Logika

&ojmovi, uvodna dis!iplina zakljuak premisa konkluzija nuan slijed *ormalna dis!. elementarna logika op,a metodologija

uvodna filozofska disciplina koja prouava osnovne oblike misli ili naela dosljedna zakljuivanja Aristotel (384.-322.) utemeljitelj logike

uvodna smatra da studij logike treba pret oditi filozofskim studijima bazira se na zakljucima - sastoje se od premisa (pretpostavki) iz kojih izvlaimo konkluziju (za!lavak) da bi zakljuak bio ispravan, iz premisa mora nuno slijediti konkluzija, tj. potreban je nu"an slijed da bismo zakljuivali dosljedno

naela dosljedna zakljuivanja

logika je formalna disciplina

prouava lo!iku formu je li ne to valjano, tj. va"e#e, tj. ispravno, tj. pravilno
-A./01 20$345 -. (okrat &. .laton %. +ristotel ". /egarskostoika 0. srednji vijek #. 1ran!is 2a!on '. 3ohn (tuart /ill ). 4ottlob 1rege

a ne prouava sadr"aj je li ne to istina ili neistina elementarna lo!ika

tipovi logike i to prouavaju

osnovni ili elementarni obli!i misli pojam sud zakljuak slo"eniji obli!i misli definicija, razdioba, dokaz slo"eni obli!i misli induktivna i deduktivna metoda

op#a metodolo!ija

Povijest logike
nastaje u antikoj $rkoj %okrat ("#$.-%$$.) prvi uvidio znaaj definicije &laton ("&'.-%"'.) ide ne to dalje od (okrata i ustanovljava dijalektiku Aristotel (%)".-%&&.) utemeljitelj logike, i to lo!ike pojmova, on logiku smatra uvodnom *ilozo*skom dis!iplinom

njegovi uenici su njegove logike spise uvrstili u zbirku Organon (Orue) logika sudova je pretea moderne log.

me!arsko-stoika 'kola razvijaju lo!iku sudova koja se razlikuje od +ristotelove logike pojmova

srednji vijek nadopunjavaju +ristotelovo uenje i osmi ljavaju mnoga mnemote nika sredstva (). stolje#e - renesansa preokret engl. *il. *rancis +acon misli da !jelokupnu znanost treba postaviti na nove temelje

pi e Novi Organon nova logika za novo vrijeme temelji se na induktivnoj metodi, pa se njegov tip logike zove induktivna lo!ika

no nije da +ristotelova log. zamire induktivna se razvija paralelno s +ristotelovom

(6. stolje#e 1o n %tuart 7ill autor Millovih induktivnih metoda nadopunjuje induktivnu lo!iku kraj (6. stolje#a preokret $ottlob *re!e Pojmopis utemeljuje modernu lo!iku

modernu logiku obiljeava pribliavanje matematike i lo!ike javlja se novi sustav upotreba jezika simbola zato je moderna lo!ika 5 matematika lo!ika 5 simbolika lo!ika
-A.83 0980%3 &0170/A, identini ili istovjetni razliiti ili razdvojeni ili disparatni zamjeniti ili ekvivalentni ili re!iproni vi i ili iri ili apstraktniji nii ili ui ili posebniji usporedni ili koordinirani ili vrsta ili istorodni ili homogeni protuslovni ili kontradiktorni suprotni ili kontrarni li idbeni odnosni ukr teni

danas razvoj iskljuivo matematike logike

Pojam
mi'ljenje se uvijek usmjerava na predmet mi'ljenja (sve ono to moemo pomi ljati, to ima svoje znaajke6obilje"ja) predod"ba mogu,nost predoavanja sadraja uz ime na neki nain, ali nije pojam jer se predodbe razlikuju od ovjeka do ovjeka pojam op#a oblje"ja predmeta mora ih imati svaki predmet na kojeg se pojam odnosi vrste obiljeja

op#a ili nu"na obilje"ja mora ih imati svaki predmet na kojeg se pojam odnosi ulaze u pojam izvedenice obiljeja koja pripadaju svakom predmetu na kojeg se pojam odnosi ne ulaze u pojam, jer se podrazumijevaju sluajna obilje"ja obiljeja koja pripadaju samo nekim predmetima na koje se pojam odnosi ne ulaze u pojam

Sadraj i opseg pojma

sadr"aj pojma ukupnost obilje"ja koja ini neki pojam samo op#a obilje"ja (geometrijski trostrani lik) opse! pojma ukupnost predmeta koje obuhva,a neki pojam (doslovno svi trokuti na ovom svijetu) odnos sadraja i opsega je obrnuto proporcionalan

ve,i sadraj vi e obiljeja (posebniji) manje predmeta manji opseg ve,i opseg vi e predmeta (asptraktniji) manje obiljeja manji sadraj vi'i ili 'iri pojam ve,i opseg, manji sadraj ni"i ili u"i pojam - ve,i sadraj, manji opseg

razlikujemo

determinacija log. postupak dodavanja obilje"ja nekom pojmu dobivamo posebniji, nii pojam apstrakcija log. postupak oduzimanja obilje"ja nekom pojmu dobivamo apstraktniji, vi i pojam podjela pojmova s obzirom na sadraj

jednostavni pojam u iji sadraj ulazi samo - obiljeje vrlo vrlo rijetki (npr. okusi) sastavljeni pojam u iji sadraj ulaze & ili vi e obiljeja istovjetni ili identini istog sadraja i opsega razliiti razliitog sadraja i opsega zamjeniti ili ekvivalentni istog opsega ali razliitog sadraja (neslubeno7 ista stvar opisana na dva naina)

ostale vrste pojmova

Odnosi meu pojmovima

ljestvica pojmova poredak pojmova od najvi'e! prema najni"em

ra8ena po odnosu subordinacije (osim prvog i zadnjeg svi pojmovi na njoj su i subordinirani i superordinirani) prvi vi i pojam nekom pojmu je njegov najbli"i rod rod zajedniki vi i pojam u piramidi pojmova vrsta usporedni6koordinirani pojmovi, tj. pojmovi koji su na istom stupnju op#enitosti a imaju isti rod vrsna razlika razlika koja postoji izme8u usporednih pojmova usporedne:koordinirane pojmove zovemo i istorodnim: omo!enim, a suprotne od njih raznorodnim: etero!enim
-A.85 /-%=5 %;90/A po koliko,i po kakvo,i po odnosu op,i ili univerzalni posebni ili partikularni pojedinani ili singularni potvrdni ili a*irmativni nijeni ili negativni kategorini ili pririni hipotetini ili pogodbeni rastavni ili disjunktivni

piramida pojmova poredak pojmova na rod i vrstu

Oprjeka meu pojmovima

1. Protuslovna oprjeka ine ju protuslovni ili kontradiktorni pojmovi opseg oprjeenog pojma je apsolutno sve osim opsega prvog pojma tj. taj oprjeeni pojam je beskonaan me8u njima nema nikakve sredine 2. Suprotna oprjeka ine ju suprotni ili kontrarni pojmovi dva me8usobno najudaljenija usporedna pojma, dvije krajnosti me8u njima ima i posredni pojmova 3. Liidbena oprjeka ine ju li'idbeni pojmovi dva pojma od kojih jedan izraava neko obiljeje, a drugi nedostatak to! obilje"ja tamo gdje bi se ono moglo oekivati neslubeno pojmovi su li idbeni kada jedan opisuje sa 9 je kada nema :6nije : 4. Odnosna oprjeka ine ju odnosni pojmovi pojmovi koji se me8u sobno nijeu (tj. 9 nije :) ali su shvatljivi samo jedan pomo#u dru!o! (bez 9 ne moemo opisati :)

;k'teni pojmovi ukr'teni pojmovi dva pojma kojima se opsezi djelomi!e poklapaju (planinar, uenik)

Aristotelove kate!orije +ristotel je provjeravao do kuda moemo i,i apstrakcijom i prona ao je (< najvi'i rodova iznad kojih nema superordinirani pojmova naziva ih kate!orijama ristotelovih !" kategorija

bi#e ili supstan!ija koliko#a, kakvo#a mjesto, vrijeme odnos, polo"aj imanje, djelovanje, trpljenje

Sud
svaka tvrdnja ima istinitosnu vrijednost

moe biti istinita (i) ili neistinita (n)

sud tvrdnja koja ima nekakvu istinitosnu vrijednost, tj. sud je veza pojmova

struktura suda

subjekt ili podmet onaj pojam kojim oznaavamo ono o komu6emu se radi predikat ili prirok ono obiljeje koje pridodajemo podmetu prema koliko#i (kvantiteti) prema kakvo#i (kvaliteti)
%;90/3 &0 0980%; op,epotvrdni, %a& ili univerzalnoa*irmativni op,enijeni, %e& ili kategorini ili pririni univerzalnonegativni posebnopotvrdni, %i& ili partikularnoa*irmativni posebnonijeni, %o& ili partikularnonegativni hipotetini ili pogodbeni prednjak ili ante!edent posljedak ili konsekvent

razdioba sudova

disjunktivni ili rastavni

prema odnosu (rela!iji) prema modalnosti

Sudovi prema koliko#i

primjeri

(ve djevojke su lijepe, ;eke djevojke su lijepe, <jevojke su lijepe, +ristotel je utemeljitelj logike

u sva tri suda povezasmo iste pojmove, ali sa razliitom lo!ikom partikulom lo!ika partikula govori nam na koji dio subjekta se odnosi !ijeli sud

logika partikula sve sud se odnosi na cijeli opseg podmeta, tj. sud vrijedi beziznimno op#i ili univer$alni sud logika partikula neki sud se odnosi na dio opsega podmeta, tj. sud vrijedi djelomice posebni ili partikularni sud ako nema logike partikule ne moemo odrediti koliko,u (tre,i primjer gore) ako je opseg podmeta samo jedan predmet, sud je po koliko,i pojedina%an tj& singularan (etvrti primjer)

Sudovi prema kakvo#i

sudovi u kojima su pojmovi koje spajamo su potvrdni ili a'irmativni sudovi u kojima su pojmovi koje razdvajamo su nije%ni ili negativni (;=(> ;?4+@=3(A=BB)

Sudovi prema odnosu

razdioba sudova prema odnosu

odnos priricanja ili pridodavanja odnos uvjetovanja odnos me>usobno! iskljuivanja

Odnos priricanja ili pridodavanja kate!orini ili pririni sud je sud koji izrie odnos priri!anja ili pridodavanja

pojmu pririemo neko obiljeje

spona ili kopula dio suda koji oznauje odnos izme8u podmeta i priroka moe biti potvrdna i nijena vrste kategorinih sudova

%a& op#e-potvrdni sud Svi S su P %i& posebno-potvrdni sud Neki S su P %e& ? op#e-nijeni sud Nijedan S nije P (ne (vi nisuB)

%o& ? posebno-nijeni sud Neki S nisu P

krati!e (a., (e., (i. i (o. su nastale u srednjem vijeku

mnemotehnika

potvrdni - A**3rmo nijeni n5g0 op,epotvrdni univerzalnoafirmativni op,enijeni univerzalnone!ativni posebnopotvrdni partikularnoafirmativni posebnonijeni partikularnonegativni

naravno, vrijede i *ensi imena

Odnos uvjetovanja ipotetini ili po!odbeni sud je sud koji izrie odnos uvjetovanja ako i onda govore nam da je odnos uvjetovanja hipotetini sud sloeniji je od kategorinog jer ga rastavljamo na sudove, a ne na pojmove

Ako pada kia, onda su ulice mokre.

prednjak ili antecedent onaj dio hipotetinog suda koji izrie razlo! (uzrok) posljedak ili konsekvent onaj dio hipotetinog suda koji izrie posljedicu (uinak)

logiki odnos razlogposljedi!a ne mora biti i zbiljski

+ko su stope u snijegu, netko je pro ao zbiljski uzrok netko je pro ao logiki uzrok stope u snijegu

Odnos me usobnog isklju ivanja disjunktivni ili rastavni sud je sud koji izrie odnos me8usobnog iskljuivanja . svaka bolest je izljeiva C svaka bolest je neizljeiva simboliki zapis suda ili & ili @ & suda se moraju me>usobno iskljuivati zajedno moraju tvoriti cjelinu nije disjunktivan sud jer ne zadovoljava & uvjeta primjeri za to kada zato nije disjunktivan svaki dan je ili petak ili etvrtak, svaka vesta je !rvena ili zelenaD primjeri za to kada je disjunktivan svaka ena je udata ili neudata, svaki ovjek je mu ko ili enskoD Svaka bolest je i lje!iva ili nei lje!iva

dva su osnovna uvjeta za disjunktivne sudove

"li pada kia ili sije sunce

Oprjeka meu sudovima

oprjeka me8u sudovima vrijedi samo za kate!orine sudove koji imaju isti % i &

1. Protuslovna oprjeka
0prjeke me>u sudovima (a.6( o. (i.6(e . (a.6( e. (a.6(i . (e.6( o. (i.6(o . podsuprotni ili supkontrarni podredni suprotni ili kontrarni protuslovni ili kontradiktorni

Svi S su P (%a&) Neki S nisu P (%o&) protuslovni ili kontradiktorni sudovi sudovi koji se razlikuju i po koliko#i i kakvo#i

oprjeeni sudovi dakle mogu biti (a.6(o. ili (i.6(e.

2. Suprotna oprjeka Svi S su P (%a&) Nijedan S nije P (%e&) suprotni ili kontrarni sudovi - & op#a suda razliita po kakvo#i

3. Oprjeka podrednosti Svi S su P (%a&) podreditelj (uvijek op#i sud) (%e&) Nijedan S nije P Neki S su P (%i&) podre>enik (uvijek posebni sud) (%o&) Neki S nisu P podredni sudovi sudovi koji su oprjeni samo po koliko#i

oprjeeni mogu biti (a.6(i. ili (e.6(o.

4. Podsuprotna oprjeka Neki S su P (%i&) Neki S nisu P (%o&) podsuprotni ili supkontrarni sudovi & posebna suda razliita po kakvo#i

(abli)a $a i*n
&rotuslovl 0&-154A je (a. (i. 8570$; A5 i n i 70$;A5 n (o. (e. i n n i (a . i i n %uprotno st (e . i n E (a. (e. &odredno st (i. (o. (i. n i n &odsuprotn ost (o. n E i

i n n i i i n E E i n n