Opa ekonomska geografija

to je ekonomska geografija? Razvija prostorna znanja, skuplja i sintetizira znanja i informacije o okolini . Prostorna je sinteza prirodnih, socio-ekonomskih, ekolokih i tehnolokih informacija prouava problem ekonomsko ekolokog razvoja Poveznica ekonomske i geografske znanosti

Komponente geografskog miljenja 1. prostorna odreuje pravilnu lokaciju tvrtke, trita robe 2. ekonomska 3.sistemska odluivanje o konanom odabiru Prostorna komponenta svjetska, nacionalno-regionalna ekonomija, ekonomija grada, prostorna ekonomija Ekoloka komponenta ekonomija resursa, ekoloka ekonomija, ekoloko-ekonomski problemi velikih gradova Sistemska komponenta meunarodno gospodarstvo ekonomija pojedinih drava, regionalna ekonomija,

Objekt prouavanja Ekonomska geografija znanost o prostornim relacijama prirodnih uvjeta i resursa, stanovnitva i gospodarstva u geo-prostoru, o utjecaju prirode na ivot drutva, o utjecaju ekonomske aktivnosti na prirodu U uem smislu ekonomsku geografiju definiramo kao znanost koja prouava ponaanje ekonomskih subjekata u odreenom geografskom prostoru Objekt prouavanja je antroposfera ( sfera ekonomskih aktivnosti) ili ekosfera ( dio geoprostora gdje se razvija ekonomska aktivnost Objekt koji prouava EG je razvoj teritorijalno ekonomskih kompleksa njihovi prirodni i demografski uvjeti i resursi, ekonomske grane i centri, kao i grane neproizvodne sfere

Ukljuivanje neproizvodne sfere u objekt prouavanja daje znanosti socijalni karakter EG prerasta u socio-ekonomsku. Osnovni objekt istraivanja socio-ekonomske geografije je prouavanje problema energije, prirodnih resursa, demografskih, ekolokih u prostoru. Najee se kao predmet prouavanja istie EKONOMSKA REGIJA i zakonitosti razmjetaja proizvodnje Pod utjecajem teorije sistema predmet se odreuje kao prouavanje teritorijalnih socioekonomskih sistema ili prouavanje teritorijalne organizacije drutva Predmet prouavanja je i transformacija ekonomskog prostora i rjeavanje ekonomsko geografskih problema na temelju sistematskog pristupa i GIS tehnologije

Koji su to ekonomsko geografski problemi? Socijalni Politiki Ekonomski Ekoloki Tehnoloki Predmet socijalno ekonomske geografije je : prouavanje zakonitosti principa i imbenika koji utjeu na formiranje, razvoj ekonomskog prostora, teritorijalnih, ekonomskih kompleksa i ekonomskih regija EKONOMSKA GEOGRAFIJA POTRONJE, PROMETA ISPITUJE RAZMJETAJ PROIZVODNJE,

ISTRAUJE CJELOKUPNI EKONOMSKI IVOT U POJEDINIM ZEMLJAMA I REGIJAMA ANALIZIRAJUI PRIRODNE I DRUTVENE IMBENIKE ( Ilei) Podjela ekonomskeg geografije:

a) 1.teorijska EG bavi se teorijama i metodama prouavanja i u uskoj je vezi s filozofijom 2. opa ekonomska geografija bavi se prouavanjem globalnih problema svijeta 3. regionalna bavi se ekonomskim pitanjima pojedinih regija, ili prostorno planerskih regija koje su vane za prostorno funkcionalnu organizaciju unutar drave

4. sistematska agrarna, industrijska, prometna, turistika b) 1. prostorna geografija lokalnog podruja, regionalna ekonomska geografija, geografija dr1ava, kontinenata, globalna 2. vremenska dimenzija historijska, suvremena, prognozirajua 3. prema materijalnom aspektu geografija prirodnih resursa, gospodarskih grana, stanovnitva, infrastrukture 4. organizacijski teritorijalno planiranje, razmjetaj lokacije poduzea, regionalni razvoj, geo-politika, geo-ekonomija, difuzija, inovacija

to je osnovni oblik prouavanja? Za geografiju lokacija: 1. atom prirode 2. atom stanovnitva 3.atom gospodarstva poduzee Prirodni atom osnovni faktor za egzistenciju stanovnitva, gospodarstva Regija prostorna cjelina vie odreena sadrajem nego prostorom (nema tono odreene prostorne granice) Ima svoja obiljeja po kojima se razlikuje od drugih teritorija

Zadaci socijalno ekonomske geografije 1. otkrivanje, prouavanje zakonitosti principa i imbenika razvoja i teritorijalnog razmjetaja proizvodnih snaga u svijetu prognoziranje teritorijalne organizacije drutva u cjelini i po dravama i regijama

2. utvrivanje stupnja utjecaja fiziko geografskih, socijalno ekonomskih, demografskih, znanstveno tehnikih, povijesnih i ekolokih imbenika na razvoj i teritorijalni razmjetaj grana gospodarstva 3. prouavanje globalnih problema ovjeanstva 4. prouavanje razvoja i promjena u teritorijalnoj organizaciji gospodarstva u socijalno ekonomskim makroregijama svijeta, polova ekonomskog razvoja u svijetu ili ekonomskog centra i periferije u globalnom prostoru

Definiranje kroz pitanja : to se proizvodi? Gdje se proizvodi, a gdje troi? Koliko se proizvodi, a koliko troi? Kako se proizvodi? Zato se proizvodi? Za koga se proizvodi ?

Metode Ekonomske geografije Geografske metode i pristup

Geografija NIJE ideoloki neutralna Razliiti drutveni sistemi i ureenja imaju svoje geografske kole. Svaka skola ima svoj metodoloski pristup. Geografski pristup ima etiri osnovna dijela: -Prostornost -Sistemnost -Dijalekticnost -povijesni pristup Prostornost znai teritorijalnost (To je materijalni prostor sa svojim dimenzijama i objektima koji imaju prostorne odnoseudaljenosti koje odreuju taj prostorni uzajamni polozaj objekata u njoj. Udaljenosti se mjere: Fizikim, Vremenskim, Ekonomskim, Mentalnim jedinicama. Geografski prostor se sastoji od : udaljenosti Toaka i Linija Toke : oznaka naselja, industrijskih objekata, povrine teritorija Linije : oznaka rijeka, prometnica, granica. Svi ti objekti su uzajamno povezani u jedan sistem koji se naziva geosistem. Sistemski pristup oznaava skup elemenata povezanih u cjelinu

Sistem ima : elemente, veze meu elementima, okruenje u kojem funkcionira. Pojam geosistema kao geokompleksa uvode ruski znanstvenik Soov i britanci:Chorley i Kennedy Soov definira geosistem kao sinonim prirodnog kompleksa, a kasnije je proirio taj pojam na bilo koji sistem koji sadri prostorna obiljeja Povijesno pojmu geosistema prethode pojmovi rajon, regija, predio, ekosistem Svaka teritorijalna cjelina da bi bila geosistem mora zadovoljiti dva kriterija 1. kriterij sistematinosti kompleksnosti, cjelovitosti 2. kriterij geografinosti teritorijalnost prostornost ine prostorno jedinstvo svih moguih kategorija u opsegu geosfere, do elementarnog geosistema lokalitet Elementarni geosistem sadri tri dijela: Priroda ovjek gospodarstvo u uzajmnoj su vezi Geosistemi su integralne prirodno povijesne kategorije - sadrajem i ogromnim brojem veza direktnog i povratnog karaktera integriraju prirodu, ovjeka i sve elemente koje je ovjek ostvario svojim radom i ugradio u njegovu strukturu Tri dijela po svom karakteru predstavljaju centralne faktore geosistema Cjelovitost geosistema geokomponenata odreena je neposrednim vezama izmeu oznaenih

Elementi i veze geosistema ine geostrukturu Struktura oznaava sastav ili ustrojstvo razliitih komponenata koje formiraju cjelovitost geostrukture to ini sistem? 1. elementi veze i okruenja 2. veze mogu biti unutranje ( meu elementima) i vanjske ( izmeu sistema i okruenja), a po tipu mogu biti direktne, povratne i posredne 3. strukture su raspored elemenata i veza ( teritorijalne, ekonomske, organizacijske)

4.funkcije elemenata su u meusobnim interakcijama i u interakciji s okruenjem 5. evolucija sistema ( proces razvoja prolost sadanjost budunost) 6. organizacija sistema ( upravljanje sistemom) Sistemski pristup svodi se na analizu: 1. struktura istrauje razmjetaj i konfiguraciju elemenata u vezi 2. funkcija istrauje kako sistem funkcionira u prostoru, u relaciji prema okruenju Svaki sistem je otvoren u odnosu prema okruenju sistem vieg reda hijerarhija od doma do svemira 3. evolucijska faza istrauje proces koji se sastoji od vie faza : postanak, razvoj, transformacija i gaenje sistema u prostoru Svaki sistem ima i obiljeje samoregulacije do odreene granice Ako je poremeaj izvan te granice, sistem nestaje i pretvara se u drugi sistem Skok iz jednog stanja u drugo zove se katastrofa i na temelju toga razvija se teorija katastrofe i bifurkacije Sistemska analiza sastoji se od : 1. identifikacija elemenata sistema 2.istraivanje veza izmeu sistema 3.istraivanje strukture veza i elemenata u sistemu 4.istraivanje funkcija veza i elemenata u cjelini 5.istraivanje procesa sistema 6.istraivanje trenda, prognoza i upravljanja tim procesima Pojmovi u teoriji sistema: 1. elementi dijelovi ili podsistemi 2. veze izmeu elemenata i izmeu sistema i elemenata; pozitivne / negativne; direktne/povratne 3. struktura i raspored elemenata i veza odraava funkciju sistema Obiljeja : cjelovitost, hijerarhinost, jedinstvo s okrujem

4. okruenje: sistem vieg reda koji utjee na funkciju sistema 5. hijerarhija- odnos superpozicije: svaki sistem dio je sistema vieg reda 6.kompozicija ili poredak elemenata organiziranih kao sistem 7. organizacija sistema entropija je mjera organiziranosti U neorganiziranom sistemu entropija je maksimalna, a u organiziranom je minimalna 8. funkcija sistema i svrha ili cilj koji ima sistem u relaciji s drugim sistemima Sistemi koji imaju unaprijed odreenu svrhu teleoloki Oni koji izgube svrhu nulti Svi antropogeni sistemi su teleoloki 9. ponaanje sistema pozitivna sprega je ona koja udaljava sistem od poetnog stanja sistem gubi svoje osobine i pretvara se u drugi sistem 10. konverzija inputi koji iz okruenja ulaze u sistem ( sirovine, energija, informacije) i u procesu funkcioniranja pretvaraju se u output 11. dinamika sistema predstavlja promjene u vremenu sistem moe biti statiki ili dinamiki 12. stanje sistema posljedica je dinamike u prolosti Tipovi sistema: etiri tipa 1. morfoloki sastoje se od sistema koji su povezani svaki sa svakim i ine mreu 2. kaskadni lanani sistem meusobno povezanih elemenata direktnim vezama 3. procesni kombinacija dvaju sistema elemenat jednog sistema je istovremeno elemenat drugog sistema 4. dirigirani procesima se upravlja iz operatora Ljudski faktor je upravlja Kartografske metode i pristup Karta poetak i kraj geografskog istraivanja Karte poljoprivrede razlikuju se po sadrzaju, prikazuju tip poljoprivrede, poljoprivredne povrsine, obim proizvodnje, itd. koritenje metode kartograma primjena povrsine i boje.

Karte prometa prikazuju promet metodom linearnih dijagrama (obim prijevoza, promet putnika) Postoje specijalne karte prema vrsti saobracaja (pomorske, avio, eleznicke, autokarte) Karte industrije koriste najee metodu znakova- za oznacavanje industijskih centara, rudnika, elektrana i drugih proizvodnih objekata. Osnovne cetiri vrste znakova : slovni, geometrijski, crtezi i simboli. Metoda linearnih znakova koristi se na prometnim kartama i tu se znakovi oznacavaju bojama, rafurom i sirinom znaka. Metod areala ili ogranicenih povrsina koristi se u oznacavanju pojava s nejednakim razmjestajem (industrijske regije, bazeni ugljena, polja nafte ) Metoda izolinija koja povezuju tocke sa istim vrijednostima najcesce se koriste za prikazivanje reljefa (izohipse), gustoe naseljenosti (izodeme), oborina (izohijete), temperatura (izoterme) itd. Linije koje pokazuju udaljenost od prometnih centara nazivaju se izohrone (u h) ili izotele (u km). Udaljenost izmedju izolinija je ekvidistanca ili interval. Metoda taaka koristi se u prikazivanju masovnih, razbacanih, usitnjenih objekata. Svaka tocka predstavlja odreeni broj objekata koji je kartiran. Metoda kartodijagrama sastoji se u crtanju dijagrama : strukturni, dinamicki, prosti, slozeni, povrsinski i linijski. Metoda kartograma : kolicinske karakteristike - razlicitim intenzitetim boje, Kartogrami su zemljovidi na kojima se na razliite naine (tokama, geometrijskim likovima, slikama i bojama) prikazuje prostorna rasprostranjenost elemenata statistikog skupa. tri vrste kartograma: a) dijagramske karte b) statistike karte c) piktogrami.

Dijagramske karte - crtaju se spajanjem zemljovida i povrinskih grafikona, na primjer, kvadrata, trokuta, krugova, i slino.

Povrinski grafikoni, su proporcionalni apsolutnim frekvencijama skupa, - izraava se intenzitet promatranog obiljeja ili pojave. Likovi se ucrtavaju unutar granica povrine na zemljovidu koja predoava odgovarajui modalitet prostornog statistikog obiljeja, ime se izraava prostorna rasprostranjenost elemenata statistikog skupa. Piktogrami - prostornu rasprostranjenost i intenzitet elemenata statistikog skupa prikazuju gue ili rjee rasporeenim tokama (ili nekim drugim znakovima) na odgovarajuem zemljovidu. Statistike karte crtaju se tako da se na zemljovidu razliitim bojama ili sjenanjem po pojedinim dijelovima nekog podruja pokazuje intenzitet neke pojave koji je najee izraen relativnim brojevima.

Povijesni razvoj ekonomske geografije

Zaeci: Ludovico Grichardini: Opis Nizozemske, 1567. prva ekonomska geografija Lomonosov 1760.g. prvi koristi rije EKONOMSKA GEOGRAFIJA Potie izradu ekonomskog atlasa i leksikona, inicira ekspedicije za istraivanje Dalekog sjevera, sjevernog plovnog puta, Urala, Sibira Ekonomskoj geografiji prethodili su

1. komercijalna geografija u UK, obrauje pravce uvoza / izvoza sirovina i proizvoda 2. kolonijalna u Francuskoj izvor informacija za poduzetnike i politiare o sirovinama i tritima robe 3. politika statistika u 18. st. predstavlja zbir podataka o dravama iz nje nastaju ekonomska geografija i statistika 4. antropogeografija u Njemakoj u 18. st. ( C. Ritter, A.v Humboldt) F. Ratzel djelo Antropogeografija, 1882.g. Politika geografija 1892.g. Poetak drutvene geografije 5. njemaka kola razmjetaj , lokacija i prostorna ekonomija Zaetnici: J. Thunen, A. Weber (1909) W. Christaler (1936)

A. Losch ( 1941) 6. francuska kola:Geografija ovjeka P. Vidal de la Blanc 7. anglosaksonska kola: Humana geografija UK, SAD 8. ruska kola Ekonomska geografija - Baranski

Teorijske paradigme u geografiji Pojam znanstvene paradigme uvodi T. Kun To je odreeni model znanstvenog miljenja ili pogled na svijet koji prevladava u odreenom razdoblju Nova otkria i izumi izazivaju znanstvenu revoluciju, kada se stara paradigma rui i stvara nova

Paradigme u geografiji 1. prirodno historijski materijalizam nastaje u doba prosvjetiteljstva ( Montesquieu Russeau) Znanstveni karakter daju mu Humboldt, Ritter ( I pol. 19.st.) ovjek se doivljava kao dio prirodnog okolia i prenosi prirodne zakone na ljudsko drutvo 2. dijalektiki i historijski materijalizam tvorci su klasici marksizma Istie se uloga prirodnih snaga i odnosa kao pokretaa snage drutva i smjena drutveno ekonomskih formacija 3. geografski determinizam daje prednost prirodnim imbenicima u povijesnom razvoju drutva primjer je antropogeografija F. Ratzela 4. geografski posibilizam prirodni okoli nije odluujui imbenik, ve daje mogunosti, a od ljudske prirode ovisi na koji nain e te mogunosti iskoristiti U centru prouavanja je ovjek, i pravac je geografija ovjeka ( Blanc) 5. geografski indeteminizam u SSSR-u, na temelju marksizma i staljinizma Negira veze prirodnog okolia i drutveno ekonomskog razvoja, kao i vezu prirodnih i drutvenih znanosti

Iskljuivanjem prirodnih imbenika ekonomska geografija gubi smisao kao znanost i pretvara se u registriranje podataka 6.horologizam prostornost Stavlja naglasak na razmjetaj objekata u prostoru, bez objanjenja geneze i evolucije pojava Osniva je njemaki geograf A. Hetner Naglasak je na prostornosti, prostornim relacijama elemenata prirodne i drutvene sfere u regionalnom okviru Nema prouavanja geneze i evolucije pojava Osnova vojnoj geografiji 7. biheviorizam uvodi ga u geografiju britanski geograf A. Pred Naglasak je na intersubjektivnim motivima prostornih odluka ovjeka Ponaanje ljudi u prostoru( izbor lokacije poduzea, mjesta rada, stanovanja) ne ovisi o vanjskim prirodnim i drutvenim imbenicima, ve o subjektivnim motivima onih koji takve odluke donose O emu ovisi njihov izbor ? koliina i kvaliteta informacija kojima se raspolae u svezi neke odluke i njihovih intelektualnih sposobnosti da takve informacije pravilno shvate 8. radikalna geografija kritika Bavi se drutvenom kritikom kapitalizma Nisu vana pitanja- gdje, kako i zato se neto proizvodi Ve za koga i u ijem interesu Polaze od injenice da se akumulacija kapitala i drutvena raspodjela materijaliziraju u prostoru u obliku centara rasta i polarizacije razvoja 9. sistemski pristup osnovni predmet geografije je geosistem Tvorci Soava ( Rus), Kennedy (UK) Promatra sloene teritorijalne komplekse regije, predjele, naselja, ekonomske rajone Primjenjuje metode sistemske analize uz primjenu raunala

Geosistemski pristup je vaan kao osnova na kojoj se razvija GIS NEG Poetkom 1990-ih Paul Krugman razvija vlastitu Novu ekonomsku geografiju. Njegov rad temelji se na njemakoj koli lokacije i Isardovom uenju o prostornim kretanjima. Krugman tvrdi da se tradicionalni model temeljen na konstantnom profitu i trinom natjecanju moe zamijeniti Dixit-Stiglitzovim modelom iz 1970-ih koji doputa poveanje profita i djelomino natjecanje. Krugman tvrdi da je poveanje profita motiv za specijalizaciju i trgovinu, ak i kad ne postoje komparativne prednosti. Temelj njegove vizije nove ekonomske geografije je poveanje prihoda. Pojava nove ekonomske geografije vezana je uz oblikovanje velikog broja ekonomskih aglomeracija u geografskom prostoru, na razliitim razinama i razliitog prostornog obuhvata. Najjednostavniji tip aglomeriranja koji je i prostorno najui nastaje grupiranjem manjih ekonomskih jedinica u susjedstvu. Vei tipovi mogu biti unutar gradova, stvaranjem brojnih industrijskih distrikata ili na regionalnoj razini unutar istog dravnog teritorija Unutar Nove ekonomske geografije razlikuju se tri kljuna termina: Model ujednaenosti u formiranju cjelokupne prostorne ekonomije kojim se pristup NEG-a od tradicionalne lokacijske teorije i ekonomske geografije odvaja

Porast profita na razini individualnih proizvoaa, tvornica, pogona koje je vano da gospodarstvo ne degradira u tzv. backyard kapitalu (odnosno svaki individuum proizvodi veim dijelom za sebe) Transportni trokovi bitni su lokacijski imbenik jer je kretanje proizvodnih imbenika i potroaa preduvjet za stvaranje aglomeracija Regionalna EG Regionalna ekonomija je relativno mlada ekonomska disciplina kojoj je cilj objasniti ekonomsku logiku izbora lokacija u prostoru (ekonomskih subjekata i kuanstava), ustroja velikih teritorijalnih sustava (prvenstveno gradova) te odgovoriti na pitanje zato su neka podruja razvijenija od drugih.

Poetke regionalne ekonomike nalazimo krajem 40-ih godina XX st. Walter Isard : Location and Space Economy: A General Theory Relating to Industrial Location, Market Areas, Land Use, Trade, and Urban Structure, Roberta Capello ( 2006.) polazi se od prostora: 1.Primjena teorija prema njihovom pristupu (mikro ili makro). 2. uloga koju prostor ima u razvojnom procesu (pasivna ili aktivna). 3. sam fokus istraivanja (rast ili razvoj), 4. dok su etvrto naela koja odreuju razvoj i rast (alokativna uinkovitost, prostorna blizina/udaljenost ) Osnovna pitanja : gdje je to, zato, i koje su posljedice takvog razmjetaja u prostoru. Hrvatska M. Bilen D. Feletar M. Si M. Ili

Ekonomska geografija Nove Europe Razvoj novih industrija Gdje ? Na periferiji Europe ZATO ? trokovi proizvodnje su nii Smanjili su se trokovi prekograninog uvoza Na lokaciju industrije utjeu centrifugalne i centripetalne sile Hoe li se industrija koncentrirati ili e biti disperzna Centrifugalne sile Ukidanje granica Prometni trokovi Prenapuenost Kulturne/jezine razlike Diferencijacija proizvoda Centripetalne sile Velika koncentracija potroaa Lokalni posao Dostupnost komunikacija Infrastruktura u jezgri gospodarstva

Lokacija u Novoj Europi Lokacija je uvjetovana pristupom tritu s jedne strane i trokovima proizvodnje s druge MPI ( Market Potential Indeks) visok oko velikih urbanih centara Pariz, London, Frankfurt I regije u blizini ovih centara imaju visok MPI ( Surrey, Berkshire,Champagne)

Regije s najslabijim trinim potencijalom okruuju rubove kontinenata U najniu kategoriju ubajaju se sj. Finske, Grka, sj. vedske, rubni dijelovi panjolske i Portugala MPI ima visoki potencijal u sreditu Europe (zapad Francuske, vicarska, sjever Italije)

Ovisno o MPI imamo tri tipa industrije gdje su trokovi trgovine relativno niski

1. djelatnosti za koje je nuno da su u blizini trita potroaa: hoteli, restorani nastoje se koncentrirati u sreditima stanovnitva s visokim MPI 2. djelatnosti gdje je maksimalni pristup specijaliziranim visoko kvalitetnim ulaganjima nuan znanstvene ustanove, financijski sektor, mediji oko velikih kozmopolitskih centara

3.djelatnosti gdje je nuno da su trokovi proizvodnje minimalni proizvodne djelatnosti, osiguranja djelatnosti za koje je nuno da su u blizini trita potroaa: hoteli, restorani

Nove promjene u gospodarskim aktivnostima

zemlja

Njemaka

dobitnici

Elektronika, vozila, plastika, kemijski proizvodi

Gubitnici

itarice, graevinski materijal,odjea obua

Francuska Italija UK panjolska Nizozemska vedska Belgija Danska Portugal Austrija Finska grka

irska

Pia, hrana Kuanski aparati, odjea, obua Farmaceutski proizvodi, graevinski materijal Obua, itarice Kemikalije,hrana,graevinski materijal Papir i celuloza Plastika Meso i mlijeni proizvodi, kuanski aparati Odjea i obua Metal, strojevi Papir i celuloza odjea Farmaceutski proizvodi, kemikalije

Odjea i obua, kuanski aparati Meso i mlijeni proizvodi, kemikalije Papir i celuloza, obua Kemikalije,farmaceutski proizvodi Farmaceutski proizvodi, pia Hrana i pia Pia Papir i celuloza Farmaceutski proizvodi Hrana, odjea i obua Farmaceutski proizvodi Farmaceutski proizvodi Papir i celoloza, odjea i obua

Primjer industrijskih grupacija u Europi

industrija

Drava regija

Meso i mlijeni proizvodi Namjetaj Kemikalije Telekomunikacije Automobili Obua Software Medicinska oprema Tekstil i odjea Software Obua Koni proizvodi Metal Transportna oprema Bankarstvo i osiguranje Farmaceutski proizvodi Software

Danska Danska Finska Finska Njemaka jug Njemaka Irska Irska Italija sjever Nizozemska Portugal panjolska Katalonija vedska vedska vicarska vicarska UK sjeverna Irska

Biotehnologija Elektronika automobili

UK Cambridge UK kotska UK - Oxford

Aglomeracijska gospodarstva imaju pozitivan povratni efekt izmeu imbenika koji ih lociraju jedne uz druge EU je danas na poetku utvrivanja procesa specijalizacije, to ukljuuje i relociranje ekonomskih aktivnosti Nova ekonomska geografija smatra da je danas u tijeku proces u kojem se drave specijaliziraju, a industrije koncentriraju Izmeu 1950 1990.g. iskristaliziralo se . 17 industrija 119 europskih regija Dananja gospodarska i industrijska jezgra Europe je prostor sa sreditem u Bruxellesu odakle se iri u polumjeru od 350 km, zahvaajui populacijski najnaseljeniji dio kontinenta i razvojnu os: Manchester Milano. Unutar te Euroregije nalaze se i glavni politiki i ekonomski centri moi: Bruxelles Luxemburg Strasbourg Paris London. To je regija koja je jo od 19. st. i prve industrijske revolucije koncentrirala najvei dio proizvodnje ugljena, eljeza, tekstilne industrije, petrokemije, proizvodnje hrane i energije. Nasuprot europskoj gospodarskoj jezgri nalaze se geografske regije koje su najudaljenije od Euroregije i ine tzv. Europeriferiju. gospodarski slabije razvijena podruja Grke (jug), juna Italija, Portugal, kotska visoravan. Stvaranjem jedinstvenog gospodarskog trita u okviru EU dio industrije iz sredita premjeta se na periferiju kako bi se smanjila nezaposlenost, omoguio gospodarski rast i razvila infrastruktura. European Megalopolis (Gottmann, 1976) Golden Triangle (Cheshire & Hay, 1989) The Blue Banana (Brunet, 1989) The pentagon (ESDP, 1999) EU jezgra

Plava banana je gusto naseljeni i visoko urbanizirani prostor brojnih gradova , poput Londona, Amsterdama, Brisela, Frankfurta, Milana, koji ine tzv. city belt, ili Centralni Megalopolis. Ideje Plave banane u posljednje vrijeme se odbacuju u korist ideje grozda JEZGRA EU, pentagon odreena je metropolama London, Paris, Milan, Munich i Hamburg. u pentagonu oko 50% o EU GDP-a proizvodi 40% EU graana na 20% ukupne povrine EU. Ideja koja premouje jaz izmeu Plave banane i grupe grozdova irenjem Europske unije na istok oekuje se i jaanje regije Yellow banana, od Pariza, Klna,Berlina do Varave Sunbelt se protee du sredozemne obale, od Milana do Valencije i obuhvaa gradove Nica, Marselles, Barcelona

Izvori energije Primarni energetski izvori (po uporabi) konvencionalni nekovencionalni

(po prirodi) obnovljivi neonovljivi

Neobnovljivi (ugljen, nafta, plin, NE) Obnovljivi (Suneva energija, vjetar, geotermalna voda) Po agregatnom stanju krutine (ugljen, uljni kriljavci i naftni pijesci, asfalt, zemni vosak (ozokerit) tekuine (nafta, plinski kondenzat, Plinovi zemni plinovi, naftni plinovi, plinovi uz leita ugljena)

Osnovna podjela ugljena Kameni ugljeni, Antracit, Poluantracit, Mravi, Masni, Plinski, Plameni, Smei (mrki) ugljeni, Tvrdi ili vrsti, Sjajni, Tamni (mat), Meki ili ligniti, Zemljasti, kriljavi pad proizvodnje ugljena u Europi i Rusiji, zbog prelaska na ia fosilna goriva.

u Aziji, zamjetno je poveanje proizvodnje ugljena, ugljen se uglavnom troi na mjestu proizvodnje. Utjecaj na okoli Efekti staklenika 3/4 sumpor dioksid 1/3 duikov dioksid 1/2 ugljini dioksid iva uran

procjena buduih kretanja trita fosilnih goriva: trina cijena nafte je 5$ po barelu OPEC-a, cijena je kartelski podignuta smanjenjem proizvodnje, postoji iri interes za viu cijenu nafte pad cijene ne izaziva znaajni porast potronje u razvijenom svijetu zbog velikih poreza na gorivo pad cijene - nerentabilna polja koja su u eksploataciji e nastaviti proizvodnju, ali se nee ulagati u nova porast cijene - otvaraju se nova polja i time se poveava potencijalna ponuda i pritisak na kartel znaajan pad profita za naftne kompanije (restrukturiranje): BP preuzima Amoco, fuzija francuske naftne industrije Nema mjesta za patuljke ( INA. MOL) Zato gotovo nikome ne odgovara niska cijena nafte? proizvoaima - jer manje zarauju razvijenima -to je protiv njihove antifosilne politike, zbog naftnih kriza i opasnosti od energetske ovisnosti, ekoloki- zbog globalnih klimatskih promjena, niska cijena nafte unitava im ulaganja u ekonomsku efikasnost, obn ovljive izvore i nuklearnu energiju jedino zemlje u razvoju i zemlje u tranziciji bez nafte imaju interesa u jeftinoj nafti

Prirodni plin oko 25% potronje primarne energije U pojedinim zemljama prelazi 50 % potronje primarne energije(Rusija, Nizozemska) Koristi se u gotovo 110 zemalja svijeta

Transport visokotlanim plinovodima, brodovima (u ukapljenom stanju), a u budunosti se planira njegov transport u smrznutom obliku PP u Europi opskrba prirodnim plinom iz etiri vana izvora: Rusija VT plinovodi Norveka VT plinovodi Nizozemska VT plinovodi Alir VT plinovodi i LNG U planu plin s Bliskog istoka transport preko Turske Najvei potroai u Europi Rusija Njemaka UK Rezerve 200 godina

20 najbogatijih zemalja Troi: 50% ugljena 80% prirodnog plina 65% nafte NE Nuklearne elektrane proizvode oko 17% svjetske elektrine energije. U svijetu oko 400 nuklearnih elektrana Osnovni materijali po kojima se nuklearni reaktori razlikuju su:

Nuklearno gorivo prirodni ili obogaeni uran ili plutonij metalni uran oksid urana. Drava koja proizvodi najvei udio svoje elektrine energije u nuklearnim elektranama je

1.Francuska sa 75% proizvedene elektrine energije u nuklearnim elektranama. 2.Litva - 73%, 3.Belgija - 58%, 4.Bugarska, Slovaka i vedska - 47%, 5. Ukrajina - 44% i 6.Republika Koreja - 43%. U jo deset drava iz nuklearne energije proizvodi se po vie od 25% elektrine energije. SAD proizvode 19.8% svoje elektrine energije u nuklearnim elektranama, ali zbog velikog opsega proizvodnje zauzimaju najvei udio u ukupno proizvedenoj energiji u nuklearnim elektranama sa 28%. Slijedi ih Francuska sa 18% i Japan sa 12%.

Suneva energija je obnovljiv i neogranien izvor energije

Suneva energija u uem smislu podrazumijeva koliinu energije koja je prenesena Sunevim zraenjem, a izraava se u J. Najee se koristi za pretvorbu u toplinsku energiju za sustave pripreme potrone tople vode i grijanja u solarnim elektranama, za pretvorbu u elektrinu energiju koriste se fotonaponski sustavi. toplinska energija od Suneve dobiva se pomou solarnih kolektora ili solarnih kuhala, a elektrina pomou fotonaponskih (solarnih) elija. Solarni tanjuri Zbog parabolinog izgleda podsjeaju na satelitske tanjure Zrake svjetlosti, odbijajui se od zrcala, padaju u jednu toku (kolektor) koji se nalazi iznad njih. Tu se razvijaju vrlo visoke temperature Solarni tornjevi Ove elektrane imaju veliki broj zrcala postavljenih oko sredinjeg mjesta gdje se nalazi toranj. postiu vrlo visoke temperature, to ih ini efikasnijim kako u proizvodnji tako i u skladitenju energije. Ne zahtijevaju ravna podruja (mogua je izgradnja na brdima Solarne elektrane u pogonu SEGS 9 solarnih elektrana, USA, Kalifornija (pustinja Mojave), kapacitet 354 MW, parabolini kolektori Nevada Solar One USA, Nevada, kapacitet 64 MW, parabolini kolektori Lidell power station - Australia, 95 MW toplinske energije 35 MW elektrinog ekvivalenta koliine pare na ulazu, Fresnel reflektori PS10 solar power tower panjolska, Sevilla, 11 MW, solarni toranj Elektrane na valove Energija valova je obnovljiv izvor energije. To je energija uzrokovana najveim djelom djelovanjem vjetra o povrinu oceana. lokacija na kojoj su valovi dovoljno esti i dovoljne snage.

Energija vala naglo opada s dubinom vala pa u dubini od 50 m iznosi svega 2% od energije neposredno ispod povrine.

Snaga valova procjenjuje se na 2x109 kW, emu odgovara snaga od 10 kW na 1m v aljne linije. Ta snaga varira ovisno o poloaju, od 3 kW/m na Mediteranu, do 90 kW/m na Sjevernom Atlantik. Pretvorba kinetike energije vjetra u kinetiku energiju vrtnje vratila odvija se pomou lopatica rotora vjetrene turbine ili vjetroturbine. Pri tome se rotor i elektrini generator nalaze na zajednikom vratilu nalaze U generatoru dolazi do pretvorbe kinetike energije vrtnje vratila u konanu, elektrinu energiju pa se cijelo postrojenje esto naziva i vjetrogeneratorom.

Valovi Ukupna energija valova koji udaraju u svjetsku obalu je procijenjena na 2-3 miliona MW to je ogroman neiskoriten potencijal. Energetski najbogatiji valovi su na zapadnim obalama na podruju od 40- 60 G.. na sjevernoj i junoj hemisferi. Energija valova na tom podruju varira izmedu 30 - 70 kW/m sa najviim od 100 kW/m u Atlantiku . Visina valova je najvia za vrijeme zime ( vrijeme najvie potronje elektrine energije. Kinetika energija valova moe se poeti efikasno transformirati u elektrinu energiju kada je visina vala vea od 1 m.

Plima i oseka Energija plime i oseke spada u oblik hidro-energije koja gibanje mora uzrokovano mjeseevim mjenama ili padom i porastom razine mora koristi za transformaciju u elektrinu energiju i druge oblike energije. Za sad jo nema veih komercijalnih dosega energije, ali potencijal nije mali. Energija plime i oseke ima potencijal za stvaranje elektrine energije tamo gdje su morske mijene izrazito naglaene. ne moe pokriti svjetske potrebe Razlika u visini plime i oseke varira izmeu (4.5-12.5 m) ovisno o geografskoj lokaciji. Za ekonominu proizvodnju je potrebna minimalna visina od 7 m. Procjena - na svijetu postoji oko 40 lokacija pogodnih za instalaciju plimnih elektrana.

Bioplin

Sastav : oko 60% metana, 35% CO 2 te 5% smjese vodika, duika, amonijaka, sumporovodika, CO, kisika i vodene pare. Dobiveni se bioplin najee koristi za dobivanje toplinske i/ili elektrine energije

Alkoholna goriva Etanol se proizvodi od tri osnovne vrste biomase: eera (od eerne trske, melase) kroba (od kukuruza) celuloze (od drva, poljoprivrednih ostataka). Sirovine bogate eerima sadravaju jednostavne eere glukozu i fruktozu koji mogu fermentirati izravno u etanol. Sirovine bogate krobom sadravaju velike molekule ugljikovodika koje treba razloiti na jednostavne eere procesom saharifikacije. Najznaajnije biljne vrste koje se uzgajaju za proizvodnju etanola su eerna trska, slatki sirak, cassava i kukuruz. Vodea zemlja u proizvodnji i primjeni etanola za vozila je Brazil, 15 milijardi l /god. Oko 15% brazilskih vozila se kree na isti etanol, dok preostala koriste 20%-tnu smjesu s benzinom. Etanol se poeo proizvoditi kako bi se smanjila brazilska ovisnost o inozemnoj nafti i otvorilo dodatno trite domaim proizvoaima eera. U SAD-u etanolske smjese ine oko 9% ukupne godinje prodaje benzina

Biodizel Metilni ester repiinog ulja ili biodizel, dobiva se od ulja uljane repice ili recikliranog otpadnog jestivog ulja.
Bimasa

Biomasa je gorivo koje se dobiva od biljaka ili dijelova biljaka kao to su drvo, slama, stabljike itarica, ljuture itd.' Biomasa je obnovljivi izvor energije, a openito se moe podijeliti na drvnu, nedrvnu i ivotinjski otpad, unutar ega se mogu razlikovati:

drvna biomasa (ostaci iz umarstva, otpadno drvo) drvna uzgojena biomasa (brzorastue drvee) nedrvna uzgojena biomasa (brzorastue alge i trave) ostaci i otpaci iz poljoprivrede ivotinjski otpad i ostaci. Danas se primjena biomase za proizvodnju energije potie uvaavajui naelo odrivog razvoja. Najee se koristi drvna masa koja je nastala kao sporedni proizvod ili otpad te ostaci koji se ne mogu vie iskoristiti. Takva se biomasa koristi kao gorivo u postrojenjima za proizvodnju elektrine i toplinske energije ili se prerauje u plinovita i tekua goriva za primjenu u vozilima i kuanstvima Nakon berbe kukuruza na obraenom zemljitu ostaje kukuruzovina, stablijika s liem, oklasak i komuina. Budui da je prosjeni odnos zrna i mase (tzv. etveni omjer) 53% : 47%, proizlazi kako biomase priblino ima koliko i zrna. Ako se razlue kukuruzovina i oklasak, tada je njihov odnos prosjeno 82% : 18%, odnosno na proizvedenu 1 t zrna kukuruza dobiva se i 0,89 t biomase kukuruza to ine 0,71 t kukuruzovine i 0,18 t oklaska.

Geotermalna energija izvori tople vode ili pare, koji se mogu koristiti za proizvodnju elektrine energije i/ili topline, uz pomo toplinskih pumpi mogue je koristiti i niskotemperaturnu toplinu tla ili podzemnih voda. Potronja geotermalne energije blago raste zadnjih godina Geotermalna se voda na podruju Hrvatske koristila od davnina i na njoj se temelje brojne toplice (npr. Varadinske, Bizovake). Dok je ranije (npr. Varadinske toplice potjeu jo iz rimskih vremena) u tim toplicama voda na povrinu dotjecala prirodno, danas se koriste plitke buotine. Znaajnija istraivanja geotermalnih leita kako bi se ispitala mogua primjena u razne svrhe, ne samo zdravstveno-turistike, u Hrvatskoj zapoinju 1976. godine obzirom na geoloko i znaajke geotermalnih medija, Hrvatska se moe podijeliti u tri podruja: jadransko i podruje Dinarida (Istra, Primorje, Lika, Dalmacija), s razmjerno malim vrijednostima geotermalnog gradijenta i toplinskog toka: 0,018 C/m, odnosno 29 mW/m 2

podruje Sredinje Hrvatske (Banovina, Kordun, Pokuplje, umberako gorje, Zagreb, Hrvatsko zagorje, Prigorje, Meimurje), s najirim moguim rasponom uporabivosti geotermalnih medija. panonsko podruje (Slavonija i Baranja, Podravina, Posavina), s prilino velikim vrijednostima geotermalnog gradijenta i toplinskog toka: 0,049 C/m, odnosno 76 mW/m2.

Globalizacija
proces prevazilaenja povijesno nastalih granica. sinonim za eroziju (ne za nestajanje) suvereniteta nacionalnih drava i predstavlja 'odvajanje' trine ekonomije od moralnih pravila i institucionaliziranih veza drutva ... [Elmar Altvater porast meusobne ovisnosti i integracije razliitih ekonomija na cijelom globusu ... [Meghnad Desai]

intenziviranje socijalnih veza irom svijeta i to tako da veoma udaljena mjesta bivaju povezana u toj mjeri da dogaaji u jednom mjestu koje je stotinama kilometara udaljeno mogu biti uzrokom ili posljedicom dogaanja u nekom drugom mjestu i obrnuto ... [Anthony Giddens (Entoni Gidens)] socijalni proces tokom kojeg opada utjecaj geografije (geografskih granica) na socijalni i kulturni angaman, a ljudi postaju svjesni slabljenja tog uticaja (...). Globalizacija ne implicira homogenizaciju (...). Ona vie implicira veu povezanost i deteritorijalizaciju ... [Malcolm Waters Uzroci:

POsljedice

ekonomska dimenzija ima odluujuu ulogu (ogroman porast trgovine, direktno investiranje, globalizacija financijskog trita, transnacionalna, integrirana proizvodnja, transnacionalne kompanije. Glavnina aktivnosti odvija se u trijadi : Sjeverna Amerika zapadna Europa Istok Azije Dimenzija okolita: Globalni problemi - zagrijavanje Zemljine atmosfere, ozonske rupe, unitavanje tropskih uma predstavljaju globalizaciju Meusobna prostorna i vremenska ovisnost : sudbina i budui opstanak udaljenih, malih otonih drava, koje su se prikljuile organizaciji AOSIS ovisi od ponaanja sviju nas, a posebno od ponaanja ljudi u viskorazvijenim industrijskim dravama, jer stalnim porastom nivoa mora,, ovim dravama prijeti unitenje potopom. Drutvena dimenzija: Svijet postaje "globalno selo", nova vrsta komunikacije (Chat, email) stvara se "drutva" na velikim udaljenostima. Slina su sa tradicionalnim druenjem unutar porodice ili sa susjedima, ali ona ne predstavljaju zamjenu za ovu tradicionalnu vrstu druenja Kulturna dimenzija: Produkcije iz Hollywood-a mogu se vidjeti irom svijeta, prisutna je "amerikanizacija" kulture, ali zbog toga ne nestaju lokalne i regionalne kulture. Homogenizacija kulturni imperijalizam Cijeli svijet dijeli iste ideje i stavove vanost lokalnih i regionalnih kultura i njihovo prezentiranje je popratna pojava globalizacije. Hoe li nestati lokalne kulture??

Dominacija amerikih mas medija Velike medijske kompanije

Disney CNN Warner Spajanje globalne i lokalne kulture: proces glocalizacije ( proizvodnja roba i usluga za globalno trite, ali prilagoeno lokalnoj kulturi - lokalno postaje globalno globalno postaje lokalno Globalno + lokalno ( Roland Robertson) Globalizacija uvruje lokalnu kulturu Globalizacija proizvodi novu lokalnu kulturu Glocarizacija niega turizam potie interes za lokalne proizvode Dolazi mnogo turista Niske cijene suvenira proizvedenih bilo gdje ( krunice u Kini) Lokalne predstave Slavlja Plesovi Izlobe Primjeri Starbruck, McDonalds, Internet, kreditne kartice Glocarizacija neega Skupo Umjetniki proizvodi Ne brine za veliinu trita Zdravljak, lokalni restorani Skoblar, Foa, Lokalne trgovine rukotvorina

Glocarizacija X grobarizacija

Grobalizacija je imperijalistika ambicija nacija, kompanija , organizacija, njihovih elja, potreba da se nametnu u razliitim geografskim podrujima svijeta (Ritzer 2007). ti subjekti nastoje stei mo, utjecaj i profit. Grobalizacija ukljuuje tri pokretake snage: kapitalizam, McDonaldizacija, i amerikanizacija Grobalizacija kreira svijet gdje su: 1. stvari uglavnom jednake svagdje 2.Jae snage nadjaale su mo ljudi da sauvaju svoju autonomiju 3. socijalni procesi su prisilni, odreuju prirodu lokalne 4. potronja roba, usluga i mediji su kljune snage koje diktiraju prirodu pojedinca i grupe kojoj pripada Politika dimenzija Politika se mora boriti sa velikim problemima. Globalizacija i natjecanje za pridobijanje sjedita vodeih firmi ograniavaju prostor za djelovanje nacionalnih politika, jer se mnogi problemi sada mogu rjeavati samo na internacionalnom nivou, tj. globalno. Europske integracije su jedan od najuspjenijih odgovora na izazove koje sa sobom donosi globalizacija. Politika koja je i dalje organizirana teritorijalno u okviru nacionalnih drava povlai se pred porastom internacionalno, tj. globalno organizirane ekonomije. Slom socijalistikih sistema i prelazak na kapitalizam se u velikoj mjeri desio upravo zbog toga.

scenariji : Kraj nekadanje moi dravnih vlada Drave gube aktivnu ulogu u globalnom drutvu Drave e nestati (Michael Sandel;Charles Maynes; Zygmunt Bauman) to e zamijeniti drave?

"Global Governance- nova mogua rjeenja globalne politike: vladanje svijetom bez svjetske vlade unutranja svjetska politika svjetska politika ureenja politika u 21. st. koncept suprotan neoliberalizmu odgovor na globalizaciju EU model za buduu svjetsku vladu EU laboratorij za budui GG UN poetak vlade svijeta Supra-nacionalne organizacije odreuju pravila meunarodne ekonomske aktivnosti W T O MMF W B U N regionalizacija

regionalne strukture : Politike Geografske Religijske Vojne i obrambene Ekonomske ( slian gospodarski razvoj, Zajedniki interesi, stvaranje zajednikog ekonomskog modela,zajedniko djelovanje na zatiti okolia) Je li regionalizacija nain za kontrolu globalizacije ili se globalizacija realizira putem regionalnih struktura? Regionalizacija trijadizacija ? "Dananja globalizacija je samo kostur globalizacije, prikladnija je "trijadizacija kao oznaka za dananje stanje.

 Trijadizacija znai da se tehnoloki, ekonomski i socio-kulturalni procesi integracija odvijaju izmeu tri najrazvijenije regije svijeta (Japan i industrijske zemlje june i jugoistone Azije, zapadna Evropa i Sjeverna Amerika). Ovi procesi su mnogo intenzivniji i znaajniji izmeu ove tri regije, nego izmeu neke od ovih regija i ostatka svijeta ili izmeu ostalih zemalja svijeta.

Trijadizacija je i u svijesti ljudi. Stanovnici Japana, Sjeverne Amerike i zapadne Evrope polaze od toga da jedino njihovo miljenje vrijedi" u svijetu. imaju kulturnu i znanstvenu dominaciju, tehniku superiornost, vojnu hegemoniju, ekonomsko blagostanje, Imaju i sposobnost za upravljanje i organizaciju svjetske ekonomije i drutva.