Antun Gustav Mato je bio hrvatski pjesnik, novelista, feljtonista, esejista i putopisac. U knjievnost je uao 1892.

pripovijetkom Mo savjesti, koja naznaava poetak perioda moderne. U nekoliko navrata pisao je o svojem poimanju poetike proznog stvaralatva i o svojim literarnim uzorima.Tenju da se nigdje ne ponavlja, da ne zapadne u manirizam, uspio je ostvariti u veem dijelu svojih pripovijedaka sakupljenih u tri zbirke i izdatih redom: Iverje, 1899, Novo iverje, 1900, Umorne prie, 1909. Dok je novele, putopise, kritike lanke i feljtone pisao i objavljivao uporedo od samog poetka svojeg pisanja, poezijom se kontinuirano poeo javljati u asopisima dosta kasno, tek oko 1906. godine, i do kraja ivota napisao je osamdesetak pjesama. Ne osporno je da je Bodler bio veliki Matoev uitelj, od kojega je preuzeo niz formalnih elemenata, i o kome je, ne jednom, oduevljeno i pisao. U putopisnoj prozi Mato je jedan od najveih hrvatskih inovatora. Motiv pejzaa, ne samo kao dio pripovjedake cjeline, nego i kao samostalna tema, novost je koju Mato, povodei se za Baresom, uvodi u hrvatsko prozno stvaralatvo. Njegov pejza ne zaustavlja se samo na spoljnjoj slici, nego aktivno ukljuuje svog autora: ne samo po lirskoj intonaciji, po izrazu koji nosi linu notu i posebnom fokusu kroz koji autor sagledava taj pejza, nego naroito po tome to svaki pejza obilno razvija asocijacije za promiljanja posve razliitih problema. Ta izrazito impresionistika crta, gdje pejza dobija odreenu funkciju da kao povod emocionalnom uzbuenju razvije do maksimuma sposobnost iskriavih asocijacija - tipina je za Matoeve pejzae u gotovo svim njegovim tekstovima. Posebno se to ogleda u njegovim brojnim putopisima u kojima je pejza iskljuiva tema (npr. u izvanrednom lirskom putopisu Oko Lobora). Matoevo djelo je prelomno u istoriji hrvatske knjievnosti: slobodno se moe rei da bez njegovog zaokreta i ostvarenja, posebno na polju kritike, eseja i poezije, ne bi bilo hrvatske knjievnosti kakvu poznajemo. Ni Krlea, ni Ujevi ne bi bili mogui da Mato nije trgnuo hrvatsku knjievnost iz letargije provincijalizma i uveo je u maticu svjetske knjievnosti.

Bora Stankovi - Neista krv

U sri proze jednog od najznaajnijih knjievnika srpskog realizma, Bore Stankovia, uvek je ovek, njegova dua i njegov senzibilitet. Bio on seljak ili varoanin, bogatih hadija ili siromaan ivija, na dnu ili na vrhu tadanjeg drutva, Stankovi je uvek eleo da nae u njemu ono to je primarno ljudsko. Neista krv je jedno od najpoznatijih dela srpskog pisca moderne epohe. Glavni lik je Sofka, poslednji potomak nekada ugledne vranjske porodice. Govorei o njoj, Bora zapravo govori o uzdizanju, degeneraciji i gaenju jedne porodice, o moralnom izopaenju njenih lanova, nesrei koja pada na Sofkina lea i prenosi se na njene potomke. (Less)

Milo Crnjanski - Seobe

Pojam "seobe", kojim je krten roman Miloa Crnjanskog, uzet je kao pojam jednog neprekidnog kretanja, jednog uznemirenja i nesreenosti, jedne nemoi ustaljivanja koje su obeleje haotinog stanja. Zbog toga su "Seobe" slika snalaenja mase u novoj postojbini i organizovanja novog ivota u njoj. Milo Crnjanski u svojoj knjizi predoio je psihologiju te srpske mase koja je iz turske Srbije prela na teritoriju Austrije gde se morala povinovati nekim novim pravilima i nekom novom nainu ivota. Ali isto tako,on je razvio i onaj istorijski fatalitet, onu traginost sudbine srpskog naroda koji je odmah neizbeno pao u zamke veliko -austrijske politike i krvavo joj posluio u njenim zapletima i sukobima sa Evropom. Upravo ova psihologija mase i istorijski fatalitet meaju se i slivaju u jedan isti nagon koji preovlauje tim naim ovekom. Voljno i mirno on puta da ga stihije ivota nose i razbijaju, kreui se u nekom omaijanom krugu u kome se njegov nacionalizam neprekidno vrti, a koji raa i odrava tragian oseaj besmisla i uzaludnosti. (Less)