NOTAE

= : / < + idem atque id est sve contrrium factum/ortum est cum, atque, additur abltvus accstvus adiectvum adverbium datvus dclnti dpnns futrum fminnum genetvus coninctvus

abl acc adi adv coni dat dcl dp f fut gen

Gr imperf ind indcl m n nm pg. part pass perf pl praes prp sg sup voc

Graec

imperfectum indictvus neutrum pgina nn dclntur masculnum nmintvus participium passvum plrlis praesns perfectum praepositi singulris voctvus superltvus

Ad pginrum latera explnantur vocbula quae nn reperiuntur in capituls libr cui titulus est FAMILIA ROMANA. S forte eadem vocbula in varis fbuls inveniantur, iterum iterumque explnantur, ut singulae fbulae per s leg possint.

Pygmalion puellae signum conficit

P
5

1. Pygmalin

ad capitvlvm XX VI

ygmalin vir Graecus fuit, qu magnam pecniam, mul-

Pygmalin -nis m

superbs esse putbat, nlls ambat.

ts amcs, mults servs habbat. Fmins vr, qus

plrim homins vald admrbantur. Cotdi enim pulcherhomins vv esse vidbantur.

Pygmalin arte su mults rs mrbils cnfcerat, qus

superbus -a -um = qu alis nllus preti esse putat ad-mrr = mrr (rem magnificam)

rima signa ex marmore facibat, quae tamen nn signa, sed cherrima illa signa ostendns: Vente ad spectandum ibat, Saepe Pygmalin cvs in tabernam suam vocbat, pul-

marmor -oris n = mteria, ex qu signa et columnae sunt facta

10

vir et fminae: pulchra haec signa aspicite: admrmin membra, mans, peds, bracchia, crra, colla, ra, quae artem ttus sum, quae vvere mes in signs vidtur. meam vbs dmnstrant: nam arte me ntram ipsam imi-

marmor

15

accdents cupidissim erant signa spectand, qurum pul-

Vir Graec et fminae Graecae ad Pygmalinis tabernam

chritdinem omn mod laudbant: Pygmalin ibant, quam pulchra haec signa sunt! Ntram enim nn slum imittus es, sed etiam supervist! Omns dlectbantur spectand illa signa, mrbilia exempla novissimae artis.
superre = vincere

20

cit, quae aureum capillum, caerules oculs, rubra labra hab-

Tandem Pygmalin frmsissimae puellae signum cnf-

bat. Cuius sign amre captus, Pygmalin miserrimus factus erat et nocte pessim dormibat: dolbat enim signum, quam-

caeruleus -a -um = cael sern colre

25

quam vra atque pulcherrima puella esse vidbtur, nn vvere, neque sibi respondre amrem suum fatent. Cotdi itaque Pygmalin, qu cupidus erat eam puellam

sibi : Pygmalin

FABVLAE SYRAE
sacrificre = bovem/ovem/porcum occdere et de dare rre = postulre aliquid ab aliqu / des

vvam aspiciend, derum templa adre solbat ad sacrificandum et des desque rbat: sprbat enim flend s derum anims mollre posse; neque enim quisquam, nisi deus, ill sign vtam dare poterat.

pnere posuisse positum

au-ferre abs-tulisse ab-ltum < ab-ferre di = per longum tempus | flre -visse quae: puella

pulcherrimum illud puellae signum posuerat. Nllum tamen signum vdit! Aliquem igitur illud abstulisse putvit, atque cnsdns di flvit. Subit tamen frmsissima fmina ad eum accessit, quae aures capills, caerules oculs, labra

lim, postquam domum rediit, in cubiculum intrvit, ubi

30

tergre -sisse -sum uxrem ducere = uxrem suam facere Virgnia -ae f Virgnius - m

rubra habbat; quae Pygmalin ex sell su surgent, Nn brevissimum vr tempus eam puellam uxrem dxit.

iam signum inquit, sed puella vra sum. Pygmalin tersit lacrims et laetissimus puellam complexus scultus est. Post

35

2. Virgnia

irgnius vir Rmnus fuit, qu pulchram fliam habbat,

fli su ambtur.

nmine Virgniam, quam vald ambat. Ipse quoque

40

Claudius - m in-vidre + dat = inimcus esse ob bonum alinum rapere rapuisse raptum = (impet fact) capere et scum ferre

Claudius, qu magnam pecniam multsque servs habbat, es vdit. Claudius, quamquam dves erat, tamen Virgni vit. Vocvit igitur servum et Vidsne inquit, Virgniam, invidbat, quod eum laetum esse atque pulchram fliam habre vidbat. Qu d caus cnsilium eam rapiend excgitpulchram illam virginem? Cui servus Ita, domine, inquit, vide: mihi quoque pulcherrima vidtur esse. Claudius igitur puellam raptam ad s dc iussit, dcns: Curre, atque puellam raptam ad m statim dc! Servus imperta domin statim fcit; puella rapta clmbat

lim, dum per vis ambulant, vir malus at dves, nmine

45

raptam ad se dc iussit: eam rapere et ad s dc iussit impertum - n = quod impertur rre = (vce flent) postulre aliquid ab aliqu

50

et servum rbat, qu tamen eius vcem audre nn vidbtur. Quamquam mult in vi ambulbant, nm ad iuvandum cucurrit: nam omns Claudium timbant, cuius saevissimum riendum pr Virgni. Patr vr fliam raptam esse nntivrunt; qu statim ad servum bene nverant: neque quisquam partus erat ad moClaudium accdns clmvit: Claud, quid est hoc? Qu-

currere cucurrisse pr prp + abl ; pr Virgni = in loc Virgniae

55

audre ausum esse (perf dep)

modo fliam meam rapere ausus es? Nllum enim malum tibi

60

AD CAPITVLVM XXVI

fc, et flia mea virg proba est. Redde igitur statim eam, s vir es bonus. mus sum, t autem pauper; ego mults servs habe, qu m senex: t enim contemn, neque clmrs tus cr. Claudius autem rdns Virgn inquit, ipse dvitissisenex senis m = vir annrum pls quam LX contemnere = parv preti putre superbus -a -um = qu alis contemnit ultimum adv prmum

65

dfendere poterunt, s necesse erit, t vr nlls: ab, stulte palli occultt, ad fliam suam accessit, dcns Claudi s Quibus superbissims verbs audts, Virgnius, gladi sub

70

ultimum eam complect velle: gladium vr in corpus eius tua erit, quamquam t mults servs habs, ego nlls!

mersit atque interfcit. Dum igitur puella hum in sanguine su iacet, Flia mea clmvit Virgnius, numquam ancilla atque ttam rem, ut facta erat, audvrunt, Claudium comCum prmum autem Rmn Virgniam mortuam vdrunt

75

carpend dlecttur, subit magnum et album taurum vdit.

80

Quem cum prmum cnspexrunt, amcae eius perterritae fgrunt clmants. quae minim metubat et taurum propius vidend cupida erat,

prehnsum ad mortem mitt iussrunt.

3. Eurpa

com-prehendere -disse -nsum < cum + prehendere | comprehnsum ad mortem mitt iussrunt: eum comprehendere et ad mortem mitt iussrunt Eurpa -ae f

urpa bona et pulchra virg Graeca fuit. Quae, dum cum

alis puells in camp ldit, currit, pilam iacit flrsque

Taurus autem nn saevus esse vidbtur: itaque Eurpa,

ad eum accdns man su tetigit. Taurus mgvit; Eurpa

85

vr herbs ex camp carpts taur dedit, qu es edend laetbtur. bat atque man su tangbat. Tandem in eius tergum ascenDeinde Eurpa, audcior facta, ltum taur tergum spect-

tangere tetigisse tctum | eum tetigit mgre -ivisse = m facere carpere -psisse -ptum carpts dedit: carpsit et dedit

minim: nll mod

dns cnsdit et amcae, vente, et m spectte! inquit,

90

vidte m in taur terg sedentem!

ram currere coepit. Eurpa clmvit perterrita; amcae eius flents et lacrimants, in ltus ad adiuvandum cucurrrunt, neque vr Eurpam, quae taur vehbtur, cnsequ poturunt: taurus enim, camp relict, ceanum petvit atque in magns maris flcts intrns natbat.

Statim autem taurus, qu hum iacbat, surgns ad maris

currere cucurrisse relinquere -lquisse -lictum

95

Europa tauro vehitur

10

AD CAPITVLVM XXVI

sed Iuppiter, derum hominumque pater sum. Nl autem timre: nn enim malus sum, neque tibi nocre vol; nam

Postquam vr in altum pervnrunt, Nn taurus inquit,

per-venre -vnisse = advenre nocre -uisse + dat iuvre

100

nn nocend caus, sed amre tu captus t rapere cnstitu. dposuit, neque iam flbat. Mox vr ad novam terram pervnrunt, ubi taurus, puell dposit, ad dvnam suam frmam rediit. Post breve tempus Eurpam uxrem dxit et eam terram, ad quam simul cum e pervnerat, Eurpam apEurpa igitur, quae initi vald metuerat, timrem suum

nom t, gen tu | rapere rapuisse raptum = capere et scum ferre metuere -uisse

d-pnere -posuisse -positum; d. timrem = dsinere timre dvnus -a -um < deus uxrem dcere = uxrem suam facere

105

pellvit.

4. Cornlia

ornlia bona et proba fmina Rmna fuit, quae dus

Cornlia -ae f Tiberius - m

nmina erant. Flis Cornlia vald ambat, atque ab is ambtur. pida rnmenta sua ostendend; quae, superb mnstrns spect! Aspice hs nuls, hs lnes margartrum, hs gemmae? lim fmina Rmna, nmine Tullia, Cornliam vsit, cu-

habuit flis, qurum alter Tiberius, alter Gius

110

gemms, qus in digits et in coll gerbat, Mults inquit novs et pulchrs gemms habe, quae m vald dlectant:

Tullia -ae f vsere vsisse vsum = vsum re superbus -a -um = qui alios nllus preti esse putat

115

ms pretiss, qus mihi vir meus magn pecni mit. Quam Cornlia vr quae tam superba verba audiend nn lae-

pulchra sunt haec rnmenta! Nnne t dlectant hae gemtabtur, gemms aspicins respondit: Ita est, Tullia: mihi

pretisus -a -um = magn preti

120

enim pulchrae videntur esse gemmae, qus martus tuus tibi

mit: cert ille vald t amat. Ego quoque tamen pulchrs sum es aspiciend!

gemms habe. Ain vr? ait Tullia, mea Cornlia,

ostende mihi pulchrs hs gemms tus! Studisissima enim

125

rius et Gius, mtris vce audt, accurrents in trium ingemmae meae: fli enim me rnmenta mea sunt: nlls alis gemms cupi.

Cornlia igitur surgns vocat: O fli, vente hc! Tibe-

trant. Qus Cornlia digit mnstrns, Ecce inquit,

11

FABVLAE SYRAE
Tarpia -ae f Sabn -rum m pl Latium - n

5. Tarpia

lim Sabn, qu in Lati habitbant, magn exercit

ports clauss, urbem suam dfendere cnbantur. Rmn, qu strnu milits erant, brevs gladis, gales ex ferr facts,
galea -ae f

Rmns, hosts sus, oppugnvrunt. Qu quidem,

130

strnuus -a -um = fortis, impiger

Sabn vr, fortissim pugnants, urbem paene cprunt.

longs hasts gerbant, quibus semper

armilla -ae f

135

part erant ad pugnandum; at Sabn

quoque optima arma habbant. In bracchi sinistr vr, qu scta tenbant, armills aures gerere solbant. Sabnrum rnmenta, quae procul ex Rmae moenis in sle lcentia cnspexerat, habre cupibat: e enim pulcherrima esse vidbantur. Quoniam igitur cupidissima facta erat illud aurum haTarpia, quae improba et mala puella Rmna fuit, ea

140

per-venre -vnisse = ad-venre

noct adv = nocte | ex-re -iisse

bend, noct ex urbe exiit, quia Sabnrum castra petere voports aperiam et viam mnstrb, qu in urbem ingred poteritis. Itaque Sabn, qu cupidissim erant urbem expugnand,

lbat. Postquam illc pervnit, Sabn inquit, s mihi

145

in-gred -gressum esse = intrre

dabitis ea, quae in bracchis sinistrs geritis, statim vbs

Tarpiam sect, ad ports urbis pervnrunt, qus Tarpia

vincere vcisse victum | praeda -ae f = rs quae in bell ab hostibus capiuntur in-cendere -cendisse -cnsum = ign dare pretisus -a -um = magn preti au-ferre abs-tulisse ab-ltum (au- < ab-)

150

statim aperuit. Hosts, in urbem ingress, impet in Rmns fact, brev es vcrunt atque magnam praedam cprunt.

rant, rnmenta, numms et alis rs pretiss abstulerant, iam fess pugnand, et studis in patriam suam revertend, Tarpiam praemium exspectantem apud ports cnspexrunt. Tarpia dxrunt, quamquam mala et improba fmina quae in brachis nostrs sinistrs gerimus! Tarpia laeta ad nbs vidris esse, dabimus tamen, ut pollicit sumus, ea,

Postquam mults homins interfcerant, doms incende-

155

praemium = quod datur pr r bene fact

op-primere -pressisse -pressum < ob + premere iacre -cuisse

mlits accessit; qu quidem rdents in eam nn armills, sed ad terram cecidit et mortua ibi iacuit.

160

gravissima sua scta icrunt! Tarpia, mults scts oppressa,

12

habbat; itaque superbus factus erat, atque des omns sibi

favre putbat sque ab is omnia petere posse. M prae cters mortlibus betum esse cnse: de enim m amant; ad m mittunt. inquit, s enim des pet ut mihi dnum dent, statim dnum ram maris petvit; ibi vr Neptnum tlibus verbs rvit: Neptne inquit, r t ut pulchrum taurum ad meam flcts excits tempesttsque sdre sols, sacrificb! Neptnus ex fund maris eum rantem audvit et pulchernsulam mitts, quem tibi, marium omnium de qu magns rimum magnumque taurum ad nsulam Crtam msit, quem sacrificr iussit. vit: postquam vr vdit taurum pulcherrimum esse, nluit tam frmsam bstiam Neptn sacrificre; servs igitur Mnos, ad taurum accdns, eum magn cum cr spectlim, mults hominibus spectantibus, ambultum exiit et

1. Mns

ad capitvlvm XX VII
ns rx, qu Crtam nsulam regbat, ibi magnam et pulchram rgiam, mults servs, magnam pecniam
rgia -ae f = domus rgis superbus -a -um = qu alis nllus preti esse putat favre + dat = bene velle petere (ab aliqu) = poscere

10

sdre turbre sacrificre = bovem/ovem/ porcum occdere et de dare fundus - m

15

20

sus id facere prohibuit, esque iussit alterum taurum ex stabul su ad maris ram addcere: serv inquit, vbs imper ut taurum minus pulchrum ex stabul me smtis: Vix haec dxerat, cum serv, qu sevrum atque superbum crte tamen ut colre sit similis huic, quem Neptnus msit.

stabulum - n = locus qu pecora nocte redeunt ad-dcere similis -e (+ dat) = qu dem esse vidtur impertum - n = quod impertur

25

rgem timbant, quam celerrim poturunt imperta fcrunt: itaque ad stabulum cucurrrunt unde alterum taurum ad ltus dxrunt. Qu sacrifict, Mns servs iussit sacrum tau-

currere cucurrisse

13