BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

TAJUK 1

KONSEP BUDAYA

1.1 Sinopsis Bahagian ini mengandungi konsep budaya dan elemen yang te kandung dalamnya! Untuk konsep budaya" de#inisi oleh tokoh$tokoh budaya dan ahli ant opologi dipe oleh da ipada pelbagai sumbe ! Elemen budaya yang te di i da ipada mate ial dan bukan mate ial be se ta %ontoh tu ut dikemukakan! 1!& 'asil (embela)a an i! ii! Men)elaskan konsep budaya se%a a menyelu uh Membe ikan hu aian yang lengkap mengenai elemen mate ial dan bukan mate ial dalam budaya 1!3 Ke angka*a)uk

Budaya

Konsep

Elemen

Mate ial

Bukan Mate ial

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU 1.4 Konsep Budaya Kebudayaan me upakan tamadun sesuatu masya akat yang di+a isi da ipada satu gene asi kepada satu gene asi yang be ikutnya! Kebudayaan be kaitan dengan keselu uhan sistem kehidupan yang dip aktikkan oleh sesuatu masya akat! Dalam kebudayaan itu" te kandung unsu sosial" kepe %ayaan" sistem simbol" unsu teknologi" ekonomi yang men)adi milik masya akatnya! Budaya dapat membe,akan sesuatu masya akat dengan masya akat yang lain! Budaya sesuatu masya akat dapat menentukan kepe ibadian kebangsaan sesebuah nega a! Di Malaysia" budaya Melayu dipe setu)ui sebagai te as kebudayaan kebangsaan" namun unsu $unsu budaya kaum lain sepe ti -ina dan .ndia tu ut diambil ki a! Kamus De+an /&0012 mende#inisikan budaya sebagai kema)uan #iki an" akal budi /%a a be #iki 2" be kelakuan dan sebagainya! *egasnya" budaya boleh dide#inisikan sebagai suatu %a a hidup yang diamalkan oleh kumpulan te tentu dan meliputi sistem sosial" susunan o ganisasi ekonomi" politik" agama" kepe %ayaan" adat esam" sikap dan nilai! (e kataan budaya be asal da ipada %antuman pe kataan 3ansk it dan Melayu" iaitu 4budhi4 dan 4daya4! (e kataan 4budhi4 yang dipin)am da ipada bahasa 3ansk it be e ti ke%e gasan #iki an dan akal! (e kataan 4daya4 pula ialah pe kataan Melayu (olynesia yang be makna kekuatan kuasa" tenaga dan penga uh! 5ika di%antumkan kedua$dua pe kataan te sebut" budaya memba+a maksud tenaga #iki an" usaha ohani atau kuasa mengge akkan )i+a! Kebudayaan dalam bahasa .ngge is dikenali sebagai culture, iaitu be asal da i pe kataan latin cultura! (e kataan culture dite )emahkan dengan maksud budaya" dan kebudayaan pula ialah te )emahan da ipada cultural! Namun dalam kehidupan seha ian" pe kataan culture )uga me u)uk kepada kebudayaan! Dalam

&

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU bahasa Manda in" budaya disebut Wen Hua dan dalam bahasa A ab disebut Thaqafah! Untuk pe bin%angan yang lebih khusus" ma ilah kita teliti dan #ahami istilah yang dikemukakan oleh ahli ant opologi dan ahli budaya di ba+ah6 Edward B. Tylor (1 !1" Budaya ialah suatu keselu uhan sistem yang kompleks" yang dalamnya te kandung unsu $unsu ilmu pengetahuan" kepe %ayaan" seni" mo al" undang$ undang" adat istiadat dan kemahi an$kemahi an lain yang dipe oleh oleh manusia sebagai anggota masya akat! That complex whole which includes knowledge, belief, art, morals, law, custom and any other capabilities and habits acquired by man as a member of society. Kroe#er dan Klu$%&o&n' 1()*+ ,eer-.' 1(!/ (A&li Sosiolo0i" Budaya me u)uk kepada gaya atau %a a hidup manusia se%a a keselu uhan" te masuklah pemiki an" nilai" pengetahuan" pe lakuan dan bahan mate ial /mate ial ob)e%ts2 yang dikongsi oleh me eka! The total lifestyle of a people, including all of the ideas, values, knowledge, behaviors, and material objects that they share. T&o1as J. Sulli2an (1((/" Budaya me u)uk kepada t adisi" adat dan pe lakuan seseo ang! ulture refers to that people!s traditions, customs, and behaviors.

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU 3u$y 4air5 7milik be sama sesuatu masya akat yang mempunyai t adisi yang sama8! Tai# Os1an (1( " hidup satu$satu kelompok

Kebudayaan adalah %a a hidup6 -a a mengatu

manusia! Lebih penting da ipada pe buatan ha i$ha i /sepe ti %a a makan" %a a be ibadah" %a a menegu seseo ang dan %i i$%i i lain2" iaitu tanggapan alam sekita atau world"view" dan nilai$nilai sosial atau etos ke ana kedua$dua %i i inilah yang me+a nakan sesuatu budaya dan men)adi pendo ong bagi tindakan manusia! Pendapa- 6#n K&aldun5 Budaya me u)uk kepada kebiasaan %a a hidup Budaya membe,akan manusia dengan hai+an $Manusia mempunyai kemampuan intelek dan daya be #iki $ melalui intelek" manusia dapat be hubung9memahami satu sama lain! $Manusia dapat menyesuaikan %a a hidup dengan alam sekeliling : p oses penyesuaian melahi kan budaya yang be be,a$be,a anta a ka+asan! Pro7. Koe-8aranin0ra7Keselu uhan da ipada kelakuan dan hasil kelakuan manusia yang te atu oleh tatakelakuan yang ha us dipe oleh dengan %a a bela)a ! 9alp& 3. Bea-s dan :arry :oi8er 7mengenal pasti kelakuan yang biasa dip aktikkan" dipe oleh melalui pembela)a an oleh sekumpulan masya akat! A%-i2i-i 15 Da ipada de#inisi dan hu aian yang dinyatakan" anda dikehendaki membuat umusan tentang konsep budaya! 4

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU 1.) Budaya 4a-erial dan Budaya Bu%an 4a-erial Budaya boleh dibahagi kepada dua" iaitu budaya mate ial dan budaya bukan mate ial! Budaya mate ial te di i da ipada ob)ek #i,ikal atau a ti#ak! (e alatan atau kelengkapan hidup sepe ti umah" ke eta" pe ahu" sen)ata dan sebagainya me upakan %ontoh budaya mate ial! Budaya bukan mate ial pula ialah unsu yang tidak +u)ud se%a a #i,ikal /no physi%al e;isten%e2" misalnya adat" kepe %ayaan" bahasa" dan nilai! Modul ini mengemukakan satu %ontoh elemen mate ial" iaitu ke is dan satu %ontoh elemen bukan mate ial" iaitu adat istiadat! Ke is

Ke is me upakan sen)ata pendek yang digunakan oleh o ang Melayu se)ak ,aman keagungan peme intahan Kesultanan Melayu" lebih da ipada <00 tahun yang lampau te utamanya oleh pendeka " pahla+an se ta kalangan pembesa istana! Ke is ialah suatu alat kebesa an bagi a)a$ a)a atau lambang kekuasaan atau kedaulatan! Ke is mempunyai dua belah mata" meleba dipangkal dan ti us di hu)ungnya se ta ta)am! *e dapat mata ke is yang lu us dan be lok$lok dengan keindahan pamo se ta hulu yang mena ik dan )uga sa ungnya!

Ke is mempunyai be bagai$bagai bentuk dan uku an! Kebanyakan ke is te di i da ipada )enis yang be lok" sama ada tiga" lima" tu)uh atau sembilan dan lu us! *e dapat )uga ke is yang pan)ang be uku an =1 sm dengan matanya be bentuk mata pedang sepe ti Ke is 3undang! Aspek penting mata ke is ialah upa a+an la at dan %o ak pamo " bentuknya dan %o ak be ombak yang +u)ud da ipada %ampu an logam dan nikel! .nilah kehebatan o ang Melayu yang bi)ak men%ampu kan bahan$bahan logam hingga te bentuknya sen)ata yang demikian upa!

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

Adat istiadat Adat istiadat ialah sistem nilai yang be hubung dengan %a a be #iki " pegangan hidup se ta amalan sesuatu masya akat! *ingkah laku yang dite ima oleh masya akat disebut kebiasaan dan sete usnya kebiasaan te sebut akan men)adi adat yang dite ima se%a a be sama$sama oleh masya akat! Adat men)adi pe atu an yang dipatuhi dan diho mati oleh masya akat yang mendukungnya tanpa paksaan! Adat ialah pe atu an yang sudah diamalkan se%a a tu un$ temu un dalam masya akat sehingga men)adi hukum dan pe atu an yang ha us dipatuhi! .stiadat pula ialah %a a$%a a atau pe atu an untuk melakukan sesuatu yang sudah men)adi kebiasaan atau esam! Dalam masya akat Melayu" ada dua bentuk adat yang penting" iaitu Adat (e patih dan Adat *emenggung!

A%-i2i-i * Anda dikehendaki men)elaskan dan membe ikan %ontoh$%ontoh budaya mate ial dan budaya bukan mate ial masya akat yang anda ka)i!

9u8u%an -on ad (hillip Kottak /1><=2! A bo ! $amus %ewan. /&0012! Kuala Lumpu 6 De+an Bahasa dan (ustaka! ultural #nthropology! Mi%higan6 Uni?e sity o# Ann

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

TAJUK *

KONSEP BUDAYA

1!1 3inopsis Bahagian ini mengandungi %i i$%i i budaya untuk me umuskan konsep budaya se%a a tuntas! 3elain %i i" istilah yang mempunyai pe kaitan apat dengan budaya Melayu" iaitu asimilasi" akultu asi dan akomodasi tu ut dimuatkan! 1!& 'asil (embela)a an /i2 /ii2 Membe ikan penge tian yang lebih luas tentang konsep budaya Membuat umusan tentang keselu uhan konsep budaya

1!3 Ke angka*a)uk

KAN3E( BUDAYA -i i$ -i i Budaya Konsep Asimilasi Konsep Akultu asi

1!3 -i i$-i i Budaya Masya akat mempunyai budayanya yang te sendi i! Budaya yang men)adi

amalan masya akatnya melambangkan kepe ibadian" identiti" dan )ati di i masya akat te sebut! 3ikap" amalan" dan pene imaan masya akat te hadap budayanya dapat men)elaskan budaya masyakat te sebut! Anta a %i i budaya masya akat adalah sepe ti yang be ikut6 a! Be si#at dinamik

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU Kebudayaan be si#at dinamik be maksud amalan dan %a a hidup masya akat mengalami pe ubahan kesan pe kembangan masa" dan kema)uan masya akatnya! Masya akat Melayu misalnya" mene ima kedatangan .slam dengan senang hati tanpa ada sikap penolakan! Lama$kelamaan" budaya 'indu dan Buddha dalam di i masya akat Melayu te pinggi dan semakin dilupakan! Da i sudut peke )aan" pe ubahan be laku dengan +u)udnya kepe luan semasa! (ada masa dahulu" pe tanian me upakan peke )aan masya akat Melayu untuk mene uskan kehidupan tetapi kini me eka te libat dengan sekto pe indust ian dan pe dagangan! b! Mene ima dan menolak unsu te tentu (enolakan atau penentangan te hadap pe ubahan asalnya dido ong oleh sikap masya akat yang ingin mempe tahankan dan mengekalkan nilai$nilai dan %a a hidup lama yang sedia ada! Ada )uga penolakan be laku disebabkan unsu yang masuk tidak sesuai dengan masya akat be kenaan! (ene imaan te hadap unsu baha u pula be laku ke ana anggota masya akat be sedia untuk memasukkan idea$idea baha u yang memba+a kebaikan kepada masya akatnya! (e ubahan ini dite ima dengan sya at tidak be %anggah dengan kepe %ayaan dan nilai yang dipegang oleh masya akat be kenaan" te utamanya hal yang be kaitan dengan agama! %! Di+a isi Kebudayaan di+a isi da ipada satu gene asi kepada satu gene asi yang lain! Kebudayaan yang men)adi amalan nenek moyang suatu masa dahulu dipe tu unkan kepada gene asi baha u dan se%a a tidak langsung men)adi amalan dan pe lakuan masya akatnya! 3ebagai %ontoh" adat pe kah+inan yang di+a isi da ipada nenek moyang dahulu masih dikekalkan" sepe ti be andam" malam be inai" khatam Bu Can dan adat be sanding! Adat te sebut

<

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU masih diamalkan +alaupun ada pe be,aan da i segi pelaksanaannya akibat pe eda an ,aman! d! ( oses kesinambungan Kebudayaan mengalami p oses kesinambungan! ( oses kesinambungan be laku sama ada dalam bentuk seni bina" pe alatan" dan budaya bukan kebendaan sepe ti kepe %ayaan" nilai" dan adat esam! Misalnya" budaya seni bina yang dahulunya dalam bentuk sede hana mengalami p oses kesinambungan yang be te usan sehingga melahi kan daya k eati?iti masya akat untuk men%ipta be bagai$bagai bentuk seni bina umah pada ha i ini! Adat esam )uga dite uskan +alaupun te dapat sedikit pe ubahan di sana sini! Akti?iti 16 Yang di ba+ah ialah %i i budaya yang sete usnya! Bin%angkan setiap %i i dengan membe ikan pen)elasan yang lengkap" be se ta %ontoh$%ontohnya! Kebudayaan boleh dipela)a i melalui o ang de+asa atau kelompok seta a! Kebudayaan boleh ditu unkan da i satu gene asi ke satu gene asi" dan boleh ditokok tambah! Manusia boleh membuat pengubahsuaian dan penambahan te hadap kebudayaan yang dimiliki oleh me eka! Kebudayaan mempunyai kualiti sosial yang melambangkan kehendak dan aspi asi masya akat!dan mesti diamalkan oleh semua! Kebudayaan memiliki kualiti penyesuaian yang melibatkan manusia dengan alam pe sekita annya /.ni tidak be makna baha+a alam pe sekita an yang menentukan kebudayaan! Kebudayaanlah yang pe lu disesuaikan dengan alam pe sekita an2! Kebudayaan mempunyai nilai integ ati#! Umumnya" sesuatu bangsa disatupadukan oleh kebudayaan yang sama!

>

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

Konsep Budaya Akultu asi6 Akultu asi me upakan pe paduan dua budaya! Kedua$dua unsu

kebudayaan yang be temu dapat hidup be dampingan dan saling mengisi tetapi tidak menghilangkan unsu asli kedua$dua kebudayaan te sebut! (e paduan anta a kebudayaan yang be be,a ini be langsung dengan damai dan se asi! Akultu asi ialah suatu p oses sosial! 3uatu kelompok manusia dengan kebudayaan te tentu dihadapkan dengan unsu da ipada suatu kebudayaan asing! Kebudayaan asing itu lambat laun dite ima dan diolah kebudayaannya sendi i tanpa menyebabkan hilangnya unsu be songkok pada suatu ma)lis asmi! dalam kebudayaan

kelompok itu sendi i! -ontohnya ialah o ang .ndia memakai ba)u Melayu dan

Dalam se)a ah tamadun manusia" se ing be laku pe temuan atau pe tembungan anta a dua atau lebih kebudayaan! ( oses ini menyebabkan be lakunya p oses pin)am$memin)am! (ada pe ingkat a+al" unsu pin)aman digunakan se%a a langsung dan kemudian diolah se ta di)adikan unsu kebudayaan sendi i! *etapi" )ika unsu budaya yang diambil itu tidak diolah dengan baik" pastinya tindakan ini akan membe i kesan yang tidak baik kepada sesuatu masya akat! *idak mudah untuk membentuk suatu masya akat yang men%apai tahap akultu asi! Akultu asi lebih mudah di%apai apabila melibatkan budaya be si#at kebendaan yang mendatangkan man#aat! Unsu $unsu budaya yang tidak be bentuk kebendaan sepe ti ideologi dan pemiki an adalah lebih suka dite ima!

10

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU Asimilasi6 Asimilasi me upakan satu p oses pe %antuman dan penyatuan anta a kumpulan etnik be lainan budaya sehingga membentuk satu kelompok dengan kebudayaan dan identiti yang sama! Asimilasi mutlak menyebabkan be lakunya penghapusan penuh pe be,aan da i segi kebudayaan dan identiti! Konsep ini di+akili dengan #o mula ADBD-EA! A dalam hal ini me+akili golongan dominan sementa a B dan - me+akili kumpulan etnik mino iti! -ontohnya" o ang Melayu di *hailand telah mengalami p oses asimilasi yang menyebabkan nama" bahasa dan hampi semua aspek %a a hidup me eka /ke%uali agama2 telah disatukan dengan amalan dan %a a hidup o ang *hai! Di Malaysia" masya akat -ina Kelantan" Baba dan Nyonya me upakan %ontoh be lakunya p oses asimilasi! Namun" bagi etnik %ina di Kelantan se ta Baba dan Nyonya" asimilasi be laku dalam konteks budaya tanpa melibatkan anutan" kepe %ayaan atau agama! ( oses asimilasi be laku apabila +u)udnya inte aksi yang e at anta a ahli kumpulan etnik be be,a budaya bagi suatu tempoh yang lama! Ke)ayaan asimilasi umumnya be gantung pada kesanggupan etnik mino iti menghilangkan identiti me eka dan mene ima identiti kumpulan etnik ma)o iti!

Akomodasi6 Akomodasi me upakan p oses yang menyebabkan setiap kumpulan etnik menyeda i se ta mengho mati no ma dan nilai kumpulan etnik lain dan tetap mempe tahankan budaya hidup masing$masing! Konsep ini di+akili oleh #o mula A D B D - E A D B D -! A" B dan - me u)uk kepada budaya! (elbagai kumpulan etnik hidup se%a a ha monis dan mengho mati anta a satu sama lain! (ada pe ingkat peme intahan pusat" setiap kumpulan etnik mempunyai +akil dalam bidang ekonomi dan pendidikan dan me eka saling be gantung! Konsep ini begitu meluas diamalkan di Malaysia ke ana setiap kumpulan etnik bebas mengamalkan budaya me eka dalam keadaan ha moni! 5ika dilihat di lua Malaysia" 3+it,e land ialah nega a yang mempunyai 11

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU hubungan etnik be si#at akomodasi ke ana etnik 5e man" (e an%is dan .tali saling membuat penyesuaian anta a me eka!

Akti?iti &6 Malaysia te di i da ipada masya akat pelbagai kaum! Be ikan %ontoh akultu asi" asimilasi dan akomodasi yang be laku dalam masya akat te sebut!

9u8u%an -on ad (hillip Kottak /1><=2! A bo ! 'a un Mat (iah /&0002! &uisi 'elayu Tradisional! Kuala Lumpu ! De+an Bahasa dan (ustaka! Fa,ali Dunia /1>>&2! $esusasteraan 'elayu (ama! Kuala Lumpu 6 sDe+an Bahasa dan (ustaka! $amus %ewan. /&0012! Kuala Lumpu 6 De+an Bahasa dan (ustaka! ultural #nthropology! Mi%higan6 Uni?e sity o# Ann

1&

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

TAJUK /

KONSEP 4ASYA9AKAT

3!1 3inopsis Bahagian ini mengandungi de#inisi masya akat mengikut tokoh$tokoh budaya dan ant opologi da i dalam dan lua nega a" se ta hu aian tentang pe kembangan masya akat! 3!& 'asil (embela)a an i! ii! Men)elaskan maksud masya akat Membe ikan hu aian tentang pe kembangan masya akat se%a a menyelu uh! 3!3 Ke angka*a)uk

Masya akat

De#inisi Masya akat

-i i$-i i Masya akat

(e kembangan Masya akat

/.4 DE;6N6S6 Galph Linton" 1>3= 7Masya akat ialah kelompok manusia yang hidup dan beke )asama sehingga me eka dapat mengo ientasikan di inya dan be #iki mengenai di inya sebagai kesatuan sosial yang mempunyai batas$batas te tentu8! 13

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU 'a y L! 3hapi o" 'an, ulture and )ociety" 1>=0 1! Masya akat ialah manusia yang hidup dalam suatu kelompok dan beke )asama anta a satu dengan yang lain! &! Masya akat te di i da ipada lelaki" pe empuan dan kanak$kanak! 3! Masya akat +u)ud da i satu gene asi ke satu gene asi di samping me+a iskan unsu $unsu t adisi! Lu%y Mai " #n *ntroduction to #nthropology, 1>=1 7Masya akat adalah suatu gagasan yang mengandung manusia yang be hubung be sama se%a a kolekti# melalui hak dan obligasi yang saling mengikti a#8! Koent)a aning at" 1>@0 7Masya akat adalah suatu kelompok manusia yang hidup dan beke )asama sehingga me eka dapat mengo ientasikan di inya dan be #iki mengenai di inya sebagai kesatuan sosial yang mempunyai batas$batas te tentu8! Atan Long" &sikologi &endidikan" 1><0 73atu$satu masya akat itu te di i da ipada indi?idu yang telah hidup dengan saling be tindak semen)ak bebe apa lama dengan mempunyai kebudayaan yang me upakan keselu uhan %a a hidup yang meliputi kepe %ayaan" agama" sikap" pandangan hidup" aspi asi" nilai dan ilmu pengetahuan yang telah di+a isi semen)ak tu un$temu un sehingga men)adikan kumpulan masya akat itu mempunyai si#at yang te sendi i be lainan da ipada masya akat yang lain8! 3e%a a umumnya" masya akat be maksud sekelompok o ang yang membentuk sebuah sistem inte aksi sosial! 3ebahagian besa inte aksi yang be laku dalam lingkungan sistem sosial itu adalah lahi da ipada indi?idu$indi?idu yang be ada dalam kelompok te sebut! Umumnya" istilah masya akat pada 14

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU asasnya me u)uk kepada sekumpulan manusia yang hidup be sama di suatu tempat te tentu dalam satu komuniti yang te atu ! /.) <iri=<iri 4asyara%a1! &! 3! 4! 1! =! Masya akat hidup dalam satu kelompok dan tinggal tetap dalam kumpulannya! Masya akat ialah komuniti yang saling be gantung dan meme lukan anta a satu sama lain! Anggota masya akat mempunyai pe anan yang te tentu! Masya akat mempunyai kebudayaan" dan kebudayaan te sebut boleh te us be kembang! Masya akat mempunyai st ati#ikasi" iaitu kelas dan status! Masya akat be inte aksi melalui bahasa!

/.> Per%e1#an0an 4asyara%aAnn A bo dalam bukunya -ultu al Ant opology /1><=2" menghu aikan pendapat ahli ant opologi tentang pe kembangan masya akat! Menu ut beliau" masya akat a+al sangat mementingkan hubungan dalam masya akat! Ekonomi me eka be gantung pada pe bu uan! 'asil pe bu uan dikongsi be sama$sama! Halaupun seseo ang itu kuat dan ag esi#" dia tidak be si#at dominan! Biasanya lelaki yang be bu u manakala +anita dan o ang tua tinggal di tempat kediaman! A ang tua dibe i layanan yang baik oleh o ang muda ke ana me eka menganggap baha+a o ang tua mempunyai pengetahuan dan pengalaman yang banyak! Lanta an itu" me eka patut dibe i keistime+aan! Ann A bo mengemukakan gagasan Yehudi -ohen dalam bukunya tu ut ulture as #daptation

/1>@42 baha+a masya akat a+al ialah masya akat pembu u! 3atu %i i yang dipunyai oleh masya akat ini ialah pe kongsian hasil yang dipe oleh!

11

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU Masya akat sete usnya ialah masya akat yang mengamalkan pe tanian pindah! Alat yang digunakan adalah mudah" misalnya kayu untuk mengo ek tanah bagi meletakkan bi)i benih! *anah pe tanian pula tidak be si#at tetap! Kelompok ini menggunakan %a a tebas dan baka ! *anah yang dibaka ini subu untuk pe tanian! Apabila tanah tidak lagi subu " tanah baha u pula dibuka! Yang be ikutnya ialah masya akat pe tanian! Masya akat ini meme lukan tenaga ke )a! (enggunaan tanah bagi masya akat ini adalah lebih luas dan lebih tetap! Dalam hal ini" te dapat sistem pe ai an" pe humaan dan )uga penggunaan hai+an untuk pe tanian dan kende aan! (enanaman padi di sa+ah dan di le eng$le eng bukit me upakan %ontoh amalan masya akat ini! Aleh sebab penggunaan tanah lebih lama dan tetap" pe tambahan penduduk be laku" sekali gus meningkatkan pe hubungan anta a kelompok atau kumpulan! 'al ini meme lukan pe atu an te tentu bagi mengelakkan kon#lik! Dengan yang demikian" te binalah sistem politik dalam masya akat! Di bahagian te tentu" misalnya di A# ika uta a" timu tengah" E opah" dan Asia" te dapat masya akat yang mengamalkan pente nakan hai+an sepe ti lembu" kambing bi i$bi i" kambing dan unta! Da ipada hai+an ini" me eka mempe oleh daging" susu" mentega" dan )uga kulit hai+an! Me eka tu ut melakukan akti?iti pe tanian" menangkap ikan" dan pe dagangan! Masya akat sete usnya be kembang kepada masya akat pe indust ian! Masya akat pe indust ian menggunakan teknologi yang lebih %anggih! Leslie Hhite" ahli ant opologi Ame ika yang te kenal pada pe tengahan abad ke$&0 mempunyai teo i tentang e?olusi budaya! Beliau be anggapan baha+a teknologi dan ino?asi dalam ekonomi me obah masya akat! Aspek sosial dan politik be ubah akibat da ipada pe tanian! Dengan adanya pe tanian" kekayaan" ta a#" dan hubungan bentuk baha u timbul dalam kalangan me eka! *e kini" timbul pula masya akat yang be teknologi tinggi! Masya akat be teknologi tinggi ini membentuk budaya yang lebih kompleks! 1=

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

3elain teo i yang dikemukakan ini" te dapat satu lagi teo i yang sangat popula ! (ada abad ke$1>" model atau teo i yang paling popula mengenai pe ubahan masya akat ialah e?olusi! Menu ut pandangan ini" masya akat manusia te us Inaik dan naik ke atas dengan tidak te putus$putusC! Model e?olusi ini banyak dipenga uhi oleh teo i Da +in! Ahli sosiologi yang menyokong teo i Da +in ialah 'e be t 3pen%e ! Beliau mempe %ayai baha+a e?olusi biologi boleh dite apkan kepada e?olusi masya akat! *eo i e?olusi sangat mempenga uhi %a a be #iki pa a %endekia+an" ahli budaya" ahli undang$undang" ahli #alsa#ah dan lain$lain mengenai bebe apa pe ka a" misalnya tentang asal$usul dan be mulanya pe adaban manusia" asal$ usul kelompok kelua ga" asal be mulanya e?olusi konsep hak milik" kepe %ayaan dan sebagainya! Be bagai$bagai teo i tentang e?olusi telah dikemukakan oleh tokoh$tokoh! (ada a+alnya te dapat dua o ang tokoh yang sangat te kenal dengan teo i e?olusi klasik iaitu Ed+a d B! *ylo dan Le+is 'en y Mo gan! Me eka te kenal sebagai ahli ant opologi abad ke$1> dan andaian me eka tentang e?olusi manusia sangat be penga uh! Untuk modul ini" hanya teo i yang dikemukakan oleh Mo gan saha)a yang di)elaskan! (ela)a dikehendaki mene oka maklumat tentang gagasan *ylo untuk melengkapkan pengetahuan! 3kema Mo gan6 L! '! Mo gan dalam penulisan ka yanya yang sangat te kenal yang be ta)uk #ncient )ociety /1<@@2" mengemukakan satu andaian tentang e?olusi masya akat! Menu ut beliau" se)a ah manusia mengandungi tiga tahap" iaitu 3a?age y" Ba ba isme dan tahap *amadun /-i?ili,ed2! ba+ah! *ahap sa?age y dan ba ba isme dibahagi kepada tiga tahap atau subpe iod sepe ti yang di)elaskan di

1@

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU i! *ahap sa?age y6 Gendah (e tengahan Atas ii! *ahap ba ba isme6 Gendah (e tengahan Atas iii! *ahap tamadun! Bagi tahap sa?age y endah" manusia hidup dengan makan buah$buahan dan keka%ang tanpa mengenal api! Dalam ,aman ini" me eka )uga me amu dengan men%a i aka $aka kayu dan tumbuh$tumbuhan lia ! Me eka menggunakan api dan men)adikan ikan sebagai tambahan kepada menu me eka pada pe ingkat sa?age y pe tengahan! Aleh itu" me eka menambah tugas seha ian dengan menangkap ikan! (ada pe ingkat sa?age y atas" manusia mendapat busu dan panah untuk kegunaan be bu u! (ada masa ba ba isme tahap endah" pe iuk belanga telah dibuat! .ni diikuti dengan akti?iti pente nakan binatang di Benua Lama dan menanam )agung di Benua Baha u pada tahap ba ba isme pe tengahan! 3eni bina batu )uga +u)ud pada tahap ba ba isme pe tengahan ini dengan menggunakan batu bata yang dike ingkan oleh %ahaya mataha i! Alat$alat da ipada besi mun%ul semasa tahap ba ba isme tahap atas! (ada tahap tamadun" ab)ad #onetik dan penulisan mulai dikenali! Menu ut Mo gan" manusia pe tama hidup dalam keadaan kebebasan seks! .ni be maksud baha+a me eka tidak ada st uktu kelua ga yang )elas! (e kah+inan dalam kalangan gene asi yang sama sepe ti adik$be adik atau kelua ga seda ah dilakukan! (ada tahap sete usnya pula" pe kah+inan kelompok masih dite uskan tetapi pe kah+inan anta a abang dan adik pe empuannya dila ang! 1<

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

(ada pe ingkat ketiga" satu bentuk pe alihan anta a pe kah+inan kumpulan dan monogami" iaitu hal suami atau iste i" boleh menamatkan pe kah+inan bila$bila masa dan seke ap yang diingini oleh si suami atau si iste i! .ni be makna hubungan lelaki dan pasangannya tidak te lalu ketat si#atnya! .ste i boleh men)alinkan hubungan dengan lelaki lain! *ahap keempat pula ialah disebut kelua ga kuasa bapa" iaitu satu bentuk kekelua gaan yang meletakkan tampuk kuasa di dalam tangan o ang lelaki! (ada tahap ini" pe anan lelaki menon)ol" iaitu lelaki boleh memiliki sebe apa banyak iste i! *ahap yang kelima ialah kelua ga monogamian" iaitu ikatan pe kah+inan anta a seo ang lelaki dan seo ang +anita" dan se%a a p og esi#nya menye upai unit kelua ga asas moden! Menu ut Mo gan" dalam lingkungan o ganisasi sosiopolitik" u utannya be mula dengan dua tahap kelua ga6 ho d pe ,inaan diikuti dengan suatu bentuk kelua ga te susun kepada bebe apa pasangan pe kah+inan dengan tahap kelua ga punaluan /pe kah+inan abang dengan adik pe empuan dila ang2! *ahap sete usnya dika+al oleh kelua ga seketu unan ibu" kelua ga seketu unan ibu be %ampu untuk membentuk # at i" # at i pula be %ampu untuk membentuk suku bangsa" suku bangsa be %ampu untuk membentuk pe sekutuan! Kesemua o ganisasi ini" dibentuk da ipada Ihubungan pe sendi ianC iaitu" atas dasa seks dan pe sanakan! Kesemua pe atu an ini mestilah dibe,akan da ipada o ganisasi politik yang sebena nya" yang sete usnya mengikut" dan diasaskan atas pengikti a#an hak$hak dan tanggung)a+ab da i segi pengenalan +ilayah dan pe hubungan ha ta! Unit$unit politik yang sebena nya ialah pekan" )a)ahan dan nege i! 3ete usnya ialah andaian Mo gan mengenai sistem kekelua gaan institusi sa?age y endah! Mo gan mengikti a# u utan yang be ikutnya bagi istilah$istilah pe sanakan" iaitu Melayu /dalam klasi#ikasi moden sama dengan )enis o ang

1>

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU 'a+aii2" *u anian $ Fono+anian / diklasi#ikasikan sebagai o ang . oJuois dalam situasi moden2" dan A yan $ 3emeti% $U alian /sama dengan o ang Eskimo2 ! .stilah Melayu pada tahap sa?age y endah" bagi Mo gan pe kah+inan kumpulan adalah agak suka untuk mengetahui lelaki yang manakah dalam gene asi menaik pe tama yang men)adi bapa seseo ang itu" oleh sebab kesemua bakal bapa dipanggil dengan gela an yang sama! Dengan e ti kata lain" kesemua lelaki pasangan ibu dipanggil bapa! Aleh itu" tidak dapat dipastikan yang manakah bapa yang sebena nya oleh sebab panggilan yang sama dan pe sepsi anak te hadap lelaki$lelaki ini sama! 'al yang demikian )uga be laku kepada ibu! 3emua +anita dalam gene asi menaik pe tama sama ada ibu sebena atau Iibu$ibu ti iC dipanggil dengan panggilan yang sama! 3ete usnya" dengan la angan pe kah+inan anta a adik$be adik" Mo gan telah membe ikan istilah Ipe sanakanC melalui t ans#o masinya yang pe tama! Aleh sebab abang dan adik pe empuan bukan lagi pasangan hidup" anak$anak hasil pe kah+inan adik$be adik ini tidak dikenali sebagai Iadik$be adikC lagi! Aleh sebab adik$be adik lelaki adalah da ipada satu kumpulan

pe kah+inan yang lain pula" anak$anak adik$be adik lelaki kekal men)adi adik$ be adik dan begitu )ugalah anak$anak adik$be adik pe empuan! 5adi" ini adalah pe mulaan istilah tentang pupu dan bapa sauda a silang$)antina dan )antina$ sela i! Dengan ini" o ganisasi masya akat keselu uhannya adalah be asaskan pe be,aan IseksC! Mo gan be pendapat baha+a halangan pe kah+inan adik$ be adik menyebabkan gene asi sete usnya mempunyai keupayaan intelek yang lebih baik! .ni dibuktikan dengan +u)udnya kema)uan teknologi! Menu ut Mo gan lagi" kema)uan pada tahap ini me intis )alan bagi lahi nya sauda a seketu unan ibu" satu hal yang mengukuhkan kebaikan yang didapati da ipada sistem la angan pe kah+inan adik$be adik" dan sete usnya meluaskan skop la angan sumbang mah am te sebut me angkumi semua yang mempunyai &0

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU moyang yang sama melalui nasab itu! (ada mulanya suku te sebut ialah kelua ga nasab itu! Aleh sebab pate niti masih belum ditentukan lagi" ketu unan tidak boleh dikesan melalui o ang lelaki! Halau bagaimanapun" emak seseo ang itu tidak pe nah di agukan" oleh sebab itu ketu unan dikesan melalui o ang pe empuan! 3uku nasab ibu yang be mula pada pe ingkat sa?age y" telah be ansu $ansu men)adi si#at utama o ganisasi sosial o ang p imiti#! 'al ini kekal hingga pe ingkat Ba ba isme dan sete usnya hingga pe ingkat a+al ,aman tamadun! Ke)atuhannya disebabkan oleh kuasa yang sama yang memba+a masuk kelua ga monogami" kelua ga nasab bapa dan masya akat politik" iaitu pe kembangan pemilikan ha ta! (e kembangan pemilikan ha ta ialah hasil kema)uan be ansu $ansu ha ta! Konsep suku dan kelua ga monogami be tentangan da i segi p insipnya! 3atu menyokong penyatuan kelua ga asas dalam kolekti# suku" dan yang satu lagi pula menyokong unit$unit kelua ga yang bebas! (e+a isan ha ta membe ikan peluang kepada lelaki be #ungsi dalam kelua ga te sebut! (e ka a ini be laku disebabkan oleh gene asi sete usnya meme lukan pe+a is! Dengan yang demikian" ketu unan be ubah da ipada ketu unan nasab ibu kepada ketu unan nasab bapa! Dengan be tambahnya hubungan yang be kaitan dengan ha ta" masya akat mene ima politik! Begitulah teo i yang dikemukakan oleh Mo gan mengenai e?olusi! Gingkasan yang dapat dibuat tentang e?olusi ini ialah" manusia te us be kembang mengikut tahap$tahap te tentu! *ahap ini ditentukan melalui alat$ alatan yang digunakan oleh me eka dalam kehidupan seha ian" kepelbagaian makanan dan akti?iti sa a di i" o ganisasi kekelua gaan yang dimulakan dengan ke+u)udan sistem unilineal" kemudian mat ilineal" iaitu anak dapat mengetahui siapa ibunya! 3uku mat ilineal ini be ubah kepada pat ilineal" iaitu membe ikan &1

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU pe hatian kepada pe anan bapa! 'al ini men)adikan pasangan atau kelua ga men)adi lebih stabil ke ana be kembangnya satu penge tian tentang milik pe ibadi yang menandakan pe mulaan pe adaban! Mo gan be pendapat baha+a semakin be kembang masya akat manusia itu" sistem kekelua gaan semakin ma)u dan sistematik! Kemampuan be di i sendi i sebagai satu kelua ga semakin meningkat!

Kesimpulannya"

te dapat

pe kembangan

yang

p og esi#

dalam

masya akat manusia! Kebudayaan be kembang da i pe ingkat mudah /simple2 kepada tingkat yang kompleks!

Akti?iti 16 *e dapat teo i lain tentang pe kembangan masya akat selain *eo i E?olusi Klasik! 3ila kemukakan satu da ipada teo i te sebut be se ta hu aiannya!

9u8u%an Abdul 'alim Ali /&0032! +ingkisan )astera! Di+angsa (ubli%ations K Dist ibuto s 3dn!" Bhd! -on ad (hillip Kottak /1><=2! A bo ! Fa,ali Dunia /1>>&2! $esusasteraan 'elayu (ama! Kuala Lumpu 6 sDe+an Bahasa dan (ustaka! $amus %ewan. /&0012! Kuala Lumpu 6 De+an Bahasa dan (ustaka! && ultural #nthropology! Mi%higan6 Uni?e sity o# Ann

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

TAJUK 4

4ASYA9AKAT 4E3AYU

4.1 Sinopsis Bahagian ini mengandungi tak i# Melayu da ipada bebe apa sumbe " dan )uga lata belakang masya akat Melayu! 4.* :asil Pe1#ela8aran i! ii! Men)elaskan tak i# Melayu be dasa kan sumbe yang tulen Menghu aikan se)a ah dan lata belakang bangsa Melayu

4./ Keran0%aTa8u%

Masya akat Melayu

De#inisi

*ak i# Melayu

3e)a ah dan lata belakang bangsa Melayu

4.4 Ta%ri7 4elayu

&3

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU 3ebelum mengka)i Kebudayaan Melayu" kita pe lu mengetahui tak i# Melayu te lebih dahulu! Menu ut sa )ana" pe kataan Melayu mungkin be asal da ipada nama sebuah anak sungai yang be nama 3ungai Melayu di hulu 3ungai Batang 'a i" Su1a-era! Di sana letaknya LKe a)aan MelayuL sekita 1100 tahun dahulu sebelum atau semasa adanya Ke a)aan Sri2i8aya! Da i segi e-i1olo0i" pe kataan LMelayuL itu dikatakan be asal da ipada pe kataan 3ansk it LMalayaL yang be maksud LbukitL ataupun tanah tinggi! Ada )uga sumbe se)a ah yang mengatakan baha+a pe kataan LMelayuL be asal da ipada L3ungai MelayuL di 5ambi!

Dalam penge tian yang khusus" istilah Melayu me u)uk kepada bangsa Aust onesia yang te dapat di 3emenan)ung *anah Melayu dan )uga disebut gugusan pulau Melayu! Fugusan pulau Melayu meliputi 3emenan)ung *anah Melayu dan )uga .ndonesia! Aleh sebab itu" sesudah (e ang Dunia Kedua" timbul has at dalam kalangan pe)uang Melayu untuk menubuhkan sebuah nega a yang men%antumkan *anah Melayu dengan .ndonesia untuk men)adi sebuah nega a yang be nama Melayu Gaya! Halau bagaimanapun" pe %antuman dua buah nega a te sebut tidak be laku sehingga ke ha i ini!

.stilah LMelayuL ditak i#kan oleh UNE3-A pada tahun 1>@& sebagai suku bangsa Melayu di 3emenan)ung Malaysia" *hailand" .ndonesia" Milipina" dan Madagaska ! Halau bagaimanapun" menu ut (e lembagaan Malaysia" istilah LMelayuL hanya me u)uk kepada seseo ang yang be ketu unan Melayu yang menganut agama .slam! Dengan kata yang lain" bukan semua o ang yang be ketu unan da ipada nenek moyang Melayu adalah o ang Melayu!

&4

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU .stilah ,'o"lo"yu, di%atat dalam buku %atatan pe )alanan pengemba a

-ina pada sekita tahun =44$=41 Masihi semasa ,aman Dinasti *ang! (a a pengka)i be sependapat baha+a pe kataan LMo$lo$yoL yang dimaksudkan itu ialah ke a)aan yang te letak di 5ambi di (ulau 3umate a" se ta )uga 3 i+i)aya yang te letak di dae ah (alembang! .stilah Melayu yang lebih umum me u)uk kepada suku bangsa yang menutu kan bahasa Melayu! Kelompok ini mendiami 3emenan)ung *anah Melayu" pantai timu " 3umete a" B unei dan bebe apa ka+asan yang be hampi an! Bahasa suku bangsa ini ialah bahasa Melayu yang dikti a# sebagai bahasa kebangsaan di nega a Malaysia" dan dikenali sebagai bahasa .ndonesia di nega a .ndonesia! Be kaitan dengan tabu an penduduk Melayu" UNE3-A menandai Melayu meliputi ka+asan$ka+asan Aust onesia lain" te masuklah ka+asan di sebelah timu yang meliputi kelua ga Melanesia" Mik onesia dan (olinesia! UNE3-A membahagikan ka+asan Austonesia kepada ka+asan Kepulauan Melayu /Aust onesia Ba at2 dan ka+asan A%eania /Aust onesia *imu 2 Ta%ri7 4elayu Berdasar%an Undan0=undan0 Di nega a Malaysia" o ang Melayu dide#inisikan menu ut pe lembagaan dalam pe ka a 1=0/&2! Menu ut pe ka a ini" o ang Melayu ditak i#kan sebagai6 1. 3eo ang yang be agama .slam 2. Be tutu bahasa Melayu 3. Mengamalkan adat istiadat Melayu 4. Lahi sebelum ha i me deka sama ada di (e sekutuan *anah Melayu /Malaya2 atau di 3ingapu a atau pada ha i me deka" dia be mastautin di (e sekutuan atau di 3ingapu a!

&1

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU Menu ut 3yed 'usin Ali yang me upakan ahli ant opologi di Malaysia" o ang Melayu itu da i segi ,ahi nya" la,imnya be kulit sa+o matang" be badan sede hana besa se ta tegap dan selalu be lemah lembut se ta be budi bahasa!

Latar Belakang Bangsa Melayu 3e%a a amnya te dapat dua teo i mengenai asal usul bangsa Melayu" iaitu6

Bangsa Melayu be asal da i Yunan /*eo i Yunan2 Bangsa Melayu be asal da i Nusanta a /*eo i Nusanta a2

Teori Yunan *eo i ini disokong oleh bebe apa o ang sa )ana sepe ti G!' Felde n" 5!'!- Ke n" 5!G Moste " 5!G Logen" 3lametmul)ana dan )uga Asmah 'a)i Ama ! 3e%a a keselu uhannya" alasan$alasan yang menyokong teo i ini adalah sepe ti yang be ikut6 1! Kapak *ua yang mi ip kepada Kapak *ua di Asia *engah ditemukan di Kepulauan Melayu! (e ka a ini menun)ukkan baha+a adanya mig asi penduduk da i Asia *engah ke Kepulauan Melayu! &! Adat esam bangsa Melayu mi ip kepada suku Naga di dae ah Assam /be hampi an dengan sempadan .ndia dengan Myanma 2! 3! Bahasa Melayu adalah se umpun dengan bahasa di Kembo)a! Dengan lebih lan)ut lagi" penduduk di Kembo)a mungkin be asal da i data an Yunan dengan menyusu i 3ungai Mekong! (e hubungan bangsa Melayu dengan bangsa Kembo)a sekali gus menandakan pe taliannya dengan data an Yunan! Teori Nusan-ara

&=

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU *eo i ini didukung oleh sa )ana sepe ti 5!- a+#o d" K!'imly" 3utan *akdi Alis)ahbana dan )uga Fo ys Ke a#! *eo i ini disokong dengan alasan sepe ti yang di ba+ah6 1! Bangsa Melayu dan bangsa 5a+a mempunyai tamadun yang tinggi pada abad ke$1>! *a a# ini hanya dapat di%apai setelah pe kembangan budaya yang lama! (e ka a ini menun)ukkan baha+a o ang Melayu tidak be asal da i mana$mana" tetapi be asal dan be kembang di Nusanta a! 2. K!'imly tidak be setu)u dengan pendapat yang mengatakan baha+a Bahasa Melayu se umpun dengan Bahasa -hampa! Baginya" pe samaan yang be laku dalam kedua$dua bahasa adalah satu #enomena LambilanL! 3. Manusia kuno 'omo 3oloinensis dan 'omo Ha)akensis te dapat di (ulau 5a+a! (enemuan manusia kuno ini di (ulau 5a+a menun)ukkan adanya kemungkinan o ang Melayu itu ketu unan da ipada manusia kuno te sebut yakni be asal da i 5a+a dan me+u)udkan tamadun be sendi ian! 4. Bahasa di Nusanta a /Bahasa Aust onesia2 mempunyai pe be,aan yang keta a dengan bahasa di Asia *engah /Bahasa .ndo$E opah2! *eo i ini me upakan teo i yang ku ang popula khususnya di nega a Malaysia!

Da i segi se)a ah" apakah keistime+aan o ang MelayuN Menu ut Asmah ')! Ama /&0032" te dapat pe debatan dalam kalangan budaya+an Malaysia sama ada o ang Melayu pada asasnya petani atau pelaya ! Menu ut beliau lagi" o ang Melayu biasanya digolongkan sebagai petani! 'al ini be makna baha+a da i a+al se)a ah me eka dalam alam Melayu" me eka dikatakan menempati ka+asan tanah yang subu " yang dipuga men)adi sa a hidup me eka! (engemba a -hina" anta anya .$*sing dalam abad ketu)uh Masihi telah men%atatkan baha+a o ang$o ang Kedah sudah pun mempunyai %a a be %u%uk tanam yang %anggih" yakni dalam pe tanian padi! Keadaan alam di Kedah &@ untuk menanam tanaman yang

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU dengan sa+ah bendang yang te bentang luas se ta kaedah o ang$o ang Kedah menanam dan menuai padi menyokong pendapat ini" dan )uga me upakan bukti baha+a t adisi yang sepe ti itu adalah t adisi yang sudah +u)ud be abad$abad lamanya! (e tanian yang sepe ti ini menggamba kan baha+a teknologi dan pengetahuan tentang keadaan alam /te masuk kualiti dan )enis tanah2 yang telah ada me upakan %i i budaya tinggi! Kemudiannya" mun%ul pula pemiki an paka se)a ah dan budaya Melayu baha+a o ang$o ang Melayu lebih me upakan pelaya yang me antau ke me ata$ ata tempat" dan bukan petani yang memuga tanah! 5ika dite ima teo i baha+a o ang Melayu be asal da i Yunnan di 3elatan -hina" maka sudah tentulah %a a me eka be mig asi ke tempat me eka seka ang adalah dengan melaya i selat dan )uga lautan te buka! 5ika inilah %a anya" maka pastilah me eka mempunyai pengetahuan tentang selok$belok pelaya an! 'al ini mempe lihatkan baha+a o ang Melayu ialah pelaut atau pelaya yang hebat! Bukti yang men)elaskan hal ini ialah ka+asan petempatan me eka di selu uh kepulauan Asia *engga a! Kehebatan dalam bidang pelaya an ini dite uskan oleh pelaya solo nega a" iaitu Datuk A,ha Manso ! 5adi" adakah o ang Melayu pada asasnya petani" atau asasnya pelaya " atau asasnya petani dan pelaya N

Akti?iti 16 Be dasa kan buku$buku u)ukan" sila bin%angkan lata belakang o ang Melayu se%a a lebih luas!

9u8u%an

&<

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU Abdul 'alim Ali /&0032! +ingkisan )astera! Di+angsa (ubli%ations K Dist ibuto s 3dn!" Bhd! -on ad (hillip Kottak /1><=2! A bo ! Fa,ali Dunia /1>>&2! $esusasteraan 'elayu (ama! Kuala Lumpu 6 sDe+an Bahasa dan (ustaka! $amus %ewan. /&0012! Kuala Lumpu 6 De+an Bahasa dan (ustaka! ultural #nthropology! Mi%higan6 Uni?e sity o# Ann

&>

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

TAJUK >

KEBUDAYAAN 4E3AYU (B6DAN, SOS6A3"

).1

Sinopsis

*a)uk ini membin%angkan se%a a khusus ta)uk kesenian dengan membe i #okus te hadap seni pe sembahan" seni tampak" dan seni mu,ik! ).* :asil Pe1#ela8aran i! ii! Membin%angkan seni yang be kaitan dengan masya akat Melayu! Membin%angkan seni dengan #alsa#ah pemiki an masya akat Melayu! )./ Keran0%aTa8u%

Kesenian

3eni 3ua a

3eni Fe ak

3eni Gupa

(e mainan * adisional

).4

Konsep Kesenian

3eni me angkumi semua akti?iti dan hasil ka ya manusia yang indah dan be seni /k eati#2 bagi semua kaum dan bangsa di dunia! (ada masa ini" seni me upakan luahan k eati?iti manusia yang paling dikenali! Halaupun begitu" seni suka ditak i#kan disebabkan setiap seniman mempunyai atu an dan sekatan te sendi i bagi setiap hasil ke )a me eka! 3eni boleh dikatakan sebagai pemilihan salu an untuk menyampaikan sama ada kepe %ayaan" idea" asa" atau pe asaan! 30

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU Menu ut Kamus De+an /&0012" seni dide#inisikan sebagai ka ya /sa)ak" lukisan" mu,ik" dll2 yang di%ipta dengan bakat /ke%ekapan2" hasil da ipada sesuatu %iptaan! Manakala kesenian be maksud pe ihal seni" yang be kaitan dengan seni" keindahan /kehalusan2! Kesenian ini men)adi tun)ang kepada kebudayaan masya akat Melayu se)ak tu un temu un lagi! Dengan adanya kesenian sepe ti ini identiti masya akat Melayu lebih te se lah dan dikenali Kesenian telah mengambil amai! Kemente ian Kebudanyaan dan inisiati# bagi memantapkan dan pebagai

mempe kembangkan lagi kebudayaan masya akat Melayu! Kesenian bangsa Melayu telah diakui dunia sebagai unik dan mena ik! Kesenian atau seni boleh dibahagikan kepada 4 bahagian iaitu 6

3eni 3ua a 3eni Fe ak 3eni Gupa (e mainan * adisional

SEN6 SUA9A Kesenian mengikut de#inisi 'e be th Gead adalah suatu usaha untuk men%ipta bentuk$bentuk yang menyenangkan dan seni itu di)alankan pula da ipada estetika! Dalam seni sua a kesenian Melayu dapat dibahagikan kepada dua bahagian iaitu 6

3eni Ookal 3eni Ookal lahi da ipada pita sua a yang boleh membe i kepuasan kepada

pendenga ! 3etiap seni ?okal itu be be,a mengikut masya akat! Dalam

31

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU masya akat Melayu te dapat seni ?okal tanpa mu,ik dan seni ?okal yang be gabung dengan mu,ik! 3eni Ookal tanpa mu,ik yang se ing dinyanyikan dalam masya akat Melayu ialah 6 a! Endoi a-au dendan0 Si-i ;a-i1a& dan uli- ana% Endoi atau dendang 3iti Matimah te kenal di nege ii (e ak" 3elango dan Nege i 3embilan manakala ulit anak dinege i *e engganu! Biasanya dilagukan dalam upa%a a be bentuk keislaman sepe ti menyambut kelahi an anak atau upa%a a be %uku kepala! b! Na.a1 a-au na#an Be asal da ipada *e engganu" (ahang dan Melaka! Dika ang dalam Bahasa Melayu yang mengisahkan i+ayat Nabi Muhamad" pa a Nabi Allah dan pa a sahabat Gasul! (e sembahan yang tidak dise tai alat mu,ik ini meme lukan keme duan sua a! %! 4ar&a#an' nasyid dan ?asida& Me upakan nyanyian keagamaan! Ma haban ialah pu)ian kepada Nabi Muhamad dan dinyanyikan dalam Bahasa A ab! Nasyid ialah nyanyian dan be bentuk dak+ah .slam iaitu te dapat dalam senikata A ab dan Melayu! Basidah biasanya dinyanyikan dalam bahasa A ab yang mengandungi puisi memu)i Nabi Muhamad dan pa a sahabat!

3&

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

Lagu yang digabungkan dengan mu,ik

a! Di%ir Diki dikenali dengan pelbagai nama sepe ti diki maulud" diki (ahang" diki Gebana dan diki be a ak! Diki $diki ini dilagukan dengan i ingan pukulan ebana atau kompang! b! :adra& 3e)enis nyanyian yang be asal da ipada diki ! Dinyanyikan dengan i ingan se)enis alat be %o ak ebana yang hampi sama dengan kompang! %! Beduan 3e)enis naynyian akyat nege i (e lis dan di ingi dengan bunyi$bunyian gendang! Beduan mempunyai pe samaan dengan bentuk ,iki dan bu dah yang di ingi dengan pukulan ebana! d! Di%ir #ara3e)enis nyayian yang te kenal dinege i Kelantan! Nyanyiannya di ingan dengan pukulan ebana! e! ,&a.al 3e)enis puisi A ab yang be bentuk pe %intaan! Fha,al dinyanyiakan dengan i ingan alat sepe ti sye inggi" sita " ha monium dan tabla!

Seni 4u.i% Menu ut Kamus De+an 'u-ik dide#inisikan sebagai gubahan bunyi yang menghasilkan bentuk dan i ama yang indah dan menyenangkan" bunyi$ bunyian!

33

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU Mu,ik adalah satu daya ta ikan kepada manusia! Ahli$ahli #alsa#ah be pendapat baha+a setiap manusia mempunyai minat te hadap mu,ik! Keadaan ini )elas dilihat kepada eaksi manusia te hadap bunyi$bunyian yang sudah men)adi kegema an se)ak manusia dilahi kan! Mu,ik sebena nya tidak dapat dilihat dan dinikmati dengan pan%ainde a penglihatan" tetapi di asai dengan hati atau pe asaan!

4u.i% Tradisi @arisan 6s-ana Dalam masya akat te dapat dua kelompok masya akat iaitu 6

* adisi tinggi /g eat t adition2 * adisi endah /little ta dition2 Kumpulan masya akat t adisi tinggi te di i da ipada golongan bangsa+an yang me upakan golongan kelas peme intah yang men)adikan istana sebagai pusat kebudayaan! Ga)a$ a)a menubuhkan kumpulan$kumpulan mu,ik diistana dan latihan dian)u kan untuk meningkatkan mutu pe sembahannya! Mu,ik nobat men)adi satu pasukan mu,ik istana se)ak abab ke 11 lagi! Mu,ik ini dimainkan dalam upa%a a pe tabalan" kematian a)a dan upa%a a mengadap oleh pa a pembesa di hadapan balai ung! 3elain nobat mu,ik yang be kembang melalui t adisi istana di Malaysia ialah gamelan! Famelan yang te kenal di*anah Melayu be asal da i ke a)aa Giau$Lingga dan 5oho ! Alat$alat mu,ik yang digunakan dalam gamelan te masuklah sa on" bonang" ke ompong" gendang dan gong!

Tradisi 4u.i% 9a%yaDisamping t adisi tinggi yang be pusat diistana" te dapat pula t adisi endah dikalangan akyat biasa yang te di da ipada kaum petani dan nelayan! (e kembangan seni mu,ik dipe ingkat masya akat t adisi endah lahi da ipada minat anggota masya akat itu sendi i! 3ebahagian da ipada 34

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU me eka me+a isi keahlian be main alat$alat mu,ik itu da ipada

kelua ganya! Alat$alat mu,ik ini dipe buat da ipada bahan$bahan yang dipe olehi disekeliling me eka sepe ti buluh" kayu" kulit binatang dan lain$ lain! Mu,ik ebana me upakan se)enis alat mu,ik yang be kembang dalam masya akat Melayu t adisional! Gebana dimainkan dalam pe sembahan yang be unsu keislaman sepe ti diki " atib" na,am" had ah" odat" maulut dan lain$lain!

Tradisi 4u.i% 4elayu yan0 lain * adisi mu,ik melayu yang lain sepe ti mu,ik makyong dan gendang keling di+a isi da i ,aman p aislam!Fendang keling dan Mek Mulung di Kedah dan (e lis menggunakan alat mu,ik sepe ti Fong" ebab" gendang dan se unai! Di samping be bagai : bagai )enis mu,ik yang dinyatakan "mu,ik +ayang kulit" kuda kepang dan gha,al )uga me upakan mu,ik melayu t adisional da i ,aman silam! Mu,ik +ayang kulit mengandungi alat mu,ik sepe ti gamelan dan mempunyai hubungan dengan t adisi dan kepe %ayaan masya akat p ibumi! Fha,al pula be asal da i penga uh A ab (a si " yang diba+a melalui .ndia sebelum be kembang di alam melayu! Mu,ik melayu asli ialah mu,ik yang menye tai ta ian onggeng atau )oget yang mempunyai hubungan dengan dongdang sayang yang be kembang di Melaka dan %anggung di (e lis! Dalam *a ian kuda kepang pula te dapat alat : alat mu,ik paluan yang dibunyikan mengikut entak kuda be la i! *a ian kuda kepang ini be kembang di 5oho di kalangan masya akat melayu ketu unan 5a+a!

SEN6 ,E9AK 3eni ge ak mengandungi segala ge akan tubuh badan yang mempunyai unsu : unsu keindahan ! 3eni ini dapat dilihat pada ge akan tangan " kaki " badan " mata dan anggota badan yang lain! seni ge ak o ang melayu dapat dibahagikan kepada dua )enis iaitu seni ta i dan seni d ama!

31

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU SEN6 TA96 3eo ang ahli se)a ah ta ian dan mu,ik 5e man be nama -! 3a%hs telah membe ikan de#inisi seni ta i sebagai ge akan yang be i ama! 3eni ta i adalah pengu%apan )i+a manusia melalui ge ak : ge i be i ama yang indah! Dalam kebudayaan melayu te dapat be bagai : bagai )enis ta ian " sama ada ta ian asli ataupun ta ian yang telah dipenga uhi oleh unsu : unsu moden! Menu ut 5aa#a Mampak" ta ian melayu asli te bahagi kepada dua )enis! (e tama " ta ian yang be %o ak lemah lembut sepe ti ta ian mak inang dan siti payung! Kedua " ta ian an%ak yang me upakan hasil da ipada penga uh ta ian (o tugis sepe ti ta ian Gonggeng " 3e ampang Laut dan 3ingapu a Dua! 3eni ta i boleh dikatego ikan dalam be bagai : bagai )enis! Anta a pembahagian yang boleh dibuat te hadap seni ta i melayu adalah sepe ti be ikut 6 1! *a ian : ta ian yang be %o ak seni ta i istana yang dipe sembahkan pada +aktu pe kah+inan " pe tabalan " istiadat menyembah dan sebagainya! *a ian : ta ian ini te masuklah ta ian siti payung " mak inang " asyik " gamelan dan sebagainya! &! *a ian : ta ian yang mempe lihatkan +u)udnya penga uh A ab dan (a si sepe ti ta ian odat " had ah dan sebagainya! 3! *a ian akyat sepe ti dondang sayang " onggeng " )oget dan sebagainya! 4! *a ian yang khusus dita ikan oleh kaum lelaki saha)a sepe ti ta ian kuda kepang " ta ian labi : labi " ta ian be dayung dan sebagainya! TA96AN AS36 *a ian ini di%ipta be dasa kan lagu : lagu melayu asli dengan mengikuti i ama lagu : lagu melayu asli yang te tentu! 3eni ta i )enis ini ialah ta ian yang di%ipta da ipada lagu Makan 3i ih " Funung Banang " 3apu *angan " Asli 3elendang " Bentan " *elani " Asli Abadi dan sebagainya! TA96AN ASY6K 3=

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU *a ian ini adalah se)enis ta ian klasik da i dae ah : dae ah di Kelantan yang dita ikan di istana a)a : a)a Kelantan dan (atani! Asyik be e ti kekasih " oleh itu ta ian ini be sesuaian dengan ge ak : ge i be si#at lemah lembut dan penuh dengan kete tiban! *a ian ini dimulai dengan sepuluh o ang pena i masuk ke de+an ta ian te lebih dahulu " lalu duduk be simpuh dengan te tibnya! Kemudian tampillah (ute i Asyik dan me eka pun mula mena i!*a ian asyik ini dita ikan dalam upa%a a pe kah+inan dan pada malam be inai! *iga alat mu,ik penting yang digunakan ialah ebab " gambang dan gedombak! TA96AN AYA4 D6D6K *a ian ini dikatakan be asal da ipada ge akan be laga ayam" iaitu se)enis sukan yang diminati oleh o ang Melayu pada masa lampau! *a ian ini di%ipta oleh ahli ta ian dinege i (e lis! *a ian ini di ingi dengan nyanyian lagu ayam didik! TA96AN BA3A6 *a ian ini be asal da i dae ah$dae ah dinege i *e engganu! *a ian ini dita ikan oleh gadis$gadis kampung dalam bentuk simbolik sepe ti melakukan peke )aan sa+ah! (ena i$pena i akan mena i mengelilingi balai" iaitu se)enis payung pan)ang be +a na$+a ni yang diletakan diba+ah gelanggang! <AN,,UN, Kata tanggung be asal da i bahasa *hai yang be e ti mena i! *a ian -anggung be asal da i nege i (e lis dan men)adi popula di nege i Kedah" (e lis dan (ulau (inang! *a ian ini di%ipta oleh seo ang ahli ta ian da i Kanga selepas pe ang dunia kedua TA96AN S6T6 @AU BU3AN *a ian ini be asal da i nege i Kelantan" dita ikan pada musim menuai sempena dengan temasya dan pe mainan +au!

3@

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU TA96AN <6NTA SAYAN, *a ian ini be asal da i yang menggamba kan kelua ga nelayan! *a ian ini menun)ukan bagaimana kelua ga nelayan mengu%apkan selamat )alan kepada pa a nelayan sebelum tu un ke laut! TA96AN DABUS *a ian ini be asal da i nege i (e ak dan mengandungi unsu keagamaan yang be kait dengan kepahl+anan 3ayidina Ali! TA96AN ,A4BUS *a ian ini be asal da i dae ah Kuala Kangsa (e ak! *a ian ini dikatakan telah dikenali didae ah ini se)ak 10 tahun yang lalu" dipe %ayai be asal da i nege i A ab! TA96AN 6NA6 *a ian ini adalah ta ian istana yang dita ikan semasa ma)lis be khatan anak pembesa $pembesa istana! .anya dipe sembahkan kepada kanak$kanak ini semasa me eka hendak dikhatankan dan duduk diatas pelamin! TA96AN JO,ET *a ian ini dipe nga uhi oleh kebudayaan (o tugis dan di)adikan sebagai ta ian sosial se ta dite ima oleg be bagai$bagai kaum di Malaysia!

TA96AN KUDA KEPAN, *a ian ini ialah ta ian +a isan budaya 5a+a yang te penga uh dengan islam! -i i ke)a+aan itu )elas pada pakaian pena i$pena i dan unsu islam )elas semasa %e ita itu dita ikan iaitu mengisahkan pepe nagan Gasullollha dan pa a sahabat! 3<

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU TA96AN 4AK 6NAN, (ada ,aman kesultanan Melayui Melaka" ta ian mak inang sangat popula dita ikan pada ha i$ha i ke )a kah+in tetapi kini dita ikan ma)lis$ma)lis sosial! TA96AN AAP6N *a ian ini dikatakan be asal da i nege i (a si ! .anya di ingi dengan alat$alat mu,ik sepe ti dabus dan ma +as! (akaian yang digunakan ialah ba)u melayu!

D9A4A T9AD6SOANA3

D ama t adisional mengikut pendapat Amin 3+eeney ialah ka ya d ama yang dianggap oleh masya akat yang me+a isinya sebagi hasil yang di+a isi se%a a tu un temu un da i gene asi yang lampau! Anta a seni d ama t adisinal yang popula dalam masya akat melayu adalah sepe ti be ikut 6 4A6N PUTE96 D ama t adisinal ini be kembang dengan popula sekali didesa$desa dinege i Kelantan! D ama ini digunakan untuk mengubati o ang sakit! *ok (ute i memainkan pe anan sebagai pa+ang atau bomoh untuk menga+al penyakit yang diba+a oleh oh$ oh atau semangat )ahat! 4AKYUN, Makyung ialah d ama t adisional yang popula dinege i Kelantan! D ama ini be asal da ipada itual memu)a oh datuk nenek! (e mianan makyung ini dikatakan be asal da i nege i (atani! 4ENO9A Meno a ialah se)enis d ama t adisioanal Melayu yang dikatakan dipenga uhi oleh seni da ama 3iam! Meno a telah men)adi popula dinege i (e lis" Kedah dan Kelantan! 3>

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU @AYAN, KU36T Hayang kulit me upakan se)enis d ama t adisoanl melayu yang te bahagi kepada bebe apa )enis sepe ti +ayang golek" +ayang +ang" +ayang topeng dan +ayang bebe ! Kini hanya +ayang kulit yang masih kekal! SEN6 9UPA 3eni upa dalam masya akat melayu me uapakan %iptaan yang megandungi unsu $unsu seni yang dihasilkan oleh o ang melayu melalui uki an" anyaman" tenunan" seni bina dan sebagainya! SEN6 UK69 3eni Uki dalam masya akat melayu mempunyai hubungan apat dengan hasil$ hasil ke )a tangan yang di%ipta melalui kepandaian menguki ! -i i$%i i uki an itu dihasilkan melalui uki an timbul" uki an te benam" uki an tebuk dan uki an timbus! SEN6 K9A;TAN,AN 3eni k a#tangan adalah hasil seni yang di%ipta untuk digunakan" tetapi digubah dengan memasukkan unsu $unsu seni untuk membe i bentuk yang indah dan mena ik hati! (en%iptaan k a#tangan itu meme lukan keahlian dan ke%ekapan dalam penggunaan bahan$bahan asas yang te atu se)ak da i p oses a+al hinggalah sesuatu hasil k a#tangan itu te %ipta! ( oses pen%iptaan k a#tangan te sebut meme lukan daya estetika demi untuk membe ikan ekabentuk yang indah dan mena ik! SEN6 TE4B6KA9 3eni tembika me upakan se)enis hasil k a#tangan o ang melayu yang

menggunakan tanah liat yang dibaka dan digilap! Geka bentuknya di%ipta be dasa kan #ungsi sesuatu ba ang itu sepe ti pe iuk nasi" bekas ai " bekas mennyimpan makanan sepe ti )e uk" pekasam dan lain$lain! (e usahaan 40

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU membuat tembi an se%a a t adisoanl ini masih dilakukanoleh o ang melayu khususnya di 3ayung" (e ak! SEN6 ANYA4AN Menganyam me uapakn p oses men)alin )alu an daun" lidi" otan" aka " buluh dan bebe apa )enis tumbuhan yang lain! Bebe apa )enis eka bentuk k a#tangan dihasilkan melalui nyaman demi untuk men%ipta sesuatu alat kepe luan ha ian %ontohnya mengahsilkan topi" tudung sa)i" bakul dan mengayam tika untuk mengalas tempat duduk! TEKATAN *ekatan dikenali )uga dengan nama su)i dan me upakan se)enis seni k a#tangan yang popula dalam masya akat melayu! *ekatan menggunakan kain baldu sebagai kain dasa dan bentuk hiasannya mengamba kan ekabentuk bunga dan pohon : pohon! *ekatan digunakan untuk membuat kasut " kipas ! muka bantal dan balutan tepak si ih! 'asil tekatan ini dibuat bagi tu)uan upa%a a te tentu sepe ti di)adikan hiasan pada upa%a a pe kah+inan " upa%a a be khatan " pe tabalan a)a dan upa%a a : upa%a a kebesa an yang lain! SEN6 TENUNAN 3eni tenunan te bahagi kepada tiga )enis iaitu tenunan biasa " tenunan ikat %elup dan songket! *enunan songket me upakan tenunan yang paling lengkap dan %antik! *enunan ini me upakan satu pe kembangan da ipada p oses tenunan biasa! 3ementa a tenunan ikat pula dipe %ayai be kembang di istana a)a : a)a! (en%iptaannya lebih emas! SEN6 BAT6K umit te utama dalam p oses menyongket solek atau menyolek! 5enis kain tenunan ini dikenali )uga dengan panggilan kain benang

41

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU Batik me upakan seni tekstil yang dihasilkan melalui p oses mene apkan lilin dan men%elup kain! (ada pe mulaannya kain putih yang hendak dip oses men)adi kain batik itu di ebus dan dike ingkan! Kemudian kain batik itu dite apkan dengan blok tembaga yang di%elupkan ke dalam lilin %ai yang dipanaskan! 3elepas dite apkan kain itu akan di+a nakan dengan %a a %elupan yang be pe ingkat : pe ingkat! 3elan)utnya kain itu di ebus dan di?asuh sehingga be sih lalu di)emu hingga ke ing! SEN6 TE4BA,A 3eni tembaga me upakan satu lagi k a#tangan o ang melayu! 3eni ini dipe kenalkan denagn tu)uan untuk men%ipta alat$alat da ipada tembaga yang %anti dan indah bentuknya! Alat$alat yang di%ipta dalam p oses seni tembaga ini digunakan dalam upa%a a$upa%a a adat khususnya diistana a)a$ a)a melayu sepe ti alat$alat pe tabalan a)a" upa%a a pe lkah+inan atau upa%a a di a)a yang lain! Alat$alat tembaga ini digunakan sebagi hiasan atau pe kakasan kegunaan di umah sepe ti dulang" tempat letak si eh" sudu" tempat ba a" bekas pe en)is ai ma+a dan sebagainya SEN6 B6NA Geka bentuk seni bina melayu lahi da ipada bentuk umah$ umah yang men)adi tempat penginapan o ang melayu! Halaupun te dapat be bagai )enis umah melayu namun st uktu binaanya tdiak banyak be be,a ! Geka bentuk umah$ umah melayu )uga mepe lihatkan +u)udnya unsu $unsu seni bina da i dae ah$ dae ah lain dialam melayu atau da i lua alam melayu! -ontohnya umah$ umah o ang melayu di nege i 3embilan adalah be %o ak seni bina umah minangkabau PE94A6NAN 9AKYAT Dalam t adisi lisan" pe mainan ini yang dikenali )uga sebagai pemainan masa lapang atau sukan akyat te masuk dalam katego i L#olk gamesL! (e mainan ini

4&

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU bukan saha)a be #ungsi sebagai alat hibu an tetapi )uga be pe anan dalam akti?iti sosial untuk menye ikan ma)lis$ma)lis ke amaian" pe kah+inan dan sebagainya! (e mainan masa lapang dan sukan akyat yang lahi di dalam kebudayaan Melayu" malah dalam kebudayaan semua dikatakan sebagai satu %a a untuk pelepasan emosi manusia itu sendi i! Di samping be #ungsi diatas pe mainan t adisional dalam masya akat Melayu memainkan bebe apa pe anan yang lain sepe ti be tindak sebagai alat komunikasi di kalangan anggota masya akat! (e mainan masa lapang bagi o ang Melayu boleh dibahagikan kepada pe mainan untuk o ang de+asa dan pe mainan untuk kanak$kanak! (e mainan untuk o ang de+asa te masuklah pe mainan +au" sepak lain! (e mainan untuk kanak$kanak pula te masuklah main telaga bu uk" guli$guli" main galah" main kapal te bang" %ina buta" ketup atau sembunyi dan lain$lain! PE94A6NAN ,AS6N, Fasing ialah pe mainan akyat yang popula dikalangan o ang Melayu! Di nege i$ nege i (antai Ba at gasing dipe buat da ipada kayu" sementa a di nege i$nege i (antai *imu khususnya dinege i Kelantan gasing dipe buat da ipada timah! (e mainan gasing dapat dibahagikan kepada tiga )enis iaitu 6 1! (e mainan untuk be suka ia &! (e tandingan gasing 3! (e mainan untuk pe tun)ukkan! PE94A6NAN 3AYAN,=3AYAN, ATAU @AU 43 aga"

gasing" menyabung ayam" laga buah ke as" %ongkak" be laga ke bau dan lain$

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU (e mainan layang$layang atau +au mempunyai hubungan dengan kepe %ayaan kepada semangat padi! (e mainan +au dipe %ayai telah dilakukan sebagai satu %a a untuk memohon maa# kepada semangat padi yang telag men)elma men)adi seo ang anak gadis! (e mainan +au diadakan sebagai hibu an untuk pelabagi pe ingkat umu ! (e mainan +au )uga diadakan untuk pe tandingan! (e tandingan yang melihat bentuk ke%antikannya diuku da i segi keindahannya kepada bentuk" %o ak %iptaan" +a na" keaslian %iptaan dan uk anya! PE94A6NAN <ON,KAK (e mainan %ongkak ialah se)enis pe mianan Melayu t adisional yang digema i oleh kaum +anita dan kanak$kanak! (e mainan ini dipe %ayai mula be kembang di istana iaitu dikalangan +anita$+anita istana dan pa a pembesa ! Me eka memainkan pe mainan ini untuk menghibu kan hati pada +aktu lapang dan )uga bagi mengisi masa yang banyak te luang! (e mainan %ongkak menggunakan dua bahan" iaitu papan %ongkak dan buah %ongkak! Kadang$kadang sebagai ganti papan %ongkak" lubang$lubangnya dibuat diatas tanah! 3ementa a bi)i$bi)i %ongkak pula ialah guli$guli ka%a" buah getah" bi)i saga" batu$batu ke%il dan sebagainya! 3etiap papan %ongka hanya boleh dimainkan oleh dua o ang saha)a!

44

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

4ENYABUN, AYA4 3alah satu pe mianan be %o ak pe tandingan yang digema i oleh masya akat Melayu t adisional ialah pe mainan menyabung binatang$binatang te nakan sepe ti lembu" ke bau dan ayam! (e maina sabung ayam misalnya diadakan sempenan sesuatu upa%a a te tentu yang disambut oelh masya akat Melayu t adisional sepe ti ketika menyambut kelihi an bayi" pe kah+inan dan pentabakan a)a! (e mainan manyabung ayam melibatkan pe ta uhan +ang atau se)enis pe )udian! *etapi pemilik ayam boleh mendapat baya an tanpa tu ut se ta dalam pe ta uhan menyabung dengan %a a menye+akan ayamnay )ika ayamnya itu telah te kenal se ing be oleh kemenangan! SEPAK 9A,A 3epaka aga ialah se)enis pe mianan yang menggunakan bola yang dipe buat da ipada otan yang dinanyam dua hingga tiga lapis! 3epak aga dimainkan oleh bebe papa o ang pemain yang be di i membentuk bulatan! (e mainan ini dimulaid engan salah so ang pemian melambugkan bola kepada salah seo ang pemian yang lain! (emain lain kan menimbang bola te but sebelum diambil oleh o ang lain! A%-i2i-i 16 1! Be dasa kan nota yang dibe ikan anda dikehendaki membuat

pengelompokan be dasa kan kesenian yang be ikut6 a! 3eni pe sembahan b! 3eni tampak %! 3eni mu,ik Anda dikehendaki membuat ba%aan luas tentang ketiga$tiga kesenian te sebut! 41

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU 9u8u%an Abdul 'alim Ali /&0032! +ingkisan )astera! Di+angsa (ubli%ations K Dist ibuto s 3dn!" Bhd! -on ad (hillip Kottak /1><=2! A bo ! 'a un Mat (iah /&0002! &uisi 'elayu Tradisional! Kuala Lumpu ! De+an Bahasa dan (ustaka! Fa,ali Dunia /1>>&2! $esusasteraan 'elayu (ama! Kuala Lumpu 6 sDe+an Bahasa dan (ustaka! $amus %ewan. /&0012! Kuala Lumpu 6 De+an Bahasa dan (ustaka! Mohd Yuso# Md! No /1>>=2! &uisi 'elayu Tradisional! 3elango 6 (ene bitan Ma)a Bakti! 'a un Mat (iah /&0002! &uisi 'elayu Tradisional! Kuala Lumpu 6 De+an Bahasa dan (ustaka! E,ani Yuso## /*anpa *a ikh2! $esenian 'elayu! ultural #nthropology! Mi%higan6 Uni?e sity o# Ann

http699bobe,ani!t ipod!%om9budaya!htm! Diakses pada 0< Aktobe &011!

4=

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

TAJUK 1B

PEN,A9U: 3UA9 DA3A4 4ASYA9AKAT 4E3AYU

1B.1 Sinopsis Bahagian ini mengandungi panga uh 'indu" Ba at" .slam dan lain$lain dalam masya akat Melayu! 1B.* 'asil (embela)a an i! ii! Men)elaskan penga uh budaya lua dalam masya akat Melayu Membin%angkan kesan penga uh lua te hadap masya akat Melayu

10!3 Ke angka*a)uk

(enga uh Lua Dalam Masya akat Melayu

Mahaman Asal Masya akat Melayu

(enga uh 'indu

(enga uh .slam

(enga uh Ba at

(enga uh Lain

1B.4 ;a&a1an asal 1asyara%a- 4elayu5 Masya akat Melayu pada asalnya be #ahaman animisme! Animisme me upakan #ahaman yang pe %aya akan kuasa ghaib! Aleh sebab masya akat te sebut tidak dapat menghu aikan ge)ala atau #enomena alam ini sepe ti hu)an" ge hana" sakit 4@

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU dan sebagainya" maka me eka mengaitkan ge)ala te sebut dengan kuasa lua biasa! (elbagai nama dibe ikan kepada kuasa lua biasa" anta anya penunggu" hantu" )embalang" dan sebagainya! Me eka tu ut pe %aya baha+a tempat$tempat te tentu sepe ti di dalam hutan" di tengah laut" di gunung" te dapat penunggu yang pe lu diho mati! 'ingga kini" kepe %ayaan te hadap pe ka a te sebut masih +u)ud +alaupun penga uh .slam begitu luas! Misalnya" masya akat Melayu pe %aya baha+a pun%a sesuatu penyakit disebabkan te sampuk" saka" te kena buatan o ang dan sebagainya! Mahaman te hadap pe ka a$pe ka a te sebut dimani#estasikan melalui penggunaan tangkal" mante a dan tindakan melalui upa%a a te tentu" menyemah dan sebagainya! Bagi mengelakkan sesuatu yang bu uk be laku ketika mengun)ungi tempat$tempat yang dipe %ayai be penunggu" sepe ti hutan" me eka menggunakan ungkapan te tentu %ontohnya" 7*abik *ok Nenek" %u%u nak laluC bagi memu)uk penunggu di hutan te sebut aga tidak mengapa$apakan me eka! 1B.) Pen0aru& :indu Apabila penga uh 'indu masuk ke alam Melayu yang diba+a oleh pedagang dan penyeba agama te sebut" kepe %ayaan 'indu men)adi %a a hidup masya akat! Upa%a a mandi sa#a misalnya me upakan penga uh 'indu yang mengambil amalan o ang 'indu! (enganut agama 'indu mengamalkan mandi di 3ungai Fanges bagi membuang segala ke)ahatan!

(enye apan amalan 'indu tu ut be laku dalam ma)lis pe kah+inan! Amalan menepung ta+a " be si am di pan%ape sada" me upakan satu da ipadanya! Ketika mengandung" upa%a a melenggang pe ut )uga diambil 4<

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU da ipada amalan 'indu! Melenggang pe ut diadakan untuk mengetahui )antina bayi! Buah kelapa akan diletakkan di atas pe ut ibu" dan selepas itu kelapa itu dibia kan )atuh! 3eki anya )atuh ke ki i ibu itu dikatakan akan melahi kan anak lelaki dan seki anya )atuh ke kanan akan melahi kan anak pe empuan! Da i segi bahasa" banyak kosa kata 3ansk it yang diba+a oleh 'indu dise apkan dalam bahasa Melayu! 'al ini men)adikan kosa kata bahasa Melayu lebih luas! 'indu )uga memba+a saste a lisan me eka! -e ita penglipu la a me upakan %e ita lisan yang popula kalangan istana! (enga uh 'indu )uga te dapat dalam kesenian Melayu! Moti#$moti# yang be lambangkan hai+an sepe ti ga)ah" ula dan sebagainya te dapat dalam seni uki an yang menghiasi umah dan ba ang$ba ang pe hiasan! Mu,ik t adisional 'indu tu ut masuk dalam masya akat Melayu khususnya di istana! 1B.) Pen0aru& 6sla1 3elepas 'indu" penga uh .slam pula be kembang dengan kedatangan mubaligh ke antau ini! Mengikut DatoC D ! Abdul Moni Yaa%ob dalam ke tas ke )anya be ta)uk .slam dalam Mempenga uhi (emiki an Melayu /&0032" penga uh agama .slam te hadap o ang Melayu sangat kuat! 'al ini te bukti apabila penga uh 'indu te hakis sedikit demi sedikit lalu digantikan dengan amalan .slam! Amalan yang be %anggah dengan a)a an .slam digugu kan +alaupun tidak sepenuhnya! (enye ahan di i kepada Allah me upakan satu da ipada amalan yang dilakukan oleh kebanyakan o ang Melayu! Agama .slam telah mengubah %a a pemiki an o ang Melayu! Agama .slam menyu uh umatnya be #iki untuk mene apkan unsu $unsu asionalisme dalam pemiki an me eka! Budaya A ab yang me upakan sebahagian da ipada agama .slam telah dipela)a i oleh o ang Melayu dan ini menyebabkan be lakunya pe ubahan besa 4> dan be kembang khususnya dalam

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU dalam %a a hidup me eka! 'ampi setiap nege i di *anah Melayu dan B unei dianggap sebagai nega a .slam dengan mengambil sempena nama$nama syu ga /Da ul Gid,uan" Da ul .man" Da ul *ak,im dan lain$lain2! Anta a unsu budaya A ab /.slam2 yang te se ap te masuklah bahasa! Banyak kosa kata A ab te dapat dalam bahasa Melayu! Anta anya te masuklah konsep ibadat sepe ti #a du" solat" a,an dan sebagainya! (endidikan tu ut be kembang dengan adanya penga uh .slam! Mad asah dibina untuk menyeba kan dan meluaskan pengetahuan tentang a)a an .slam! (enga)ian pondok begitu popula dalam kalangan masya akat Melayu! 'al yang demikian menyebabkan lahi nya masya akat yang be pendidikan dan %elik ilmu! Bentuk tulisan A ab )uga dite ima dan digunakan seluas$luasnya oleh masya akat! *ulisan te sebut dinamakan tulisan )a+i oleh o ang Melayu! Ahli$ahli bahasa telah mengubah suai hu u# A ab te sebut dengan menambahkan titik diak itis pada hu u# yang sedia ada supaya dapat membunyikan pe kataan Melayu yang tiada dalam tulisan A ab sepe ti hu u# IpC dan IgC! Eko an hal te sebut" kitab .slam te seba luas menggunakan tulisan )a+i dan ini dapat di#ahami oleh kebanyakan o ang! 5ika pada ,aman 'indu" saste a tulisannya lebih be pusat di istana" pada ,aman .slam" saste a tu ut be kembang dalam kalangan akyat )elata! (enga uh .slam )uga te dapat dalam seni bina! Geka bentuk uki annya be bentuk geomet i bagi menggantikan bentuk$bentuk hai+an yang tidak dibena kan oleh .slam! Geka bentuk ini te dapat pada umah Melayu" mas)id dan ba ang$ba ang pe hiasan! 3ungguhpun demikian" penga uh 'indu dan animisme tidak te hapus se atus$pe atus! Masih te dapat penga uh te sebut dalam kehidupan masya akat Melayu! *e dapat sebahagian masya akat yang men%ampu adukkan a)a an .slam dengan 'indu dan animisme! Doa di%ampu adukkan dengan )ampi 10

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU mante a dan pemu)aan te hadap makhluk halus! 'al ini te dapat dalam kesenian sepe ti +ayang kulit" makyung" kuda kepang dan bebe apa kesenian lain! 1B.> Pen0aru& BaraKedatangan Ba at be laku selepas kedatangan .slam ke ana pen)a)ahan! 3ebelum itu" akti?iti pe dagangan be laku! Kedatangan me eka tu ut mempenga uhi o ang Melayu! Apabila ba at men)a)ah antau ini" nilai ba at menula dalam masya akat yang kadangkala be tentangan dengan a)a an .slam! (e gaulan te lalu bebas" hibu an melampaui batas agama me upakan penga uh yang negati#! Halau bagaimanapun" te dapat kesan yang positi# hasil penga uh ba at misalnya teknologi moden dalam bidang pe tanian" pe indust ian dan pe kompute an yang dapat mengembangkan ekonomi masya akat Melayu! Da i segi bahasa" banyak kosa kata yang te se ap yang dapat mengungkapkan pelbagai idea dan maklumat sela as dengan a us globalisasi! Kedatangan .ngge is yang membukan peluang pendidikan yang lebih luas kepada masya akat Melayu" khususnya golongan bangsa+an yang kemudiannya dibuka kepada o ang a+am! .ni mempenga uhi budaya #iki o ang Melayu! Di sekolah" anak$anak o ang Melayu didedahkan kepada kaedah" idea dan kosmologi sains! Alam semangat dan alam ohaniah o ang Melayu semakin lama semakin te pen%il te utamanya dalam kalangan me eka yang telah dididik dengan alam sekula sains! 3ebab$musabab sainti#ik menggantikan konsep magis! Ubat$ubatan kimia menggantikan )ampi se apah!

11

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU 1B.! Pen0aru& 3ain A ang -ina datang ke *anah Melayu pada ,aman peme intah .ngge is! Me eka beke )a di lombong$lombong bi)ih di samping men)alankan pe niagaan! Komunikasi be laku anta a pelbagai kaum yang mendiami nega a ini! Dalam hal ini" pe hubungan anta a masya akat Melayu dan masya akat -ina telah menyebabkan kosa kata bahasa -ina me esap dalam bahasa Melayu! Kebanyakan kata pin)aman da ipada bahasa %ina yang te dapat dalam bahasa Melayu mengekalkan bunyi dan makna asal dalam bahasa %ina +alaupun sesetengahnya mengalami pe ubahan makna! -ontoh kosa kata yang te se ap dalam bahasa Melayu ialah tanglung" teko" be%a" amoi" apek" singse" suun" lobak" to%ang" amah" angpau" %ap%ai" pau" dan taugeh" Da i segi masakan" makanan %ina tu ut me esap dalam budaya masya akat Melayu! 5enis$)enis masakan yang mengandungi ki%ap soya" sos ti am" dan bebola ikan" ayam atau daging me upakan penga uh da ipada budaya -ina yang kini men)adi sebahagian da ipada makanan popula masya akat Melayu! (embe ian sampul yang be isi +ang kepada kanak$kanak atau o ang muda pada ha i aya me upakan penga uh yang kian sebati dalam masya akat Melayu" malah pembe ian ini tu ut dinamakan angpau bagi kebanyakan me eka! Amalan ini dite ima ke ana tidak be %anggah dengan a)a an .slam!

1&

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

AKT6C6T6 16 Bin%angkan dengan lebih lan)ut tentang penga uh lua dalam masya akat Melayu yang meliputi aspek sosiobudaya" sosioekonomi dan sosiopolitik!

9u8u%an Abdul 'alim Ali /&0032! +ingkisan )astera! Di+angsa (ubli%ations K Dist ibuto s 3dn!" Bhd! -on ad (hillip Kottak /1><=2! A bo ! ultural #nthropology! Mi%higan6 Uni?e sity o# Ann

13

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

TAJUK 14

KEBUDAYAAN KEBAN,SAAN

14.1

Sinopsis

Bahagian ini mengandungi hu aian tentang Dasa Kebudayaan Kebangsaan" asional dan ob)ekti# pembentukannya! 14.* i! :asil Pe1#ela8aran Menghu aikan p insip yang KebangsaanP ii! Men)elaskan Kebangsaan! 14./ Keran0%a Konsep Dasa Kebudayaan Kebangsaan asional dan ob)ekti# pembentukan Dasa Kebudayaan men)adi tun)uang Dasa Kebudayaan

(engenalan Dasa Kebudayaan Kebangsaan

Gasional (embentukan

Ab)ekti# (embentukan

14.4

Pen0enalan

Kebudayaan me upakan keselu uhan %a a hidup manusia! Kebudayaan be pe anan penting dalam p oses pembangunan nega a di Malaysia! Kepe ibadian Malaysia ha us dipupuk dalam usaha ke a ah peningkatan pembangunan sosioekonomi dan politik! .ni sudah tentunya meme lukan

14

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU penggemblengan dan pelibatan semua lapisan masya akat dalam satu p oses yang be te usan! Bagi sebuah nega a yang mempunyai masya akat be bilang kaum sepe ti di Malaysia" p oses pembentukan kebudayaan nasional meme lukan pe an%angan yang teliti dan api supaya dapat melahi kan %a a hidup yang be si#at kemalaysiaan! (e an%angan kebudayaan ini ha us menentukan si#at$ si#at yang baik" mulia dan utama bagi pembinaan bangsa dan ketahanan nega a!

14.)

9asional

(enggubalan Dasa Kebudayaan Kebangsaan adalah penting bagi sesebuah nega a membangun dan yang mempunyai penduduk be bilang kaum sepe ti Malaysia! Dasa ini nanti akan dapat men)adi ga is panduan untuk membentuk" me+u)udkan dan mengekalkan identiti bangsa! (enggubalan dasa ini pe lu dibuat dengan mempe timbangkan #akta$#akta pe kembangan se)a ah se antau dan kedudukan nega a ini sebagai pusat pe temuan se ta pusat tamadun dan pe dagangan se)ak dua ibu tahun yang lampau! (e anannya sebagai sebuah pusat pe temuan telah melahi kan p oses inte aksi" pengenalan" penye apan dan pene imaan pelbagai unsu yang sesuai bagi kebudayaan asas antau ini da ipada pelbagai unsu kebudayaan dunia! Kebudayaan Kebangsaan Malaysia te bina be landaskan tiga p insip yang ditetapkan oleh Ke a)aan sebagai dasa yang dinamakan Dasa Kebudayaan Kebangsaan" iaitu6 i2 be te askan kebudayaan akyat asal antau ini Gantau ini yang me angkumi ka+asan Malaysia" .ndonesia" Milipina" 3ingapu a" B unei" *hailand dan Kampu%hea se ta Kepulauan 3elatan (asi#ik /(olynesia" Melanesia dan A%eania2 sehingga Malagasi me upakan bahagian utama da ipada ka+asan tamadun atau budaya Melayu! Gantau ini me upakan pusat 11

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU peman%a an" pengembangan dan +a isan Kebudayaan Melayu se)ak ,aman be ,aman dan ditandai pula oleh kegemilangan dan keagungan tamadun Melayu yang be pusat di Melaka yang menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa pe hubungan digamba kan anta abangsa oleh /lingua # an%a2! Kebudayaan bidang se antau bahasa ini yang pe samaan$pe samaan dalam

be asaskan kelua ga bahasa Melayu $ Aust onesia" kedudukan geog a#i" pengalaman se)a ah" kekayaan alam" kesenian dan nilai$nilai kepe ibadiannya! Budaya Melayu pada ha i ini me upakan %a a hidup" lambang identiti dan asas uku an kepe ibadian kepada lebih &00 )uta umat manusia yang menutu kan satu umpun bahasa yang sama! Dengan yang demikian" kebudayaan akyat asal antau ini" iaitu kebudayaan Melayu telah di)adikan te as kepada Kebudayaan Kebangsaan! /ii2 Unsu $unsu kebudayaan lain yang sesuai" dite ima Kebudayaan sebagai sesuatu yang dinamik" sentiasa be ubah$ubah melalui p oses penye apan dan penyesuaian se%a a be te usan! ( insip ini be tepatan dengan situasi penduduk be bilang kaum yang me+a isi pelbagai budaya! Dengan itu" unsu budaya -ina" .ndia" A ab" Ba at dan lain$lain yang sesuai dan +a)a " dibe ikan pe timbangan dalam pembentukan Kebudayaan Kebangsaan! (ene imaan ini be gantung pada ketidak+u)udan pe %anggahan dengan (e lembagaan dan p insip$p insip Gukun Nega a dan kepentlngan nasional se ta asas$asas mo al dan ke ohanian se)agat pada amnya" dan pada .slam sebagai agama asmi nega a khasnya! /iii2 .slam men)adi unsu yang penting Agama atau kepe %ayaan kepada *uhan me upakan unsu penting dalam p oses pembangunan nega a se ta pembentukan akyat yang be akhlak dan be pe ibadi mulia! Agama .slam membe ikan panduan kepada manusia untuk mengisi kehendak emosi dan #i,ikal! Aleh itu" agama .slam men)adi unsu yang penting dalam pembentukan Kebudayaan Kebangsaan tambahan pula dengan kedudukannya sebagai agama asmi nega a! Makta se)a ah membuktikan 1=

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU baha+a nilai$nilai .slam telah sedia didukung oleh sebahagian besa antau ini! Ketiga$tiga p insip asas di atas melambangkan pene imaan gagasan Kong es Kebudayaan Kebangsaan 1>@1! 14.! O#8e%-i7 akyat

(embangunan Kebudayaan Kebangsaan bagi nega a$nega a yang ba u me deka amatlah penting untuk me+u)udkan sebuah nega a yang stabil dan be satu padu! Dengan yang demikian" usaha$usaha pembentukan Kebudayaan Kebangsaan Malaysia be tu)uan untuk men%apai tiga ob)ekti# penting" iaitu6 /i2 mengukuhkan pe paduan bangsa dan nega a melalui KebudayaanP /ii2 memupuk dan memeliha a kepe ibadian kebangsaan yang tumbuh da ipada Kebudayaan KebangsaanP dan /iii2 mempe kaya dan meningkatkan kualiti kehidupan kemanusiaan dan ke ohanian yang seimbang dengan pembangunan sosioekonomi! 3t ategi dan (elaksanaan Ab)ekti# dasa ini dapat di%apai melalui st ategi yang be ikut6 /i2 (emulihan" pemeliha aan dan pembangunan Kebangsaan kebudayaan melalui ke a ah sama

menguatkan budayaP

asas$asas

Kebudayaan

usaha

penyelidikan" pembangunan" pendidikan" pengembangan dan pe hubungan

/ii2 Meningkat dan mengukuhkan kepemimpinan budaya melalui usaha membimbing dan melatih peminat" mendukung dan menge akkan kebudayaan dengan seluas$luasnya sebagai )ente a pembangunan yang be kesanP /iii2 Me+u)udkan komunikasi yang be kesan ke a ah keseda an kebangsaan" kenega aan dan nasionalisme MalaysiaP 1@

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU /i?2 Memenuhi kepe luan sosiobudayaP dan /?2 Meninggikan ta a# dan mutu kesenian! Di samping Kemente ian Kebudayaan Kesenian dan Ha isan" pelibatan pihak lain )uga adalah penting dalam pelaksanaan dasa ini! Anta anya te masuklah Kemente ian$kemente ian dan 5abatan$)abatan Ke a)aan (usat" Ke a)aan$ ke a)aan Nege i" badan$badan be kanun dan pihak s+asta se ta pe tubuhan$ pe tubuhan kebudayaan! (e anan Kemente ian Kebudayaan Kesenian dan Ha isan dalam

pelaksanaan matlamat dan st ategi dasa

ini adalah penting! Anta a lain

Kemente ian ini mengu us penyelidikan" pembangunan dan penggalakan" pendidikan dan pengembangan kesenian" dan pe hubungan ke a ah kema)uan kebudayaan kebangsaan! Usaha itu di%apai melalui akti?iti pembangunan" pe sembahan seni oleh Kompleks Budaya Nega a sebagai pengelola dan u us setia pe hubungan kebudayaan anta abangsa" Ma)lis Kebudayaan Nege i" khidmat nasihat bagi mengukuhkan pe tubuhan$pe tubuhan kebudayaan dan ke )asama dengan badan$badan anta abangsa! (e anan kemente ian atau )abatan" ke a)aan nege i dan badan be kanun yang lain adalah sama pentingnya dalam pelaksanaan st ategi dasa ini! (e anan pihak s+asta dan pe tubuhan kebudayaan dipe lukan ke ana badan$ badan ini boleh memainkan pe anan untuk men)alankan usaha pembinaan dan kema)uan kebudayaan pada pe ingkat o ganisasi masing$masing" dan sete usnya membiayai pena)aan p og am atau p o)ek$p o)ek kebudayaan! Penu-up (enggubalan dan pelaksanaan Dasa Kebudayaan Kebangsaan adalah pe lu bagi nega a Malaysia yang sedang membangun dan yang mempunyai penduduk be bilang kaum yang mengamalkan budaya yang be be,a! Dasa ini dapat men)adi ga is panduan untuk membentuk se ta me+u)udkan satu bangsa yang

1<

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU be satu$padu se ta mengekalkan identiti bangsa! Namun demikian"

pelaksanaannya adalah umit dan tidak dapat di%apai dalam masa yang singkat! Keseda an dan ke#ahaman yang luas akan dapat membantu te %apainya has at dan %ita$%ita pelaksanaan dasa ini ke ana dengan keinsa#an itu saha)alah Kebudayaan Kebangsaan akan dapat dibe,akan dengan kebudayaan kesukuan atau kebudayaan kaum! Kebudayaan yang dipupuk itu akan men%i ikan si#at$si#at pe samaan yang melampaui batas$batas suku kaum dan mempe lihatkan kepe ibadian kebangsaan Malaysia itu sendi i sebagai sebuah nega a yang me deka dan be ma uah!

Akti?iti 16 Anda dikehendaki mendapatkan maklumat tentang pun%a pembentukan Dasa Kebudayaan Kebangsaan dan membin%angkannya dalam kumpulan!

*A5UK 11

KEBUDAYAAN KEBANF3AAN 1>

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU

11!1 3inopsis Bahagian ini mengandungi isu dan pe masalahan dalam pelaksanaan Kebudayaan Kebangsaan! 11!& 'asil (embela)a an /i2 Menghu aikan isu dan pe masalahan yang timbul untuk melaksanakan Dasa Kebudayaan Kebangsaan! 11!3 Ke angka*a)uk

DASA9 KEBUDAYAAN KEBAN,SAAN

6su dan per1asala&an

Pen0enalan 3ebagai sebuah nega a yang mempunyai masya akat pelbagai kaum" unsu pe paduan sangat penting! 'al ini be tu)uan untuk me+u)udkan pe se#ahaman" keha monian dan kestabilan" yang memungkinkan nega a men%apai kema)uan setanding dengan nega a$nega a ma)u dengan mudah! 5ika hal te sebut te %apai" nega a ini boleh men)adi %ontoh kepada nega a$nega a lain! Adakah pe paduan te laksana sepenuhnya di nega a iniN (e ka a yang men)adi isu pokok dalam hal ini ialah penyatuan budaya! 3etiap kaum mempunyai budaya yang be lainan yang melambangkan identiti kaum masing$ masing! Memang suka untuk melaksanakan penyatuan dalam kepelbagaian ini! Kebe satuan ini dapat +u)ud )ika tun)angnya" iaitu budaya dapat kita satukan

=0

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU tanpa menghilangkan identiti satu$satu kaum! .nilah yang telah dan sedang diusahakan oleh pihak ke a)aan! 6su dan Per1asala&an5 (e ka a yang men)adi pun%a kesuka an dalam pelaksanaan Dasa Kebudayaan Kebangsaan ialah )a ak sosial anta a anggota masya akat! 'al ini menyebabkan ku angnya inte aksi anta a kaum! Mu id Melayu bela)a di sekolah kebangsaan" mu id .ndia di sekolah *amil dan mu id -ina di sekolah -ina! Ku angnya inte aksi ini be la utan hingga sekolah menengah dan sete usnya di Uni?e siti! Banyak Uni?e siti 3+asta yang ditubuhkan mempunyai pela)a yang ma)o itinya didominasi oleh satu$satu kaum! Apabila sekolah be dasa kan kaum" soal bahasa men)adi isu penting! Bahasa Kebangsaan" iaitu bahasa Melayu yang mempe satukan kaum tidak dikuasai dengan baik oleh bukan penutu asli bahasa te sebut! Masing$masing menggunakan bahasa kaum masing$masing! .nilah yang menghalang komunikasi anta a kaum" sekali gus mengu angkan hubungan! (elbagai usaha dilakukan" misalnya mengadakan pe tandingan yang melibatkan pelbagai kaum" dengan menggunakan bahasa Kebangsaan tetapi belum menampakkan ke)ayaan yang besa da i segi pelaksanaan dasa ini! Ke%ende ungan anggota masya akat untuk mengekalkan identiti masing$ masing dan keengganan untuk membuka dunia sosial kepada kaum lain )uga men)adi penghalang pada pelaksanaan Dasa Kebudayaan Kebangsaan! 3etiap kaum mempunyai adat esam"

=1

BMM3114 KEBUDAYAAN MELAYU A%-i2i-i 1

Anda

dikehendaki

membuat

u)ukan

melalui

pelbagai

sumbe

untuk

mendapatkan maklumat te kini tentang p og am$p og am yang di an%ang dan dilaksanakan oleh ke a)aan untuk men)ayakan Dasa Kebudayaan Kebangsaan!

A%-i2i-i *

Be ikan penilaian anda tentang pelaksanaan Konsep 1Malaysia!

A%-i2i-i / Dalam kumpulan" anda dikehendaki membuat andaian dan )usti#ikasi tentang masa hadapan bentuk budaya nega a ini!

=&