Osmanl Devleti Tarafndan Krm ile lgili Rusyaya Verilen Resmi Belge Sened (1784)

Osman KSE* zet

Krm, Rusya ile imzalanan Kk Kaynarca Andla masnn 3. Maddesine gre Osmanl devletinden ayrlm tr. Bu tarihten sonra Rusya, Krm nce i gal ve daha sonra da ilhak etmek iin gayret gstermi tir. Bu makalede, 1783 ylnda i gal ve ilhak edilen Krm ile ilgili Rusyann Osmanl devletinden talep ettii Krmn senedi olarak telaffuz edilen resmi belgenin verili tarz ve sreci incelenecektir. incelenecektir. Makale sonunda Osmanl devletinin Rusyaya verdii bu resmi belgenin tam metni yer almaktadr. Anahtar kelimeler: Krm Taman Kuban Rusya Osmanl - Karadeniz

The Official Document ReceiptGiven to Russia By Otoman State Pertaining To Crimea (1784)
Abstract
Crimea seceded from Ottoman State due to the 3rd Article of Treaty of Kk Kaynarca (Kuchuk Kainarji) signed between Russia and Ottoman State. From this date forward, Russia firstly tried to occupy Crimea and then annex it. In this article, the way and process of giving the official document, which was called Receipt of Crimea that Russia demanded from The Ottoman State pertaining to Crimea where was occupied and annexed in 1783, will be examined. At the end of the article, full text of this official document given to Russia by The Ottoman State will be presented. Key Words: Crimea- Kuban-Russia-Ottoman- Black Sea

1768-74 Osmanl sava nn en nemi sonularndan birisi Krmn Osmanl devletinin elinden kmasdr. Sava n sonucunda imzalanan Kk Kaynarca Andla masnn nc maddesine gre Krm Tatarlar hibir devlete tabi olmayacaklar, kendi hanlarn kendileri seecekler ve sadece Mslman olmalarndan dolay dini i lerde Osmanl padi ahnn uhdesinde olan hilafet makamna tabi olacaklardr. Krm halknn setii han Osmanl ve Rusya devletleri tarafndan tasdik edilecekti1. Krm halkn olu turan Krm tatarlarnn Osmanl devletinden ayrlmamak iin lm ve vatanlarn terk etmeyi gze almalarna ramen, bu ayrln Ruslarn zorlamasyla olduu aktr. Ruslarn i galine d t 1770lerden sonra Krmda karga a, g, srgn, kavga ve ktallerin ya and bir dneme girilmi tir. Rusyann amac Karadenize kmak ve burada gl bir donanma in a ederek Osmanl devletini Karadenizden sk trmakt. Bu nenle Krm ile ilgili politikasnda Ruslarn gerek d ncesi bu blgeyi kendi topraklarna katmakt. Bu nedenle ilhaka giden sreci iyi kullanmaya ynelik Krm ile ilgili u politikay gdecektir: , 1 Krmda tatarlar tarafndan seilen hann andla ma erevesinde yerine oturmasn salamakla beraber, el altndan mevcut Krm ynetimine kar muhalefet
* 1

Do. Do.,Ondokuz Mays niversitesi, Eitim Fakltesi Samsun. E-mail: osmank@omu.edu.tr Osman Kse, Kk kaynarca Andla mas )Olu umu - Tahlili Tatbiki), Ankara 2006, sh. 112.

Osmanl Devleti Tarafndan Krm ile lgili Rusyaya Verilen Resmi Belge

350

geli tirmek ve kendilerine yakn olarak grdkleri ahin Giray Krmn gelecek han olarak faaliyetlerinde desteklemek. 2 Uluslararas dengeyi iyi gzetleyerek Krmn ilhak iin uygun ortam yakalamak. Kk Kaynarca Andla masndan sonra, ilknce Sahib Giray hanlk makamna geldi. Krm tatarlar ba larna gelen hanlardan serbestiyetin ortadan kaldrlmas ve tekrar Osmanl devletine balanlmasn talep ediyorlard. Rusya, Krmda olu an bu siyasi havay iyi deerlendirdi. Sahib Girayn hanlk makamna oturmasna itiraz etmezken, el altndan bamszla kar kan ve Krm tatarlar, erkesler ve Nogaylarn duygularn ok ayan politikalar gden ve bir muhalefet olu turan IV. Devlet Giray gizlice desteklediler ve Krm halkn da mevcut hana kar ayaklanmaya te vik ettiler. Ama Krmda kaos ortam olu turmakt. Neticede Sahib Giray, kendine kar gelen muhalefetin isyanna fazla dayanamayarak Krmdan kat ve 1775 ylnda stanbula geldi. Osmanl devleti de bu oldubittiyi kabul etmek zorunda kald2. Devlet Girayn iktidara gelmesinden sonra Rusya, bir taraftan 1775 ylndan itibaren Krm yarmadasnn giri i olan Or kapsna asker ymaya ba lad ve dier taraftan da Devlet Giraya kar olan ve Ruslara yaknl ile bilinen ahin Girayn etrafnda ekillenecek olan bir muhalefet olu turmaya al t. Pugaev isyannn da ortada kalkmasndan sonra Rusya, Krmdaki faaliyetini younla trd ve bunun sonucu olarak 1777 yl ba nda Devlet Giray da Krm terk ederek stanbula geldi. Krm hanlna Ruslarn destekledii ahin Giray geldi3. ahin Girayn han olmas, Ruslarn bu zaman kadar Krm ilhak srecine doru izledikleri politikann bir sonucuydu. Osmanl devleti Krm tamamen ilhak srecine gtren Rus politikasn kabullenmek istemedi. Krm tekrar geri alabilmenin yolu ise sava tan gemekteydi. Bir sava tekrar gze alabilmek iin ne Osmanl maliyesi ve ne de askeri durumu uygundu. Fakat ortaya kan manzara da Osmanl devletinin bir eyler yapmas gerektiini ortay koyuyordu. Bu nedenle ahin Girayn iktidara gelmesinden sonra Krm konusunda Osmanl d politikas u esaslar zerine ekillendi4: 1- Avrupa lkelerine gnderilen beyannameler ve stanbulda bulunan Avrupal diplomatlar nezdinde yaplacak gr melerle uluslararas diplomaside Ruslarn saldrganln ne kararak destek toplamak. 2 Karadan ve denizden yaplacak karma ile Krm kurtarmak. 3 III. Selim Giray han olarak Krma gndermek. Osmanl devleti Krmda ortay kan Rus siyasi atana kar III: Selimi yeni han olarak Krma gnderdikten sonra smail tarafna asker ymaya ba lad5. Karadenizde hazrlanan donanmann ba na ise Canikli Hac Ali Pa a geirildi. Osmanl Devleti, toplumu ve Krm tatarlar Canikli Hac Ali Pa ay Krmn kurtarcs olarak gzlemeye ba ladlar. Bu askeri faaliyetlere siyasi destek salamak iin ise Avrupa lkelerine
2

Ahmed Cevdet, Tarih-i Cevdet, II,stanbul 1309, s. 16; Sadullah Enveri, Tarih-i Enveri ,Sleymaniye Ktp. Ali Emiri Tarih Nr. 67, s. 37a. 3 Alan W. Fischer, Rusyann Krm lhak 1772 - 1782, ev. Refjhan Dedeolu, Emel, XIII/ 77, s 14-15. 4 Zaimzade Mehmed Sadk, Vaka-i Hamidiyye, Sleymaniye ktp. Esad Efendi, nr. 2171, s. 10-A.
5

BOA.ADVN.KRM,nr.1/42, Krm mahzarclarndan sadarete takrir (16 Zilhicce 1191).

History Studies Volume 2/2 2010

351

Osman KSE

beyannameler gnderildi. Beyannamelerde Ruslarn Krmda andla ma hilafna yaptklar anlatlyor ve Krm halknn ars zerine Osmanl devletinin yapacak olduu askeri harekete destek isteniyordu6. Osmanl devletinin byk beklentilerle hazrlad ordu ve donanmann faaliyetlerinden bir netice kmad. Canikli Hac Ali Pa a Krm aklarna kadar gitti fakat Krma bir karma yapamad. nk Krmn stratejik yerlerine yerle en Ruslarn askeri caydrcl baskn geldi. Bu nedenle 1778 yl sonlarnda k aynn yakla mas ile geri dnmek zorunda kald7. Bu durum Ruslarn Krmda daha serbeste hareket etmesine zemin hazrlyordu. Osmanl devleti iin ise, bu kadar byk hazrlk ve beklentiye kar n bir ey yapamamasndan olu an bir prestij kayb sz konusuydu. Osmanl devleti Ruslarn daha da ileri bir noktaya gitmesini nlemek ve kamuoyunun beklentilerine de uygun olarak Ruslar ile bir sava a doru gtrecek adm olarak limanlarnda bulunan tm Rus ticaret gemilerine el koydu. Mevcut durumun sava a doru gitmesi zerine Fransa arabulucu olarak devreye girdi. Fransann arabuluculuu, Osmanl devletine dostluun bir gerei olmann yannda, d politikasnda bir dei imin de ba ladnn gstergesiydi8. Bu yeni dnemde Fransa, Rusya ile yaknlk kurmak istiyordu. Bu nedenle Fransann yapacak olduu arabuluculuk giri imi, Krm ilhaka gtrecek bir politika izlemesine ramen bir sava tan kanan II. Katerinay memnun etmeye ynelikti. Fransann arabuluculuu sava rzgrlarn datt. nk Osmanl Devletinin de bir sava yrtecek askeri ve mali gc yoktu. stanbulda Rus elisi Stachiev ve Osmanl Devleti adna ise Abdrrezzak Bahir Efendi ba kanlnda bir heyetin mzakereleri sonucu olarak 21 Mart 1779 tarihinde Aynalkavak Tenkihnamesi imzaland9. Aynalkavak Tenkihnamesi, Rusyann bu zaman kadar kaydettii a amalarn Osmanl devleti tarafndan kabul anlamna geliyordu. ahin Girayn hanl onayland ve Rus askerleri Krm tahliye etti. Fakat Rusya Krmda byk bir siyasi g kazanm oldu. ahin Girayn hanl, Rusyann Krm ilhaka gtrecek sreci hazrlayan bir a ama olacakt. ahin Giray, Krm hanlna oturduktan sonra tamamen Ruslarn kontrol altnda hareket etmeye ba lad. Krmn d nda byk bir Rus ordusu her zaman hazr bekliyordu. Krmn kaderi tamamen Ruslarn kontrolne kald. Rusya, Krm ilhaka gtren sreci uluslararas dengeleri ve siyasi ortam gzetleyerek yrtmeyi hedeflemekteydi. Osmanl devletinin artk k srecine girdii kanaatine sahip olan Rusya, bu durumu gr mek ve gerekirse Osmanl corafyasn payla maya ynelik olarak Avusturya tahtna yeni km olam mparator Joseph ile gr me karar ald. Maria Therese zamannda Avusturya politikas, bir denge unsuru olarak Osmanl Devletinin corafyasnn ayn kalmas ynndeydi. ki imparator 1780 ylnda bir Leh kasabas olan Mohilofta bir araya geldiler. Burada yaplan gr melerde gelecekte iki lkenin izleyecek olduklar d politikalar tespit edildi ve mutabakatlara varld. Mohilofta yaplan gr meler ve mutabakatlar Osmanl Devletinin gelecei ve payla m ile ilgiliydi. Burada yaplan konu malar daha sonra Petersburgda hazrlanan gizli anla ma ile imzaland. Buna gre Rusya Krm ve ziyi,
6 7

Ahmed Cevdet, Tarih-i Cevdet , II, s. 87. Rza Karagz, Canikli Ali Pa a, Ankara 2003, s. 56. 8 Castera, Henry Jean, kinci Katerina Tarihi, Terc. Yakovaki, Msr 1276, s. 93. 9 BOA.Rusya Ahidname Defteri, Nr. 183/ 156-163, Ayanlkavak Tenkihnamesi ( 20 Cemaziyel-ahr 1193).

Osmanl Devleti Tarafndan Krm ile lgili Rusyaya Verilen Resmi Belge

352

Avusturya Arnavutluk, Dalmaya kylar, Bosna ve Srp vilayetlerini alyordu. Eflak ve Budanda mstakil bir Ortodoks devleti kurulacak, Venedik Devletine Mora, Girit ve Kbrs verilecek, stanbulda II. Katerinann torununun ba nda olaca mstakil bir Bizans Devleti kurulacak, Fransaya Suriye ve Msr verilecekti. Ayrca ngiltere ve spanyaya da baz tazizler verilmesi karala trld10. Rusya, Avusturya ile vard bu gizli mutabakattan sonra Krm ilhaka ynelik faaliyetlerine hz verdi. Grnrde ahin Giray desteklemelerine ramen, gizli olarak Bahadr Giray k krtmaya ba ladlar. Bu ekilde Krmda tekrar bir karga a ortam dodu. Bu karga a ortamnda ahin Giray tahtn terk ederek Ruslara snd. Kontrol salayan Bahadr Giray, kendini Krm han ilan etti. Aslnda her ey Ruslarn kontrolnde geli iyordu. Bahadr Girayn hanlnn kabul edilmesi yolundaki mracaat stanbulda ise kaygyla kar land. Bu nedenle olumlu bir cevap verilemedi. Rusya, Krmn me ru han olarak ahin Giray grdnden olaylara mdahale etmek iin harekete geti. Krma asker sevk etmeye ba lad. Ruslar, yaynladklar beyannamede Krmn me ru hkmdarnn ahin Giray olduunu, hkmdara kar gelmenin Kurana kar gelmek olduunu vurgulayarak Kurana kar gelenleri cezalandrmak zere geldiklerini sylyorlard. Bu ekilde Krm i gal edildi. Rus askerleri Krmn her tarafna yerle meye ba lad. ahin Giray grnrde hanlk makamndayd, fakat tm yetkiler Ruslardayd11. Osmanl Devleti bu srete diplomatik yollardan sonu almaya al t. Rusyaya, Krma bir heyet gnderilmesi ve bu heyetin tefti ine gre halkn kimi istiyorsa onu hanlk makamna geirilme nerisi gtrld. Bu neri Ruslar tarafndan reddedildi. Rusya, Krm i ini neticelendirmek iin 14 Kasm 1782 tarihinde Avusturya ile ortakla a olarak Osmanl devletine verdikleri bir nota ile iki devlet arasnda bu zamana kadar problem olarak ortaya kan ticaret, Eflak-Budan ve Krm meselelerini gr meye aran bir ltimatom verdiler.. Osmanl Devletinin, gelinen noktada bunu kabul etmekten ba ka aresi yoktu. ki devletin verdii ltimatom Osmanl makamlarnca kabul edildi12. madde ile ilgili mzakerelerin kabulnden sonra ilknce ticari konulardaki skntlarn a lmasna ynelik gr meler ba lad 22 Haziran 1783 tarihinde stanbulda Ticaret Andla mas imzaland. Rusya, bu sre zarfnda Krm ilhaka ynelik faaliyetlere hz verdiler. ahin Giray, Krmda bir etkisinin kalmadn grdkten sonra Mart 1983 tarihinde grevinden istifa etti. Aslnda bu, Ruslarn basks sonucu olan bir istifayd. Krmda belirsizlikler ba lad. Her tarafa hkim olan Ruslar 8 Nisan 1783 tarihinde yaynladklar bir beyanname ile Krm topraklarna kattklarn ilan ettiler13. Buna gre idari dzenlemelere gittiler. Kar gelenler ya katledildi veya kitleler halinde Osmanl Devletine ge zorlandlar. Ortaya kan katliam, g ve srgnler tam bir insanlk dramyd. Osmanl Devleti Krmn ilhak kar snda fevri davranmaktan kand. Sorunu diplomatik yollardan zmeye gayret etti. ktidarda bulunan Sadrazam Halil Hamid Pa a, her zaman sava tan uzak duran bir politika izliyordu. Ona gre, sulh dneminde askeri ve mali alanda baz dzenlemeler yaplmalyd. Sava , Osmanl Devletini felaketlere
10 BOA.HH.Nr. 799, Prusya tercmannn sefarete tahrirat; Yorga, Osmanl Tarihi (1774 1912), V, stanbul 1948, s. 25; smail Hami Dani mend, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, IV, stanbul 1972, s. 65. 11 Alan W. Fischer, ayn makale, 14/80, s. 9. 12 BOA.A.DVN.KRM, Nr. 3/5, Sadaretten padi aha Telhis, (9 Cemaziyel-ahr 1197) 13 BOA.HH.Nr. 1109, Sadarete Tahrirat ( 11 Rebiulahr 1197).

History Studies Volume 2/2 2010

353

Osman KSE

gtrrd. Sadrazamn bu gr nn kar snda ba ta eyhlislam olmak zere etkin sava taraftar bir muhalefet vard. Bu dnemin etkin isimleri Kaptan- derya Gazi Hasan Pa a, Defterdar Feyzi Pa a, Ba muhasebeci Sleyman Feyzi Efendi, Matbah- Amire Emini Sleyman Penah Efendi, Reislkttab Hac Mustafa Efendi, Mftizade Ahmed Efendi olarak ne kyordu. Rusyaya kar olu turulacak olan politikann belirlenmesi iin stanbulda bazen sadrazam ba kanlnda ve bazen de dei ik meknlarda saysz toplantlar yapld. Fransa ve ngiltere elilerinin de bu fikir teatisi ortamna katlmasyla ortaya u ekilde bir sonu kt14: 1 Osmanl Devleti askeri bir seenekten kesinlikle kanmaldr. nk bu sralarda Rusya, zi snrna ve Avusturya da Bosna snrna asker ym lardr. Mali ve askeri durumlarna bakldnda Osmanl Devleti iki devlet ile birden bir sava kaldracak gte deildir. 2 Fransa ve ngilterenin tavassutu ile diplomatik gr meler yoluyla bu krizin iinden klmaldr. 3 Rusya ve Avusturyann sava ilann nlemek iin Ruslarn ilhakn protestodan da kanlmaldr. Osmanl devletinin ekinceli hareketlerinden, etken bir politika izleyemeyi ini dikkatle izleyen Rusya, diplomatik bir adm daha atarak Osmanl Devletini tamamen bir emrivaki ile kar kar ya brakt. Rus elisi Boulgakof 14 Ekim 1783 tarihinde verdii bir nota ile Krmn hukuken Rusyaya ait olduunu ve Osmanl devletinin hibir hak talebinin olmayacan belirten bir belgenin kendilerine verilmesini istedi. Rusya, senet olarak tabir edilen belgenin verilmesi mzakerelerine hemen ba lanmasn ve tavassut devlet istenmeyeceini de art ko uyorlard15. Uluslar aras siyasi durum Rusyann keyfi olarak davranmansa uygun bulunuyordu. Avusturya ile zaten mttefik bulunuyordu. Amerika sava larndan dolay askeri ynden ypranan Fransa ve ngilterenin Osmanl Devletine yardm yapacak durumlar yoktu. Kald ki bu devletler de Osmanl Devletine yardmc olmaktan uzak bir politika takip ediyorlard. Sadece Prusya, Osmanl devletinin byle bir senet vermesine kesinlikle kar idi. Fakat Prusya bir tehlike durumunda Osmanl Devleti ile yalnz ba na bir askeri ittifaktan da ekiniyordu. Venedik ve spanyann da Osmanl Devleti ile askeri bir ittifaklar yoktu. Bu nedenle Rusya iin uluslararas diplomasi, isteklerinin gerekle tirilmesine uygundu16. Sadrazam Halil Hamid Pa a ba kanlnda yaplan mzakereler neticesinde, Osmanl Devletinin sava kaldracak mali ve askeri durumda olmad ve uluslararas siyasi durumun da Rusyann lehine olduu gerekeleri gsterilerek istenilen senedin Rusyaya verilmesi yolunda gr ler arlk kazand. Sleyman Penah Efendinin Krmn Osmanl Devletine ait olmad ve bu sebeple de bir senet verilmesinin olamayaca gr ise, Rusyann tepkisini ekti. Neticede hazrlanan Krmn senedinin krmz kalemle yazlmas ve bu ekilde verilmesi kararla trld. Boulgakof, krmz kalemle
14 15

Osman Kse, ayn eser, s. 336-342. Ahmed Vasf, Mehasinl-Asar ve Hakaikl-Ahbar, Yay.Haz. Mcteba lgrel, Ankara 1994. 16 BOA.HH.Nr. 1068, Prusya tercmannn tahrirat ( 1198); 447-D, (1197); Kemal Beydilli, Byk Friedrich ve Osmanllar (XVIII. Yzylda Osmanl-Prusya Mnasbetleri), stanbul 1985, s. 130.

Osmanl Devleti Tarafndan Krm ile lgili Rusyaya Verilen Resmi Belge

354

yazlan belgeyi kabul etmeyince resmi prosedrlere gre hazrlanan Krmn senedi 9 Ocak 1784 tarihinde Rusyaya verildi. Krmn senedi verilirken dier andla malarda olduu gibi tren yaplmad. Yalnz resmi gelenek olarak baz hediyeler teati edildi17. Rusya verilen senede gre: 1 1774 ylndan beri yaplan tm anla malar geerli olacakt. Yalnz Kk Kaynarca Andla masnn nc maddesi ve Aynalkavak Tenkihnamesinin ikinci, nc, drdnc maddeleri yrrlkten kaldrlyordu. Kk Kaynarca Andla masnn kaldrlan nc maddesinde zi kalas kadimi lksiyle kelevvel devlet-i aliyyemin taht- tasarrufunda baki kala ibaresi yerinde kalacaktr. 2 - Soucak kalesinin Osmanl Devletinin mlk olduu Rusya tarafndan kabul edilecektir. 3 Kuban nehri iki devlet arasnda snr olacaktr. Rusyann, Osmanl Devletinden senedini istedii yerler Krm, Kuban ve Tamandan ibaret bulunuyordu. Osmanl Devleti tarihinde ilk defa bir toprak paras bu ekilde ve bir vesika ile de imzalanmak suretiyle bir ba ka devlete verilmi tir. Krmn tamamn kapsayan bu blgelerin ahalisinin tamam Tatarlar ve erkeslerden olu maktayd. Ruslarn Krma yerle mesi ile beraber kitleler halinde gler ba lad. 9 Ocak 1784 tarihinde Ruslara verilen Krmn senedi andla masnn Osmanlca tam metni: Krm ve Kuban ve Taman maddelerin murahhaslar imzalaryla verilen seneddir. Bi-ismh sbhneh ve tal bis-i nenmk-i hurf oldur ki Devlet-i aliyye-i Osmaniye ile Rusya devlet-i imparatoriyesi beyninde derkr olan hsn-i muvlt ve musftn tezyd ve istikrrna bd olur vesilin istihsli tarafeynden matlb ve mltezim olduundan bu defa Krm ve Taman ve Kubanda tekevvn eden hlt beyned-devleteyn mris-i kyl kl ve belki mcib-i infish sulh ve salh olabildii mulhaza olunduundan huss- mezbrun tarafeynden dostne mzkeresini i bu iki devlet ihtiyr ve gerei gibi mtlaa eylediklerinden sonra beyned-devleteyn min-bad bir drl mevdd- bahs kyl kl kalmamak irde-i czimesiyle bad-ezin musleha-i kaviyye-i ferhande-i klin ve hsn-i hemcivrnin ve ticret-i makdenin menfiiyle tarafeynden mtemetti olmak in huss- mezbrun bir rbta-i kaviyyeye rabtn muktez grdklerine binen i bu iki devlet bu hussu badel-mzkere bu senedin tammen ve kmilen riyet ve ibksn alenen ahd peyman ederek akd ve tanzimini murad eylediklerinden taraflarndan murahhaslar intihb ve tayin ve yedlerine ruhsatnmeler it yani devlet-i aliyye-i Osmaniye tarafndan bu niyazmendn- degh ola ki devlet-i kavi evket ve vzer ve ulema ve ricli derunlarnda hl bil-fil dery kapudanl ve Anadolu kadaskerlii pyesiyle sbkan stanbul kadl ve riyset-i kttb hdemt-
17

BOA. Rusya Ahidname Defteri, Nr. 183/ 158-164, Rusyaya terk edilen Krm, Kuban ve Tamann ilhaknn tasdiki ile ilgili belge sureti ( 15 safer 1198).

History Studies Volume 2/2 2010

355

Osman KSE

celle-i refalaryla erefyb olub ehr-i yr- dr- edriyn ve husrev-i muaddelet-ni n dver-i devern ehin h- cihn evketl kermetl mehbetl adletl vel-nimetimiz pdihmz efendimiz cenb- hmyunlarndan yedimize ihsan buyurulan ruhsatnme-i smiyeleriyle ha metl miknetl bit-tamam Rusyalarn padi ah ve imparatoriesi cenablar tarafndan der-aliyyede mukm fevkalde ortaelisi ve murahhas devletinin mste ar ve san vladimir ve istanislas tarkinin kavliri rabetl menzeletl Yakov de Bulhakof dahi ruhsatnme ile terhs olunub lyk ve iktizs vechle yedlerimize verilen ruhsatnmelerimizi beynimizde badel-mbdele mevdd- tiyz-zikri imza ve temhir elemi izdir Evvelki madde Bin yz seksen sekiz senesinde akd olunan musleha ahidnmesinin ve bin yzseksen dokuz senesinde tanzim olunan huddnmenin ve bin yz doksan senesinde mnakd olan tenkihnmenin ve bin yzdokan yedi senesinde karar bulan ahidnme-i ticretin hvi olduklar cmle eryit ve maddeleri bad ezin kel-evvel kmilen ve bilhalel tarafeynden mer ve dstrl-amel tutulub ancak bin yz seksen sekiz senesinde akd olunan ahidnmenin nc maddesi ve bin yz doksan senesinde inikd bulan tenkihnmenin ikinci ve nc ve drdnc maddeleri istisn olunub i bu maddeler bad ezin devleteynden bir vechle itibr olunmayub amel olunmalar iktiz eylemeye lkin zi kalas kadm lkesiyle kel-evvel devlet-i aliyyenin taht- tasarrufunda bk kala ibresi blda mestr seksen sekiz senesi ahidnmesinin zikr olunan nc maddesinde musarrah olmala ibre-i mezkre kemkn mamln-bih ve mer tutula. kinci madde Rusya devlet-i imparatoriyesi tatar hanlar taraflarndan Soucak kalasnn nhiyesi zerine iddi olunan mlkiyet hukkunu hibir vaktda dermiyn ve iddi eylemeyb kala-i mezkre klliyen devlet-i Osmaniyenin mlk olduunu itiraf eder. nc madde Kubanda Kuban nehri hudd itibr olunmala zikr olunan imparatoriye nehr-i mezbrun beru yakasna yani nehr-i Kuban ve Karadeniz beyninde mtemekkin olan tavif-i Tatardan dahi keff-i ed eder i bu senedin evketl kermetl adletl velnimetimiz efendimiz padi ahmz hazretlerinin taraf- hmynlarndan ve gerek ha metl miknetl bit-tamam Rusyalarn padi ah ve imparatoriesi enablar tarafndan kend imzalaryla ve vech-i mutad zere muharrer alenen tasdiknmeler ile teyid ve tasdik ve zikr olunan tasdiknmeler i bu senedin akdi gnnden drt ay zarfnda ve mmkn olursa dahi mukaddem Kostantiniyyede mbdele olunmak zere karar verilb cnibeyn murahhaslar mefhm ve mezmni muvfk ve mutbk iki nshasn tertib ve terkim edb kend imzlarmz ile imza ve mhrlerimiz ile hatm ve temhr eyleyb beynimizde mbdele eylemi izdir.

Osmanl Devleti Tarafndan Krm ile lgili Rusyaya Verilen Resmi Belge F 15 Safer 1198

356

Kaynaka BOA.Rusya Ahidname Defteri, Nr. 183. BOA.ADVN.KRM,nr.1/42, 35. BOA.HH.Nr. 1109, 1068. Ahmed Cevdet, Tarih-i Cevdet, II,stanbul 1309, Ahmed Vasf, Mehasinl-Asar ve Hakaikl-Ahbar, Yay.Haz. Mcteba lgrel, Ankara 1994. Alan W. Fischer, Rusyann Krm lhak 1772 - 1782, ev. Refjhan Dedeolu, Emel, XIII/ 77 Castera, Henry Jean, kinci Katerina Tarihi, Terc. Yakovaki, Msr 1276 smail Hami Dani mend, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, IV, stanbul 1972 Kemal Beydilli, Byk Friedrich ve Osmanllar (XVIII. Yzylda Osmanl-Prusya Mnasbetleri), stanbul 1985 Osman Kse, Kk kaynarca Andla mas )Olu umu - Tahlili Tatbiki), Ankara 2006, Rza Karagz, Canikli Ali Pa a, Ankara 2003, Sadullah Enveri, Tarih-i Enveri ,Sleymaniye ktp. Yorga, Osmanl Tarihi (1774 1912), V, stanbul 1948 Zaimzade ktp Mehmed Sadk, Vaka-i Hamidiyye, Sleymaniye.

History Studies Volume 2/2 2010

357

Osman KSE

Osmanl Devleti Tarafndan Krm ile lgili Rusyaya Verilen Resmi Belge

358

History Studies Volume 2/2 2010

359

Osman KSE

Krmn ilhakndan sonra 1787 ylnda II. Katerinann Bahesaray ziyareti onuruna dikilen ant-Krm