EKSPERTNI SISTEMI

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

Prof. dr Branko Latinovi

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA Osnovna podruja primjene ekspertnih sistema su ona za koja nisu u potpunosti poznati algoritmi rjeavanja, niti je znanje dovoljno formalizovano. Takva podruja su zahvalna za eksperta da rjeava probleme na osnovu obimnog znanja sluei se pri tom svojim iskustvom i donekle intuicijom. Ekspertni sistemi su se u poetku primjenjivali na razliitim poljima. Prvi najjednostavniji ekspertni sistemi sluili su kao supstitucija ljudskog partnera u igri kao to je npr. ah. Zatim, u sljedeoj grupi se nalaze ekspertni sistemi koji zamjenjuju profesionalca npr. ljekara. Dalja primjena ogleda se u podrci vojnim sistemima u planiranju, donoenju odluka i dijagnostici.

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA Jedan od najranijih sistema za eksploataciju specifinog znanja iz odreene oblasti bio je DENDRAL, koji je razvijen na Univerzitetu Stanford kasnih '60ih godina 20. vijeka. DENDRAL je dizajniran za izvoenje zakljuaka o strukturi organskih molekula iz njihovih hemijskih formula i spektografskih informacija o hemijskim vezama koje postoje u okviru molekula. MYCIN je uspostavio metodologiju savremenih ekspertnih sistema. On koristi struno medicinsko znanje za dijagnosticiranje i propisivanje terapije za spinalni meningitis i bakterijske infekcije krvi. Razvijen je na Stanfordu sredinom 70ih godina i predstavlja jedan od prvih programa koji upuuje na probleme rasuivanja sa neodreenim ili nekompletnim informacijama.

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA PROSPECTOR za odreivanje mogue lokacije i tipa nalazita rude baziran na geolokim informacijama o poloaju. INTERNIST za vrenje dijagnoze u oblasti interne medicine. DIPMETER ADVISOR za tumaenje rezultata sa buotina nalazita nafte. XCON za vrenje konfiguracije VAX kompjutera.

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
Veliki broj ekspertnih sistema u razliitim oblastima kao to su: medicina, obrazovanje, poslovanje, energetika, ivotna sredina, geografija, dizajn, psihologija, filozofija, lingvistika, razumijevanje prirodnih jezika, razne igre, automatsko rezonovanje i dokazivanje teorema, planiranje i robotika, itd.
5

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
Veliki broj ekspertnih sistema u razliitim oblastima kao to su: medicina, obrazovanje, poslovanje, energetika, ivotna sredina, geografija, dizajn, psihologija, filozofija, lingvistika, razumijevanje prirodnih jezika, razne igre, automatsko rezonovanje i dokazivanje teorema, planiranje i robotika, itd.
6

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA Najpoznatiji komercijalni ekspertni sistemi su: DENDRAL (utvruje hemijske strukturne formule na osnovu spektralnih osobina hemijskih jedinjenja), SHRDLU (sistem za razumijevanje prirodnog jezika), MYCIN (sistem za pomo ljekarima kod dijagnosticiranja infektivnih oboljenja kod izbora terapije), ARCHES (program za automatsko uenje), AL/X (sistem za otkrivanje kvarova u kompleksnim proizvodnim procesima), PROSPECTOR (sistem za pomo kod geolokih istraivanja).

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA AUDITOR Softverski paket ekspertnog sistema, koji je razvijen s ciljem da pomogne u analizi doputenih spornih potraivanja, dugovanja i unutranjih kontrola u preduzeu. "Auditor" je danas jedan od najvie korienih ekspertnih sistema. Ovaj program bira kontrolne postupke na osnovu ulaza iz preduzea. Razvijen je na Univerzitetu Ilinois. TAX ADVISOR Ekspertni sistem koji prua poreske savjete za planiranje nasljedstva. Razvijen je kao dio doktorskog rada na Univerzitetu Ilinois. Svrha mu je da svojim poreskim savjetom pomogne klijentu u finansijskim poslovima tako da porez na prihod i porez na nasljee budu minimalni, a da pri tom ne budu pogoene odluke o zdravom ulaganju i odgovarajuem pokriu osiguranja. TICOM U razvojnim fazama na Univerzitetu Minesota, ovo je metoda za modeliranje i ocjenjivanje sistema unutranje kontrole. "Ticom" moe poboljati tanost i pouzdanost finansijskih podataka u preduzeu.
8

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA EDP AUDITOR Jo jedan kontrolni sistem, "Edp Auditor" je dizajniran s ciljem da pomogne kontrolorima ili kontroli modernog EOP-a, te da pomogne u izvoenju modernog verifikacionog postupka. TAXMAN Oporezivanje je podruje za koje su od poetka zainteresovani ekspertni sistemi. "Taxman" procjenjuje poreske posljedice predloenih reorganizacija u preduzeu. CORP-TAX Jo jedan poreski sistem, "Corp-Tax" je napravljen s ciljem da pomogne raunovoi u vezi s amortizacijom. FINANCIAL ADVISOR Razvijen na MIT Univerzitetu ovaj sistem moe pruati savjete o projektu, proizvodima, udruivanjima, kupovini kada se razgovara sa visokim finansijskim savjetnikom.

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA PLAN POWER Novi ekspertni sistem za finansijsko planiranje, koji je razvijen kao rezultat sve vee sloenosti zadataka za finansijskog planera zbog mnoenja investicionih sredstava. Razvio ga je Applied Expert Systems za korienje na Xerox 1186 radnoj stanici. Program uzima u obzir finansijsku situaciju, zatim usklauje potrebe s najpovoljnijim finansijskim proizvodima i uslugama. Uz to sistem e proizvoditi tabelarne izvjetaje za scenarije koji pokazuju stanje poreza na prihod, tokove novca, neto vrijednost i druge kritine faktore temeljene na alternativnim odlukama. CASH VALUE Dizajniran u "Plan Power-u", ovo je komercijalno pristupaan ekspertni sistem, koji pomae u planiranju kapitalnih projekata. Pravila odluivanja daju savjete o neto polaznoj vrijednosti, toku novca, isplativosti i analizi rizika.

10

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA AION DEVELOPMENT SYSTEM /MVS/PC Ljuska ekspertnog sistema namijenjena za velike IBM sisteme ili PC kompatibilne sisteme. Razvijen u AION Corp. ovaj program je namijenjen komercijalnim EOP sredinama. Sistem ima razvojne funkcije koje su potrebne za stvaranje, testiranje i izvoenje aplikacija baza znanja. Takoe ukljuuje editor, pomo, skicu i povezne funkcije. GURU Spoj mogunosti ekspertnog sistema i tradicionalnog komercijalnog raunovodstva, ovaj program razvijen u Micro Data Base Systems, Inc., radi kao softver za tabelarne izvjetaje (spreadsheet) i kao ljuska za ekspertni sistem. Uz ovakve jedinstvene mogunosti, korisnik moe u njega ugraditi, znanje na mikrokompjuteru, pa tako korisnik koji radi na tabelarnom izvjetaju moe "konsultovati" ekspertni sistem i bre donositi rutinske odluke. Pored standardnih funkcija generatora izvjetaja, obrade teksta, statistike analize i upravljanja podacima, GURU ekspertne aplikacije mogu obuhvatiti administrativne savjete, finansijske analize i rutinsko odluivanje.
11

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PLATINUM LABEL Opti raunovodstveni softver s korisnikim interfejsom u obliku prirodnog jezika, iji je cilj brzo akceptiranje od strane korisnika. Platforma za izvoenje mu je obian personalni raunar. Sadri sedam ekspertnih paketa: potraivanja, dugovanja, glavnu knjigu, prodajne narudbe, zalihe, analizu prodaje i osnovni pribor za voenje. Razvijen je u Intelli Source Inc., sadri zatitu u vidu lozinke, sredstva za periodine i godinje obraune, te prenos bilansa s nekoliko prozora na ekranu. EURISKO Futuristiki ekspertni sistem koji je nastao i jo se razvija na Univerzitetu Stanford, a osnovna mu je ideja da kompjuter razvija svoje vlastite teorije i ideje na osnovu zadatih principa struke. EXPERT-EASE Ovaj sistem predstavlja jedan od najee korienih optenamjenskih ekspertnih sistema. Razvijen je na Human Edge Software, Inc. Najprikladnije primjene za sisteme kao to je "Expert-Ease" su dobro definisane odluke od dvije do etiri opcije, a istovremeno se vodi rauna o tri do est relevantnih faktora. Sadri samo okvir bez vlastitog domena znanja, dok domen treba dati korisnik/strunjak.
12

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PRIMJER PRIMJENE EKSPERTNOG SISTEMA EIAxpert U OBLASTI ZATITE IVOTNE SREDINE EIAxpert predstavlja interaktivan, na pravilu zasnovan ekspertni sistem za procjenu ivotne sredine. Dizajniran je za nivo snimanja procjene razvojnih projekata u ranoj fazi ciklusa projekta. Sistem moe funkcionisati sa minimumom podataka i informacija o projektu, njegovim alternativama, i okolinskom okruenju oslanjanjem na opte znanje i pravila kao i na regionalni geografski informacioni sistem (GIS) i set baza podataka. EIAxpert je generiko i u potpunosti podacima - voeno sredstvo za procjenu koje se moe veoma lako konfigurisati za veoma irok spektar primjena u razliitim oblastima i regionima. Sistem koristi specifinu listu provjere potencijalnih problema koja je karakteristina za odreeni tip projekta. Ti potencijalni problemi se procjenjuju pravilima u dijalogu sa korisnikom. Ovaj ekspertni sistem obrauje pravila putem hibridnog simbolikog i numerikog predstavljanja objekata, po izboru i geokarakteristinih objekata i ugraenog GIS-a, kao i pomou veza sa bazama podataka i simulacionih modela. Sposobnost da obrauje i simbolike i numerike podatke putem potpune meusobne razmjene ga ini pogodnim za analizu politike na visokom nivou.
13

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PRIMJER PRIMJENE EKSPERTNOG SISTEMA EIAxpert U OBLASTI ZATITE IVOTNE SREDINE U svojoj posljednjoj verziji koja je putena u rad sistem je u potpunosti ugraen u okviru WaterWare informacionog sistema za upravljanje rijenim slivom, i implementiran kao na web-u zasnovan sistem klijent-server kojem se moe pristupati sa bilo kojeg web pretraivaa u okviru lokalnih ili irih podruja mrea, Intraneta ili Interneta. WaterWare predstavlja integrisan, na modelu zasnovan informacioni sistem kao i sistem za podrku odluivanja za upravljanje vodnim resursima. WaterWare je implentiran na jednoj otvorenoj, te objektno orijentisanoj arhitekturi klijent-server, i podrava integraciju baza podataka, geografskog informacionog sistema (GIS), modela i analitikih alata u jedan zajedniki okvir koji je veoma lak za korienje. To sve podrazumijeva multimedijalni korisniki interfejs sa pristupom Internetu, hibridni GIS sa hijerarhijskim slojevima mapa, baze podataka o objektima, analize vremenskih serija, izvjetajne funkcije, ugraen ekspertni sistem za zadatke procjene, klasifikacije i procjene uticaja, te hipermedijalni sistem za pomo i objanjenja. Izvorno je EIAxpert sistem bio dizajniran za Donji Sliv Rijeke Mekong (kojim upravlja Sekretarijat Komisije za sliv rijeke Mekong - ije su lanice Kamboda, Laos, Tajland i Vijetnam) za svrhu procjene razvojnih projekata o vodnim resursima, i on koristi liste provjere i pravila procjene koje su izvedene iz Smjernica Azijske Razvojne Banke za ivotnu sredinu. Osnovni okvir EIAxpert sistema je, ve pomenuti 14 informacioni sistem WaterWare.

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PRIMJER PRIMJENE EKSPERTNOG SISTEMA EIAxpert U OBLASTI ZATITE IVOTNE SREDINE Opti EIAxpert sistem podrazumijeva: Bazu podataka i interaktivne editorske alate za razvojne projekte o vodnim resursima, koji dozvoljavaju odravanje i uporeivanje viestrukih alternativa za svaki projekat; Dvoslojni hijerarhijski geografski informacioni sistem (GIS) koji pokriva cijeli rjeni sliv kao i podruja koja su neposredno ugroena pojedinanim projektima. GIS koristi i vektorske podatke i satelitske ilustracije; Cijeli set baza podataka, kao na primjer meteoroloke, hidrografske, te baze podataka o kvaliteti voda, ali takoe i ekoloke tehnologije kao to je recimo tretiranje otpadnih voda; Baza znanja sa listama provjere, pravilima, detaljnim informacijama i smjernicama, te instrukcijama za analitiara; Mehanizam zakljuivanja koji vodi analitiara kroz procjenu projekata u vidu veoma jednostavnog dijaloga; Generator Sumarnog Izvjetaja koji sumira i ocjenjuje procjenu uticaja i obezbjeuje tampanu verziju izvjetaja.
15

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PRIMJER PRIMJENE EKSPERTNOG SISTEMA EIAxpert U OBLASTI ZATITE IVOTNE SREDINE Putem pravila ekspertnog sistema, eksterni modeli se mogu pozivati kao dio procedure zakljuivanja. Modeli se mogu koristiti za izraunavanje uticaja smanjenja vodotoka, otputanja otpadnih voda, promjena u korienju zemljita, itd., ili za ocjenu parametara projekta kao to su na primjer zahtjevi navodnjavanja ili promjene sadraja podzemnih voda. Baza znanja: Ekspertni sistem koristi AKO .... ONDA (IF ... THEN) pravila za kvalitativnu procjenu potencijalnih problema ivotne sredine. Baza znanja Mekong sistema sadri preko 1000 poloenih pravila. Osnova pravila je povezana sa hipertekstualnim sistemom koji obezbjeuje objanjenja termina i koncepata, detaljne informacije, i instrukcije za korisnike. Pretraiva baze znanja dozvoljava nadgledanje pojedinanih pravila te funkcija povratnih objanjenja ZATO (WHY) moe pratiti simboliko rasuivanje sistema korak po korak. EIAxpert je dizajniran za uveane procjene, sa vie informacija koje postaju dostupne u toku razliitih faza pripreme projekata, te time bolje obraena analiza postaje mogua. Razliiti korisnici mogu doprinijeti procjeni projekta, i nekoliko verzija projekta i projektnih alternativa se mogu istovremeno odravati.

16

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PRIMJER PRIMJENE EKSPERTNOG SISTEMA EIAxpert U OBLASTI ZATITE IVOTNE SREDINE Meni sa ikonicama poetne strane EIAxpert-a omoguava pristup: glavnom ekspertnom sistemu (alatima za procjenu) - na osnovu Smjernica za procjenu uticaja na ivotnu sredinu koje je razvila Azijska Razvojna Banka, sistem koristi hijerarhijske liste provjere koje pokrivaju odabir podruja, dizajn projekta, fazu izgradnje, projektno poslovanje, ekoloke olakice, i analizu isplativosti trokova; objektno orijentisanoj projektnoj bazi podataka koja kompilira dostupne informacije o razvojnim projektima i projektnim alternativama; hijerarhijskom GIS-u, koji pohranjuje, prikazuje, i analizira geografske podatke za cijeli rjeni sliv, kao i za pojedinana projektna podruja. EIAxpert koristi hibridni GIS koji moe kombinovati vektorske i skenirane podatke (ukljuujui satelitske ilustracije i fotografije iz vazduha, kao i digitalne evaluacione modele ua rijeke. GIS takoe obezbjeuje pristup prostorno orijentisanoj bazi podataka za projekte i pojedinane karakteristike koje su od znaaja za, na primjer brane i rezervoare, naselja, podruja navodnjavanja, itd.

17

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PRIMJER PRIMJENE EKSPERTNOG SISTEMA EIAxpert U OBLASTI ZATITE IVOTNE SREDINE

Poetni ekran EIAxperta

18

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PRIMJER PRIMJENE EKSPERTNOG SISTEMA EIAxpert U OBLASTI ZATITE IVOTNE SREDINE

Pristup GISu
19

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PROTOTIP EKSPERTNOG SISTEMA ZA ANALIZU KREDITNOG RIZIKA

Da bi se dolo do validne ocjene kreditnog rizika i kreditne sposobnosti debitora pri kratkoronom kreditiranju privrede u ovom originalnom primjeru jednog ekspertnog sistema, primjeniemo kombinaciju dvije poznate metode analize kreditnog rizika i kreditne sposobnosti: preliminarnu analizu kreditnog rizika tzv. metod "5C" i Z - Score analizu.

20

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PROTOTIP EKSPERTNOG SISTEMA ZA ANALIZU KREDITNOG RIZIKA

Analiza kreditne sposobnosti debitora predstavlja osnovu na kojoj treba da se zasniva i izvede ocjena o njegovoj kreditnoj sposobnosti. Obuhvata debitorove pojave vezane za prolost i sadanjost, kao i budue uslove poslovnog ambijenta debitora srazmjerne duini eventualnog perioda kreditiranja. Ameriko poslovno bankarstvo ovom analizom analizira pet faktora kreditne sposobnosti debitora i naziva ih "5 Cs of Credit" ili skraeno "5C", pri emu favorizuje prva tri faktora u odnosu na ostala dva. Ti faktori su: character - karakteristike debitora, capacity - kapacitet debitora, capital - kapital debitora, collateral - zalog ili obezbjeenje kredita i conditions - ekonomski uslovi u okruenju.

21

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PROTOTIP EKSPERTNOG SISTEMA ZA ANALIZU KREDITNOG RIZIKA

Karakter debitora u savremenom kontekstu podrazumijeva osobine debitora ili zajmotraioca u smislu njegove poslovne reputacije, pripadnosti vrsti djelatnosti i pravnog statusa. Karakter se razlae na etiri elementa: odgovornost (osobine menadera i vlasnika preduzea), integritet (sopstvena i tua poslovna iskustva sa debitorom), tanost (blagovremenost izvrenja obaveza) i dosljednost (stanje poslovnih knjiga). U naoj analizi svaki od navedenih elemenata vrednovan je sa tri stepena (odlian, dobar ili lo).

22

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PROTOTIP EKSPERTNOG SISTEMA ZA ANALIZU KREDITNOG RIZIKA

Kapacitet debitora predstavlja sposobnost debitora da vraa odobreni i uzeti kredit. Zasniva se na sljedeim elementima: likvidnost debitora, operativna efikasnost preduzea, rentabilnost debitora, zaduenost debitora. Kapital debitora definie se kao trajno uloeno sredstvo osnivaa i akcionara. To je u stvari finansijska vrijednost komitenta, odnosno, njegove firme i mjeri se kao neto vrijednost imovine vlsnika, Dobiva se tako to se od ukupnih sredstava (aktive) oduzmu ukupne obaveze (pasiva). Ovdje treba voditi rauna da knjigovodstvena vrijednost ne reflektuje trinu vrijednost. Imovina debitora je gornja granica visine kredita i sigurnost za vraanje kredita. U naem primjeru finalno moe imati dvije vrijednosti da ili ne.
23

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PROTOTIP EKSPERTNOG SISTEMA ZA ANALIZU KREDITNOG RIZIKA

Kolateral debitora predstavlja obezbjeenje kredita i pokriva slabe take kreditne sposobnosti preduzea debitora. Kolateral se odnosi na bilo koje sredstvo (u aktivi), kojima debitor raspolae kao specifinom zalogom za obezbjeenje vraanja kredita. U naem primjeru ekspertni sistem kolateral kao ulazni element analize uzima sa da ili ne. Kondicije ili ekonomski uslovi poslovanja odnose se, prije svega, na konjukturu trita na kojem debitor posluje. U naem primjeru bitne su ekonomske projekcije u periodu vraanja kredita. Te projekcije daju ekspertnom sistemu vrijednost povoljne ili nepovoljne konjukture.

24

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PROTOTIP EKSPERTNOG SISTEMA ZA ANALIZU KREDITNOG RIZIKA

Z-Score analiza je specifan metod mjerenja finasijskih tekoa debitora a time i rizika banke. Sutina ove analize je u predvianju realnosti finasijske pozicije debitora na osnovu korienja preciznih indikatora, pri emu ovi indikatori ne zamjenjuju ve dopunjuju prethodno izloene indikatore. Z-Score analiza je zasnovana na primjeru amerikih preduzea srednje veliine i premoava jaz izmeu koeficijenata konvencionalne kreditne analize i egzaktnih parametara dobijenih na bazi statistikih multivarijacionih metoda analize boniteta debitora. Z indikator kvaliteta kredita dobiva se sljedeom jednainom: Z=1,2x1+1,4x2+3,3x3+0,6x4+1,0x5
x1= tekua aktiva / ukupna aktiva x2= neto dobit / ukupna aktiva x3= bruto dobit / ukupna aktiva x4= trina vrijednost kapitala / knjigovodstvena vrijednost ukupnih obaveza x5= realizacija / ukupna aktiva.

25

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PROTOTIP EKSPERTNOG SISTEMA ZA ANALIZU KREDITNOG RIZIKA

VPEXPERT predstavlja softverski paket - skeleton (shell) za razvoj ekspertnih sistema. Razvila ga je softverska firma Paperback Software International 1984. godine, a u kasnijem razvoju doivio je izvjesne modifikacije. Paket posjeduje komunikacije prema veem broju programa za poslovnu obradu. VPEXPERT funkcionie na personalnom kompjuteru i relativno je jednostavan za koritenje. Pored ostalih mogunosti sadri i odreenu mogunost samouenja, pa se zato svrstava u grupu jednostavnijih aplikacija vjetake inteligencije. Predstavlja brz i snaan alat za razvoj ekspertnih sistema i koristi pravila koja mnogo lie engleskom jeziku.

26

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PROTOTIP EKSPERTNOG SISTEMA ZA ANALIZU KREDITNOG RIZIKA

Kao i svaki skeleton i VPEXPERT sadri dva dijela: bazu znanja (kolekcija informacija i podataka povezana pravilom tipa IF - THEN) i mehanizam zakljuivanja (program koji izvrava pravila i radi sa podacima, te dolazi do zakljuaka). VPEXPERT se moe kombinovati sa eksternim podacima tako da se baza znanja moe modifikovati (poveavati) bez promjene samog ekspertnog sistema. Komunikacija sa korisnikom veoma je komforna, korisnik moe da bira sugerisani odgovor, da unosi svoj odgovor, da odreuje procenat pouzdanosti odgovora, a sve u jednom veoma pristupanom modu komunikacije. Iako skeleton ima vlastiti tekst editor, ekspertni sistem u VPEXPERT-u se kreira bilo kojim raspoloivim tekst procesorom ili editorom, s tim da naziv odgovarajue datoteke ima ekstenziju KBS.
27

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PROTOTIP EKSPERTNOG SISTEMA ZA ANALIZU KREDITNOG RIZIKA

Stablo odluivanja u grafikom obliku

28

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA
PROTOTIP EKSPERTNOG SISTEMA ZA ANALIZU KREDITNOG RIZIKA
KOLIKA JE TRZISNA VRIJEDNOST KAPITALA ? 113064000 KOLIKA JE KNJIGOVODSTVENA VRIJEDNOST UKUPNIH OBAVEZA ? OCJENA TOP3734000 MENADZERA - VLASNIKA PREDUZECA ? ODLICAN DOBAR LOS

Finding ODG_INT Testing B29 RULE B29 IF KAR_ODG = Odlican AND KAR_INT = Odlicna THEN ODG_INT = yes CNF 100 Finding KAR_ODG

STA = (TAKT/TOBA) CNF 100 KOZ = (GR/POZ) CNF 100 KPG = (GR/PPP) CNF 100 REN = ((GPRI-GTRO-GPOR)/GR CNF 100 ZAD = (TDUG/TAKT) CNF 100 NETO = (GPRI-GTRO-GPOR) CNF 100 BRUTO = (GPRI+GTRP+GPOR) CNF 100 Z = (1.2*(TAKT/UAKT)+1.4 CNF 100

Izgled ekrana za unos varijabli

29