ZET Yksek Lisans Tezi VAKUM TPL GNE KOLLEKTRLERNN TEORK VE DENEYSEL NCELENMES Hasan Hseyin EZEN Sleyman

Demirel niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makine Eitimi Anabilim Dal Danman: Do. Dr. Arzu ENCAN Gnmzde mevcut fosil yakt rezervlerindeki azalma ve bu yaktlarn oluturduu evre kirlilii gibi problemler enerji ihtiyacnn karlanmas iin alternatif kaynaklarn kullanlmas zorunlu hale gelmitir. Uygulama alan olarak yksek potansiyele sahip olan gne enerjisi; en umut verici, en bol, evre kirlilii oluturmayan kaynaktr. lkemiz nemli gne enerjisi potansiyeline sahip bir blgededir ve gne enerjisi en ok evsel scak su retiminde kullanlmaktadr. Bu almada, farkl alarda alacak vakum tpl gne kollektrlerinden oluan sistem kurulmutur. Isparta ili artlarnda farkl alarda alan kollektrlerin performans deneyleri yaplmtr. Elde edilen sonular teorik model ile karlatrlmtr. Yaplan deneyde, 15, 30, 45 ve 60 eim asna sahip drt adet gne kollektr dizayn edilmitir. Gnn her saatinde ortam scakl, depo scaklklar, gne radyasyonu, su giri ve k scaklklar llmtr. Deney sonunda yaplan deerlendirmelere gre, 45 aya sahip vakum borulu gne kollektrnde en yksek verime ulalmtr. Anahtar Kelimeler: Gne enerjisi, vakum boru, enerji verimi 2010, 74 sayfa

ABSTRACT M.Sc.Thesis

THEORETICAL AND EXPERIMENTAL INVESTIGATION OF EVACUATED TUBE SOLAR COLLECTOR

Hasan Hseyin EZEN

Sleyman Demirel University

Graduate School of Applied and Natural Sciences

Technical Education of Machine Department

Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Arzu ENCAN

In order to supply energy requirements, today, using alternative sources became necessary because of the problems such as decreasing of available fossil fuel sources and environmental pollution. The solar energy, which has wide range of application potential is the most hopeful and unlimited energy without environmental pollution. Our country is located in a big solar energy potential region and solar energy is mostly used for domestic hot water production. In this study, experimental system with vacuum tube solar collector operating in the different tilt angle was constructed. Performance experiments and analysis of vacuum tube solar collectors operating in the different tilt angle for Isparta was carried out. In the experiments, four vacuum tube solar collectors with 15 , 30 , 45 and 60 tilt angle were used. The ambient temperature, tank temperature, solar radiation, water inlet and outlet temperatures for August were measured. As result of theoretical and experimental studies, it has been observed that vacuum tube solar collector with 45 tilt angle for Isparta has the highest efficiency.

Key Words: Solar energy, vacuum tubes, energy efficiency. 2010, 74 pages

1.GR nsanlarn kulland enerji kayna teknolojik gelimelere gre deimitir. nceleri, enerji kayna olarak sadece odun ve benzeri yakacaklar kullanlrken uzun sre sonra kmr ve yakn tarihte de petrol ve tabii gaz kullanlmaya balanmtr. Gnmzde ise, insanln enerji ihtiyacnn byk ksm, yakacaklardan, hidrolik enerjiden ve nkleer enerjiden temin edilmektedir. Son yllarda, nfusun hzla art, hzl sanayileme ve artan yatrmlar, gelimi ve gelimekte olan lkelerde enerjiye olan ihtiyac artrrken, allm enerji kaynaklar potansiyelinin hzla azalmas, yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklar ile ilgili almalar younlatrmtr. Hi phe yoktur ki yenilenebilir enerji kaynaklar ierisinde kolay faydalanlabilenlerin banda gne enerjisi gelmektedir (Taktakolu, 1996). Gne enerjisi, gneten gelen elektromanyetik nm olarak tanmlanr. Temiz enerji oluu, tkenme ihtimalinin olmamas, gne enerjisi ile ilgili aratrmalarn younlamasna neden olmaktadr. Binalarn stlmasnda, soutmada, tarm ve orman rnlerinin kurutulmasnda, scak su temini, gne pompalar, gne frnlar, buhar retimi ve gne havuzlar gibi eitli alanlarda gne enerjisinden yaralanlmaktadr. Ayrca, gne enerjisi; dorudan elektrik enerjisine dntrmek iin Cd S ya da silikon maddelerden gne pili olarak kullanlan fotovoltaik toplayclar ile elektrik enerjisi retimi, deniz suyunu damtmak amacyla kullanlan su damtclar gibi alanlarda da kullanlr. Dier gne enerjisi uygulamalar ise; seralarn bilimsel bir ekilde stlmas, kurutma tesisat yaplarak, besin maddelerinin kurutulmas olarak sralanabilir. Gne enerjisi, teknolojik olarak iki yntemle toplanmaktadr. Bunlar; fotovoltaik ve sl toplama yntemleridir. Fotovoltaik toplama ynteminde, gne pilleri yardmyla dorudan doruya elektrik enerjisi retilmektedir. Isl toplama ynteminde ise, gne kolektrlerinden yararlanlmaktadr. Gne kolektrleri genel olarak dz yzeyli ve odakl olarak ikiye ayrlmaktadr. Dz yzeyli kolektrler ise, dzelmesel gne kolektrleri ve vakumlu gne

kolektrleri ayrmak mmkndr. Bu tr kolektrler, gne radyasyonun alp, bir akkana aktaran birer s deitiricilerdir. 100 C ye kadarki scaklklarn salanmasnda dzlemsel gne kolektrleri kullanlmaktadr. Bu tr kolektrler balca, saydam rt, yutucu yzey, alma akkannn getii ak kanal, yaltm ve kasa malzemesinden oluur. Dzlemsel gne kolektrlerinin en nemli eleman, gelen gne enerjisini yutan ve bu enerjiyi alma akkanna aktaran yutucu yzeydir. Dzlem toplayclar, alma akkan olarak su ve hava kullanmlarna gre svl ve haval toplayclar olmak zere ikiye ayrlrlar. Vakumlu dz yzeyli gne kolektrlerinde ise, 120 C 150 C gibi yksek scaklklara erimek mmkndr. Dz yzeyli kolektrlerde hem direk, hem de yaygn nmdan yararlanlmaktadr. istenildiinde

Daha

yksek

scaklklar

(140C

zeri),

odakl

kolektrler

kullanlmaktadr. Bu tr kolektrler, yalnzca direkt nm merkezlendirmeye yaramakta, yaygn nm deerlendirememektedir. Odakl kolektrler, genelde binalarn stlmasnda ve scak su elde edilmesinde kullanlr (Taktakolu, 1996).

1.1.Gne Enerjisi 1.1.1.Gnein Yaps Gne sistemi ierisinde yer alan dnya iin gne, temel bir enerji kaynadr. zellikle, gne yaam iin en nemli kaynaklardan biridir. Gnmzde kullanlan enerji kaynaklarna baktmzda, bunlarn hemen hepsinin gne kkenli olduunu grrz. Gne enerjisi ile dnyamz aydnlanabilmekte, iklimsel dngler salanabilmekte, gnein bir trevi olan rzgr meydana gelmekte ve en nemlisi fotosentez ile canl yaam srdrlebilmektedir (Kl ve ztrk, 1983). Gne, kendisini oluturan maddelerin ktle ekimi ile birbirlerini ekmeleri sonucu olumutur. Evrensel toz bulutlarnda, bu toz bulutlarndaki paracklarn birbirlerini ktle ekimi ile ekmesi sonucu oluan youma ile birbirlerine doru yaklaan ve yaklarken de hzlanan paracklar, ktle ekim enerjisini kinetik (hz) enerjiye dntrerek gnein ok scak (1516 milyon C dolaynda) olmasna yol amlardr. Bu scaklklarda ortaya kan ekirdeksel tepkimeler sonucu oluan nmlarn ortaya kartt basn, gnein daha fazla younlaarak kmesini engellenmi ve gne, bugnk boyutlarn bylece oluturmutur (Kl ve ztrk, 1983).

Gne, 1.39 x109 m apnda (Dnya yarapnn yaklak 109 kat) youn scak gazlar
30 ieren bir kredir ve ktlesi 2 10 kgdr. Bu dnya ktlesinin yaklak 330.000

katdr. Yzey scakl 5777 K'dir. Bu scaklk merkeze doru 4 x106 ile 8 x106 K arasnda deiim gsterir. Sudan 100 kez daha youndur. Gne kendi ekseni evresinde dnmektedir. Bu dn, gnein ekvator blgesinde 24 gnde, kutup blgelerinde de 30 gnde olmaktadr (Kl ve ztrk, 1983).

Gnein merkezinde ortaya kan ekirdeksel tepkimeler, temelde hidrojen ekirdeklerinin kaynamasdr. Gnein yaklak % 90' hidrojendir. Gnein merkezinde hidrojen ekirdeklen kaynaarak helyum ekirdekleri olumakta ve bu tepkimeler sonucu byk bir enerji ortaya kmaktadr. Proton-proton dngs

olarak adlandrlan bu tepkimelerle, drt protondan (hidrojen atomu ekirdei) bir helyum ekirdei olumaktadr. Birleme ok yksek scaklkta olmaktadr. Fzyon ad verilen bu olay yksek scaklkta ve atom ekirdei yardmyla olduundan Termonkleer reaksiyon adn alr. Gnein ii, yakt hidrojen ve rn helyum olan bir frna benzetilebilir. Gnete oluan helyum miktar harcanan hidrojen miktarndan daha az olduundan aradaki fark gneten radyasyon (nm) enerjisini verir (Kl ve ztrk, 1983).

Gnete bu dngnn olduu blge, Gnein merkezinde ve yaklak 1516 x106 K'de (Gne yarapnn % 23'n kaplayan) toplam hacmin % 1i blgedir. Bugnk veriler nda bu blge, Gne ktlesinin % 40'nn topland ve toplam enerji retiminin % 90'nn bulunduu blgedir. Bu blgeye Gnein merkezi dersek, bu merkezde retilen enerji yava bir ekilde yzeye doru yaylr. Bu yaylma, merkezden yaylan yksek enerjili gamma nlarnn, atom ekirdeklerince sourulmalar ve yeniden yaylmalarn izleyerek srer ve giderek gne radyasyonun (gne nmlarn) enerjileri azalr. Bu blge, gne radyasyonunun tanarak daha yukarlara aktarld blgedir. Burada, radyasyon enerjisi yukarlara ktka daha fazla gaz stmak zorunda kalr ve dolaysyla sour (Kl ve ztrk, 1983).

Bu blgenin sonunda tanm (konveksiyon) blgesi gelir. Bu blgeye gelen fotonlar evrelerini saran gaz strlar. Ancak, buradaki gazlar, enerjiyi yeniden yaymaktansa, s enerjisi olarak tutarlar ve ykselirler. Tanm blgesinde dev hcreler eklinde yava devinen gaz akmlar, s enerjisini, scakl 2.106 K olan blgenin alt ksmndan, 20000 K olan st ksmna doru tar. Ykselen gaz blgenin stne yaklatka genleir ve sour. Souyan gaz alt ksmlara doru alalrken yeniden snr ve yzeye enerji tamak zere yeniden ykselir. Bylece, bir s tanmnn yapld bu blgeye tanm blgesi denmektedir. Yzeyden 20.000 km ieride den scaklk sonucu atomlarn olumas, yani atom ekirdeklerinin artk plak olmayp elektronlarla ba yaptklar duruma ulalr (Kl ve ztrk, 1983).

Dnyaya ulaan gne enerjisi, gnein daha serin (yaklak 6000 K) ve birka yz kilometrelik dar bir blgesinden, gne yzeyine yakn fotosfer'den (kkre) gelmektedir. ekil 1.1de gneten gelen nmn dalm gsterilmektedir. Dnya, gneten yaklak 150 milyon km. uzakta bulunmaktadr. Dnya hem kendi evresinde dnmekte, hem de gne evresinde eliptik bir yrngede dnmektedir. Bu ynyle, Dnyaya gneten gelen enerji hem gnlk olarak deimekte, hem de yl boyunca deimektedir. Dnyann kendi evresinde dnnden kaynaklanan gne enerjisi deiimi gece gndz olutururken, Dnyann gne evresinde dnmnden kaynaklanan gne enerjisi deiimi de, mevsimleri oluturmaktadr. Dnyann kendi evresindeki dn ekseni, gne evresindeki dolanma yrngesi dzlemiyle 23,50 derecelik bir a yaptndan, yeryzne den gne iddeti yrnge boyunca (yl boyunca) deimekte ve mevsimler de bylece olumaktadr (Yama, 2005).

ekil 1.1.Gneten gelen nmn dalm (EE, 2009)

ekil1.2. Gne nmnn tamam yeryzne ulamaz % 30 kadar dnya atmosferi tarafndan geri yanstlr (EE, 2009) ekil 1.2de gne nlarnn atmosfer tarafndan yansmas grlmektedir. Dnyaya bir gnde gelen gne enerjisi, gnein toplam enerjisinin yaklak milyarda biridir. Bunun deeri 1.5x 1016 MJ (1 MJ = 106 Joule)'dr. Atmosfer dnda gne nlarna dik birim alana btn dalga boylarnda bir anda gelen gne radyasyonunun deeri dnya-gne mesafesi deitiinden sabit deildir. Bunun iin ortalama dnya-gne uzaklndaki gne radyasyonu deerinin kullanlmas hesaplamalarda kolaylk salar. Bu deer yaplan lmler ve hesaplamalar sonucunda % 1 hata ile 1367 W/m olarak kabul edilmitir. Bu deere gne sabiti denir. Dnyaya gelen gne enerjisi 130 trilyon ton kmre edeerdir. Bu deer dnyada tketilen toplam enerjinin 15 000 katna edeerdir. Trkiye zerine bir ylda den gne enerjisi 3.517x 1015 MJ kadardr. Bu deer yl boyuna gre Trkiye'nin elektrik santralleri kurulu gcnn 500 katn amaktadr. Trkiye corafi konumu asndan 3642 N enlemleri arasnda yer almakta ve gne kua ierisinde bulunmaktadr. Yllk ortalama gnelenme sresi 2609 h olup, yln % 29,8ini oluturmaktadr. ekil 1.3te Trkiyenin yllk toplam gne radyasyonu gsterilmektedir.
2

ekil 1.3. Trkiye gne radyasyonu (EE, 2009)

ekil 1.4. Trkiye gnlk ortalama nm deerleri (EE, 2009)

ekil 1.5. Trkiye gnlk ortalama gnelenme sreleri

ekil 1.4te Trkiyenin aylara gre toplam gnlk nm deerleri gsterilmitir. ekilden de grlecei zere Trkiyede gnlk toplam nm deeri en fazla haziran aynda gereklemektedir. ekil 1.5te ise Trkiyenin gnlk ortalama gnelenme sreleri gsterilmektedir (EE, 2009)

Blgelere gre gne enerjisi dalm izelge 1.1. ve izelge 1.2'de verilmitir. izelge1.1. Trkiyede blgelere gre gne enerjisi dalm (EE, 2009)

Blgeler

Yllk Toplam Gne Enerjisi (MJ/m 2 -yl )

Gnlk Toplam Gne enerjisi ( MJ/m 2 -gn) 14.3

Yllk Toplam Gnelenme Sresi ( h/ yl ) 2993

Gneydou Anadolu Akdeniz Ege Anadolu Dou Anadolu Marmara Karadeniz Trkiye Ortalamas

5256.0

5004.0 4694.4 4730.4 4914.0 4204.8 4032.0 4719.6

13.9 13.5 13.7 13.4 10.9 10.3

2956 2738 2628 2664 2409 1971 2640

izelge 1.2. Trkiye'nin aylk ortalama gne enerjisi potansiyeli (EE, 2009)

AYLIK TOPLAM GNE ENERJS GNELENME AYLAR (Kcal/cm2-ay) OCAK UBAT MART NSAN MAYIS HAZRAN TEMMUZ AGUSTOS EYLL EKM KASIM ARALIK TOPLAM 4,45 5,44 8,31 10,51 13,23 14,51 15,08 13,62 10,60 7,73 5,23 4,03 112,74 (kWh/m2-ay) 51,75 63,27 96,65 122,23 153,86 168,75 175,38 158,40 123,28 89,90 60,82 46,87 1311 SRES (Saat/ay) 103,0 115,0 165,0 197,0 273,0 325,0 365,0 343,0 280,0 214,0 157,0 103,0 2640 7,2 saat/gn

ORTALAMA 308,0 kcal/cm2 -gn 3,6 kWh/m2-gn

1.1.2.Gne Enerjisinden Yararlanan Sistemler Hemen hemen btn enerji kaynaklar gne nmnn maddeler zerindeki fiziksel ve kimyasal etkisinden meydana gelmektedir. Hidrolik enerji, rzgr enerjisi, dalga enerjisi v.s. gne nmndan dolayl olarak oluan enerjilerdir. Gne nmnn teknolojik toplama ile faydal enerjiye dntrlmesinde sl veya fotovoltaik esastan yararlanlr. Isl esasa dayanan sistemlerin daha geni uygulama alan mevcuttur (Kl ve ztrk, 1983). ekil 1.6da gne enerjisinden yararlanma ekilleri gsterilmitir.

Gne Inm

Tabi Toplama

Teknolojik Toplama

Rzgr Hidrolik Dalga

Yenilenebilir Organik Yaktlar

Okyanustaki Scaklk Farklar

Isl

Fotovoltaik

FAYDALI ENERJ

ekil 1.6. Gne enerjisinden faydalanma ekilleri(Yargc, 1994)

10

1.1.3. Isl Uygulamalar Gne nmnn faydalanlacak enerji trne sl evrimlerle dntrld sistemlerin says ok fazladr. Genel olarak bu sistemler; a) Dk scaklk uygulamalar (20 100 C) b) Orta scaklk uygulamalar ( 100 300 C) c) Yksek scaklk uygulamalar ( > 300 C ) Dk scaklk uygulamalarnda genellikle dz toplayclar kullanlr. Bu uygulamalarn bazlar: Istma soutma Tarmda kurutma Su damtm tuz retimi Seraclk Sulama PV sistemleri

Bu belirtilen uygulamalarda, gne nm bir s deitiricisi (genellikle dz toplayc) araclyla bir akkana (su, hava, hidrojenli hidrokarbonlar v.s.) aktarlr ve scakl artan akkan faydalanma amacna gre depolanr veya sisteme gnderilir (Yama, 2005). Orta scaklk uygulamalarnda, gne nmnn yanstlarak veya krlarak bir noktaya veya eksene younlatrld odakl toplayclar kullanlr. Bu

uygulamalarn bazlar: Sulama iin su pompalar Kk motorlar Buhar jeneratrdr.

Gne nmndan yararlanlarak 300 C nin zerindeki yksek scaklk elde edilen sistemlerde heliostat ad verilen, geni bir alana gelen gne nmn, gnei

11

izleyerek bir noktaya odaklayan sistemlerden yararlanlr. Gne frnlar ve gnesel g sistemlerinde yanstc olarak aynalardan yararlanlmakta ve 3500 C scakla kadar klabilmektedir. Yksek scaklk uygulamalar ise; Gne frnlar Elektrik retimi Seramiktir (Yama, 2005).

1.1.4. Fotovoltaik Uygulamalar zerine gne nm dnce dorudan elektrik reten gne pilleri, fotovoltaik tesir esasna gre alr. Tamamen yar iletken teknolojisine dayanr. Fazla elektron bulunan ( n - tipi ) yar iletken ile fazla boluk bulunan ( p - tipi ) yar iletkenin yan yana getirildii zaman tek bir kristal meydana getirmesi ve fazla elektronlarn boluklara atlamasyla doru akm meydana gelir. Hcreler birbirine seri ve paralel balanarak akm iddeti ve gerilim artrlr (Yama, 2005). Gne pillerinin verimi % 3 25 arasnda deiir. Uzay programlar iin gelitirilmeye balanm 1955 ylndan sonra uzay aralarnda ve daha sonraki yllarda da genellikle fazla g gerektirmeyen ve bilinen dier yollardan elektrik retimi zor olan g merkezlerinden uzak yerlerde kullanlmaya balanmtr. stenilen yerde ve istenilen gte elektrik retilebilmesi, grltsz almas, artklarnn olmay ve uzun mrl oluu, gne pillerinin avantajlarndan bazlardr. Fakat teknolojisi zor, maliyetleri yksek ve verimleri dktr (Yama, 2005).

12

1.2. Gne Alar ve Inm 1.2.1. Gne Alar

Dnya zerindeki bir noktaya nazaran gnein konumu gn ve yl boyunca deiir. Yeryznde herhangi bir noktaya dorudan gelen gne nmnn iddetini ve dorultusunu bulabilmek iin gne nlar ile dnyamz arasndaki ilikiyi deerlendirmek gereklidir. Inlar ile dnya zerindeki yzeyler arasnda belirli alar oluur. Gne enerjisinden en verimli ekilde yararlanmak iin bu alar hakknda bilgi sahibi olunmaldr (Uyarel ve z, 1987).

Yeryznde herhangi bir noktaya dorudan gelen gne nmnn dorultusu, eer o noktann enlemi (e), saat as (h), deklinasyon as ( ) biliniyorsa tayin edilebilir. Bu alara esas gne alar denir (Uyarel ve z, 1987).

Enlem: Sz konusu yeri dnya merkezine birletiren dorunun ekvator dzlemi ile yapt adr. Ekvatordan itibaren kuzeye doru (+) iareti ve gneye doru (-) iareti ile llr.

Saat as: Gz nne alnan yerin boylam ile gnei dnya merkezine birletiren dorunun arasndaki adr. rnein saat 12.00 de h=0 dr. Bir saat 1,5 derece boylarna eittir. leden sonra (-) negatif deer alr (Yama, 2005).

13

ekil 1.7. Gne alar(Yargc, 1994) Deklinasyon as: ekil 1.7de gsterildii gibi gne n1arnn ekvator dzlemi ile yapt adr. Gne nlan ile dnya arasndaki asal ilikiler ynnden en nemli olan deklinasyon asdr. Bu a dnya-gne ilikisini tayin edici mahiyettedir (Yargc, 1994).

ekil 1.8. Enlem, eim, deklinasyon, geli alarnn ilikisi(Yargc, 1994)

14

1.2.2. Tretilen Gne Alar Zenit as, z: Dorudan gne nlarnn yatay dzlemin normali ile yapt adr (ekil 1.8). Gne Ykseklik As, : Dorudan gne nlarnn yatay dzlemle yapt adr (ekil 1.8). Gne azimut as, : gne nlarnn kuzeye gre saat ynnde sapmasn gsteren adr (ekil 1.8) (Yargc, 1994). 1.2.3. Eik Yzeyin Alar Eik bir yzeyin konumu yatay dzlemle yapt eim as, s (ekil 1.8 ve 1.9) ve yzeyin normalinin yatay dzlemdeki izdmnn gneyden batya doru (+) lld yzey azimut as () ile belirlenir (ekil 1.9). Gne geli as, ; gne dorultusunun herhangi bir dzlemin eimi (s) normali ile yapt adr (Yargc, 1994).

ekil 1.9. Yzey azimut as(Yargc, 1994)

15

1.3. Gne Enerjili Su Istma Sistemlerinin Snflandrlmas Gne enerjisinin en ok kullanld alanlardan birisi akkan stmasdr. Bu akkanlarn banda su ve hava gelir. lkemizde en yaygn kullanm alan ise scak su retimidir. Gne enerjisi ile scak su hazrlama sistemleri, hazrlanacak suyun kullanlma yeri ve amacna gre deiiklikler gsterir (Uyarel ve z, 1987). Gne enerjili su stma sistemleri, gne enerjisini toplayan kollektrler, snan suyun topland depo ve bu iki ksm arasnda balanty salayan yaltml borular, pompa ve kontrol edici gibi sistemi tamamlayan elemanlardan olumaktadr. ekil 1.10'da gne enerjili su stma sistemleri eitli ynlerden snflandrlmtr.

Gne Enerjili Su Istma Sistemleri

Devre Tipine Gre

Su Dolamna Gre

Depo Yerleimine Gre

Depo Saysna Gre

Kollektr Tipine Gre

Ak Sistem

Doal Dolaml

Dik Depolu

Tek Depolu

Dz Yzeyli Panel

Kapal Sistem

Zorlanm Dolaml (pompal)

Yatay Depolu

ift Depolu

Tp Kollektrl

Vakum Tpl

Vakum Tpl Is Borulu

ekil 1.10. Gne enerjili su stma sistemlerinin snflandrlmas (Uyarel ve z, 1987)

16

1.3.1. Tabi Dolaml Sistemler Tabii dolaml sistemler s transfer akkannn kendiliinden dolat sistemlerdir. Kollektrlerde snan suyun younluunun azalmas ve ykselmesi zelliine dayanmaktadr. Bu tr sistemlerde depo kollektrn st seviyesinden en az 30 cm yukarda olmas gerekmektedir. Deponun alt seviyesinden alnan souk (ar) su kollektrlerde snarak hafifler ve deponun st seviyesine ykselir. Gn boyu devam eden bu olay sonunda depodaki su snm olur. Tabii dolaml sistemler daha ok kk miktarda su ihtiyalar iin uygulanr. Deponun yukarda bulunmas zorunluluu nedeniyle byk sistemlerde uygulanamazlar. Pompa ve otomatik kontrol devresi gerektirmedii iin pompal sistemlere gre biraz daha ucuzdur (Trs ve Erdall, 1997). zerine gne dtnde kollektr iindeki su snarak genleir. Genleen suyun zgl arl azalacandan ykselerek stten depoya girer. Kollektrde snarak depoya giren suyun yerine, deponun altndaki daha souk olan su gelir ve oda snarak depo bu depoya girer. Kollektr gne grd srece bu olay devem eder. Suyun bu ekildeki hareketine termosifon olay dendiinden bu ekilde alan sistemlere de termosifon sistemi denir. Depodaki su ile kollektrdeki su scaklklar eit oluncaya kadar dolam devam eder. Depolama tank kollektr st seviyesinde olduundan, geceleri ve gnesiz suyun ters devir-daimi de sz konusu olmaz ve bu ekilde depodaki suyun soumas kendiliinden nlenir (Anonim, 2004). Gneli bir gnde kollektrde dolaacak su miktar 40-60 lt/m deerinde olabilir. Boru tesisatnn mmkn olduu kadar az dirsekli, dirseklerin geni kavisli, borularn depoya doru ykselen eimli olmas sistemin almasn olumlu ynde etkileyen faktrlerdir. Bylece suyun dolamna kar daha az diren gsterilir ve borularda hava toplanmas nlenir. Srtnme direnlerin azaltmak iin borularn ap en az 20 mm (3/4) olmaldr.

Ykseklik ve su scaklklar arasndaki fark arttka, suyu sistemde devrettiren etken basn (Pe) artacak ve sistemin almas daha shhatli olacaktr. Etken basn, suyu sistemde kolayca devrettirebilmelidir. Depodaki su sndka, dn ve gidi

17

borularndaki su zgl arlklar fark azalacandan, dolam kuvvetinin deeri de decektir. Dolam kuvvetinin en dk deerinde bile su sistemde devredebilmelidir. Suyun sistemde dolam srasnda, dolam kuvveti boru srtnme direnleri ile balant paralarnn direnleri toplamn yenebilmelidir. Aksi takdirde sistem almaz. Bu bakmdan boru tesisinin direnleri azaltacak ekilde yaplmas son derce nemlidir. Mmkn olduu kadar az balant paras kullanmak ve yatay boru uzunluklarn azaltmak sistemin daha rahat almasn salar (Yaln, 2002). Ak devreli sistemlerde stlmak zere gelen kullanma suyundaki kire orannn yksek olmas durumunda toplayc ve borularda kire birikimi olmaktadr. Bunun sonucunda boru et kalnl artarak kire birikimi olmaktadr. Ayrca kimyasal ynden uygun malzemelerin seilmedii sistemlerde kullanma scak suyunda baz zararl bileiklerde olabilir. Hava scaklnn suyun donma derecesinin altna dt zamanlarda donmay nlemek iin sistemin boaltlmas gerekir. Bu sakncalar ortadan kaldrabilmek iin kapal devreli sistemler seilebilir. Kapal devreli sistemlerde kollektr devresi, depolama devresinden bamsz alr. Kollektr devresinde ayn akkan dolar. Kollektrde dolaarak snan akkan, ald enerjiyi depodaki s deitiricisi yoluyla kullanma suyuna aktarr. Issn veren akkan souyarak yeniden kollektre dner (Yaln, 2002). 1.3.2.Tabii dolaml ak (dorudan) devreli sistemler Tabii dolaml ak devreli sistemler, kollektrde snan suyun depodaki daha dk scaklktaki su ile yer deitirmesi prensibi ile alr. Depodaki su kullanldndan, kullanlan su miktar kadar ebeke suyu depoya girer. ebekeden gelen su, kollektrde kirelenmeye sebep olarak verimi drr. Sistemin maruz kald ebeke basncndan korumak amacyla, ebekeden gelen su nce depolama tanknn stndeki bir besleme deposuna alnr ve borudan sisteme geer. Ancak bu sistem kullanma yerlerinin kendinden daha alt seviyede bulunan yerlere su verebilir. ekil 1.11de besleme depolu ak devreli sistemle ilgili bir tasarm rnei verilmektedir (Yaln, 2002).

18

ekil 1.11. Besleme depolu tabii dolaml stma sistemi(Yaln, 2002) 1.3.3.Tabii dolaml kapal (dolayl) devreli sistem Kapal sistemlerde, stma devresi ile snma devresi birbirinden bamsz olarak alr. Bu sistemde, kollektrdeki su ile depodaki su birbirlerine karmayacandan kollektr devresindeki suya donma tehlikelerine kar antifriz eklenebilir. Bu uygulama ile ak sistemlerdeki kollektr i yzeyinin kirelenmesi durumu da ortadan kaldrlm olur. Kollektrde snan suyun zgl arl azalarak depolama tankna ykselir. Buradaki eanjrde, alm olduu sy depolama tankna brakarak kollektre geri dner. ekil 1.12.de besleme depolu kapal devreli sisteme bir tasarm rnei verilmitir (Yaln, 2002).

19

ekil 1.12.Tabi dolaml kapal devreli sistem(Yaln, 2002)

1.3.4. Pompal Sistemler Btn pompal sistemlerin drt ana eleman vardr.

1- Kollektr 2- Scak su depolama tank 3- Otomatik kontrol sistemi 4- Devir-daim pompas

20

Pompal sistemler, ak (dorudan) ve kapal(dolayl) devreli olarak tertip edilmektedir. Gne kollektrnde su bnyesine geen enerji, devir- daim pompas yardm ile depodaki suya nakledilir. Pompal sistemleri iki ksma ayrabiliriz. Birincisi stc devre, ikincisi snan devredir. Istc devre kollektr ve devir daim pompasndan meydana gelir. Isnan devreyi ise depo, datm hatt ve besleme hatt oluturur. Istc devrede dolaan suyun donma tehlikesinden korunabilmesi iin, ierisine antifriz eklenir. Kollektrde snan su genleeceinden sistemin korunabilmesi iin kollektr st noktasna bir genleme kab koyulmaldr (Yaln, 2002). Pompal sistemlerin otomatik olarak almasn salamak iin, kollektr st noktas ile depo alt noktasna birer diferansiyel aralkl termostat yerletirilir. Bu termostatlar, belli scaklk aralnda stc devredeki akkann, pompa aracl ile otomatik olarak dolamn salar (Yaln, 2002). ekil 1.13te pompal sistem gsterilmitir. Pompal sistemlerde deponun, kollektr st noktasna montaj zorunluluu yoktur. Sistemde devir- daim cebri olarak pompa ile saland iin, bunun bir mahzuru yoktur. Pompal sistemler genellikle merkezi scak su hazrlanmasna ihtiya duyulan byk kapasiteli yerlerde kullanlr. Pompal sistemlerin kurulu maliyeti yksektir. Sistemin alabilmesi iin ek bir enerjiye (elektrik enerjisi) ihtiya duyulur. Istc devredeki devir - daim pompa ile salandndan, devredeki boru aplarnn byk tutulmasna gerek yoktur (Yaln, 2002).

21

ekil 1.13. Pompal Sistem

1.4. Gne Kollektrleri Gne nmn, faydal enerji(s enerjisi) ekline dntren dzeneklere gne kollektr denir. Gne kollektrleri, enerji toplama zelliklerine gre dz, youn (odaklamal) ve dz-youn olmak zere snfa ayrlr. Is aktarma akkanlarnn cinsine gre svl ve gazl olmak zere iki tipe ayrlr (Uyarel ve z, 1987). Gne kollektrleri, gne radyasyonunu toplayp bir akkan bnyesine aktaran bir s deitirici (eanjr) olarak da tanmlanabilir. grupta incelemek mmkndr. Birinci grup dz yzeyli kollektrler olup; yzeyine dsen radyasyondan yararlanrlar, sabit olarak alrlar ve akkan scakl 95Cnin altndadr. kinci grup odaklamal kollektrler olup; gne snlarn srekli olarak bir odak noktasnda toplarlar, sadece direkt radyasyondan faydalanrlar ve yksek akkan scakl temin edebilirler. Bunlarn arasnda hem dz yzeyli hem de odaklamal kollektrlerin

22

zelliklerini tayan kollektrler nc grubu oluturmakta olup; odaklamal kollektrler gibi yksek scaklk salayamazlar. Bu tr kollektrler ortalama 175 C scaklk temin edebilirler. Istma ve soutma uygulamalarnda dz yzeyli kollektrler yaygn olarak kullanlmaktadr (Yargc, 1994).

1.4.1. Dzlemsel Gne Kollektrleri Dzlemsel gne kollektrleri, gne nmn s enerjisine dntren en basit ve yaygn olarak kullanlan aralardan birisidir. Dzlemsel kollektrler yutucu plaka, saydam rt, alt yaltm, balant borular ve kasadan olumaktadr. Dzlemsel kolektrler gne radyasyonunu toplamak ve bunu akkana iletmekle grevlidirler. Bu grevi su ekilde salarlar. Dzlemsel kollektrn zerine camdan geen gne snm der, kollektrn yutucu yzeyi tarafndan yutulan s enerjisi yutucu yzey scakln artrr. Yutucu yzeyin scaklnn artmas sebebiyle bnyesinde s depolanr ve malzeme bnyesinde kondksiyonla s iletimi meydana gelir. Sonu olarak yutucu yzeye ulasan s enerjisi, s tayc akkana aktarlm olur. Dz toplayclarda s tayc akkan olarak hava (veya gaz) ve sv kullanlabilir. Buna gre bu tr kollektrleri sv veya haval olmak zere iki gruba ayrmak mmkndr. Bunlarn birbirlerine gre kullanm amacnn farkl olaca

muhakkaktr. Haval kollektr, konutlarn ve kk ticari binalarn stlmasnda ve kurutma ilemlerinde kullanlr. Svl kollektrler de byk binalarn stlmasnda endstriyel stma ilemlerinde ve gneli soutmada kullanlmaktadr (Atagndz, 1989).

Svl kollektrlerde genellikle su, gaz kollektrlerde ise hava kullanlmaktadr. Svl kollektrler daha fazla enerji toplar ve daha verimlidir. Bunun sebebi, haval kollektrlerin daha fazla s kaybetmesidir. Haval kollektrlerin emici plakasnn scakl daha yksek olacandan evreye olan s kayb da artar. Suyun s tamadaki verimlilii daha yksek olduundan, svl kollektrlerde emici plakann scakl, iindeki s tayc akkandan sadece birka derece yksektir. Hava iyi bir

23

s tayc deildir. Bu nedenle, haval kollektrlerin emici plaka scakl, ilerinde dolasan hava scaklndan 15 C daha fazla olabilmektedir. Emici plakann scak olmas daha fazla s kaybna neden olmakta ve dolaysyla verim dmektedir. Gne enerjisini s enerjisi sekline dntren gerelere gne toplayclar (kollektr) ad verilmektedir. Bir dz kollektr genellikle be ana ksmdan meydana gelir (Sekil 1.14) (Uyarel ve z, 1987).

Bunlar; a. Gne snmm geiren ve stten s kaybn nleyen bir veya daha ok saydaki saydam rt, b. Enerji toplayan yutucu plaka, c. Is tayc akkann dolat borular, d. Absorber yzeyin gne almayan ksmlarndaki s yaltm, e. Yukarda belirtilen ksmlar bir arada tutan kasadan ibarettir.

Saydam rt Yaltm Malzemesi Yutucu Yzey

Akkann Dolat Borular Kasa

ekil1.14. Dzlemsel Gne Kolektr (etiner ve Bulut, 2005)

24

Dzlemsel Gne Kollektrlerinin Ksmlar Saydam rt Saydam rt, tanmla meydana gelen s kaybn azaltmaktadr. Ayrca yutucu yzeyi dolu, toz, yamur gibi etkenlerden korur. Saydam yzey olarak genellikle cam veya plastik esasl malzemeler kullanlr. Bu rtleri kullanmaktaki asl ama, ortamdaki rzgr nedeniyle yutucu yzey ile ortam arasndaki tanm katsaysnn bymesini nlemektir. Kullanlan rt malzemesinde uzun dalga boylu nm geirme oranlarnn dk olmas sebebiyle s kaybn nlemektedirler. Cam, gne nlarn geirmesi ve ayrca yutucu plakadan yaynlanan uzun dalga boylu nlar geri yanstmas nedeni ile rt maddesi olarak son derece uygun bir maddedir. Bilinen pencere camnn geirme katsays 0.88dir. Son zamanlarda zel olarak retilen dk demir oksitli camlarda bu deer 0.95 seviyesine ulamtr. Bu tr cam kullanlmas verimi arttrr (etiner ve Bulut, 2005). eitli saydam rtlerin zellikleri izelge 1.3de grlmektedir. izelge 1.3. eitli saydam rtlerin zellikleri (Yargc, 1994) Normal Geirme Oran Saydam rt Kalnlk Krma (mm) ndisi Gne Inm 0,20,4 m
Lexan Acrylic

Neredilen Inm 3,050 m 0,02 0,02 0,25 0,21 0,18 0,08 0,02 0,02 0,02

Scaklk Dayankll (C) 120130 80 90 200 110 150 90 730 230 260 200

3,2 3,2 0,13 0.10 0.13 0,64 3,2 3,2 3,2

1,586 1,49 1,34 1,45 1,65 1,54 1,52 1,52 1,50

0,73 0,80 0,90 0,88 0,80 0,75 0,79 0,79 0,92

Teflon Tedlar Mylar Sunlite Dzgn Cam Temper Cam Su-Beyaz Cam

25

Yutucu (Absorbant) Yzey Toplayclarda yutucu plaka toplayclarn en nemli ksmdr. Gne nlar, yutucu plaka tarafndan yutularak sya dntrlr ve sistemde dolaan svya aktarlr. Yutucu (Absorbant) plaka dz toplayclarda tabanda ve stte birer manifold ile bunlarn arasna yerletirilmi akkan borular ve yutucu plakadan oluur. Yutucu plakann nlar yutmas iin koyu bir renge genellikle siyaha boyanr. Kullanlan boyann yutma katsaysnn yksek, uzun dalga boylu radyasyonu yayma katsaysnn dk olmas gerekmektedir. Bu nedenle de bu zelliklere sahip seici yzeyler kullanlmaktadr. deal bir yutucu yzeyin seici yzeyli olarak yaplmas verimi artrmaktadr. Mat siyah boyann yutuculuu 0.95 gibi yksek bir rakam iken yaycl da 0.92 gibi istenmeyen bir deerdedir. Yaplan seici yzeylerde yayma katsays 0,1in altna inmitir. Seici yzey kullanlmas halinde toplayc verimi artar (Yargc, 1994).

Akkan Tayc Borular

Akkan tayc borular, gne kollektrnde toplanan sy akkan vastasyla dolatran ve bylelikle snn iletilmesini salayan elemanlardr. Svl kollektrlerde, ak kanallar emici plakann tm yzeyini kaplamaz. Bu sebeple s, emici plakadan iletim yoluyla ak kanallarndaki svya ulamak zorundadr. Borular emici plaka zerine aralklarla yerletirilirler. Borularn arasnda kalan emici plaka yzeyleri boruya tutturulmu kanatlar seklindedir. Is, bu kanatlardan borulara, borulardan da ilerindeki akkan svya aktarlr. Yksek sl iletkenlii olan ve korozyondan etkilenmeyen bakr iyi bir emici plaka ve sv tayc boru malzemesidir. Emici plaka zerindeki boru aralklar, kanat verimliliine ve boru maliyetine bal bir faktrdr. Emici plaka 0,5 mm kalnlnda bakr plakadan yapldnda, aralarnda 15 cm uzaklk bulunan 12,5 mm apndaki borularla iyi bir termal iletkenlik salanabilir. Kanat verimlilii % 97ye kadar kabilir. Bakr plakadan borulara doru olan sl iletkenlik srasnda % 3 kadar s kayb meydana gelir (Acar, 2007).

26

Optimum kanat uzunluu izelgede verilen deerlerden daha kk olup, borunun kanata balanma sekline ve toplam s kayp katsaysna baldr. ekil 1.15 ve 1.16da eitli boru balant ekilleri gsterilmitir.

ekil 1.15. Boru balant ekilleri (Acar, 2007)

ekil 1.16. Dz kollektr boru-absorber yzey balantlar (Acar, 2007)

27

Is Yaltm Kollektrn arkadan olan s kayplarn minimuma indirmek iin absorban plaka ile kasa aras uygun bir yaltm maddesi ile yaltlmaldr. Absorban plaka scakl, kollektrn bo kalmas durumunda 150Cye kadar snmas nedeniyle kullanlacak olan yaltm malzemesinin scak yaltm malzemesi olmas gerekmektedir. Is iletim katsaylar dk ve souk yaltm malzemesi olarak bilinen poliretan kkenli yaltm malzemeleri tek bana kullanlmamaldr. Bu tr yaltm malzemeleri, absorban plakaya bakan taraf scak yaltm malzemesi ile takviye edilerek kullanlmaldr (Trs ve Erdall, 1997). Baz yaltm malzemelerinin zellikleri izelge 1.4de grlmektedir.

izelge 1.4. eitli yaltm malzemelerinin zellikleri (Yargc, 1994) Yaltm Malzemesi Is letim Katsays (W/mK) 0,032 0,036 0,055 0,029 0,023 0,035 0,055 0,048 0,25 0,033 0,040 alma Scakl (C) 250 500 650 1050 70 80 104 100 130 650 820 121 135 100 Younluu (kg/m)

Cam Yn Ta Yn
Polystrene kpk Poliretan kpk

15 120 20 35 4080 -

PVC Kalsiyum Silikat Perlik

socyanurate

Fenolik Kpk Gzenekli Plastik

28

D ortam scakl ve gne snm insan kontrol dnda deimektedir. Bundan tr herhangi bir kollektre gelen gne nmndan mmkn olduunca yararlanabilmek iin baz nlemler alnmas gerekir. Daha ok faydal enerji salayabilmek iin, d ortama s kayplarnn azaltlmas, kollektr yzeyinin yutuculuunun arttrlmas ve kollektrdeki akkana s transferini arttrc almalarn yaplmas gerekmektedir. Yzeye gelen snmn yutucu ksmnn scakl ne kadar artarsa artsn, d ortama doru olan kayplarnn artmamas gerekir. Bunun iin de akkann hareket ettirilmesi ile hem i yzeydeki s tanm katsays hem de i yzeyle akkan arasndaki scaklk fark arttrlarak s transferi iyiletirilebilir. D yzeyden olan kayplar ayrca, d yzey s transfer katsaysna da baldr. Rzgrl havalarda katsay byr. Ayrca bu katsay yzey scaklnn artmas ile de byr. Bu nedenle, d yzeydeki hava hareketlerini azaltmak dolaysyla sl kayplar azaltmak iin nm geiren bir saydam rt kullanlr (Uyarel ve z, 1987).

Kollektr Kasas Kollektr kasas olarak alminyum, paslanmaz elik, galvanize elik, plastik ve tahta gibi deiik malzemeler kullanlmaktadr. Kullanlan malzemeye gre, gvde tasarm deiiklik gsterir. Birok modl kollektr ekstrze alminyum profilden yaplmtr. Ekstrze alminyum profil hafiftir, modl boyutlarnda mmkn olan en yksek esneklie sahiptir. Daha karmak ekiller profile entegre edilebilir. Maliyetleri de olduka dktr. Galvanize veya paslanmaz elik uygulamal gvdelerin kullanmyla arl olduka yksek kasalar elde edilmektedir (Trs ve Erdall, 1997). Kasa, yaltkann slanmasn nleyecek biimde yaplmaldr. zellikle kollektr giri ve klarnda kasann tam szdrmazl salanmaldr. Svl kollektrlerde szdrmazln yzde yz salanamad durumlarda camda younlaan su buharn darya atmak amacyla kasann iki yan kenarna tam karlkl ikier adet 23 mm apnda delik almaldr (Trs ve Erdall, 1997).

29

1.5. Younlatran (Odaklayc) Kollektrler Gne nlarn, bir noktada ya da bir hat zerinde younlatran dzeneklere younlatrlm toplayc denir. Gne toplayclarn kullanmaktaki maksat, zerine den gne nmnn mmkn olduu kadar byk bir ksmndan faydalanabilmektir. Bu bakmdan dz toplayclarn yannda nm younlatran toplayclar nemli bir yer igal eder (Yama, 2005). Younlatrlm toplayclarn teorik olarak sebepten dolay kullanlmas dnlebilir. 1. Gne enerjisinden dntrlen enerjinin, zellikle s enerjisinin scaklk seviyesini artrmak. 2. Is kayplar olan yzeyi klterek toplaycnn verimini ykseltmek. 3. Daha kullanl ve ucuz bir toplayc meydana getirmek. Odaklayc kollektrlerin fonksiyon itibariyle balca iki ksm vardr:

1. Optik sistem 2. Alc. Optik sistemin ilevi gne radyasyonunu younlatrmaktr. Alcnn grevi ise gne radyasyonunu yutmak ve bunu baka bir enerji ekline dntrmektir. Gne nm yanstc yzey ile bir noktaya younlatrld gibi bir doruya da younlatrlabilir. Ayn aklk alanna gelen gne nmndan dz kollektre nazaran younlatrc kollektrlerden daha fazla miktarda faydalanlabilir. Alc yzeyin kltlmesi ile s kayplar azaltlabilir. Ayn zamanda klen yzey zerinde toplam s gei katsaysn da kltecek nlemler alnmas daha kolay ve ucuz olur. Scakln, dolaysyla evre ile scaklk farknn artmas s kaybnn artmasna sebep olursa da ayn scaklktaki toplayclar iin alc yzeyin ve bilhassa toplam s gei

30

katsaysnn klmesi ile toplayc verimi bakmndan dier kayplar (glge, iyi takip edememe, yanstlan nlarn alc yzey zerine dmemesi, .. vs) yznden de verim azalr. Bu yzden younlatran kollektrlerde vakum borulu alclar kullanlr (Yargc, 1994). Younlatrc tip toplayclarla ilgili birok tasarm yaplmtr. Younlatrc yanstc, dairesel veya oluk seklinde yanstc, srekli veya paral toplayclar kullanan tasarmlar vardr. Toplayc ekilleri dz, ibkey, silindirik, dbkey olabilir. Toplayc yzeyleri rt malzemesi ile kaplanm veya kaplanmam olabilir. Optik kalitenin iyiletirilmesi ve optik konumlandrma sistemlerinin kullanlmas ile bu toplayclardaki scaklklar ve younlatrma oranlar arttrlr. Geleneksel younlatrc tip toplayclar gnei takip etmelidirler. Gnein hareketini takip edebilmek iin kullanlan iki yntem vardr. Bunlardan birincisi gnei hem enlem hem de boylam ynlerinde takip edebilme zellii olan bir cihazla alan altazimuth sistemdir. Dz plaka tipi gne toplayclar genellikle bu yntemi kullanmaktadrlar. kinci yntem ise toplaycnn gnei bir eksen zerinde takip etmesidir. Bu eksenler dou-bat veya kuzey-gneydir. Parabolik oluk tip toplayclar genelde bu yntemi kullanlrlar. Bu sistemin kullanmnda gnesin dzgn takip edilmesi iin gnesin gkyzndeki hareketi hakknda dzenli ve kesin veriler gereklidir. Younlatrc toplayclar dk younlatrma oranlarna sahip deillerse yalnzca direk snm iin kullanlabilirler. nk bu toplayclarn birok tipi dank nm younlatramamaktadr. Bylece bulutlu havalarda younlatrc toplayclar dz panel tip toplayclara oranla, birim toplayc aklndan emilen snm miktar olarak daha verimli olacaklardr. Younlatrc toplayclar aadaki gibi gruplandrlabilir.

1. Parabolik Oluk Tip Toplayclar 2. Dorusal Frensel Yanstclar

31

3. Parabolik anak Tip Toplayclar 4. Merkezi Toplayclar

1.5.1.Parabolik Oluk Toplayclar Parabolik toplayclar yksek scaklk uygulamalarnda kullanlan ve gne enerjisini belirli bir merkeze younlatrma yapan sl sistemlerdir (ekil 1.17). Younlatrc sistemlerle direkt gne nmndan yararlanarak yksek scaklkta buhar retilebilmekte ve elektrik retiminde veya yksek scaklk ihtiyac duyulan sistemlerde kullanlabilmektedir. Younlatrc sl sistemlerin en yaygn silindirik parabolik oluk toplayclardr. Bu toplayclarda 400 C scakllara kadar buhar elde edilebilmektedir. Kesiti parabolik olan toplayclarn i ksmndaki yanstc yzeyler, gne nlarn odakta yer alan siyah bir yutucu boruya veya borulara odaklanr. Yutucu boruda dolatrlan svda toplanan s ile elde edilen buhardan elektrik retilir. Sistem dou-bat, kuzey-gney ve polar eksende yerletirilebilmekle beraber, gnei dou-bat veya kuzey-gney ynnde tek eksende takip etmektedir (etiner ve Bulut, 2005). ekil 1.18 ve 1.19da eitli ekillerde dizayn edilmi parabolik oluk tip toplayc sistemleri grlmektedir.

Yanstc

Toplayc

ekil 1.17. izgi odaklamal younlatrma (etiner ve Bulut, 2005)

32

ekil 1.18. Parabolik oluk tip toplayc (EE, 2009)

ekil 1.19. Parabolik oluk tip toplayc sistemi (Anonim, 2009)

33

1.5.2. Parabolik anak Gne Kollektrleri Dier bir tr younlatrc sistem olan parabolik anak sistemler, iki eksende gnei takip ederek, gne nlarn odaklama blgesine younlatrrlar (ekil 1.20).

ekil 1.20. Nokta odaklamal younlatrma (paraboloid) (etiner ve Bulut, 2005) Parabolik anak kollektrler, yzeylerine gelen gne radyasyonunu noktasal olarak odaklarnda younlatrrlar. Gelen gne enerjisi aynalar vastas ile odaktaki Stirling motoru zerine younlatrlr. Stirling motoru s enerjisini elektrik jeneratr iin gerekli mekanik enerjiye dntrr. Parabolik anak kollektrler kk modllerden olutuu iin, enerji ihtiyac duyulan yerlerin yaknnda ve ihtiya duyulan kapasitede tesis edilebilirler. ounlukla dier yntemlerle elektrik reten santrallere destek amacyla ve maden ocaklar, radar istasyonlar ya da uzak kylerin elektrik ihtiyacnn karlanmasnda kullanlr. Gnmzde henz ekonomik olmayan parabolik anak kollektrl sistemlerin aratrma ve gelitirme almalar srdrlmektedir (etiner ve Bulut, 2005). ekil 1.21 ve 1.22de parabolik anak gne kollektrleri gsterilmektedir.

34

ekil 1.21.Parabolik anak gne kollektr (Anonim, 2005)

ekil 1.22.Parabolik anak gne kollektr (EE, 2009)

35

1.5.3. Merkezi Toplayclar Tek tek odaklama yapan ve heliostat ad verilen aynalardan oluan bir alan, gne enerjisini, alc denen bir kule zerine monte edilmi s eanjrne yanstr ve younlatrr (ekil 1.23). Alcda bulunan ve iinden akkan geen boru yuma, gne enerjisini boyutta hacimsel olarak absorbe eder. Bu sv, Rankine makineye pompalanarak elektrik retilir. Bu sistemlerde s aktarm akkan olarak hava da kullanlabilir, bu durumda scaklk 800C'ye kar. Heliostatlar bilgisayar tarafndan srekli kontrol edilerek, alcnn srekli gne almas salanr. Bu sistemlerin kapasite ve scaklklar, sanayi ile kyaslanabilir dzeyde olup Ar-Ge almalar devam etmektedir (Anonim, 2009). ekil 1.24de merkezi tip toplayc gsterilmektedir.

Toplayc

Gne Enerjisi Kule Heliostatlar

ekil 1.23. Heliostat aynalarla gelen gne nlarnn odaklanmas (etiner ve Bulut, 2005)

36

ekil 1.24. Merkezi tip toplayc (EE, 2009)

1.5.4. Fresnel Tip Gne Kollektrleri Tek boyutlu parabolik bir yapya edeer ekilde, dzlemsel aynalar kullanlarak gerekletirilmitir (ekil 1.25). Aynalarn odak noktas boyunca yine bir s toplama borusu yerletirilmitir. Paraboln gnei takip edebilmesi iin gerekli destek yaps ve yataklama elemanlar da mevcuttur (Anonim, 2009). ekil 1.26da Fresnel tip gne kollektr uygulamas grlmektedir.

37

ekil 1.25. Fresnel tip gne kollektr (Anonim, 2009)

ekil 1.26. Fresnel tip gne kollektr uygulama grnts (Anonim, 2009)

38

1.5.6. Younlatrc Toplayc Sistemlerin Karlatrlmas A. Teknik / Teknolojik Karlatrma Parabolik anak gne kollektrleri: ki eksende takip ve noktasal younlatrma yapldndan verimleri yksektir. Takip sistemi pahal ve karmaktr. Byk boyutlarda gerekletirilemez. Genellikle bir stirling motoru ile birlikte kullanlmaktadr ancak stirling motorlarnn teknolojisi yaygn deildir. Kollektr tayan destek yaps byk ve hantaldr.

Gne kuleleri: ki eksende takip ve noktasal younlatrma yapldndan verimleri yksektir. Takip sistemi pahal ve karmaktr. Kk boyutlarda gerekletirilemez. Heliostatlar tayan destek yaps byk ve hantaldr.

Parabolik oluk tipi gne kollektrleri: Tek eksende takip ve izgisel younlatrma yapldndan verimleri dktr. Takip sistemi ucuz ve basittir. Kk veya byk tm uygulamalarda kullanlabilir. Kullanlan s toplama borusu ve aynalarn imalat zel teknolojiler gerektirmektedir. Fresnel tipi gne kollektrleri: Tek eksende takip ve izgisel younlatrma yapldndan verimleri dktr. Takip sistemi ucuz ve ok basittir. Kk veya byk tm uygulamalarda kullanlabilir. Yapsnda zel teknoloji gerektiren herhangi bir eleman bulunmamaktadr.

39

B. Ekonomik Karlatrma Parabolik anak Gne Kollektrleri: Kullanlan teknolojilerin yaygn olmamas, baka endstriler iin gelitirilmi malzeme ve cihazlarn kullanlmamas ve byk kapasitede uygulama olanann bulunmamas nedenleriyle birim maliyeti en yksek sistemdir. Gne Kuleleri: Is toplamas amacyla kullanlan kule ve aynalardan oluan heliostatlarn hantal yaps nedeniyle pahal bir sistemdir. Parabolik Oluk Tipi Gne Kollektrleri: Is toplama borusu ve aynalarn zel teknoloji gerektirmesi maliyetlerini ykseltmektedir. Fresnel Tipi Gne Kollektrleri: Hibir zel teknoloji gerektiren parasnn olmamas ve basit / sade yaps nedeniyle tm sistemler ierisinde birim maliyeti en dk sistemdir.

C. Uygulama htiyalarna Gre Karlatrma Parabolik anak Gne Kollektrleri: Sistemin yaps itibariyle sadece elektrik retimi amacyla kullanma uygundur. Gne Kuleleri: Tm uygulamalar elektrik retimi amal olmakla birlikte, ok yksek scaklkta proses ss elde etme amacyla kullanm da mmkndr. Parabolik Oluk Tipi Gne Kollektrleri: Elektrik veya orta-yksek scaklkta proses ss elde etmek amacyla yaygn olarak kullanlmaktadr. Fresnel Tipi Gne Kollektrleri: Parabolik oluk tipi kollektrn zayf noktalarnn gelitirilmesi amacyla alternatif olarak gelitirilmitir. Elektrik veya orta-yksek scaklkta proses ss elde etmek amacyla kullanlabilir.

40

D. Alan Kullanm Asndan Karlatrma Parabolik anak Gne Kollektrleri: Sistemin kurulduu alann yaklak olarak ayna alannn 12 kat kadar olmas gerekmektedir. Bu nitelerin yan yana sralar halinde kullanlmas durumunda gereken alan ise aktif ayna alannn yaklak 810 katdr. Gne Kuleleri: Aktif ayna alannn yaklak 10 kat bir alana ihtiya duyulmaktadr. Parabolik Oluk Tip Gne Kollektrleri: Aynalarn birbirini glgelememesi iin ayna dizileri arasnda belirli miktarda boluk brakmak gerektiinden, aktif ayna alannn en az 3 kat yerleim alanna ihtiya vardr. Fresnel Tipi Gne Kollektrleri: Aktif ayna alannn 1.11.2 kat bir yerleim alan yeterli olmaktadr. E. letme Kolayl Asndan Karlatrma Parabolik anak Gne Kollektrleri: Sistemin tm yap elemanlar zel teknoloji ile retilmektedir. Kullanc seviyesinde yaplabilecek tek bakm ayna temizliidir. Arza durumunda orijinal yedek para temini ve d kaynakl iilik gerekmektedir. Gne Kuleleri: Byk oranda lokal malzeme ve iilik kullanm mmkndr. Bu nedenle iletme ve onarm nispeten daha sorunsuzdur. Parabolik Oluk Tipi Gne Kollektrleri: Sistemin en nemli iki eleman s toplama borusu ve aynalar zel teknolojiler ile retilmektedir. Arza durumunda orijinal yedek para temini ve bazen d kaynakl iilik gerekmektedir.

41

Fresnel Tipi Gne Kollektrleri: Sistemin tamam yerel malzeme ve iilik ile retilebilmektedir. Yaps basit olduundan standart bakm ekibi ile her trl bakm ve onarm yaplabilmektedir. Karlatrmalarn Deerlendirilmesi Parabolik anak Gne Kollektrleri: Sistemin maliyetleri gz nne alndnda, elektrik ebekesinden uzak blgelerde antiye vb. Hareketli ortamlarda elektrik enerjisi temininde kullanm dnlebilir. Tamam lkemizde gelitirilmesi durumunda 12 kW'lk sistemler mstakil konutlarn elektrik enerjisi ihtiyacnn karlanmas amacyla kullanlabilir (Anonim, 2009). Gne Kuleleri: lkemiz artlarnda kullanm hem ekonomik olarak, hem de corafik alan itibariyle kstldr. Byk lekli uygulama iin Orta Anadolu corafyas uygundur. Parabolik Oluk Tipi Gne Kollektrleri: Proses ss veya elektrik temini amacyla kullanlabilir. Kritik malzemelerinin yurtdndan temini gerekmektedir. Fresnel Tipi Gne Kollektrleri: Parabolik oluk sisteminin kullanld her yerde kullanlabilir. Maliyetleri daha dk olup, tamam yerli kaynaklarla retilebilir.

42

2. KAYNAK ZETLER Zinian ve arkadalar vakum tpl kollektr ile dzlem ve yar silindirik absorberin optik performanslarn karlatrmlardr. Yaplan almada dzlem ve yar silindirik yutuculu vakum kollektr tpleri iin k kayna olarak bir gne similatr kullanlmtr. Yzeyi cam kapl tpteki yutucu yzey zerinde deiik noktalarda ve deiik alarda gne nmnn dalm ayr ayr llmtr.Yzey kaplamas yaplarak gne emilimin ve gne nm oran deneysel olarak llmtr. Sonu olarak yllk, bir yar silindirli vakum tpl kollektr enerji emilimi, dzlem yzeyli tpten % 15,9 daha yksek olduunu ortaya koymulardr(Zinian and all, 1996). Yueyan ve Yang Xisoji vakumlu gne kollektr tplerine seici yutucu yzey almas yapmlardr (Yueyan and Yang Xisoji, 1998). I. Ferkas, dzlem tip gne kolektrn sinir al olarak modellemitir. almada dzlem gne kollektr modeline farkl yaklamlarla analiz yaplmtr. Fiziksel olarak temel model, s sinir al model ve (H-V) model karlatrlmtr (Ferkas, 2003). L.J.Shah ve S.Furbo ift caml vakum tpl paralel bal bir portatif kollektrn teoriksel ve deneysel incelemesini yapmlardr. Deneyde kullanlan kollektr, borulu yutucudur. Kollektrn performans ak havada test edilip llmtr. Yaplan deneyde yksek sl performans elde edilmi ayrca tp ap 0,2 m ve kollektr azimut as 45-60 aras batya doru olmas gerektii sonucuna ulalmtr (Shah and Furbo, 2003). F. Asilzadeh ve arkadalar; vakum tpl gneli LiBr soutma sisteminin optimizasyon ve simlasyonunu yapmlardr. LiBr emici nite ve vakum tpl bu sistem Malezya da dizayn edilmitir. Gne enerjili soutma sistemi TRNYS program kullanlarak yaplmtr. Yaplan hesaplara gre Malezya iin optimum

43

sistemin tasarmnda 3,5 KW iin 35m vakum tpl gne kollektr alan ve 20 eim gerekmektedir(Asilzadeh and all, 2004) S.D.Sherma ve arkadalar faz deitiricili vakum tpl gne kollektrl portatif bir gneli piiricinin sl performansn incelemilerdir. Gne enerjisi, gne saatleri sresince faz deitirici malzemelerde depolanm ve gece piirme iin kullanlmtr. leyin ve akam piirme deneyleri farkl yk ve farkl yk zamanlarnda yaplmtr. Piirme deneyleri ve PCM depolamas e zamanl olarak yaplmtr. Sonu olarak leyin yaplan piirmeler akam yaplan piirmeyi etkilemedii ve akam piirme sresinin len piirme sresinden daha hzl olduu grlmtr (Sherma and all, 2004). Runshang Tang ve arkadalar btn vakum gne kollektr tpleri testindeki s kayp katsaysndaki belirsizlii deerlendirmilerdir. Yaplan almada s kayp katsays ( U L )deki belirsizliin ana sebebinin test ynteminin uygunsuzluu olduunu ortaya koymulardr. Buna ilaveten, scaklk sensrlerinin lm hatas da ( U L )nin belirsizliine katkda bulunduu ayn almada aklanmtr(Runshang Tang and all, 2005). G.N. Tiwari ve arkadalar, aktif bir gne damtma sisteminin sl performans deerlerini karlatrmlardr. Bu almada 0,05 m. su derinlii iin, saatlik verim, saatlik ekserji verimi ve saatlik aktif gne damtcsnn sl verimi llmtr. Btn nmerik hesaplamalar 7 Aralk 2005 de Yeni Delhide yaplmtr. Sonu olarak s borulu vakum kollektr ile birletirilen aktif gne damtmasnda toplam gnlk verim hesap edilmitir (Tiwari and all, 2005). Z.T.Yu ve arkadalar tarafndan yeni bir gne kollektr dizayn edilmitir. almada, bu yeni kollektr, gzenekli s borulu gne kollektr olarak tantmlardr. Yaptklar deneydeki sonular vakum tpl gne kollektrnn sl performans ile karlatrmlardr. Yeni kollektrdeki s kayb vakum tpl gne kollektrnden % 54 daha az, gnlk ortalama gne emilimi ise %15 daha fazla olduunu ortaya koymulardr (Yu and all, 2005).

44

Bofeng Lee, yapt almada vakumlu kollektrde seici yzey kaplamas olarak tungsten ve alminyum nitrit bileimli madde kullanarak deneyler yapmlardr. Bu deney sonucu, daha az bir maliyetle stn sl performansl sl elektrik uygulamalar iin kollektr tpleri retiminin mmkn olaca sonucunu ortaya koymutur (Lee, 2005). Yeng Kim ve Teebeom Seo bir cam vakum tpl gne kolektrnn sl performansn saysal ve deneysel olarak incelemilerdir. Bu almada iki katmanl cam tp ve yutucu tp dnlmtr. alma akkan havadr. Cam tpn uzunluu 1200 mm ve ap 37 mm olarak seilmitir.Yutucu tp iin 4 farkl ekil dnlmtr. Gne kollektr iin en iyi yutucu tp ekli bulunmaya allmtr. Bu almann sonucunda yutucu yzeyin eklinin gne kolektrnn performansn etkiledii grlmtr ( Kim and Seo, 2006). X.R.Zhang ve H. Yemaguchi isimli aratrmaclar vakum tpl gne kolektrlerinde CO2 gaz kullanmn aratrmlardr. Yaptklar deneyde kollektr

karakteristiklerini, CO2 basn ve scakln, CO2 ak orann ve kollektr performansn lmlerdir. Sonucunda ise gne radyasyonu ile CO2 gaznn,

scaklk, basn ve ak orannn ykseldii grlmtr (Zhang and Yemaguchi, 2006). A.I.Anarbaev ve arkadalar, zbekistan artlarnda eitli stma sistemi ve birka tip gne kolektrnn almalarn karlatrmlardr (Anarbaev ve arkadalar, 2006). M.Li ve L.L. Weng, alma akkan olarak suyun kullanld iki vakumlu gne kollektr tipini kullanmlardr. Deneyde alma akkan olarak ilk nce su kullanlm ve sl verim % 70-80 civarnda kaydedilmitir (Li and Weng, 2006). Indra Budihardjo ve arkadalar vakum tpl gne kollektrndeki suyun doal sirklasyon akn incelemilerdir. Ak orann, kollektre gelen gne nm, tank

45

scakl, kollektr eimi ve tp yn ile ilikilendirmilerdir (Budihardjo and arkadalar, 2006). K.H.Yeung ve K.Sumath, absorpsiyonlu stma ve soutma sisteminin termodinamik optimizasyon ve analizini yapmlardr. almada karbon fiber ve metanol ile alan bir buz retim sistemini incelemilerdir (Yeung and Sumath, 2006). G.L.Morrison ve arkadalar, yaptklar almada, vakum tpl gneli su stclarnn dk retim maliyeti ve kolayl sayesinde dier gneli su stclarndan daha baarl olduunu ortaya koymulardr. Saysal simlasyonlar, tpn ucundaki kapal yerde l blgenin varlnn, kollektrn performansn etkileyebilecei sonucunu ortaya karmtr (Morrison and all, 2006).

46

3.MATERYAL VE YNTEM 3.1. Vakum Borulu Gne Kollektrleri Gneten gelen k enerjisini s enerjisine eviren ve bu s enerjisini maksimum dzeyde muhafaza eden i ie gemi iki silindirik tp eklinde borosilikat camdan olumu kollektrdr. Vakum tpn ierisindeki sy kaybetmeme mant, hava yoluyla oluan s transferini (konveksiyon) ortadan kaldrmaktr. ift cam pencere ve termoslarn s yaltm mantyla ayndr. Vakum borulu toplaycnn dnda cam boru veya cam plaka ve bunun iinde eeksenel durumda siyah renkli cam ya da madeni boru vardr (ekil 3.1). Dtaki saydam cam boru veya cam plaka gne nlarnn i boruya gelmesine olanak salar. boru siyah yzeyi araclyla, yutucu levha nlar toplar ve kendi iinden geen suyu str. Enerji alan su, stlmas istenen yerlere sevk edilerek kullanma suyu olarak ya da stma tesisatnda kullanlr. ve dtaki boru veya cam plaka ve boru arasndaki hava boaltldndan tanm kayplar azalmtr. borunun iinden su yerine hava geirilirse scak hava elde edilir ve scak hava stma tesisatlarnda kullanlr (Yargc,1994).

ekil 3.1. Vakum borulu kollektr cam tp kesiti (Anonim, 2009)

47

Dz toplayclarn cam rtsnde tanm yoluyla byk kayplar olmaktadr. Vakum borulu kollektrlerin dndaki saydam cam boru ile iindeki yutucu arasnda vakum yaratlarak tanm kayplar azaltlmtr. Vakum borulu toplaycnn verimi dz toplaycya gre fazla olmakla beraber cam krlmas ve d borular arasndaki kar birikiminden dolay toplaycnn rtlmesi gibi sakncalar vardr. Bu sistemde 120- 150C gibi scaklklar elde etmek mmkndr. Sistem yzeyleri arasnda tamamyla havasnn boaltlmas veya tamamen havasn boaltmadan vakumsuz olmas ve yksek molekl arlkl asal gazlarn doldurulmas ile szdrmazlk salanarak performans arttrlabilir. Silindir boru eklindeki kollektrler, doal olarak yksek sktrma direncine kar

mukavemetlidir (Anonim, 2007).

ekil 3.2. Gne nlarnn dz kollektr ve vakum tpe geli grnmleri (Anonim, 2009) Vakum tp silindirik ekli dolaysyla gn boyu gne nlarn dik olarak alr. Bu sayede gne nlarnn byk bir ksmn emerek sya evirebilir. Bylece su scakl yaz aylarnda 95 C, k aylarnda 55 C scaklklara kabilmektedir. ki tp arasnda bulunan hava vakumla alndndan ift cam pencere ve termos mantyla s yaltm salar (ekil 3.2 ve ekil 3.3).

48

ekil 3.3 Vakum tpl kollektre, saatlere gre gne nm geli grnts (Anonim, 2009) Glgeli ve hatta -30 C ve -50 C dereceye varan sert hava koullarnda dahi su scakln artrmaya devam eder. Klasik gne enerjilerinde s kayb geceleri havann soumasyla birlikte dzlem kollektrlerin cam yzeylerinden ve yetersiz cam yn s yaltm malzemesi kullanlmas nedeniyle depo cidarndan gerekleir. Camyn izolasyon, yamurlu havalarda su yaltm iyi yaplmam olan depo cidarndan ieri szan suyu emerek ksa zamanda rr. Camynnn rmesi demek depolarn s yaltm zelliini kaybetmesi demektir (Yargc, 1994). Vakum tpl sistemlerde kullanm suyu cam dnda herhangi bir metale temas etmeksizin snr ve dolaysyla hijyeniktir. Vakum tpn yukarda belirtilen stn zellikleri yan sra su deposunun termosifon kalitesinde poliretan izolasyonu sayesinde, dier klasik dzlem kollektrlerden farkl olarak, geceleri kollektrden olan s kayb minimuma iner ve elde ettii sy maksimum dzeyde gnlerce muhafaza edebilir. ekil 3.4de vakum tpn alma prensibi grlmektedir.

ekil 3.4. Vakum tpn alma prensibi (Anonim, 2009)

49

eitli tipte vakum borulu alclar imal edilmitir. Bunlar Owens llionis, General Electric tip ve Philips tipi vakum borulu kollektrlerdir. 3.1.1. Owens-Illionois Tipi Vakumlu Gne Kollektr Sistemi

Dz toplayclarn cam rtsnden, tanm yoluyla byk kayplar olur. Vakum borulu toplaycnn dndaki saydam cam boru ile iindeki siyah boyal boru arasnda vakum yaratarak tanm kayplar azaltlmtr. Bu nedenle vakum borulu toplayclarn verimi dz toplaycdan daha yksektir. Vakum borulu toplayclar, scak su elde etmekte, endstriyel ilemde, bina stlmasnda ve soutulmasnda kullanlr. ekil 3.5de grlen Owens Illinois tipi vakum borulu toplayc, e eksenel durumda i ie gemi borudan oluur. D ve orta boru arasnda vakum vardr. Sv orta boruya girer, snr ve i borudan kar. Vakum borulu toplaycnn iinde su, bazen hava dolatrlr (Yargc, 1994).

ekil 3.5. Owens- Illinois tipi vakumlu gne kollektr (Yargc, 1994)

Borular birbirine deecek ekilde yerletirip fazla toplayc yzey salamak mmkn olmakla beraber, borular aralkl dizerek alt tarafa yanstc yzey koymann daha verimli olduu anlalmtr. ki boru arasnda bir boru ap kadar

50

boluk brakarak arkaya yanstc yzey yerletirilir. Yanstc yzeyler, ayna, paslanmaz elik, alminyum olabilecei gibi beyaz boyada kullanlabilir. Sonuncu zmn daha ekonomik olduu anlalmaktadr. 3.1.2. General Electric Tipi Vakumlu Gne Kollektr Sistemi

ekil 3.6 de ki vakum borulu toplaycnn d borusu saydam camdr. Toplayc i boruya tam temas eden bir metal kanat bulunmaktadr. D boru ile toplayc i borunun arasndaki vakum sayesinde tanm kayplar nlenir. Toplayc i borunun d ksmnda seici yzey katman bulunur. Metal kanat U eklindeki serpantin borularla tam temas halindedir. Serpantinin iinden, snan su devredilir. Gne nlar d borudan geerek i borunun stndeki seici yzey tarafndan yutulur. Burada toplanan enerji, metal kanat aracl ile serpantin borusuna aktarlr. Ve sonu olarak boru iindeki sv snr. Vakum borulu toplaycnn arkasndaki V eklindeki n yanstc sayesinde borunun alt tarafndaki seici yzeyde enerji toplanr (ekil 3.7) (Yargc, 1994).

ekil 3.6. General electric tip vakum borulu kollektr (Yargc, 1994)

51

ekil 3.7. V yanstcl general electric tip vakum borulu kollektr(Yargc, 1994)

3.1.3. Philips Tipi Vakumlu Gne Kollektr Sistemi ekil 3.8de grlen Philips tipi toplaycda saydam olan d borunun st ksm nlar geirir. Ayrca alt kesite uygulanan bir katmanla, bu ksm yanstc haline getirilmitir. Borunun iinde vakum bulunmaktadr. D borunun st yarsna s yanstc filtre katman uygulanmaktadr. Bu katman gne nlarn geirir. Fakat toplayc borular snp uzun dalga geri nm yaymaya baladnda bu nlar filtreden geemez. nk filtre katman uzun dalga nlarna kar tam engel oluturur (Yargc, 1994). Cam d borunun iinde serpantin eklinde toplayc borular mevcuttur. Bu borularn zerinde siyah katman vardr. Bunlarn iinden geen sv snr. Gne nlar d cam borudan getikten sonra dorudan serpantin borular stne geldii gibi ayn zamanda alttaki yanstcdan da yansyarak toplayc borular str. Genellikle vakum borulu toplayclarn montaj kolaydr. Szdrmazlkla ilgili sorunlar, seri retim yntemi ile zlmtr. Vakum borulu toplayclardan yksek verim saland gerektir. Ayn zamanda elde edilen yksek scaklklar, dorudan buhar retilmesi mmkn klacak seviyededir.

52

Buna karn cam krlmas baz hallerde sistemi almaz hale getirmektedir. Borular arasna biriken kar rts toplaycnn almasn engelleyebilir. Btn bu sakncalara ramen vakum borulu toplayclar gne enerjisi dalnda ok olumlu bir aamadr (Yargc, 1994).

ekil 3.8. Philips tipi toplayc (Yargc, 1994)

Yaplan bu almada, vakum tpl gne kollektr, hem deneysel olarak hem de teorik olarak incelenmi olup, Isparta ili artlarnda verim analizleri yaplmtr. Deneysel almada kullanlan vakum tpl kollektrn baz zellikleri izelge 3.1de verilmitir.

izelge 3.1. Deneysel almada kullanlan vakum tpl kollektrn baz zellikleri

53

Cam Malzemesi Tp D ap Tp ap Cam Kalnl Vakum Tpn Arl Vakumlu Tpn Basnc Absorber Malzemesi Absorbsiyon Katsays( ) Yutucu Plaka Uzunluu Seici Yzey Yayma Oran( e ) Cam Boru Yayma Oran ( g ) Cam Krlma ndisi (n) Cam Snme Katsays (K) Yutucu Plaka Is letim Katsays (k) Yutucu Plaka zgl Iss

Borosilikat Cam 47 mm. 37 mm. 1,6 mm. 1,5 kg/adet

5 x103 Pa
Alminyum 0,92 1500 mm=1,5 m. 0,08 0,88 1,472 0,078 1/ cm 231 W / mK 0,9 (kJ/kg.K)

zolasyon

havalandrma

Scaklk len sensr Is borusu Vakum tp

Prinometre

A (15o, 30 o, 45 o, 60 o)

ekil 3.9. Deney setinin ematik bir grnts ekil 3.9 da kurulan deney dzenei ematik olarak gsterilmektedir. 15, 30, 45 ve 60 eim alarnda alan deneysel sistem ekil 3.10 da grlmektedir. Ayrca ayn deneysel sistem farkl alarda ekil 3.11 ve ekil 3.12 de grlmektedir.

54

Deneysel almada, farkl eim alarndaki kollektre gelen toplam gne radyasyonu, evre scaklklar ve su scaklklar llmtr. llen deerlerle, farkl alarda alan sistemlerin verim analizi yaplarak optimum eim as tespit edilmitir.

15lik Kolektr

30lik Kolektr

55

45lik Kolektr

60lik Kolektr

ekil 3.10. Deney Seti Grnts

ekil 3.11. Deiik alarda imal edilmi deney seti grnts

56

ekil 3.12. Farkl bir adan deney seti grnts

3.1. Vakum Borulu Kolektrn Isl Analizi

Termodinamiin 1. kanunu vakum tp alcya uygulanrsa;

I t . ( ) A = qU + qL + qS

(3.1)

(3.1) eitliinde;
I t : Kollektre gelen anlk nm

A : Kollektr alan
qu : Kollektrde alma akkan iin faydal s transferi qL : Kollektrden evreye olan toplam s kayb qs : Kolektrde depolanan enerji

( )e : Efektif yutma-geirme arpandr.

57

Faydal s;
qu = A.I .( ) qL qS

(3.2)

olarak ifade edilebilir. Yutucu plakadan tpe radyasyon ve iletim ile olan s transferleri u ekilde hesaplanr.

Tpn st kesiti iin radyasyonla s transferi,

4 1 4 q1R = .a.l. (TP T1G ) (1/ p + 1/ g 1) eklindedir(Taktakolu, 1996).

(3.3)

Burada;

: Stefan- Boltzman sabiti; 5, 77 x108W / m2 K 4 .

a : Yutucu plaka genilii
l : Yutucu plaka boyu

TP : Yutucu plaka scakl T1G : Tpn st kesitinin cam scakl

p : Yutucu plakann yayma katsays

g : Camn yayma katsaysdr.
letim ile s transferi ise;

q1c = Eitlik 3.3teki eitlikte;

A.(TP T1G )

(3.4)

58

 p,g =

1 1 1 + 1 p g

(3.5)

Ap = a.l yazlabilir (Taktakolu, 1996).

(3.6)

Bu durumda, radyasyonla olan s transferi,

4 q1R = . Ap . p , g .TP4 T1G

(3.7)

olur. Tpn st kesiti iin toplam s transferi ise eitlik (3.4) ve (3.7)un toplanmasyla, q1 = q1R + q1C ekline gelir.

(3.8)

Tpn alt kesiti iin; radyasyonla olan s transferi,

1 (TP4 T24G ) = .a.l. ( 1 + 1 1) P g

q2 R

(3.9)

eklindedir. Burada T2G , tpn alt cam scakldr (Taktakolu, 1996). letim ile olan s transferi ise;

q2 c = eklindedir.

A.(TP T2G )

(3.10)

59

Yine yukardaki eitlerde gerekli ksaltmalar yaplrsa, iletim ile s transferi u ekilde yazlabilir.
q2 R = . Ap . p , g .(TP4 T24G )

(3.11)

ifadeleri yazlabilir. Tpn alt kesiti iin, toplam s transferi de eitlik (3.10) ve (3.11)in toplanmasyla, q2 = q2C + q2 R eklinde belirlenir (Taktakolu, 1996). Tpn st kesiti iin camdan d ortama olan s kayb, tpn st tarafndan radyasyonla ve konveksiyonla olan s kayplarnn toplamdr. qst =

(3.12)

.d 0 .l
2

4 TA4 ) + . g .(T1G

.d 0 .l
2

s (T1G TA )

(3.13)

Yine tpn alt kesiti iin camdan d ortama olan s kayb, tpn alt tarafndan radyasyonla ve konveksiyonla olan s kayplarnn toplamdr (Taktakolu, 1996).

qalt =

.d 0 .l
2

. g .(T24G TA4 ) +

.d 0 .l
2

s (T2G TA )

(3.14)

Tpn alt ve st kesitindeki camdan d ortama olan s kayplarnn toplam, tpten d ortama olan s kaybna eittir. Buna gre, qL = qst + qalt eklinde yazlabilir. Eitlik (3.17) ve (3.18)de ifade edilen s , s transfer katsays Holman tarafndan u ekilde teklif edilmitir (Roberts, 1979). (3.15)

s , doal konveksiyon durumunda,

60

 s = 1,32

TG TA d0

(3.16)

Zorlanm konveksiyon durumunda ise,

s =

1 (0, 0161Re0,492 + 0, 007) d0

(3.17)

eklinde tarif edilmitir. SI birim sistemine gre Reynolds ifadesi de, Re = 72770.d 0V eitliinden bulunur (Taktakolu, 1996). (3.18)

Burada V, rzgar hzdr. Re>400 iin durum, zorlanm konveksiyondur. Vakumlu gne kolektrnde yutucu plakadan vakum ortamna olan s transferi ile vakum ortamndan d ortama olan s transferi birbirine eittir. Bundan dolay u eitlikler yazlabilir. Yutucu plakadan vakum ortamna olan toplam s transferi, radyasyonla ve iletimle olan s transferi toplamna eittir. O halde radyasyonla olan s transferi, st ve alt kesitte meydana gelen radyasyonla s transferinin toplamna eit olduundan, eitlik (3.7) ve (3.11) toplanmasyla u bant yazlabilir (Taktakolu, 1996).
4 qRTop = . AP .( p , g (TA4 T1G ) + p , g (TA4 T24G )

(3.19)

Yutucu plakadan vakum ortamna olan iletim ile s transferi, st ve alt kesitteki kayplar toplamna eit olduundan, eitlik (3.4) ve (3.10)un toplanmasyla u bant yazlabilir.

qctop =

A.(TP T1G ) +

A.(TP T2G )

(3.20)

61

Yutucu plakadan vakum ortamna olan toplam s transferi radyasyonla ve iletimle olan s transferlerinin toplamdr.

4 qRCTop = .a.l.( p , g (TA4 T1G ) + p , g (TA4 T24G )) +

A.(TP T1G ) +

A.(TP T2G ) (3.21)

Vakum ortamndan d ortama olan toplam s kayb, eitlik (3.15)den grld zere, radyasyonla ve konveksiyonla olan s transferlerinin toplamdr(Taktakolu, 1996).

qL =

.d 0 .l
2

4 + T24G 2TA4 ) + . g (T1G

.d 0 .l
2

s (T1G + T2G 2TA )

(3.22)

Buna gre aadaki eitlik yazlabilir; qRCTop = qL

(3.23)

( )e =

1 (1 ) d

(3.24)

Denklemin sa tarafndaki ( ) deeri, geli asna gre yutmay ifade etmektedir. Geli asnn 60ye kadar olan deerleri iin byk deiiklik gstermez. Ancak daha byk geli alar iin yutma katsays hzla der. Yaygn yansma katsays

d olup cam iin 0.15 0.16 deerini alr. r yanstma, dolaysyla geirme oran ve
a cam tarafndan yutma, dolaysyla geirme oran olmak zere, cam boru
geirgenlii ;

= r . a
a = e K .t
1 1+

(3.25) (3.26)

r =

(3.27)

62

1sin 2 sin 1 (n.sin ) tan 2 sin 1 (n.sin ) + 2sin 2 sin 1 (n.sin ) tan 2 sin 1 (n.sin )

(3.28)

K, saydam rtnn snme katsays, t, saydam rt kalnldr. saydam rtnn yanstma oran, krlma indisi n ve geli as nn bir fonksiyonudur. Inm ara yzeye dik geliyorsa ( = 0 ) saydam rtnn yanstma oran;
n 1 2 ) n +1

=(
forml ile bulunur.

(3.29)

Kollektr s kazan faktr FR ; faydal enerjinin, kollektr yutucu yzeyinin her noktasnda akkan giri scaklnda olmas halindeki faydal enerjiye oran olarak tanmlanr. Kollektr s kazan faktr, akkann debisine ve kollektr geometrisine baldr. Debi arttka artar ve s gei katsays bydke azalr. Fakat bu artma ve azalma pratikte kktr. FR s kazan faktr ise u ekilde hesaplanabilir(Yargc, 1994).
n = ( w d 0 ).( U L 0.5 ) k .

(3.30)

X=

k . .n ( w d 0 ).sinh(n)

(3.31)

= 2 cosh(n) U L

d0 X

(3.32)

1 =

L. X XR(1 + ) 2 1 X .R m.C p ( X .R(1 + ) 1) 2 ( X .R) 2

(3.33)

2 =

L. X 1 m.C p ( X .R(1 + ) 1) 2 ( X .R) 2

(3.34)

63

 = ( 12 22 )0.5 1 2 + ( 2 1 + ).e 2 + 2 1 +
m.CP 2.I . 1 (1 + ) Ap .U L 2

(3.35)

I=

(3.36)

FR =

(3.37)

qu = A.I .( ) qL qS

(3.38)

Burada qL yerine konacak olursa;

qU = A.( I ( ))

.d 0 .l
2

4 + T24G 2TA4 ) + . g (T1G

.d 0 .l
2

s (T1G + T2G 2TA )

(3.39)

olur. Genellikle yutucu plakadaki s depolama miktar az olduundan burada qS ihmal edilmitir.

Verim ise;

qu A.I

(3.40)

= ( )
ekline getirilir.

. g 4 (T1G + T24G 2TA4 ) + s (T1G + T2G 2TA ) 2I 2I

(3.41)

64

4. ARATIRMA BULGULARI VE TARTIMA

Isparta ili artlarnda Austos aynn farkl gnlerinde 15, 30, 45 ve 60 kollektr alarnda alan vakum tpl gne kollektr sistemi deneysel olarak kurulmutur. Deneysel almada; ortam scakl, kollektr deposundaki su scakl ve kollektr yzeyine gelen nm deerleri llmtr. ekil 4.1de 15 eime sahip vakum tpl gne kollektr sisteminde llen deerler grlmektedir.

80 70 S c akl k (C ) 60 50 40 30 20 10 0 09:30 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 Za m a n (S a a t)

700 I n m iddeti (W/m ) O rtam S c akl Depo S c akl I nm iddeti 600 500 400 300 200 100 0

ekil 4.1. 15lik aya sahip vakum borulu kollektrn zamana gre depo scakl, ortam scakl ve nm deerleri deiimi

ekil 4.2de 30 eime sahip vakum tpl gne kollektr sisteminde llen deerler grlmektedir.

65

90 80 S c akl k (C ) 70 60 50 40 30 20 10 0 09:3010:0011:0012:0013:0014:0015:0016:0017:00 Z aman (S aat)

600 500 400 300 200 100 0 I n m iddeti (W/m ) O rtam S cakl D epo S cakl I n m iddeti
I n m iddeti (W/m ) O rtam S c akl Depo S c akl I nm iddeti

ekil 4.2. 30lik aya sahip vakum borulu kollektrn depo scakl, ortam scakl ve nm deerlerinin zamanla deiimi ekil 4.3de 45 eime sahip vakum tpl gne kollektr sisteminde llen deerler grlmektedir.
90 80 70 S c akl k (C ) 60 50 40 30 20 10 0 09:3010:0011:0012:0013:0014:0015:0016:0017:00 Za m a n (S a a t) 100 0 500 400 300 200 700 600

ekil 4.3. 45lik aya sahip vakum borulu kollektrn depo scakl, ortam scakl ve nm deerlerinin zamanla deiimi ekil 4.4de 60 eime sahip vakum tpl gne kollektr sisteminde llen deerler grlmektedir.

66

80 70 60 S c akl k (C ) 50 40 30 20 10 0 09:3010:0011:0012:0013:0014:0015:0016:0017:00 Za m a n (S a a t)

600 I n m iddeti (W/m ) 500 400 300 200 100 0 O rtam S c akl Depo S c akl I nm iddeti

ekil 4.4. 60lik aya sahip vakum borulu kollektrn depo scakl, ortam scakl ve nm deerlerinin zamanla deiimi ekil 4.5de 15 eime sahip vakum tpl gne kollektr sisteminde 03 Austos tarihindeki anlk verim deerleri grlmektedir.
0,8 0,7 0,6 Verim () 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 09:30 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 Zaman(Saat)

ekil 4.5. 15lik aya sahip vakum tpl kollektrn anlk verim deerleri ekil 4.6de 30 eime sahip vakum tpl gne kollektr sisteminde 03 Austos tarihindeki anlk verim deerleri grlmektedir.

67

0,8 0,7 0,6 Verim() 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 09:30 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 Zaman(Saat)

ekil 4.6. 30lik aya sahip vakum tpl kollektrn anlk verim deerleri ekil 4.7de 45 eime sahip vakum tpl gne kollektr sisteminde 03 Austos tarihindeki anlk verim deerleri grlmektedir

0,8 0,7 0,6 Verim () 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 09:30 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 Zaman(Saat)

ekil 4.7. 45lik aya sahip vakum tpl kollektrn anlk verim deerleri ekil 4.8de 60 eime sahip vakum tpl gne kollektr sisteminde 03 Austos tarihindeki anlk verim deerleri grlmektedir.

68

0,8 0,7 0,6 Verim () 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 09:30 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 Zaman(Saat)

ekil 4.8. 60lik aya sahip vakum tpl kollektrn anlk verim deerleri Farkl eim alarnda alan deneysel kollektr sistemlerinin verimlerinin karlatrlmas yaplm ve ekil 4.9da gsterilmitir.

ekil 4.9. Farkl eim alarnda vakum tpl gne kollektrlerinin verimlerinin karlatrlmas

69

5. SONU

Enerji insanln en byk ihtiyacdr ve hemen hemen kullandmz her trl enerjinin kayna gnetir. zellikle s gerektiren ilemler iin gne enerjisinin direk kendisinden yararlanmak olduka ekonomik saylr. Gne enerjisi ucuz, temiz ve tkenmeyen bir kaynak olmas nedeniyle en nemli alternatif saylmaktadr. Bu nedenle gne enerjisinden yararlanmak iin ok deiik teknolojiler gelitirilmektedir. Bundan dolay gne kollektrleri kullanm byk nem kazanmaktadr. Bu almada, verimi dz toplayclara nazaran olduka yksek olan vakum borulu gne kollektrleri ele alnmtr. Yksek scaklklar elde etmek iin tavsiye edilen Owens- Illinois tip vakum borulu kollektrn Isparta ili artlarnda teorik ve deneysel analizi yaplmtr. 15, 30, 45 ve 60 eim asna sahip vakum tpl gne kollektrlerinden oluan deneysel bir sistem kurulmutur. Austos aynda Isparta ili iin llen deerlerle teorik ve deneysel analiz yaplmtr. Deneysel olarak llen deerler ve hesaplanan deerler sonucunda, Isparta ilinde Austos aynda en yksek verim deerine 45 eim asnda alan vakum tpl gne kollektrl sistemde ulalmtr. Bu eim asnda alan kollektr sisteminde elde edilen verim yaklak % 60,3 deerindedir. Ayrca yaplan deneysel alma; rzgar hz, evre scakl, gne radyasyonu gibi meteorolojik etkenlerin yannda yutucu plaka, kollektr tp yutucu plaka geometrisi gibi parametrelerin de vakum tpl gne kollektr sisteminin verimini etkilediini gstermitir.

70

6. KAYNAKLAR

Acar , H.. 1998. Dz Yzeyli Gne Is Kollektrnn Saysal Analizi, Erciyes niversitesi Fen Bilimleri Enstits Ana Bilim Dal Yksek Lisans Tezi,4, 16.s. Kayseri. Atagndz, Grbz. 1989. Gne Enerjisi Temelleri Ve Uygulamalar, Ege niversitesi Basm Evi, 1, 23.s. zmir. Altntop, Necdet, 1999., Gne Gn, Erciyes niversitesi Mhendislik Fakltesi, Gne Gn Sempozyum 99., 25-27 Haziran 1999. Kayseri. Anarbaev, A.I., Zakhidov, R.A., And N.I.Orlova. 2006., Comparing the operational characteristics of some types of solar collectors and water heating systems in the conditions of Uzbekistan., Institve of Energetics and Automatics, Academy of Sciences of Uzbekistan Repuplic, Uzbekistan. Assilzadeh, F. Kalogirov, S.A., Ali, Y., K. Sopian., 2004. Simulation and optimization of a LiBr solar absorption cooling system with evacuated tube collectors. Department of Mechanical and Material Engineering, University Kebangsaan, Malaysia. Budihardjo, I., Morrison, G.L., Behnia, M. 2006. Natural circulation flow through water in glass evacuated tube solar collectors. Scholl of Mechanical and Manufacturing Engineering, Universtiy of New South Wales,Australia. Furbo, S., Shah, L.J., 2003. Vertical evacuated tubular collectors utilizing solar radiation from all directions. Department of Civil Engineering, Technical Universtiy of Denmark, Denmark. Gnerhan, H., 1990., Bir renci Yurdu Binas in Gne Enerjili ve Sv Yaktl Scak su Sistemi Tasarm, VII. Ulusal tesisat Mhendislii Kongresi, 561,574,s. zmir. Kl, A., ztrk, F., 1993., Gne Enerjisi, stanbul Teknik niversitesi Makine Fakltesi, 233, 244, s. stanbul. Kalogirow, S.A., 2004., Solar thermal collectors and applications. Department of Mechanical Engineering. Higher Technical Institte. Kim, Y.,Seo, T., 2006. Thermal performances comparisons of the glass evacuated tube solar collectors with shapes of absorber tube. Depertmant of Mechanical

71

Engineering, Inha Universtiy , 253, Yonghuyundong, Namgu, Inchon 402, 751, Korea. Li, M., Wang, L.L.2006. Investigation of evacuated tube heated by solar trough concentrating system. School of Physics and Electronic Information, Yunan Normal Universtiy. Lecoeuche, S., Latot, T.S., 2006. Prediction of the daily performance of solar collectors. Dovai Cedex, France. Morrison, G.L., Budihardjo, I.,Behnia, M.,2003. Water in glass evacuated tube solar water heaters. School Mechanical and Manufacturing Engineering, Universitiy of New South Wales, Sdney, Austiralia. Morrison, G.L., Budihardjo,I., Behnia, M.,2004. Measurement and simulation of flow rate in a water in - glass evacuated tube solar water heater. School Mechanical and Manufacturing Engineering, Universitiy of New South Wales, Sdney, Austiralia. zgr, A.E., zsoy, A., 2005. Dzlemsel Gne Kollektrlerinde st Yzeyden Olan Isl Kayplarn Azaltlmasnda ift Cam Uygulamasnn nemi, Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi, (3), 59, 63. z.S., Deniz,E., zba, E., 2006. Vakumlu termosifon tip gneli su stma sistemlerinde antifriz- su karm kullanmnn sistem performansna etkileri, Tesisat mhendislii dergisi, 41,48. Sema gne enerjisi, 2009. Basnl (kapal) sistemlerin alma prensipleri, http:// www.semaiticaret.com/basinli.asp. Eriim tarihi:09.08.2009. Sharma , S.D., Kitano, H., Sagora, K., 2004. Thermal performance of a solar cooker based on an evacuated tube solar collector with a PCM storage unit. Department of Architectural Engineering, Graduate School of Engineering, Osaka Universitiy, 2,1, Yamadoaka, Sutia, Osaka, Japon. Taktakolu, K.R.,1996., Vakumlu gne kolektrlerinde verimin tespiti ve incelenmesi, Fen Bilimleri Enstits, Makine Mhendislii Ana Bilim Dal Yksek Lisans Tezi, Adana. Trs, M., Trs, ., Erdall, Y., 1997., Gne Enerjili Su Istma Sistemleri, TBTAK- Marmara Aratrma Merkezi Enerji Sistemleri ve evre Aratrma Enstits, 13,40, Kocaeli.

72

Tang, R., Li, Zhimin., Zhong, H, Can, P,.2005. Assesment of uncertainty in mean heat loss coeficient of all glass evacuated solar collector tube testing. Solar Energy Research Institute, Yunan Normal Universtiy. Tiwari, G.N., Dimri, V., Sing, U., Chel, A and Sarkar, B. 2007. Comparative thermal performance evaluation of an active solar distillation system. Centre for Energy Studiens, ndian nstitute of Technology Delhi, Haus Khas, New Delhi 110016, India. Uyarel, Y., z, S, Ethem, 1987. Gne Enerjisi ve Uygulamalar, Gazi niversitesi Teknik Eitim Fakltesi, 7,70 s. Ankara. Yargc, N.,1994. Vakum Borulu Kolektrlerin stanbul artlarnda Teorik Analizi, stanbul Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits Yksek Lisans tezi, 10, 40.s. stanbul. Yuaey, Z.T., Huaer, H.C., Cen, Hong Aek.F.3005. Investigation and analysis on a cellular heat pipe flat solar heater, China. Yueung, K.H., and Somath ,K., Thermodynamic analysis and optimization of a combined adsorption heating and cooling system. Department of Mechanical Engineering, University of Hong Kong. Yama, . 2005. Gne Enerjisi Destekli Is Pompalarnn Teorik ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi, 1,13.s. Antakya. YIIpal, S., Ya & Baoji , 1998,. Selective absorbing surface for evacuated solar collector tubes. Departman of Electronrc Engmaccnng TsmgHua Un Wers. 1.& gmg. Chma. Zinian, He., Honchuan, G., Fulin, Jang and Liwe1. 1996. A comparison of optical performance between evecuated collector tubes with flat and semicylindric absorbers. Beijing Solar Energy Research Institute National Enginneering Research Centre for Renewable Energy. Beijing 100083, P.R. China. Zhang ,X.R., H. Yamaguchi., 2006. An experimental study on evacuated tube solar collector using supercrictical CO2. Department of Mechanical Engineering, Doshisha university, Kyoto, Japon.

73

ZGEM

Ad Soyad: Hasan Hseyin EZEN Doum Yeri ve Yl : Isparta 1981 Medeni Hali: Evli Yabanc Dili : ngilizce

Eitim Durumu (Kurum ve Yl)

Lise: Isparta Anadolu Meslek Lisesi, 1996 - 2000 Lisans : S.D.., T.E.F., Tesisat retmenlii, 2001 - 2005 Yksek Lisans: S.D.. Fen Bilimleri Enstits, 2005 -

alt Kurum/Kurumlar ve Yl:

Akdeniz Elektrik Datm A.. Isparta l Mdrl, ETB Teknisyeni, 2004 -

74