NOTA KESELAMATAN KIMIA 1.

3 Kimia Keselamatan

1.3.1 Pendahuluan Bahan kimia amat berguna kepada manusia, walaupun ada diantaranya berbahaya kepada kehidupan. Bagi menjamin keselamatan pengguna dan persekitaran, pengetahuan dan pemahaman mengenai cara pengendalian dan sifat bahan kimia adalah perlu bagi mengatasi hazard kimia. Cara pengendalian dengan selamat dan betul terhadap bahan kimia yang digunakan dapat mengatasi bahaya pendedahan terhadap bahan kimia tersebut. Pengendalian di sini bermaksud, penghantaran, penyimpanan, penggunaan di dalam makmal dan pembuangan sisa bahan kimia. Risalah Data Keselamatan Bahan !"D"# perlu dirujuk sebelum memulakan kerja yang melibatkan bahan kimia. Baca semua label dengan teliti terlebih dahulu sebelum menggunakan sesuatu bahan kimia. 1.3.2 Peraturan Keselamatan Kimia $.%.&.$ !ematuhi Peraturan 'mum Keselamatan !akmal. $.%.&.& (lat pelindung mata keselamatan perlu dipakai semasa bekerja dengan bahan kimia. $.%.&.% )lakkan sentuhan secara langsung dengan sebarang bahan kimia. $.%.&.* Berhati+hati semasa membawa dan mengendali bahan kimia di dalam makmal. $.%.&., -arutan bahan kimia tidak boleh dipipet menggunakan mulut. $.%.&.. Kendalikan semua bahan kimia meruap dan beracun di dalam kebuk wasap. $.%.&./ B0t0l atau bekas bahan kimia tidak boleh ditinggalkan di dalam kebuk wasap selepas digunakan. $.%.&.1 (pabila melakukan sebarang pencairan, sentiasa masukkan larutan yang pekat ke dalam larutan yang cair bukan sebaliknya dan mesti dilakukan di dalam kebuk wasap. $.%.&.2 -abelkan semua larutan dan bahan kimia yang disediakan. $.%.&.$3 4unakan bahan kimia mengikut keperluan sahaja, tentukan kuantiti yang diperlukan dari b0t0l st0k.

$.%.&.$$ Bahan kimia yang berlebihan tidak b0leh dituang semula ke dalam b0t0l asal.

$.%.&.$& "egala lebihan bahan kimia mestilah dibuang ke dalam b0t0l sisa mengikut pengkelasan sisa terjadual.

PEN EN!ALIAN !AN PEN"IMPANAN #A$AN KIMIA Pengendalian dan penyimpanan bahan kimia dengan sempurna amat perlu dalam lankah untuk menjaga keselamatan semua pengguna. Berikut adalah langkah+langkah atau saranan kepada semua yang terlibat dengan penggunaan bahan kimia ini iaitu5 $. Rek0d semua pengambilan bahan kimia &. "enarai bahan kimia perlulah dikemaskini secara berkala %. Bahan kimia yang kurang perlu haruslah disimpan dalam st0r atau dilupuskan jika perlu *. Bahan kimia yang disimpan di dalam makmal haruslah dilebalkan dengan jelas ,. Penyimpanan bahan kimia yang mudah terbakar haruslah dijauhkan dari suhu yang panas atau tinggi .. Penyimpanan bahan kimia hruslah diletakkan di tempat yang mudah dicapai dan mudah dialihkan 1. Penggunaan peti sejuk biasa untuk menyimpan bahan kimia yang mudah terbakar haruslah dielakkan 2. )lakkan pemanasan secara terus,ketukan aau geseran kepada mana+mana bahan kimia $3. Bahan kimia haruslah tidak dihidu dan penggunaan harus dalam kuantiti yang kecil atau bersesuaian dengan kerja yang akan dijalankan.

$$. "entiasalah memakai PP) apabila mengendalikan bahan kimia. $&. Penggunaan kabuk wasap haruslah dilakukan jika melibatkan penggunaan bahan kimia yang b0leh menghasilkan wap,debu atau asap yang b0leh mengancam nyawa sese0rang dan mencemarkan udara makmal. PEN %&%SAN SISA KIMIA #ahan kimia 'an( boleh dian((a) sisa* 6 "isa amali 6 Kimia tertumpah 6 Bahan kimia lama Sisa kimia terdiri dari)ada* 6 Bahan kimia beracun7radi0aktif 6 "isa pelarut 0rganik7berhal0gen dan tak berhal0gen 6 "isa bahan kimia pepejal +enis sisa kimia makmal 6 "isa kimia 6 "isa bi0l0gi 6 "isa radi0aktif 6 "isa pecahan kaca7tajam Konse) 3 & untuk )en(urusan bahan kimia * 1. &edu,e-Pen(uran(an. + Pengurangan penggunaan bahan kimia b0leh dilakukan dengan merancang kerja yang akan dilakukan sebelum melaksanakannya. + !enggunakan kuantiti dengan kuantiti yang berpatutan dan minimum, cukup untuk kerja yang dilakukan tanpa lebih. 2. &euse -Pen((unaan balik # + !enggunakan bahan kimia yang b0leh digunakan semula. 8erdapat beberapa bahan kimia yang b0leh digunakan semula lebih dari sekali penggunaan.

3. &e,',le -Kitar semula. + 'ntuk mengurangkan k0s pelupusan bahan kimia, k0nsep kitar semula b0leh dilakukan dengan menghantar kepada syarikat+syarikat yang menjalankan perkhidmatan tersebut. #ebera)a lan(kah )en(urusan sisa kimia sebelum )elu)usan dilakukan* 9. Buang sisa pada bekas yang sesuai 99. "emua sisa pelarut hendaklah disimpan dalam b0t0l yang berlabel dan bersesuaian 999. Pelarut 0rganic haruslah diasingkan kepada dua iaitu berhal0gen dan tidak berhal0gen 9:. (singkan sisa kimia mengikut kelas yag sudah ditetapkan 0leh pihak yang bertanggungjawab untuk pelupusan Pelupusan sisa kimia haruslah menepati piawaian pelupusan 0leh peraturan kualiti alam sekitar agar ianya tidak mengancam keselamatan hidupan di kemudian hari. R9"(-(; D(8( K)")-(!(8(< K9!9( !"D"# 6 Risalah yang dikeluarkan0leh pengeluar atau pengimp0t 6 !emberi maklumat pengguna. !(K-'!(8 P)<)R(<4(<# D(-(! !"D" 6 Pengenalpastianbahan nama pr0duk +biasa,saintifik# 6 Penerangan sifat fizikal dan kimia = takat didih, takat lebur 6 9dentifikasisifat berbahaya= mudah terbakar, meletup, peng0ksidaan 6 !aklumat mengenai Bahaya terhadap Kesihatan = merengsa, mengakis, t0ksik 6 8indakan sewaktu kecemasan !"D" + K)P)<89<4(< 6 Pengesahan penerimaan bahan yang betul 6 "edar akan bahaya jika cadangan cara pengendalian tidak dipatuhi 6 !engenal tanda+tanda jika terlebih pendedahan 6 Pengendalian bahan berbahaya dengan betul dan selamat

1.1

#A$AN KIMIA

Terda)at berba(ai/ba(ai 0enis bahan kimia berbaha'a 'an( serin( di(unakan dalam makmal sains sekolah )ada masa ini. Antaran'a1 ada 'an( mudah terbakar1 men(kakis1 bera,un mudah meletu) dan kesan/kesan lain 'an( mem)un'ai (abun(an baha'a tersebut di atas.Pela0ar/)ela0ar hendaklah membasuh tan(an sele)as men0alankan eks)erimen 'an( melibatkan bahan kimia.

+ika )i)et di(unakan untuk men(ukur isi)adu larutan bahan kimia1 )en(isi )i)et hendaklah di(unakan untuk men'edut keluar larutan. +an(an sedut den(an mulut. Mesti berhati/hati serta ,ermat bila men((unakan bahan/bahan berikut* 1.1.1 Pe)e0al Mudah Terbakar

Lo(am Natrium dan Kalium hendaklah disim)an terendam se)enuhn'a dalam min'ak -Kerosin atau min'ak tanah. dan terletak 0auh dari)ada larutan berair. 2os3orus kunin( mestilah disim)an terendam se)enuhn'a dalam air dan 0an(an dibiarkan men0adi kerin(. Pen'im)anan keti(a/ti(a bahan ini hendaklah di)eriksa selalu untuk menentukan baha4a ia terendam se)enuhn'a dalam ,e,air. -Pen((unaan 3os3orus kunin( tidak di(alakkan di sekolah.. #ahan )en(oksida 'an( kuat -misaln'a klorat1 )erklorat1 nitrat1 men((anat1 )eroksida1 asid nitrik. mestilah disim)an ber0auhan dari)ada bahan/bahan 'an( mudah teroksida. +adual 1 menun0ukkan bebera)a )e)e0al mudah terbakar disertai den(an kesan baha'a dan kaedah )en'im)anan masin(/masin(. 1.1.2 5e,air Mudah Terbakar 5e,air mudah terbakar 'an( ban'ak se)erti 'an( terda)at dalam botol 67in,hester8 hendaklah disim)an )ada aras terba4ah dalam almari . Almari ini harus mem)un'ai tubir untuk men,e(ah ,e,air men(alir keluar dari)ada botol 'an( )e,ah. 5e,air ini haruslah disim)an dalam bekas dan hendaklah terhindar dari)ada bara a)i dan sumber elektrik kerana 4a) dari)adan'a boleh men'ebabkan letu)an. 5e,air tersebut mesti di)anaskan den(an men((unakan kukus air. +auhkan ,e,air mudah terbakar dari)ada sebaran( sumber n'alaan. +adual 2 menun0ukkan bebera)a ,e,air 'an( mudah terbakar1 serta takat kilat masin(/ masin(. +adual 2* #ahan Kimia -5e,air. Mudah Terbakar #ahan Pro)an a !ietil eter !imetil eter Karbon disul3ida takat kilat 95 -Sambaran. / 1:;

/ ;<

/ ;1 / 3:

Aseto n S)rit )etroleum metanol Etanol

/ 1= / 1> 1: 1:

1.1.3 #ahan Kimia Men(kakis 5ontoh bahan/bahan kimia bersi3at men(kakis adalah asid/asid )ekat se)erti asid nitrik1 asid hidroklorik1 asid sul3urik1 asid etanoik1 asid metanoik1 ammonia )ekat1 hidro(en )eroksida )ekat1 metanol1 3enol1 ,e,air bromin1 kalium man(anat -?II. dan ar(entum nitrat. Elakkan an((ota badan dari)ada tersentuh bahan/bahan tersebut. Pen(endalian bahan kimia ini hendaklah dilakukan dalam kebuk 4asa) den(an memakai ,ermin mata keselamatan serta sarun( tan(an keselamatan. Sekiran'a sebaha(ian badan terkena bahan kimia men(kakis1 baha(ian tersebut hendaklah se(era dibilas den(an air 'an( berlebihan. Selalun'a 1 0ika amali melibatkan bahan kimia men(kakis den(an bahan or(anik1 kuantiti 'an( ke,il saha0a di(unakan. 1.1.; #ahan Kimia #era,un Eks)erimen den(an (as bera,un mesti dilakukan dalam kebuk 4asa). unakan )i)et untuk men'edut keluar ,a,air 'an( bera,un. Seseoran( 'an( men((unakan bahan kimia bera,un mesti memakai ,ermin mata keselamatan dan sarun( tan(an keselamatan (etah. Sele)as eks)erimen1 tan(an hendaklah dibasuh. +ika mata untuk kulit ternena bahan kimia bera,un1 ,u,i se(era den(an air 'an( ban'ak. Seba(ai lan(kah susulan ra4atan Pe(a4ai )erubatan hendaklah dida)ati. -A. Lan(kah Keselamatan

#ahan/bahan kimia 'an( berikut mem)un'ai kesan 'an( boleh memudaratkan. Oleh itu lan(kah keselamatan mesti diberi )erhatian. -i. ANILINA mudah men'era) ke dalam kulit.

-ii. #EN@ENA 0ika dihidu sedikit/sedikit selama tem)oh masa 'an( a(ak lama1 boleh men0adi ra,un. Ia 0u(a boleh men'era) ke dalam kulit. +ika boleh ia mestilah di(antikan den(an bahan 'an( kuran( beraa,un misaln'a toluena atau Ailena. -iii. 7AP #&OMIN adalah merbaha'a ke)ada mata1 hidun( dan )aru/ )aru. Ia 0u(a membaha'a bila bersentuhan den(an kulit. -iB. KA&#ON !IS%L2I!A boleh men'era) ke dalam kulit dan 4a)n'a san(at bera,un. Ia san(at mudah terbakar dan mem)un'ai takat suhu n'alaan 'an( rendah. -B. 7AP KA&#ON TET&AKLOA&I!A -tetraklorometana. adalah bera,un dan boleh men'era) ke dalam kulit. -Bi. KLO&O2O&M -Triklometana. adalah bera,un dan boleh men'era) ke dalam kulit. -Bii. $I!&O EN S%L2I!A sama bera,un se)erti hidro(en sianida1 teta)i ia bukanlah ra,un 'an( menokok. Ia mesti di(unakan han'a dalam kebuk 4asa) saha0a. -Biii. ME&K%&I mesti di)anaskan han'a di dalam kebuk 4asa) teta)i lebih baik la(i 0ika tidak di)anaaskan lan(sun(. 7a)n'a A!ALA$ SAN AT merbaha'a. -iA. S%L2%& !IOKSI!A adalah bera,un.

-#. Peraturan Pen'im)anan Pen'im)anan bahan kimia hendaklah men(ikut )eraturan/)eraturan berikut* -i. Semua botol rea(en bahan kimia mestilah dilebel den(an 0elas dan lebel itu hendaklah di)eriksa dari semasa ke semasa. #a(i/bahan kimia 'an( bera,un dan berbaha'a simbol/simbol tertentu di(unakan.

-ii. #ahan kimia tidak se)atutn'a disim)an dalam makmal teta)i mestilah disim)an dalam stor bahan kimia 'an( mem)un'ai )eredaran udara 'an( baik. &ak men'im)an bahan ini mestilah bertubir untuk men(elakkan botol dari)ada 0atuh. -iii. 5e,air merua) dan lain/lain ,e,air 'an( berbaha'a hendaklah disim)an dalam tem)at khas 'an( kalis a)i. -iB. #ahan kimia 'an( bera,un hendaklah disim)an dalam almari 'an( berkun,i di dalam stor. Pen((unaann'a mestilah direkodkan. -iB. !i dalam makmal tidak di(alakkan 1men'm)an ,e,air 'an( lebih dari)ada 3 <::,m . #ahan kimia lama 'an( tidak boleh di(unakan la(i meru)akan sumber 'an( akan mendatan(kan baha'a -misaln'a letu)an.. Ia mestilah dira4at men(ikut ,ara 'an( betul.

1.1.< Amalan Keselamtan #a(i tum)ahan bahan Kimia Sebaran( tum)ahan bahan kimia adalah berbaha'a1 kerana ia men'ebabkan kebakaran1 kemalan(an dan men(eluarkan 4asa) toksik. -i. #ahan )e)e0al kerin( * #ahan ini disa)u1 dikum)ul dan dimasuki dalam bekas sisa buan(an 'an( sesuai. -ii. Larutan -Asid. berlebihan. * Tum)ahan larutan asid hendaklah den(an air

Pe)e0al Natrium $idro(en Karbonat atau laarutann'a boleh di(unakan untuk meneutralkan saki baki tum)ahan asid dan kemudiann'a di,u,i den(an air. Perin(atan * A)abila air disiram ke atas tum)ahan asid sul3ik )ekat1 den(an tu0uan untuk membersihkann'a1 haba terhasil dan asid akan ter)er,ik. Siram den(an air 'an( ban'ak untuk men,airkan asid dan ini akan men(uran(kan hasilan haba serta )er,ikan asid itu. i. larutan Alkali * Tum)ahan larutan alkali hendaklah disiram den(an air berlebihan terus ke dalam lon(kan(. Perin(atan* Larutan alkali akan men'ebabkanlantai men0adi li,in. Tabur )asir ke atas tum)ahan tersebut dan bersihkan. i. #ahan bermin'ak Tum)ahan min'ak hendaklah dila) den(an kain dan terus dibuan(. Mo) ka4asan tum)ahan den(an sabun dan air dan la) hin((a kerin(. ii. Pelarut mudah Merua) * Tum)ahan )elarut mudah merua) akan merua) den(an ,e)at. Tum)ahan ini mun(kin men'ebabkan kebakaran1 letu)an1 atau sesak na3as. Kaedah )embersihan adalah se)erti berikut* -a. +ika tum)ahan itu sedikit1 la)kan den(an kain dan buan(kan kain tersebut ke dalam bekas sisa buan(an 'an( sesuai. !an b. Tum)ahan 'an( ban'ak dimo) sehin((a kerin( -Lakukan se)erti kaedah di atas -i.. iii. Merkuri* Tum)ahahn merkuri meru)akan )un,a biasa 4a) merkuri dalam udara makmal . +ika merkuri tertum)ah )astikan tin(ka)1 )intu dibuka su)a'a terda)at )eredaran udara 'an( ,uku). +ika tum)ahan 'an( berlaku adalah sedikit1 litu) merkuri den(an serbuk sul3ur. Pen(unti) merkuri boleh di(unakan untuk men(uti) merkuri 'an( ban'ak.

C Perin(atan* Pakai sarun( tan(an (etah keselamat semasa membersihkan sabaran( tum)ahan.