Sokratesin Savunmas adl eserin felse a cdan de gerlendirilmesi.

Berk Ozbalc
11-B 4069 Bornova Anadolu Lisesi

17 Aralk 2013
Ozet 399 ylnda Sokratesin, su Apology,1 , MO clanm s oldu gu gen cli gi yola ckarma, sehrin inand g tanrlara inanmama, ancak daimonlara inanma gibi su clara kar s kendini savundu gu konu smann, Platon tarafndan yazya d ok ulm u s halidir. Sokratesin Savunmasndaki ilk c umlede Sokrates, Atina halknn su clayanlar tarafndan ikna edilip edilmedi gini bilmedi gini s oyler, ki bu b ut un konu smann temas i cin onemlidir. Ger cekten de, Sokratesin Savunmasnda Sokrates; felsefenin, bilgisizli gi i cten bir sekilde kabul etmek ile ba slayaca gn s oyler. Savunmasnn sonunda Sokrates, beraat edemez ve ol ume mahkum edilir.

cindekiler I
1 Ana hatlar ile Sokratesin felsefesi 1.1 Giri s . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2 Sokratesi su clayanlar . . . . . . . 1.3 Birinci b ol um . . . . . . . . . . . . 1.4 Ikinci ve u cu nc u b ol umler . . . . . 2 E ger ben Sokrates olsaydm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2 2 3 4 5

Yunanca: Savunma

1
1.1

Ana hatlar ile Sokratesin felsefesi

Giri s

Atinallar! Beni su clayanlarn u zerinizdeki tesirini bilemiyorum; fakat s ozleri o kadar kandrc idi ki, ben kendi hesabma onlar dinlerken az daha kim oldu gumu unutuyordum. Bu giri s c umlesi, Sokratesin felsefe anlay sn anlayabilmek i cin onemlidir. Savunmada Sokrates; felsefenin, bilgisizli gin i cten kabul u ile ba slad g onermesini yapm str. Savunmann ilerleyen ksmlarnda2 ise, bunu bir a ckl ga kavurmu stur: Sokratesin sahip oldu gu b ut un bilgelik, onun hi cbir seyi bilmedi gi bilgisinden gelmi stir. Sokrates, savunmasnn ba snda, j uriye (Atina halkna) kendisini hitap sekline g ore de gil, do gruluklara g ore yarglamasn s oyler, hatta bu sekilde, kendisini su clayan ki silerin taklidini ve parodisini yapar, ve onlarn hatasn d uzeltir. Sokrates; s usl u kelimeler, dikkatlice dizilmi s c umleler kullanmaut un yaca gn, ancak aklna gelen ifadeleri kullanarak konu saca gn s oyler.3 B bu uyarlara ra gmen Sokrates savunmasn yaptk ca, usta bir hatip oldu gunu, ikna edici ve dokunakl konu stu gunun otesinde, bir bilge oldu gunu bize ispatlam str ve bu sekilde, kendisini su clayan ki silerin hatasn d uzeltmi s olur, onlara en ba sndan beri ne yapmalar gerekti gini g osterir: akllca ve ikna edici bir sekilde, yalnzca do grular s oylemek.

1.2

Sokratesi su clayanlar

Sokratese dava a can u c ki si, a sa gdakilerdir: Anytos. G oze carpan bir Atinalnn o gludur. Sokratese g ore, Anytosun bu davaya katlmasnn sebebi, ustalarla siyaset cilerin kinlerini ta smasdr.4 Meletos, Sokratesin savunmasnda konu san tek davacdr. Sokrates, Meletosun davaya katl sn sairlerin kinlerine terc uman olmaya 4 ba glam str. Savunmada Meletos, kendisinin Sokrates tarafndan sorgulanmasna izin vermi stir ve b oylece bir tuza ga admn atm str. Anla slan odur ki, Meletos kendi su clamalarna dikkat etmemektedir: Meletos, Sokratesi hem ateizmle, hem de yar-tanrlara inanmakla su clar. Lykon, Sokratese g ore, hatipleri davada temsil eden ki sidir.
2 3

23b, 29b. Kitapta yer alan c umle: . . . Fakat, Atinallar, ben onlar gibi ba stan ba sa parlak ve g osteri sli s ozlerle bezenmi s hazr bir nutuk s oyleyecek de gilim; tanr korusun. Hayr, su anda iyi k ot u dilim d ond u gu kadar s oyleyece gim; cu nk u b ut un diyeceklerimin do gru oldu guna inanyorum. 4 Kitapta ge cen c umle: Meletosa, Anytosa, Lykona, bana saldrmak cesaretini veren, i ste bu iftiralardr. Meletos, sairlerin, Anytos, ustalarla siyaset cilerin, Lykon da hatiplerin kinlerine terc uman olmu stur.

Sokrates, iki farkl su clamay cu r utece gini s oyler: Sokrates tanrlara saygszlk ve gen cli gin yoldan ckartlmas ile su clanm st. Sokrates tanrlara inanyordu, ama onlarn yetilerini sorguluyordu. Sokrates, eski su clamalarn, yllardan beri s uren dedikodu ve kendisine kar s olan on yargdan t uredi gini ve onlara hitap etmenin zor olaca gn s oylemi stir. Ancak Sokrates, bu k ot ulemeleri yapan ki silerin, kendisine dava etti gini farz eder ve su clamalar yasal bir forma sokar: Sokrates k ot u bir insandr: Yeraltnda, g oky uz unde olup bitenlere kar syor, e griyi do gru diye g osteriyor, bunlar ba skasna da o gretiyor.5 Sokrates, bu su clamalarn, bir Aristophanes komedyasnda devaml g osterildi gini s oyler. Sokrates, kendisinin bir sost olarak nitelendirilemeyece gini s oyler, cu nk u ona g ore sostler bilgedir (veya oyle g oz uk urler.) Bu d u su nce de, Sokratesin felsefesini anlamamza yardmc olacaktr. Sokrates, ayrca sostlere cok para verildi gini s oyler, ve sonradan da kendisinin sefalet i cerisinde ya sad gn s oyler.6

1.3

Birinci b ol um

Sokrates, k ot u s ohretinin nereden ckt gn anlatr. Khairephonun bir g un Delphoiye gitti gini ve tanrya, cekinmeden, Sokratesden daha bilgin bir kimse olup olmad gn sormu s, ve tanr s ozc us u de, Sokratesden daha bilgin bir adamn olmad gn s oylemi stir, Sokrates bunu bir bilmece olarak g orm u st ur: Sokrates, kendisinin b uy uk ya da k u cu k hi cbir bilgeli ge sahip olmad gn biliyordu, ama ayn zamanda, yalan s oylemenin de tanrlarn do gasna aykr bir sey oldu gunu da. Sokrates, bunun u zerine, paradoksu (cahil bir adamn, ayn zamanda insanlar arasnda en zekisi olabilece gi) c ozmek i cin ilahi bir g oreve ckar. Sistematik bir sekilde politikaclar, sairleri ve ustalar sorgular. Sokrates bu sorgulamann sonucunda politikaclarn birer sahtekar oldu gunu, sairlerin kendi siirlerini bile anlamad gn (kahinlerin, falclarn kendi s oylediklerini anlamad g gibi) s oyler. Ustalar da kendilerinin g osteri s ci oldu gunu ispatlar ve sonu c olarak Sokrates, kendisine, konu stu gu ki siler gibi birer sahtek ar m, yoksa kendisi mi olmak istedi gini sorar. Sokrates, Atina halkna, tercihinin kendisi olmak y on unde oldu gunu s oylemi stir. Onyarg ve dedikodu ksmn bitiren Sokrates, artk kendisine y uklenmi s su clamalar cu r utmeye ba slar. Sokratesin ilk hamlesi, Meletosu7 , onemsedi gini iddi ga etti gi seyleri onemsememekle su clamaktr. Sokrates, Meletosu sorgularken s oyler: Kimse, bile bile ba ska bir insan yoldan ckarmaz, cu nk u o insandan, ba ska bir zaman kendisine zarar gelecektir. Yoldan ckarma meselesinin cok onemli olmasnn iki sebebi vardr: bu su clama, kendisine yaplan su clamalarn merkezinde oturmaktadr (gen clere, bir ce sit
5 6

19b, 19c 23c 7 Meletos, Yunancada onemseyen ki si, onemseme anlamna gelir.

ateizmi o greterek onlar yoldan ckarmak), ve ikinci olarak, Sokrates demi stir ki, e ger Sokrates mahkum edilirse, bunun sebebi, yllar once, Atina halknn, onlar daha gen c iken, Aristophanes tarafndan yoldan ckarlm s olmalar olacaktr (Aristophanes komedyas, Bulutlar, davadan 24 yl once. Sokratesi abartl haraketler ile taklit eden unsurlar i cerir). Sokrates, bunun ardndan, ikinci su clamaya ge cer, kendisinin bir ateist oldu guna dair bir su clama. Meletosu sorguya ceker, ve onu Sokratesin yartanrlara ve ruhani varlklara inanan bir ateist oldu gunu s oylemeye getirir. Sokrates, Meletosu bir celi skiye d u su rd u gu n u duyurur. Ardndan Sokrates, Meletosun, kendisini test etti gini sesli olarak ifade eder8 . Sokrates, s oyledi gi seyi tekrarlar: kendisini ykacak olanlar, ona y uklenen resmi su clamalar de gil, on yarglar, dedikodular ve iftiralardr. Sokrates olmekten korkmamaktadr, ancak do gru davranmak veya yanl s davranmak konusu onu ilgilendirir. Sokrates iddiasna devam eder: ol umden korkanlar, cahilli gini g ostermi s olur: ol um cok b uy uk bir kutsanm slk olabilir, ama pek cok ki si ol um un k ot u oldu gunu daha hen uz olmeden s oyler ve bundan korkar. Sokrates tekrar eder: bilgeli gim, bilmedi gimin farknda olmamdr. Sokrates asla bir o gretmen olmad gn iddia etmi s, yani kendi bilgilerini ba skalarna katmad gn s oylemi stir. Bu y uzden herhangi bir vatanda sn k ot u yola d u smesinden sorumlu tutulmamas gerekti gini s oylemi stir. Kendine ozg u bir diyalektik ile, Meletosu cu r utt u gu gibi bu iddialar da cu r ut ur ve d u su ncelerinin mantki s urecini a cklar, d u su ncelerini temellendirir. Sokrates, savunmasnn bu ksmn, hakimlere kendisinin sradan duygusal y ontemlere ve arg umanlara ba svurmayaca gn hatrlatarak kapatr. Kendisi a glamayacak, veya u c o glunu, hakimin akln celmek i cin kullanmayacaktr. Sokrates ol umden korkmamaktadr ve bu ilahi g orevine ters d u secek hi cbir davran sta bulunmayacaktr.

1.4

Ikinci ve u cu nc u b ol umler

Sokrates ol um cezasn kabullenirken, derin felse c umleler kurar. Bu c umlelerden birka c tane ornek vermek gerekirse; . . . Ba ska t url u d u su n ursek, ol um un bir iyilik oldu gunu umduracak sebep oldu gunu da g or ur uz; ol um iki seyden biridir: ya bir hi clik, b usb ut un suursuzluk halidir, yahut da, herkesin dedi gi gibi, ruhun bu um bir d unyadan ayrlarak ba ska bir d unyaya ge cmesidir. Ol suursuzluk, deliksiz ve r uyasz bir kimsenin uykusu gibi bir uyku ise, o ne m ukemmel, ne tam bir kazan ctr! Bir kimse, uykusunda, hi c r uya g ormedi gi bir gecesini d u su nerek, bunu hayatnn oteki g unleri ve geceleri ile
8 . . . Kim bilir, belki de beni denemek i cin bu muammay uydurmu stur. Belki de, kendi kendine, bakalm bilgin Sokrates i si alaya alp birbirini tutmaz s ozler s oyledi gimi bulacak, meydana ckaracak m, yoksa onu da bizi dinleyenleri de aldatabilecek miyim? demi stir. ...

kar sla strsayd, b ut un hayatnda bundan daha iyi ve daha ho s ka c g un ve ka c gece ge cirmi s oldu gunu da bize s oyleydi, sanrm ki herkes, de gil yalnz alel ade kimseler, B uy uk Kral bile, hayatnda b oyle pek az um bir g und uz ve gece bulurdu. Ol ce sit uyku ise, b uy uk bir kazan ctr; cu nk u oyle olunca, zamann b ut un ak s, tek bir gece gibi g oz ukecektir. Ama ol um bizi bu d unyadan ba ska bir d unyaya g ot uren yolculuk ise, ve herkesin dedi gi gibi, b ut un olenler ba ska d unyada ya syorlarsa, h akimlerim, bizim i cin bundan daha b uy uk ne iyilik olabilir? . . . bir insana, ne hayatta, ne de . . . Iyi old ukten sonra, hi cbir k ot ul uk gelmez. Artk ayrlmak zaman geldi, yolumuza gidelim: Ben olmeye, siz ya samaya. Hangisi daha iyi? Bunu tanrdan ba ska kimse bilemez. A ck ca g or ulebilmektedir ki, Sokrates old ukten sonra nereye gidece gini bilmemektedir ve kesin bir yargs yoktur. Bunlar, savunmann ilk c umlesinde de, son c umlesinde de baskn olan bilmeme temasn bize a ck ca belli eden c umlelerdir. Sokrates, kendisini su clayanlara kar s hi cbir kin beslemedi gini s oyler, ve onlardan, Sokratesin cocuklar b uy ud u gu nde, onlarn iyili gi bencilli gin on une koyduklarndan emin olmalarn istemi stir.

E ger ben Sokrates olsaydm. . .

NOT: Bu ksm tamamiyle yazarn oznel d u su ncelerini yanstmaktadr. D u su n uyorum e ger, Sokrates gibi, par cadan b ut une giderek cu r utmeler yapan, ornekler vererek hakll gn savunan, iddiasndan vazge cmeyen, kararl birisi beraat edemiyorsa, ben de edemezdim. Sokrates aslnda hi cbir sekilde su c i slememi sti, ancak arkasndan d on up dola san dedikodular, iftiralar onun sonunu hazrlad. B oyle bir durumda, ben so gukkanll gm koruyamayabilirdim. Sokratesi, savunmas boyunca g osterdi gi so gukkanllk, sakin tavr ve mantkl d u su nme yetisini koruyabilmesinden dolay takdir etmek l azm olur. ume mahkum edildi Ol gim zaman, ben de, herkesin yapaca g gibi, ol um hakknda, hayatm boyunca hi c d u su nmedi gim kadar hzl bir bi cimde d u su n urd um. Benim i cin onemli olan, d unyada brakm s oldu gum iz, insanlara yapm s oldu gum etki olacaktr. Faydal olabildiysem, ne mutlu bana.