A.

M u

Nhc n Vit Nam ta thng nh n nhng canh ng xanh trai dai bt tn, nhng ta ao dai trng lua la bn m !n m mui "u, nhng con ngi chn cht, gian di nhng # long $iu hanh, t hao dn tc, nhng con ngi ra c bao % tng manh t, tng gia tri "u hng trong hang ngan nm bi xm lc, nhng con ngi anh hung %a gn bo %i dn tc minh nh mau thit& 'rai "ua bit bao bin c lich , bit bao %! !( bi c( i lai nhng au thng, mt mat cho hang %an ngi trai dai th!o t nc, tu# %# tng %ung min, tng dn tc %n lun lun mt long gin gi nhng gia tri tinh thn cao "u#, gn lin %i tng ca th nh mt tru#n thng $hng th bi xoa, $hng th mt i ma lun tn tai trong tng hi th, tng $hoanh $hc ma ho ng %a %un ( cho "u hng& )hng gian %n h*a c+ng ching '# Ngu#n chinh la mt trong nhng minh chng ro rang nht cho tinh thn dn tc Vit, mt di an (hi %t th co gia tri to ln $hng th (hu nhn i %i ng bao dn tc '# Ngu#n noi ring %a ca dn tc Vit Nam noi chung& )hng gian %n h*a c+ng ching '# Ngu#n tr,i r-ng u.t / t0nh )on 'um, 1ia 2ai, 3$ 2$, 3$ Nng, 2m 3+ng %4 ch5 nhn c5a lo6i h7nh %n h*a 8c 9c n4# l4 c dn c:c dn t-c '# Ngu#n; <ana, =ng, >nng, ?ho, @mm, A, 1iarai&&& <9t rB tC tru#Dn th.ng %n h*a 3ng En, %n h*a m nh6c c+ng ching '# Ngu#n c* lFch G lu Hi, l4 (hng tiIn $hJng Fnh c-ng +ng %4 b,n 9c %n h*a dn t-c c5a c-ng +ng c:c dn t-c K '# Ngu#n& ?ho n na#, c+ng ching '# Ngu#n %Ln g9n b* %Mn ngu#n d:ng %N dn gian, th m-c m4 ch9c $hO!, tinh tP %4 u l9ng ni nQi rCng 6i ng4n, cRng %Si tiPng th:c nSc 4o 6t ch,# m, t6o nn m-t $hng gian %n h*a Tm chUt '# Ngu#n& ?+ng ching g9n b* mTt thiPt %Si cu-c .ng c5a ngHi '# Ngu#n, l4 tiPng n*i c5a tm linh, tm h+n con ngHi, V diBn t, niDm %ui, nWi bu+n trong cu-c .ng, trong lao -ng %4 inh ho6t h4ng ng4# c5a hX& '+n t6i trn m,nh Ut '# Ngu#n hRng %Y Z h4ng ng4n Hi na#, nghI thuTt c+ng ching K # Z (h:t triVn Pn m-t tr7nh - cao, rt a dang %a (hong (hu& Nga# na#, $hng gian %n h*a c+ng ching '# Ngu#n %n co mt # nghia to ln i %i tng ca th t $hi inh ra n $hi mt i, %a la mt biu tng hung %i cho long can am, lac "uan cua ng bao dn tc '# Ngu#n, mt biu tng cho dn tc Vit Nam anh hung& 1n bo %i cuc ng con ngi, %i nhng bin chu#n, hi nh( cua t nc, $hng gian %n h*a c+ng ching '# Ngu#n $hng chi mang lai gia tri tinh thn $hng

th tha# th ma con mang lai nhng gia tri %t cht $hng nho cho ng bao ni # $hi hang %an ngi t $h( ni trn th gii hang nm %n tim n tim hiu %a cam nhn tinh thn dn tc Vit mt cach c ao, ring bit ma chi co $hng gian %n h*a c+ng ching '# Ngu#n mi co th mang lai& Nhng gia tri ma $hng gian %n h*a c+ng ching '# Ngu#n mang n cho ng bao dn tc '# Ngu#n %a cho ca dn tc Vit Nam la mt tai an to ln ma $hng mt th lc nao co th c( i %i tinh thn dn tc hung manh hin din trong tng chic cng, ching a c gin gi %a (hat trin trong hang ngan nm na#&

B. 1.

Ni dung Lch s hnh thnh khng gian vn ha cng ching Ty Nguyn

a/ Khi nim cng ching Ty Nguyn ?+ng ching l4 lo6i nh6c $h[ b\ng h]( $im +ng, c* $hi (ha %4ng, b6c ho8c +ng !n& ?+ng l4 lo6i c* nQm, ching $hng nQm& Nh6c c^ n4# c* nhiDu c_, Hng $[nh tC `acm Pn bacm, lo6i ccc 6i tC dacm Pn e`acm& ?+ng ching c* thV ]c dRng n lN ho8c dRng th!o d4n, b- tC ` Pn e` ho8c ef chiPc, thTm ch[ c* ni tC eg Pn `a chiPc& b/ Lch s hnh thnh hi Z 8t chn ln Ut '# Ngu#n Du bF cu.n hQt bKi nhing buji tr7nh diBn c+ng ching& 'h:ng kning nngl, mRa kcon ong i lU# mTtl, %4 cmng $hng ch0 trong th:ng kning nngl, "uanh nm cao ngu#n Ut O tr4n ngT( tiPng c+ng ching& 'iPng c+ng ching th!o u.t cu-c Hi con ngHi, th!o u.t %nng Hi c# tr+ngo)hng gian %n h*a c+ng ching '# Ngu#n tr,i r-ng u.t / t0nh )on 'um, 1ia 2ai, 3$ 2$, 3$ Nng, 2m 3+ng %4 ch5 nhn c5a lo6i h7nh %n h*a 8c 9c n4# l4 c dn c:c dn t-c '# Ngu#n; <ana, =ng, >nng, ?ho, @mm, A, 1iarai&&& ?+ng ching Z c* tC lu Hi& VD c-i ngu+n, c* nh4 nghin cpu cho r\ng, c+ng ching l4 qhTu duIq c5a 4n :& trSc $hi c* %n h*a +ng, ngHi xa Z t7m Pn lo6i $h[ c^ :; c+ng :, ching :&&& tr!, r+i tSi thHi 6i + +ng, mSi c* ching +ng&&& 'C thuK $hai, c+ng ching ]c :nh ln V mCng lQa mSi, xu.ng +ngr biVu hiIn c5a t[n ng_ng s l4 (hng tiIn giao tiP( %Si iu nhin&&& m thanh $hi ngn nga u l9ng, $hi thi thQc trtm hRng, hna "u#In %Si tiPng u.i, tiPng gi* %4 %Si tiPng lnng ngHi, .ng mZi cRng %Si Ut trHi %4 con ngHi '# Ngu#n& 'Ut c, c:c lB h-i trong nm, tC lB thji tai cho trN inh Pn lB bO m,, lB cQng m:ng nSc, lB mCng cm mSi, lB *ng cGa $ho, lB m tru&& & ha# trong m-t buji ngh! $han&&& Du (h,i c* tiPng c+ng& 'iPng ching d4i hn Hi ngHi, tiPng ching n.i liDn, $Pt d[nh nhing thP hI& 'rn m8t tr.ng +ng 3ng En, K %nng hoa %n thp t ut[nh tC trong rav trong . d %nng hoa %n Z c* ch6m trj m-t d4n c+ng %Si w chiPc, chia l4m hai nh*m tr!o K hai bn tr:i, (h,i c5a m-t c:i gi: h7nh %nm, K giia c* ngHi png hai chn tr^, hai ta# giang r-ng, :nh cRng m-t lQc hai c+ng tr!o

K hai bn, t6o th4nh m-t t thP $hO!& Nh %T#, c* thV $hJng Fnh c+ng ching c* trSc ho8c cRng thHi 6i %Si tr.ng +ng& <9t rB tC tru#Dn th.ng %n h*a 3ng En nh %T#, %n h*a m nh6c c+ng ching '# Ngu#n l4 (hng tiIn $hJng Fnh c-ng +ng %4 b,n 9c %n h*a dn t-c c5a c-ng +ng c:c dn t-c K '# Ngu#n& ?+ng ching '# Ngu#n %Ln g9n b* %Mn ngu#n d:ng %N dn gian, th m-c m4 ch9c $hO!, tinh tP %4 u l9ng ni nQi rCng 6i ng4n, cRng %Si tiPng th:c nSc 4o 6t ch,# m, t6o nn m-t $hng gian %n h*a Tm chUt '# Ngu#n& ?* thV n*i m nh6c c+ng ching K '# Ngu#n l4 m-t t4i ,n % gi: c5a tCng c-ng +ng c:c dn t-c ngHi .ng trn miDn nQi cao n4#& xn thP, * l4 t4i ,n chung c5a c:c dn t-c ViIt Nam anh !m& 24 m-t lo6i m nh6c cj tru#Dn c* t[nh c-ng +ng, %7 %T#, c-ng +ng cnn th7 m nh6c c+ng ching cnn, %4 ng]c l6i, c+ng ching cnn c* nghYa l4 c-ng +ng cnn& ?+ng ching %4 m nh6c c+ng ching g9n liDn %Si Hi .ng inh ho6t c-ng +ng& Nhing nh4 gi4u ]c t[nh l4 gi4u $hi c* mU# b- ching ching& Nhing l4ng bun gi4u c* ]c gXi l4 gi4u c* %7 l4ng U#, bun U# c* nhiDu b- chung ching "uy, c4ng cj c4ng "uy& ?Rng i %Si m nh6c c+ng ching m-t c:ch h4i hna l4 c:c iIu mQa dn gian c:c dn t-c nh; iIu mQa c5a dn t-c 1ia @ai $hO! m6nh, dmng c,m, t# t[nh th]ng %zr iIu mQa c5a c:c c g:i <a Na u#Vn chu#Vn, du#n d:ng, gi4u chUt chr iIu mQa c5a c:c c g:i i -ng&&& ?+ng ching tT( h]( chung "uanh m7nh nhiDu lo6i h7nh nghI thuTt nh; mQa, h:t, r.i giTt ho8c c:c trn chi gi,i tr[ dn gian rUt (hong (hQ %4 hU( dLn& 3# l4 h7nh thpc inh ho6t %n h*a ngu#n h]( c5a thHi ${ c-ng +ng xa xa& ?:c lo6i h7nh nghI thuTt, c:c trn chi gi,i tr[ g9n b* %Si nhau m-t c:ch ch8t ch|, t6o th4nh m-t thV th.ng nhUt m4 c+ng ching l4 nDn t,ng& 2. c i!" cng ching Ty Nguyn a. Tnh vn h a !a "#ng )hng gian %n h*a c+ng ching '# Ngu#n tr,i r-ng u.t / t0nh )on 'um, 1ia 2ai, 3$ 2$, 3$ Nng, 2m 3+ng %4 ch5 nhn c5a lo6i h7nh %n h*a 8c 9c n4# l4 c dn c:c dn t-c '# Ngu#n; <ana, =ng, >nng, ?ho, @mm, A, 1iarai&&& ?+ng ching g9n b* mTt thiPt %Si cu-c

.ng c5a ngHi '# Ngu#n, l4 tiPng n*i c5a tm linh, tm h+n con ngHi, V diBn t, niDm %ui, nWi bu+n trong cu-c .ng, trong lao -ng %4 inh ho6t h4ng ng4# c5a ngHi dn '# Ngu#n&

$ng ching g%n b m&t thi't v(i cu)c s*ng c+a ng,-i Ty Nguyn. / ti'ng n i c+a tm /inh. tm hn c0n ng,-i. !1 "i2n t3 ni4m vui. n5i bun t60ng cu)c s*ng. t60ng /a0 !)ng v sinh h0#t hng ngy c+a ng,-i "n Ty Nguyn. 7nh8 90ivanngh:.g0;.vn ?+ng ching '# Ngu#n l4 lo6i nh6c c^ -c :o, 8c 9c %4 a d6ng& ?:c d4n c+ng ching '# Ngu#n lU# thang b+i m tc nhin l4m c K V thiPt lT( thang m c5a ring m7nh& 'rong *, mWi bin chP c5a tCng t-c ngHi Du cUu t6o bKi thang f m, / m ha# b m c b,n& Eong, c+ng ching %.n l4 nh6c c^ a m, bn c6nh m c b,n bao giH cmng %ang $}m m-t %4i m (h^ $h:c& 'h4nh thG trn thcc tP, m-t d4n b ching | cho ta t.i thiVu e` m ha# nhiDu hn nia& 3iDu * ly gi,i t6i ao m 9c c+ng ching ngh! thTt t# 8n %4 c* chiDu u&

?+ng ching l4 nh6c c^ bKi n* a ra tiPng nh6c, nhng $hng ch0 nh\m gi,i tr[, tiu $hiVn m4 cnn g9n liDn %Si m-t lB h-i ha# m-t c $iIn "uan trXng& V7 %T# c+ng ching ]c x!m nh m-t %Tt thing, la ~(huong tiIn V con ngHi giao lu %Si nhing bTc % h7nh, l4 ]i d# n.i $Pt giia ngHi trtn %4 c:c :ng linh thing& o * m nh6c K # $hng n thutn l4 nghI thuTt m4 cnn c* chpc nng (h^c %^ m-t c $iIn 8c biIt trong xZ h-i ho8c trong Hi .ng h4ng ng4# c5a dn gian& xtu nh mWi inh ho6t trong b- t-c Du d[nh liDn %Si nt nh6c& 2Qc pa trN mSi lXt lnng, $hi lSn ln, trKng th4nh %4 tSi lQc %D %Si c-i ngu+n& b. <in ch' /inh h0#t

?+ng ching '# Ngu#n l4 i ,n %n h*a mang Tm dUu Un thHi gian %4 $hng gian& 'C ch5ng lo6i, (hng (h:( $[ch m, bin chP %4 thang m cho Pn hI th.ng b4i b,n %4 nghI thuTt diBn tUu, chQng ta | b9t g8( nhing g7 c5a m-t d,i nghI thuTt a diIn tC n gi,n Pn (hpc t6(, tC [t Pn nhiDu, tC n tu#Pn Pn a tu#Pn&&& 'rong * b,o lu c, nhing lS( c9t lFch G c5a tiPn tr7nh (h:t triVn m nh6c tC thHi ${ $hai& #, mXi gi: trF nghI thuTt Du n\m trong m.i "uan hI tng +ng %4 dF biIt, x:c Fnh c: t[nh %Rng miDn c5a nghI thuTt& ua c (hong (hQ, -c :o %4 a d6ng tC to4n b- Pn tCng (htn, ta c* thV $hJng Fnh %F tr[ 8c biIt c5a c+ng ching '# Ngu#ntrong nDn m nh6c dn t-c cj tru#Dn ViIt Nam& m nh6c c5a c+ng ching '# Ngu#n thV hiIn tr7nh - iu lu#In c5a ngHi chi trong %iIc :( d^ng nhing $ nng :nh ching %4 $ nng chP t:c& 'C %iIc ch0nh ching Pn bin chP th4nh d4n nh6c, c:ch chi, c:ch tr7nh diBn, nhing ngHi dn dLu $hng "ua trHng lS( 4o t6o %Ln thV hiIn ]c nhing c:ch chi iu lu#In tu#It %Hi& VSi ngHi '# Ngu#n, c+ng ching %4 %n h*a c+ng ching l4 t4i ,n % gi:& m nh6c c+ng ching '# Ngu#n $hng nhing l4 m-t gi: trF nghI thuTt Z tC lu ]c $hJng Fnh trong Hi .ng xZ h-i m4 cnn l4 $Pt tinh c5a h+n thing ng nQi "ua bao thP hI& ?+ng ching '# Ngu#n $hng ch0 c* y nghYa %D m8t %Tt chUt cmng nh nhing gi: trF %D nghI thuTt n thutn m4 n* cnn l4 qtiPng n*iq c5a con ngHi %4 c5a thtn linh th!o "uan niIm q%6n %Tt hiu linhq& 'rong $hi c+ng ching c:c nSc $h:c gtn nh th!o m-t hIt h.ng c. Fnh uchJng h6n nh ndon! ia g+m / lo6i nh6c $h[v th7 bin chP c5a c+ng ching '# Ngu#n rUt a d6ng& 4n ching c* ` ha# f chiPc; <in chP n4# tu# nhO nhng th!o "uan niIm c5a nhiDu t-c ngHi '# Ngu#n, # l4 bin

chP cj xa nhUt& 4n ` ching b\ng gXi l4 ching 'ha, c5a ngHi <rur d4n f c+ng nQm c5a ngHi ?huru, <ana, 1iarai, 1is'ring&&& cmng thu-c lo6i n4#& 4n ching c* b ching (hj biPn K nhiDu t-c ngHi; 4n b ching b\ng c5a ngHi >6r d4n Etang c5a ngHi =ngr d4n ching c5a c:c nh*m 1ar, Noong, rng thu-c dn t-c >nngr d4n ching i!$ c5a nh*m )(6 ngHi A& ?mng c* d4n g+m b c+ng nQm nh nh*m <ih thu-c dn t-c A& 4n ching b chiPc c* thV ,m tr:ch nhF( iIu nh d4n c+ng nQm c5a nh*m <ih thu-c dn t-c A, d4n i!$ c5a nh*m )(6 dn t-c A, d4n ching c5a nh*m Noong dn t-c >nng& 4n ching ee ho8c e` chiPc g+m f c+ng nQm %4 gsd chiPc ching b\ng c5a c:c t-c ngHi 1iarai ung4nh hr:(v, <ana ung4nh '+2+, )on )3!hv, ngHi =ng ung4nh Et!ngv& ?:c d4n ching c* bin chP f ching trK ln thHng c* chiPc tr.ng lSn %4 c8( chmm choM& @ing d4n f c+ng nQm c5a ngHi ?huru th7 (h,i c* chiPc $h}n b m (h.i h](&

Ng,-i =ia>6ai t?u cng ching @uanh c0n t6u t6,(c /2 hi'n sinh

>Wi nh6c cng G d^ng m-t c+ng& 'rong nhing lB h-i "uan trXng cnn c* thm c, tr.ng& Ngnai ra, K nhiDu t-c ngHi nh ?huru, =ng, >nng %4 8c biIt t-c ngHi 1iarai, <ana, (h^ ni unhUt l4 c:c c g:i trNv l4m th4nh m-t d4n mQa +ng h4nh %Si b,n nh6c ching& 3iDu :ng n*i l4 c:c iIu mQa n4# ]c coi l4 th4nh t. $hng thV thiPu c5a %iIc diBn tUu c:c b4i c+ng ching u$hng ]c dRng bn ngo4i diBn tUu c+ng ching ho8c tr7nh diBn gi,i tr[v& N*i c:ch $h:c, inh ho6t %n ho: c+ng ching c5a c:c dn t-c K '# Ngu#n l4 inh ho6t c-ng +ng, cu.n hQt tUt c, c:c th4nh %in tham gia& 3# l4 b\ng chpng chpng tO lFch G lu Hi c5a c+ng ching %4 inh ho6t %n ho: c+ng ching '# Ngu#n& ?+ng ching l4 m-t nh6c c^ nghi lB, c:c b4i nh6c c+ng ching trSc hPt l4 c :( png cho #u ctu c5a mWi lB thpc %4 ]c coi nh m-t th4nh t. hiu c c5a lB thpc *& Nh thP, mWi nghi lB c* [t nhUt m-t b4i nh6c ching ring& 'rong mWi nghi lB, l6i c* thV c* nhiDu cng o6n c* nh6c ching ring; NgHi ng4nh hr:( dn t-c 1iarai K %Rng a x2!o t0nh 39c 29c c* c:c b4i nh6c ching cho c:c lB m tru, $h*c ngHi chPt trong tang lB, mCng nh4 rng mSi, mCng chiPn th9ng, lB xu.ng gi.ng, lB ctu an cho lQa, mRa g8t&&& Ngo4i ra, cnn c* nhing b4i ching dRng cho c:c inh ho6t c-ng +ng nh;2B thji tai cho trN inh, mCng nh4 mSi, chQc pc $hoN&&& ?:c b4i ching cmng 6t Pn m-t tr7nh - biVu c,m m nh6c (hR h]( %Si tr6ng th:i t7nh c,m c5a con ngHi trong mWi nghi lB; ?hing tang lB ha# bO m, th7 chTm rZi, man m:c bu+nr ching mRa g8t th7 th:nh th*t, %ui tir ching m tru th7 nhF( iIu gi^c giZ&&&?* thV n*i, %n ho: %4 m nh6c c+ng ching '# Ngu#n thV hiIn t4i nng :ng t6o mang ttm $iIt t:c c5a nhn lo6i& ?+ng ching %4 inh ho6t %n ho: c+ng ching c5a c:c dn t-c K '# Ngu#n rUt a d6ng, nhng th.ng nhUt& 3# ch[nh l4 8c iVm rUt c b,n c5a %Rng %n ho: '# Ngu#n %4 cmng l4 8c iVm c5a %n ho: ViIt Nam& #. $ ngh%a c&a khng gian vn ha cng ching Ty Nguyn A.B C nghDa tinh thEn c+a FhGng gian vn h a cng ching !*i v(i c0n ng,-i Ty Nguyn 'C $hi inh ra Pn lQc mUt i, cu-c .ng c5a +ng b4o '# Ngu#n lun g9n liDn %Si h7nh ,nh c+ng ching, tiPng c+ng tiPng ching th!o hX tC $hi lXt lnng Pn lQc mUt i&

a/ L2 thHi tai8 )hi m-t pa trN ra Hi, th!o "uan niIm c5a ngHi '# Ngu#n, n* %Ln cha (h,i l4 m-t con ngHi, m4 ngHi ta (h,i thji linh h+n %na cho n* %4 hX thji linh h+n "ua tai n*& 'iPng c+ng, tiPng ching ch[nh l4 giai iIu tu Hi dLn d9t cho nhing lHi thji h+n ctu mong pa b nn ngHi; 24m ngHi, hZ# nhTn lU# h+n ngHi # ?on trai h,i nhS lU# c:i cu.c h,i nhS lU# c:i r7u ?:i n: %4 .ng tn ?on g:i ?hS "un chiPc xa c:n bng ?:i go dIt %,i ?hS "un c:i #Pt l4m cO ?4i gRi u.t lQa 1iXt nSc tu l4ng V4 bP( lGa 5 Um mM cha ?* m-t iVm 8c biIt l4 trong tUt c, c:c nghi lB, ngHi l4m lB Du l4 ngHi 4n ng, nhng ring lB thji taislB tru#Dn c .ng cho con ngHi %Ca ]c inh ra ch[nh thpc l4m ngHi th7 (h,i do m-t ngHi 4n b4 png tuji thcc hiIn %Si d4n c+ng ching c5a gia 7nh pa b& <Ki th!o "uan niIm c5a ngHi '# ngu#n ngHi 4n b4 gii bDn c:i knhSl cho gi.ng nni& ?mng ch[nh %7 thP m4 nhing lHi kthji h+nl cho nhing pa trN l6i nh9c nhiDu tC nhS Pn nh %T#, ngHi (h^ ni l4 ngHi lu gii c hiVu biPt, thng tuI, l4 ngHi tu#n ngn c5a c .ng %4 n9m gii b- nhS mun Hi c5a c inh t+n& ua nghi lB n4#, ta mSi thU# ]c gi: trF c5a c k ngh!l %4 knhSl .i %Si nhing dn t-c cha c* chi %iPt "uan trXng Pn nhHng n4o& 'rong lB thji h+n, tiPng ching trang trXng, ngn nga dLn d9t nhing lHi tru#Dn d6# cho m-t inh linh mSi ang ]c thji h+n V thcc c .ng& b/ L2 t6,Ing thnh 2B trKngth4nh& Eau $hi Pn tuji trKng th4nh, ngHi con trai c:c dn t-c '# Ngu#n | c* lB :nh dUu %iIc ch[nh thpc trK th4nh ngHi trKng th4nh& 'R# th!o tCng dn t-c m4 nghi lB n4# #u ctu $h:c nhau, %[

nh ngHi A (h,i cQng / ltn mSi trK th4nh ngHi trKng th4nh, %4 $hng thiPu ngHi Pn tuji %Ln $hng thV l4m lB do gia 7nh $hng c* iDu $iIn 9m lB %Tt& 'rong nghi lB n4# tu tin 1i4 l4ng | tha# m8t bun l4ng, tha# m8t hX t-c ch4ng trai l4m lB cQng 1i4ng, cQng thtn linh %Si lB ching a Hng trang trXng utC wsea chingv V xin ]c l4m lB trKng th4nh cho ch4ng trai& ?:c lB %Tt Du l4 nng ,n& Eau $hi cQng xong, gi4 l4ng | d9t ta# ngHi thanh nin Pn bn ch r]u ctn tu tin trong nm ch 8t giia nh4 V l4m lB& 2Qc n4# ching, tr.ng l6i nji ln, ch4ng trai | ]c !o chiPc %nng ta# trKng th4nh l4 biVu trng c5a cu-c .ng %Si c chpng $iPn c5a thtn linh %4 bun l4ng, c* nghYa l4 bun l4ng Z trao cho ch4ng trai n4# pc m6nh& 2B trKng th4nh c* t[nh c-ng +ng rUt cao %7 c* c tham gia, g*( pc c5a c, buon l4ng& # tiPng ching l4 c a Hng, b:o hiIu %4 b,o chpng cho c trKng th4nh c5a ch4ng trai& c/ L2 c,(i Uu m.c "uan trXng tiP( th!o trong cu-c Hi m-t con ngHi trn Ut '# Ngu#n l4 $hi x# dcng gia 7nh& V7 6i a . c:c dn t-c '# Ngu#n th!o chP - mLu hI nn lB cSi hOi a (htn Du tng tc nhau, %4 au $hi ch[nh thpc lU# nhau ch4ng trai | %D K nh4 g:i Pn trXn Hi& V[ d^ ngHi >nng, au $hi i trai g:i Z t7m hiVu nhau %4 i bn gia 7nh Z ng thuTn, hX | ]c tj chpc :m hOi %Si c:c lB %Tt th!o tru#Dn th.ng, xong xui %iIc nhTn lB, hai bn gia 7nh mSi b4n b6c chXn ng4# l4nh th:ng t.t cho lB th4nh hn& 2B th4nh hn diBn ra trong f ng4# %Si nhing ch r]u ctn, hX ca h:t, nh,# mQa th!o nhF( c+ng ching r-n rZ u.t ng4# m& VSi ngHi A, au lB n hOi hX thHng c* t^c kgGi dul, hX h4ng nh4 g:i dLn ch:u g:i Pn nh4 ch+ng cha cSi nh con trong gia 7nh& 'hHi gian kgGi dul c4ng lu th7 [nh lB nh4 g:i (h,i n-( cho nh4 trai c4ng gi,m& 3:m cSi thHng ]c tj chpc %4o cu.i nm, lQc rWi rZi %4 no 5& 'u# c:ch thpc tiPn h4nh lB cSi c5a mWi dn t-c c* $h:c nhau, mWi nghi lB, c:ch thpc Du g9n %Si "uan niIm l4 l4m tUt c, V cho i %] ch+ng ]c h6nh (hQc mZi mZi, %4 c* m-t (htn tUt #Pu $hng thV thiPu l4 tiPng c+ng tiPng ching biVu thF cho c chpng gi:m c5a kthtn chingl cho h6nh (hQc mZi mZi& "/ L2 t# Jn cha mK 'rong cu-c Hi m-t ngHi '# Ngu#n, tc h4o nhUt l4 $hi tj chpc ]c lB t6 n cha mM& 3# l4 lB c5a ngHi con ru-t Z c* gia 7nh, c* nh4 ring %4 l4m n $hUm $h:& E| tc ngu#In thng b:o %Si dnng t-c, b. mM %D

%ic mu.n tj chpc ng4# lB V t6 n cha mM Z inh th4nh %4 nui d6# m7nh nn ngHi&R ch0 tj chpc trong n-i t-c nhng lB t6 n cha mM cmng $o d4i hai ng4#, %Si ng4# tu tin l4 (htn lB %Si tiPng c+ng ching %ang ln b:o r\ng ngHi ch5 lB ang l4m lB b:o hiPu cha mM %Si c chpng gi:m c5a thtn linh& 3# l4 m-t nt M( mang Tm t[n tru#Dn th.ng %4 gi: trF nhn %n u 9c& 2B t6 n cha mM V l6i dUu Un t.t M( cho mWi ngHi tham dc %4 c* pc lan tOa u r-ng trong c-ng +ng c:c dn t-c& '6o nn pc m6nh o4n $Pt c5a dnng t-c %4 c-ng +ng& :/ L2 tang v /2 bL m3 Uu m.c cu.i cRng l4 $hi "ua Hi& )hi m-t ngHi "ua Hi, ngHi nh4 | Pn nh4 gi4 l4ng b:o tin& Eau $hi Z th,o luTn %D %iIc tj chpc lB tang, ngHi nh4 | %D *ng cGa %4 $hng ai ra $hOi nh4& 3Pn ng4# cG h4nh lB tang, ngHi ch5 gia 7nh | :nh ching b:o r\ng nh4 m7nh c* ngHi Z $huUt, au * lB $hm liIm | ]c diBn ra& Eau $hi $hm liIm xong, ngHi nh4 | (h,i tr:nh m8t %4 nhH c:c trai tr:ng trong l4ng $hing "uan t4i ra ni chn cUt& Eau $hi 8t %4o hu#It, tha# %7 lU( m-, ngHi '# ngu#n | chng m4n cho ngHi Z $huUt bKi hX "uan niIm r\ng, lQc n4# ngHi thn Z mUt cha ho4n to4n chPt i m4 ctn e nm V ho4n t4n tho:t $hOi x:c thFt trtn thP, au $hi tang trnn m-t nm, ngHi nh4 | tj chpc lB th:o m4n %4 lQc n4# | 9( m- t6m Pn $hi l4m lB bO m, %4 ch0 Pn lQc n4# mSi ch[nh thpc cG h4nh tang lB cho ngHi Z $huUt& xtu hPt c:c dn t-c '# Ngu#n Du c* lB bO m,& 'rong nP( .ng c5a +ng b4o '# Ngu#n, lB bO m, l4 m-t trong nhing nghi lB "uan trXng nhUt& )h:c %Si c:c dn t-c $h:c K dSi xui thHng c* tm ly mu.n g7n gii %Ynh %iBn m+ m, c5a tj tin, ng b4r ngHi '# Ngu#n $hng c* th*i "u!n thH cQng tj tin, hX ch0 g7n gii m+ m, ngHi thn trong m-t thHi gian tC /sw nm tR# th!o gia 7nh * gi4u ha# ngh}o& xX "uan niIm r\ng, ngHi chPt n\m trong m- th7 | bF tR tQng, bKi %T# ctn (h,i l4m lB xin thtn linh cho linh h+n ngHi chPt Sm ]c iu tho:t V %D %Si tj tin& V4 ch0 au $hi tr,i "ua w ltn chPt nia mSi biPn th4nh giXt ng mang linh h+n tj tin trK l6i thP giSi trn m8t Ut tu thai %4o pa trN& x+n ngHi chPt tu thai %4o u: trN inh, mang h+n %4 tn tj tin, ,m b,o t[nh trHng t+n %4 bDn %ing c5a c-ng +ng, hu#Pt t-c&2B bO m, thHng ]c tiPn h4nh au $i Z g8t h:i xong u$ho,ng th:ng `sf dng lFchv& 'rSc ng4# cG h4nh lB, nhiDu gia 7nh chun bF cho lB bO m, c, th:ng trHi& 'ang ch5 thu trai tr:ng trong bun %4o rCng ch8t gW, tr! %D x# dcng nh4 m+& xai ng4# trSc lB bO m,, ngHi ta l4m lB b:o cho hX h4ng biPt trong * c* lB (h:t ching& 'iPng ching bO m, chtm

chTm nh tiPc thng, d7u d8t u thJm& 'htn ching | a Hng cho ngHi con Z $huUt c5a bun l4ng iu inh ho4n $iP( Sm trK %D %Si bun l4ng& Nh %T#, c* thV thU# r\ng c+ng ching '# Ngu#n l4 b\ng chpng -c :o, l4 nt %n h*a tru#Dn th.ng c5a c:c dn t-c '# Ngu#n, g9n liDn %Si con ngHi '# Ngu#n tC $hi ra Hi Pn $hi trH %D %Si Ut trHi, %_i %m tr^& ?+ng ching mang y nghYa g9n $Pt& )hi tiPng c+ng, tiPng ching %ang ln, n* g9n $Pt c:c c: thV %Si c-ng +ng %4 g9n $Pt c:c c-ng +ng trong cRng m-t dn t-c %Si nhau& A.M C nghDa c+a FhGng gian vn h a cng ching !*i v(i c)ng !ng Ty Nguyn a/ =a t6 vn h a c)ng !ng ?* thV thU# r\ng $hng gian %n h*a c+ng ching '# Ngu#n *ng %ai trn l4 (hng tiIn $hJng Fnh c-ng +ng %4 b,n 9c %n ho: dn t-c c5a c-ng +ng c:c dn t-c [t ngHi K '# Ngu#n . )hng gian %n h*a c+ng ching '# Ngu#n tr,i r-ng u.t / t0nh )on 'um, 1ia 2ai, 39c 29c, 39c Nng %4 2m 3+ng& >Wi dn t-c K '# Ngu#n c* m-t c:ch tj chpc d4n c+ng ching $h:c nhau, c:ch chi cmng $h:c nhau& ?* [t nhUt f (hong c:ch m nh6c lSn c5a c+ng ching '# Ngu#n; ?+ng ching A nhF( iIu (hpc h](, t.c - nhanh, cHng - lSnr c+ng ching >nng cHng - $hng lSn m8c dR t.c - $h: nhanhr c+ng ching <ana s 1iarai thin %D t[nh chUt ch5 iIu um-t b} trtm c5a c+ng c* nQm %ang ln m 9c %ing chZi, hRng tr:ng, m-t b} giai iIu th:nh th*t c5a ching $hng c* nQm %Si m 9c anh gXn, l,nh l*tv&

<,n 9c %n ho: c:c dn t-c [t ngHi '# Ngu#n thV hiIn Tm 4 nhUt trong c+ng ching %4 inh ho6t %n ho: c+ng ching& '[n ng_ng, lB h-i, nghI thuTt t6o h7nh, mQa dn gian %4 m thcc dn gian&&& Du thV hiIn, g9n b* mTt thiPt %Si c+ng ching uc:c t]ng trnn K nh4 m+ c5a c:c dn t-c '# Ngu#n ch0 trK nn M( hn %Si ng4# lB bO m, trong m-t $hng gian hu#Dn ,o t# nhing tiPng c+ng ching u l9ngv&

VSi c:c dn t-c '# Ngu#n, (hng tiIn V n.i $Pt c-ng +ng cmng l6i l4 c+ng ching& xtu hPt c:c nghI nhn :nh c+ng ching K '# Ngu#n l4 nam giSi, $V c, hai t-c ngHi A, 1iarai ang du# tr7 chP - mLu hI ho8c ngHi <ana, =ng ang du# tr7 c, chP - mLu hI lLn chP - (h^ hI& @ing K ng4nh <ih t-c ngHi A, ch0 ni giSi mSi ]c :nh c+ng, K ngHi >6 th7 c, hai giSi Du ]c :nh ching nhng thHng chia l4m ` d4n; 4n ching nam, d4n ching ni& Ng4# na#, Z c* d4n ching hWn h]( c:c nghI nhn c, nam lLn ni& Ngo4i ra, K nhiDu t-c ngHi nh ?huru, =ng, >nng %4 8c biIt t-c ngHi 1iarai, <ana, (h^ ni l4m th4nh m-t d4n mQa +ng h4nh %Si b,n nh6c ching& ?:c iIu mQa n4# ]c coi l4 th4nh t. $hng thV thiPu c5a %iIc diBn tUu c:c b4i c+ng ching& N*i c:ch $h:c, inh ho6t %n ho: c+ng ching c5a c:c dn t-c K '# Ngu#n l4 inh ho6t c-ng +ng, cu.n hQt tUt c, c:c th4nh %in tham gia, thV hiIn c o4n $Pt dn t-c& 'iPng c+ng ching %ang ln V n.i $Pt c: thV %Si c-ng +ng, giia c-ng +ng n4# %Si c-ng +ng $h:c c5a cRng m-t dn t-c& 3iDu :ng lu y l4 '# Ngu#n c* nhiDu dn t-c, nhng c:c dn t-c lun ho4 h]( lLn nhau trong %n ho: c+ng ching m4 %Ln gii ]c b,n 9c %n ho: c5a dn t-c m7nh, $hng c* hiIn t]ng lo6i trC ha# +ng ho: %n ho: c5a nhau trong inh ho6t %n ho: c+ng ching& ?:c dn t-c Du c* thV Pn %Si nhau $hi inh ho6t %n ho: c+ng ching& 'iPng c+ng ching lun !m Pn m-t c,m xQc r6o rcc $h* t, trong mWi con ngHi, nh c +ng thanh tng png $hiPn hX t7m Pn %Si nhau b/ =i t6 v4 mNt "u /ch u lFch l4 m-t ng4nh $inh tP c* Fnh hSng t4i ngu#n m-t c:ch rz rIt, ha# n*i c:ch $h:c du lFch ch0 c* thV (h:t triVn trn c K $hai th:c c:c gi: trF t4i ngu#n du lFch& u lFch cnn l4 ctu n.i giia c:c nDn %n h*a c:c nSc trn thP giSi& 1[a trF c5a $hng gian %n h*a c+ng ching '# Ngu#n ch0 c* thV c,m nhTn ]c trong $hung c,nh thcc c5a tc nhin, c5a nP( .ng tru#Dn th.ng c-ng +ng m4 (him ,nh $h* c* thV l-t t, ha# tru#Dn t,i ]c& V4 ch0 c* du lFch mSi !m l6i cho du $h:ch nhing tr,i nghiIm ccc ${ .ng -ng& Ngo4i ra, $hng gian %n h*a c+ng ching '# Ngu#n ]c x!m l4 d6ng t4i ngu#n du lFch V $hai th:c t6o ra c:c ,n (hm du lFch hU( dLn, $h:c biIt %4 c* $h, nng c6nh tranh $hng ch0 giia c:c %Rng miDn, c:c Fa (hn trong nSc m4 cnn giia ViIt Nam %Si c:c nSc trong $hu %cc %4 trn "u.c tP& Ng4# `/ee`aa/, )hng gian %n h*a ?+ng ching '# Ngu#n c5a ViIt Nam Z ]c NE? ch[nh thpc cng nhTn l4 $iIt t:c %n h*a (hi %Tt thV %4 tru#Dn $hu c5a nhn lo6i& Eau NhZ nh6c ?ung 7nh xuP, ?+ng ching '# Ngu#n l4 di ,n %n h*a (hi %Tt thV thp hai c5a ViIt Nam ]c tn %inh l4 di ,n c5a thP giSi& 3# l4 m-t l]i thP .i %Si )hng gian %n h*a c+ng ching '# Ngu#n trong %iIc thu hQt $h:ch du lFch trong

nSc %4 "u.c tP&'C * c* thV *ng g*( %4o c (h:t triVn $inh tP xZ h-i c5a Ut nSc&

C. Kt lun O9Py !nh nhQng ching m thanh nh?t. nhQng ching Fu t6Em nh?t. Rnh nhS nhK ch0 gi !,a Tu*ng !?t. Rnh ch0 ti'ng ching vang Ta Fh%; TU. Rnh ch0 ti'ng ching /un @ua sn /an !i Ta. Rnh ch0 ti'ng ching v,Vt @ua nh vWng /n t6-i. Rnh ch0 FhX t6n cy cYng @un bm chNt v0 cnh !'n ;h3i ngP Tu*ng !?t. Rnh ch0 ma @uZ m m3i ngh: !'n @un /m h#i c0n ng,-i. Rnh ch0 chu)t s c @un !0 hang. ch0 6%n n[m ngay !J. ch0 thL ;h3i gi&t mnh. ch0 h,Ju nai !Ung ngh: @un n cL. ch0 t?t c3 chX c\n /%ng ngh: ti'ng ching c+a Ram ]an^_& Nhng cu ca %n mai ngn %ang trong cuc ng cua mi ca th cua ng bao dn tc '# Ngu#n %a dn tc Vit nh mt li nhc nh, mt ting chung $hng dt $ % nhng nm thang gian $h, nhng hi inh, mt mat $hng th "un, a hinh thanh nn nn %n hoa %i nhng con ngi cng coi, t th!( $hng th bi anh guc& 3# chinh la mt cach r!n lu#n nn tinh thn dn tc Vit u c %a bn lu nht ma mi con ngi '# Ngu#n %n nga# nga# gin gi %a (hat trin& x7nh ,nh nhing %nng ngHi nh,# mQa "uanh ngXn lGa thing, bn nhing %n r]u ctn trong tiPng c+ng ching %ang %Xng nQi rCng, t6o cho '# Ngu#n m-t $hng gian lZng m6n %4 hu#Dn ,o& ?+ng ching do %T# cung g*( (htn t6o nn nhing G thi, nhing :ng th ca Tm chUt %n h*a '# Ngu#n %Ca lZng m6n, %Ca hRng tr:ng& Ngh! ting cng, ching chQng ta | bt g8( nhing g7 c5a m-t d,i nghI thuTt a diIn tC n gi,n Pn (hpc t6(, tC [t Pn nhiDu, tC n tu#Pn Pn a tu#Pn&&& 'rong * b,o lu c, nhing lS( c9t lFch G c5a tiPn tr7nh gin gi %a (hat trin gia tri %n hoa tC thHi ${ $hai& #, mXi gi: trF tinh thn Du n\m trong m.i "uan hI tng +ng %4 dF biIt, x:c Fnh c: t[nh %Rng miDn c5a ng bao '# Ngu#n& VSi c (hong (hQ, -c :o %4 a d6ng tC to4n b- Pn tCng (htn, c* thV $hJng Fnh %F tr[ 8c biIt c5a c+ng ching '# Ngu#n trong %ic tao nn tinh thn dn tc Vit& VSi ngHi '# Ngu#n, c+ng ching %4 %n h*a c+ng ching l4 t4i ,n % gi:&

)hng gian %n hoa c+ng ching '# Ngu#n $hng nhing mang gia tri tinh thn tC lu ]c $hJng Fnh trong Hi .ng xZ h-i m4 cnn l4 $Pt tinh c5a h+n thing ng nQi "ua bao thP hI& ?+ng ching '# Ngu#n $hng ch0 c* y nghYa %D m8t %Tt chUt cmng nh nhing gi: trF %D nghI thuTt n thutn m4 n* cnn l4 qtiPng n*iq c5a con ngHi %4 c5a thtn linh th!o "uan niIm q%6n %Tt hiu linhq& Vi %#, %ic tn trong, gin gi %a (hat trin gia tri %n hoa % gia na# $hng chi con la cua ring ng bao '# Ngu#n, o la nghia %u cao ca cua tng ca th, tng con ngi ang inh ng, ang lam %ic %a ang c hng nhng gia tri tinh thn tt !( nht ma $hng gian %n hoa cng, ching '# Ngu#n mang lai trn t nc Vit Nam&

TI LIU THAM KH !