Mt Thi Nh

Sau ngy 30-4-1975, ng v nh nc CSVN p dng chnh sch t sch v t y qun cn chnh min Nam. Nhng s tiu dit vn ha min Nam khng xy ra nh nhng nh h lm ti min Bc sau nm 1954. Ti min Nam, chnh sch ny c thc hin mt cch vi vng, khng phi l s hng hi ca k hon ton chin thng. Hnh ng ng ca cc c s bo ch, nh in v nh pht hnh cng nh chin dch tch thu ton b vn ha phm, chng t mt s bt n khi i din vi kho tng vn hc min Nam, m chnh quyn H Ni nh gi l c nguy hi cho ch . Nh xut bn Vn Ha H Ni c nhn nh: Cuc u tranh trn mt trn vn ha, t tng khng c lit nh mt trn qun s, nhng l mt cuc u tranh v cng cam go nguy him. Kt qu ca chnh sch tiu dit vn ha min Nam khng p ng s mong i ca ng v nh nc cng sn. Tri li, vn ha min Nam nh hng su m ti cc thnh phn dn chng cng nh cn b, b i min Bc. S quan tm ny c bo Nhn Dn nu ra: mt t lch, mt tm giy gi hng cng l phng tin tuyn truyn Nhc vng cng chung s phn vi sch bo, c ng khoc cho mt tn mi: Vn ha i try. Trn thc t, nhc vng l mn n tinh thn khng th thiu, p ng nhu cu ca mt dn tc vn nng v tnh cm. V chnh dng nhc ny, v c ngi t ci to min Nam dn tri trn khp cc no ng t nc, nh hng su m v chuyn i tm t ca cn b ti cc tri ci to min Bc cng nh gia nh ca h. Nhiu ngi t cu hi: Sau nhiu nm di b y i, p bc trong ngc t cng sn, nh php mu no m ngi t ci to min Nam khng b in lon, gi c mng sng tr v? Tht kh c mt cu tr li trn vn, bao qut cuc sng tm ti ca mt kip ngi. Liu c phi l mt c may, nht l t nhn lun lun b m nh khng c ngy v. C l do bn nng sinh tn, d di bt c hon cnh no, con ngi vn phi phn u sng cn. V chnh nhng giy pht en ti nht ca cuc sng, ngi t ci to gn gi vi m nhc. Nhng bi ca pht xut t y lng hm cha nhng cm sc ca i sng hin ti, l mt li thot cho tinh thn, gi c thng bng cuc sng. C v cng thc mc, "trong hon cnh sng nh th lm sao c th sng tc, c th ghi nh?" Vng, mt s khng t nhng bi ca b qun hoc nh khng trn vn sau mt thi gian di cm xch, y i trong phng ti. Nhng cng do mi trng sng v hon cnh c bit ny thi thc t nhn sng tc. Ta c th ni, nhng bi ca ny c vit ra bng con 1

tim v khi c, bng mu v nc mt. Do , mi bi ca mang theo mt sc thi, mt hon cnh khc bit, mt cu chuyn kh qun ca ngi t ci to. Sau ngy 30-4-1975, Th v Nhc xut hin nhng sng tc c bit v "t y". c bit l v nhng tc phm ny khng c ghi trn giy khi sng tc, nh nhng bi th v nhc trong hon cnh bnh thng ca di sng x hi. T ci to khng c php lu gi giy bt, sch v v thng b kim sot gt gao bi cn b tri. S sng tc v vy gp rt nhiu kh khn, nn phng tin duy nht l ghi nhn bng tr nh, v phi i khi c iu kin mi ghi li trn giy, thng l bao thuc l hay nhng t giy trng cn li sau ln vit bn t khai. Nhng sng tc ny phi c ct du cn thn, trnh s pht hin ca cn b tri mi khi khm phng, nht l bn ng-ten thng xuyn theo ri bo co lp cng. Nhn chung, nhng tc phm v th v nhc sng tc trong t th hin nhiu kha cnh, gi nh hnh nh Saigon vi np sng T do Dn ch, mt Saigon yu thng thu trc, vi vin nh chia ly gia nh tan v v trc ci cht tc ti ca cc bn t ng cnh ng. Nhng ni bt nht vn l tinh thn u tranh bt khut chng li ch cng sn bo tn v ch quang phc qu hng. Ngi vit khng c tham vng i xa trong sinh hot ny, m ch mun ghi li nhng k nim kh qun, ghi n cc tc gi cn sng, hay nhng ngi nm xung trong mt hon cnh bi thm nht ca lch s dn tc sau ngy 30-4-1975. V pha nhc u tranh c kh nhiu bi ca, d ngn nhng hm cha tinh thn chng cng sn rt r rt. Trc khi nghe li bi i giy Dng s ca anh Nguyn Vn Hng, ngi vit xin c gii thiu v anh. Anh Nguyn Vn Hng l Trung y thuc n v Pho binh ca QLVNCH, khng trnh din hc tp ci to sau ngy 30-4-1975, b bt khi vt bin. Anh di chuyn ti nhiu tri. Ti min Nam, t tri Tn Hip chuyn ti tri A (Gia Rai-Long Khnh) nm trn i Phng V, sau chuyn vo tri B. Sau mt nm, anh chuyn ra Bc trn tu Sng Hng, ngy 20/4/1977 ti tri Nam H (H Nam Ninh). Anh sng tc bn nhc i giy Dng s. Vo bui sng ngy 16/9/1977, ton th t ci to phn tri A Nam H ng thanh h vang nhiu ln o cng sn trc gi lao ng ti sn tri, chng li hnh ng i x tn nhn ca cn b tri i vi anh em t ci to b bnh nng. Cuc chng i ca t ci to ko di nhiu thng. Sau khi 20 t ci to ca cuc chng i, c ban qun gio ghi nhn l thnh phn ch cht ca cuc bin ng, b chuyn ti tri Quyt Tin (Cng Tri-H Giang) vo m Ging Sinh, 24-12-1977. Sau , ban gim th tri gom nhng ngi chng i cn li vo mt i c tn i 20, d theo ri v trnh nhng bin ng khc xy ra, khi m lng cm hn ca t ci to min Nam mi lc mt si ng. Anh Hng l mt trong nhng ngi b giam trong phng k lut. Nghe cc bn k li, trong phng k lut anh ht bi ca ny, nh li nhn nh cc bn t v lng kin tr u tranh 2

cho l tng T do. Anh Hng b chuyn ln phn tri M (thuc tri Nam H) gn Ph L, mt tri k lut rt h khc, c che du di hnh thc tri y t. Anh Hng cng nh mt s bn t khc qua i y. Bi ca ny c cc bn t hng ng ngy mt lan truyn trong tri, thi thc ngn la u tranh trc bo quyn. Khi sng tc bi ca ny anh ch c c m nh b, c l i giy di chn lp tr mai sau, p tan xing xch, khi phc i sng T do Dn ch ca Qu Hng. Chng ta hy nghe c m ca anh: i Giy Dng S Ny em, ta khng qun u nhng ngy t y. Ny em, ta khng qun u nhng ngy tm ti. Ny em, ta khng qun u mi th tng ngy. Ny em, ta khng qun u mi th mun i. V d khng l g c, cng xin lm i giy dng s, tr v p nt tan k th. Ny em, cha ng em cht trong ngc t. Ny em, thn nhn em au bun tang ch. Ny em, tng lai em vn cn mt m. Ny em, qu hng ta vn cn n l. V d khng l g c, cng xin lm i giy dng s, tr v p nt tan xch xing. Cho ti xin mt ln gc ng, cho em ti sut i ngng mt. Cho ti xin mt ln c cht, cho qu hng ngn i vinh quang. Cho ti xin mt i nhc nhn, cho em ti mt i hnh phc. Cho ti xin mt i chin chinh, cho qu hng mun i thanh bnh.
Tc gi: Nguyn Vn Hng (Ton bn nhc ghi trong phn ch thch)

Vo nhng thng cui nm, bu tri Nam H m my v lnh, nhit xung thp, ngi bnh cng nhiu. Sau khi ng Trn Th Minh, nguyn Thng Ngh S VNCH qua i b ng c v thc phm, tnh trng sc khe t ci to trong tri ngy cng ti t hn. Qua khung ca s sn nm trn, mt phn khu tri hin ra im lm bt ng. V pha cui sn l trm x, mt cn nh nh ngho nn tm ti. nh n du leo lt xut hin ni trm x khng thp sng cn phng, tr thnh huyn o vt v, nh linh hn k xu s cn vng vn thn xc gi lnh. 3

Khi nhn thy nh n du leo lt ni trm x, cc bn thng hi: - C ngi cht h. C bit ai khng? Anh Thu Tm im lng gt u. Va thng cng va mng cho ngi bn mi ra i. H r sch n i. Khng cn vng mc tnh cm quyn luyn gia nh, m tnh cm gia nh vn l hi m, mt nh la hy vng cho ngi t ci to min Nam. Khng cn b ti nhc trc hnh ng hn th ca m cn b tri. Mt hnh nh khin anh xc ng v s phn ca bn t. Cuc i ca ngi t ci to khng cn thuc v mnh na, ngoi tm tay, c chng ch cn li quyn c cht. Trc ci cht tht n gin, vi vng, anh Thu Tm sng tc bn nhc Trn i Thu, gi nh mt khu i trng m trong rng Cc Phng thuc tri Nam H. Anh em ci to gi l i Thu, ni an gic ngn thu ca t ci to min Nam, sau khi tr xong mn n mu cho ng cng sn v nh nc X hi Ch Ngha Vit Nam anh hng. Khi nghe bn nhc ny, mi ngi u c chung ngh, n mt ngy no , s n lt mnh ti ni ny vi nhng ngi i trc. Theo m hng ca dng nhc, ta c cm tng hnh dung c nhng bc chn m thm ca nhng ngi ci to a tin bn n ni an ngh cui cng. Li nhc ang tha thit bng tri dy vi ting gi rt trn i m m nh thc , v trong khonh khc khng gian tr ln tnh lng ch cn ting l Thu ri. Chng ta hy chia bun vi nhng ngi bn nm xung, nhng nn nhn ca mt ch phn bi li dn tc, qua li nhc: Trn i Thu Nim au ti, bun vi thu su. Chiu thu y chm en i nhau. Cn u na, vn v ma Ngu. Tia nng thu vng ho ht, Xt xa hoi c nhn! Su u ut mt kip lao t. Bun t ti gi lay hn thu. Lnh hng khi Ngi phiu du Hay cn ln qut vn vng mi hn th? i ! But au lng gi, ho hon tnh , l ri mc l. Ngi xa, lng ta hn cm tm i mi Mu a tim su Nc, xt khung tri c, luyn lu tng bc. Lng nghe hn thu su khc thu au! Vng my trng v ni xa no. 4

Ch ta vi c vui lng nhau. i hoang vng chuyn gi heo may. i ! c nhn u cn na, Xt thng mt rng su.
Tc gi: Thu Tm (Ton bn nhc ghi trong phn ch thch)

Li ca c khi trm hng mang tm t ut nghn, c lc man mc nh nhng nh mt hi th ghi m ni ngm ngi. Ting n ha ln ting gi rt Trn i Thu mang theo ting th thm ca nhng ngi khc bn vo nhng chiu Thu vng a thu no. Khi u t thng 8, Cch Mng Ma Thu, mang au thng n cho c ba Min t nc, cho c mt dn tc. Bit bao nhiu ci cht oan khin ca nhng ngi dn v ti. Bao nhiu th h tui tr phi hy sinh cho mc ch hoang tng trn ng nhum t nc ca ng CSVN, v theo lnh ca cng sn quc t Nga Tu. Bn nhc Trn i Thu c bn t truyn nhau ht n tai cn b. Ban gim th tri cho y l li tuyn truyn phn ng, cn phi pht hin ngi ch mu. m ng-ten c dp bo co. trnh phin phc cho cc bn, anh Thu Tm nhn mnh l tc gi ca bn nhc. Nhng cn b tri khng cho anh l ngi sng tc bn nhc ny, v anh vn im lng, sinh hot khng n o. Ban gim th ti nhc s Vnh Li (tc gi bn nhc Luyn Qu, ph t li th ca gio s Nguyn Thnh Vinh, trc nm 1975), mt ngi kh ni ting trong t, cho anh Vnh Li l tc gi ca bn nhc Trn i Thu. Sau khng lu, anh Vnh Li ri khi tri. Mi ngi khng bit anh b chuyn i u. che mt cn b tri, nht l trong hon cnh thiu iu kin son nhng bi ca, anh Thu Tm v phm n dng cm trn sn xi mng di chiu nm. Nhiu bn nhc ra i, trong c bn Trn i Thu. Vo nhng ngy cui tun, bu tri ma ng m m, anh Thu Tm ngi bn phm n Dng cm trong khi anh Trn nh Lc tm ba trn vai tri, tay phi cm a, nh ang x dng V cm. Mi ngi chng kin hnh nh hai ngi bn vi nhng iu b nh ang du hn vo th gii m thanh. Mi ln anh Thu Tm a tay ra pha trc nh ging nhc va sang trang, anh trn nh Lc cng c mt hnh ng tng t. m hng ca ging nhc nh thm m vo tm t mi ngi ang trnh din. Anh Thu Tm b bt vo nhng ngy u thng 5-1975 v a ra min Bc vo thng 61975 trong mt chuyn bay c bit, trong c mt v Tng lnh VNCH vi s hin din ca Tng Hong Cm (qun i min Bc). My bay p xung sn bay Gia Lm, H Ni. Anh n tri Nam H rt sm. Anh d phn o ging nc ngay cng tri chnh , cng nh xy dng khu B c ch cho ngi vit v cc bn t ti sau ny. Anh Thu Tm ghi li s xc ng tt cng ca nhng ngi cn li, tic thng a tin nhng ngi bn ra i n ni chn tn cng ca mt kip ngi. Hnh nh tin a bn t n ni an ngh Trn i Thu, cng c din t qua li th: 5

Hai tn cm sng bc i u Tn na AK tip pha sau Mt xc b trn i manh chiu Hai u buc cho bn giy lau Khng kn, khng trng, khng a tin Chng khi, chng nhang, chng nguyn cu Ch c bn t khing lng l Vi nng mt khi hn th su. Hnh nh ngy xum hp gia nh i vi t ci to min Nam ch cn l mt gic m. Mi ln i ngang qua dy ni vi gn tri trn ng ti rng Cc Phng, mi ngi u ngng nhn tng hnh con ra nm ni lng chng ni, ni vi nhau: - Bao gi con ra b ln n nh ni th chng ta c v. Vo nhng bui chiu ma ng gi lnh, sng m m mt ph xung vng ni rng tri Nam H. Khi i qua chung d, mt ngi bn t tr tui ca ngi vit, b m nh bi ting gi d v chung. Ting gi: D i! V iV i m hai ch cui ko di, to ra mt chui m thanh vang vng trong khng gian vng lng bun t. Anh ngh n thn phn ca mt kip ngi, ca mt dn tc tht th lng. Anh ghi li nhng u t, trn tr v ni au ca dn tc trc ha cng sn qua li ca Tru v i: Tru V i Tru v i! Ting ai vng trn i vng, ting ai vng vo trong hn tng chiu xung nghe bun tnh nh ting th than? Nc n m thm mang ni kh ai gi ai i v vi ni bun l th vi chui ngy thng di u m? Ngy ln cao ny cht thm su lao ao ting ku go Cn mi nh vo xa xi theo ting th di! Tru v i. Tru v i. Ting ai vng trn i vng? Ting ai vng vo trong hn, tng chiu xung nghe bun tnh, nh ting hn on? Nc n nh cn mang ni kh Bao i bao oan hn. i ni lng qu hng. Vi chui ngy thng y th lng! 6

Ngi xa nhau ngi cht thm su thng au ting ku go vng mi i vo mai sau theo ting th di: Tru v i! Tru v i! V i!
Tc gi: Cung S Thanh Cm (Ton bn nhc ghi trong phn ch thch)

Vi tm t ca tc gi trong li nhc cng nh lng bt khut trong cuc sngdanh xng Cung s Thanh cm c anh Nguyn Cao Quyn mn tng khi tc gi ti tri Thanh Cm, lu li nh mt k nim vi nhng bn t cng nhau san s nhng nim vui him hoi trong qung i nhiu cay ng. Song song vi nhng bn nhc din t thc trng i sng cng nh tm t ngi t ci to tri Nam H, nhng vn th cng ni ln s khn cng v i sng cam go y. Sang mt hng khc, ngi vit xin c ni n anh Dng Khc , bt hiu Dng T, nguyn l Trung T thuc B Tng Than Mu Qun Lc VNCH, mt nh th, mt bn t kh knh ca anh em tri Nam H. Anh xut bn tp th Con ng Ci To ti Hoa K, trong ghi li mt chuyn tnh thong qua, m ngi vit c cm tng, th ni ln tnh cm yu thng tha thit ca ngi trong cuc, vt qua mt hon cnh tht kht khe. Mt s chn la hp vi tnh ngi, m ch thuyt hoang tng cng sn hin nguyn hnh l mt th bnh v, khng cn l nhu cu cp thit ca ngi dn min Bc. thc hin cun phim ti liu Tnh v Ti, on in nh Trung ng thuc B Ni V H Ni, ti tri Nam H quay phn chnh ca cun phim. Khu l rn tr thnh ni thu hnh, vi s c mt ca vi anh em t ci to min Nam. Ni dung cun phim din t mt t hnh s tn B rn mt con dao vi dng git nhn vin an ninh tri vt ngc. Din vin chnh do mt nam cng an v vai n do cng an Thanh Vn ng vai ngi tnh ca B. Vic thu hnh din tin u, nhng mt chuyn tnh bn l cun phim xy ra. N din vin Thanh Vn rt tr p c cm tnh vi mt t ci to min Nam. H quen nhau trong mt trng hp kh c bit. Nhn mt bui anh ci to n khu th may ca tri, mn kim ch khu chic khuy o t st ch. Trong khi n din vin Thanh Vn cng gh ch th may. Thy anh ci to lng ngng khu chic khuy o, c lin cm ly mi kim nh gim anh khuy o. H trao i nhiu ln trong thi gian on quay phim thu hnh tri Nam H. Cu chuyn kh di. Trong tc phm Con ng ci to anh Dng T ch ghi li mt on i thoi ngn gia hai ngi: - Khi no anh c tha v, nh gh H Ni vo nh Vn chi. - Bit n bao gi, v nu c ngy y, th bit c ai tip mnh khng m gh? -Ti sao khng -Bi v: Ngy mai trong m xun xanh y, c k theo chng b cuc chi. Anh ci to tm n anh Dng T, nh anh lm mt bi th gi c din vin. Anh Dng T tm S: Ti cm thy mnh qu gi v mn mi v cnh t y, con tim kh ho, 7

u cn rung cm m lm th tnh vi tm s ca ngi khc. Th nhng, anh bn t l mt s quan tr tui rt kho ni, khin ti khng n t chi, nh phi mn hai cu th ca Hn Mc T lm khi dn vit cho anh bn bi th vi ta Khng Quen: Khng quen (*) Ngy mai trong m xun xanh y C k theo chng b cuc chi. Hn Mc T V ngy mai y, ngy mai y My vn ngn phng lng thng tri Vn qu v tnh u bit ti Mt cnh chim sa cui tri Bao ln khuy st ri Bao ln cho ngi v may Hng tha cn mt cht ny dnh si m chui ngy c n cn gi mi trong tm tng Hnh nh ai kia, nt o ny qua song st khi chiu xung Lng th hn theo bng dng my ng kim mi ch, ai may? Cn in dng dp bn tay ngc ng o ti st ch ng t Nhng my xanh phiu du phng tri V ngy mai y, Thanh vn hi! Em c bao gi chnh nh ti? Nh v khung cnh Tnh v Ti Thm nh: Cn chng bng mt ngi? My i chng hn ti hi Em i chng hn cng ti tng phng m bao nhiu l trn rng By nhiu ln y, ti tng nh em Ti xin gi cht duyn tri ng Lm hnh trang cho na cuc i Na cuc i, nng ma, sng gi K nim ny mi sng trong ti 8

V ngy mai y Vn i! Nu sang sng, b cuc chi na vi Tnh c em c gp ti Hy coi nh gp mt ngiKhng quen.
* Dng T : Con ng Ci To (trang 187)

Sau khi bi th khng quen c trao i, anh Dng t cng khng ti chuyn tnh ca ngi bn t. Nhng sau mt thi gian, anh bn t ti cho hay, cun phim Tnh v Ti b h mt on, nn on quay phim phi tr li tri Nam H. Mc d din vin Thanh Vn khng phi i chuyn ny, nhng c tnh nguyn tr li y. C cho anh bn ci to hay, mt nhm nam din vin v ghen tc bo co c quan h vi t ci to, nn c b nh ch cng tc v phi tr v H Ni. Anh ci to nn n anh Dng t vit cho anh mt bi th, gi l t li vi nng v anh m lin ly. Bi th th hai mang ta Xin mt li qun c trao cho Thanh Vn. Xin Mt Li Qun (*) Bui ban u y, mi lm quen Ti tng m, thc trng m Mu tng bao nm t lnh Bng bng nng li, tr v tim m nay ti li thc thu m Nghe ting ma ri lnh di thm M tng git su trinh n y Ln u nh xung khc t duyn Bit th th rng ti chng quen Th em chn cht ni nim ring Vi su tnh cm trong tm thc u cho em phi lu phin Ti bit v ti lu n em V v ti cng qu v duyn Mun by gii ht, khng ngn ng Bit ni g hn mt ting xin 9

Cho ti xin c gi tn em D rt m thm trong tri tim Xin c ni ln li t li V xin, xin c mt li Qun.
(*) Dng T: Con ng Ci To (trang 191)

Chuyn tnh bn l cun phim Tnh v Ti cn rt di, nh hng ti tm t nhng ngi trong cuc nhiu nm sau ny. Mc d anh Dng T ch ghi li chuyn tnh ca mt bn t, nhng trong th ca anh, din t m nt v s chn la gia tnh ngi v thc h, vt ln trn nh kin mt chiu ca x hi cng sn. * Xin cm n cc tc gi ng gp tm huyt trong dng Th & Nhc t y t sau ngy 30-4-1975. Xin nghing mnh trc nhng tc gi yn gic ngn Thu. V l tng T do, Dn ch ca dn tc, v quyn sng ca con ngi lu li tm gng sng y qu cm bt khut, khng sn lng trc e da p bc, cc hnh, y i tht tn nhn trong ngc t ca cng sn Vit Nam. Nhc Vng khng nhng ch lu truyn ti min Nam, m cn lan trn xm nhp cc sinh hot ti min Bc. Do , ta c th ni, vn ha min Nam khng b nh nc cng sn H Ni tiu dit, m tri li nn vn ha ny cn tip tc ng tr trong sinh hot dn chng, bt k min Bc hay min Nam. Vn ha min Nam khi dy tnh cm yu thng, gn b ca dn tc, xa tan nh hng ca nhng bi ca Cch mng, vn vay mn cu trc ca m nhc Trung Hoa. Song song vi cc tc phm Vn, Th v Nhc xut bn, nhng tc phm Th v Nhc sng tc trong thi gian t y, ghi li mt giai on en ti nht ca lch s dn tc sau ngy 30-4-1975, li i sau nh mt nt chm ph trong kho tng vn hc Vit Nam. Trn Nht Kim ngy 1-2-2014 (Tt Gip Ng)

*** 10

Ch thch: Tri Nam H: Tri ci to Nam H nm trong x Ba Sao, huyn Kim Bng, tnh H-Nam-Ninh (tn gp 3 tnh). T thnh ph Ph L, qua cu Hng Ph, theo quc l 21 15 Km, trn ng i Chi N, Ha Bnh l ti x Ba Sao. Tri Nam H A nm bn b m, mt vng ngp nc vi nhng ni cao (nn tri Nam H cn c gi l tri m n t thi Php thuc). m Tam Chc thuc x Ba Sao, huyn Kim Bng, cch th x Ph L khong 12 Km, tip gip vi Ha Bnh v H Ty, cch Hng Sn khong 3Km ng ni. Din tch m khong 600 ha. Tri Nam H cng c gi l tri Ba Sao. Danh t Ba Sao c l c dch ra t nhm ch Les trois toiles = Ba Sao, cn nhn c phn no do ch cn lu li trn khung li st bc ngang trn u tr gch trc khi vo tri. Ni y l mt khu n in trng c ph c t thi Php. X Ba Sao tr thnh th trn ca huyn Kim Bng, c din tch 34,76 Km2. Quc l 21 i qua x Ba Sao ti Chi N (Ha Bnh) v rng Cc Phng. Ta : 20o 32 28 B - 20o 54 11 B 105o 47 51 - 105o 79 75 Th trn Ba Sao gm 16 x: i Cng, ng Ha, Hong Ty, Kh Phong, L H, Lin Sn, Ngc Sn, Nguyn y, Nht Tn, Nht Tu, Tn Sn, Thanh Sn, Thi Sn, Thy Li, Tng Lnh v Vn X. Huyn Kim Bng: T i nh Trn tr v trc gi l C Bng thuc chu L Nhn, thuc l Thin Tng. Nm Quang Thun 7 (1446), triu nh b tn Trn t l Tha Tuyn. Nm Quang Thun 10 (1469), vua L Thnh Tng cho i tn Thin Trng thnh Sn Nam, Kim Bng thuc Tha Tuyn Sn Nam. Nm Hng c 21 (1490), triu nh i tn Tha Tuyn thnh X. Nm Cnh Hng 2 (1741), triu nh b tn X t thnh L, chia Sn Nam thnh 2 L. i Ty Sn (1788-1802), Kim Bng thuc trn Sn Nam Thng. Nm Minh Mng 13 (1832), triu nh thnh lp tnh H Ni. Kim Bng v ph L Nhn thuc H Ni. Tnh H Ni c 4 ph: Hoi c, ng Ha, L Nhn v Thng Tn. Tnh l l thnh Thng Long c. Sau Hip c Patenotre, Tng thng Php ra sc lnh thnh lp thnh ph H Ni. Ngy 1 thng 10 nm 1888, vua ng Khnh ra o d nhng cho Php thnh ph H Ni. Ngy 26-12-1896, tnh H Ni (phn cn li) chuyn tnh l v Cu , n ngy 3-5-1902 i tn thnh tnh Cu . Nm 1904 tnh Cu i thnh tnh H ng. Di i Thnh Thi 2 - 1890, tnh H Nam c thnh lp t mt s huyn ca H Ni v Nam nh (ly tn H ca H Ni v Nam ca Nam nh). Ph L tr thnh tnh l ca H Nam.

11

Giai on t 1965-1996, tnh Nam nh st nhp vi tnh H Nam thnh Nam H, sau st nhp vi tnh Ninh Bnh thnh H Nam Ninh. T thng 1-1997, tnh H Nam c ti lp nh trc y. Th x Ph L thuc tnh H Nam. Th x Ph l nm trn quc l 1A, bn b phi ca sng y. Ph L cch H Ni 60Km, cch thnh ph Nam nh 30 Km, cch Ninh Bnh 33 Km. Ph L l ni gp nhau ca 3 con sng: sng y, sng Chu Giang v sng Nhu. Rng Cc Phng l mt khu rng nm trn a phn ba tnh: Ninh Bnh, Ha Bnh v Thanh Ha vi tng s din tch 22.200 ha. Trong : Tnh Ninh Bnh: 11.350 ha Tnh Thanh Ha: 5.850 ha Tnh Ha Bnh: 5.000 ha Rng Cc Phng tr thnh Vn Quc Gia t nm 1966. Ta ca rng Cc Phng: T: 20o 14 ti 20o 34 Bc v tuyn 105o 29 ti 105o 44 ng kinh tuyn

Nhng bn nhc:

12

*** 13

14