Filozofski fakultet UNIVERZITET U BEOGRADU

Seminarski rad
Tema: Kovni a nov a !i"mium

#"ofeso": D"% &i"oslav Vu'ovi( Beo."a$/ 0*1*%

!tu$ent: Aleksan$a" Tasi( AR) *+,--

Uvod:
Anti2ki ."a$ !i"mi'um se nalazio na te"ito"i'i $ana3n'e !"emske &it"ovi e i 4io 'e 'e$na o$ 2eti"i 5"estoni a Rimsko. a"stva tokom 5e"io$a tet"a"6i'e% G"a$ 'e 4io met"o5ola #anoni'e i Ili"ika% Na'5oznati'i isto"i2a" IV veka/ Ami'an &a" elin/ nazvao 'e !i"mi'um 77 slavnom i mno.ol'u$nom ma'kom ."a$ova77% B"o'ni vla$a"i "imsko. a"stva "o8eni su u !i"mi'umu i n'e.ovo' okolini: Herenije Etruskus 90-1:/ Hostilijan 90-1:/ Decije Trajan 90;<,0-1:/ Klaudije II (Gotski) 90=>, 0+*:/ Kvintil 90+*:/ Aurelijan 90+*,0+-:/ Prob 90+=,0>0:/ Maksimijan 90>-,?1*:/ Konstancije II 9??+,?=1: i Gracijan 9?=+,?>?:%1 !i"mi'um 'e imao "a$ioni u o"u@'a/ kovni u nov a o$ ?0*% $o ?+>% .o$%/ a 4io 'e i stani a $unavske flote i e5isko5sko se$i3te%0

Kovnica novca Sirmium

Kovni u nov a u !i"mi'umu osnovao 'e Konstantin Veliki ?0*% .o$ine/ 5"e sve.a iz 2isto 5"akti2ni6 "azlo.a/ @ele(i $a mu kovni a i nova z4o. vo'ni6 5ot"e4a 4u$u 5"i "u i na su$4onosnim "ati3tima u 4o"4i za vlast u Aa"stvu/ na'5"e sa Bi ini'em u vi3e.o$i3n'im "atovima/ a zatim i 5"otiv va"va"ski6 5lemena Alamana i !a"mata% Neke 6i5oteze/ ko'e 'e veoma te3ko $okazati/ u5u(ivale su na mo.u(nost mno.o "ani'e. kovan'a nov a u !i"mi'umu% Naime/ u okolini ."a$a slu2a'no 'e 5"ona8en 'e$an "e$ak kalu5 za ave"s le.i'sko. nov a &a"ka Antoni'a/ 5a se smat"alo $a se tim kalu5om mo.ao slu@iti neki funk ione" kovni e u !i"mi'umu u I veku 5%n%e%/ veoma $"zak i ve3t $a za svo'e 5ot"e4e ta'no ku'e C falsifiku'e nova % Ovakva tv"$n'a numizmati2a"a E% #e.ana/ a i neke $"u.e/ $a 'e !i"mi'um kovao a"ski nova 'o3 u I veku 5%n%e% ili oko 0=-% .o$ine C 5"ema ko'ima 4i 5osle$n'i $atum 5"i5a$ao antonini'anima sa oznakom ! # ili # II emitovanim u ovom ."a$u C osta'u 4a" u ovom t"enutku u okvi"u inte"esantne 5"et5ostavke%? &i3l'en'e o 5osto'an'u i 5"o$uk i'i ovo. kovni2ko. 5o.ona 9fili'ala: 0=-% .o$ine/ izneo 'e ma8a"ski nau2nik An$"a3 Alfel$i% N'e.ova teo"i'a 'e u.lavnom 5"i6va(ena% Nov e ko'e 'e fiksi"ao kao si"mi'umske emisi'e numizmati2a"i su tako i o5"e$el'ivali% Alfel$i'eva a".umenta i'a zasniva se iskl'u2ivo na 5oznatom numizmati2kom mate"i'alu% Re2 'e/ $akle/ o sle$e(im 5"ime" ima iskovanim u $ve se"i'e:

#"va/ ili ! # se"i'a 95"ema ozna i ko'a sto'i na "eve"su::

6tt5:))s"%Diki5e$ia%o". !"e'ovi( D/ Arheoloki leksikon,!av"emena a$minist"a i'a/ Beo."a$ 1<<+% ? #o5ovi( #%/ Zlatne pluge iz sirmijumske kovnice novca, !un2ani sat II)?: +? C >?/ #"o'ekat EFGa volim &it"ovi uFF/ 1<<?%
1 0

GABBIENV! AVG)VIATORIA AET D"u.a/ ili # II se"i'a: GABBIENV! AVG)#ROVID AVG GABBIENV! AVG)#ROVIDENT AVG !ABONINA AVG)#IETA! AVG !ABONINA AVG)#IETA! AVGV!T

! # # II # II # II # II

RIA ->* 9!is: RIA ->* 9!is: RIA nema RIA +> 9!is: RIA +> 9!is:

K"a'em 5"o3lo. veka aust"i'ski numizmati2a" A% &a"kl 5ostavio 'e 5itan'e "az"e3en'a ! # se"i'a% O5azio 'e $a 'e nelo.i2no $a na 'e$nom 5"ime"ku nov a sto'i oznaka i 5"ve 9#:/ i $"u.e ofi ine 9!:/ te 'e ! # s6vatio kao sk"a(eni u za !I!AIA #ANNONIA/ i na osnovu to.a ove se"i'e at"i4ui"ao kovni i u !isku% Takvu at"i4u i'u ne3to kasni'e 'e 5"euzeo i Fete"/ a zatim i Ve4% Nasu5"ot &a"klu/ A% Alfel$i smat"a $a ! # t"e4a 2itati kao !EAVNDA #ANNONIA/ a u $"u.om slu2a'u/ na 5"ime" ima $"u.e se"i'e/ # II kao #ANNONIA !EAVNDA/ u5"kos tome 3to 'e Gu@na #anoni'a slu@4eno o4ele@ena imenom #ANNONIA !EAVNDA tek 5o$ Diokle i'anom% Alfel$i 'e 5"et5ostavio $a se ova o4last #anoni'e zvala tako i "ani'e/ i $a o4ele@avan'e antonini'ana Gali'ena i !alonine sa ! # i # II 5"e$stavl'a za sa$a na'"ani'e 5omin'an'e n'eno. imena 5"ema stva"no' 'ezi2ko' u5ot"e4i% Ostava iz !vileuve ko'a 'e o$ izuzetno. zna2a'a/ $ala 'e $o4"e 5"ime"ke 5"ve i $"u.e emisi'e ! # i # II% Okolnost $a se selo !vileuva nalazi u ne5os"e$no' 4lizini !i"mi'uma/ uve"ava nas/ na osnovu 5"in i5a "e.ionalno. nalaza/ $a 'e An$"a3 Alfel$i 4io u 5"avu%; Ge"/ 3to se ti2e 5ouz$ani6 mate"i'alni6 $okaza za "a$ kovni e/ oni se ne s5u3ta'u ni@e o$ ?0*% .o$ine 77te"minus 5ost Huem77/ o$nosno VI konzulata Konstantina Veliko.% O$ ovo./ si.u"no 5otv"8eno. $atuma otva"an'a ?0*% .o$ine/ ka$a 'e iskovan zlatnik 9soli$us: sa "eve"som: FEBII #ROAE!!V! AO!% VI i oznakom !IR& u eJe".u 9o$se2ku:/ kovni a 'e 4ila aktivna oko = .o$ina% U 5e"io$u o$ ?0*,?0;% !i"mi'um 'e 5o"e$ T"i"a 5"akti2no 4io 'e$ina kovni a ko'a 'e kovala zlatan nova za Konstantina I i "a$ila u $ve ofi ine/ emitu'u(i "azli2ite ti5ove "eve"sa% Istov"emeno su iz$avani i 4"onzani/ o$nosno 4aka"ni nominali/ u5"avo u v"eme "atovan'a Konstantina I i Bi ini'a/ te 'e na've"ovatni'e kovni a i otvo"ena $a 4i 5o$mi"ila 5ot"e4e vo'ske na "atnom 5ol'u% Z4o. to.a 'e si"mi'umska kovni a 4ila k"atko v"eme aktivna/ ta2ni'e $o ?0-)=% .o$ine/ ku'u(i u svim metalima 9zlatu/ s"e4"u i 4"onzi C 4ak"u: za Konstantina I/ n'e.ove sinove K"is5a/ Konstantina II i Konstan i'a II/ Konstantinovu ma'ku Kelenu i @enu faustu%
A"no4"n'a N% A% Filijala rimske kovnice novca u Sirmijumu iz vremena cara Galijena 265/266 go!ine, Numizmati2a" 1>)1<: +1 C +-/ Beo."a$ 1<<=%
;

Zlatan nova 'e 5"estao $a se ku'e ?0=% .o$ine/ ka$a 'e Konstantin I k"enuo na 5ut u Itali'u/ te su ti5ovi kovani u to v"eme u !olunu i !i"mi'umu vo$ili 5o"eklo iz Nikome$i'e% !"e4"ni nova iz ovo. 5e"io$a 'e $osta "e$ak/ a i 4"onzani 'e kovan veoma k"atko% B"onzani 'e "a8en u 'e$no' ofi ini 5"e4a2eno' iz Rima u $vost"uko' se"i'i% #"va emisi'a 'e imala oznaku !IR&/ a $"u.a !IR& izme8u $ve ta2ke% U 4"onzi C 4ak"u/ za Konstantina I kovan 'e ti5 sa "eve"snom le.en$om !AR&ATIA DEVIATA i 5"e$stavom Vikto"i'e/ i za$"@an 'e $u@e ne.o u za5a$nim kovni ama K"is5 i Konstantin II/ kao eza"i/ imali su za'e$ni2ke "eve"se sa le.en$om ABA&ANIA DEVIATA i Vikto"i'omL $ok 'e ti5 #ROVIDETIAE AAE!! sa ka5i'om lo.o"a/ za sa$a 5oznat samo sa 5"ime"aka nov a Konstan i'a II% Za Kelenu 'e kovan ti5 !EAVRITA! REI#VBBIAAE sa a"i om%

Kelena Na osnovu 5o'ave 'e$ne silikve 9s"e4"no. nov a: Konstansa/ emitovane oko ?;=% .o$ine/ 5"et5ostavl'ena 'e ali ne i $okazana k"atkot"a'na aktivnost kovni e u ovom 5e"io$u% !a iz$avan'em si"mi'umske monete 5onovo 'e 5o2eto tek u kasno leto ?-1% .o$ine 5o$ Konstan i'em II i Konstan i'em Galom/ u v"eme "ata Konstan i'a II 5"otiv uzu"5ato"a &a.nen i'a/ i ovo.a 5uta za vo'ne 5ot"e4e% O$ma6 5o "eaktivi"an'u/ !i"mi'um "a$i sa 'e$nom ofi inom/ $a 4i 5"e Galove sm"ti u ?-;% .o$ini imao $ve i za$"@ao i6 sve $o svo. 5onovno. zatva"an'a/ oko ?=+% .o$ine/ kao "imske kovni e/ a o4e ofi ine su $o$el'ene !is i'i% Konstan i'e II i Gal 5"ilikom o4nove kovan'a nastavili su u 4ak"u Vet"anionove ti5ove AONAORDIA AVGV!TORV& sa Vikto"i'om/ i FEB TE&# RE#ARATIO 9Vi"tus i kon'anik u 5a$u: C ova' ti5 su 5"euzeli Konstan i'e II i Guli'an kao eza" 9?--, ?=1: C $ok 'e Guli'an/ kao av.ust ?=1,?=?% .o$ine/ kovao u istom metalu ti5 !EAVRITA! REI#VB sa 4ikom/ i VOT)I &VBT)II u lovo"ovom ven u% Govi'an u 5e"io$u ?=?,?=;% .o$ine ku'e ti5 VOT)V &VBT)I u ven u% Valenti'an I i Valens iz$avali su sle$e(e ti5ove: #ER#ETVITA! I&#ERII sa 5"e$stavom a"a/ te RE!TITVTOR REI# tako8e sa 5"ikazom a"aL zatim VOT)V &VBT)I u lovo"ovom ven u/ GBORIA RO&ANORV& sa a"em i !EAVRITA! REI#VBBIAAE sa Vikto"i'om%

Valenti'an I

Valens

Tokom ovi6 1= .o$ina/ na'$u@e. inte"vala kontinui"ano. kovan'a ko'i 'e !i"mi'um imao/ emitovano 'e $osta s"e4"no. nov a , Vota emisi'e i zlatnika sa 4ez4"a$im likom a"a Guli'ana na ave"su/ ko'i su iskovani ve"ovatno 5"ilikom 5"e$a'e !i"mi'uma mla$om vla$a"u na ma"3u 5"otiv Konstan i'a II% Ovi ti5ovi su imali na "eve"su le.en$u VIRTV! EIERAITV! sa 5"e$stavom a"a%U !"emsko' &it"ovi i 'e 5"ona8en soli$ Konstan i'a II/ ko'i 'e "elativno $o4"o o2uvan/ ali 'e malo savi'en% AVER! AON!TAN C TIV! AVG Bista a"a sa $i'a$emom o$ 5e"li i sa "ozetom/ u oklo5u i 5alu$amentu/ ok"enuta na $esno% Be.en$a i 4ista $elimi2no su uokvi"ene 5o ivi i nizom ta2ki a% REVER! VIATORIA AVGV!TORV& Vikto"i'a se$i ok"enuta na $esno/ na oklo5u iza ko'e. se nalazi naslon'en 3tit% Na n'eno levo koleno oslon'en 'e 3tit ko'i $"@i o4ema "ukama/ i u ko'em 'e is5isano VOT)III% Is5"e$ n'e sto'i mali Geni' ko'i 5"i$"@ava 3tit o4ema "ukama% U o$se2ku se nalazi kovni2ka oznaka !&AN!% I na "eve"su se tako8e/ 5o ivi i/ nalazi niz ta2ki a% TM;%??." RM01 C 01/-mm

!oli$ 'e o5"e$el'en 5"ema Katalo.u RIA 9Roman Im5e"ial Aoina.e: VIII/ 5% -1?/ N 1> i $atovan 'e u 5e"io$ o$ <% se5tem4"a ??+% $o k"a'a ?;+% .o$ine% #"ema nave$enom katalo.u/ in$eks "etkosti nosi oznaku R? 3to zna2i $a 'e $o sa$a 5oznato ; C = 5"ime"aka soli$a ovo. ti5a%
#o5ovi( #%/ Zlatne pluge iz sirmijumske kovnice novca, !un2ani sat II)?: +? C >?/ #"o'ekat EFGa volim &it"ovi uFF/ 1<<?%
-

!oli$ ti5a VIATORIA AVGV!TORV& VOT)III 5oznat 'e kao emisi'a samo ko$ kovni e Antio6i'a% Vi$imo $a se "etkost soli$a na8eno. u !i"mi'umu o.le$a kako u le.en$i i 5"e$stavi/ tako i u ozna i ofi ine na "eve"su%=

Konstan i'ev soli$ iz Antio6i'e sli2an onom iz !i"mi'uma Novo otva"an'e !i"mi'uma kao 5ov"emene kovni e "etki6 zlatnika usle$ilo 'e ve"ovatno za v"eme G"a i'anove 5osete ."a$u ?+>% i t"a'alo $o oko ?+<%+ .o$ine% Kovni u 'e otvo"io $a 4i finansi"ao "at sa Gotima/ a 5o2ela 'e $a "a$i sa kovni2a"ima 5oslatim iz suse$ne kovni e u !is i'i% Na tim 5"vim emisi'ama 5o'avl'u'e se G"a i'anov 5o"t"et neo4"i'ano. li a/ 'e" 'e on 4io u @alosti z4o. m"tvo. st"i a Valensa/ i ova' 5o"t"et ve"ovatno $a'e "ani $atum za ovu emisi'u/ a to 4i 4ila ?+<% .o$ina%> Kovni a 'e "a$ila tokom ?+<% .o$ine $o t"enutka ka$a 'e Teo$osi'e I 5"emestio svo'e se$i3te iz !i"mi'uma u !olun% Ta$a su emitovani soli$i sa nat5isom na "eve"su VIATORIA AVGG i !IROB u eJe".u/ kao kovni2kom oznakom i 5"e$stavama $vo'i e a"eva% O "a$u kovni e u ovom 5e"io$u 5otv"8u'e i nalaz zlatni6 5olu.a sa 5e2atima i likovima a"eva G"a i'ana/ Valenti'ana II i Teo$osi'a I% Zlatne 5olu.e su 5"ona8ene 1>>+% .o$ine u Rumuni'i/ ;*,ak km o$ B"a3ova/ u K"asni% #"ona8eno 'e 1-,1= 5olu.a% Izlivene su u vi3e ili man'e 5"avilno' 5"avou.aono' fo"mi i zatim u.la2ane% Na .o"n'o' st"ani svaka o$ 5olu.a ima o$ t"i $o 5et 5"avou.aoni6 5e2ata ko'i su "azv"stani u se$am "azli2iti6 ti5ova% T"i si.natu"e: a: Bu ianus ) o4"% I si.% I 6"izma 9K"istov mono."am: 9MBu ianus o4"Oza iuta si.navit:%

#o5ovi( #%/ "e!an re!ak soli! #onstancija $$ iz Sirmijuma, Numizmati2a" 11: -< , =0/ Beo."a$ 1<>>% #o5ovi( #%/ Zlatne pluge iz sirmijumske kovnice novca, !un2ani sat II)?: +? C >?/ #"o'ekat EFGa volim &it"ovi uFF/ 1<<?% > #o5ovi( #%/ Gracijan, posle!nji rimski car ro%en u sirmijumu i ra! sirmijumske kovnice u njegovo vreme, !un2ani sat VII)>: < C 0*/ #"o'ekat EFGa volim &it"ovi uFF/ 1<<>%
= +

4: F% Flavian ) us 5"o% ) si. ) a$ $i.ma i 5alma 95almina ."an2i a: 9MFlavius Flavianus 5"o4avit/ ili 5"o4ato"/ si.navit a$ $i.ma:% : Pui"illus )et Dionisus ) zvez$a !i"m si. i 5alma 9MPui"illus et Dionisus si.nave"unt:% $: e: f: .: Dva im5e"i'alna 9 a"ska: 5e2ata: T"i 4ite iz 5"ofila/ lik u s"e$ini ve(i 'e o$ levo./ a levi ve(i o$ $esno.% Bevo/ ve"tikalno/ DDD/ a $esno NNN% Ista 5"e$stavaL leva 4ista 'e na'man'a% Dve oznake 5o"ekla: Qena se$i na t"onu/ na levoL na .lavi ima k"unu u o4liku kuli e/ u $esno' "u i $"@i 5almu/ u levo' "o. izo4il'aL u 5ol'u 5o"e$ n'e zvez$aL u eJe".u !IR&% Isti kao 5"et6o$ni/ samo 'e zvez$a u 5ol'u zamen'ena 6"izmom%

Razli2itim kom4ina i'ama izme8u ovi6 5e2ata utv"8eno 'e $a 5olu.e 5oti2u iz !i"mi'uma% Ge$an o$ na'za5a@eni'i6 elemenata na 5e2atima sa zlatni6 i s"e4"ni6 5olu.a su 5"e$stave lokalne Ti6e C Fo"tune 94o.in'e s"e(e:% Na 5olu.ama iz !i"mi'uma/ 5o 'e$no' va"i'anti/ u 5"avou.aonom 5e2atu 4o.in'a 'e 5"e$stavl'ena kako se$i na i5usu 9 i55us C 2etv"tasti otesani stu4:/ sa kulastom k"unom na .laviL u levo' "u i $"@i 5alminu ."an2i u a u $esno' "o. izo4il'a 9 o"nu o5ium:% U o$se2ku se nalazi !IR&/ a u 5ol'u 5o"e$ 4o.in'e 'e$na zvez$a% D"u.a va"i'anta 'e i$enti2na 5"vo'/ samo 3to 'e zvez$a u 5ol'u 5o"e$ 4o.in'e zamen'ena 6"izmom% Ovakav 5"ikaz se nalazi na t"i zlatne 5olu.e iz K"asne% Iz.le$a $a 'e kovni a 'o3 'e$nom otvo"ena/ izme8u ?<-% i ?<+% .o$ine/ u v"eme 5o6o$a Teo$osi'a I 5"otiv uzu"5ato"a Eu.eni'a% Naime/ na nekim zlatni ima 'avl'a se na "eve"su znak !&)AO&OB 5a 'e en.leski numizmati2a" #i"s ove 5"ime"ke 5"i5isao kovni i u !i"mi'umu% Ge$an 4"o' nau2nika 'e o5ov".ao ovo mi3l'en'e i slova !& su 5"otuma2ena kao !9a "a: &9oneta:% Kent 'e smat"ao $a 'e to i5ak oznaka kovni e/ ali ne !i"mi'uma/ ne.o !elim4"i'e% U na'novi'e v"eme Ken$i 'e 5onovo "azmot"io ova' 5"o4lem i zakl'u2io $a nova sa ovom oznakom i5ak t"e4a 5"i5isati kovni i u !i"mi'umu% To 4i u'e$no 4io i 5osle$n'i mo.u(i $atum za "a$ kovni e ko'a 'e 5osle to.a zatvo"ena/ 4a" 3to se ti2e "imsko. kovan'a/ 'e" (e ona kasni'e nastaviti $a ku'e za Ge"mane%<
#o5ovi( #%/ Zlatne poluge iz sirmijumske kovnice novca, !un2ani sat II)?: +? C >?/ #"o'ekat EFGa volim &it"ovi uFF/ 1<<?%
<

Zakljuak:
Na osnovu svi6 izneti6 5o$ataka mo.u $a ka@em $a se ne mo@e 4a3 sa si.u"no3(u utv"$iti o$ ka$a $o ka$ 'e ta2no "a$ila kovni a nov a u !i"mi'umu/ 'e" 5osto'e "azne 5olemike na'5"e o tome ka$a 'e 5"vi 5ut otvo"ena/ $a li 'e to u 5itan'u I vek 5%n%e% za v"eme &a"ka Antoni'a/ 0=-)0==% za v"eme Gali'ena ili 'e to ?0*% ka$a 'e otvo"io Konstantin Veliki% Veliki 4"o' numizmati2a"a se sla@e $a 'e ova' 5osle$n'i $atum uzet za otva"an'e kovni e u !i"mi'umu% Zvani2ni $atum zatva"an'a kovni e 'e ?+<% .o$ina ka$a 'e Teo$osi'e I/ kovni u iz !i"mi'uma 5"eselio u !olun/ ma$a 5osto'e neke naznake $a 'e kovni a "a$ila i 5osle to.a/ sve $o ?<+% .o$ine% Na k"a'u/ !i"mi'um 'e 4io veliki ekonomski/ vo'ni i 5oliti2ki enta"/ met"o5ola ta$a3n'e. $o4a sa o4imnim nov2anim 5"ometom/ 'e" se nalazio 4lizu limesa i kovni a 'e u n'emu mo"ala na'2e3(e $a "a$i z4o. 5la(an'a vo'ske ko'a 'e 4"anila a"stvo o$ ne5"i'atel'a ili uzu"5ato"a%

Literatura:

A"no4"n'a N% A% Filijala rimske kovnice novca u Sirmijumu iz vremena cara Galijena 265/266 go!ine, Numizmati2a" 1>)1<: +1 C +-/ Beo."a$ 1<<=% #o5ovi( #%/ Gracijan, posle!nji rimski car ro%en u sirmijumu i ra! sirmijumske kovnice u njegovo vreme, !un2ani sat VII)>: < C 0*/ #"o'ekat EFGa volim &it"ovi uFF/ 1<<>% #o5ovi( #%/ "e!an re!ak soli! #onstancija $$ iz Sirmijuma, Numizmati2a" 11: -< , =0/ Beo."a$ 1<>>% #o5ovi( #%/ Zlatne pluge iz sirmijumske kovnice novca, !un2ani sat II)?: +? C >?/ #"o'ekat EFGa volim &it"ovi uFF/ 1<<?% !"e'ovi( D%/ Arheoloki leksikon, !av"emena a$minist"a i'a/ Beo."a$ 1<<+% 6tt5:))s"%Diki5e$ia%o".