ekilde snflandrlmaktadr:

Peygamberlerin zellikleri
Allahn Sfatlar

Sdk

Emanet
Allahn Zati Sfatlar

smet

Fetanet
Allahn Sbuti Sfatlar

Tebli

nite 4

Allahn Zati Sfatlar 1. Vcd 2. Kdem 3. Bek 5. Kyam Binefsih 6. Vahdaniyyet Suhuf

Allahn Sbuti Sfatlar 1. Hayat 2. lim Kutsal Kitaplar 3. rade 4. Kudret 5. Sem (itme) 6. Basar (Grme) Kitap 7. Kelm 8. Tekvin

4. Muhalefetn lil-havdis

Kuran- Kerim, Allahn Zati sfatlarna ncelik vermekte, bylelikle slmdan nce var olan Allah ile ilgili birtakm yanl inanlarn nne gemeye almaktadr. Bu nedenle, slmn ilk yllarnda Mekke dneminde indirilen hlas suresi tamamen Allahn Zati sfatlaryla ilgili bilgiler vermektedir. Bu sureye gre Allah:

74

De ki: O, Allahtr, bir tektir. Allah sameddir. (Her ey Ona muhtatr, O, hibir eye muhta deildir.) Ondan ocuk olmamtr (kimsenin babas deildir). Kendisi de domamtr (kimsenin ocuu deildir). Hibir ey Ona denk ve benzer deildir (hls,
112/1-4).

Allahn zati sfatlar

Yce Allah'n zatyla ilgili sfatlardr. Bu sfatlar, Yce Allah'n varln ve hakikatini renmede bize yardm eder. Bu sfatlar unlardr: 1. Vcd: Yce Allahn var olduunu ifade eden sfatdr. Allah Telnn varl baka bir varla bal deildir. Kendisi, kendi varlnn nedenidir. 2. Kdem: Allahn varlnn bir balangc yoktur. O, sonradan olmamtr. O, ezeldir. Yani daha nce yok iken sonradan var olmu deildir. Gemie doru ne kadar gidilirse gidilsin, Cenab- Hakk'n var olmad bir an, bir zaman tasavvur edilemez, O, ilk ve sondur; grnen ve grnmeyendir... (Hadd, 57/3). 3. Bek: Allah Tel'nn varlnn sonu olmamas, Onun daima var olmas demektir. Allah Tel'nn varlnn balangc olmad gibi, sonu, nihayeti de yoktur. Yeryznde bulunan her ey fnidir. (Yok olacaktr). Ancak yce ve cmert olan Rabbinin varl bakidir (Rahmn, 55/26-27). 4. Muhalefetn lil-havdis: Bu sfat, Cenab- Hakk'n zat ve sfatlar asndan hi bir eye benzemediini ifade eder. Onun benzeri hibir ey yoktur (r,
42/11).
nite 4

Allah, ekilden, zamandan, mekndan mnezzehtir. Yani Allah herhangi

bir ekilde dnlemez, Onun herhangi bir iskan yeri yoktur, O zamanla kaytl

75

olarak da dnlemez. Hibir ey Allaha benzemez; Onun benzeri hibir ey yoktur. O, hakkyla iitendir, hakkyla grendir (ra, 42/11). 5. Kyam Binefsih: Var olmak ve varln srdrmek iin bir bakasna ihtiya duymamasdr. Yce Allah kendi zatnn gerei vardr. Allahn varl bir bakasnn varlnn neticesi deildir. Allah, kendisinden baka Tanr olmayan, diri ve kendi kendine kaim olandr (l-i mrn, 3/2). 6. Vahdaniyyet: Yce Allahn zatnda, sfatlarnda, fiillerinde bir olmas, ei, orta ve benzerinin bulunmamasdr. Ey habibim, senden nce gnderdiimiz her peygambere; Benden baka Tanr yoktur. Bana kulluk edin diye vahyetminite 4

izdir (Enbiy, 21/25). Yine hls suresinde "De ki: O Allah birdir (hls, 112/1). hls suresi, Allahn Vahdaniyyet sfatn ve zelliklerini aklamaktadr. Bu sureye gre, O'nun orta, olu veya kz yoktur. O, bir anne-baba deildir. Bir babaannenin oul veya kz da deildir. Hi bir ey O'nun ei ve benzeri de olamaz. Allahtan baka tanr yoktur. Allahn dnda bakalarna kul olmak slm inancna gre kesinlikle yasaklanmtr. slm dini, insann insana kul olmasnn nne gemektedir. Baz dinlerde grlen putlara, tabiat olaylarna, insanlara tapnmay slm dini kesin olarak yasaklam, Allahtan bakasna ibadeti irk saymtr.

76

Allahn sbuti sfatlar

Bu sfatlar, Yce Allaha nispet edilmesi gereken ve Onun niteliklerini ifade eden sfatlardr. 1. Hayat: Yce Allahn canl ve diri olmas demektir. Allahn bir hayat sahibi olmas, Onun ezeli, ebedi ve lmsz olmasdr. "Allah hayat sahibidir" (l-i mrn,
3/2).

Allahn hayat, mahlkatta grlen geici ve madd olan hayata benzemez.

Hayatn zdd lmdr. lm, bir noksanlk sfatdr. Allah ise noksanlklardan mnezzehtir. Hayat sfat, Allah'n ezeli ve ebedi olarak diri olmasn ifade eder. Sen, O lmsz ve daima diri olana (Allaha) tevekkl et" (Furkn, 25/58). 2. lim: Yce Allahn olmu, olacak ve olan her eyi bilmesi demektir. Allahn ilmi belirli bir zaman ve mekn ile snrl deildir. De ki: inizdekini gizleseniz de, aa vursanz da Allah onu bilir. Gklerdeki her eyi, yerdeki her eyi de bilir...
(l-i mrn, 3/29).

Allahn iyi kullarn mkfatlandrmas, ktleri cezalandrmas bu

kimselerin yaptklarn btn teferruat ile bilmesiyle mmkndr. 3. rade: Yce Allahn her eyi istedii gibi dilemesi demektir. Bu kinatta olmu ve olacak her ey, Allah'n dilemesi ve iradesiyle olmaktadr. O'nun her diledii mutlaka olur, dilemedii ise asla olmaz. "Bir eyin olmasn istediimiz zaman szmz sadece ona Ol demektir ve o hemen oluverir (Nahl, 16/40). 4. Kudret: Yce Allah'n varlklar zerinde irade ve ilmine uygun olarak tasarruf hakkna sahip olmas, her eyi yapmaya ve yaratmaya gcnn yetmesi demektir. Bu evren ve onda olanlar Yce Allahn kudret sfatnn bir gstergesi olarak durmaktadr. Muhakkak ki, Allah her eye kdirdir, gc yetendir... (Bakara, 2/20). 5. Semi (itme): Allah'n her eyi iitmesi demektir. Allah'n iitip grmesine, uzaklk-yaknlk, gizlilik-aklk, karanlk-aydnlk gibi mefhumlar, engel tekil edemezler. O, iimizdeki fsltlar, kalpten ve gnlden yaptmz dualar iitir. Allah phesiz her eyi iitir ve grr (Hac, 22/61).

nite 4

77

6. Basar (Grme): Allah'n, her eyi grmesi demektir. Allah'n grmesine, uzaklk-yaknlk, gizlilik-aklk, karanlk-aydnlk engel tekil edemez. Hibir ey Onun gr alannn dnda deildir. Biliniz ki, Allah phesiz yaptklarnz grr
(Bakara, 2/233).

Yce Allahn Semi ve Basr, yani her eyi btnyle iittii ve grd hususu Kur'an- Kerim'de genellikle birlikte zikredilir. Onun iitmesi ve grmesi biz insanlarnkine asla benzemez. 7. Kelm: Allah Tel'nn harf, ses, hece ve yaz gibi insanlara mahsus vastalara muhta olmadan konumas demektir. Allah Musa ile konutu (Nis, 4/164). Kur'an- Kerim'e Kelmullah denilir. Allah'n peygamberlerine bildirdii vahiyler, onlara verdii ilhi kitaplar, mahlkatna ltfettii ilhamlar, hep O'nun kelm sfatnn bir ifadesidir. 8. Tekvin: Allahn yaratma sfatdr. Tekvin, olmayan bir eyi yokluktan karmak,
nite 4

varla kavuturmak demektir. Hak Tel'nn yaratmak, rzk ve nimet vermek, sulular cezalandrmak, diriltmek, ldrmek gibi btn fiilleri, tekvin sfatyla ilgilidir. Bunlar, Onun eser ve tecellisi saylr. cad etmek, yaratmak, bilfiil vcuda getirmek, Hak Tel'nn kudret sfatyla olur. De ki; onlar ilk defa yoktan var edip yaratan, yeniden diriltir. O btn yaratlm hakkyla bilendir (Ysn, 36/79).

3. Allahn Yarattklarna Rahmet ve Sevgisini fade Eden Gzel simleri (Esm-i Hsn)
Esm-i hsn ve anlamlar
Allahn gzel isimlerinin bir ksm, insan ve dier canllara olan efkatini gstermektedir. Allahn gzel isimlerinin sk olarak anlmas, zikredilmesi, Onun yceltilmesi bunu yapan kiinin de zamanla bu isimlerden etkilenerek onlarla bezenmesine neden olur.
78

 Allahn gzel isimleriyle bezenmek, insan daha olgun, dingin ve gzel ahlkl yapar. Allahn gzel isimlerindeki nitelikleri kendisinde toplayan insan, Allahn en sekin, kmil kullar ve insanln rnek simalar arasna ykselir. nsan- kmil sfatn kazanr. "Allah'n ahlkyla ahlklannz." deyii, kltrmze malolmu bir vecizedir. Bununla kendinizi, ahlknz Allah Telnn istedii ekilde dzeltiniz, gelitiriniz, Onun isimlerinde belirtilen niteliklerle beer dzeyinde donannz denilmek istenmektedir. En gzel isimler Allahndr. Ona o gzel isimleriyle dua edin ve Onun isimleri hakknda gerei arptanlar brakn. Onlar yaptklarnn cezasna arptrlacaklardr (Arf, 7/180). O, yaratan, yoktan var eden, ekil veren Allahtr. Gzel isimler Onundur. Gklerdeki ve yerdeki her ey Onu tesbih eder. O, mutlak g sahibidir, hkm ve hikmet sahibidir (Har, 59/24). Mslmanlar, Allahn gzel isimlerinin, nne kul anlamna gelen Abd szcn getirmek suretiyle ocuklarna bu isimleri koymaktadrlar. rnein, Abdullah, Abdulkadir, Abdurrahman, Abdurrahim, Abdulkerim, Abdussamed gibi. Allahn isimleri oktur. Allahn gzel isimleri, slm geleneinde Esm-i Hsn olarak bilinir. Yalnz Allahn isimleri 99 rakam ile snrl deildir.
nite 4

nsanlarn madd ve manev ihtiyalar

nsanlarn hem madd/bedensel, hem de manev/ruhsal baz ihtiyalar vardr. Madd ihtiyalar; yeme - ime, giyinme, barnma ve benzeri ihtiyalardr. nsann madd ihtiyalar kadar, manev ihtiyalarnn da karlanmas gereklidir. Bunlar da madd ihtiyalar kadar nemlidir. Manev ihtiyalar karlanmad takdirde insan, psikolojik ve ruh olarak yklr; tahrip edici olur ve zamanla akl ve ruh saln yitirebilir. nsann manev
79

ihtiyalarn karlayan en nemli unsurlar arasnda Rabbine ibadet etmesi, Onu anmas, Ona yakarp dua etmesi ve benzeri hususlar gelir. Ayrca insan grlmeye, tannmaya, ayrt edilmeye, iitilmeye, sevilip saylmaya, deer verilmeye ihtiya duyar. Sevmek ve sevilmek insann en nemli ruhsal ihtiyalar arasnda yer almaktadr. Sevgi; insan kymet verdiiniz bir eye veya bir kimseye kar yakn ilgi ve ballk gstermeye ynelten duygudur. Sevgi ile sevilen, sevenin gznde bir deer ifade eder. Sevgi sayesinde insan iinde yaad btnn bir paras olduu ve nemsendii bilincine varr. Sevgi bakalaryla birlikte bir eyleri paylamak anlamna gelir. nsann ekmek ve sudan sonra en ok ihtiya duyduu ey sevgidir. Ruhun gerek gdas budur.
nite 4

Allah sevgisi
Allahn sevgisi her sevginin stndedir ve sonsuzdur. Yce Allah, insanlar ne kadar sevdiini ve onlara kar efkat dolu olduunu u ayetlerle dile getirmektedir: O, ok balayandr, ok sevendir (Brc, 85/14). Allah imannz boa karacak deildir. phesiz Allah insanlara ok efkatli ve ok merhametlidir (Bakara, 2/143). Rabbinizden balanma dileyin, sonra Ona tvbe edin. phesiz Rabbim ok merhametlidir, ok sevendir (Hd, 11/90).

Allah 'n sevdikleri ve kendilerinden raz olduklar

Allah Kuran- Kerimin deiik yerlerinde, yilik edenleri,

80

 Tvbe edenleri, temiz olanlar, Szn yerine getirenleri, Allaha kar gelmekten saknanlar, Allah yolunda harcayanlar, mitsizlie dmeyip sabredenleri, Gzel davrananlar, Tevekkl edenleri, Affedenleri, Adil davrananlar, Alak gnllleri, Tertemiz olanlar, Gzel amel ileyenleri, yilik iin aba harcayanlar, Drst davrananlar, Hakszlk karsnda g ve onurunu koruyanlar, Olgun bir imana sahip olanlar, kredenleri, Samimi olanlar ve Hz. Muhammedi sevenleri, ok sevdiini bildirmektedir. Bunun yannda Yce Allah peygamberleri gnderirken onlara insanlar arasnda sevgi ve saygy yayma grevini de vermitir. zellikle sevgili Peygamberimiz Muhammed (s.a.s.) iin yle demektedir: Andolsun, size kendi iinizden yle bir peygamber gelmitir ki, sizin skntya dmeniz ona ok ar gelir. O size ok dkn, mminlere kar da ok efkatli ve merhametlidir (Tevbe, 9/128). Allah Tel kendisinin ve gnderdii peygamberlerin insanlar ve dier canllar
81

nite 4

ok sevdiini bildirmenin yannda, insanlarn da birbirlerini ok sevmelerini istemektedir. slmn en temel beyanlarndan birisi, komusunun skntlarn paylamayan, onu sevmeyenin gerek mmin olmayacadr. Sevgi ve itenliin olduu yerde, kalpler temiz, insanlar arasndaki ilikiler saf ve samimi olur, yalan dolan ortadan kalkar; kine, nefrete hnca gerek kalmaz. Allahn varlnn delillerinden biri de bizde yaratt sevgi duygusudur.

Kendileri ile huzur bulasnz diye sizin iin trnzden eler yaratmas ve aranzda bir sevgi ve merhamet var etmesi de Onun (varlnn ve kudretinin) delillerindendir. phesiz bunda dnen bir toplum iin elbette ibretler vardr (Rm, 30/21). Allahn doutan verdii sevgi duygusu; Allahn insanlara olan sevgisinin en nemli gstergelerinden birisidir. Sevgi, Allahn insanlara bir ltfudur. nsana den, bu duyguyu gelitirmesi ve evresine bu duyguyla yaklamasdr. Sevginin insan ilikilerini dzenlediini, nefretin ise insan ilikilerini tahrip ettiini Allah Tel u ayetinde bildirmektedir:

nite 4

Allahn rahmeti sayesinde sen onlara kar yumuak davrandn. Eer kaba, kat yrekli olsaydn, onlar senin etrafndan dalp giderlerdi. Artk sen onlar affet. Onlar iin Allahtan balama dile. konusunda onlarla mavere et. Bir kere de karar verip azmettin mi, artk Allaha tevekkl et, (Ona dayanp gven). phesiz Allah, tevekkl edenleri sever (l-i mrn, 3/159).

82

SEVG STNE nsan insan eden sevgidir, dostluktur, Bu yolun sonu inan ki mutluluktur, Sevgi stne kurmu evreni, Yaradan, Sslemi dnyay maviden, yeilden, karadan! Mevlana, Yunus, Hac Bekta- Vel, Sevginin, kardeliin en cokulu seli, Allahn iradesi kl beldan beri, Muhabbettir, sevgidir, insanln eseri! Hasan ARAL
(Diyanet Dergisi, 105)
nite 4

Yukardaki iirde sevginin hangi yararlar anlatlmaktadr?

Allahn sevgi ve merhametini ifade eden gzel isimleri

Allahn sevgi ve merhametini ifade eden isimlerinden bazlar ve anlamlar yledir. AFUVV: Merhametli, daima affeden, gnahlardan dilediini affedip, sular balayandr. BRR: yilik ve gzellik, bata bulunma, kullarna yardmc olma anlamlarnda Yce Allah'n ismidir. Onun iyilii ve ihsan oktur. yilik ve ihsan gibi gzel duygular veren Odur.

83

AFFR: Kullarnn gnahlarn affeden ve ok balayan yce varlk anlamna gelir. Gnahlar rtmek ve balamak da Yce Allah'n ayrlmaz sfatlarndandr. HD: Hidayet eden, doru yolu gsteren; hidayeti yaratan; isteyeni iyi ilerde baarya ulatran, kullarna doru yolu gsteren, onlar murada erdirendir. HALM: Acele etmeyen, gnahkrlarn cezasn vermeye g yetirdii halde, acele etmeyip, onlara mhlet vererek cezalandrlmalarn erteleyendir. RAF: ok merhamet eden, insanlar ykml tutmada pek msamahal ve yumuak davranandr. REZZK: Allah'n, btn yaratklarn rzklarn veren olduunu ifade eder. Her canl iin gerekli rzk yaratan ve bol bol veren Allah'tr. TEVVB: Kullarn tvbe etmeye muvaffak klan ve tvbelerini kabul edendir. VEHHB: Allah'n ok hibe eden, ok fazla balayan olduu anlamna gelir.
nite 4

Hak sahibi olmadklar halde yaratklarna ok ok verendir. VEKL: Allaha tevekkl ederek hayatn dzenleyen ve O'na snanlara ilerinde yardm edendir; idaresinde hibir kayda ve arta bal olmayandr. Gvenilen, koruyucu, yardm eden, her eyin maliki. VEL: Emir sahibi ve iyi insanlarn, yani mminlerin dostu (velisi) olup onlara yardm ederek ilerini ynetendir.

4. Allahn Rahmetini fade Eden Gzel simleri

Allahn rahmetini ifade eden isimlerinden bazlar ve anlamlar yledir: RAHMET: Rahmet, kelime anlam itibariyle bir canlnn karlat kt durumdan duyulan znt, acma, merhamet etme anlamlarna gelmektedir. Kuran- Kerime gre, rahmetin, merhametin esas kayna Yce Allahtr. Allah kendisini snrsz ihsan, llemeyecek derecede merhamet, sonsuz kerem sahibi olarak tantr.
84

 Rabbimiz, kullarn devaml olarak kollar ve gzetir; ltuflarn, nimetlerini, ikramlarn onlardan hi esirgemez. Kullarnn dileklerini daima dinleyen, kendine snanlara rahmet kaplarn aan Odur. Allah, gkleri ve yeri yaratan, gkten yamur indiren ve onunla size rzk olarak trl meyveler karan, emri gereince denizde yzmek zere gemileri emrinize veren, nehirleri de hizmetinize sunandr (brahim, 14/32). Allahn rahmetini en iyi ekilde ifade eden ve yce kitabmz Kuran- Kerimde en ok geen iki ismi Rahmn ve Rahmdir. slm dininde her ie Bismillahirrahmanirrahim diyerek balamak ok nemlidir. Bu: Rahmn ve Rahm Allahn adyla iime balyorum demektir. Buna besmele denir. Allahn rahmet ifade eden isimlerini anarak ie balamak, o iten bereket alnmasna imkn tanr. nk kiinin iine, Allahn ismiyle balamas, Allahn kendisiyle birlikte olduu inancyla hareket etmesi, iini en gzel, en verimli, en iyi ekilde yapmasna ve o ite Allahn rzasn gzetmesine yardmc olmaktadr. RAHMN: Allahn, Kuran- Kerimde, Allah lafzndan sonra en ok geen ismidir. Allah'n pek merhametli, ok rahmet sahibi olmas anlamlarna gelen bir ismidir. Bu kelime, efkat, rikkat, yrek yufkal, balama, acma ve ihsan anlamlarna gelen rahmet kelimesiyle balantldr. O'nun rahmeti, btn mahlkata iyilik dilemesi ve saylamayacak kadar nimetler vermesidir. nk Allah Tel bu konuda yle buyuruyor; De ki: O merhamet etmeyi kendi zatna farz kld (Enm, 6/12).
nite 4

85

Bunun yannda Yce Allah, rahmetinden asla mit kesilmemesini istemekte ve bunun insan yanl yollara gtreceini bildirmektedir. nk insann her zaman olumlu ve umut dolu olmas onun iin bir rahmettir ve byle bir mit kiiyi Rabbine balar. De ki: Rabbinin rahmetinden, sapklardan baka kim mit keser? (Hicr, 15/56). Allahn rahmeti, ilhi ltuf ve koruyuculuu ifade eder. Bu rahmet btn lemi kucaklar; mitsizlie, karamsarla imkn brakmaz. RAHM: Rahm ismi, yaptklarmzn Allah tarafndan mkfatlandrlacan ifade etmektedir. Emirleri ve rzas dorultusunda alanlara, altklarnn karln vermek anlamna gelmektedir. MECD: Yce, anl ve erefli, ltuf ve keremi bol olandr.
nite 4

LATF: Yaratlmlarn ihtiyalarn en ince noktasna kadar bilip, sezilmez yollarla karlayandr. EKR: Az bir iyilie karlk, ok mkfat verendir. BST: Allah'n, her hayr veren, ltuf ve rahmetini kullarna yayan Yce Yaratc olduunu ifade eder. Allah, insanlara rzk, nee, rahatlk ve bolluk vererek, onlara ltuf ve rahmetiyle mumele etmektedir. MUKT: Rzklar yaratandr. KERM: Cmert, kerem sahibi; muktedir iken affeden, cmertlik duygusunu veren, vadini yerine getirendir. VS': Balamas bol ve rahmeti ok olandr. Yarattklarna madd ve manev genilik verendir. MUHS: Her eyi tek tek ve btn ayrntlaryla bilendir. ZLCELL- VE'L-KRM: Cell ve azamet sahibidir. krm ve ihsan edicidir. Hrmet ve saygya yegne layk ve tm byklklere sahip olandr. Btn canllarn yaamlarn devam ettirebilmeleri iin her trl bedensel ihtiyalar da yaratan
86

Odur. O, her eyi bilen, gren, iiten, her eye gc yeten, btn varln ilk ve son sahibi, ei ve benzeri bulunmayandr. Rabbimiz, sunduu nimetlerin deerinin bilinmesini ve takdir edilmesini istemektedir. Bu takdir etme de krdr. Btn bu nimetlere kar Allahn insandan bekledii tek ey, onun kretmesidir. kr de ancak bu nimetlerin kymetini iyi bilenler yapabilir. Eer ilh rahmetin kymeti bilinmez, inkr edilirse, bu nankrlk olur. Birok ayette kfr, nankrlk anlamnda kullanlmaktadr. nk kfr, Allahn insanlara kar gsterdii iyiliin kymetini bilmemek, iyilie kar nankrlk etmektir. Meyvelerinden yesinler diye biz orada hurmalklar, zm balar var ettik ve ilerinde pnarlar fkrttk. Bunlar onlarn elleri yapm deildir. Hl kretmeyecekler mi? (Ysn, 36/35).

5. Allahn Kudretini fade Eden Gzel simleri

Allah, kendi irade ve arzusuyla kinat ve onun iindekileri yoktan var etmi ve bir dzen kurmutur. Gne, ay ve dier gezegenler bu amaz ve akl tesi dzen ierisinde hareketlerine devam edeceklerdir. Allah, sonsuz kudretinin iyi anlalabilmesi iin srarl bir ekilde yere, ge ve bu ikisinde yer alanlarn nasl yaratldklarna baklmasn ve zerinde dnlmesini istemektedir. O, yeri yayp deyen, orada dalar, nehirler meydana getiren, orada her trl meyveden (erkekli-diili) iki e yaratandr. O geceyi gndze bryor. phesiz bunlarda, dnen bir kavim iin (Allahn varln gsteren) deliller vardr (Rad, 13/3).

nite 4

87

MTEKEBBR: Allah'n her hususta ok byk ve azamet sahibi bir yaratc olduu anlamndadr. Byklk O'nun hakkdr. Allah zatnda, sfatlarnda ve ilerinde, mutlak manada bykln tek sahibidir. Hibir insan iin bu manada bir byklkten sz edilemez. Kendilerini byk sanan nicelerinin, Allah'n sonsuz kudreti ve bykl karsnda ne kadar kldkleri bir gerektir. Byklk sevdasna kaplanlarn yok olmalarna, bazen kck bir olay, hatta ok kk bir yaratk, bir mikrop bile yetmitir. KAHHR: Her eye galiptir ve her ey Onun kudreti altndadr.

yetl-krs
yetl-krs olarak bilinen ve ska okunan ayette Allah kendisini yle tantmaktadr: Allah kendisinden baka tanr olmayandr. Diridir, kayyumdur. Onu ne bir uyuklama tutabilir, ne de bir uyku. Gklerdeki her ey, yerdeki her ey Onundur. zni olmakszn Onun katnda efaatte bulunacak kimdir? O, kullarn nlerindekileri ve arkalarndakileri (yaptklarn ve yapacaklarn) bilir. Onlar Onun ilminden, kendisinin diledii kadarndan baka bir ey kavrayamazlar. Onun krss btn gkleri ve yeri kaplayp kuatmtr. (O, gklere, yere, btn leme hkmetmektedir.) Gkleri ve yeri koruyup gzetmek Ona g gelmez. O, ycedir, byktr (Bakara, 2/255).

nite 4

ALYY: Yksek, byk ve yce olan; kudrette, bilgide, hkmde, iradede ve dier btn keml sfatlarnda stn olandr. Her ey O'nun hkm ve emri altndadr. BR: Allah'n, yarattklarn temiz ve salam bir nizam zere yaratmas, olgunlatrarak birbirinden farkl niteliklerde meydana getirmesi manasndadr. phesiz varlklar seip, dzenleyip olgunlatrarak her birini ayr bir zellikte yaratan Allah'tr.
88

BASR: Her eyi her ynyle eksiksiz gren, yaratklarna da grme duyusunu veren anlamn tar. CM: Derleyen, toplayan, her eyi kudreti iinde bulundurup dilediini istedii anda ve istedii yerde toplayandr. CELL: Byklk ve ululuu pek yce olandr. Sfat ve isimlerde her trl byklk kendine ait olandr. HABR: Her eyden haberdar olan, her eyin i yznden ve gizli tarafndan her ynyle haberdar olan, onlara yumuak davranarak cezalarn geriye brakandr. HLK: Allah'n yaratc olduunu belirten bir sfattr. Yaratmak ise bir eyi var etmek, hi benzeri olmayan bir eyi meydana getirmek demektir. Bu manada Allah'tan baka yaratc yoktur. Her eyi yaratan O'dur. nsanlarn ortaya koyduklar eyler yaratma deildir; var olanlardan yeni bir ey elde etmektir. KBIZ: Allah, her eyi sonsuz kudreti altna alan, bu kudretiyle kuatp kavrayan, her eyi emri altna alp tutan en yce varlktr. KADR: Kudret sahibi, tkenmez kudreti olan, istediini diledii gibi yapmaya muktedir olandr. Her trl g ve kuvvet de O'ndandr. KAV: Kudretli, gl ve snrsz kuvvet sahibi olandr. Her ey O'nun kudret ve kuvveti karsnda gszdr; O'na boyun emek zorundadr. KAYYM: Baki ve ebedi olan; her eyin O'nun kudret ve iradesiyle varln srdrebildii tek varlktr. KEBR: Byk, yce anlamnda olup, Allah'n kinat ve ondakileri hkm ve kudretiyle idare eden, her eyi hkm altna alan ismidir. METN: Metanetli, kuvveti ok iddetli olup, hibir i O'na zor deildir. MUHY: Dirilten, canlandran ve hayat verendir. O'nun ldrdne kimse hayat veremez. MUKTEDR: Gc her eye yeten, her eyi diledii duruma getiren, kuvvet sahipleri zerinde istedii gibi tasarruf edendir.
89

nite 4

EHD: Her eye ahit olan, her eyi hakkyla gren, bilen ve muamelesini de buna gre yapandr.

Esm-i Hsndan Allahn celal sfatlaryla ilgili olanlar aratrnz!

O, yeri yayp deyen, orada dalar, nehirler meydana getiren, orada her trl meyveden (erkekli-diili) iki e yaratandr. O geceyi gndze bryor. phesiz bunlarda, dnen bir kavim iin (Allahn varnite 4

ln gsteren) deliller vardr (Rad, 13/3).

nitenin zeti
Tek bir Allahn (c.c.) varlna inanmak, mmin olmann ilk artdr. Allahn varlnn daha iyi anlalmas iin Yce Allah, lemin, tabiatn ve tabiatta olanlarn nasl yaratldklarna baklmasn ve bunlar zerinde dnlmesini istemektedir. Bu lemin ileyiindeki ahenk ve dzen, her eyin yerli yerinde yaratlmas, btn canl ve cansz varlklarn kendi amalarna gre dzenlenmesi, Onun varlnn ve birliinin bir eseridir. Allah (c.c.), ancak sfatlaryla bilinebilir. O, bu dnyadaki varlklardan hibirine benzemez. nsann sahip olduu duyularla, Allahn zatn idrak etmesi mmkn deildir.

90

 Allahn sfatlar, Zati ve Sbuti olarak ikiye ayrlmaktadr. Allah, yaratt varlklar ok sevmektedir. Allahn sevgisi her sevginin stndedir ve sonsuzdur. Allahn sevgi ve rahmetini en iyi ekilde ifade eden ve Kuranda en ok geen iki ismi Rahmn ve Rahmdir. Allah (c.c.), ok byk ve azamet sahibi bir yaratcdr. Byklk O'nun hakkdr. Yaratlmlarn hibirinin byle bir hakk yoktur. Allah (c.c.), zatnda, sfatlarnda ve ilerinde, mutlak manada bykln tek sahibidir.

nite 4

91

niteyi Gzden Geirelim

1. Allahn varl ve birliini nasl biliyoruz? 2. Allahn sfatlar kaa ayrlr? Saynz. 3. Allahn sevgisini ifade eden be ismini ve anlamlarn syleyiniz. 4. Allahn rahmetini ifade eden be ismini saynz ve anlamlarn syleyiniz 5. Allahn bykln ifade eden be ismini saynz ve anlamlarn syleyiniz.

Deerlendirme Sorular
1. Eer yerde ve gkte Allahtan baka ilhlar olsayd kesinlikle ikisinin de dzeni bozulurdu ayeti aadakilerden hangisini ifade etmektedir? A) Birliini D) Rahmetini
nite 4

B) Kudretini E) Yaratcln

C) Kelmn

2. Aadakilerden hangisi Allahn Zati Sfatlarndandr? A) Hayat D) Tekvin B) lim E) Kudret C) Kdem

3. Aadakilerden hangisi Allahn sevgisini ifade eden sfatlarndan biri deildir? A) Vedd D) Rahmn B) Gafr E) Halm C) Muntekim

4. Aadakilerden hangisi Allahn rahmetini ifade eden sfatlarndan biri deildir? A) Rahmn D) Kerm B) Hlik E) Afuvv C) Rahm

92

5. Aadakilerden hangisi Allahn kudretini ifade eden sfatlarndan biri deildir? A) Vsi D) Hlik B) Mtekebbir E) Habr C) Kbz

nite 4

93

NTE 5 MELEKLERE MAN

94

nitede Neler Var?

1. Meleklerin zellikleri 2. Meleklerin Grevleri 3. Meleklerden Baka Grnmeyen Varlklar Cinler Cinlerle ilgili batl inanlar Ruh arma Sihir/By Falclk eytan eytandan Allaha snma Satanizm (eytana tapclk)

nite Hakknda
Bu nitede; inde yaadmz kinat birok varlkla paylamaktayz. Bunlardan bir ksmn gzlerimizle grebilirken, bir ksmn da grememekteyiz. Bu nitede grnmeyen varlklar ele alnmaktadr. Grnmeyen varlklardan meleklerin zellikleri ve grevleri anlatlmaktadr. Ayrca dier grnmeyen varlklar olan cin ve eytan hakknda bilgi verilerek; cinlerle ilgili batl inanlarn neler olduu ve bunlarn zararlar incelenmektedir. Kur'an'da eytann nasl anlatld belirtilerek, eytana tapmann olumsuzluklarna iaret edilmektedir.

nite 5

renme Hedefleri
Bu nitenin sonunda aadaki hedef davranlara ulamanz beklenmektedir: Grnmeyen varlklarn adlarn syleme. Grnmeyen varlklarn birbirlerinden farklarn aklama. Meleklerin zelliklerini ifade etme.
95

 Meleklerin grevlerini syleme. Kurandan hareketle cinlerin zelliklerini kavrama. Cinlerle ilgili batl inanlarn neler olduunu ifade etme. Bu batl inanlarn niin yanl olduunu aklama. Cinlerle ilgili batl inanlar eletirme. Kurandan hareketle eytann zelliklerini syleme. eytandan nasl korunulacan aklama. Satanizmin niin batl bir inan olduunu aklama.

niteyi alrken
Bu niteyi alrken; 1. nite banda verilen hedefe ulap-ulamadnz dnnz. Ulaamadnnite 5

z dndnz hedeflerle ilgili konular tekrar okuyunuz. 2. nite iinde verilen aratrma, inceleme etkinliklerini mutlaka gerekletiriniz. 3. Kitabn sonundaki kaynakadan ulaabildiklerinizi inceleyiniz. Orada, Allaha asla isyan etmeyen, Onun emirlerini yerine getiren gl ve muktedir melekler vardr (Tahrm, 66/6).

1. Meleklerin zellikleri
Meleklere iman: evremizde pek ok varlk bulunmaktadr. Bu varlklardan bir ksmn gzlerimizle grebilirken (rnein ta, toprak, ev vb.), bir ksmn da baz aralar yardmyla grebiliriz (mikrop, bakteri, galaksiler vb.). Yine baz varlklar vardr ki, onlar ne gzlerimizle ne de herhangi bir arala grebiliriz. Ancak bu lemde bulunan ve gzmzle gremediimiz baz varlklara da inanrz. Bu varlklardan bir grubu da meleklerdir.
96

Meleklerin varlna inanmak, yce dinimiz slmn temel iman esaslarndan birisidir. Kuran- Kerimde Allaha iman ile meleklere iman birlikte zikredilmitir
(Bakara, 2/285; Nis, 4/136).

Melek; eli, haberci, kuvvet gibi anlamlara gelmektedir. Melekler, nurdan yaratlm varlklardr. Kuran- Kerimde insanlarn topraktan, cinlerin ve eytann ateten yaratldklar ifade edilmekte, ancak meleklerin hangi eyden yaratldklar ak olarak belirtilmemektedir. Meleklerin nurdan yaratldklarn sevgili Peygamberimiz bildirmitir (Ahmed,
Msned, VI/158; Mslim, Zhd, 10, (60), III/2294).

Melekler yemek, imek, uyumak, evlenmek, diilik, erkeklik gibi vasflardan uzak varlklardr (sr, 17/40; Sfft, 37/150; Zuhruf,
43/19).
nite 5

"Onlar, Rahmann kullar olan melekleri de dii saydlar. Acaba meleklerin yaratllarn m grmler? Onlarn bu ahitlikleri yazlacak ve sorguya ekileceklerdir (Zuhruf, 43/19).

Drt byk melek ve grevleri

Drt Byk Melek ve Grevleri

Cebril Vahiy Melei

Mkil Yer yznn ileyiiyle grevli Melek

Azril lm Melei

srfil Kyamet Melei

97

MELEKLER NEDR? Allah'n melekleri, Nurdan birer yaratk. Kaplam ar, yeri, Hizmetlerine sadk. Yemezler ve imezler, Diilik ve erkeklik yok. Hak hududu gemezler, Vazifeleri pek ok.
(Tunalp, 36)

nite 5

Yukardaki iirden de hareketle meleklerin zelliklerini syleyiniz.

2. Meleklerin Grevleri
Melekler ncelikle, Allah Telnn kendilerine verdii grevleri eksiksiz biimde yerine getirirler. Bu grevlerin en bata geleni insanlara yardm etmek, lemin ileyiinde zerlerine den grevleri yerine getirmektir. Allah'n (c.c.) insanlarla irtibat kurma vastalarndan biri de meleklerdir. Melekler, Allah'n vahyini peygamberlere ulatrrlar.
98

Cebril
Cebril, vahiy meleidir. "Allah kendi tarafndan bir vahiy ile melekleri, kullarndan diledii kimselere, "Benden baka tanr yoktur. Bana kar gelmekten saknn" diye uyarmak zere gnderir" (Nahl, 16/2).

CEBRL

Rabbe en yakn olan O drt byk melekten biri. Rabbin buyruklarn, Peygamberlere sunar. Arzn ufuklarn, rahmete boan pnar.
(Tunalp, s. 41)
nite 5

Mkil
Allah'n emriyle yer yznn ileyiinde grevlendirilen melekler vardr. Bu ilerle grevli byk melek Mkil'dir.
MKL Rzgr, yamur, bereket, Onun hizmet alan. Hayat bulur memleket, O yeertir tarlan. Rzk hkme balayan, phesiz Cenab- Hak. Bu taksimi salayan, Mkil'dir muhakkak.
(Tunalp, s. 43)

99

Azril
Allah'n emriyle eceli gelenlerin cann almakla grevli melekler vardr. Bu ilerle grevli byk melek ise Azril'dir. Kur'an'da yle buyurulur: "De ki: zerinize vekil edilen lm melei, cannz alr, sonra Rabbinize dndrlrsnz (Secde,
32/11).

AZRL Her yaayan lm Tadacaktr muhakkak. Bir ilahi dnm

nite 5

Emreder Cenabhak. lm phesiz Rabbin Kesin buyruudur, bil. Bu etin hizmet iin Grevlidir Azril.
(Tunalp, s. 41)

srfil
Allah tarafndan meleklere verilen grevlerden biri de kyametin kopaca zaman haber vermektir. Bu grevi yerine getirecek olan melek, srfil'dir. "Sura flenince, Allah'n diledii kimseler dnda olmak zere gklerde ve yerde ne varsa lecektir. Sonra Ona bir defa daha flenince, bir de bakarsn, onlar ayaa kalkm bakyorlar
(Zmer, 39/68).

100

SRFL srfil de bir melek, tibarl, olumlu. Kyamet iin gerek, Grevlerden sorumlu. Emir alp nihayet, Suru fleyecektir. Kopacaktr kyamet; Bu phesiz gerektir.
(Tunalp, s. 44).

Dier melekler ve grevleri

Yukarda belirtilen drt byk melekten baka Allah Tel tarafndan grevlendirilen baka melekler de vardr.
nite 5

Koruyucu melekler (Hafaza)

nsanlar korumakla grevlidirler. nsanlar iyilie ynlendirir, ktlklerden sakndrmaya alrlar. Her zaman yanmzda bizi koruyan meleklerin olduunu bilmek bize gven verir, davranlarmza zen gstermemizi salar. Melekler Allah'n izni ile insanlarn yardmna koan dostlardr. "phesiz, Rabbimiz Allah'tr deyip sonra dosdoru yolda yryenlerin zerine melekler iner. Onlara,"Korkmayn, zlmeyin, size vaad edilen cennetle sevinin" derler. Biz dnya hayatnda da ahirette de sizin dostlarnzz
(Fussilet, 41/30-31).

101

Yazc melekler (Kirmen Ktibn)

nsanlarn davranlarn gzler, iyilikleri ve ktlkleri yazarlar. Halbuki zerinizde muhakkak bekiler, deerli yazclar vardr
(nfitar, 82/10-12).

"ki melek (insann) sanda ve solunda oturarak yaptklarn yazmaktadr (Kf, 50/17).

Sorgu melekleri (Mnker-Nekir)

Sorgu Melekleri, insanlarn kabirde sorgulamalarn yapmakla grevlidirler.

nite 5

Meleklere inanmak davranlarmz nasl etkiler?

3. Meleklerden Baka Grnmeyen Varlklar

Kuranda cinler
Gzmzle gremediimiz varlklardan biri de cinlerdir. Gzle grlemeyen bu varlklar hakknda birok farkl inan ve fikirler bulunmaktadr. Yce kitabmz Kuran- Kerim cinlerin var olduunu bize haber vermekte; ancak nasl varlklar olduklar hakknda ayrntl bilgi vermemektedir. Kuran- Kerimde cinlerden sz edilmekte, hatta Cin adnda bir sure bulunmaktadr. Cinler, Allah tarafndan yaratlm varlklardr. Kuranda Cinleri de halis ateten yarattk (Rahmn, 55/15) denilmektedir. Buradan da anlalyor ki, cinler ateten yaratlm varlklardr.

102

Cinler de insanlar gibi Allah tanmak, Ona ibadet etmekle ykmldrler. Ben cinleri ve insanlar, ancak bana kulluk etsinler diye yarattm (Zriyt, 51/56).

Cinler ve peygamberler
Cinlere de peygamberler gnderilmitir. Ey cin ve insan topluluu, iinizden size ayetlerimi anlatan ve bu gnnzn gelip ataca hakknda sizi uyaran peygamberler gelmedi mi? (Enm, 6/130). Cinlerin de kendilerine gelen peygamberlerin uyarlarna inananlar ve inanmayanlar vardr. De ki: Bana vahyolundu ki, cinlerden bir topluluk Kuran dinlediler de yle dediler: Biz harikulade gzel bir Kuran dinledik. O doru yola iletiyor, ona inandk
(Cin, 72/1-2).
nite 5

Cinlerin de iyileri ve ktleri vardr. Onlarn ktlklerinden Allaha snmak gerekir.

Cinlerin ktlklerinden saknmak iin neler yaplabilir? "Ns Suresi"nin anlamn aklaynz.

Cinlerle ilgili batl inanlar

(Ruh arma, sihir/by ve falclk) Ruh arma
Cinler grnmeyen varlklar olduu iin haklarnda pek ok inan ve sylenti vardr. Bu inanlarn pek ou da batldr. Biz ancak cinler hakknda Kurann bildirdiklerine inanrz.
103

 Cinlerle ilgili batl inanlardan bir ksm ruh arma, falclk, by ve sihirdir. Baz insanlar toplanrlar, ruh ardklarn ve ruhlarla konutuklarn, onlardan bugn ve gelecek ile ilgili haberler aldklarn iddia ederler. Bu haberlere gre yaamlarn dzenlemeye ve kararlar almaya alrlar. len insanlarn ruhlarnn tekrar dnyaya gelmedii Kuranda belirtilmektedir. Ruhlarn yaayan insanlarla balant kuracana dair herhangi bir ayet ya da hadis bulunmamaktadr. Bu yzden, ruh arma yoluyla elde edildii iddia edilen bilgilere gvenerek kararlar almak, davranlarda bulunmak yasaklanmtr.

Sihir/By
Mukaddes dinimizce sihir/by ile uramak, bunlar yaptrmak kesinlikle yasaklanmtr. Sevgili Peygamberimiz sihir/by ile uramay byk gnahlar arasnda saymtr.
nite 5

Sihir/by gibi batl inanlardan kanmalyz. Gcmz aan tehlike ve olas ktlklerden her zaman Allah'a snmalyz.

"De ki; yaratt eylerin ktlnden, karanlk kt zaman gecenin ktlnden, dmlere fleyenlerin ktlnden, haset ettii zaman hasetinin ktlnden, aaran sabahn Rabbine snrm" (Felk, 113/1-5). Biz dnya hayatnda da ahirette de sizin dostlarnzz.... (Fussilet, 41/31).

Falclk
nsanlar arasnda yaygn olan batl inanlardan biri de falclktr. Falclk gelecei renmek, ans ve ksmeti anlamak amacyla yaplmaktadr. Bunun iin

104

oyun kd, kahve telvesi, avu ii gibi eylere baklarak anlamlar karlmaya allmaktadr. Bu ileri yapanlar falc olarak bilinmektedir. Falclar, insanlarn bugn ve geleceini renme, balarna gelecekleri bilme merakn kullanrlar. Bu merak besleyerek, insanlar aldatrlar. Oysa insanlarn gelecekteki olaylar bilmeleri hibir ekilde mmkn deildir. Peygamberler bile ancak Allah'n kendilerine bildirdiklerini bilebilirler. Nitekim Hz. Nuh evresindekilere; "Ben size Allah'n hazineleri benim yanmdadr, demiyorum. Ben gayb da bilmem..." diyor (Hd, 11/31). Falclk bir eit, "gerei" anlamay engelleyen mania haline geliyor. Bu yzden olsa gerek, falclarn syledikleri ile hareket eden pek ok insan daha sonra hsrana urayabiliyor.
nite 5

Falclk ve istismarclk
Falclar, insanlarn para, zaman ve duygularn istismar etmektedirler. Bylece haksz kazan ve g salamaktadrlar. Dinimiz falclk, khinlik gibi ilerle uralmasn ve bu ilerle uraan insanlara itibar edilmesini yasaklamtr. "Ey inananlar, iki, kumar, dikili talar ve fal oklar ancak, eytan ii birer pisliktir. Onlardan kann ki, kurtulua eresiniz"
(Mide, 5/90).

Sihir ve bynn zararlar nelerdir?

105

Kur'an'da eytan
Gzle grlmeyen varlklardan biri de eytandr. eytann Kuran- Kerimde geen adlarndan biri de blistir eytan; varl Kur'an'da haber verilen, insanlar doru yoldan saptrmaya alan bir varlktr. eytan ktln simgesidir. eytan insanlara yaptklar ileri cazip gstererek onlar doru yoldan saptrmaktadr.
nite 5

nsanlardan da bazlar zaman zaman eytanlaabilmektedir.

...eytan onlara yaptklar ileri ssleyip onlar yoldan kard..." (Ankebt, 29/38).

eytan, insanlar birbirine drmek ve insanlar arasnda dmanlk meydana getirerek, aralarn bozmak, onlar iyi ileri yapmaktan alkoymak iin almaktadr.

"eytan, iki ve kumarla aranza dmanlk ve kin sokmak, sizi Allah' anmaktan ve namazdan alkoymak ister..." (Mide, 5/91). "eytan, gerekten apak saptrc bir dmandr" (Kasas, 28/15).

106

 Ktlkler yoluyla insan yoldan karmaya alan eytan kendisini yaratana kar da nankr ve isyankrdr. "eytan Rabbine kar ok nankrdr" (sr, 17/27).

Yukardaki ayetlere gre eytann zellikleri nelerdir? Aklaynz.

"Kullarma syle, en gzel sz sylesinler. nk eytan aralarna girer..." (sr , 17/53).

eytandan Allah'a snma

eytandan korunmak iin Allaha gvenme: nsana kar dmanlk yapan eytandan korunmak iin ncelikle Yce Rabbimiz Allah'a gvenmek ve Ona dayanmak gerekir. nk Allah'a inanp gvenenlere eytann ktl bir zarar vermez. Bu durum kitabmz Kur'an- Kerimde yle belirtilmektedir: "nananlara ve Rablerine dayananlara eytann bir gc yoktur. Onun gc, sadece eytan dost tutanlara ve Allah'a ortak koanlaradr" (Nahl , 16/99-100). eytandan korunmak iin iyi iler yapma: Ayrca yaptmz btn ilerde iyi ve gzel davranlar yapmaya Allah'n emir ve yasaklarna uymaya almalyz. "Ey insanlar, yeryznde bulunan helal ve temiz eylerden yiyin. eytann admlarn izlemeyin. nk o sizin apak dmannzdr" (Bakara, 2/168).
nite 5

107

eytandan korunmak iin akl ve iradeyi kullanma: Allah insana akl ve irade vermi, peygamber ve kitaplar gndererek onu uyarmtr. nsan, akl ve iradesini kullanarak iyi ve gzel iler yapabilir, eytann ktlklerinden ve ynlendirmelerinden uzak durabilir. eytann ktlklerinden korunmak iin zerimize den grevleri yerine getirmeli, Allah'a snmalyz. "Deki; snrm insanlarn kalplerine vesvese sokan, (insan Allah andnda) pusuya ekilen cin ve insan eytannn errinden insanlarn Rabbine, insanlarn Melikine (mutlak sahip ve hakimine), insanlarn lhna snrm! (Ns, 114/1-6).

eytana tapclk (Satanizm )

eytan
nite 5

eytan, insann yaratlnda kibrinden dolay Allah'n secde emrini yerine getirmeyerek ilh huzurdan kovulmutur. Bu yzden de insana dman olmutur. Fakat eytan "tanrlk" iddiasnda bulunmamtr. Buna ramen baz insanlar, eytan tanr konumuna getirmi, ona tapmaya balamlardr. "Ey demoullar, ben size eytana tapmayn, o sizin apak dmannzdr. Bana kulluk edin, bu doru yoldur, diye bildirmedim mi? Andolsun ki o sizden nice nesilleri saptrmt. Aklnz kullanmaz msnz? " (Ysn, 36/60-62).

Satanizm
Gnmzde eytana tapmaya "satanizm", eytana tapanlara da "satanist" denmektedir. Satanistler eytan tanr olarak kabul eder ve ona taparlar. Satanizmin tarihi Orta aa kadar uzanmaktadr.
108

Orta ada bycler 14.-16.yy. arasnda, eytana tapnmakla sulanmlardr. Satanizm nceleri Hristiyan kiliselerine bir ba kaldr ve meydan okuma eklinde ortaya kmtr. Satanizm bata Hristiyanlk olmak zere btn dinlere ve kutsal deerlere kar kmakta, onlara tepki gstermektedir. Gnmzdeki Satanizm anlayn ise 1960larda Amerikada La Vey stlenmitir.

Satanistler ve Eylemleri
Satanizm insanlar yanl inanlara ve zararl uygulamalara srkleyen batl bir akmdr. Satanistler kiileri alkol, uyuturucu, canl varlklar ldrme, onlar kurban etme gibi insanlk d eylemlere yneltmektedir. Satanist ayinlerde hayvanlara ve insanlara ikence, eziyet edilmektedir. Hatta bazen bunlar lmle bile sonulanmaktadr. Oysa dinlerin ortak amalarndan biri, insanlarn varln korumak ve toplumun gelimesine katk salamaktr. Satanizm gibi zararl akmlardan korunmak iin neler yaplmaldr?
nite 5

nitenin zeti
evremizde pek ok varlk bulunmaktadr. Bunlardan bir ksmn gzle grebilirken bir ksmn da grememekteyiz. Ancak gzmzle gremediimiz halde baz varlklarn var olduuna inanrz. Bu varlklardan biri de meleklerdir. Melek; eli, haberci, kuvvet gibi anlamlara gelmektedir. Melekler, nurdan yaratlm varlklardr. Melekler yemek, imek, uyumak, evlenmek, diilik-erkeklik gibi vasflardan uzak ruhani varlklardr. Melekler, Allaha asla isyan etmezler ve Onun emirlerini usanmadan yerine getirirler. Onlar kendilerine verilen en byk ileri yapmaya, en ksa zamanda en uzak yerlere gitmeye muktedirdir.
109

Melekler ve grevleri: Meleklere inanmak, Kuran- Kerime ve peygamberlere inanmakla yakndan ilikilidir. Meleklerin eitli grevleri vardr. Onlar ncelikle, Yce Allah'n kendilerine verdii grevleri eksiksiz yerine getirirler. Bu grevlerin en bata geleni insanlara yardm etmek, lemin ileyiinde zerlerine den grevleri yerine getirmektir. Allah Telnn vahyini peygamberlere ulatran melek, Cebril'dir. Yer yznn ileyiinde grevlendirilen melek, Mkil'dir. Can almakla grevli olan ise Azril'dir. Kyametin kopaca zaman haber veren melek de srfil'dir. Drt byk melekten baka Allah (c.c.) tarafndan grevlendirilen baka melekler de vardr. "Koruyucu Melekler (Hafaza)", insanlar korumakla grevlidirler. Melekler, insanlar iyilie ynlendirir, ktlklerden sakndrmaya alrlar. Her zaman yanmzda bizi koruyan meleklerin olduunu bilmek bize gven verir, davranlarmza zen gstermemizi salar. Gzmzle gremediimiz varlklardan biri de cinlerdir. Gzle grlemeyen bu varnite 5

lklar hakknda ok farkl inan ve fikirler bulunmaktadr. Yce kitabmz Kuran- Kerim cinlerin var olduunu bize haber vermekte; ancak nasl olduklar hakknda ayrntl bilgi vermemektedir. Cinler, Allah tarafndan yaratlm varlklardr. Kuranda cinlerin ateten yaratldklar belirtilmektedir. Cinler de insanlar gibi Allah tanmak, Ona ibadet etmekle ykmldr. Cinlerin de kendilerine gelen peygamberlerin uyarlarna inananlar ve inanmayanlar vardr. Onlarn iinde iyiler ve ktler bulunmaktadr. Cinlerin ktlklerinden Allaha snmak gerekir. Cinler grnmeyen varlklar olduu iin haklarnda pek ok inan ve sylenti vardr. Biz cinler hakknda ancak kitabmz Kurann bildirdiklerine inanrz. Cinlerle ilgili batl inanlardan bir ksm ruh arma, falclk, by ve sihirdir. Ruh arma yoluyla elde edilen bilgilere gvenmek, onlara gre kararlar alarak davranlar sergilemek batl inanca gre davranmaktr. nsanlar arasnda yaygn olan batl inanlardan biri de falclktr. Falclar, insanlarn bugn ve gelecei renme, balarna gelecekleri bilme merakn kullanrlar. Dinimizce sihir ve by ile uramak, bunlar yaptrmak kesinlikle yasaklanmtr.

110

Gzle grlmeyen varlklardan biri de eytandr. eytan; varl Kur'an'da haber verilen, insanlar doru yoldan saptrmaya alan bir varlktr. eytan ktln simgesidir. nsana kar dmanlk yapan eytandan korunmak iin ncelikle Allah'a gvenmek ve Ona dayanmak gerekir. nk Allah'a inanp gvenenlere eytann ktl bir zarar vermez. Ancak unutmamak gerekir ki, insanlardan bazlar da zaman zaman eytanlaabilmektedir. eytan, kibrinden dolay Allah'n secde emrini yerine getirmeyerek ilhi huzurdan kovulmutur. Buna neden olan insana ise dman olmutur. Fakat eytan "Tanrlk" iddiasnda bulunmamtr. Buna ramen baz insanlar, eytan tanr konumuna getirmi, ona tapmaya balamlardr. te eytana tapmaya "satanizm", eytana tapanlara da "satanist" denmektedir. Satanistler eytan tanr olarak kabul eder ve ona taparlar. Satanizmin tarihi Orta aa kadar uzanmaktadr. Orta ada bycler 14.16.yy. arasnda, eytana tapnmakla sulanmlardr. Satanizm Hristiyan kiliselerine bir ba kaldr ve meydan okuma eklinde ortaya kmtr. Satanizm insanlar yanl inanlara ve uygulamalara srkleyen batl bir akmdr. Satanistler kiileri alkol, uyuturucu, canl varlklar ldrme, onlar kurban etme gibi zararl eylemlere yneltmektedir. Satanist ayinlerde hayvanlara ve insanlara ikence, eziyet edilebilmektedir. Bazen bunlar lmle bile sonulanabilmektedir. Oysa dinlerin ortak amalarndan biri, insanlarn varln korumak, onun ve toplumun gelimesine katk salamaktr.
nite 5

111

niteyi Gzden Geirelim

1. Varlklarn ortak ve farkl zelliklerini gsteren bir tablo hazrlaynz. 2. Varlklarn nasl snflanabileceini dnnz. Gremediimiz varlklarn adlarn belirleyiniz. Niin bunlar gremiyoruz? 3. Meleklerin zellikleri nelerdir? 4. Meleklere inanmak, davranlarmz nasl etkiler? Aklaynz. 5. evrenizde cinlerle ilgili hangi inanlar var? nsanlar niin bu batl inanlara yneliyorlar? Aratrnz. 6. Satanizm niin batl bir inantr? Aklaynz.

Deerlendirme Sorular
1. Aadakilerden hangisi meleklerin zelliklerindendir?
nite 5

A) Nurdan yaratlm olmak C) Erkek veya kadn olmak E) Yalanmak

B) Yemek - imek D) Evlenmek

2. nsanlarn iyilik ve ktlklerini yazmakla grevli olan melek aadakilerden hangisidir? A) Mnker - Nekir D) Cebril - srfil B) Koruyucu E) Mikil - Azril C) Kirmen Ktibn

3. Aadakilerden hangisi meleklerin grevlerinden deildir? A) Allah'a ibadet etmek B) Vahiy getirmek C) nsanlar hesaba ekmek D) nsanlara yardm etmek E) Allaha itaat etmek
112

4. Aadakilerden hangisi cinlerin zelliklerinden deildir? A) Grlemezler B) nananlar vardr C) nanmayanlar vardr D) Ateten yaratlmlardr E) Vahiy getirirler 5. Aadakilerden hangisi batl inan deildir? A) Fal baktrmak B) Satanizm C) By yaptrmak E) Sihir yaptrma D) Nazar iin dua okumak

nite 5

113

NTE 6 KTAPLARA MAN

114

nitede Neler Var?

1. Vahiy ve Vahye Duyulan htiya 2. lh Kitaplar Tevrat Zebur ncil Kuran- Kerim 3. Kuran- Kerimin ndirilii 4. Kuran- Kerimin Yazl ve Mushaf Haline Getirilii 5. Kuran- Kerimin Bilgi Asndan Hedefledii nsan Modeli 6. Kuran- Kerimin man Asndan Hedefledii nsan Modeli 7. Kuran- Kerimin Davran Asndan Hedefledii nsan Modeli

nite Hakknda
Bu nitede; Yce dinimizin inan esaslarndan biri olan Kitaplara man konusu ilenmektedir. Vahyin anlam aklanmakta ve insanlarn vahye niin ihtiya duyduu belirtilmektedir. lahi kitaplar; Tevrat, Zebur, ncil ve Kuran- Kerim hakknda tantc ve genel bilgiler verilmektedir. Mukaddes kitabmz Kuran- Kerimin, Peygamberimize indirilii, yazl ve mushaf haline getirilii ana hatlaryla anlatlmaktadr. Kuran- Kerimin amac, insana yol gstermek ve onun Allahn rzasna uygun bir hayat srmesini salamaktr. Bu balamda bilgi, inan ve davran asndan Kurann hedefledii insan modelinin zellikleri de bu nitede ortaya konulmaya allmaktadr.
nite 6

renme Hedefleri
Bu nitenin sonunda aadaki hedef davranlara ulamanz beklenmektedir: 1. Vahyin anlamn syleme. 2. Vahye duyulan ihtiyac aklama.
115

3. lahi kitaplarn zelliklerini ifade etme. 4. Kuran- Kerimin bilgi asndan hedefledii insan modelinin zelliklerini aklama. 5. Kuran- Kerimin iman asndan hedefledii insan modelinin zelliklerini syleme. 6. Kuran- Kerimin davran asndan hedefledii insan modelinin zelliklerini syleme.

niteyi alrken
Bu niteyi alrken; 1. nitenin banda verilen renme hedeflerine ulap ulamadnz dnnnz. Ulaamadnz dndnz hedeflerle ilgili konular yeniden okuyunuz. 2. nite iinde verilen aratrma ve inceleme etkinliklerini mutlaka gerekletiriniz. 3. niteyi renmek iin sadece ders kitabyla yetinmeyiniz. Kitabn sonundaki
nite 6

kaynakadan ulaabildiklerinizi inceleyiniz. Ey iman edenler! Allaha, peygamberine, peygamberine indirdii kitaba ve daha nce indirdii kitaba iman edin... (Nis, 4/136).

1. Vahiy ve Vahye Duyulan htiya

Vahiy
Vahiy szlkte; gizli konuma, gizli ve sratli olarak bildirme, gnderme, iaret gibi anlamlara gelmektedir. Vahiy, Allah Telnn insanlar iin gerekli grd bilgileri peygamberlerine iletme yoludur. Ayn zamanda, iletilen bu bilgilere de vahiy denilmektedir. Kuran- Kerimde vahiy konusuyla ilgili olarak yle denilmitir:

116

Allah, insanla ancak vahiy yoluyla yahut perde arkasndan konuur. Yahut bir eli gnderip, izniyle ona dilediini vahyeder
(r, 42/51).

Vahiy ve ilh sesleni

Allah, insanlar arasndan semi olduu peygamberleri araclyla insanlara seslenmi ve mesajlarn; emirlerini ve yasaklarn bu yolla iletmitir. Peygamberler, Allahtan aldklar biimiyle vahyi toplumlarna aktarmlar, aklamlar ve nasl uygulanacan gstermilerdir. Allah insanlara niin vahiy yoluyla seslenmitir?

Vahyin faydalar
Allah, vahiy gndermek suretiyle insanlara byk bir ltuf, yardm ve destek salamtr. Vahiyle gelen bilgiler, insann dnya hayatnda doru yolu bulmasn, yanllardan korunmasn salar; gvenli, huzurlu ve Allahn iradesine uygun mutlu bir hayatn ilkelerini verir. nsann saf ve temiz olan yaratln koruyabilmek iin Allahn yardmna ve yol gstermesine ihtiyac vardr. Allah, vahiyle insann kendisini ve yaratann tantm; insann Allah ve evrenle olan ilikisini ynlendirmi ve ona bir hayat plan vermitir.

?
nite 6

Allahn, vahiyle insan - Allah, insan - evren ve insanlarn birbiriyle ilikileri konusunda bilgi vermesinin nedenini aklaynz.

Vahiy ve insan akl

nsan akl sahibi bir varlktr. Akl sayesinde iyi ile kty, doru ile yanl ayrt edebilir.

117

 Allah, vahiy gndererek hem insann akln, iyi, doru ve gzel olan eylere ynlendirmi, hem de insann aklyla bulamayaca yksek hikmetleri dile getirmitir. nsan, dnyada baz eyleri akl ve tecrbesiyle elde edebilir ve bunlar gelitirebilir. Vahiy, bir hayat klavuzudur; hayatn ilh iradeye uygun olmas iin gerekli yksek deerler btndr. Vahiy, insan tekinin ve topluluklarnn szleri, davranlar hatta niyetleri hakknda deer yargsnda bulunur; Allah nezdinde onlarn iyi veya kt, doru veya yanl olduunu syler. nsan vahyin sunduu bu deerler iinde kalarak kendini, dier varlklardan ayran ahlk- hamde sahibi, erdemli bir varlk haline gelir.

?
nite 6

Vahiy, insann erdemli olmasna nasl katk salar?

Vahiy ve dnya - ahiret ilikisi

Vahiy, Allahn varl, lemin yaratl, lmden sonraki hayat ve ruhan varlklar hakknda da bilgi verir. nsann alg gcn aan bu kabil konular, vahiy sayesinde daha iyi anlalabilir. Bylece insan, hakikatin gzlemlenenden ok daha ileri olduunu anlar ve hayatn ilh iradeye uygun olan gerek anlam ve amacna ulama yolunda ilerler. nsann dnyadan baka bir de ahiret hayat vardr. Ahiret hayatnda nelerin olaca ve burada insann dnyadaki kazanmlarna gre karlaaca durumlarla ilgili bilgileri insann aklyla elde etmesi mmkn deildir. lm sonras yeniden dirili, kyamet gn, hesap, cennet, cehennem vb. gibi konularda bilgilerimizin kayna vahiydir. Dnya hayatnda vahiy yoluyla bilgilendirilen insan, buna uygun davranlaryla dnyasn gzelletirdii gibi, ayn zamanda sonsuz hayat olan ahiret mutluluunu da kazanabilir.

118

2. lhi Kitaplar
Kitaplara iman
Kitaplara inanmak, yce dinimizin temel iman esaslarndan biridir. Kitaplara iman, Allahn peygamberlerinden bir blmne kitap gnderdiine ve bunlarn btnyle doru ve gerek olduuna inanmak demektir. Allaha ve peygamberlere iman ile kitaplara iman arasnda yakn bir iliki vardr. nk peygamberler, kitaplar oluturan vahyi Allahtan almaktadr. lhi kitaplar, Allahn peygamberler araclyla insanlara gnderdii kitaplardr ve Allahn insanlara bildirdii bilgi, emir ve yasaklarn ierir. Bunlara semav kitaplar da denir. Bu kitaplarda, peygamberlerin iinde yaad toplumun dili kullanlmtr (brahim, 14/4). lhi kitaplarn temel amalar, insanlar dnya ve ahiret hayatnda, Allah Telnn rzasn kazanarak mutlu edebilmektir. Onlarn her biri insanlara doru yolu gsteren klavuzdur. lhi kitaplar, farkl zamanlarda ve farkl toplumlara gnderilmi olsalar da, toplumlar tarafndan tahrif edilmemi halleriyle hepsinin ars ayn yndedir. nsanlar salam bir iman, doru davran, hak ve adalete dayanan bir iliki anlay ve gzel ahlk sahibi yapmak onlarn gsterdii nihai hedeftir. Kuran, kendinden nce de semav kitaplar gnderildiini kabul eder. Bu kitaplar hakknda bilgi verir.
119

nite 6

(Mmin)

(Mnafk)

(Kafir)

(Mrik)

Allahn vahiyleri olmalar ynyle semav kitaplarn orijinalleri arasnda hibir ayrm yapmaz.

Sfatlar Ballarnn bu kitaplar daha Allahn sonra tahrif ettiklerini syler.

Allahtan geldii ekliyle onlarn hepsine birden inanmay emreder: Allah, insanlara yol gsterici nce de Tevrat ve ncili Allahn Sbuti Sfatlar Allahn Zati Sfatlarolarak daha indirmiti. O, Furkan (Kuran) da indirmitir (l-i mrn, 3/34).
Drt Byk Melek ve Grevleri

Cebril Mkil Azril srfil lhi kitaplar, hacimlerine gre suhuf ve kitap diye iki gruba ayrlrlar. Vahiy Yer yznn lm Kyamet Melei ileyiiyle Melei Kutsal Kitaplar grevli Melek Melei

nite 6

Suhuf
Suhuf Snrl corafi alan ve sosyal evrede yaayan kk topluluklarn ihtiyalarn karlamak zere gnderilen ve birka sayfadan oluan kitapklardr.

Kitap
Kitap Geni bir corafi alan ve sosyal evrede yaayan, nfus bakmndan daha kalabalk topluluklarn ihtiyalarna cevap verebilen ok sayfal olanlardr.

Suhuf
Bir kitabn yapraklar veya kt tomar anlamna gelmektedir. Kuran, Hz. brahimin suhufuna da atfta bulunur (Necm, 53/37; Al, 87/19).
120

Baz peygamberlere verilen sayfalarn toplam saysnn 100 olduu ve bunlardan Hz. deme 10, Hz. te 50, Hz. drise 30, Hz. brahime 10 sayfa verildii rivyet edilir, ancak bu sayfalardan hibiri gnmze kadar gelememitir (Suyt, ed-Drrl-Mensr, VIII/489).

Kitap
Suhufa gre geni bir coraf alan ve sosyal evrede yaayan, nfus bakmndan daha kalabalk topluluklarn ihtiyalarna cevap verebilen ok sayfal olan vahiyler btnne kitap denmektedir. Kitap szlkte, yazmak ve yazl belge anlamna gelir. Yahudilere ve Hristiyanlara kitap gnderildii iin onlara Ehl-i kitap denmitir. Bu kitaplarn says drt olup, bunlar geli srasyla Tevrat, Zebur, ncil ve Kuran- Kerimdir. Semav kitaplar denince, ncelikle bu drt kitap anlalmaktadr. Allah, insanlara niin belli aralklarla kitap gndermitir?
lhi Kitaplar
nite 6

Tevrat

Zebur

ncil

Kuran

Tevrat
Tevrat, Hz. Musa araclyla srailoullarna gnderilen kitaptr.
Peygamberlerin Tevrat szc kanun, kutsal yasa, emir zellikleri ve rehber gibi anlamlara gelir. Ona

Eski Ahit anlamna gelen Ahd-i Atk de denir. Tevratn dili brance olup dier dillere evirisi yaplmtr. Sdk smet Fetanet Emanet
121

Tebli

Tevratn blmleri
Tevrat, aada zetle verilen be blmden olumaktadr: 1. Tekvn: Bu blmde ilk insann ve evrenin yaratl, Nuh tufan, Hz. Yusufun Msrdaki hayat, srailoullarnn Msra gelileri ve insann iledii ilk gnah zerinde durulur. 2. Hurc/k: Burada srailoullarnn ektii skntlar, Hz. Musann ortaya k ve Msrdan Sinaya geileri anlatlr. 3. Levililer: Yahudi din adamlarnn grevlerinden, din ve ahlk kurallardan sz edilir. Gnahlarn kefareti, haram olan yiyecekler, temizlik, evlilik, din ayinler, bayramlar ve adaklar hakknda bilgi verilir. 4. Saylar: srailoullarnn lde geirdikleri hayat ve olaylar anlatlr. 5. Tesniye: Hz. Musann lmeden nce Yahudilere verdii tler, Hz. Musann
nite 6

vefat, gmlmesi ve tutulan yas anlatlr. Kuran- Kerimde, Allahn insanlara yol gstermek iin gnderdii kitaplarndan birinin de Tevrat olduu belirtilir (Mide, 5/44).

Zebur
Zebur, Hz. Dvuda gnderilen kitaptr (sr, 17/55). Zebur szc kitap ve mektup anlamna gelir. Zeburun dili brancedir. Kutsal kitaplarn hacim ynyle en k olan Zebur, Tevrattan farkl olarak yeni din hkmler getirmemitir. Zebur, Allaha vg, kran duygular, hikmetli szler, ahlk tler ve ilhlerden oluur. Zebur, gnmzde Mezmurlar adyla Eski Ahitin iinde bulunur. Mezmur, Zeburun surelerinden her birine verilen addr ve ilahi tarznda okunur. Yahudiler ve Hristiyanlar ibadetleri esnasnda Mezmurlardan blmler okurlar.
122

ncil
Hz. saya gnderilen kitap ncildir. ncil szc iyi haber, mjde, retici anlamna gelir. Hristiyanlarn elindeki en eski ncil nshasnn dili Grekedir. Zaman ierisinde yzlerce ncil nshas ortaya kmtr. Gnmzde Hristiyan dnyasnn ounluunun kabul ettii nciller drt tanedir. Bunlar Matta, Markos, Luka ve Yuhanna ncilleridir. ncillerde Hz. sann hayat, mucizeleri ve sevgi, drstlk, alak gnlllk gibi konular yer alr. ncildeki u szler vahiy geleneinin btnln gstermesi bakmndan dikkat ekicidir: Kutsal Yasay ya da peygamberlerin szlerini geersiz klmak iin geldiimi sanmayn. Ben geersiz klmaya deil, tamamlamaya geldim (Matta, 5: 17). Kuran- Kerim, ncilin geldii dnemde yol bulmak isteyenler iin bir yol gsterici ve t olduunu belirtmektedir (Mide, 5/46).
nite 6

Kuran- Kerim
Kuran, okumak, toplamak, bir araya getirmek anlamna gelir. Mukaddes kitabmzn addr: O, kukusuz deerli bir Kurandr (Vka, 56/77). O, dinimizin temel kayna ve semav kitaplarn sonuncusudur. Sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammedin yaad toplumun dili Arapa olduu iin Kuran da Arapa indirilmitir: Ey Muhammed! Bylece Mekke ve evresinde bulunanlar uyarman iin sana Arapa bir Kuran vahyettik (r, 42/7).

123

Neden Kuran adyla anlyor?

Kitabmza Kuran ismi verilmesinin nedenlerinden biri de hem kendisini oluturan vahiyleri bir araya getirmesi, hem de Allahn daha nceden gnderdii kitaplarn zn iinde bulundurmasdr.

Kuran- Kerimin dier adlar

Kitap, Furkn, Hd, Tenzl, Kelmullah, Beyn, if, Mbndir.

?
nite 6

Kurana niin bu adlar verilmitir? Aratrnz.

Kuran- Kerim ve kapsam

Yce kitabmz Kurn- Kerim, sure ve ayetlerden oluur. Sure ve ayetlerin uzunluklar birbirinden farkldr.

Kurann temel konular

Allah, lem, yaratl, iman, ahlk, ibadet, bilgi, gemi peygamber ve milletlerin kssalar, ahiret hayat, insan davranlarna ynelik emir, yasak ve tavsiyeleridir. Kuran- Kerim Peygamber Efendimizin en byk mucizesidir. Kuran- Kerim hayat klavuzudur. Kuran, insana Allah, lem ve dier insanlarla ilikiler konusunda yol gsterir. Kuran, insanlar iyiye ve gzele ynlendirir, t verir, hatrlatr, uyarr. Gerekleri aklar, aydnlatr ve hayat anlamlandrmamza yardmc olur. Kuran kesinlikle biz indirdik ve yine onu elbette biz koruyacaz (Hicr, 15/9).

Kurann mucize oluunu ve belaatini inceleyiniz! lk Mslmanlarn Kuran sevgisi ve cokusunu aratrnz!
124

3. Kuran- Kerimin ndirilii

Kuran- Kerim, sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammede vahiy yoluyla gelmitir. Mekkede inmeye balayan vahiy, Medinede devam etmi ve Peygamberimizin vefatna kadar 23 yl srmtr. Bu sre iinde Kuran ayetleri; bir olay, bir soru, Peygamberimizi iine dt zor durumdan karmak veya Mslmanlar iin zlmesi gereken herhangi bir problem zerine inmitir.

Mekkede inen ayetler

Mekkede inen ayetler genelde ksa ve zldr. Bu ayetler, olduka zengin ve youn anlamlar iermektedir. Bu ayetlerde, arlkl olarak iman esaslar, Allahn birlii, yardmlama, putlardan ve irk ahlkndan uzak durma, yeniden diriltilme, insann yaptklarnn hesabn vermesi, vb. konular ilenmektedir. Mriklerin yanl inan ve dnceleri bu ayetlerde ortaya konulmaktadr. Ayrca nceki peygamberlerin kssalar, kyamet, cennet ve cehennem sahneleri de anlatlmaktadr. Mekkede inen ayetler genelde: Ey insanlar! hitabyla balamaktadr.
nite 6

Medinede inen ayetler

Medine dneminde inen ayetler, Mekkedekilere gre daha uzun ve aklamaldr. Bu ayetlerde daha ok, Mslmanlarn yapmalar gereken ibadetler, insanlarla ilikilerinde uymalar gereken kurallar belirlenmitir. Bu ayetlerdeki ar da genelde: Ey iman edenler! biiminde yaplmtr.

Kuran- Kerimin ka sahife, ka ayet ve ka sureden meyana geldiini aratrnz!

125

O, kukusuz yce bir Kurandr (Vka, 56/77).

Kuran- Kerimin ayet ayet indirilmesi

Peygamberimiz Hz. Muhammedin btn hayatna yaylan mesajla toplum bu sre iinde eitilmitir. Bu durum, Kurann getirdii ilkelerin anlalmasnda ve uygulanmasnda nemli kolaylklar salamtr. Kuran toptan indirilseydi, Mslmanlar bir anda byk bir sorumluluk ve kaldramayacaklar bir ykn altna gireceklerdi. nkr edenler: Kuran ona bir defada topluca indirilmeli deil miydi? dediler. Oysa biz onu senin kalbine iyice yerletirmek iin azar azar indirdik ve ar ar okuduk (Furkn, 25/32).
nite 6

Kurann para para indirilmesinin yararlarn aklaynz. Kurann indirili srecini bilmek, ayetlerin doru anlalmasna byk katklar salar. Baz ayet veya sureler, bir olay veya soru zerine inmitir. Bu yzden ayetlerin hangi ortam, olay, davran ve kiiler iin indiini bilmek, ok nemlidir.

4. Kuran- Kerimin Yazl ve Mushaf Haline Getirilii

Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed ve vahiy sreci
Peygamberimiz (s.a.s.) kendisine gelen vahiylerin ezberlenmesine ve yazlmasna byk zen gstermitir. O, vahiy geldiinde okuma - yazma bilen sahabelerden birini hemen arr, bunlar yazdrrd. Kuran yazya geiren bu kimselere vahiy ktipleri denir. Peygamberimiz, Kuran- Kerimi ezberlemekle yetinmemi ve inii sresince yazdrd btn vahiy paralarn yannda bulundurmutur.
126

 Vahiy ktipleri de gelen her ayet ve surenin bir suretini kendileri iin yazmlar, ezberlemilerdir. Kuran- Kerimin indirili srecinde blmler hlinde gelen bu vahiyler, birok sahabi tarafndan hem yazlm, hem de ezberlenmitir. Bylece Peygamberimiz henz hayattayken, Kurann tamam ezberlenmi ve yzlerce hafz sahabe yetimitir. Yazma ve ezber yoluyla kitabmz Kuran- Kerim, ifte koruma altna alnmtr.

Kuran- Kerimin yazl

Hicaz blgesinde yaayan o dnemdeki Araplar arasnda okuma - yazma pek yaygn olmad iin, yaz malzemeleri pek fazla gelimemiti ve olduka da snrlyd. Kuran- Kerim, o gnn imknlar iinde kt yerine kullanlan zerine yaz yazmaya elverili ilenmi ince deri, kabuu soyulmu hurma dallar, beyaz ve yass talar, krek kemikleri, tahta levhalara yazlyordu. Kuran- Kerimin tamam Peygamber Efendimiz hayattayken yazlm, ayet ve surelerin yerleri, onun gsterdii biimde dzenlenmitir. Vahyin gelii neredeyse onun hayatnn son anlarna kadar srd iin Kuran, onun salnda mushaf hlinde bir araya getirilip kitap biimine sokulamamtr.
nite 6

Kuran- Kerimin birletirilmesi

Hz. Peygamberin vefatndan sonra, farkl yaz malzemeleri zerinde yazl bulunan Kuran paralar birletirilerek, birinci halife Hz. Ebu Bekir zamannda mushaf hline getirilmi ve tek bir yaz malzemesi zerine yazlp bir metin olarak koruma altna alnmtr.

Kuran- Kerimin kitap hline gelii

Vahiy ktiplerinden Zeyd b. Sbitin bakanl altnda byk bir titizlikle kitap hline dntrlen Kuran nshas, Hz. Ebu Bekirden sonra ikinci halife Hz. mere ve ondan sonra da Peygamber Efendimizin ei Hz. Hafsaya teslim edilmitir.
127

Kuran- Kerimin oaltlmas

Kuran nshalarnn oaltlma ilemi nc halife Hz. Osman zamannda gereklemitir. Bu dnemde Arap yazsnn farkl okumalara elverili durumu, slm corafyasnn genilemesi ve Mslmanlarn saysal artnn da bir sonucu olarak, farkl okunu biimleri ortaya kmtr. Bu ve benzeri nedenlerle Mslmanlarn tek bir nsha zerinde birlemeleri, toplumsal huzurun salanmas asndan da bir zorunluluk hline gelmitir.

Kuran- Kerimin yazdrlmas

Hz. Osman, Mslmanlar arasnda okuyu birliini salamak iin Hz. Hafsadaki Kuran nshasn asl alarak, Zeyd b. Sbitin de iinde bulunduu sekin bir komisyona yazdrma iini yaptrmtr. Bunlarn saysnn yedi olduu sylenmektedir. Nshalardan bir tanesi Hz. Osmann yannda, Medine ehnite 6

rinde braklmtr.

Kuran- Kerimin datlmas

Dierleri de dnemin belli bal yerleim merkezleri olan Mekke, Basra, Kfe, am, Yemen ve Bahreyne gnderilmitir. Bunlardan yaplan oaltmalarla mushaflarn says ksa srede artmtr. Bugn dnyann her yerinde Mslmanlarn ellerinde bulunan Kuran, Hz. Osmann yazdrp oalttrd nshalarn aynsdr ve hibir deiiklie uramadan da gnmze kadar gelmitir.

5. Kuran- Kerimin Bilgi Asndan Hedefledii nsan Modeli

Allah, insan evrende birlikte yaad dier varlklarda bulunmayan bata akl olmak zere birtakm yeteneklerle donatmtr. Kuran- Kerimde insann stn ve de128

erli saylmasnn asl nedeni, dnme, anlama, kavrama ve bilgi edinme yeteneine balanmaktadr. nsan sekin yapan bilgi sayesinde insan, evresindeki canl ve cansz varlklar kendisine hizmet ettirmi, onlar yararlar dorultusunda ekip evirmitir. Bilgi, bilinen varlk veya nesne ile bilen insan arasndaki ilikiden ortaya kar. Bilgi hakikati bulmak, insann hayatn kolaylatrmak, onu her ynden kemale erdirmek iin retilir. Bunun sonucunda hem birey, hem de toplum erdemli hle gelir.

Bilginin hikmetleri
nsan bilgelie tayan bilgi, insann kendini ve Rabbini bilmesine engel olan balar zer, Onu mahlkattan ve nefsani arzulardan zgrletirerek, mutlak hakikate yneltir, nsan bilgilendike, varl ve varolmay doru biimde deerlendirme imknn elde eder, Bilgi bireysel, toplumsal ve varolusal sorunlarn zme kavuturulmasn salar, Bilgi, insan basiretsizlikten kurtarr, Kuran- Kerim, saduyunun onaylad bilgiye kulak vermeye arr, bilgisiz inan, dnce ve eylemle irke den takliti toplumlara dikkat eker (bkz. Bakara, 2/170).
nite 6

Kurann bilgilenmeyi teviki

Kuran- Kerim, insan hakikate gtren, onun ahlk olgunluuna katk yapan bilgiyi tevik eder ve bilgi sahiplerinin sorumluluuna dikkat eker: De ki: Hi bilenlerle bilmeyenler bir/eit olur mu? Ancak akl sahipleri t alr (Zmer, 39/9). Bilginin ahlki ynne zel bir nem veren Kuran, zellikle bilginin hangi ama iin elde edilmesi gerektii konusuyla ilgilenir.

129

Onlar, sana indirilene ve senden nce indirilene inanrlar...

(Bakara, 2/4).

Kuranda bilgiye vg; cahillie yergi vardr. Kuran- Kerim bilgiyi, bilen kimseyi vmektedir. lk inen ayetler bilgiyi ve bilmeyi, okumay ve renmeyi emreder, bilgiyi ve bilgilenmeyi temsil eden kaleme zel vurgu yapar (Alak, 96/3-4). Kuran Kerim, insanlar arasndaki stnlk llerinden en nde gelenin bilgi ve bilgiye dayal takva olduuna iaret eder, bilgisizlii yerer. Kuran- Kerim cahillikten sakndrr. Cahil kalmaktan/bilgisiz kalmaktan Allaha snlmas, cahiller grubunda yer alnmamas ve onlardan yz evrilmesi gerektiini bizzat Kuran ifade eder (bkz. Bakara, 2/67; Hd, 11/46; Enm, 6/35; Arf,
7/199).
nite 6

Cahillik, bilgisizlik ve ahlki gereklerden habersizlik olduu gibi, ayn

zamanda gerekleri inatla grmezlikten ve duymazlktan gelmektir. Hakikate gtren bilgiye kendini kapatmak da cehalettir.

Kuran- Kerimde bilgi ile davran btnl

Kitabmz Kuran- Kerim, bilgi ile davran arasnda tam bir uyum olmas gerektiini vurgular. Bilen insan, bildiine uygun davranan insan demektir. Kurann bilgi asndan model gsterdii insan, bilgisini zmseyen insandr. Bilgisinin gsterdii yola giremeyenler, bilginin ykledii sorumluluu tayamadklar ve bildiklerine aykr davrandklar iin Kuranda eletirilir (Tevbe, 9/34). Kuran- Kerim, Allah hakkyla bilenlerin ancak bilge insanlar olduunu syler. Bu sayede insann Allaha olan inanc glenir ve Ona daha yakn olur: Kullar arasndan ancak lim olanlar Allaha derin sayg duyarlar (Ftr, 35/28).

Kuran- Kerimde bilgi ve iman ilikisi

Bilgi ile iman arasndaki yakn ilikiye ve bilginin iman gerektirdii konusuna da yce kitabmz Kuran- Kerim zel bir vurgu yapar: Fakat onlardan ilimde derin130

lemi olanlar ve mminler, sana indirilene ve senden nce indirilene iman ederler (Nis, 4/162; l-i mrn,3/7). Allaha (c.c.) kar sorumluluunu bilenlere rehber olan Kurann tlerini, derslerini de gerek anlamda bilgi sahipleri anlayabilir.

te bu temsilleri biz insanlar iin getiriyoruz. Onlar ancak bilginler dnp anlarlar (Ankebt, 29/43); Gklerin ve yerin yaratlmas, dillerinizin ve renklerinizin farkl olmas da Onun (varlnn ve kudretinin) delillerindendir. phesiz bunda bilenler iin elbette ibretler vardr (Rm, 30/22). Kullar arasndan ancak lim olanlar Allaha derin sayg (hayet) duyarlar (Ftr, 35/28).
nite 6

6. Kuran- Kerimin man Asndan Hedefledii nsan Modeli

Kurann uyarlar
Kuran- Kerim, insanlarn hidayete ve felaha ermeleri iin doru inanc benimsemeleri, her trl batl ve bozuk inantan uzak durmalar gerektiini birok ayetinde belirtmitir. nsanlk tarihinde btn peygamberlerin yaptklar arnn amac da insanlar hak olan inanca ulatrmak olmutur. Salam, doru ve gvenilir bilgi temeline dayanan iman, insan doru davrana gtrr.

131

Salam bilgi ve iman

Doru dnen, salam bilgi ve imana sahip olanlar hak ve hakikati grebileceklerdir. Byle bir yetkinlie de ancak bilgi-iman birlikteliiyle ulalabilir. nce iman edilecek eyler bilinecek ki, sonra iman sz konusu olsun. Kuran, bu yzden insanlar varlklar ve olaylar hakknda dnmeye, aratrmaya ve bilgi sahibi olmaya armaktadr (bkz. Csiye, 45/34). te yandan bilginin, imann olumasnda gerekli olsa da tek bana yeterli olmad aktr.

man ve zgr seim

man iin bilginin yan sra zgr bir seim de gereklidir. nk Allah ile insan arasnda zel bir ba olan iman, btnyle kiinin seimi, kabul ve ballyla ilgilidir.

nanlar ve sorumluluklar
nite 6

nancmzn ykledii grev ve sorumluluklarn bilincinde olmak ve gereklerini yerine getirmek durumundayz. Eer byle yapmazsak, inancmz yalnzca szde kalr ve ahlkmza yansmaz. Bu noktada inancn kalbe girip tam olarak yerlemi olmasnn nemi ortaya kmaktadr (bkz. Hucurt, 49/14). Gerek iman sahibi olabilmek, imann sz ve davranlarla btnlemesiyle mmkndr. Bu bakmdan Kuran, iman ve salih amel arasndaki sk ilikiyi vurgular (bkz. Brc, 85/11; Fussilet,
41/33; Asr, 103/3).

Yukarda numaralar verilen ayet ve sureleri okuyunuz! Kuran- Kerim, iman bakmndan hedefledii mmin insan modelini ak ve anlalr biimde tavsif etmitir. lim - iman - amel izgisini koruyabilen ve bunu hayat
132

tarz haline getirebilen insan, rnek insandr. Kuranda gerek mminlerin temel baz zelliklerini dile getiren ayetlere, aadaki ayetler rnek verilebilir:

Kuran- Kerimin hedefledii insan modeli

Onlar, Allaha ve ahiret gnne inanrlar. yilii emrederler, ktlkten alkoyarlar ve hayr ilerinde birbiriyle yarrlar. te onlar drst ve erdemli kimselerdendir (l-i mrn, 3/114). Mminler ancak o kimselerdir ki; Allah anld zaman kalpleri rperir. Onun yetleri kendilerine okunduu zaman (bu) onlarn imann artrr. Onlar sadece Rablerine tevekkl ederler (Enfl, 8/2). Mminler gerekten kurtulua ermilerdir. Onlar, namazlarnda derin sayg iindedirler. Onlar, faydasz ilerden, bo ve anlamsz szlerden yz evirirler. Onlar, zekt derler. Onlar, iffetlerini korurlar (Mminn, 23/1-5).
nite 6

7. Kuran- Kerimin Davran Asndan Hedefledii nsan Modeli

Kuran- Kerim doruluk ve iyilikleri tler
Kuran- Kerim, dncelerimizi, duygularmz ve davranlarmz doru, gzel ve yararl klacak, emir ve tler verir. Onun aklamalar, uyar ve talimatlar dorultusunda davranlarn ekillendiren insan ancak Allahn honutluunu kazanr ve gerek mutlulua erer. Dinimiz, z, sz ve davran doru olan, hakikat ve erdemin temsilcisi ve kendisiyle elimeyen insan hedefler. nk inanlaryla davranlar arasnda uyumsuzluk bulunan kimse, i dnyasnda gerek huzura eremez ve insanlar karsnda saygnlk ve gvenilirliini yitirir.
133

nan ve davran uyumsuz olan kii niin huzursuz olur?

Davran asndan model gsterilen insan, Kuran- Kerimin ifadesiyle salih amel sahibi olan, salih insandr ve birok ayette vlmektedir:
Allaha aran, salih amel ileyen ve Gerekten ben Mslmanlardanm diyenden daha gzel szl kimdir? (Fussilet, 41/33).

Yce kitabmz Kuran- Kerimin birok ayetinde iman ve salih amel birlikte anlmtr. nk inan dorultusunda sergilenen davran, kiinin inancna balln ve itenliini gsterir. Byle kimseleri Allah sevgiyle kuatacak, onlarn gnllerine sevgi koyacaktr (bkz. Meryem, 19/96). Onlar, Allahn dllendirmesini hak eden kimselerdir:
nite 6

man edenler ve amel-i salih ileyenler iin, iyi bir hayat ve gzel bir gelecek vardr (Rad, 13/29). man edip salih amel ileyenlere gelince; onlara iinden rmaklar akan cennetler vardr. te byk kurtulu budur (Brc, 85/11).

Mnafklar
Allah, Kuranda mnafklar da inanlaryla davranlar arasndaki tutarszlktan dolay yermektedir (bkz. Mnfikn, 63/1-3). Allah, inandna uygun davranmayan kimseyi uyarmakta, ondan inan-davran btnln ve sz-davran uygunluunu gzetmesini istemektedir. Kurann davran asndan model olarak gsterdii insan, sevgili Peygamberimiz yle tarif eder:

134

Kim kalbine itenlikle iman yerletirir ve iini temizler, dilini doru szl, nefsini huzura ermi, huyunu, ahlkn ve davranlarn dosdoru duruma getirirse kurtulua ermitir (Ahmed, Msned, V/147).

man, bilgi ve davran ilikisi

man ile davran arasnda karlkl iliki ve etkileim vardr. Saduyulu iyi bir insan, iman ve davranlar arasndaki denge ve tutarll korur. Davran, bilgi ve iman dorultusunda ortaya kan bir sonutur. Davranlar bilinli hle getiren ve ona destek veren, bilgi ve imandr. Mukaddes kitabmz Kuran, kiinin davranlarnn arka plannda doru bilgi ve imann bulunmasn istemektedir.
nite 6

135

nitenin zeti
Yce dinimiz slmn temel iman esaslarndan biri de kitaplara inanmaktr. Allah (c.c.), peygamberlerine vahiy yoluyla hitap etmitir. Allah, insanlara ilhi bir ltuf ve yardm olarak peygamberleri araclyla vahiy gndermitir. lh kitaplar; semav kitaplar; Tevrat, Zebur, ncil ve Kuran- Kerimdir. Sayfalar eklindeki kk hacimli suhuf ad verilen kitaplar da vardr. Ancak bunlar gnmze kadar gelememitir. lhi kitaplarn hepsinin de gnderili amac, insanlar Allahn rzasn kazanarak dnya ve ahiret hayatlarnda huzur, gven ve mutlulua kavuturabilmektir. lahi kitaplar insanlara hidayeti, hak ve hakikati gsteren birer klavuzdur. Kuran- Kerim, Peygamberimiz Hz. Muhammede yaklak 23 yllk bir srede indirilmitir. Bu durum, toplumun Kurann getirdii emir ve yasaklar, temel ilke ve prensipleri anlamas ve uygulamasna byk kolaylklar salamtr.
nite 6

Kuran- Kerim, Peygamberimizin rehberlik ve gzetiminde kayt altna alnmtr. Gelen vahiyler hemen yazya geirilmi ve Peygamberimizin vefatndan sonra da mushaf halinde bir araya getirilmitir. Daha sonra ayn mushaftan oaltlarak insanlara ulatrlmtr. lk dnemde gerekletirilen bu ilemler, Kurann geldii ekliyle korunmasn salamtr. Bu, Kuran dier semav kitaplardan ayran en nemli zelliktir. Zira dier kitaplar ilk indikleri halleriyle korunamam, hatta ballar tarafndan tahrif edilmilerdir. Kuran- Kerimde bilgi, iman ve davran asndan hedeflenen mmin insan modelinin zellikleri belirtilir. Buna gre iman, bilgiye dayanmal ve davranla desteklenmelidir. Yce kitabmz duygu, dnce ve davranlarmz doru, gzel ve yararl klacak tler vermektedir. Sevgili Peygamberimizin btn gayretleri de z, sz ve davran doru olan, hak ve hakikatin savunucusu ve kendisiyle elimeyen erdemli bir insan modeli oluturmak ynnde olmutur. nanlaryla davranlar birbirine uymayan kii, i dnyasnda da gerek huzura erememekte, Allah nezdinde yerildii gibi insanlar karsnda da saygnlk ve gvenilirliini yitirmektedir.
136

niteyi Gzden Geirelim

1. Vahyin anlamn syleyiniz. 2. nsanlar vahye niin ihtiya duymaktadrlar? 3. Suhuflar ne demektir, hangi peygamberlere ne kadar gnderilmitir? 4. Tevrat, Zebur ve ncilin benzer ve farkl ynlerini syleyiniz. 5. Kuran- Kerim ile dier ilh kitaplar arasndaki fark aklaynz. 6. Kuran- Kerim, bilgi asndan nasl bir insan modeli hedeflemektedir? 7. Kuran- Kerimin iman asndan hedefledii insan modeliyle ilgili bir ayet meali syleyiniz. 8. Kuran- Kerimin davran asndan hedefledii insan modelinin zellikleri nelerdir?

Deerlendirme Sorular
1. Aadaki peygamberlerden hangisine kitap gnderilmemitir? A) Hz. Musa D) Hz. Davut B) Hz. sa E) Hz. Muhammed C) Hz. Ynus

nite 6

2. Aadakilerden hangisi Peygamberimizin en byk mucizesidir? A) Hadisi erifler D) Kuran Kerim B) Miraca ykselii E) Ayn yarlmas C) Medineye hicreti

3. Suhuf kavramnn tanm aadakilerden hangisidir? A) Birka sayfadan oluan vahiylerdir B) Kurann her bir sayfasdr C) Hz. Musaya gnderilen ilhi kitaptr D) Hz. Nuha verilen kitaptr E) Kuran Kerimin dier bir addr
137

4. lhi kitaplarn insanlara gnderiliinin en temel amac aadakilerden hangisidir? A) Allah hakknda bilgilendirmek B) Nasl dua edileceini retmek C) Evren hakknda bilgi vermek D) nsanlara doru yolu gstermek E) Yaratl haknda bilgi vermek 5. Kuran- Kerimi dier semav kitaplardan ayran fark aadakilerden hangisidir? A) Hz. Peygamber hayatta iken yazlm olmas B) Nshalarnn oaltlm olmas C) Mushaf haline getirilmi olmas D) ndii kavmin diliyle gelmi olmas E) Vahiy yoluyla gelmi olmas
nite 6

138

NTE 7 PEYGAMBERLERE MAN

140

nitede Neler Var?

1. Peygamberlik ve Peygamberlere Olan htiya 2. Peygamberlerin zellikleri 3. Peygamberlerin Grevleri 4. Mucize ve Keramet 5. Baz Peygamberlerin Hayatlarndan Kesitler Hz. brahim: Allah aray Musa ve yol arkada: Hikmet Hz. Eyyb: Sabr rnei Hz. Yusuf: Sevgi rnekleri Hz. Yunus: Grev ve sorumluluk bilinci Hz. sa: Kiilii ve Hz. Muhammedi (s.a.s.) mjdelemesi

nite Hakknda
Bu nitede; slmn inan esaslarndan biri olan peygamberlere iman konusu ilenmektedir. Peygamberlere ihtiya vardr. Allah ile insanlar arasndaki elilik grevine peygamberlik denilmektedir. nsan, akl ile Allahn varln, birliini ve yceliini anlayabilir, ancak onun hakknda peygamberlerin vahiyle bildirdii bilgileri elde edemez. nsan, Allaha nasl ibadet edilecei ve ahiretle ilgili konularda akl yoluyla doru bir karmda bulunamaz. Peygamberler, doru ve yararl olan bulma ve ayrt etme, ilh buyruk ve hakikatleri renme ve ahlk erdemlere ulama konusunda insanlara yol gsterirler. Mucize; peygamberlerin, peygamberliklerini ispat etmek iin Allahn inayetiyle gsterdikleri olaanst olaya mucize denir. Peygamber olmayanlarn gerekletirdii olaanst olaylara mucize denilmez.
141

nite 7

 Keramet; peygambere itenlikle bal olan ve onun snnetine harfiyyen uyan, Allahn sekin kullarnn gsterdii olaanst hllere kermet denir. Kuran- Kerim baz peygamberlerin hayatndan rnek kesitler sunmu ve onlarn zelliklerinden birini ne kartmtr. Bu nitede rnek olarak, Hz. brahimin Allah aray, Hz. Musann yol arkada ve hikmetli olaylar, Hz. Eyybun hastalk karsndaki sabr, Yusuf kssasndaki sevgi rnekleri, Yunus peygamberin grev ve sorumluluk bilinci ve Hz. sann kiilii ile son peygamber Hz. Muhammed (s.a.s.)in geleceini mjdelemesi zerinde durulmaktadr.

renme Hedefleri
nite 7

Bu nitenin sonunda aadaki hedef davranlara ulamanz beklenmektedir: 1. Peygamberlik grevinin ne olduunu aklama. 2. nsanlarn peygamberlere olan ihtiyalarn kavrama. 3. Peygamberlerin zelliklerini aklama. 4. Peygamberlerin grevlerini syleme. 5. Mucize ve kerametin tanmlarn syleme. 6. Kuranda geen peygamberlerin hangi zellikleriyle tanndn aklama.

niteyi alrken
Bu niteyi alrken; 1. nitenin banda verilen renme hedeflerine ulap - ulamadnz dnnnz. Ulaamadnz dndnz hedeflerle ilgili konular yeniden okuyunuz. 2. niteyle ilgili aratrma ve inceleme etkinliklerini gerekletiriniz. 3. niteyi renmek iin sadece ders kitabyla yetinmeyiniz. Kitabn sonundaki kaynakadan ulaabildiklerinizi inceleyiniz.
142

1. Peygamberlik ve Peygamberlere Olan htiya

Peygamberlere iman
Mukaddes dinimiz slmdaki temel iman esaslarndan biri de peygamberlere imandr. Bu iman esas, Allahn insanlar arasndan peygamber olarak setii kimseleri tasdiki ve onlarn Allahtan ald ve aktard btn bilgilerin doru ve gerek olduunu onaylamay gerektirir. Allah Tel Kuran- Kerimde, aralarnda hibir ayrm yapmadan btn peygamberlere inanlmas gerektiini belirtmitir. Peygamberlerin bir ksmna inanp, bir ksmna inanmamay, inkrclk saymtr
(bkz. Bakara, 2/285; Nis,
nite 7

4/150-151).

Peygambere iman ve anlam

Peygamber, eli, haber getiren anlamnda Farsa bir szcktr. Allahn (c.c.) insanlar arasndan setii ve vahiy yoluyla emir ve yasaklarn insanlara iletmek zere grevlendirdii kimselere denir. Arapada peygamberin karl olarak, eli, gnderilmi anlamnda resul ve haber veren anlamnda nebi szckleri kullanlr. Resul: Yeni bir kitap ve yeni bir din ile insanlara gnderilen peygambere denir. Rislet ve nbvvet: Peygamberlik anlamna gelir. Peygamberlik, Allah ile insanlar arasndaki elilik grevinin addr. Peygamberlik, insann almas ve gayretiyle elde edilemez, Allah vergisidir. O, insanlarn arasndan kendi istediini peygamber olarak seer.
143

 O, peygamberleri iinde yaadklar toplumdan seer. Bu durum, vahyin anlalmasnda ve kabul grmesinde kolaylk salamtr: Bu, Allahn ltfudur. Onu dilediine verir (Cum, 62/4). nsanlk tarihi boyunca Allah insan, desteksiz ve rehbersiz biimde yalnz brakmam ve her toplulua mutlaka bir peygamber gndermitir: Her toplumun bir peygamberi vardr (Ynus, 10/47; Nahl, 16/63). Hibir topluluk yoktur ki, ilerinden bir uyarc gelip gemi olmasn (Ftr, 35/24). Peygamberlik, Hz. Muhammed (s.a.s.) ile sona ermitir: Muhammed ... Allahn resul ve peygamberlerin sonuncusudur (Ahzb, 33/40).

nite 7

Niin her toplulua peygamber gnderilmitir?

nsan akl ve peygamberler

nsan, akl ile Allahn varln, birliini ve yceliini anlayabilir, ancak onun hakknda peygamberlerin vahiyle getirdii bilgileri elde edemez. Allah Tel, gnderdii btn ilh kitaplarda insanlara kendi varl, sfatlar ve fiilleri konusunda bilgi vermi, kendini tantmtr. Kuran- Kerimde de bu konuda yeterli bilgiler verilmi ve Allaha nasl iman etmek gerektii konusunda yol gsterilmitir. Allaha nasl ibadet edilecei ve ahiretle ilgili konularda insan akl yoluyla doru bir karmda bulunamaz. zellikle bu kabil konularda insan, peygamberin bilgilendirmesine ve klavuzluuna ihtiya duyar.

nsann sorumluluu
nsan, iman, dnce, sz ve davranlarndan sorumludur. nsan, Allah katnda bunlarn hangisinin doru ve sevap kazandrc, hangisi144

nin yanl ve cezay gerektirici olduunu ancak peygamberden renebilir. Helal ve haram, farz ve vacibi, tevhidi ve kfr insanlara peygamber retir.

Peygamberlerin grevi
Peygamberler, doru ve yararl olan bulma ve ayrt etme, ahlk erdemlere ulama konusunda insana yol gsterir. Bu sayede insan, Allahn honutluunu kazanarak dnya ve ahiret kurtuluuna ve mutluluuna erer. Peygamberler, getirdii emir, yasak, tavsiye ve aklamalarla insanlarn nefs istek ve arzularna, kt evre, fasit kltr ve khne geleneklerin basksna yenik dmelerine; hakikat karsnda duyarsz kalmalarna engel olmaya alr. Peygamberlerin mjdeleyicilik ve uyarclk grevi vardr. Onlar, toplumlarn her konuda uyarrlar, gelebilecek her trl ilh, semavi ve dnyevi tehlikeyi nceden haber verirler: Mjdeleyiciler ve uyarclar olarak peygamberler gnderdik ki, peygamberlerden sonra, insanlarn Allaha kar bir bahaneleri kalmasn (Nis, 4/165).
nite 7

Peygamberler mjdelemeyi ve uyarlarn hangi konularda yaparlar?

Peygamberler medeniyet rehberleridir

Peygamberler, ayn zamanda insanln medeniyet rehberleridir. Manev alanda olduu gibi, madd alanda da insanla nderlik etmilerdir. Yeryznde insann btn ynlerini hesaba katan meden admlar, onlarn getirdii kutlu bilgiler sayesinde atlabilmitir. Onlar, getirdikleri ahlk ilkelerle medeniyetlere yn vermiler; ziraat, sanat, ticaret gibi mesleklerle uraarak hayatn madd ynne ilikin rnekler sunmulardr.

145

 Toplumlarn salkl ve dengeli bir biimde kltr, teknik ve medeniyet oluturmalarnda peygamberlerin rolne tarih defalarca tanklk etmitir.

2. Peygamberlerin zellikleri
Kuran- Kerim, peygamberlerin beer olduklarn vurgular. Onlarn da birer insan olduunu, insan olma bakmndan dier insanlarla eit olduklarn belirtir. Onlar da oturur, kalkar, gezer, alr, yer, ier, evlenir, ocuk sahibi olur, hastalanr ve lrler. Allah karsnda her insan gibi ykmllk ve sorumluluklar vardr. Onlar, Allahn insanlar iinden setii, vahyine muhatap kld mstesna insanlardr.
nite 7

lhi Kitaplar Bu ynden dier insanlardan farkl bir

konuma ykseltilmiler, zel niteliklerle donatlarak sekin ve rnek olmulardr.

Tevrat Zebur

Bu konum, onlarda birtakm Kuran ayrc zellikncil lerin bulunmasn zorunlu klmtr. Peygamberlerin sfatlar olarak deerlendirilen

bu zellikler unlardr:
Peygamberlerin zellikleri

Sdk

Emanet

smet

Fetanet

Tebli

Sdk
Sdk, doru olmak demektir. Peygamberlerin en nemli zelliklerinden biridir.
Allahn Zati Sfatlar 1. Vcd
146

Allahn Sbuti Sfatlar 1. Hayat

 Peygamberlerin her biri doru szl insanlardr. Onlar, z sz doru olan drst insanlardr (bkz. Meryem, 19/41, 5458). Onlar peygamber olmadan nce de sonra da asla yalan sylememiler ve kendi toplumlarnda doru szl olularyla tannmlardr. evresindeki insanlar, hibir peygambere: Sen daha nce yalan sylerdin diyememitir. Peygamberler, Allahn bildirdii emir ve yasaklar doru olarak, olduu gibi insanlara haber vermilerdir. Peygamberler, getirdikleri ahlk ilkeleri kendi hayatlarnda somutlatrarak rnek olmulardr. Sz ve davran, insanlarla ilikiler, komuluk, dostluk, arkadalk, al-veri vb. her konuda doruluktan ayrlmamlar ve gven kazanmlardr. z sz doru olmak ne demektir?

nite 7

Emanet
Gvenilir olmak demektir. Peygamberler, emin ve gvenilir kiilerdir. Onlar emanete hiyanet etmezler (bkz. l-i mrn, 3/161). Onlar, gvenilir insanlardan seilir, peygamberler de arlarnda gvenilir bir kii olma zelliklerini ne karrlard (bkz. uar, 26/107, 125, 143, 162, 178). Sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s.) peygamber olmadan nce de toplumun en gvenilir kiisi olduu iin evresindekiler ona Emin (Gvenilir) adn vermilerdi.

Peygamberlerin gvenilir olma zelliinin vahyin kabul edilmesine salad katk zerinde tartnz.

147

smet
smet, gnah ilememek, gnahtan korunmu olmak demektir. Peygamberler, hayatlarnn hibir dneminde irk ve kfr saylan bir gnaha dmedikleri gibi, gizli ve ak olarak kasten hibir gnah ilememilerdir. Onlarn bazen zelle denilen tutumlar olmutur. Gnah kapsamnda olmayp, zelle ad verilen bu kk hatalar, Allahn uyarsyla derhal dzeltilmitir. Onlar, her ynden rnek alnan kimseler olduklar iin, bu konumlarn sarsacak davranlardan uzak durmulardr. Onlar, aldklar vahiy emanetini insalara ulatrma konusunda Allah tarafndan korunmulardr.

Fetnet
nite 7

Fetnet, akll ve zeki olmak demektir. Peygamberler, akll, zeki, algs ve sezgisi gl, saduyulu insanlardr. Onlar bu zellikleriyle insanlar ikna edip kendilerine inandrmlar ve toplumlarn karanlktan aydnla karmlardr. stn, deerli ve olduka zor ve ar sorumluluu olan peygamberlik grevini ancak bu yetenee sahip insanlar hakkyla yerine getirebilir. Kuranda, btn peygamberlerin akll ve zeki olduuna iaret eden ayetler vardr (bkz. Enbiy, 21/51).

Tebli
Tebli, bildirmek, iletmek demektir. Tebli, peygamberlerin temel grevidir. Onlar, Allahtan aldklar emir ve yasaklar, helal ve haramlar eksiksiz olarak toplumlarna iletmilerdir: Ey Peygamber! Rabbinden sana indirileni tebli et.
148

Eer bunu yapmazsan Onun verdii peygamberlik grevini yerine getirmemi olursun (Mide, 5/67). Kuran- Kerim, btn peygamberleri teblici olarak nitelendirmektedir (bkz. Nahl, 16/82; Nr, 24/54).

3. Peygamberlerin Grevleri
Peygamberlerin grevi, Allahtan aldklar vahyi olduu gibi insanlara ulatrmaktr (Tebli). Bunu yaparken, ilahi vahyi sadece szle aklamakla kalmazlar, uygulamalaryla da rnek olurlar. nsanlar uyarma (inzar) ve mjdeleme de tebli grevinin iindedir. Allah Tel, insanlara rahmet, ltuf ve ihsannn bir gerei olarak kendi ilerinden birilerini peygamber olarak grevlendirmitir. Onlarn grevleri, insan Allaha davet etmek, ktlklerden sakndrmak, iyi ve gzel olan eylere armaktr. Peygamberler, insann gerek bireysel gerekse toplumsal boyutta, tkezlemeden, buhran ve bunalmlara dmeden yaamasn salayan hidayet ilkelerini gstermilerdir. Peygamberlerin balca grev ve sorumluluklar yle zetlenebilir: Davet: Onlarn temel grevi insanlar tevhit inancna, her trl irkten arnarak bir tek Allaha inanmaya ve sadece Ona kulluk etmeye armaktr. Bunu, ahirete iman ars izlemektedir. nk bu iki temel esasa inanmak, toplumdaki ahlk kn de nn alacaktr. Dier iman esaslarna armak da davetin znde yer almaktadr. nzar: nsanlk tarihinde hibir toplum Allah tarafndan uyarsz braklmam ve bu uyar grevi peygamberler tarafndan yerine getirilmitir. Btn peygamberler, toplumlarn ncelikle ebedi hayatta karlaacaklar tehlikeler konusunda uyarma grevini yerine getirmilerdir. Peygamberler, durumlarn dzeltmedikleri takdirde
149

nite 7

karlaabilecekleri dnyevi ve uhrevi tehlikeleri haber vererek toplumlarn ikaz etmilerdir. Kuran- Kerimde Peygamberimize seslenilerek: Kalk ve uyar (Mddessir, 74/2) denilmitir.

Kuran- Kerim, peygamberlerin uyarclk grevini, onlarn ne-

zr, uyarc, korkutucu, dikkat ekici olularyla belirtir (Arf, 7/184; Hd, 11/12). Peygamberimizle ilgili olarak bir ayette yle denir: ...O, iddetli bir azap karsnda sizin iin ancak bir uyarcdr (Sebe, 34/46).

Ben size Rabbimin vahyettiklerini tebli ediyorum ve size t veriyorum. Sizin bilmediiniz eyleri de Allah tarafndan gelen vahiy ile biliyorum (Arf, 7/62).

Beyan: Peygamberler, getirdikleri dinin esaslarn aklamlardr. Onlar, vahyi

nite 7

tayan szlerdeki kapal ynleri ve din hkmleri beyan etmi ve uygulan biimini gstermilerdir. rnein Kuranda geen Salt, Zekt, Hac gibi kavramlardaki kapal ynler sevgili Peygamberimizin sz ve uygulamalaryla akla kavuturulmutur. Bylece Kuran hayata geirebilmenin somut modeli Snnet vcut bulmutur.

(O peygamberleri) apak belgeler ve kitaplarla gnderdik. nsanlara kendilerine indirileni aklaman ve onlarn da dnmeleri iin sana bu Kuran indirdik (Nahl, 16/44).

Mjdeler verme: Peygamberler, arsna uyan, inanp gzel iler yapan, uyarlarn dikkate alp kendine eki-dzen veren kimseleri, Allahn rzas, dnya ve ahiret mutluluuyla mjdelemilerdir. nsanlar doru, iyi ve yararl olana tevik etme, benimsetme, sevdirme, sahiplendirme ve zgven kazandrma konusunda bu mjdelemenin nemli katks olmutur.
150

 Onlar grevlerini baarl bir biimde yerine getirerek insanlarn gnllerini kazanmlar ve onlar kendi saflarna ekebilmilerdir. Kuran- Kerim, onlarn her birini ber, mbeir, mjdeleyici olarak nitelendirmitir. Onlarn uyarclk ve mjdeleyicilik grevlerini birlikte anarak bu konuda dengeli davranmann gereini ortaya koymutur
33/45). (bkz. Arf, 7/188; Ahzb,

Peygamberler, toplumlarnn iinde bulunduu durumu, onlarn ihtiya ve sorunlarn Allahtan aldklar vahiylerle tespit etmiler ve yine vahiyler araclyla zm yollarn gstermilerdir. Doru olan gsterme abas iinde olmular, tutum ve davranlaryla hayatn her alannda model ve rnek olmulardr.

nite 7

4. Mucize ve Keramet
Peygamberlik ve delilleri
Peygamberliin ispat edilmesi, iinde hibir pheye yer brakmayan kesin bir delil gsterilmesiyle mmkndr. Bu kesin delil de iki ekilde olabilir: Birincisi duyu organlaryla gzlenebilen Mucizedir. Bu, peygamberin dneminde yaayan insanlar iin sz konusudur.
151

 Dieri, kesin bilgi ifade eden mtevtir haber yoluyla ortaya konulan Mucizedir. Peygamber Efendimiz Hz. Muhammedin en byk Mucizesi Kuran- Kerim mtevtir haberle bize ulamtr.

Mucize
Mucize, olaanst ey, ciz brakan, kar konulmaz gibi anlamlara gelir. Peygamberin peygamberliini ispat etmek iin Allahn ltfuyla ortaya koyduu, insanlarn bir benzerini yapmaya g yetiremedii olaanst olaya Mucize denir. Peygamberler, insanlara peygamber olduunu kantlamak iin Allahn yardmyla gsterdii mucizeleri, birer peygamberlik belgesi olarak sunmulardr. Bunun iin insanlar iinden yalnzca peygamberler mucize gsterebilirler. Mucize, Allahn yaratmasyla gerekleir. Peygamber araclyla gsterildii
nite 7

iin buna peygamberin mucizesi ad verilmitir. Kuranda Hz. brahim, Hz. Salih, Hz. Yakup, Hz. Musa, Hz. Sleyman ve Hz. sann mcizeleri anlatlr.

?
Keramet

Hz. Sleymann Kuranda belirtilen mucizesi nedir?

Peygambere harfiyyen bal olan ve onun snetine titizlikle uyan, bylece Allahn dostlar arasna girebilen kimselerin Allahn yardmyla gsterdikleri olaanst hllere Keramet ad verilmektedir. Bu nitelikleri tamayan insanlarn ortaya koyduklar olaanst grnml olaylara Keramet denmez.

152

5. Baz Peygamberlerin Hayatlarndan Kesitler

Hz. brahim: Allah aray
brahim peygamber ocukluk yanda bile, babasnn ve etrafndaki insanlarn kendi yaptklar tatan putlara niin taptklarna anlam veremiyordu. Grd her defasnda, 'Bu tan bize stnl ne olabilir?' diye iinden geiriyor ve ocuk aklyla putlara tapnan bu koca insanlarn hlini tuhaf buluyordu. Ya bydke onlarn tanrl konusundaki kukular da gibi byyordu. Genlik ann sonlarna doru, kafasndaki sorular daha da artmaya balamt: 'Ta bunlar, ad stnde ta. Cansz, dilsiz, sar, kr ve kat. Nasl bir i bu? Yontuyorsun, tanrlayor. lh! Bu, lh olamaz, o, baka biri olmal. Taa topraa, aaca, bize ve evrendeki hibir varla benzemeyen biri.' brahimin (a.s.), tanr konusundaki sorularnn gerek cevabn bulmasnn artk zaman gelmiti. Hatta cevabn bulmu ve meseleyi yle bir misalle toplumuna anlatma yolunu semiti. Gecenin karanl bastrd bir srada ban kaldrp gkyzne bakt, sonu bir trl bulunamayan deta karanlk bir deniz ve karanl delercesine yanp snen yldzlar. Onlarn arasndan parlak irice bir yldz dikkatini ekti. 'te onu buldum diye bard. Gn derinliklerinde parlyor. stelik talar gibi ksz ve donuk bir ey deil. Il l! Sonunda buldum onu.' Sevinle, bakyordu yldza. Gzlerini ondan ayramyordu. Ama ne are, gn rken yldz kaybolmu ve yreine bir sknt kmt. brahim, 'yleyse yldz benim tanrm olamaz. Beni brakp giden, kaybolan bir yldz, asla benim tanrm olamaz.' Hz. brahim, gerek ilh arayp bulma konusunda kararlyd. Ona kavuacana btn kalbiyle inanyordu. Dalarda, denizlerde, gklerde hep onu aryordu. Yine bir gn akamzeri umutsuz ve kederli bir ekilde dncelere dalmken, dolunay
nite 7

153

hlindeyken ay grmt. Hem grd yldzdan daha byk, hem de daha parlak, l l... 'te buldum onu! Daha nce nasl da grememiim. te geceyi aydnlatan bir kandil, eriilmez gzellie sahip bir varlk...' Sevinci yine ksa srmt. Ay kaybolmaya yz tutarken, brahim iin yeni bir aray sreci balamt bile. brahim, onun da ilah olamayacan anlamt. Bu ekilde Allahn kendine yol gsterdii iin ok sevinliydi, yanl bir dnceye taklp kalmad iin Ona sonsuz krler ediyordu. Bu aray srerken bir gn de gne dikkatini ekmiti. 'In ve snn sahibi. Bana, yeryzne ve zerindeki her eye can veren, ekinleri, sebzeleri, meyveleri bitiren, dnyay aydnlatan tanrm bu olabilir mi?' diye dnd. Bozkra, dalara, ovalara bakt. Gzn evirdii her yerde onun n grd, ssn hissetti. Ne yazk ki, gne de gnlk grevini yerine getirdi ve ufukta kaybolup gitti. Yine aray devam
nite 7

edecekti. 'Yce Rabbim, gne de deil. Peki, sen kimsin? Neredesin? Asla kaybolan ve batan olamazsn sen. Sen hi batmayan, yitmeyensin. Beni, ailemi, dnyay ve her eyi yaratansn sen. Her eye gc yetensin sen. Seni gremiyorum, ama her yerde sen varsn... Varln btn benliimi saryor. Hz. brahim (a.s.) karmakark durumdaki dncelerini netletirmi, tm sorularn gerek cevabn bulmutu. Onun varln yreinin derinliklerinde duyarak, bunun iin ona sonsuz krlerde bulunmutu. Gzyalar iinde ona yakarm, lemlerin Rabbinin huzurunda doyumsuz mutlulua erimiti. Toplumunun yanl bir ilh inancna sahip olduu konusundaki kayg ve kukularnda hak154

l kmt. Gnl huzuru iinde evine dnd ve bu mutluluu herkesle paylamann planlarn yapmaya balad (bkz. Enm, 6/7478). brahim, bu arayn halkna seslendii u szleriyle sonulandrd: Ben hakka ynelen birisi olarak yzm, gkleri ve yeri yaratana dndrdm. Ben Allaha ortak koanlardan deilim
(Enm, 6/79).

Hz. brahim, Allah' bulmay nasl rneklendiriyor?

?
nite 7

Hz. Musa ve yol arkada: Hikmet

srailoullarnn Hz. Musaya kar bitmez tkenmez isyan hareketleri artk onu iyice bunaltmaya balamt. Bir gn yanndaki gen arkadana seyahat etmek istediini syledi: Ben iki denizin birletii yere varncaya kadar durmayacam, ya da uzun zaman gideceim. Byle bir seyahat dncesi amasz deildi, tabii ki. nemli grd bir nedeni ve hikmeti vard. O, birtakm olaylarn arkasndaki hikmet perdelerini aralamak istiyordu. Musa, bunu Rabbinden dilemi ve O da bu geziye izin vermiti. Onlar, yiyecek olarak yanlarna bir balk alarak yola koyuldular. ki denizin birletii yere, vardklar zaman balklarn burada unuttular ve yollarna devam ettiler. Musa, gen arkadana: Azmz kar. Bu yolculuumuz bizi yorgun drd, dedi. O da: Grdn m ii! Kayala vardmzda bal orada unutmuum. Dorusu onu sana sylemeyi bana eytan unutturdu, dedi. Arkada aslnda baln denize doru akp gittiini grmt. Ancak olduka ilgin bulduu bu durumu Musaya haber vermeyi unutmutu. Oysa Musann ara155

d tam byle garip bir olayd. nk kendisini hikmet denizinde yzdrecek kiiyi bulmaya byle bir olay yardmc olacakt. Bunun iin o, arkadana kzmak yerine sevincini ifade ederek: stediimiz de zaten bu idi. Olanca yorgunluklarna ramen dinlenmeden izlerini takip ederek geldikleri yere geri dndler. Bu sefer kayalkta, kendisine rahmet verilmi ve ilim retilmi olan Allahn sevgili kullarndan birini buldular. Bu kimsenin Hzr olduu sylenir. Musa, sonunda aradn bulmu ve hemen sorusunu sormutu: Sana retilen bilgilerden bana, doruya iletici bir bilgi retmen iin peinden gelebilir miyim? Adam yle dedi: Sen, dorusu benimle birlikte olmaya, yaptklarma dayanamazsn. yzn kavrayamadn bir eye nasl sabredebilirsin? Musa:
nite 7

naallah sabrl olduumu greceksin. Yaptn hibir ite sana kar gelmeyeceim. Adam: Eer bana uyacaksan, sana anlatmadka yaptm hibir ey hakknda bana soru sormayacaksn. Musa ile adam/Hzr arasndaki anlama tamamd. Birlikte yola koyuldular ve sonunda bir gemiye bindiler. Adam, bindikleri gemiyi deliverdi. Musa: Sen gemiyi, iindekileri bomak iin mi deldin? alacak bir i yaptn dorusu! Adam: Benim yaptm ilere dayanamazsn demedim mi sana? Musa: Unuttuum iin bana kma, gcmn yetmedii eyden beni sorumlu tutma! Yine yola koyuldular. Giderken yolda bir erkek ocukla karlatlar. Adam ocuu hemen ldrverdi. Musa: Bir cana karlk olmadan susuz birini mi ldrdn? Andolsun ok kt bir i yaptn! Adam:
156

Ben sana yaptm ilere dayanamazsn, demedim mi? Musa: Eer bundan sonra sana yaptklarn hakknda bir ey sorarsam, artk benimle arkadalk etme. Bu son zr dileyiim. Yine yola koyuldular. Yolculuun sonunda bir kasabaya vardlar, onlardan yiyecek istediler. Halk onlar misafir etmek istemedi. Derken orada yklmaya yz tutmu bir duvar grdler. Adam hemen bu duvar dorultup salamlatrd. Musa: steseydin yaptn bu i iin bir cret alabilirdin, dedi. Adam: te bu, birbirimizden ayrlmamz gerektiren bir durumdur, imdi sana sabredemediin eylerin iyzn anlatacam, dedi: O gemi, denizci birtakm yoksul kimselere aitti. Onu arzal hle getirmek istedim. nk pelerinde her salam gemiyi zorla ele geiren bir kral vard. ocua gelince, anas babas inanm kimselerdi. ocuun onlar azgnla ve inanszla srklemesinden korkmutuk. Rablerinin onlara, ondan daha hayrl ve merhametli bir ocuk vermesini diledik. Duvar ise, ehirdeki iki yetim ocua aitti. Altnda onlarn bir hazinesi vard. Babalar da iyi bir insand. Rabbin onlarn erginlik ana ulamalarn ve Rabbinden bir rahmet olarak hazinelerini karmalarn istedi. Ben bunlar kendiliimden yapmadm. te senin sabredemediin ilerin iyz budur (bkz. Kehf, 18/6082). Hz. Musa hikmetler deryasndaki bu ksa yolculuunda, her olayn ilh takdire dayal birer gerek ynnn bulunduu tecrbeyle renmi olarak halkna dnmt.
nite 7

Hz. Musa ve Yol Arkadann arasnda geen olaylar deerlendiriniz.

157

Hz. Eyyb: Sabr rnei

Allah, Kuranda Eyyb peygamberi sabrl bir kul olarak tantr ve bu ynyle de onu insanlara rnek gsterir: Gerekten Eyybu sabrl bir kimse olarak bulduk. O ne gzel bir kuldu! O Allaha ok ynelen bir kiiydi (Sd, 38/44). O, her trl skntya katlanr, bana gelen her eye sabreder, hibir zaman ikyette bulunmazd. Eyyb anlnca ilk akla gelen onun hastal ve sabryd. Btn skntlarn peygamberlik yllarnda yaamt. Kuran, onun hastala tutuluunu ve gsterdii sabr yle anlatr: Eyybu da hatrla. Hani o Rabbine: Ben gerekten hastala uradm. Sen ise, merhametlilerin en merhametlisisin diye niyazda bulunmutu (Enbiy, 21/83).
nite 7

O, yakaland hastal ok ar bir biimde ekiyordu. Kuranda anlatlmak istenen Eyybun hangi hastala nasl tutulduu deildi. Onun gsterdii sabryd ne kartlan. Onun hastalna ilikin irkin ve abartl anlatlanlarn da gerek d olduunu burada belirtmek gerek. Eyyb, hastalndan kurtulmak iin Allaha ynelmi, kurtuluu yalnzca Ondan dilemi, O da onun duasn kabul etmiti: Biz de onun duasn kabul etmi, kendisinde dert namna ne varsa gidermitik (Enbiy, 21/84). Kuranda Eyybun hastalktan nasl kurtulduu yle anlatlr: Biz de ona ayan yere vur! te ykanacak ve iilecek souk bir su dedik. Eyyb ykand ve souk suyu iti ve iyileti. O, salyla birlikte, ailesine ve byk bir servete de kavumutu: Biz ona tarafmzdan bir rahmet ve akl sahiplerine bir t olsun diye ailesini ve sahip olduu eylerin bir o kadarn daha verdik (Sd, 38/42-43). Eyyb, iman ve sabrnn karln grm ve kurtulua ermiti. O, snavn kazanm ve mjdesini almt; Allah sabredenlerle beraberdi (bkz. Bakara, 2/153154).
158

 Sabr, niin en etkili duadr? Eyybun hastalyla ilgili halk arasnda anlatlanlar nelerdir, bunlarn doru olamayacan deerlendiriniz.

Hz. Yusuf: Sevgi rnekleri

Kuranda mstakil bir surede Yusuf Peygamberin hayat yks ok ynl olarak anlatlr ve bunu kssalarn en gzeli olarak nitelendirilir
(bkz. Ysuf, 12/3).

Bunlar arasnda, evlat

sevgisi ve karde sevgisine ilikin sevgi rnekleri dikkatimizi eker. Evlat sevgisi denilince, ilk anda Yusufun babas Yakup akla gelir. Onun sevgili olu Yusufa olan dknl dillere destandr. Yakup Peygamberin on iki olu vard. Bunlardan son ikisi, Yusuf ve z kardei Bnyamin idi. Onun snav, evlat acs ve evlat ihaneti konularnda yaplmt. Yusufunun hasretiyle tutumu, alamaktan gzlerine ak inmiti. Hznn gizleyip iine gmm, kimseye derdim udur dememi, yaknmasn sadece Allaha iletmi, yakarn tek Ona yapmt. O, evladna kavuacana olan midini bir an bile kaybetmemi, sabrla, mitle beklemiti. Ve sonunda sevgili oluna kavumutu. Hz. Yusuf ryasnda ne grmt, babasnn yorumu ve tavsiyesi neydi? Kurandan bulup okuyunuz.
159

nite 7

Hz. Yakupun Yusufa olan sevgisi, kardelerini ar bir kskanla itmiti. Hem de ona ldrme planlar yapacak kadar. O, lnce babalarnn btn sevgisinin kendilerine kalacan dnyorlard.

?
nite 7

Kardeleri, Yusufa hangi tuza kurdular ve babalarna ne dediler? Deerlendiriniz. Bu olaylar anlatan ayetleri okuyunuz. Yakup, oullarnn sylediklerine kanmamt, bununla birlikte onlara kar ar tepki ve sulamalarda bulunmam ve yle demiti: Hayr! Nefisleriniz sizi aldatp byle bir ie srkledi. Artk bana den, gzel bir sabrdr. Anlattklarnza kar yardm istenilecek de ancak Allahtr (Ysuf, 12/18). nk onlar da ocuklaryd, aslnda onlar da ok seviyordu. Onlarn da elbette baba sevgisine ihtiyalar vard. Babalarnn Yusufun zerine titremesinin ayr bir nedeni vard, o ilerde peygamber olacakt, fakat onlar bunu bilmiyordu. Grne bakarak onlar babalarnn kendilerini yeterince sevmedii duygusuna kaplmlard. Msr ve civarnda yedi yl srecek ktlk dnemleri gelmiti. Her yerden kervanlar zahire almak iin Msra ynelmiti. Yusuf, Msrn hazinelerinden sorumlu bir vezir olmutu. Yusufun aabeyleri de bu kervanlardan biriyle buraya gelmiler ve Yusufla grmlerdi. Yusuf, kardelerine: -u gmleimi alp babama gtrn ve yzne srn. Gzleri alsn, btn ailenizi alp bana getirin, dedi. Kervan Msrdan lkelerine dnmek zere yola kmt. Yakup, nsezisiyle oullarna: nann ben Yusufun kokusunu alyorum. Ne olur bana bunak demeyin, dedi (bkz. Ysuf, 12/9395). Mjdeci gelip gmlei Yakupun yzne srnce, hemen gzleri alverdi. Oullar babalarndan, Allahtan sularn balamas iin dua etmesini istediler. O da: Rabbimden balanmanz dileyeceim. Kukusuz O, ok balayc ve merhamet sahibidir (Ysuf, 12/9698). Yakup ailesiyle birlikte Msra gidip olunun yanna girdi. Yusuf, ana babasn
160

barna bast, onlar tahtn zerine kard, onlar da onun huzurunda saygyla eildiler. Yusuf: Babacm! te bu, vaktiyle grdm ryann kdr. Rabbim onu gerekletirdi... dedi (Ysuf, 12/99100). Hz. Yusufun kssasnda en nemli hususlardan biri de babann evladna kar sevgisidir. Bazen birbirlerine kusurlu davransalar da kardelerin birbirine kar sevgisine de vurgu yaplr. Onlar, bunca kskanlklarna ramen kardelerinin hayatna kyamamlar ve sonunda byk bir pimanlk duyarak zr dilemilerdir. Evladn babasna kar sevgisi, onun sevgisine olan ihtiyac da satr aralarndan szlmektedir. zetle sylemek gerekirse Yusuf rneinde aile sevgisi, aile bireylerinin birbirine kar sevgisi zl biimde anlatlmaktadr. Sevgilerin en ycesi olan Allah sevgisinde btn sevgilere yer vardr, yeter ki, dier sevgiler onun sevgisinin yerine gemeye kalkmasn.
nite 7

Hz. Yunus: Grev ve sorumluluk bilinci

Yunus kfir, zalim ve puta tapan Ninova ehri halkna peygamber olarak gnderilmiti. Her peygamber gibi stn ve rnek bir kiilie sahipti. Kuranda onun adn tayan bir sure vardr. O, milletini Allaha inanmaya davet etmi ve 33 senede halkndan kendisine sadece iki kii iman etmiti. Bu durum onun ok gcne gitmi, byk bir znt ve kzgnlk iinde Ninovay terk etmiti. Bu davran, ne grev ve sorumluluktan ka, ne de bakaldr amacn tayordu. Btn abalarna ramen yapt arya bir trl kulak asmayan bu duyarsz insanlardan bir an nce uzaklamak istemiti. Yunus, kendini yalanlamalar yznden halkna, size gn sonra Allahn azab gelecek demi ve nc gnn tamamlanmasn beklemeden gece yars ehri terk etmiti. Halk, gerekten azabn balarna geleceini anlaynca kaygya kaplm ve Yunusu aramaya balamlard. Onu bulamaynca, yanlarna oluk ocuklarn ve hayvanlarn alarak ehri terk et161

mi ve le kmlard. Onlar piman olmular ve tvbe etmilerdi. Byle bir durum karsnda Allah, onlara acm ve azap etmemiti. Fakat bu aceleci davrannn yanlln da ok gemeden anlamt. O, Allahtan izin gelmeden byle bir i yapt iin kendini haksz gryor ve srekli kendini suluyordu. Onun iten duas ve Allahn kabul Kuranda yle ifade edilir: ...Senden baka ilah yoktur. Seni eksikliklerden uzak tutarm. Ben gerekten hakszlk edenlerden oldum. Biz de onun duasn kabul ettik ve onu zntden kurtardk. te biz mminleri byle kurtarrz (Enbiy, 21/8788).

?
nite 7

Hz. Yunusa niin Zn-nn denilmitir? Grev ve sorumluluk bilinci Yunusu yeniden Ninovaya dndrmt. O, bundan sonraki hayatn daha nce kendi hllerine brakt halkn imana davet etmekle geirmiti. Peygamberlik grev ve sorumluluu da zaten bunu gerektiriyordu. nk o, grevini henz tamamlayamam ve sorumluluunu da olmas gereken biimde yerine getirememiti. Bu defa grevine daha bilinli bir ekilde sarlmt. Artk onun ylmaz, kararl ve sabrl abalar meyvesini vermeye balamt. Sonunda halk kfr ve zulm terk etmiler ve imann salam ve gvenli yolunu seerek kurtulua ermilerdi (bkz. Safft, 37/148).

Yunus Peygamberin her iki davrann da grev ve sorumluluk bilinci asndan deerlendiriniz.

Hz. sa: Kiilii ve Hz. Muhammedi (s.a.s.) mjdelemesi

Allah, Kuranda Hz. sann hayat ve peygamberlik grevini yrtrken karlat162

 glklerden bir blmn anlatm ve onu vmtr. Btn peygamberler gibi Hz. sa da insanlarn kurtuluu ve mutluluu iin byk sknt ve eziyetlere katlanmt. Ona dayanma gc ve mcadele azmi veren yreindeki engin sevgiydi. Sevgi, sevilenler iin karlksz zveride bulunmay ve sevginin ykledii sorumluluu tamay gerektirir. Meryem olu sa, insanlarn gerekleri bir gn greceine olan inancn asla yitirmemi ve hep onlarn iyilii ve kurtuluu iin Rabbine dua etmitir. sa, peygamber olunca kendisine kutsal kitap olarak ncil verilmitir. O, insanlar doru yola arm, onlara gzel tler vermi ve byk mucizeler gstermitir. Buna karn insanlar, onu yalanlam ve ldrme giriiminde bulunmular, ama Allah onlarn bu irkin planlarn boa karmtr (bkz. (l-i mrn, 3/5455). Btn abalarna ramen ona ok az insan inanmtr. Kurann anlatmyla: sa, onlarn inkrlarn sezince: Allah yolunda yardmclarm kim? dedi. Havariler: Biziz Allah yolunun yardmclar. Allaha iman ettik, ahit ol, biz Mslmanlarz dediler (l-i mrn, 3/52). Havarilerin saysnn on iki kii olduu belirtilmitir. Allahn kyamet gn sa ile konumasn anlatan ayetlerde, ona inananlarn kendisinden sonra iine dtkleri yanl inanlar sorgulanmaktadr (bkz. Mide,
5/116117).
nite 7

Bu sorgulamada Hz. sann verdii cevap, onun sevgisinin derecesini gstermesi bakmndan olduka dikkat ekicidir: Eer onlara azap edersen, phe yok ki onlar senin kullarndr. Eer onlar balarsan, yine phe yok ki, sen mutlak g sahibisin, hkm ve hikmet sahibisin (Mide, 5/118).

Aadaki ayette, Hz. sann insanla neyi mjdelediini deerlendiriniz.

163

Hz. sa, gemite Tevrat dorulad gibi gelecekte de insanla en byk mjdeyi haber vermitir: Hani Meryem olu sa: Ey srailoullar! Kukusuz ben, Allahn size gnderilmi, benden nce gelen Tevrat dorulayan ve benden sonra gelecek Ahmed adndaki peygamberi mjdeleyen, peygamberiyim demiti (Saff,
61/6).

Sevgili Peygamberimiz Hz. sa hakknda unlar syler: Ben, insanlarn dnya ve ahirette Meryem olu saya en yakn olanym (Buhari, Enbiy, 48, IV/142). Benimle sa arasnda baka bir peygamber yoktur. (Buhari, Enbiy, 48, IV/142).

nitenin zeti
Allah ile insanlar arasndaki elilik grevine peygamberlik ad verilir. Peygamberlere iman, Allahn insanlar arasndan setii kimselere ve onlara aktard btn
nite 7

bilgilerin doru ve gerek olduuna inanmay gerektirir. nsan, aklyla Allahn varln, birliini ve yceliini bilebilir, ancak Onun hakknda peygamberlerin vahiyle bildirdii bilgileri elde edemez. nsan, Allaha nasl ibadet edilecei ve ahiretle ilgili konularda akl yoluyla doru bir karmda bulunamaz. Peygamberler, doru ve yararl olan bulma ve ayrt etme, ahlk erdemlere ulama konusunda insanlara yol gsterirler. Onlar, toplumlarnn iinde bulunduu durumu, onlarn ihtiya ve sorunlarn tespit etmiler ve zm yollarn gstermilerdir. Doru olan gsterme abas iinde olmulardr. Tutum ve davranlaryla hayatn her alannda rnek oluturmulardr. Peygamberliin ispat edilmesi iin de hibir kukuya yer brakmayan kesin bir delilin gsterilmesiyle mmkndr. Bu kesin delil de iki ekilde sunulabilir: Birincisi, duyu organlaryla gzlenebilir durumda olan Mucizedir; bu, peygamberin dneminde yaayan insanlar iin geerli bir durumdur. Dieri de, hakknda kesin bilgi ortaya koyabilen mtevtir haberle sabit olan Mucizedir; Sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammedin (s.a.s.) en byk mucizesi olan Kuran- Kerim mtevtir haberle bize ulamtr.
164

Peygamberine harfiyyen bal olan ve onun yoluna titizlikle uyduu iin Allahn dostlar arasna girebilen kimselerin Allahn yardmyla gsterdikleri olaanst hllere keramet ad verilmektedir. Bu nitelikleri tamayan insanlarn ortaya koyduklar olaanst grnml hadiselere keramet denmez. Kuran baz peygamberlerin hayatndan rnek kesitler sunmu ve onlarn zelliklerinden birini ne kartmtr. brahim: Allah arayyla, Musa yol arkada ve onun hikmetli davranlarn anlama giriimiyle tannmtr. Hz. Eyyub, sabrn sembol olarak gsterilmitir. Onun tutulduu hastalk karsndaki sabr, rnek bir davrantr. Hz. Yusufun kssas batan sona sevgi rnekleriyle ne kmtr. Hz. Yunus peygamberin grev ve sorumluluk bilinci onu grevinde baarya ulatrmtr. Hz. sa kiiliiyle rnek olmu; sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammedin (s.a.s.) son peygamber olarak insanla gnderileceini mjdelemitir.

nite 7

165

niteyi Gzden Geirelim

1. Peygamberlik grevinin ne olduunu aklaynz. 2. nsanlar peygamberlere niin ihtiya duyar? Aklaynz. 3. Peygamberlerde bulunan zellikleri saynz ve aklaynz. 4. Mucize ne demektir? Kimler mucize gsterebilir? 5. Kerametin tanmn yapnz ve mucizeyle arasndaki fark belirtiniz. 6. Kuran- Kerimde geen peygamberlerin hangi zellikleriyle tanndn syleyiniz.

Deerlendirme Sorular
1. Nbvvet kavramnn anlam aadakilerden hangisidir?
nite 7

A) mamet D) Peygamberlik

B) Kahinlik E) Araclk

C) Bilgelik

2. Mucize kavram aadakilerden hangisiyle ilgilidir? A) Peygamberler D) Sahabiler B) Sddklar E) ehitler C) Veliler

3. Sabr aadaki peygamberlerden hangisiyle zdelemitir? A) Hz. Musa D) Hz.Yunus B) Hz. Eyyb E) Hz. Nuh C) Hz. sa

4. Aadakilerden hangisi peygamberlerin zelliklerinden biri deildir? A) Doruluk D) Aklllk B) Gvenilirlik E) Tebli
166

C) Sanatkrlk

5. Peygamberlerle ilgili olarak aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A) Peygamberler, Allahn seerek grevlendirdii kimselerdir. B) Peygamber davranlaryla insanlara rnek olan kimselerdir. C) Peygamberler kendi toplumlarnn diliyle vahiy getiren kimselerdir. D) Peygamberler melekler arasndan seilen kimselerdir. E) Peygamber Allahtan ald vahyi olduu gibi tebli eden kimselerdir.

nite 7

167

NTE 8 AHRETE MAN

168

nitede Neler Var?

1. Ahiret Gnne man ve nemi 2. lm ve lmden Sonra Dirilme Ruh Kabir Har Maher 3. nsanlarn Yaptklarndan Sorgulanmas Sual Hesap Mizan 4. Cennet ve Cehennem 5. lm ve tesiyle lgili Yanl nanlar (Reenkarnasyon)
nite 8

nite Hakknda
Bu nitede; Mukaddes dinimiz slmdaki temel iman esaslarndan birisi olan ahirete iman konusu ele alnmaktadr. Her canl mutlaka lm tadacaktr. lmden sonra zellikle insan iin nasl bir hayat olaca ayet ve hadislerle aklanmaktadr. Bu nitede ahiretin varln ortaya koyan ayet ve hadislere yer verilmekte ve byle bir hayata inanmann insanda meydana getirebilecei deiiklikler zerinde durulmaktadr. Ahiret hayat sresince yaanacak olan kabir, har, maher, ruh, sual, cennet, cehennem hakknda bilgiler verilmekte, baz din ve felsefelerde inanlan ancak slm dini asndan doru olmayan reenkarnasyon (ruh g) konusu ele alnmaktadr.

169

renme Hedefleri
Bu nitenin sonunda aadaki hedef davranlara ulamanz beklenmektedir: 1. ldkten sonra yeni bir hayatn balayacan fark etme. 2. Ahiret gnne imann nemini aklama. 3. ldkten sonra neler olacan aklama. 4. nsanlarn bu dnyada yaptklarnn ahirette karln greceklerini syleme. 5. lmle ilgili yanl inanlarn neler olduunu syleme.

niteyi alrken
Bu niteyi alrken; 1. nite banda verilen amalar okuyup bu amalara ulap - ulaamadnz srekli dnnz. Ulaamadnz dndnz hedeflerle ilgili konular teknite 8

rar okuyunuz. 2. nite iinde verilen aratrma, inceleme etkinliklerini mutlaka gerekletiriniz. 3. Kitabn sonundaki kaynakadan ulaabildiklerinizi inceleyiniz. Ey iman edenler! Allaha, peygamberine, peygamberine indirdii kitaba ve daha nce indirdii kitaba iman edin. Kim Allah, meleklerini, kitaplarn, peygamberlerini ve ahiret gnn inkr ederse, derin bir sapkla dm olur (Nis, 4/136).

1. Ahiret Gnne man ve nemi

Ahiret
nsanlarn yeniden diriltilmeleriyle balayp sonsuza kadar devam edecek olan zamana Ahiret denilmektedir.
170

Biz gkleri, yeri ve her ikisi arasnda bulunanlar ancak hakka ve hikmete uygun olarak yarattk. Kyamet gn mutlaka gelecektir. Sen imdi gzel bir ekilde hogr ile muamele et (Hicr,
15/85).

Ahiretin mevcudiyetine inanmak, inanlmas farz olan iman esaslarndandr. Kuran ayetlerinden anlalmaktadr ki, ahirete iman insan, iyi ve doru olmaya ynlendirmektedir. Ahirete inananlar inanlarnn gerei, yanl yaptklarnda cezalandrlacaklarn, doru yaptklarnda ise bunun karln mutlaka greceklerini bildikleri iin iyi insan olma yolunda daha ok gayret sarf ederler. Onlar, Allaha ve ahiret gnne inanrlar. yilii emrederler. Ktlkten menederler, hayr ilerinde birbirleriyle yarrlar. te onlar salihlerdendir (l-i mrn, 3/114). Ahirete iman, bu dnya hayatnn anlaml hale gelmesini salamaktadr. Bu inan, insana, iyi kt her ne yaparsa bunun bir anlam ve sonucu olaca bilinciyle hareket etme uuru kazandrmaktadr. zellikle bu dnyada mutlu olamam, birtakm hakszlklara uramlarn haklarnn verilecei bir gn olmas nedeniyle, byle kiileri ebedi bir hakszlkla kar karya kalm olma durumundan ve bunun douraca ruhsal gerilim ve bunalmlardan da korumu olmaktadr. Ahirete iman, bu dnyada ekonomik durumu
171

nite 8

iyi olanlarn da yaamlarn disiplin altna almalarna ve sahip olduklarndan sorumlu olduklarna ve onlara niin, nasl tasarrufta bulunmalar gerektii hususunda yardmc olmaktadr. Ahirete iman, insanlarda yapt iyi ve kt her eyden sorgulanacaklar anlayn gelitirerek, daha ok, iyi olan yapmaya ve kt olandan da kanmaya ynlendirmektedir. O gn insanlar amellerinin kendilerine gsterilmesi iin blk blk kabirlerinden kacaklardr. Artk kim zerre arlnca bir hayr ilerse onun mkfatn grecektir. Kim de zerre arlnca bir ktlk ilerse onun cezasn grecektir (Zilzal, 99/6-8).

nite 8

2. lm ve lmden Sonra Dirilme

lm yeni bir balang
slm dinine gre lm bir yok olu deil, bilakis yeni ve ebedi bir hayatn balangcdr. Bu dnyada yaayan btn yaratklar, bir gn leceklerdir. Bu hususu Yce Allah; Her canl lm tadacaktr (l-i mrn, 3/185); "Yer zerinde bulunan her canl yok olacaktr (Rahmn, 55/26) ayetleriyle bildirmektedir. lmden ka yok!: lm korkusu insanlar en ok rahatsz eden olaylardan birisidir. nsanlar lmekten ve lm korkusundan kurtulmann arelerini aramaktadrlar. Ancak lm, alnan birtakm tedbirlerle geciktirilemez ve bundan kamak da mmkn deildir. Bunun yannda lmszlk arzusu da evrensel psikolojik bir gereklik olarak bizi etkisi altna almaktadr. nk yaama istei insann en derin ve en gl arzularndan biridir. nsandaki lm korkusu zellikle; bilinmezlik, yalnzlk, yaknlarn yi172

tirme, kiisel kimlii kaybetme, lm sonras gnahlar iin cezalandrlma, geride kalanlar iin endielenme, yok olma ve deer verilen insanlar kaybetmekten kaynaklanmaktadr.

lm ve ibret
lm, Mslman iin ibret alnmas gerekli bir olaydr. nk lm, insana niin yaadn, ne yapmas, nasl yapmas ve davranmas gerektiini tler. slm dini yaam ve lmn ne olduunu, lmden sonra nelerin olacan ve lmn niin yaratldn, niin insanlarn her gn ldn ak bir ekilde aklamakta, bizlerin endie ve kayglarn giderici bilgiler vermektedir. slma gre lm bir yok olu deil, bu dnyada yaplanlarn bir hesaba ekiliinin ve yeni bir yaam biiminin balangcdr. lm, bir yaam boyutu deiikliidir. lm, geici dnyadan ayrl, ebedi olan ahiret hayatna gei kapsdr. Bu dnyada iyi iler yapanlar, mrn verimli harcayanlar, kendisi, toplumu ve insanlk iin gzel ve kalc hayrlar yapanlar iin lm, korkulacak bir ey olmayp, yaptklarnn karln grecekleri, mkfatlandrlacaklar yeni ve sonsuz hayata bir gtr. lm her canlya er ge gelecektir. Bundan kamak mmkn deildir. nk Allah: De ki: Sizin kendisinden kap durduunuz lm var ya, o mutlaka size ulaacaktr. Sonra gayb da, grnen lemi de bilen Allaha dndrleceksiniz de O size yapmakta olduklarnz haber verecektir (Cum, 62/8) diye haber vermektedir.
nite 8

173

slma gre Allaha ve ahiret gnne inananlarn lmden korkmamalar gerekir. Ancak Allaha ve ahiret gnne inanmayanlar lmden korkarlar. nk onlar iin lm, bir yok olutur. Ancak, bir Mslman iin nasl olsa bir sre sonra leceim dncesiyle dnyay brakp tamamen ahirete ynelmesi de doru deildir. Nitekim Kuran- Kerimde yle denilmektedir:

Allahn sana verdii eylerde ahiret yurdunu ara. Dnyadan da nasibini unutma. Allahn sana iyilik yapt gibi sen de iyilik yap ve yeryznde bozgunculuk isteme. nk Allah, bozguncular sevmez. ( Kasas, 28/77). Dnya iin alrken, lm hatrda tutmak, onu unutmamak, insann daha bilinle hareket etmesine, bu dnyada daha gzel ve yararl iler yapmasna yardmc olur.
nite 8

Ruh
slma gre ruh, insana bedensel yaratlndan sonra verilmektedir. Mahiyeti insanlar tarafndan pek fazla bilinmeyen ruhun ilh bir emir olduu kabul edilmektedir.

Ve sana Ruh hakknda soru soruyorlar. De ki: Ruh, Rabbimin bilecei bir eydir. Size pek az ilim verilmitir (sr, 17/85). Sonra onu ekillendirip ona Ruhundan fledi. Sizin iin iitme, grme ve idrak duygularn yaratt. Ne kadar az krediyorsunuz! (Secde, 32/9).

174

Allah (len) insanlarn Ruhlarn ldklerinde, lmeyenlerinkini de uykularnda alr. lmne hkmettiklerinin Ruhlarn tutar, dierlerini belli bir sreye (mrlerinin sonuna) kadar brakr. phesiz bunda dnen bir toplum iin elbette ibretler vardr (Zmer, 39/42).

Kabir
nsanlarn ldkten sonra gmldkleri yere Kabir denilmektedir. Dilimizde, mezar, makber kelimeleri de kullanlmaktadr. nsanlar ldkten sonra, kyamete kadar burada kalacaklardr. Ahiret hayatnn balamasyla birlikte kabirlerinde yatan insanlar sorgulanmak iin tekrar diriltileceklerdir.

"O gn insanlar amellerinin kendilerine gsterilmesi iin blk blk kabirlerinden kacaklardr (Zilzl, 99/6). ..phesiz Allah kabirdeki kimseleri diriltecektir (Hac, 22/7).

nite 8

Kabrim zerine dikerler ta Kimin glgesine saklarsn ba Baba oul grmez karda karda Gider geri dnmez yol yava yava

Kyamet
Kuran- Kerim, bu lemin yok oluunun adna Kyamet demektedir. Kyametin ne zaman olacan Allahtan baka kimsenin bilemeyecei, u ayetlerde haber verilmektedir:

175

Gklerin, yerin ve ikisi arasndaki her eyin hkmranl kendisine ait olan Allah ycedir! Kyametin bilgisi de yalnz Onun katndadr ve yalnzca Ona dndrleceksiniz (Zuhruf, 43/85).

Har
Kyamet gnnde llerin diriltilip mahere karlmas olayna Har denmektedir. Kuran- Kerim, insanlarn lmden sonra diriltileceklerini ve bu dnyada yaptklarndan hesaba ekileceklerini, asl hesabn da bu olduunu haber vermekte ve bu olaya Har demektedir. Her kim de benim zikrimden (Kurandan) yz evirirse mutlaka
nite 8

ona dar bir geim vardr. Bir de onu kyamet gnnde kr olarak harederiz (T-h, 20/124).

Maher
Kyametten sonra Allahn izni ve takdiriyle belirli bir sre sonra btn insanlar yeniden diriltilecekler ve hepsi birlikte bir yerde toplanacaklardr. Bylelikle yeni bir hayat balayacaktr. Birdenbire kendilerini maherde buluverirler (Nzit, 79/14). te insanlarn hep birlikte ldkten sonra toplandklar bu yere Maher, bu gne de Maher Gn denmektedir. Kuran- Kerimde maher gnnn ok skntl olduu bildirilmekte, herkesin kendi derdine dmesi nedeniyle en yakn bile olsa bir bakasyla ilgilenme imknnn olmad bir yer olarak tanmlanmaktadr. Kulaklar sar edercesine iddetli ses geldii vakit, kiinin kardeinden, annesinden, babasndan, einden ve ocuklarndan kaaca gn, ite o gn onlardan herkesin kendini megul edecek bir ii vardr (Abese, 80/33-37).
176

Allaha inanp iyi iler yapanlar ise mutlu olacaklardr. Bu husus Kuran- Kerimde yle anlatlr: O gn birtakm yzler vardr ki prl prl parlarlar. Glerler, sevinirler (Abese, 80/38-42).

3. nsanlarn Yaptklarndan Sorgulanmas

Sual
Bu dnyann akl ve irade sahibi tek varl insandr. Akl ve iradeyle donatlm olmas ona birtakm sorumluluklar yklemektedir. Dier canllar byle zelliklere sahip olmadklar iin onlara herhangi bir sorumluluk da yklenmemitir. Onlar yaptklarndan gerek bu dnyada, gerekse ahirette sorguya ekilmezler. Ancak insan dnya hayatndaki btn davranlarndan ahiret gnnde sorguya ekilecektir. ocuklar ile ruh sal yerinde olmayan deliler, davranlarndan dolay sorumlu tutulmayacaklardr. Allah meleklere yle emreder: Zulmedenleri, elerini ve Allah brakp da tapmakta olduklarn toplayn, onlar cehennemin yoluna koyun ve onlar tutuklayn. nk onlar sorguya ekileceklerdir
(Safft, 37/22-24).
nite 8

Ayrca insana bu dnyada verilen btn nimetler de ona bir sorumluluk yklemektedir. nsan kendine verilen bedeni nasl kullandndan, doal nimetlere kar sorumluluklarn yerine getirip getirmediinden,dier insanlara kar sorumluluklarndan sorgulanacaktr.
177

Sonra o gn, nimetlerden mutlaka hesaba ekileceksiniz? (Teksr, 102/1).

Hesap
Maherde keyfiyetini kavrayamadmz byk bir adalet mahkemesi kurulacak, bu dnyada sorumluluk ana geldikten sonra len herkes ok ince bir hesaptan geirilecektir. Dnyada yaptklarndan sorgulanacaklar, yaptklarnn karln orada greceklerdir. Yce Allah bu hesabn yaplacan Sonra phesiz siz kyamet gn Rabbinizin huzurunda muhakeme edileceksiniz (Zmer, 39/31) ayetiyle ve bu hesap neticesinde her kim en kk iyilik etmise onun mkfatn, her kim de en kk ktlk etmise onun cezasn ekeceini de u ayetlerde bildirmektedir:
nite 8

Artk kim zerre arlnca bir hayr ilerse onun mkfatn grecektir. Kim de zerre arlnca bir ktlk ilerse onun cezasn grecektir (Zilzl, 80/7-8). Bir ayette Hepsi saf saf Rabbinin huzuruna karlrlar. Onlara, Andolsun, sizi ilk nce yarattmz gibi bize geldiniz. Oysa siz, sizin iin hesaba ekileceiniz bir zaman belirlemediimizi sanmtnz denir (Kehf, 18/48). Peygamberimiz, hesap gn olacaklar yle anlatmaktadr: Kii mrn ne yolda tkettiinden, vcudunu nerede yprattndan, maln nerede kazanp nereye harcadndan, bildii ile ne amel ettiinden sorguya ekilmedike yerinden ayrlamayacaktr (Tirmizi, Kyame, 1, (2416), IV/612).

Mizan
Maherde herkesin amellerinin tartld bir terazi olarak bilinmektedir. Bu l sayesinde iyi kt her ey en ince ayrntsna kadar incelenecek, hakl haksz belli
178

olacak, kimin kimde hakk kalmsa bunlar tespit edildikten sonra bu dnyada hakszla urayanlar hakkn alacaklardr. Hakszlk yapm olanlar da yaptklarnn cezasn ekeceklerdir. Kyamet gn iin adalet terazileri kuracaz. yle ki hibir kimseye zerre kadar zulmedilmeyecek. (Yaplan i) bir hardal tanesi arlnca da olsa, onu getirip ortaya koyacaz. Hesap grc olarak biz yeteriz (Enbiy, 21/47). Hesap neticesinde herkesin sevap ve gnahlar tartlr. yilikleri ktlklerinden fazla olanlar, mutlu olurlarken, ktlkleri fazla olanlar da zleceklerdir. te o vakit, kimin tartlar ar gelmise, artk o, honut olaca bir hayat iinde olacaktr. Ama kimin de tartlar hafif gelirse, ite onun anas (varaca yer) Hviyedir. Sen Hviyenin ne olduunu ne bileceksin? O, kzgn bir atetir (Kria, 101/6-11).
nite 8

Yksek uan gnl yorulur bir gn Mizan terazisi kurulur bir gn Herkesin ettii sorulur bir gn Dner mi yarabbi dil yava yava

4. Cennet ve Cehennem
slma gre, insanlarn bu dnyada yaptklar iyi veya kt hibir ey karlksz kalmayacaktr. Herkes yaptnn karln mkfat veya ceza olarak ahirette grecektir. yi amel ileyenler karln cennette mkfat olarak, ktlk yapanlar da bunun karln ceza olarak cehennemde greceklerdir.
179

Dnyada iyilik yapanlar, Allahn rzasna uygun iyi amel ileyenler, gnahszlar, dnyada mutlu olacaklar gibi ldkten sonra da cennete gidecekler ve orada sonsuz bir mutlulua kavuacaklardr. yi kullar cennette Allahn btn ltuf ve nimetlerinden sonsuza dek yararlanacaklardr. En byk imknlar, en stn zevkler cennetliklere sunulacaktr.

man edip salih amel ileyenlere, kendileri iin; iinden rmaklar akan cennetler olduunu mjdele, cennetlerin meyvelerinden kendilerine her rzk veriliinde, Bu (tpk) daha nce (dnyada iken) bize verilen rzk! diyecekler. Halbuki bu rzk onlara (dnyadakine) benzer olarak verilmitir. Onlar iin orada tertemiz eler de vardr. Onlar orada ebedi kalacaklardr (Bakara, 2/25).
nite 8

Cennette herkes ayn yerde olmayaca gibi ayn nimetlere de kavumayacaktr. Herkesin yeri, bu dnyada Allahn rzasn ne kadar kazandna bal olarak tespit edilecektir. Herkesin amellerine gre dereceleri vardr. Rabbin onlarn yaptklarndan habersiz deildir (En'm, 6/132). Dnyada Allah inkr edenler ve Allahn buyruklarn yerine getirmeyerek gnah ileyenler, ldkten sonra ceza iin cehenneme gnderileceklerdir. Allah Kuran- Kerimde bu hususu yle aklamaktadr: Evet, ktlk ileyip suu benliini kaplam (ve bylece irke dm) olan kimseler var ya, ite onlar cehennemliklerdir. Onlar orada ebed kalacaklardr (Bakara, 2/81).

5. lm ve tesi ile lgili Yanl nanlar (Reenkarnasyon)

nsanlar, lmden sonra ne olaca hususunu merak etmilerdir. lmden sonraki hayat iin genelde iki farkl gr vardr:
180

 Birinci anlay: lmden sonra yeni bir hayat balayacaktr. kinci anlay: nsann veya baka bir canlnn lmnden sonra ruhun baka bir canlnn bedeninde yeniden bu dnyaya gelmesi inancdr. Birinci anlaya gre, lmden sonra yeni bir hayat balayacaktr. Bu hayata biz ahiret hayat diyoruz. nsanlar bu dnyada yaptklarndan sorgulanacaklar, iyi ve gzel iler yapanlar bu davranlarnn karl olarak cennete gideceklerdir. Kendine ve toplumuna zararl olanlar, Allahn buyruklarna uymayanlar ise cehennemde bunun cezasn ekeceklerdir. slm dininin gr byledir. Yahudilik, Hristiyanlk, Zerdtlk de bu inanc kabul etmektedir. Bu dinlere gre insan, bu dnyaya tek bir beden ierisinde bir kere gelir, yaar ve lr. Tekrar bir daha bu dnyaya gelme imkn yoktur. Artk yeni hayat, ahirette devam edecektir. kinci anlay ise, insann veya baka bir canlnn lmnden sonra ruhunun baka bir canlnn bedeninde bu dnyaya gelmesi inancdr. Bu batl inanca Reenkarnasyon denilmektedir. Buna Trkede ruh g ve tenasuh denilmektedir. Franszca olan reenkarnasyon, lmden sonra ruhun bulunduu bedenden daha stn veya daha aada olan bir baka insan, hayvan ya da bitki biiminde bir ya da daha ok kez yeniden dnyaya gelmesi olarak tanmlanmaktadr. Bu batl telakkide nemli olan ruhlardr. Bedenler yalnzca bir giysi grnmndedir. Ruhlar, dnyaya her gelilerinde deiik yeni bir giysi giymektedir. Tarihi, binlerce yl ncesinin Hint felsefesine
181

nite 8

kadar giden reenkarnasyon, Asya kkenli Hinduizm, Budizm, Jainizm, Sih dinleri ve felsefelerin ayrt edici zelliidir. Ruh g inanc, Hindistan ve inin byk bir blm bata olmak zere dnyann baz blgelerinde varln srdrmektedir. Reenkarnasyon iin insan dndaki her varln insan bedenine ykselinceye kadar deiik yaam formundan gemesi gerektiine inanlmaktadr. slm inancna gre ruh, ezel olmayp sonradan yaratlmtr. lmle bedenden ayrlan ruh, baka bedenlerle tekrar dnyaya gelmeyecek, ahirette beden yeniden yaratlnca ruh tekrar bedenine iade edilecektir. Ruh g diye bir eyin olmad Kuran- Kerimde u ayet ile belirtilmektedir: Nihayet onlardan birine lm gelince; Rabbim! Beni dnyaya geri gnderiniz ki, terk ettiim dnyada salih bir amel yapaym der. Hayr! Bu sadece onun syledii (bo) bir szden ibarettir. Onlarn arkanite 8

snda, tekrar dirilecekleri gne kadar (devam edecek, dnmelerine engel) bir perde (berzah) vardr (Mminn, 23/99-100).

182

nitenin zeti
nsanlarn yeniden diriltilmeleriyle balayan ve sonsuza kadar devam edecek olan zamana ahiret gn denmektedir. Bu kinat sonradan yaratlm ve bir sre sonra da yok olacaktr. Bu yok oluun adna da kyamet denmektedir. Ahirete iman sayesinde insan ldkten sonra yok olmayacan bilmekte, lmn de ne olduunun bilincine varmaktadr. zellikle bu dnyada mutlu olamam, birtakm hakszlklara uramlarn haklarnn verilecei bir gn olmas nedeniyle, bu inan sayesinde hakszlkla kar karya kalm kimseler ruhsal gerilim ve bunalmlardan da korunmu olmaktadr. slm dini lmle ilgili kayglarn yersiz olduunu haber vermekte, yaam ve lmn ne olduunu, lmden sonra nelerin olacan ve lmn niin yaratldn, niin insanlarn her gn ldn ak bir ekilde aklamakta, bizlerin endie ve kayglarn giderici bilgiler vermektedir. Ruh; bedenden ayr olarak insann manev ynn temsil eden bir gtr. nsanlarn ldkten sonra bedenleri kabire defnedilmektedir. nsanlar ldkten belirli bir sre sonra diriltilecek, maherde toplanacak ve burada dnyada iken yaptklarndan dolay sorguya ekilecektir. Maherde herkesin amellerinin tartld bir adalet ls vardr ki buna mizan denmektedir. Bu l sayesinde hi kimsenin hakk bakasnn zerinde kalmayacaktr. yi kullar cennette Allahn btn ltuf ve nimetlerinden sonsuza dek yararlanacaklar, dnyada Allah inkr edenler, Allahn buyruklarn yerine getirmeyerek gnah ileyenler ise ldkten sonra ceza grecekleri cehenneme gidecek ve orada yanacaklardr. man ettikleri halde Allaha isyan edenler, tvbe etmeden lr ve ilh balanmaya da mazhar olamazlarsa cezalarn ektikten sonra imanlarnn karl olarak cennete girebileceklerdir. Reenkarnasyon; insann veya baka bir canlnn lmnden sonra ruhunun yeniden baka bir canlnn bedeninde tekrar dnyaya gelecei eklindeki batl inantr.
nite 8

183

niteyi Gzden Geirelim

1. Ahiret Gn ne demektir? Syleyiniz. 2. Ahiret Gnne inanmann yararlarn anlatnz. 3. ldkten sonra neler olacan ksaca anlatnz? 4. Reenkarnasyon ne demektir? slm inancndaki yerini anlatnz.

Deerlendirme Sorular
1. Aadakilerden hangisi ahirete imann yararlar arasnda yer almaz? A) Ahirete inanan lm korkusundan emin olur. B) Ahirete inanan davranlarna dikkat eder. C) Ahirete inanan niin yaratldn bilir.
nite 8

D) Ahirete inanan lmden daha ok korkar. E) Ahirete inanan Allahla iletiimine nem verir. 2. Aadakilerden hangisi lm asndan yanltr? A) Her canl lm tadacaktr. B) Her canl lmden sonra yok olacaktr. C) lm ibret alnmas gerekli bir olaydr. D) lm sonsuz hayatn balangcdr. E) lm yok olma deildir. 3. Aadaki terimlerden hangisi lm ve sonras hayatla ilgili deildir? A) Cehennem D) Mukabele B) Maher E) Cennet C) Mizan

184

4. lmden sonra insanlarn sorgulanmalar iin tekrar dirildiklerinde toplanmalarna verilen ad aadakilerden hangisidir? A) Mizan D) Cennet B) Maher E) Cehennem C) Har

5. Aadaki dinlerden hangisinde Reenkarnasyon inanc vardr? A) slm D) Zerdtlk B) Yahudilik E) Hristiyanlk C) Hinduizm

nite 8

185

NTE 9 KADER ve KAZAYA MAN

186

nitede Neler Var?

1. Kader ve Kaza Kavramlar 2. nsann Kaderle lgili Baz zellikleri Akl sahibi olmak zgr olmak Sorumlu olmak 3. Kuran- Kerimde Kaderle lgili Baz Kavramlar Tevekkl Rzk Baar Afet Hastalk

nite Hakknda
Bu nitede; Bu nitede Kader ve Kaza kavramlar tanmlanmakta, ikisi arasndaki iliki aklanmaktadr. nsann kaderle ilikisini akl sahibi, zgr ve sorumlu bir varlk olarak kurmas gerekmektedir. Kuran- Kerimde ortaya konulan Kader anlay, insan bu zellikleri nedeniyle sorumlu tutmaktadr. Tevekkl, rzk, baar, afet ve hastalk Kurann kaderle ilgili grd ve insankader ilikisi erevesinde deerlendirdii kavramlardr. nsan, zgrlk ve sorumluluk sahibi olarak davranlarn gerekletirmektedir.nsann kaderle ilikisinde insandan sorumluluu btnyle kaldran bir durum sz konusu deildir. Bunun iin Kuran, davranlar konusunda insann sorumlu tutulduunu n plana karmakta ve ondan sorumluluunu yerine getirmesini istemektedir.
187

nite 9

renme Hedefleri
Bu nitenin sonunda aadaki hedef davranlara ulamanz beklenmektedir: 1. Kader ve kazann ne anlama geldiini farketme. 2. Kader ve kazaya niin inanmamz gerektiini aklama. 3. Allahn her eyi bir l ve dzen iinde yarattn aklama. 4. nsann kaderi ile zgrl ve sorumluluu arasndaki ilikiyi kavrama. 5. Kader ve kazann evrensel yasalarla ilikisini aklama. 6. Kader ve kaza konusuyla ilgili ayet mealleri syleme. 7. Kaderin rzk ve tevekkl ile ilikisini aklama. 8. Kader ile baar, afet ve hastalk arasndaki ilikiyi aklama. 9. Kaderle insann sorumluluu arasndaki ilikiyi aklar.
nite 9

niteyi alrken
Bu niteyi alrken; 1. nitenin banda verilen renme hedeflerine ulap - ulamadnz dnnz. Ulaamadnz dndnz hedeflerle ilgili konular yeniden okuyunuz. 2. nite iinde verilen aratrma ve inceleme etkinliklerini mutlaka gerekletiriniz. 3. niteyi renmek iin sadece ders kitabyla yetinmeyiniz. Kitabn sonunda verilen kaynak listesinden ulaabildiklerinizi inceleyiniz.

Allahn emri, takdir olunmu bir kaderdir (Ahzb, 33/38). Allahn katnda her ey bir lye gredir (Rad, 13/8).

188

1. Kader ve Kaza Kavramlar

Mukaddes dinimiz slmn iman esaslarndan biri de kader ve kazaya imandr. nsann kaderi, kader ve kazann snrlar iinde deerlendirilir: Allahn emri mutlaka yerine gelecek, yazlm bir kaderdir
(Ahzb, 33/38).

Kader ve kaza ile ilgili ayetler, Allahn evrendeki her eyi, belirledii yasalar rgsne (snnetullah) gre dzenlediini belirtir. Allah, lemde bulunan her eyi bir lye gre yaratmtr. Bu l, onlar kendi iinde tutarl ve uyumlu bir btn yapmtr: Allahn katnda her ey bir lye gredir (Rad, 13/8). Aln yazs, yazg deyimlerinin anlamlarn aklaynz. lemde geliigzel hibir ey yoktur. Her varlk bir plan, program ve l iinde yaratlmtr. Yeraltnda ve yerstnde insann yararna sunulan her trl yiyecek, iecek ve insana gerekli olan her ey, bir l iinde; belli bir byklk, arlk ve younlukta yaratlmtr. Ayrca bunlarn oluumunu salayan, toprak, su, hava, scaklk, soukluk vb. gibi eyler de bir lye gre belirlenmitir (bkz. Mminn, 23/18; Hicr, 15/19). Her eyi bir lye gre yaratan Allah, evrendeki her varla yapaca ie uygun yap, ekil, zellik ve yetenek de vermitir (bkz. Al, 87/3).
189

nite 9

Kader: lmek, bimek, belirlemek anlamna gelir. Allahn balangtan sonsuza kadar olacak her eyin zaman, yeri ve zelliklerini sonsuz bilgisiyle bilmesi ve takdir etmesi/belirlemesidir. Allah, evrendeki tm varlk ve olaylarn ileyiini belli bir l, dzen ve yasaya balamtr (Kamer, 54/49). Her eyi yaratan ve bir lye gre dzenleyen Allahtr (Furkn, 25/2). Kaza: Emir, hkm, yarg, yerine getirmek, lerek yapma ve yaratma anlamlarna gelir. Allahn nceden takdir ettii eyleri, zaman gelince yaratmasna kaza denir. Her eyin bir kaderi vardr szn aklaynz. Kader ve kazaya inanmak, hayr ve er, iyi ve kt, canl ve cansz ne varsa hepsinin Allahn (c.c.) bilmesi, dilemesi, belirlemesi ve yaratmas ile meydana
nite 9

geldiine ve Ondan baka yaratc olmadna inanmaktr. Kader ve kazaya inanmak, genelde hayr ve errin Allah Teldan geldiine inanmak diye aklanr. Hayr; iyilik, iyi ve yararl i anlamna gelir. Yce Allahn yapmamz istedii, sevdii ve honut olduu davranlar, hayrdr. er ise, ktlk, kt, zararl ve faydasz i anlamna gelir. Allahn (c.c.) sevmedii, yapmamz istemedii, honut olmad, doru olmayan davranlar erdir. Allah Tel, kulunun seimine gre hayr veya erri yaratmaktadr. O, insanlara iyi ve ktnn ne olduunu gstermekte, iyilii yapmamz ve ktlkten saknmamz istemektedir. Ayrca Allah (c.c.), iyilik yapan dllendireceini, ktlk yapan da cezalandracan aka belirtmektedir. Burada kt olan, Allahn erri yaratmas deil, her trl uyarya ramen kulun ktl semesi ve yapmak istemesidir. Allah hayra rza gsterir, erre rza gstermez szn aklaynz.

190

Okuma Paras

Bu Sz Sen mi Sylyorsun Ebu Ubeyde?!

Bir gn Hz. mer, halifelik dneminde ama gitmek zere yola kar. Onu amdaki ordu komutanlar karlar ve ona amda veba hastal ktn haber verirler. Hz. mer, nlem olarak bu salgn hastaln kt yere girmemeye karar verir ve yanndakilere geri dneceini syler. Onun bu sz zerine komutanlarndan Eb Ubeyde: Ey Halife! imdi sen Allahn kaderinden mi kayorsun? Allah, lmnz bu hastalktan takdir etmise, lrsnz, takdir etmemise size bir ey olmaz, der. Hz. mer onun bu szn ok yadrgar: Ey Eb Ubeyde! Bu sz sen mi sylyorsun, der ve szlerini yle srdrr: Evet... Allahn kaderinden, yine Allahn kaderine kayorum. Allahn hakkmzdaki takdirini bilmediim iin tedbir alyorum. Hz. mer, kader konusunun daha iyi anlalmas iin ona bir de u arpc rnei verir: Senin develerin olsa, onlar iki tarafl bir vadiye inseler. Vadilerden biri verimli, dieri de verimsiz, orak olsa, sen de verimli yerde develerini otlatsan, Allahn takdiri ile otlatm olurdun. Onlar burada deil de orak yerde otlatsaydn, yine Allahn takdiri ile otlatm olmaz mydn? (Ahmed, Msned, I/18).
nite 9

Yukardaki metne gre, insann sorumluluunu ve kaderle ilikisini deerlendiriniz.

2. nsann Kaderle lgili Baz zellikleri

Akl sahibi olmak
nsan akl sahibi bir varlktr. Akl, iyiyi ve kty, doruyu ve yanl ayrt etme yetisi olarak tanmlanr.

191

 Akl, insann yolunu aydnlatan bir aratr. nsana dnme, anlama ve bilgi elde etme yetenei veren akldr. Akln en nemli ilevi dnmektir. nsan akl ve dncesiyle kendini, evresini ve yaratann tanr, hayatn anlamn kavrar. Kim olduunu, niin yaratldn, evrendeki konumunu, lm ve tesini dnr, bu sorularn cevabn arar. Din, insan dnmeye tevik eder, onun bu abasn destekler ve sorularna cevap verir. nsan, akl sayesinde sorumluluk kazanr ve yaratanna muhatap olma ayrcaln elde eder. nsan din karsnda sorumlu tutan da onun akldr. nsan aklyla, insan-Allah, insan-evren ve insan-insan ilikilerini kavrar. Evrendeki konumuna ve sorumluluuna uygun biimde davranr. Allah, dnen insanlar iin varln kantlayan belgeleri ortaya koyar. Akl, insann yolunu aydnlatr.
nite 9

Akl insann kim olduunu, niin yaratldn, evrendeki konumunu, lm ve tesini dndrr.

Kuran- Kerim ve akl sahipleri

Kuranda akl sahiplerine seslenilir ve insann sahip olduu akln kullanmas istenir. nk insan sorumlu tutulduu her eyi akl sayesinde anlar. Onun iin Kuran, akl ve saduyu ile hareket edenleri, dnenleri, ders karanlar vm, akl ve dncesini rehber edinmeyip karanlkta yol bulmaya alanlar yermitir (bkz. Nahl, 16/12;Bakara,
2/221; Hac, 22/46; Secde, 32/9).

Akl sahibi olmakla kader ve kaza arasndaki ilikiyi deerlendiriniz.

zgr olmak
nsann var oluu ile zgrl birbirinden ayrlmaz iki edir. zgrlk, 'bir ey yapma' ve 'bir ey yapmama' arasndaki seimdir. Seme ve eylem, zgr olmann zorunlu kouludur.
192

 nsan, zgrl orannda yaptklarndan, ettiklerinden sorumludur. nsann sahip olduu her hakkn karlnda bir de sorumluluu vardr. Ahiretin varlna da anlam kazandran, insann zgr bir seimle eylem yapmas ve bunun karlnda da sorumluluk yklenmesidir. nsan iin snrsz bir zgrlk yoktur. nsan iradesinin bir snr, sonu vardr, belli bir zaman ve yerde geerlidir. nsan, kendisini dorudan ilgilendiren alanlarda zgrdr. Snrsz ve sonsuz bir irade zgrl, ancak Allah iin sz konusudur. Kutsal kitaplar, peygamberler de insanlar, zgrlklerinin ve sorumluluklarnn bilincinde olmaya armtr. nk zgrlk, insan bir eye kr krne ballktan kurtaran, hayat gelitiren ve ona canllk kazandran nemli bir etkendir.

nsann seme zgrl

Allah, insana seme ve setiini de yapma gc vermitir. Bunun iin insan, sorumlu bir varlk klnm, Allahn emir ve yasaklarna uymakla ykml tutulmutur. Ayrca Allah, insan neyi seerse, onu yaratacan bir yasa olarak ortaya koymu ve bunu insanlara bildirmitir. nsann grevi, bu yasay iyi bilmesi ve buna uygun davranmasdr. Allah byle yazm, aln yazm buymu diyerek gnah ilemek, doru bir davran mdr? Niin? Nefes alp veriimiz, kalbimizin at, sindirim sistemimiz ve i organlarmzn almas gibi eylemlerimiz zorunludur. Anne - babamzn seimi, soyumuzun belir193

nite 9

lenmesi gibi durumlar da bizim seimimizin dndadr. Bu ileyite seme zgrlmz olmad iin, sorumluluumuz da yoktur.

yi ve kty seme
nsann davranlar, zorunlu ve seimli olmak zere ikiye ayrlr. nsann iyi ve kt davranlardan birini seme ve eyleme koyma zgrl vardr. Seimli eylemlerimizde herhangi bir bask ve zorlama altnda deiliz. Bu alanda seme zgrlmz olduu iin sorumluluumuz vardr.

Her eyin yaratcs Allah olduu iin, iyi veya kt seimimize gre her iki eylemimizi de yaratan Odur (Zmer, 39/62).

nite 9

nsann kaderi ve zgrl arasnda nasl bir iliki vardr? Allahn her eyi nceden bilmesi, seme zgrlmz engeller mi? Niin?

Kur'an'da seme ve seimi dorultusunda davranma zgrlne sahip klnan insann, ulaaca btn sonulardan bizzat kendisinin sorumlu tutulaca vurgulanr:

"Herkes kendi kazandnn hesabn verecektir" (Tr, 52/21). Herkesin kazand iyilik, kendi yararna, ktlk de, kendi zararna olacaktr (Bakara, 2/286).

194

Allahn nizam
Allah Tel, lemdeki her eyi koyduu yasalara (snnetullah) gre dzenlemitir. nsann kaderi de bu yasalarn snrlar iinde oluur. Allahn insandan istedii, bu yasalar iyi bilmesi ve bunlara uygun davranmasdr. Ancak neyi yapp, neyi yapmamas gerektiini bilen insan, seim ve eylemlerinden sorumlu olduunu bilir. Bylece o, doru olan yapmann, yanltan da kanmann hesab iinde olur. nsann hayr ve erri semesi: nsann hayr ve erri seme ve yapma serbestisi vardr. Hangisini isterse onu yapar, ama yaptndan da sorumlu tutulur. Allah, kulunun seimine gre hayr veya erri yaratr. nk evrende bir tek yaratc var, o da mutlak g sahibi olan Allahtr. O, insanlara iyi ve ktnn ne olduunu gstermi, iyilii emrettiini ve ktl yasakladn bildirmitir: nsana izleyecei yol gsterilmitir (Necm, 53/39). nk yolun eri olan da vardr (Bakara, 2/286). Ayrca Allah, iyilik yapan dllendireceini, ktlk yapan da cezalandracan aka belirtmitir. Burada kt olan, Allahn erri yaratmas deil, her trl uyarya ramen kulun ktl semesi ve yapmak istemesidir.
nite 9

Allah, insana yalnzca iyilik yapma yahut yalnzca ktlk yapma yetenei verseydi, insann sorumlu tutulmasnn bir anlam kalr myd? Niin?

Sorumlu olmak
nsan; iradesi, yapp etme, seme, ayrt etme gc olan sorumlu bir varlktr. Sorumluluk ise, insann iradesi ve semesinin bir rndr. nsann, evrende tek zgr ve sorumlu varlk olmas da onu evrendeki dier varlklardan stn bir konuma tamtr (bkz. Ahzb, 33/72).
195

 Kur'an- Kerimde gerek bireysel gerekse toplumsal alanda, insann sorumluluuyla ilgili pek ok rnee yer verilir: nsana iyilik ve ktlk yapma yetenei ve sorumluluu verilmitir (ems, 93/8-10). Sorumluluk tayan hi kimseye, bakasnn sorumluluu yklenmez (En'm, 6/164). Allah, kimseye gcnn stnde bir ey yklememitir (Bakara, 2/286). Mukaddes kitabmz Kur'an- Kerimde, insana sunulan tm konular, ona, sorumluluklarn gstermekte ve hatrlatmaktadr. nk insann ilgili olduu her ey, kendisine bir sorumluluk yklemektedir (l-i mrn, 3/13). Bunun iin insann sahip olduu her yetenein yerli yerince kullanlmas gerekmektedir. Bunun gereini yapmayan; grme, dnme, deerlendirme ve uygulama mekanizmasn altrmayan, sorumluluklarnn bilincinde olmayan insan, Kuran- Kerimde eletirilir (Muhammed, 47/23-24). Kur'an- Kerimde insann sorumluluu, onun bana gelen olumsuzluklarn belirtildii
nite 9

ayetlerde ne kartlmakta ve yle belirtilmektedir: "Allah onlara hakszlk etmedi, fakat onlar kendi kendilerine hakszlk ediyorlar" (l-i mrn, 3/117). nsann kendine hakszlk etmesi; onun zgr iradesiyle seimini yanltan yana yapmas ve bunun da sorumluluunun kendine ait olmas demektir. Burada, yol gsteren Allah, buna uyup uymamada hr olan ve sonucuna katlanacak olan da insandr.

3. Kuran- Kerimde Kaderle lgili Baz Kavramlar

Tevekkl
Tevekkl; gvenmek, dayanmak, havale etmek anlamlarna gelir. Bir hedefe ulamak iin madd ve manev btn sebeplere bavurduktan sonra Allaha dayanp gvenmek demektir. Tevekkl, kader inancnn bir sonucudur.
196

 Olaylar, bir dzen ve yasa erevesinde, sebep - sonu ilikisi iinde olup bitmektedir. nsanlar, akl ve hr iradeleriyle sebepleri bulabilirler. Tohum ekilmeden rn elde edilmez. almadan baarya ulalmaz. Allahn emir ve yasaklarna uyulmadan cennete girilmez. Tevekkl eden kimse, iinin gereini yapar ve sonucu Allahtan bekler: Kararn verdiin zaman, artk Allaha dayanp gven. nk Allah, kendisine dayanp gvenenleri sever (l-i mrn, 3/159). Allah, inananlarn baka bir varla deil, sadece kendisine gvenmesini istemi
(Mide, 5/11),

tevekkl edene kendisinin yeteceini bildirmitir (Talk, 65/3).

Sevgili Peygamberimiz, devesini babo brakp, tevekkl ettiini syleyen bedeviyi u szleriyle uyarmtr: nce deveni bala, sonra Allaha tevekkl et! (Tirmiz, Kyamet, 60, (2517), IV/668).

Tevekkln tembellik ve uyuuklukla hibir ilgisi yoktur. Kendine deni gereince yapmadan, kader ne ise o olur demek, yanl bir tevekkl anlaydr. nsan evrende geerli yasalar gzeterek, alr, abalar, sebeplere sarlr, ondan sonra Allaha gvenir. nsann almay brakp tembellik ederek, kendisinin yapmas gereken ileri Allaha havale etmesi, tevekkl deildir.

nite 9

197

Tevekkln kader ve insann sorumluluu ile ilikisini aklaynz.

Allaha gvenen kii; Huzur ve gven iinde olur, Korkularn ve endielerini gvene evirir. Olaylar karsnda sabr, dayankllk ve g kazanarak, mitsizlie dmez. nk o, elinden geleni yapm ve sonucu da Allaha brakmtr.

Rzk
Rzk yenilen, iilen, azk, yararlanlan ey anlamna gelir. Allahn yiyip imek ve yararlanmak iin canllara verdii her eye rzk denir. Dnyada insann yararland madd ve manev her ey rzk olduu gibi, ahinite 9

rette ona verilecek ve onu mutlu klacak her ey de rzk kapsamndadr. Allah, her canl gibi insann da rzkn takdir etmitir. Ancak onu arayp bulmak, elde etmek insana braklmtr. Baka bir deyile, rzkn kazanmak iin gerekli almay gstermek kula, rzk yaratmak ise Allaha aittir: Yeryznde yaayan her canlnn rzkn yalnzca Allah vermektedir (Hd, 11/6). lemde tek rzk veren ve yaratan Allahtr. Bunun iin Allahn gzel isimlerinden biri olan rezzk/rzk veren ismi Kuranda sadece Allah iin kullanlmtr. Rzk veren Allah, rzka ihtiyac olanlar ise btn canl varlklardr (bkz.Zriyat,
51/58; Sebe, 34/39; Mminn, 23/72).

nsan helal yolu seerek rzkn kazanmaldr. nk Allah Tel, insann haram yoldan rzk elde etmesini asla istemez. Haramdan iddetle sakndrr ve haram yiyenleri mutlaka cezalandracan belirtir. Allah, helal rzk yemeyi emretmi, haram olan da yasaklamtr: Artk Allahn size helal ve temiz olarak verdii rzktan yiyin (Nahl, 16/114).
198

 Kimse kimsenin rzkn yiyemez. Herkes kendi rzkn yer szn deerlendiriniz. Aln teri ve altnn karln almak deyimlerini aklaynz.

Yeryznde yaayan her canlnn rzkn yalnzca Allah vermektedir (Hd, 11/6).

Baar ve alma
Allahn kinatta koymu olduu yasalardan biri de kiinin altnn karln elde etmesidir. Baar ve alma ilikisinde n koul, almadr. Bu nedenle dinimiz almay tlemi, baarya ulamak iin almak gerektiini bildirmitir. nsan ancak almasnn karln elde eder. Onun almas grlecek, sonra da karl eksiksiz verilecektir.
(Necm, 53/39-41).
nite 9

alp baar kazanmak, onurlu bir hayat iin zorunludur. Bunun iin yce dinimiz, dnya hayatnn boa geirilmemesini ve her ann iyi deerlendirilmesini tlemitir. Baar, insann yapt bir ite bekledii sonucu elde etmesidir. Baarya ulaabilmenin birtakm kurallar ve yntemleri vardr. Baar, kiinin yalnzca inan kimliiyle deil, sebeplere tutunup iinin gereini yapmasyla gerekleen bir sonutur. Hibir i yapmayp ilerini srekli Allaha, bakalarna havale eden bir inan sahibinin muvaffak olmas mmkn deildir.

199

 Hangi eyin baar olduu konusu ise, kiinin inanc ve dnya grne gre deimektedir. Kuran, yalnzca madd anlamda baarl bir hayatn, kiinin doru yolda olduunun gstergesi olamayacan belirtir (bkz. Sebe, 34/35-37). nsan ne iin alr, aba gsterirse onu elde eder. yiyi seer, iyilik yaparsa iyiyi; kty seer, ktlk yaparsa kty kazanr. Seim ve eylemlerinin sorumluluu da yine insana ait olur (bkz. Fussilet, 41/46). alarak elde edilen bir sonucun baar saylabilmesi iin iyilik, doruluk ve yararllk snrlar iinde olmas gerekir. Bunun snrlar da akln ve dinin ortak ilkeleriyle izilir. Buna gre gerek baar, insan dnyada ve ahirette yceltir, mutlu eder ve kurtulua erdirir. Baar veya yenilgiyi kazanan insan olduu iin sonularna katlanacak olan da odur. nsan zgr seim ve eylemlerine uygun olarak baarya ulatran Allahtr. Bu ynyle baar da kaderle ilgili bir kavramdr.
nite 9

Baarnn kader ve kaza ile ilikisini aklaynz.

Afet
Afet; nsann anszn bana gelen ve malna, canna zarar veren byk felaket ve skntlara afet/musibet denir. Musibet; felaket ve bel szckleri de afet anlamnda kullanlr. Bu kavram, daha ok hadislerde ve baz slm bilginlerinin eserlerinde geer. Afet szcyle de genelde insann mdahalesi olmadan meydana gelen musibetler kastedilir. Afetler, doal ve toplumsal olmak zere iki grupta ele alnr. Afetin ahlk kavram olarak kullanld da olmutur. Kalbin afeti, dilin afeti gibi insan ktle sevk eden etkenlere afet ad verilmitir. Bunlar, insann olgunlamasn engelledii ve onu manev ynden felakete srkledii iin afet saylmtr.
200

 Allahn lemde fiziksel yasalar vardr ve bunlar Snnetullah diye isimlendirilmektedir. Her varlk, bu yasalarn snrlar iinde ilevlerini yrtr. Kinattaki hayat ortam fiziksel yasalarla oluur. nsan, bu yasalarn ileyiini renmekle ykmldr. Yaama koullarn kolaylatran her trl teknoloji rnleri de bu yasalara gre oluur. Doal afetler de bu yasalarn snrlar dnda deildir. Deprem, kasrga, sel baskn, toprak kaymas vb. doal afetler karsnda insann sorumluluu ne olabilir? nsanlk, tarih boyunca karlat doal afetlerden korunmann birtakm yollarn bulmutur. nsan, yaad corafyann yaps ve zel durumuna gre, yerleimini yapmak ve yaama dzenini kurmak zorundadr. Deprem blgesinde yaayan bir insan dnelim. Onun grevi, depreme dayankl bir yaplamay salamak olmaldr. Bunu yapmadan depremin yapt mal ve can kaybn kaderle ilgili grerek, sorumluluunu gz ard edemez.
nite 9

nsan, afet ve sabr

nsan, karlat her olaydan bir ders almal ve kazand tecrbeyi deerlendirmelidir. Dier doal afetlerde de insann sorumluluunu bu erevede ele alabiliriz. nsan, kendisinin yapmas gereken her eyi yaptktan sonra bir afetten zarar grrse, yapaca tek ey sabretmek ve ders almaktr. Ald her ders ve tedbir insann doal afetlere kar korunmasn salayacaktr.

201

Kurnda musibetlere bak

Kuranda afet kavram gemez, bunun yerine musibet kavram kullanlr. Musibetlere de insann kendisinin neden olduu sylenir: Banza her ne musibet gelirse, kendi yaptklarnz yzndendir. O, yine de ounu affeder (r, 42/30). Kendi yaptklar sebebiyle balarna musibet gelip de: Ey Rabbimiz! Bize bir peygamber gnderseydin de ayetlerine uysaydk ve mminlerden olsaydk diyecek olmasalard, seni peygamber olarak gndermezdik (Kasas, 28/47).

?
nite 9

nsan, bana musibetin gelmesini nleyebilir mi? nsan, gereken tedbirleri aldktan sonra bana herhangi bir musibet gelirse, buna sabr gstermesi gerektii de yine Kuranda belirtilir (Bakara, 2/155). Bu tr musibetlerin insanlar iin bir deneme olduu ve bunlara kar sabredenlerin baarl olaca vurgulanr:

Andolsun ki sizi, biraz korku ve alkla, bir de mallar, canlar ve rnlerden eksilterek deneriz. Sabredenleri mjdele (Bakara,
2/155).

Allah, kullarn farkl biimlerde denemekte, sabrn ve krn lmektedir. Sevgili Peygamberimiz de, her trl nlemi aldktan sonra gelen musibetlere sabredildiinde, bunun mkfatnn byk olacan syler (bkz. Mslim, Birr, 14, (45), III/1991).

Toplumsal afetler
Doal afetlerde insan tedbir almaya ve korunmaya ynelik bir sorumluluk tamaktadr. Toplumsal afetlerlerde ise, afete neden olan bizzat insann kendisidir. nk insan yaad hayattan, yapp ettiklerinden sorumlu bir varlktr. Kuranda konuya ilikin olarak insanlk tarihinden verilen tm rneklerde; toplumsal k ve batlarda insan sorumlu tutulmaktadr.
202

Toplumsal yasalar
Toplumsal alanda geerli olan yasalar da vardr. Sreklilik ve deimezlik zellii tayan bu yasalar, srekli deimekte olan dnyamzda kalc deer ve ilkelere iaret etmektedir. Kuranda bu yasalar, snnetullah adyla anlmaktadr (Ftr,
35/43).

Kuran, toplumsal yasalar zerinde dnmeye, bunlarn nasl ilediini

bulmaya ve buna uygun davranmaya armaktadr: Onlar, yeryznde gezip kendilerinden ncekilerin sonunun nasl olduuna bakmazlar m? (Ftr, 35/44). Kuran, afeti de kader inanc erevesinde deerlendirir. nsann karlat tm afetlerde, onun sorumluluk ynne iarette bulunur. nsan bir afetle karlamadan nce gerekli btn nlemleri alacak ve kendi eliyle kendini tehlikeye atmayacaktr.

Fiziksel, biyolojik ve toplumsal yasalar ile kader arasndaki ilikiyi aklaynz.

nite 9

nsan ve biyolojik yasalar

nsan, kinattaki biyolojik yasalara gre hayatn srdrr. Onun salkl olmas, hastalanmas, iyilemesi ve lm de bu yasalar erevesinde gerekleir. nsann ykmllklerini tam anlamyla yerine getirebilmesi salkl olmasna baldr. nsann hastalktan korunabilmesi iin bu yasalar bilmesi ve ona uymas gerekir. Dinimiz, insann hem ruh, hem de beden salnn korunmasna byk nem verir. Bedenimiz ve salmz, Allahn bize verdii deer biilemez bir emanettir. Bunun iin insann salkl olmas ve kendini hastalklardan korumas din bir grev saylmtr. Salkl insanlardan oluan toplum gl olur.

Hastalk
Kurann belirttii kader anlaynda, her konuda insann sorumluluu n planda yer alr. Bu balamda her insan, ruh ve beden salnn korunmasndan sorumludur. Dinimizin getirdii emir ve yasaklarn amalar iinde saln korunmas da
203

vardr. Sevgili Peygamberimiz, insann saln korumasnn nemi, hastalandnda tedavi olmasnn gereklilii konusunda uyarlarda bulunmutur: Allah, verdii her hastaln ifasn da yaratmtr (Mslim, Selam, 26, ( 69), II/1729).

nsan hastaland zaman yeniden salna kavumak iin areler arar. Hastaln iyiletirecek tedavi yollarn bulmaya alr. Doktora bavurur, ilacn kullanr, gerekiyorsa ameliyatn olur ve sonuta ifay Allahtan bekler. Sahabi Eb Huzme, Peygamberimize: Biz, hastalklardan korunuyoruz, dua ediyoruz ve tedavi oluyoruz. Bunlar kaderi deitirir mi? diye sormu, O da: Korunma, dua ve tedavi de kaderdir cevabn vermitir (Ahmed, Msned, III/421;Tirmizi, Tb, 21, (2065),
IV/400).
nite 9

Kuran- Kerim, hastaln da ifasnn da Allahtan geldiini hatrlatr ve bu konuda Hz. brahimin davrann rnek gsterir: Hastalandm zaman beni iyiletiren Odur. (uar, 26/80). ifann Allahtan gelecei inanc, hastaya moral verir ve onun hastala kar direncini, sabrn artrr ve iyilemesine yardmc olur. Hasta, asla mitsizlie dmez, sonucun lm olmas bile onu korkutmaz, nk o, Allahtan geldiini ve yine Allaha dneceini bilir (bkz. Bakara, 2/156). Btn bunlar; insann salkl olmas, hastalanmas, iyilemesi, lm, her ey kaderin dnda deildir. nsan - kader ilikisinde insann grevi, yklendii sorumluluun gereklerini yerine getirmektir ve ondan sorulacak olan da budur.

Hastal kader inanc asndan nasl deerlendirmeliyiz?

Her can lm tadacaktr. Sonunda bize dndrleceksiniz

(Ankebt, 29/57).

204

nitenin zeti
Kader ve Kazaya man, yce dinimiz slmn temel iman esaslarndan biridir. Kader ve kazaya inanmak, hayr ve er, iyi ve kt, canl ve cansz ne varsa hepsinin Allahn bilgisi, dilemesi, belirlemesi ve yaratmas ile meydana geldiine ve ondan baka yaratc olmadna inanmaktr. Kader, Allahn balangtan sonsuza kadar olacak her eyin zaman, yeri ve zelliklerini sonsuz bilgisiyle bilmesi ve takdir etmesidir. Allahn nceden takdir ettii eyleri, zaman gelince yaratmasna da Kaza denir. Kuran- Kerim, tevekkl, rzk, baar, afet ve hastalk kavramlarn Kaderle ilgili grr. Bu kavramlar, insann zgrl ve sorumluluuyla ilikilendirerek anlatr ve srekli olarak insann sorumluluunu n plana karr. nsann salkl olmas, hastalanmas, iyilemesi, lm, ksaca btn hayat kaderin dnda deildir. nsan-kader ilikisinde insann grevi, yklendii sorumluluun gereklerini yerine getirmektir.
nite 9

niteyi Gzden Geirelim

1. Kader ve kazann ne anlama geldiini syleyiniz. 2. Kader ve kazaya niin inanmamz gerektiini aklaynz. 3. nsann kaderiyle zgrl ve sorumluluu arasnda nasl bir iliki vardr? Aklaynz. 4. nsann zgrl orannda sorumlu olmas ne demektir?. 5. Kader ve kazann evrensel yasalarla ilikisini kurunuz. 6. Kader ve kaza konusuyla ilgili birer ayet meli syleyiniz. 7. Kaderin rzk ve tevekkl ile ilikisini aklaynz. 8. Kader ile baar, afet ve hastalk arasndaki nasl bir iliki vardr? 9. Kaderle ilgili kavramlarla insann sorumluluu arasndaki ilikiyi aklaynz.

205

Deerlendirme Sorular 1. Halk arasnda aln yazs ve yazg deyimleri hangi anlamda kullanlmaktadr? A) nsann davranlarn zorunlu olarak yapan bir varlk olmas B) nsann sorumlu bir varlk olmas C) nsann kaderi olmas D) nsann Allaha gvenmesi E) nsann hr iradeye sahip olmas 2. Aada zgrlk kavram ile ilgili olarak sylenenlerden hangisi doru deildir? A) nsann seme ve eylem hakknn bulunmas zgrln temel artlarndandr. B) Allahn her eyi bilip takdir etmesi insann zgrln snrlar. C) nsan zgrl orannda davranlarndan sorumludur.
nite 9

D) zgrln temelinde Allah (c.c)n lemle ilgili yasalar hakknda bilgi sahibi olmak vardr. E) zgrlk bilinsizce balln nndeki en nemli engellerden birisidir. 3. Kararn verdiin zaman artk Allaha dayan ve gven. nk Allah, kendisine dayanp gvenenleri sever ayetinde deinilen temel konu aadakilerden hangisidir? A) Allah sevgisi D) Tevekkl B) Dua E) nsann iradesi C) Sorumluluk

4. Kuran- Kerim aadaki kavramlardan hangisini insann kaderle ilikisi ynnden deerlendirmez? A) Hastalk D) Afet B) Baar E) Rzk C) Takva

206

5. Aadakilerden hangisinde kazann tanm kapsaml biimde verilmitir? A) Allahn nceden bilip takdir ettii eylerin vakti gelince gereklemesidir. B) Allahn her eyi bilip takdir etmesidir. C) Allahn evrendeki her eyi belli bir dzen ve l iinde yaratmasdr. D) nsann aniden bana gelen olaylardr. E) nsann hr iradesiyle yapaca ilere karar vermesidir.

nite 9

207

Cevaplar
NTE 1 1. A, 2. C, 3. B, 4. D, 5. D NTE 2 1. E, 2. A, 3. E, 4. A, 5. B NTE 3 1. C, 2. C, 3. B, 4. D, 5. E NTE 4 1. A, 2. C, 3. D, 4. B, 5. A
Cevaplar

NTE 5 1. A, 2. C, 3. C, 4. A, 5. D NTE 6 1. C, 2. D, 3. A, 4. D, 5. A NTE 7 1. D, 2. A, 3. B, 4. C, 5. D NTE 8 1. D, 2. B, 3. D, 4. B, 5. C NTE 9 1. C, 2. B, 3. D, 4. C, 5. A

208

Kaynaka
Akseki, A. Hamdi. (1991). Ahlk lmi ve slm Ahlk. Ankara: Nur Yaynlar. Akseki, Ahmet Hamdi. (1975). slm Dini. Ankara: Diyanet leri Bakanl Yaynlar. Ate, Sleyman. (1996). Kuran Prensipleri. stanbul: Yeni Ufuklar Neriyat. Aydn, Ali Arslan. (1964). slm nanlar ve Felsefesi. Ankara: Diyanet leri Bakanl Yaynlar. Aydn, Ali Arslan. (1982). slm'da man ve Esaslar. stanbul: Hisar Yaynevi. Bilmen, mer Nasuhi. (1992). Byk slm lmihli. Ankara: Bilmen Basm ve Yaynevi. Buhari, el-Edebl-Mfred. (1979). 1/67 ev: A.Fikri Yavuz. stanbul: Snmez Yaynlar. akan, smail Ltfi, N. Mehmed Solmaz. (1998). Kuran- Kerime Gre Peygamberler ve Tevhid Mcadelesi, I-III. stanbul: Ensar Neriyat. ubuku, . Agah. (1974). slm'da Ahlk ve Vazifeler. Ankara: Diyanet leri Bakanl Yaynlar. Demir, Rza. (1991). Dini ve Milli iirler Antolojisi. Ankara: TDV Yaynlar: Diyanet Dergisi, Kasm 1999. Glck, erafettin. (1983). Kur'an'da nsann Deeri. stanbul: Zafer Matbaas. G, Ahmet. (2004). Satanizm: eytana Tapnmann Yeni Ad. Ankara: Diyanet leri Bakanl Yaynlar. Gndz, inasi (1998). Din ve nan Szl, Ankara: Vadi Yaynlar. Harman, mer Faruk. (2000). ncil, XXII, 270-276, TDV slm Ansiklopedisi. stanbul. Hkelekli, Hayati. (1983). Din Psikolojisi. Ankara: Trkiye Diyanet Vakf Yaynlar. http://tdk.org.tr/tdksozluk/sozara.htm mam- Gazali, (1971). Varlklarn Yaratl Hikmetleri. ev: H. Akarsu - M. Srada. stanbul. mam- Gazali. (1972). Esm-i Hsn erhi: El-Maksadul-Esna erhu Esmil-Hsn, ev. M. Ferat (Cennetlik). stanbul: Eskin Matbaas. Izutsu, Toshihiko. Kur'an'da Allah ve nsan. ev: Sleyman Ate. stanbul: Yeni Ufuklar Neriyat.
209
Kaynaka

Kandemir, M. Yaar. (2000). Meleklere nanyorum. stanbul: Damla Yaynevi. Krca, Celal. (1997). Kitab, 439, Kuran, 448-449, Vahy, 719-720, slm Kavramlar. Ankara: Sema Yazar Genlik Vakf Yaynlar: 2. Krca, Celal. (1997). Kader, 410-412, Kaza, 425-426, Afet, 15-16, slm Kavramlar. Ankara: Sema Yazar Genlik Vakf Yaynlar: 2. Komisyon. (1999). lmihal, man ve badetler (I), slm ve Toplum(II), I-II. stanbul:Trkiye Diyanet Vakf Yaynlar. Komisyon. (2002). lkretim Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Dersi retmen Klavuzu 5. stanbul: Milli Eitim Basmevi. Komisyon. (2006). Dini Kavramlar Szl. Ankara: Diyanet leri Bakanl Yaynlar. Kur'an Kurslar retim Program: Yznden Okuyanlar in (2004). Ankara. Malik, el-Muvatta. (1982). stanbul: ar Yaynlar. zcan, Mehmet Tevfik (1985). Ruhi Bunalmlar ve slm Ruhiyat. Ankara: Santral Yaynevi.
Kaynaka

Pazarba, Erdoan. (1996). Kuran ve Medeniyet, Douu-Geliimi-k. stanbul: Pnar Yaynlar. Peker, Hseyin. (2000). Din Psikolojisi. Samsun. Polat, Selahattin. (1997). Hastalk, 297-299, slm Kavramlar. Ankara: Sema Yazar Genlik Vakf Yaynlar: 2. Sabun, Nureddin. (1979 ). Mturdiyye Akaidi. ev: Bekir Topalolu. Ankara: Diyanet leri Bakanl Yaynlar. Sofuolu, Mehmet (ev). (1966) Sahih-i Mslim ve Tercemesi, stanbul: rfan Yaynevi. entrk, Ltfi ve Yazc, Seyfettin (2004). slm lmihli. Ankara: Diyanet leri Bakanl Yaynlar. imek, M. Sait, (1998). Yaratl Olay. stanbul: Beyan Yaynlar. Toksar, Ali. (1997). Tevekkl, 699, slm Kavramlar. Ankara: Sema Yazar Genlik Vakf Yaynlar: 2. Tun, Cihat. (1994). Sistematik Kelm. Kayseri: Erciyes niversitesi Yaynlar. Tunalp, Enver. (1974). nandm man Ettim. Ankara: ark Matbaas.

210

Ulutrk, Veli. (1995). Kur'an- Kerim'de Yaratma Kavram. stanbul: nsan Yaynlar. Vergote, Antoine (1999). Din, nan ve nanszlk: Psikolojik nceleme. ev: Veysel Uysal. stanbul: Marmara niversitesi lahiyat Fakltesi Vakf Yaynlar. Yavuz, Kerim (1987). ocukta Dini Duygu ve Dncenin Gelimesi: 7-12 Ya. Ankara: Diyanet leri Bakanl Yaynlar. Yavuz, Yusuf evki. (2001). Kader, TDV slm Ansiklopedisi. stanbul: XXIV, 58-63. Yazc, Seyfettin. (1995). Temel Dini Bilgiler: tikat, badet, Ahlk, Siyer. Ankara: Diyanet leri Bakanl Yaynlar. Yurdagr, Metin. (1984). Allahn Sfatlar: Esmal Hsna. stanbul: Marifet Yaynlar.

Kaynaka

211

Okuyucu Notlar

212

Okuyucu Notlar

213

Okuyucu Notlar

214

Okuyucu Notlar

215

Okuyucu Notlar

216