V sao nam chm li ht c st?

Hin tng vt l Tr li:Namchm hay st t u h t st!Namchm "h#ng ch$ h t st m% c&n h t ni"'n( c#)an v% *u+ng ,-yt st t! ./c vt th0 "h#ng c1 t t2nh n%y "hi ti34 - c v5i nam chm s6 nhanh ch1ng )/m ch+t v%, nam chm! 7hi c/c t8m st )9 h t v%, nam chm c1 +c t2nh l% l:i ti34 t;c h t c/c t8m st "h/c! Nh vy( st )9 nam chm h t c<ng c1 hin tng cm =ng t n>n )i3n th%nh l,:i st c1 t t2nh! ?@t t8m st "hi +t gAn cBc N C cBc namD cEa nam chm thF nGi t8m st ch:m v%, nam chm s6 )i3n th%nh cBa H C cBc )c D( vF vy( ch ng c1 th0 h t lIn nhau! .&n chJ t8m st "h#ng ch:m v%, nam chm s6 )i3n th%nh cBcN! .h ngl:i c1 th0 Ky cBc nam cEa nam chm "h/c! N3u 'm m@t nam chm ct th%nh nhLng mi3ng nhM( thF ta l:i c1 c/c mnh nam chm nhM hGn! Tr/i l:i( n3u 'm c/c t8m st ch, h t tr>n nam chm thF t8m st t s6 c%ng ng%y c%ng l5n! Nh vy( nhLng ch8t NO N%ng )9 nam chm h t( l% nhLng ch8t c1 t t2nh( "hi )9 nam chm h t( ch ng l:i trP th%nh nhLng nam chm C c1 t2nh ch8t giQng nam chmD!

HG lc v "im l,:i RS:RT:UV W RVXTUXYTRT R! Ni"'n Ni"'n CNicc,lumD! TGng tB nh c,)an( ni"'n thng g+4 tr,ng thi>n nhi>n chE y3u N5i N:ng h4 ch8t v5i as'n h,+c lu huZnh[ ch\ng h:n( "h,/ng cu]'ni"'n Ni^s( g'cN,]it Ni^sH v!v_ Ni"'n 4h` )i3n hGn s, v5i c,)an a "h,ng T!TRb C7hQi lngD cEa cu d8t! N5c Nga Ha h,%ng "h#ng c1 c#ng nghi4 Ni"'n v% e nh4 ni"'n t n5c ng,%i! .h$ N5i ch2nh *uyn f# gi3t ng%nh c#ng nghi4 n%y m5i c t:, ra! Nh% m/y ni"'n Au ti>n e )t Au l%m vic P hran nim RVVU! Ni"'n "im l,:i c1 m%u trng ):c( /nh v%ng nh:t( r8t c=ng( NO /nh )1ng( )9 nam chm h t! N1 c1 @ )n ca, Qi v5i sB in m&n a )n tr,ng "h2 *uy0n( tr,ng n5c( tMng "im v% tr,ng nhiu a-it! Ni"'n NO tan tr,ng a-it nitric! d@ )n h1a hjc cEa Ni"'n l% N, "h ning th; @ng h1a cEa n1 a tr>n v m+t t:, th%nh m%ng ,-it c1 t/c N;ng ), v tQt! 7hQi lng chE y3u cEa ni"'n Nkng 0 sn -u8t c/c h4 "im "h/c nhau v5i st( lng( "6m v%c/c "im l,:i "h/c! mh; gia ni"'n tr,ng thn4 s6 l%m ting @ Nai v% @ chQng in m&n cEa thn4! Ta c1 th0 chia c/c h4 "im tr>n cG sP ni"'n ra h4 "im ch9u nhit( h4 "im t v% h4 "im c1 t2nh ch8t +c )it! H4 "im ch9u nhit cEa ni"'n c so N;ng tr,ng c/c tua )in v% @ng cG 4hn lBc hin :i( P y nhit @ l>n t5i pqT a VTT,.[ h4 "im tr>n cG sP st "h#ng ch9u c nhit @ nh th3! ./c h4 "im ch9u nhit cEa ni"'n

*uan trjng nh8t l% nim,nic( inc,n'n( "act'n! Tr,ng th%nh 4hAn cEa c/c h4 "im n%y c1 hGn rTb ni"'n( Rq a YTb cr,m v% c/c "im l,:i "h/c! Ngi ta c<ng sn -u8t c/c "im gQm "im l,:i ch9u nhit( ch ng ch=a ni"'n v5i t2nh c/ch l% "im l,:i li>n "3t! ./c h4 "im n%y ch9u nhit t5i RRTT,.! Ngi ta Nkng r@ng rei h4 "im nicr,m 0 ch3 t:, c/c chi ti3t thi3t )9 un in( h4 "im Gn gin nh8t tr,ng ch ng ch=a pTb ni"'n v% YTb .r,m! Tr,ng c/c h4 "im t ni"'n thig 4'cmal,i c1 gi/ tr9 +c )it( n1 ch=a sp!qb ni"'n v% YR!qb st! N1 c1 @ thKm t )an Au r8t ca,( n>n n1 c1 @ t h1a m:nh ngay tr,ng trng y3u! ./c h4 "im cEa ni"'n c1 t2nh ch8t +c )it nh m,n'n( ni"'lin( c,ntantan( inva( 4latinit! ?,n'n Ch4 "im cEa ni"'n ch=a STb lngD c Nkng r@ng rei tr,ng ch3 t:, thi3t )9 h1a ch8t( vF n1 c1 t2nh u vit hGn ni"'n v t2nh ch8t cG hjc( c&n v @ )n Qi v5i in m&n thF hAu nh "h#ng thua ni"'n! Ni"'lin v% c,ntantan c<ng l% h4 "im cEa ni"'n v5i lng! .h ng c1 in trP ca,( hAu nh "h#ng )i3n `i th', nhit @ v% c so N;ng tr,ng thi3t )9 , in! tnva Ch4 "im Srb ni"'n v% rUb stD thBc t3 "h#ng Nen nP "hi un n1ng 3n RTT,. v% c Nkng tr,ng "u thut in( v# tuy3n v% tr,ng ch3 t:, m/y h1a ch8t! H4 "im cEa ni"'n v5i st a 4latinit a c1 h sQ Nen nP giQng thEy tinh v% c Nkng 0 h%n Au ti34 - c "im l,:i v%, thEy tinh! ?@t lng tGng Qi nhM ni"'n c Nkng 4hE l>n c/c "im l,:i "h/c! Ni"'n chia nhM c Nkng l%m ch8t - c t/c tr,ng nhiu *u/ trFnh h1a hjc! T ni"'n tinh "hi3t ngi ta ch3 t:, ra )Fnh th2 nghim! H4 ch8t ni"'n r8t giQng v5i h4 ch8t_ Y! dlng: H%m lng chung cEa lng tr,ng vM tr/i 8t "h/ nhM T!TRb C7hQi lngD vM Tr/i d8t( tuy nhi>n ngi ta thng g+4 n1 P tr:ng th/i tB sinh hGn c/c "im l,:i "h/c v% N:ng tB sinh cEa lng c1 gi/ tr9 l5n! v, nguy>n nhn n%y( c<ng nh vic ch3 )i3n Qng tGng Qi NO( n>n n1 c c,n ngi so N;ng s5m hGn c/c "im l,:i "h/c! Hin nay lng c "hai th/c t *u+ng! Tky thu@c v%, +c t2nh cEa c/c h4 ch8t P tr,ng th%nh 4hAn cEa ch ng( ngi ta 4hn )it *u+ng ,-it v% *u+ng sun]ua! cu+ng sun]ua c1 gi/ tr9 l5n nh8t( vF pTb lng "hai th/c c n8u t n1! 7h,/ng vt *uan trjng nh8t tr,ng th%nh 4hAn cEa *u+ng lng l% chanc,win h,+c chanc,wit .uYH[ chanc,4irit ch=a lng .ux'HY[ malachit C.uyHDY.yS! z {i>n f# c1 nhLng mM gi%u *u+ng lng P hran( 7awactan v% ng,:i 7a4"aw! Th#ng thng c/c *u+ng lng ch=a m@t lng l5n / "h#ng *u+ng n>n vic iu ch3 trBc ti34 t ch ng "h#ng c1 li v "inh t3! v, 1 vic l%m gi%u *u+ng c1 vai tr& +c )it *uan trjng tr,ng "im l,:i lng Cthng Nkng 4hGng 4h/4 tuy0n n`iD( n1 ch, 4hn4 so N;ng lng c1 h%m lng lng nhM! gic n8u *u+ng h,+c tinh *u+ng sun]ua cEa n1 l% *u/ trFnh 4h=c t:4! Th#ng thng n1 glm nhLng tha, t/c sau: nung( n8u chy( th`i luyn v% in tinh luyn! Tr,ng *u/ trFnh nung 4hAn l5n sun]ua cEa c/c nguy>n tQ t:4 chuy0n th%nh ,-it! .h\ng h:n 4irit x'HY l%

t:4 ch8t ch2nh tr,ng a sQ c/c *u+ng lng chuy0n th%nh x'YyS! 7h2 th,/t ra "hi nung ch=a HyY c Nkng iu ch3 a-it sun]uric! ./c ,-it cEa st( "6m v% c/c t:4 ch8t "h/c thu c tr,ng *u/ trFnh nung c t/ch ra N5i N:ng -$ "hi n8u chy! Hn 4hKm ch2nh "hi n8u chy l% Ht'n lMng C.uYH v5i t:4 ch8t x'HD c a v%, l& th`i( P 1 ngi ta th`i "h#ng "h2 *ua n1! Tr,ng *u/ trFnh th`i luyn( lu huZnh i,-it t/ch ra v% ta thu c lng th#! d0 t/ch nhLng ch8t *u2 "|m th', C^u( ^g( T'(_D v% c/c t:4 ch8t c1 h:i( lng th# cAn c hMa tinh luyn lMng )e, h&a ,-i! 7hi 1 t:4 ch8t st( "6m( c,)an )9 ,-i h1a chuy0n th%nh -$ v% t/ch ra! dlng c ` v%, "hu#n! gt c thu c Nkng l%m an,t "hi in tinh luyn! C-'m m;c RTUD! S! }:c: }:c tr,ng thi>n nhi>n 2t 4h` )i3n nhiu hGn s, v5i lng[ h%m lng cEa n1 tr,ng vM Tr/i 8t c thy l% RT~q C"hQi lngD! z m@t sQ nGi Cv2 N; P .anaNaD ngi ta thng g+4 ):c P tr:ng th/i tB sinh( nhng 4hAn l5n ):c c iu ch3 t h4 ch8t cEa n1! cu+ng ):c *uan trjng nh8t l% ag'tit ^gYH! }:c c1 m+t tr,ng hAu h3t c/c *u+ng v% +c )it tr,ng *u+ng chF v5i t2nh c/ch l% t:4 ch8t! 7h ,ng pTb ):c "hai th/c c iu ch3 t *u+ng n%y! z {i>n f# ):c c iu ch3 chE y3u t *u+ng ):c~chF( nhLng mM cEa n1 P hran( ^ntai( )c 7a4"aw( 7awactan! }:c tinh "hi3t l% "im l,:i r8t mm( NO "n, N%i( n1 NIn nhit v% NIn in tQt hGn s, v5i t8t c c/c "im l,:i! v, t2nh mm n>n ):c tinh "hi3t hAu nh "h#ng c Nkng tr,ng thBc t3[ ngi ta thng ch3 t:, h4 "im cEa n1 v5i m@t lng l5n h,+c nhM hGn lng! H4 "im cEa ):c Nkng 0 ch3 t:, l trang s=c v% 4hKm vt Nkng tr,ng sinh h,:t( Nkng 0 ch3 t:, tin( )Fnh th2 nghim! }:c c Nkng 0 m: c/c "im l,:i "h/c( c<ng nh 0 ch3 t:, c/c chi ti3t raNi, nhm m;c 2ch ting @ NIn in v% @ )n Qi v5i in m&n cEa ch ng! ?@t 4hAn ):c "hai th/c c Nkng 0 ch3 t:, ac*ui ):c~"6m! Tr,ng ic*ui ):c~"6m( ngi ta Nkng c/c ,-it ):c ^gYy( ^gy Ccat,tD v% "6m -Q4 Can,tD[ ch8t in li l% Nung N9ch 7yH! c*ui n%y c1 +c t2nh cung c84 in tQt v% "hQi lng( th0 t2ch nhM! 7hi ic*ui l%m vic( "6m )9 ,-i h1a chuy0n th%nh ny v% nCyHDY c&n ):c ,-it )9 "ho 3n "im l,:i! mhn =ng t`ng c@ng -y ra "hi ic *ui 4h1ng in c1 th0 )i0u NiOn gAn ng )ng 4hGng trFnh: ^gy n ^g ny

Hu8t in @ng cEa ic *ui ):c~"6m e t2ch in gAn )ng R!pqg! 7hi in th3 gim -uQng R!Yqg ngi ta t2ch in l:i ic *ui! 7hi 1 c/c *u/ trFnh P c/c in cBc -y ra ngc l:i: "6m )9 "ho( ):c )9 ,-i h1a a ta thu l:i c c/c ch8t cAn thi3t ch, ic *ui l%m vic! }:c l% "im l,:i 2t h,:t @ng! N1 "h#ng )9 ,-i h1a tr,ng "h2 *uy0n "h#ng "h2 P nhit @ 4h&ng c<ng nh "hi un n1ng! ./c vt 4hKm )ng ):c )9 h1a 'n thng th8y l% "3t *u cEa sB t:, th%nh ):c sun]ua ^gYH tr>n m+t cEa ch ng! diu 1 -y ra N5i nh hPng cEa hyNr, sun]ua c1 tr,ng "h#ng "h2 C-'m trang cuQi m;c RYVD( c<ng nh "hi c/c vt 4hKm )ng ):c ti34 - c v5i sn 4hKm thBc 4hKm ch=a h4 ch8t cEa lu huZnh! Tr,ng Ney in th3 ):c nm -a hyNr, nhiu! v, 1 a-it cl,hyNric v% a-it sun]uric l,eng "h#ng t/c N;ng v5i n1! Ngi ta thng h&a tan ):c tr,ng a-it nitric( a-it n%y t/c N;ng v5i n1 th', 4hGng trFnh: }:c t:, th%nh m@t l,:i muQi m% Nung N9ch cEa ch ng u ch=a cati,n "h#ng m%u ^g! }:c CtD ,-it h,+c ):c 4r,t,-it ^gYy! 7hi "im t/c N;ng v5i Nung N9ch muQi ):c ta c1 th0 m,ng i iu ch3 c ^gyH( nhng "3t tEa ):c CtD ,-it m%u nu l:i lng -uQng thay n1: }:c CtD ,-it 2t tan tr,ng n5c CT!TRs gX{D! vung N9ch thu c c1 4hn =ng "im( v% tGng tB nh "im( n1 "3t tEa hiNr,-it cEa m@t sQ "im l,:i t Nung N9ch muQi cEa ch ng! v nhi>n( ):c hyNr,-it ^gyH tr,ng Nung N9ch l% )aw, "h/ m:nh! ?uQi ):c "h#ng )9 thEy ngn -/c nhn iu n%y! Ng,%i ):c CtD ,-it ta e )i3t c/c ,-it ^gy v% ^gYyS! NhLng muQi ):c sau "hi c1 gi/ tr9 l5n nh8t! }:c nitrat ^gNyS( c&n c gji l% lia4it! N1 t:, th%nh c/c tinh th0 "h#ng m%u( tr,ng suQt( NO tan tr,ng n5c! N1 c Nkng tr,ng sn -u8t c/c vt liu v 4him nh( tr,ng ch3 t:, gGng( tr,ng "u thut m: in( tr,ng y hjc! }:c cl,rua ^g.l c t:, th%nh N5i N:ng "3t tEa m%u trng tGng tB 4h, m/t( "h#ng tan tr,ng n5c v% a-it( "hi i,n ):c t/c N;ng v5i i,n cl,rua! Ng,%i /nh s/ng( ):c cl,rua NAn NAn h1a -Im( 4hn hEy th,/t ra ):c "im l,:i! }:c )r,mua v% i,Nua c<ng c1 t2nh ch8t nh vy( nhng "h/c v5i ):c cl,rua l% ch ng c1 m%u v%ng nh:t! Ngc l:i ):c ]l,rua ^gx tan tr,ng n5c! mh=c ch8t cEa ):c! TGng tB nh lng( ):c c1 "hynh h5ng t:, th%nh 4h=c ch8t! Nhiu h4 ch8t cEa ):c "h#ng tan tr,ng n5c! g2 N; ):c CtD ,-it v% ):c cl,rua( nhng NO tan tr,ng Nung N9ch n5c cEa am,niac! Nguy>n nhn cEa sB h&a tan l% N, t:, th%nh i,n 4h=c ^gCNHSDY ! g2 N;: cn )ng c -/c l4 "hi ):c cl,rua t/c N;ng v5i Nung N9ch n5c cEa am,niac c1 th0 )i0u NiOn )ng sG l sau: Tr,ng Nung N9ch )e, h&a ):c cl,rua( cn )ng @ng giLa c/c i,n ^g v% .l~ v% "3t tEa ^g.l c thi3t l4! ./c 4hn to am,niac c a v%, Nung N9ch li>n "3t v5i i,n ):c th%nh i,n 4h=c ^gCNHSDY v% "3t tEa )9 h&a tan! Nh vy( tr,ng Nung N9ch am,niac ):c P N:ng cati,n 4h=c ^gNHS nhng )>n c:nh cati,n 1 tr,ng Nung N9ch lu#n lu#n c&n

m@t lng n%, 1( Nk "h#ng /nh "0( i,n ):c N, sB 4hn ly cEa i,n 4h=c th', 4hGng trFnh: mh=c ch8t -ianua cEa ):c c Nkng 0 m: ):c )ng in( vF "hi in 4hn Nung N9ch c/c muQi n%y thF tr>n ) m+t vt 4hKm "3t tEa m@t l54 ):c tinh th0 m9n )n chc! 7hi ch, N&ng in *ua Nung N9ch 7^gC.NDY thF ):c th,/t ra P cat,t t m@t lng "h#ng /nh "0 i,n ):c N, sB 4hn ly cEa ani,n 4h=c: T8t c h4 ch8t cEa ):c NO )9 "ho th,/t ra ):c "im l,:i! N3u ta th>m m@t 2t gluc, h,+c ],rmalin v5i t2nh c/ch l% ch8t "ho v%, Nung N9ch am,niac cEa ):c CtD ,-it Bng tr,ng )Fnh thEy tinh thF ):c "im l,:i th,/t ra N5i N:ng l54 )n chc 1ng /nh nh gGng tr>n m+t thEy tinh! Ngi ta ch3 t:, gGng( c<ng nh tr/ng ):c m+t tr,ng cEa thEy tinh tr,ng )Fnh N'ar v% tr,ng 4h2ch 0 gim sB t`n th8t nhit N, )=c -:! v, "h ning 4hn hEy cEa c/c muQi ):c th,/t ra ):c "im l,:i N5i nh hPng cEa /nh s/ng( n>n ch ng +c )it l% cl,rua v% )r,mua c Nkng r@ng rei 0 ch3 t:, vt liu 4him nh a 4him( gi8y nh( "2nh nh! mhim nh thng l% huyn 4hk nh:y s/ng ^g}r tr,ng g'latin( n1 c *unt th%nh l54 tr>n c'lul, gi8y h,+c thEy tinh! 7hi l54 nh:y s/ng )9 l@ s/ng thF nhLng chJ c1 /nh s/ng rji v%, s6 t:, th%nh nhLng mAm tinh th0 ):c "im l,:i r8t nhM! d1 l% hFnh nh Kn cEa Qi tng ch;4 nh! 7hi hin hFnh thF ):c )r,mua )9 4hn hEy( tQc @ 4hn hEy c%ng l5n "hi nlng @ mAm P chJ 1 cEa l54 c%ng l5n! nh nhFn th8y thu c l% nh ngc h,+c nh m( vF @ 'n P mJi chJ tr>n l54 nh:y s/ng c%ng l5n( "hi @ chi3u s/ng v%, n1 l c l@ s/ng c%ng m:nh! Tr,ng *u/ trFnh 9nh hFnh( ):c )r,mua "h#ng )9 4hn hEy s6 t/ch ra "hMi l54 nh:y s/ng! diu 1 -y ra N, "3t *u tGng t/c giLa ^g}r v% thuQc 9nh hFnh a natri thi,sun]at! Tr,ng 4hn =ng n%y ta nhn c muQi 4h=c tan: ^g}r YNaYHYyS NaS^gCHYySDY Na}r Hau 1 ngi ta +t )n m l>n gi8y nh v% ch, /nh s/ng t/c N;ng a in nh! 7hi 1 nhLng chJ tr>n gi8y nh c chi3u s/ng m:nh nh8t l% nhLng chJ s/ng cEa m )n! v, 1 tr,ng *u/ trFnh in *uan h giLa /nh s/ng v% )1ng tQi thay `i ngc l:i v% =ng N;ng v5i Qi tng ch;4 nh! d1 l% nh NGng! t,n ):c "Fm hem sB 4h/t tri0n cEa vi "huKn v% ngay "hi nlng @ r8t nhM C"h,ng RT~RT m,lXlD n1 e "ho trkng c n5c uQng! Tr,ng y hjc ngi ta Nkng Nung N9ch "', cEa ):c ch=a c/c 4h; gia l%m )n +c )it C4r,tacg,n( ",nlacg,n( v!v_D 0 "ho trkng ni'm m:c! U! g%ng: g%ng g+4 tr,ng thi>n nhi>n hAu nh ch$ P tr:ng th/i tB sinh( chE y3u N5i N:ng c/c h:t nhM 4hn t/n tr,ng th:ch anh h,+c ch=a tr,ng c/t th:ch anh! ?@t lng nhM v%ng g+4 tr,ng *u+ng sun]ua cEa st( chF v% lng! NhLng v3t v%ng c 4h/t hin th8y tr,ng n5c )i0n! H%m lng chung cEa v%ng tr,ng vM Tr/i 8t c thy ch$ )ng q!RT~sb C"hQi lngD!

z {i>n f# c1 mM v%ng c1 P fi)ia v% hran! NhLng mM v%ng l5n c1 P Nam mhi( ^la-"a( .anaNa v% .hu c! g%ng c t/ch "hMi c/t v% / th:ch anh nghin nhM )ng c/ch Nkng n5c loa( n5c s6 mang c/c h:t c/t nh hGn i th',( h,+c l% ch3 h1a c/t )ng ch8t lMng h&a tan c v%ng! vung N9ch natri -ianua Na.N thng c Nkng hGn c( tr,ng 1 v%ng tan "hi c1 m+t ,-i t:, th%nh ani,n 4h=c ^uC.NDY~ : U^u p.N~ yY YHYy U^uC.NDY~ UyH~ Ngi ta Ky v%ng ra "hMi Nung N9ch thu c )ng "6m: Y^uC.NDY~ n nC.NDUY~ Y^u d0 t/ch "6m "hMi v%ng ngi ta ch3 h1a v%ng "3t tEa )ng a-it sun]uric l,eng( roa v% s8y! gic l%m s:ch ti34 t;c v%ng "hMi t:4 ch8t CchE y3u l% ):cD )ng c/ch Nkng a-it sun]uric +c( n1ng -o l n1 h,+c Nkng 4hGng 4h/4 in 4hn! mhGng 4h/4 t/ch v%ng "hMi *u+ng nh Nung N9ch "ali h,+c natri -ianua e c "u s Nga m!! }agrati,n nghi>n c=u nim RpUS! mhGng 4h/4 n%y thu@c sQ c/c 4hGng 4h/4 thEy luyn iu ch3 "im l,:i! g%ng l% "im l,:i 1ng /nh m%u v%ng ch1i! N1 r8t NO r|n v% N,[ )ng c/ch c/n ta c1 th0 thu c l/ c1 @ N%y nhM hGn T(TTTY mm( v% t Rg v%ng ta c1 th0 "n, c si N%i S!q "m! g%ng l% ch8t NIn nhit v% NIn in tuyt vi( v 4hGng Nin n%y n1 ch$ thua ):c v% lng! gF mm n>n v%ng c Nkng tr,ng c/c h4 "im( thng v5i ):c h,+c lng! ./c h4 "im n%y c Nkng 0 l%m c#ng tc in( 0 l%m ring gi( l%m l trang s=c ! g 4hGng Nin h1a hjc v%ng l% "im l,:i "nm h,:t t2nh! N1 "h#ng )i3n `i tr,ng "h#ng "h2 ngay "hi un n1ng m:nh! ./c a-it ri>ng )it "h#ng t/c N;ng v5i v%ng( nhng v%ng NO tan tr,ng hJn h4 a-it cl,hyNric v% a-it nitric Cn5c cng t,anD! g%ng c<ng NO tan tr,ng n5c cl, v% tr,ng Nung N9ch -ianua "im l,:i "im th#ng "h2 Cth`i "h#ng "h2 v%,D! ThEy ngn c<ng h&a tan v%ng t:, th%nh hJn hQng( hJn hQng ch=a hGn Rqb v%ng trP n>n rn! Ngi ta e )i3t hai l,:i h4 ch8t cEa v%ng =ng v5i c/c m=c ,-i h1a R v% S! .h\ng h:n( v%ng t:, th%nh hai ,-it a v%ng CtD ,-it h,+c v%ng 4r,t,-it ^uYy v% v%ng CtttD ,-it h,+c v%ng ,-it ^uYyS! ./c h4 ch8t tr,ng 1 v%ng c1 m=c ,-i h1a S )n hGn! 7hi h&a tan v%ng tr,ng n5c cng t,an ta thu c a-it 4h=c t'tracl,auric h,+c a-it hyNr,cl,auric H^u.lU( n1 "3t tinh N5i N:ng "im l,:i m%u v%ng s/ng c1 th%nh 4hAn H^u.lU!UHYy Cch3 4hKm cEa v%ng thng )/nD! Ngi ta e )i3t nhLng muQi "3t tinh tQt cEa a-it n%y( v2 N; Na^u.lU( tr,ng Nung N9ch cEa ch ng v%ng P N:ng ani,n 4h=c ^u.lU~!

N3u un n1ng cKn thn a-it t'tracl,auric( thF n1 4hn hEy th,/t ra H.l v% c/c tinh th0 v%ng CtttD cl,rua ^u.lS m%u nu M! 7im "3t tEa v%ng CtttD hyNr,-it ^uCyHDS( m%u nu t Nung N9ch a-it t'tracl,auric( n1 c gji l% a-it auric( vF ch8t n%y c1 t2nh ch8t a-it y3u v% t:, th%nh muQi! z RTT,. a-it auric m8t n5c chuy0n th%nh v%ng CtttD ,-it ^uYyS m%u nu! 7hi un n1ng v%ng CtttD cl,rua tr,ng N&ng cac),n Ni,-it 3n RpT,. ta thu c v%ng CtD cl,rua ^u.l N5i N:ng ch8t m%u tring 2t tan tr,ng n5c! 7im "3t tEa v%ng CtD ,-it ^uYy m%u t2m t Nung N9ch v%ng CtD cl,rua! T8t c c/c h4 ch8t cEa v%ng u NO )9 4hn hEy "hi un n1ng( th,/t ra v%ng "im l,:i! q! mlatin: TGng tB nh v%ng( tr,ng thi>n nhi>n 4latin g+4 tr,ng sa "h,/ng N5i N:ng h:t nhM( lu#n lu#n ch=a t:4 ch8t cEa c/c "im l,:i 4latin "h/c! H%m lng cEa 4latin tr,ng vM cu d8t 5c chng c thy l% q!RT~pb C"hQi lngD! mlatin l% "im l,:i 1ng /nh m%u trng( NO r|n( "h#ng )9 )i3n `i tr,ng "h#n "h2 ngay "hi nung P nhit @ ca,! ./c a-it ri>ng )it "h#ng t/c N;ng v5i n1! mlatin tan tr,n n5c cng t,an( nhng "h1 hGn nhiu s, v5i v%ng! gF "h1 n1ng chy v% r8t )n v h1a hjc 4latin c Nkng 0 ch3 t:, N;ng c; th2 nghim: chnn( )/t( chu( v!v!!! Tr,ng c#ng nghi4 h1a hjc 4latin c Nkng 0 ch3 t:, chi ti3t m/y )n Qi v5i in m&n! ^n,t 4latin c Nkng 0 so N;ng tr,ng *u/ trFnh sn -u8t in h1a Csn -u8t a-it 4'sun]uric( 4'cl,rat( 4'),ratD! mlatin c Nkng r@ng rei l%m ch8t - c t/c( +c )it "hi thBc hin 4hn =ng ,-i h1a "ho! N1 l% ch8t - c t/c N9 th0 Au ti>n e )i3t t Au th3 " ftf! Hin nay ch8t - c t/c 4latin c Nkng tr,ng sn -u8t a-it sun]uric v% a-it nitric( tr,ng vic l%m s:ch hyNr, "hMi t:4 ch8t ,-i v% tr,ng nhiu *u/ trFnh "h/c! ./c )@ 4hn un l& in v% N;ng c; , nhit @ Cnhit "3 in trP v% c+4 nhitD c ch3 t:, )ng 4latin! mlatin P tr:ng th/i 4hn t/n h&a tan m@t lng l5n hyNr, v% ,-i! vBa v%, "h ning h&a tan hyNr, cEa n1 ngi ta Nkng 4latin 0 ch3 t:, in cBc hyNr, C-'m trang )a m;c RTTD! Tr,ng a sQ h4 ch8t( 4latin th0 hin m=c ,-i h1a Y v% U! z tr:ng th/i n%y c<ng nh P tr:ng th/i "h/c( n1 c1 "h ning t:, th%nh 4h=c ch8t r rt[ h4 ch8t 4latin CtgD c1 gi/ tr9 *uan trjng hGn! 7hi h&a tan 4latin tr,ng n5c cng t,an ta iu ch3 c a-it h'-acl,4latinic HYmt.lr( "hi l%m )ay hGi Nung N9ch( n1 th,/t ra N5i N:ng tinh th0 m%u nu M c1 th%nh 4hAn HYmt.lr!rHYy! ?uQi "ali cEa a-it n%y l% m@t tr,ng h1a hjc 4hn t2ch 0 4h/t hin "ali! 7hi un tr,ng N&ng cl, 3n SrT,. l% a-it h'-acl,4latinic )9 4hn hEy th,/t ra hyNr, cl,rua v% t:, th%nh 4latin CtgD cl,rua mt.lU! N3u ta r1t "im v%, Nung N9ch HYmt.lr thF th,/t ra "3t tEa mtCyHDU m%u nu! .h8t n%y

gji l% a-it 4latinic( vF "hi h&a tan tr,ng "im N thF t:, th%nh muQi! Ta c<ng )i3t c1 4latin CtgD ,-it mtyY! mlatin CttD cl,rua mt.lY c iu ch3 "hi ch, cl, i *ua 4latin v;n! N1 c1 m%u l;c nh:t v% "h#ng tan tr,ng n5c! ng v5i 4h=c ch8t cEa 4latin CttD l% v2 N; muQi cEa a-it t'tra-ian,4~latinic CttD HYmtC.NDU! ?uQi )ari cEa a-it n%y }amtC.NDU 4h/t huZnh *uang r rt "hi tia to ng,:i v% tia rGngh'n t/c N;ng l>n n1 v% Nkng 0 4hE l>n m%n huZnh *uang tr,ng chi3u in )ng tia rGngh'n! r! m^{^vt Cm^{{^vth?D! ttvt Cttvth?D: malaNi l% "im l,:i m%u trng ):c( nh nh8t tr,ng c/c "im l,:i 4latin( mm v% NO r|n nh8t! N1 c1 "h ning tuyt vi h84 4h; m@t lng l5n hyNr, Ct5i VTT th0 t2ch tr>n m@t th0 t2ch "im l,:iD! 7hi 1 4alaNi vIn giL c N:ng "im l,:i( nhng th0 t2ch ting l>n nhiu( trP n>n gi&n v% NO t:, th%nh v3t n=t! HFnh nh hyNr, hal,g'nua( "ho muQi st CtttD th%nh muQi st CttD( muQi thEy ngn CttD th%nh muQi thEy ngn CtD( lu huZnh Ni,-it th%nh hyNr, sun]ua! ?@t sQ N;ng c; th2 nghim( c<ng nh c/c chi ti3t m/y 0 t/ch c/c lng v9 cEa hyNr, c ch3 t:, )ng 4alaNin! H4 "im 4alaNin v5i ):c c Nkng tr,ng c/c thi3t )9 li'n l:c +c )it 0 ch3 t:, c/c ti34 i0m! Tr,ng m/y iu ch$nh nhit v% tr,ng c+4 nhit ngi ta sB N;ng c/c h4 "im cEa 4alaNin v5i v%ng! mlatim v5i h,Ni! ?@t sQ h4 "im cEa 4alaNin c Nkng tr,ng trang s=c v% tr,ng nha "h,a! malaNi tr>n ch8t mang amiang( s= h,+c c/c ch8t mang "h/c l% ch8t - c t/c ch, nhiu 4hn =ng ,-i h1a "ho! T2nh ch8t n%y cEa n1 c so N;ng tr,ng 4h&ng th2 nghim c<ng nh tr,ng c#ng nghi4 "hi t`ng h4 m@t sQ h4 ch8t hLu cG! .h8t - c t/c 4alaNi c Nkng 0 tinh ch3 hyNr, "hMi c/c v3t ,-i c<ng nh tinh ch8t ,-i "hMi c/c v3t hyNr,! g 4hGng Nin h1a hjc 4alaNin +c trng )ng h,:t t2nh l5n( "h/c c/c "im l,:i 4latin "h/c! 7hi un n1ng M n1 h1a h4 v5i ,-i t:, th%nh ,-it mNy tan tr,ng a-it nitric( tr,ng a-it sun]uric +c n1ng v% tr,ng n5c cng t,an! iQng nh 4latin( m=c ,-i h1a Y v% U +c trng Qi v5i 4alaNin[ h4 ch8t 4latin CttD )n hGn! da sQ muQi 4alaNin tan tr,ng n5c v% )9 thEy 4hn m:nh tr,ng Nung N9ch! malaNi CttD cl,rua mN.lY tr,ng Nung N9ch r8t NO )9 "ho 3n "im l,:i )ng m@t sQ ch8t "ho th0 "h2( +c )it .ac),n CttD ,-it( vic Nkng n1 0 4h/t hin cac),n ,-it tr,ng hJn h4 "h2 NBa tr>n cG sP n%y! N1 c<ng c Nkng l%m ch8t - c t/c ch, m@t sQ 4hn =ng ,-i h,/ "ho! triNi "h/c v5i 4latin P nhit @ n1ng chy r8t ca, v% r8t )n v5i c/c t/c N;ng h,/ hjc "h/c nhau! ./c a-it ri>ng )it( c<ng nh n5c cng t,an u "h#ng t/c N;ng v5i iriNi! Ng,%i ra iriNi c1 @ rn l5n hGn 4latin nhiu!

triNi tinh "hi3t c Nkng 0 ch3 t:, m@t sQ N;ng c; "h,a hjc! H4 "im ch=a VTb 4latin v% RTb iriNi c<ng c so N;ng ch, m;c 2ch n%y! T h4 "im n%y ngi ta ch3 t:, c/c mIu chuKn mnt v% "il,gram *uQc t3! s! uth'ni Cuth'niumD: {% m@t nguy>n tQ h1a hjc c1 " hiu u v% sQ nguy>n to UU! {% m@t "im l,:i chuy0n ti34 tr,ng nh1m 4latin cEa )ng tuAn h,%n( ruth'ni c tFm th8y tr,ng c/c *u+ng 4latin v% c so N;ng nh l% ch8t - c t/c tr,ng m@t sQ h4 "im 4latin! uth'ni c nh% "h,a hjc Nga l% 4h/t hin v% c# l4 nim RpUU t:i d:i hjc 7awan( 7awan! 7laus ch$ ra rng #-2t ruth'ni ch=a m@t "im l,:i m5i v% thu c r gam ruth'ni t 4hAn 4latin th# "h#ng h&a tan tr,ng n5c cng t,an! ns }'rw'lius v% ,tt]ri'N ysann gAn nh e 4h/t hin ra ruth'ni nim RpYs! Hai ngi n%y e "i0m tra 4hAn c+n )e c&n l:i sau "hi h&a tan 4latin th# t Ney n i hral tr,ng n5c cng t,an! }'rw'lius "h#ng tFm th8y )8t "Z "im l,:i "h#ng th#ng thng n%, nhng ysann thF ch, rng #ng e tFm ra )a "im l,:i m5i v% +t t>n m@t tr,ng )a "im l,:i n%y l% ruth'nium Cckng 4luranium v% 4,liniumD! T>n gji c1 nguln gQc t uth'nia( m@t t {a tinh 0 ch$ us( m@t "hu vBc l9ch so m% ng%y nay l% min ty Nga( h"raina( }'larus( m@t 4hAn Hl,va"ia v% }a {an! 7arl 7laus +t t>n ch, nguy>n tQ nh vy 0 vinh Nanh *u> hGng #ng( N, #ng sinh ra t:i Tartu( st,nia( "hi 1 l% m@t 4hAn cEa 3 *uQc Nga! .<ng c1 th0 l% nh% h1a hjc }a {an Nrw' niaN'c"i e c# l4 c nguy>n tQ sQ UU C#ng gji l% v'stiumD t *u+ng 4latin v%, nim RpTs! Tuy nhi>n( c#ng trFnh cEa #ng e "h#ng )a, gi c -/c nhn v% sau 1 #ng e tB r t y>u cAu v 4h/t "i3n cEa mFnh! {% m@t "im l,:i m%u trng( c=ng( nhiu h1a tr9( ruth'ni l% th%nh vi>n cEa nh1m 4latin( c1 U )i3n th0 "3t tinh v% "h#ng )9 -$n i P nhit @ )Fnh thng( nhng )9 #-i h1a NO N%ng tr,ng "h#ng "h2 0 t:, th%nh t'tr#-2t ruth'ni CuyUD( m@t t/c nhn #-i h1a m:nh v5i c/c t2nh ch8t tGng tB nh cEa t'tr#-2t ,smi! uth'ni h&a tan tr,ng "im n1ng chy( "h#ng )9 c/c a-2t in m&n nhng )9 c/c hal,g'n in m&n P nhit @ ca,! ?@t lng nhM ruth'ni c1 th0 l%m ting @ c=ng cEa 4latin v% 4alaNi! 7h ning chQng in m&n cEa titan ting l>n /ng "0 nh )` sung m@t lng nhM ruth'ni! 7im l,:i n%y c1 th0 m: th#ng *ua m: in hay )ng c/c 4hGng 4h/4 4hn hEy nhit! ?@t h4 "im cEa ruth'ni v5i m,ly4N'n c1 t2nh si>u NIn P RT(r 7! ./c tr:ng th/i #-i h1a cEa ruth'ni nm tr,ng "h,ng t R t5i p( v% tr:ng th/i ~Y c<ng e c )i3t 3n( m+c Nk c/c tr:ng th/i Y( S v% U l% 4h` )i3n nh8t! H4 ch8t t'tr#-2t ruth'ni CuyUD( tGng tB nh t'tr#-2t ,smi( l% NO )ay hGi( c1 @c t2nh ca, v% c1 th0 gy n` n3u nh n1 ti34 - c c v5i c/c vt liu NO ch/y Uq uth'ni "h#ng 1ng vai tr& sinh hjc gF nhng c1 th0 l%m s:m m%u Na ngi( v% c1 th0 l% ch8t gy ung th v% t2ch l<y sinh hjc tr,ng -Gng!

p! h,Ni Ch,NiumD: {% m@t nguy>n tQ h1a hjc c1 " hiu h v% sQ nguy>n to Uq! {% "im l,:i chuy0n ti34 c=ng m%u trng ):c "h/ hi3m lng thi l% th%nh vi>n cEa hj 4latin( rh,Ni c tFm th8y tr,ng *u+ng 4latin v% c so N;ng tr,ng c/c h4 "im v5i 4latin v% nh l% m@t ch8t - c t/c! N1 thng l% "im l,:i *u t tin nh8t( nhng gi/ c Na, @ng m:nh( 4h; thu@c v%, nhu cAu th9 trng! h,Ni Cti3ng Hy {:4 rh,N,n ngha l% h,a hlngD c illiam HyN' ,llast,n 4h/t hin nim RpTS( ngay sau "hi #ng 4h/t hin ra 4alaNi! ng thBc hin tFm "i3m n%y t:i ^nh( so N;ng *u+ng 4latin th# m% c1 l6 #ng e thu c t Nam ?u! TrFnh tB c#ng vic cEa #ng l% h&a tan *u+ng tr,ng n5c cng t,an( trung h&a Nung N9ch )ng hir#-2t natri CNayHD! Hau 1 #ng "3t tEa 4latin N5i N:ng cl,r,4latinat am,ni )ng c/ch ch, th>m cl,rua am,ni CNHU.lD! Nguy>n tQ 4alaNi c l,:i )M N5i N:ng -yanua 4alaNi sau "hi -o l Nung N9ch )ng -yanua thEy ngn! gt ch8t c&n l:i l% cl,rua rh,Ni CtttD c1 m%u M CvF th3 m% c1 t>n gjiD: rh,Ni "im l,:i c c# l4 th#ng *ua vic "ho )ng "h2 hir#! h,Ni l% m@t "im l,:i m%u trng ):c( c=ng v% )n( c1 h sQ 4hn -: ca,! h,Ni "im l,:i th#ng thng "h#ng t:, ra #-2t( ngay c "hi )9 nung n1ng! -y )9 h84 th; t "h2 *uy0n P i0m n1ng chy cEa rh,Ni( nhng "hi h1a rn thF #-y l:i c gii 4h1ng! h,Ni c1 i0m n1ng chy ca, hGn nhng t trjng ri>ng th84 hGn cEa 4latin! N1 "h#ng )9 4hAn l5n c/c a-2t in m&n: n1 h,%n t,%n "h#ng h&a tan tr,ng a-2t nitric v% ch$ h&a tan m@t ch t tr,ng n5c cng t,an! Hin tng tan h,%n t,%n cEa rh,Ni P N:ng )@t ch$ thu c tr,ng a-2t sul]uric! ng N;ng chE y3u cEa rh,Ni l% l%m t/c nhn t:, h4 "im 0 l%m c=ng 4latin v% 4alaNi! ./c h4 "im n%y c Nkng tr,ng c/c tr;c cuQn v% Qng l1t cEa l& luyn 0 sn -u8t c/c si thEy tinh( c/c th%nh 4hAn cEa c+4 nhit in( c/c in cBc ch, )u gi cEa t%u )ay v% c/c nli n8u tr,ng 4h&ng th2 nghim! ./c =ng N;ng "h/c c1: vkng l%m vt liu ch3 t:, ti34 i0m in N, in trP th84( in trP ti34 - c th84 v% `n 9nh ckng "h ning chQng in m&n ca, cEa n1! {54 m: rh,Ni CN, m: in hay 4hE hGi rh,NiD r8t c=ng v% c Nkng ch, c/c thi3t )9 *uang hjc! 7im l,:i n%y c<ng c Nkng tr,ng ng%nh "im h,%n v% Nkng trang tr2! N1 c m: in tr>n v%ng trngq 0 t:, ra ch, ch ng ) m+t trng c1 t2nh 4hn chi3u /nh s/ng! Tr,ng ngh "im h,%n ngi ta gji n1 l% l1' s/ng rh,Ni! N1 c<ng c1 th0 c Nkng 0 ch' 4hE ):c mi r nhm gi 4 ch, "im l,:i "h#ng )9 -$n m%u( N, c1 h4 ch8t lng tr,ng ):c mi! d1ng vai tr& ch8t - c t/c hLu 2ch cEa nhiu *uy trFnh c#ng nghi4 C/ng ch l% n1 c so N;ng tr,ng h thQng - c t/c cEa c/c )@ chuy0n `i - c t/c tr,ng # t# v% 0 cac),nyl

h1a c1 - c t/c cEa m'tan,l nhm sn -u8t a-2t a-'tic th', *uy trFnh ?,nsant,D! N1 c<ng - c t/c )` sung ch, c/c hyNr,silan 0 t:, li>n "3t #i( m@t *uy trFnh *uan trjng tr,ng sn -u8t m@t v%i N:ng ca, su silic nh8t 9nh! mh=c ch8t cEa i,n rh,Ni v5i }tN^m t:, ra ch8t - c t/c )8t Qi -=ng so N;ng r@ng rei tr,ng t`ng h4 )8t Qi -=ng( nh tr,ng t`ng h4 m'nth,l! {%m )@ ljc tr,ng c/c h thQng ch;4 chi3u ngBc N, c/c tia f +c trng m% n1 sinh ra! T:, ra c/c l,:i ) t mBc ch8t lng r8t ca,( sn -u8t v5i sQ lng gi5i h:n! N`i ti3ng v5i c/c hiu: ra] v,n xa)'r~.ast'll( .aran vach' v% ?,nt)lanc! gic chi3t t/ch c#ng nghi4 cEa rh,Ni l% 4h=c t:4 N, "im l,:i n%y c1 tr,ng c/c *u+ng hJn h4 v5i c/c "im l,:i "h/c nh 4alaNi( ):c( 4latin( v%ng! N1 c tFm th8y tr,ng *u+ng 4latin v% thu c P N:ng tB N, nh l% m@t "im l,:i trG m%u trng r8t "h1 n1ng chy! ./c nguln chE y3u cEa nguy>n tQ n%y nm t:i Nam mhi( tr,ng c/t )ei s#ng v'n Ney n i hral( P }c v% Nam ?u c<ng nh tr,ng "hu vBc "hai th/c sul]ua lng~ni"'n P HuN)ury( yntari,! ?+c Nk sn lng P HuN)ury l% r8t nhM( nhng m@t lng l5n *u+ng ni"'n c ch3 )i3n l%m ch, sB 4h;c hli rh,Ni l% hiu *u v m+t gi/ th%nh! ./c nh% -u8t "hKu rh,Ni ch2nh l% Nam mhi CpTbD( sau 1 l% Nga! Hn lng t,%n th3 gi5i mJi nim "h,ng Yq t8n v% c1 r8t 2t c/c "h,/ng vt rh,Ni! N1i chung r8t "h1 -/c 9nh n1 n3u mIu / c1 ch=a c/c nguy>n tQ "h/c c<ng thu@c nh1m 4latin! g%, th/ng U nim YTTp( gi/ cEa ckng lng rh,Ni "h,ng V lAn ca, hGn v%ng( qTT lAn ca, hGn ):c! i/ cEa rh,Ni tr,ng *u/ "h= ch$ P ngng "h,ng R!TTT hHvXtr,y ,w CSR(RTSUsrp gamD(p nhng gAn y e ting t5i "h,ng V!TTTXtr,y ,w! h,Ni "im l,:i l% m@t "im l,:i *u v% trG v m+t h1a hjc! Tuy nhi>n( "hi n1 c1 li>n "3t h1a hjc thF l:i h,:t h1a! ./c h4 ch8t cEa rh,Ni th#ng thng 2t "hi )t g+4 nhng n1 c1 @c t2nh v% c1 "h ning gy ung th! {iu gy to v,ng C{vqTD ch, chu@t cQng l% RY(r mgX"g cl,rua rh,Ni Ch.lSD! ./c h4 ch8t n%y c<ng c1 th0 l%m s:m m%u Na ngi m+c Nk n1 "h#ng 1ng vai tr& sinh hjc n%, P ngi! z N:ng "im l,:i thF n1 "h#ng @c h:i gF! h,Ni e tng c so N;ng nh l% )i0u tng ch, Nanh NB hay sB gi%u c1( "hi c/c "im l,:i *u "h/c c so N;ng 4h` )i3n hGn nh ):c( v%ng hay 4latin c c,i l% cha E! Nim RVsV( uinn'ss },," ,] ,rlN 'c,rNs t+ng maul ?c.artn'y m@t a m: rh,Ni vF hj c,i #ng l% nh:c s s/ng t/c )%i h/t c<ng nh l% ngh s c1 lng )%i h/t c )/n nhiu nh8t mji thi :i! uinn'ss c<ng ghi nhn c/c l nh ) t t tin nh8t hay )%n c t tin nh8t th3 gi5i u l% nhLng vt ch=a rh,Ni! CHu tAmD .hE y3u l8y t Nguln H/ch H1a d:i .Gng t4 Y cEa lin"a( v% trang i"im'Nia