MENTO

imentonun Tarihesi imento kelimesi, yontulmu ta krnts anlamndaki Latince caementum kelimesinden tremitir. Daha sonra bu kelime balayc anlamnda kullanlmaya balamtr. lk betonarme yap 1852 ylnda yaplmtr, ancak balayc malzemelerin kullanm ok eskilere dayanr. Muhtemelen atein bulunmasndan hemen sonra, kire ve al ile balamtr. lk olarak kire balayc madde olarak kullanlmtr. Kirecin balayc zelliinin ilk ne zaman anlald konusunda bir ok speklasyon yapla gelmektedir. Ancak insanlk tarihinin erken dnemlerinde olduunu sylemek mmkndr. Belki de kireta maaralarda snmak veya yemek piirmek iin yaklan atele elde edilen kire yamur veya rutubetle temas ederek snm kire haline gelmi ve kuruduktan sonra elde edilen tozun balayc zelliinin farkna varlmtr. Snm kirecin ilk uygulamalar maara duvarlarna yaplan resimlerde grlmtr. Daha sonra yine maaralarda i ve d dekorasyon ve sva yapmnda kullanlmaya balanmtr. Eski Msr, Kbrs, Girit ve Mezopotamyann deiik yrelerinde kirecin bir yap malzemesi olarak kullanlmasna ait rneklere rastlanlmtr. Eski Yunanllar ve Romallar kireci hidrolik balayc olarak kullanmlardr. M.. 70-25 yllar arasnda yaam olan Mimar Vitruvius On Architecture (Mimarlk zerine) adl 10 ciltlik kitabnda puzolan ve kire karmlarnn hidrolik zelliklerinden bahsetmi, nehir ve deniz kysnda yaplacak olan yaplarda kullanlabilecek har iin karm oran bile vermitir : iki ksm puzolan (pulvis Puteolanus) bir ksm kirele kartrlr. Aratrma sonular Anadoluda atalhykteki evlerin yapmnda kullanlan svann 7000 yl eski olduunu ortaya karmtr. Tarihte, Msr Piramitleri, in Seddi ve deiik zamanda yaplan kalelerde o dnemin medeniyetini simgeleyen birok deiik balayc madde kullanlmtr. Daha sonra yaklak 2000 yl nce, Romallar sndrlm kireci volkanik kllerle ve sonralar, piirilmi tuladan elde edilen tozlarla kartrarak bugnk imentonun zelliklerine benzer bir hidrolik balayc kullanmaya balamlardr. Eski Yunanllar ise Santorin Adasndaki volkanik tfleri kirele kartrarak veya killi kire tandan elde ettikleri bir tr hidrolik kirele har yapmlardr. Eski Yunanllar ve Romallar kire ve puzolan karmlarnn hidrolik zelliinin farkna varm ve bunlar kullanm olmakla birlikte, ne kirecin elde edilii ne de puzolanik reaksiyonlar kimyasal olarak aklayacak bilgiye sahip olamamlardr. rnein Pliny (Romal bilgin Gaius Plinius) tan atele yaklmasyla elde edilen kirecin suyla temas edince neden tekrar yandnn anlalmaz olduunu yazmtr. Balayc malzemelerin kalitesi ve kullanm konusunda ancak 18.yy.da kayda deer bir gelime gsterilmitir. 1756 ylnda Eddystone Lighthouse'u yeniden ina etmekle grevlendirilen John Smeaton kirecin kimyasal zelliklerini ilk anlayan kii olarak bilinir. Daha sonraki gelime ise "Roman Cement" (Roma imentosu) ad ile bilinen balaycnn Joseph Parker tarafndan elde edilmesiyle olmutur. 1824 ylnda ngilterenin Leeds kentinde, Joseph Aspdin isimli bir duvarc ustasi hazrlad ince taneli kil ve kalker karmn piirerek ve daha sonra terek balayc bir rn elde

etmitir. Bu rne su ve kum katldnda ve zamanla sertleme olduunda, ortaya kan malzemenin ngilterenin Portland adasndan elde edilen yap talarn andrdn gren Joseph Aspdin, elde ettii bu balayc iin 21.10.1824 tarihinde Portland imentosu ad altnda patent almtr. Bu balayc daha sonraki yllarda byk gelimeler gsterse de portland ismi aynen korunmutur. Aslnda Joseph Aspdin tarafndan retilen balayc, retim srasnda yeterince yksek scaklklarda piirilmedii iin bugnk portland imentosunun zelliklerine tamamen sahip olamamtr. Yine de ngiltere Kirkgate stasyonunun yanndaki halen ayakta olan "Wakefield Arms" binasnn Joseph Aspdin'in yapt balayc ile yapld belirlenmitir. lk imento Fabrikas ngiltere'de 1848 ylnda kurulmutur. lk Alman imento Standard 1860 ylnda oluturulmutur. imentonun Tanm imento, esas olarak, doal kalker talar ve kil karmnn yksek scaklkta stldktan sonra tlmesi ile elde edilen hidrolik bir balayc malzeme olarak tanmlanr. imento hidrolik maddelerin en nemlisidir. Yap gereleri arasnda ok kullanlr. zellikle son yllarda beton inaatnn ilerlemesi sonucu imento tketimi ok artmtr.Doada bulunan killi kalkerin piirilmesi ile doal imento elde edilir.Kalker ve kil ayr ayr alnp (silis+almin+demiroksit) kartrlarak piirilirse yapay imento elde edilir. eitli agregalar birbirine balayarak belirli bir sre sonunda masif bir ktle oluturan malzemelere balayc malzeme denir. Balayclarn biimlendirilmesini salayan sre iinde kimyasal reaksiyon sonunda yeni bir bileim meydana gelerek zc maddenin ortamdan ayrlmas veya scaklk deiimi ile faz deitirilmesi sonucunda bir kitle oluur. Su ile kartrldklarnda havada veya su altnda sertleebilen ve sertletikten sonra suda znmeyen balayc maddelere de hidrolik balayc denir. Dier balayc maddeler gibi imentolar da, CaO, MgO gibi alkalin eler ve SiO2, Al2O3 ve Fe2O3 gibi hidrolik elerden oluur. imento balayclk grevini su ile tepkimeye girdikten sonra kazand iin hidrolik balayc olarak adlandrlr. Alkalin ve hidrolik elerin oranlar balayc maddenin niteliini belirler. imento, su ile kartrlp plastik hamur durumuna geldikten bir sre sonra havada ya da su iinde yava yava katlar. Bu katlama olayna piriz ad verilir. Normal artlar altnda bu katlama olay bir saat civarnda gerekleir. Ancak bu olay iinde bulunulan koullara bal olarak deiiklik gsterebilir ve en fazla on saat iinde tamamlanr. imento, uluslararas standart sanayi tasnifinde (ISIC) 309 ana grup ve 3692 kod numaras ile sanayide kullanlan esas kimyasal maddeler grubunda yer almaktadr.

imento Trleri Portland imentosu Betonarme yaplarda kullanm en yaygn imento trdr. Portland imentosu belirli oranda kalkerta (CaO) ve kilin (SiO2 ve Al2O3) kartrlp piirilmesinden sonra klinkerde tlmesiyle elde edilir. imentonun sertlemesini geciktirmek zere klinkere bir miktar al

ta da eklenir. Yksek Frn Cruf imentosu Granle yakn frn crufu ile Portland imentosu klinkeri karmnn az miktarda alta ile tlmesi ile elde edilir. Genelde, bu tr imentolar deniz suyu ve dier slfatl ortamlarda portland imentosuna kyasla daha yava dayanm kazanrlar ve daha yksek bir dayanma sahip olurlar. Ancak geirimlilikleri daha dktr. Trasl imentolar Traslar silisli ve alminli maddeler ieren volkanik tflerdir. Kendi balarna balayclk zellikleri olmamasna ramen, imentoda mevcut kirele bu zellii kazanrlar. Bu tr imentolar imalat aamasnda portland imentosu klinkerine aktif volkanik tfler veya benzeri traslar katlarak, bunlarn tlmesiyle elde edilir. Karmda ki tras oran %20-%40 dzeyinde tutulur. Bu tr imentolarn geirimlilii az hidrasyon slar dk olduundan genellikle su yaplarnda kullanlrlar. Katkl imentolar Portland imentosu klinkerinin arlka en fazla %19'nun puzolanik malzeme ile deitirilmesi ve al ta eklenmesiyle elde edilir. Katkl imento tarsl imento iin belirtilen zelliklere sahiptir fakat trasl imentodan fark puzolan orannn daha fazla olmasdr. Dier imentolar - Uucu Kll imento - Sper Slfat imentosu - Slfata Dayankl imento - Erken Dayanm Yksek imento SONU imento sektr yetkililerine gre; inaat sektr kapsamndaki en gl sektrlerden biri olan imento sektrnde kapasite fazlal nemli bir sorun haline gelmitir. zellikle Anadolu, Akdeniz, Ege ve Marmarada varolan talebin zerinde bir kapasite yaratlmaktadr. Fazla kapasitenin ise zellikle sahil kesiminde fabrikas olmayan firmalarca ihracat yoluyla eritilmesi mmkn olmamaktadr. Buna ramen bu blgelere tevik verilmeye devam edilmekte, bu da kapasite asndan Avrupada 1. ve Dnyada 6. konumda olan Trk imento sektrn fazla kapasite nedeniyle fiyatlarn krlmas ve ihracat deerlerinin azalmas yoluyla kmaza sokma tehlikesini dourmaktadr. Ayrca snr ticareti yoluyla randan denetimsiz ve kalitesiz imento giriinin Trk reticisi karsnda haksz rekabet dourucu bir fonksiyonu bulunmaktadr. Trk imento sektr Avrupal rakipleriyle karlatrlnca hammadde ve iilik maliyetleri asndan daha ansl iseler de retim esnasnda kullandklar enerji maliyetleri asndan ayn durumda bulunmamaktadr. retim metodunun gerektirdii enerji seviyesini ancak kaliteli ithal kmr ile yakalayabilen sektr; yerli kmr tketimini zendirmek amacyla ithal kmre getirilen % 10luk fon paynn, maliyetleri nemli lde artracan tahmin

etmektedir. Bunun yan sra tama ve kredi maliyetlerindeki ykseklikler, retim maliyetini artran dier kalemler olarak ifade edilmektedir. Sonu olarak, Trkiyede imento sektrnn; hammadde zenginlii, retim ve ticarette Avrupa ve Dnya pazarlarndaki nc konum ve pazar pay, zelletirmenin salad dinamizmin de bir sonucu olan rn eitlilii ve yksek kaliteye sahip olmak gibi birtakm avantajlar neticesinde nemli bir potansiyeli bulunmaktadr. nmzdeki dnemde yurtii ve d pazarlarda sz konusu olacak canlanma ve konut sektrnde younlaacak ilgi nedeniyle nemli frsatlar yakalayacak olan sektrn Avrupal lkelerle rekabet edebilmesi gl irketlerle mmkn olacaktr. Birleme neticesinde retim maliyetleri azalacak, sektrdeki dank yap disiplin altna alnacak, fazla kapasiteden dolay yaratlacak haksz rekabet koullar ortadan kalkacaktr.