Trkiyenin Uyuturucu ile Mcadele Politikas: Politika Sre Analizi

TRKYENN UYUTURUCU LE MCADELE POLTKASI: POLTKA SRE ANALZ

Dr. Arif Akgl1 Dr. Alican Kapt2 zet

Uyuturucuyla mcadelede nemli bir konuma sahip olan Trkiye yaklak son 10 ylda nemli admlar atm ve uyuturucu politikalarnn sreci gerek ulusal gerekse uluslararas alanda dinamik bir ilev kazanmtr. Trkiyedeki kamu politika sreci kimi yazarlarca tam fonksiyonlu almayan bir mekanizma olarak ifade edilse de, Trkiyenin devlet olarak uyuturucuyla mcadele politika sreci iin bu sylemin doru olmad dnlmektedir. Politik srete zellikle son yllarda uyuturucu politikalar sistematik olarak yrtlmekte ve gerek ulusal gerekse uluslararas alanda bu yndeki gayretler olduka dikkat ekmektedir. Bu almada, kamu politika sreci, uyuturucu politikasna uygulanm ve sre model (gndeme geli, formle edili, kanunlatrma, uygulama ve deerlendirme) perspektifinde Trkiyedeki uyuturucu politikalarnn analizi yaplmtr. Yaplan analiz sonucunda Trkiyenin uyuturucu politikasnn sre model perspektifinden deerlendirildiinde politikalarn gndeme geliinden deerlendirilmesine kadar olan srecin sistematik olarak iledii ve bu srecin
1 Trkiye Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezi, e-posta:arif.akgul@tubim.gov.tr 2 Polis Akademisi Aratrma Merkezleri Bakanl, e-posta:akapti@egm.gov.tr

75

YERELDEN KRESELE SINIRAAN SULAR

sz konusu teorik ereveyi byk oranda takip ettii grlmtr. Uyuturucu problemini arlkl olarak uluslararas bir politika meselesi olarak alglayan Trkiye, 1990l yllarn sonu ile 2000li yllarn balarndan itibaren konuyu uluslararas boyutu olan ulusal bir mesele olarak deerlendirmeye balam ve son 10 yllk srete gerek ulusal gerekse uluslararas alanda sistematik ve etkin mcadeleler sergilemitir. Anahtar Szckler: Kamu Politikas, Uyuturucu Politikalar, Politika Sreci, Sre Modeli, TUBM

76

Trkiyenin Uyuturucu ile Mcadele Politikas: Politika Sre Analizi

Giri Uyuturucu maddeler ve bamllkla mcadele gnmzde birok devlet iin nemli bir ncelik olarak yer almakta ve bu maddelerin bireyler, toplum ve lkeler zerindeki zararlarnn ortadan kaldrlmas iin farkl birok politikalar izlenmektedir. Uyuturucuya ilikin oluturulan politikalar Avrupa Birlii leinde incelendiinde, konunun yaklak son 15 yldr daha bilimsel olarak ele alnd grlmektedir. Nitekim 1993 ylnda faaliyetlerine balayan ve Avrupa Birliinin bir kuruluu olan Avrupa Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezi (EMCDDA) uyuturucu ile ilgili politika yapclara karlatrlabilir, gvenilir ve nesnel bilgiler retmektedir.

Trkiyenin Avrupa Birlii kriterlerinde uyuturucu politikas deerlendirildiinde, karmza iki temel belge kmaktadr. Bunlar, 20062012 yllarn kapsayan Bamllk Yapc Maddeler ve Bamllk ile Mcadelede Ulusal Politika ve Strateji Belgesi ile 20072009 yllarn kapsayan Bamllk Yapc Maddeler ve Bamllkla Mcadelede Ulusal Politika ve Strateji Belgesinin Uygulanmas iin Eylem Plandr. Sz konusu plan, Trkiyedeki uyuturucu ile ilgili grev yapan tm kamu kurum ve kurulularnca alnmas gereken somut tedbirleri iermektedir. Trkiyede ileri Bakanl tarafndan onaylanarak tm ilgili kamu kurum ve kuru77

20052012 yllarn kapsayan Avrupa Birlii Uyuturucu Stratejisi iki temel politika alan zerine bina edilmitir. Bunlar talep azaltm ve arz azaltmdr. Bu iki politika alann etkileyen ve ilgilendiren iki temel balk AB uyuturucu politikalarnn esasn oluturur. Bunlar, uluslararas ibirlii ile aratrma, bilgi ve deerlendirme almalardr.

EMCDDAnn hedef kitlelerinden belki de en nemlisi olan politika yapclar, uyuturucu ile ilgili yaplan analizler ve retilen bilgiler neticesinde ulusal ve yerel lekli stratejiler gelitirmektedirler. Bu sayede Avrupa Birliine ye lkeler uyuturucu ile ilgili izilen bu resimde kendi durumlarn daha iyi analiz edebilmektedirler. Merkez, ayn zamanda Birlemi Milletler Uyuturucu ve Su Ofisi (UNODC) Dnya Salk rgt (WHO), Avrupa Polis rgt (Europol), Uluslararas Polis rgt (Interpol), Dnya Gmrk rgt ve Pompidou Grubu gibi kurulularla da ortak almalar yapmaktadr. Dolaysyla, EMCDDA gerek yerel politikalarn dzenlenmesinde gerekse de uluslararas kurulularn almalarnda nemli bir rol stlenmektedir.

YERELDEN KRESELE SINIRAAN SULAR

lularnca da kabul edilen Eylem Plan temel olarak arz azaltm ve talep azaltm olarak iki ana balk altnda hazrlanmtr. Sz konusu balklarn altnda a) Genel Deerlendirme b) Egdm c) Uluslararas birlii d) Bilgi Toplama- Aratrma-Deerlendirme olmak zere drt ayr konu eylem planna dhil edilmitir. Bu politika belgeleri, Avrupa Birliinin hazrlad strateji ve eylem planyla da rtmektedir. Sz konusu politika belgelerinin yannda, 2008 yl sonunda yaynlanan Uyuturucu Bata Olmak zere Madde Bamll ve Kaakl Sorunlarnn Aratrlarak Alnmas Gereken nlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan Meclis Aratrmas Komisyonu raporu da lkemizdeki uyuturucu sorununu etraflca ele alan ilk rapor niteliindedir. Rapor zellikle uyuturucuyla mcadelede ilgili kamu kurum ve kurulular ile dier sektrlere den grevler ve bu sorunun zmne ilikin yaklamlar zerinde durmaktadr.

Bu almann en temel hedefi Trkiyedeki uyuturucu politikasn, temeli Harold Lasswell tarafndan ortaya atlan ve Sabatierin (1999) almasnda detayl olarak sunulan model (gndeme geli, formle edi, kanunlatrma, uygulama ve deerlendirme) perspektifinde deerlendirmek ve Trkiyenin uyuturucu politikasn i ve d kaynaklar erevesinde analiz etmektir. Dier bir ifadeyle, bu almada Trkiyenin uyuturucu politikas sre model asndan analiz edilerek, bu politika srecinin geirmi olduu aamalar teorik ve pratik uygulamalar ynnden deerlendirilecektir. Kamu Politika Sreci ve Politikalarn Analizi Kamu politika sreci; devlet kurulular, zel ve tzel kiilikler, vatandalar, toplumsal gruplar ve zel sektr oluumlarnn gerek kendi yaplar ierisinde ve birbirleriyle olan ilikilerinde ortaya kan geni ve ok ynl balantlar ieren kamu politikasnn karmak yapsn daha anlalr hale getirmenin sistematik bir yntemi olarak tanmlanabilir (DiGiammirano ve Trudeau, 2008). Bu srecin dinamik bir yapya sahip olmas, sre ierisindeki balantlarn ve srece etki eden faktrlerin ok ve deiken olmas nedeniyle, alann tarihsel geliimi ierisinde kamu politika srecinin kapsam hakknda bilim adamlar tarafndan kesin ve net snrlar belirlenememi ve alan giderek genilemitir (Peters ve Pierre, 2006). Kamu politikas yapm srecinde devletlerin gstermi olduklar hassasiyet dorudan politika retilen alanlarn etkinliiyle ilikilidir (Mun-

78

Trkiyenin Uyuturucu ile Mcadele Politikas: Politika Sre Analizi

ger, 2000; Dye, 2007). Bu nedenle kamu politikas retme sreci gelimi ve demokratik lkelerde en nemli ve ncelikli hale gelmitir. Bu srete politika alannn verimliliini etkileyebilecek unsurlarn sistematik olarak iletilmesi daha etkin bir uygulamay beraberinde getirecektir (Munger, 2000; Peters, 2007). Toplumun nnde ciddi bir tehdit olarak alglanan uyuturucu kullanm ile mcadeleyi dzenleyen ve birok devletin eylem planlarnda ncelikli ve nemli kategorisinde bulunan uyuturucu politika srecinin sistematik bir yap ierisinde cereyan etmesi lkelerin uyuturucu sorunlar ile mcadelelerindeki etkinliini nemli lde etkileyecektir. Yaplan aratrmalar gstermitir ki, politika srecinin sistematik olarak iletilmesi ilgili alann politika sreci ile ilgili bilimsel ve akademik aratrmalarn gerekletirilmesine dayanmaktadr (Goggin, 1986). Politika retme srecinde akademik bulgularn ve ampirik almalarn eksik olmas, ilgili politika alanlarnn nemli ynlerinin anlalmamas ve eksik kalmas anlamna gelmektedir (Robins, 2009). Bu nedenle kamu politikas alannda bilimsel almalar gelimi lkelerde politika srecinin en vazgeilmez arac olarak iletilmektedir. Fakat gelimekte olan ve gelimemi lkeler iin bu alanda bilimsel ve akademik aratrma nemli bir unsur olarak alglanmamakta ve gerekli bilimsel sre iletilememektedir. Bu durum elbette politika srecini olumsuz ynde etkilemekte ve uygulamada verimsizlii dourmaktadr (Matland, 1995).

Politika sre analizi, srecin ortaya kndan uygulanna ve deerlendirilmesine kadar ortaya kan her trl unsurun deerlendirilmesini ve bu srece dorudan ve dolayl olarak etki eden deiik faktrlerin sistematik olarak analiz edilmesini kapsamaktadr (Sabatier, 1986; Munger, 2000; Hill ve Hupe, 2002; Peters ve Pierre, 2006; Kraft ve Furlong, 2007; Dye, 2007). Kamu politikas literatrnde sre model (process model) veya aamal model (stage heuristics) olarak bilinen model, bu analizi yapmak iin en kapsaml ve uygun ara olarak deerlendirilmitir. Sre modeli herhangi bir politikann ilk olarak problem veya ihtiya olarak belirlenmesi, problemin zm veya ihtiyacn karlanmas iin gerekli hususlarn formle edilmesi, bir sonraki aamada kanunlatrlmas, kanunlaan politikann uygulan ve son olarak da hedeflere ulalp ulalmadn lmek iin deerlendirilmesi aamalarn analiz etmektedir (Sabatier, 1999). Ksaca btn bir sre; gndeme geli, formle etme, kanunlatrma, uygulama ve deerlendirme aamalar olarak zetlenebi79

YERELDEN KRESELE SINIRAAN SULAR

lir. Sre model kavramsal bir harita ortaya koymak suretiyle btn bir politika srecini aklamay hedeflemektedir (Hupe ve Hill akt. Peters ve Pierre, 2006: 16). ekil 1: Politika Sre Modeli *

80

Gndeme geli aamas, ilgili problemlerin gn yzne kmas, ciddi bir problem olarak alglanmas, problemin deiik bak alaryla tanmlanmas ve probleme ilikin devletin harekete gemesi srelerini kapsamaktadr. Bir sonraki formle edi aamas ise tanmlanan problemleri zebilecek yollarn belirlenmesi, zm iin oluturulacak politika ve eylem taslann ilgili tm katlmclarla (devlet organlar, sivil toplum kurulular, medya, dnce kurulular, bilim dnyas vs.) formle edilmesi srecini kapsamaktadr. Kanunlatrma safhas da belirlenen zm yollar arasndan en etkin ve verimli olabilecei dnlen politikann seilmesi ve ilgili kurum tarafndan onaylanmas srecini iermektedir. Bir sonraki uygulama aamas politika srecinin en nemli ve kritik olarak tanmlanan aamasdr (Pressman ve Wildavsky, 1973; Elmore, 1980; Lipsky, 1980; Mazmanian ve Sabatier, 1983; Ringquist, 1993; Matland, 1995; OToole, 1996; Hill ve Hupe, 2002; Anderson, 2003; Birkland, 2005; Peters ve Pierre, 2006; Peters, 2007; Dye, 2007; Kraft Furlong, 2007). Bu aama, ngrlen politikalarn eyleme dnmesi iin gerekli olan uygulama admlarnn atlmasn kapsamaktadr. Son aamada ise btn bir

* Sabatier (1999)den uyarlanmtr.

Trkiyenin Uyuturucu ile Mcadele Politikas: Politika Sre Analizi

politika uygulamasnn hedeflere ne derece ulap ulamadnn deerlendirilmesi ve bu deerlendirme sonrasnda tespit edilen durumlara gre yeni eylem planlarnn oluumunun ekillendirilmesini iermektedir. Sorunun Ortaya k ve Politika iin Gndem Olumas Kamu politikasnda gndeme geli safhas Birkland (2005) tarafndan problemler ve alternatif zm yollar ile ilgili kamu veya elit kesiminin dikkatlerinin kazanlmas veya kaybedilmesi veya deiik grup ve bireylerin daha ok ilgi ve dikkat ekme veya dikkati kaybettirme giriim sreci olarak tanmlamaktadr (Birkland, 2005: 108). Politika srecini muhakkak bir problem balatr fakat her problem politika srecini balatamayabilir. Problemin nitelii ve nemine gre deiik grup ve bireylerin bask veya propagandalaryla gndeme geli olasl daha yksektir (Baumgartner ve Jones, 1993). rnein uyuturucu kullanm serbest olan lkelerde uyuturucudan dolay yllk lm saylarnn artmas problemin ciddi olduunun bir gstergesi ve zm yollarnn aratrlmas iin gndeme gelii sz konusudur. Genelde toplumsal sal ve gvenlii ilgilendiren problem trleri daha abuk gndeme gelebilmektedir (evik ve Demirci, 2008).

Gndeme geli srecinde deiik faktrler ve durumlar etkili olmaktadrlar. Epstein ve Segal (2000) gndeme geliteki nem meselesine etki eden kriterler zerine bir aratrma yapmtr. Aratrma sonucunda nem meselesinin gndeme geli srecinin merkezi ve kalbi olduu ve kanun yapc konumunda olanlarn bak alaryla nemli olarak grlen faktrler ve durumlarn meselenin nemli olmasnda en temel rol oynad gereini vurgulamtr. Dolaysyla problem ne kadar nemli olursa olsun eer problemi zebilecek ilgili makamlarca problem nemli olarak alglanmyorsa problemin gndeme gelme olasl dktr. Gnmz Trkiyesinde problemin neminin anlalmas iin de medya, gsteri yryleri, basn aklamalar, gibi birok yol kullanlmaktadr. Hangi problemin gndeme gelip gelmeyecei ve bu problemlerin nem derecelerinin lm kamu politika srecinde cevabn bekleyen en nemli sorulardan biri olarak nitelendirilmektedir (Epstein ve Segal, 2000 akt. Kapt, 2009). 81

YERELDEN KRESELE SINIRAAN SULAR

Alternatif Politikalarn Formle Edilmesi Politika srecinde bir problem gndeme geldikten sonra o problemin zm iin formle edili sreci balar. Peters (2007) formle edi srecini kamu problemlerini zmek iin bir tr yntem gelitirme safhas olarak tanmlamaktadr. Bu aamada ilgili kurum, kurulu ve bireyler tarafndan problemin zm iin alternatif zm yollar gelitirilir. Bu geliim bazen sistematik olarak bazen de doal ve gelii gzel ortaya kmaktadr. rnein baz problemler iin sistematik olarak proje retilirken baz durumlarda doalama dorudan zm retilebilmektedir. Bu durum problemin tr, nitelii ve nemine gre deiim arz etmektedir. Formle edi srecinde birok farkl aktr rol aldndan dolay bu sre karmak olarak nitelendirilmektedir. Bir taraftan teknik bilgi birikimi gerektiren durumlar olduu gibi dier taraftan teorik ve politik bilgi birikimi de gerektiren formle edi safhas birok farkl etkileimi beraberinde getirmektedir. Bu durumu Peters (2007) oynanmas ok zor bir oyun olarak tarif etmektedir. Bir problemin gerek ve kalc zme kavumas iin o problemin teknik ve kavramsal boyutu ile ilgili ehil taraflar zmn formle ediliine dhil olmaldrlar. Fakat bu durum politik, partizanlk ve uzman aktiviteleriyle genelde objektiviteden uzaklatrlmaktadr (Peters, 2007). Bir kamu politikasnn formle edili safhasnn genel olarak aktrleri brokratlar, dnce ve aratrma kurulular, ilgili bask gruplar ve politikaclardr. Problem zm iin alternatif zm yollarnn oluturulmasndan sonra kanunlatrma safhas devreye girmektedir (Kapt, 2009). Politikalarn lgili Kurumlarda Onaylanmas Bu aama, formle edilen politikann kanunlamas ve yrrle girmesi iin en son aamadr. Bu srecin temeli ngrlen zmn legal bir konuma getirilmesine dayanmaktadr. Srece dhil olan aktrler meclis yeleri, yarg organlar, brokratik kurulular ve ilgili gruplardr. Kanunlatrma aamas sadece kanun retme mekanizmas olarak dnlmemelidir. Bu aama kanun, ynetmelik, genelge, prensip kararlar gibi herhangi bir otoritenin uygulamaya ynelik vermeye yetkili olduu her trl durum iin sz konusudur. Uygulamadan nce son aama olmas sebebiyle bu aamada gruplar aras bir takm atmalarn domas muhtemeldir. Dye (2007) bu atmaya rnek olarak politikaclarn kanunlatrma 82

Trkiyenin Uyuturucu ile Mcadele Politikas: Politika Sre Analizi

safhasnda daima kendi karlarn gzetmelerini, daha ok sonu odakl deil anlam odakl hareket ettiklerini ve bu durumlarda bask gruplar ile atmann sz konusu olabileceini belirtmitir. Politikaclar daima kendi glerini korumak veya glerini daha da arttrmak iin kanunlatrma srecine etki etmektedirler (Peters, 2007). Bu nedenle kanunlatrma sreci kamu politikasnda en basit fakat en zor sre olarak tanmlanmaktadr. Onaylanan Politikalarn Uygulanmas Kamu politikas literatr, son 30 yldr politika geliimi ve politika ktlar arasnda oluan boluklar aratrmaya odaklanmtr (Dye, 2007). Kanunlar, politikalar belli bir srete retilir ve bunun akabinde bir kt ve sonu beklenir. Fakat birok aratrmann sonular gstermitir ki, kamu politikalarnn oluumunda arzu edilen ve formle edilen hedefler ktlara tam olarak yansyamamakta ve bir takm sapmalar ortaya kmaktadr. Bu sapmalarn sebebi olarak, onaylanan veya kanunlatrlan politikann uygulama srecinde karlalan problemler gsterilmektedir ve birok aratrma uygulama srecinin dorudan politika ktlarna etki ettiini ortaya koymaktadr (Hill ve Hupe, 2002; Peters ve Pierre, 2006; Kraft ve Furlong, 2007). Bununla beraber kamu politikas literatr politika hedefleri ve politika ktlar arasndaki uyumluluu aratrarak uygulama sreci ve ktlar arasnda anlaml ilikileri aklamaktadr (Pressman ve Wildavsky, 1973; Elmore, 1980; Lipsky, 1980; Mazmanian ve Sabatier, 1983; Ringquist, 1993; Matland, 1995; OToole, 1996; Hill and Hupe, 2002; Anderson, 2003; Birkland, 2005; Peters ve Pierre, 2006; Peters, 2007; Dye, 2007; Kraft ve Furlong, 2007).

Bir politika sreci, baarl uygulandnda, istenilen performans ve etkiye yol aabilmektedir (Ripley ve Franklin, 1982, akt. Hill ve Hupe, 2002, s. 63). Bunun iin Pressman ve Wildavsky (1973) baarl uygulama srecinin politika aktrleri, organizasyonlar ve ilgili departmanlar arasndaki balar ve ilikilere bal olduunu vurgulamaktadr. Bunun sebebi olarak da uygulama srecindeki her bir aktrn olumlu veya olumsuz hareketinin dorudan politika ktlarna etki ettiini belirtmitir (Pressman ve Wildavsky, 1973). Uygulama srecindeki baarsz uygulamalar, hedeflerde byk sapmalar oluturabilmektedir (Lowi, 1969; Kaufman, 1969; Fitz, Halpin ve Power, 1994). Bu nedenle aratrmaclar uygulama srecini 83

YERELDEN KRESELE SINIRAAN SULAR

politika geliimi ve ktlar arasnda oluan anahtar sre olarak tanmlamaktadrlar (Dror, 1967; Pressman ve Wildavsky, 1973; Lipsky, 1980; Mazmanian ve Sabatier, 1983; Peters, 2007). Bir baka deyile uygulama sreci yasama, yrtme ve yarg makamlarnn ngrd ve yaplmasn istedii hususlar eyleme geirme safhasdr (Rushefsky, 2002). Politika Deerlendirmesi Deerlendirme en genel tanmyla yaplmas planlanan aktivite ya da programlarn ne kadarnn, ne lde yapldnn veya yaplamadnn llmesi iin yaplan bilimsel analiz yntemidir. Birok adan nem arz etmektedir. Birincisi, konuya ilikin ayrlan btenin dzenlenmesi ve ne kadar daha bte ayrlmas gerektiinin planlanmasn salamaktadr. kinci olarak, programn ya da faaliyetin gerekten amacna ulap ulaamadnn tespit edilmesi ve bu dorultuda dzenlemeler yaplmasn salar. nc olarak, devletin ya da ilgili kurumlarn hesap verebilirliini gstermesi ve meruiyetini ispatlamas asndan nemlidir. Trkiyenin Uyuturucu Politikalar ve Sre Modeli Trkiyenin uyuturucuyla mcadelede yrtmekte olduu politikalar, sre model perspektifinden deerlendirilerek politikalarn gndeme geliinden deerlendirilmesine kadar olan srecin sistematik olarak ileyip ilemedii deerlendirilecektir. Uyuturucu ile mcadele politikas ve sreci Sabatierin (1999) almasnda detayl olarak sunulan modelde belirtildii ekliyle; gndeme geli, formle edili, kanunlatrma, uygulama ve deerlendirme olarak be ana balkta incelenecektir (bkz. ekil 1). Uyuturucuyla Mcadelede Grev Alan Kamu Kurumlar Trkiyede bir ok kurum ve kurulu uyuturucuyla mcadele alannda (arz azaltm, talep azaltm, nleme, koruma, rehabilitasyon vb.) faaliyet gstermektedir. Hali hazrda gerek ulusal gerekse uluslararas alandaki koordinasyon ile politikalarn hazrlanmas, izlenmesi ve deerlendirilmesi Trkiye Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezi (TUBM) tarafndan yerine getirilmektedir. Konuyla ilgili olan sorumlu kurum ve kurulular u ekilde sralayabiliriz: 84

Trkiyenin Uyuturucu ile Mcadele Politikas: Politika Sre Analizi

Milli Eitim Bakanl (zel Eitim Rehberlik ve Danma Hizmetleri Genel Mdrl) ileri Bakanl (Emniyet Genel Mdrl, Jandarma Genel Komutanl, Sahil Gvenlik Komutanl)

Salk Bakanl (Tedavi Hizmetleri Genel Mdrl, Temel Salk Hizmetleri Genel Mdrl, la ve Eczaclk Genel Mdrl)

Adalet Bakanl (Ceza ve Tevkifevleri Genel Mdrl, Denetimli Serbestlik Daire Bakanl) Babakanlk (Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Genel Mdrl,Genlik ve Spor Genel Mdrl, Diyanet leri Bakanl, Gmrk Mstearl, Trkiye statistik Kurumu, Devlet Planlama Tekilat, Radyo ve Televizyon st Kurulu Bakanl, Aile ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl) alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl YK ve niversiteler Tarm ve Ky leri Bakanl (Toprak Mahsulleri Ofisi) Uyuturucu Sorununun Ortaya k ve Politika iin Gndem Olumas Uyuturucu sorunu tm dnyada olduu gibi lkemizde de tm toplumu ve bireyleri etkileyebilen biyolojik, psikolojik ve sosyal boyutlar olan bir salk sorunudur. Birlemi Milletler Uyuturucu ve Su Ofisinin (UNODC, 2009) verilerine gre tm dnyada uyuturucu kullanm her geen gn artmakta, uyuturucunun yol at sosyal ve politik sorunlar lkelere de ayr ekonomik ve sosyal ykler getirmektedir. Her lkede deien miktarlarda olmakla beraber, bir ok lke uyuturucudan olumsuz ynde etkilenmektedir. Uyuturucu konusu gerek salk, gerekse gvenlik ve uluslararas konular ilgilendirmesi ynyle aslnda ok sektrl bir konudur. Uyuturucu politikalar 1970li yllarn balarnda Trk-Amerikan ilikilerinde nemli bir konu olarak karmza km, yasal haha ekimi konusunda yaanan gelimeler ve ortaya kan yeni durum bir dnem nemli bir politika gndemi olarak lkenin gndeminde yerini almtr. Ancak haha ekimi konusunda yaplan yeni dzenleme sorunun retim boyutunu snrlandrm ve sorunu karlkl olarak zmtr. Bu du-

85

YERELDEN KRESELE SINIRAAN SULAR

rum, oluan uluslararas politikann ulusal politikaya yansmas eklinde cereyan etmitir.

1980li yllarda Avrupadaki uyuturucu kullanmndaki art, Trkiyeyi nemli bir transit lke konumuna getirmi ve devlet kaaklkla mcadeleyi n planda deerlendirerek uyuturucu konusunu arz boyutuyla (retim, kaaklk, sat ve bulundurma) gndemine almtr. Bu kapsamda, 1980li yllarn banda uyuturucunun arzna ynelik almalar lkenin gndemine alnm, kaaklkla mcadele amacyla Emniyet Genel Mdrl bnyesinde Kaaklk Daire Bakanl kurulmutur. Trkiyede devletin uzun yllar uyuturucu sorununu su ve gvenlik perspektifinde grmesi beklenmedik sonular dourmutur. Nitekim, polis ve kolluk birimleri, salk sektrne kyasla mcadele konusunda ok daha organize ve profesyonel bir yapya brnmtr. Talep ve arz konusunda bir ok uluslararas raporda Trkiye eletirilmektedir (Bkz. AB lerleme Raporlar, 2006, 2007, 2008). Uyuturucunun talep azaltm ve salk boyutunun Birlemi Milletlerin gndemine dahi 1980li yllarn sonunda girdii dnldnde, Trkiyenin durumunun dier lkelerden ok farkl olmadn deerlendirebiliriz. Trkiyenin 1980li yllardan sonra liberal ve serbest piyasa ekonomisine geii, Avrupayla olan ilikilerdeki gelimeler, uyuturucu piyasasnn daha da hareketlenmesine yol am, zellikle Dou lkelerinde retilen uyuturucunun Avrupa lkelerine gtrlmesi ve bundan elde edilen kazancn bykl, sua karanlarn saysn her geen gn arttrmtr. Dolaysyla, uyuturucu sorunu lkenin gndemine 1990l yllarn ortasnda yine gvenlik kavramyla girmitir. Uyuturucu konusunun ncelikle milli gvenlii ilgilendirdii dncesi ve endiesiyle politika yapclarn ajandasna girmesi, zerinde durulmas gereken bir konudur. Her ne kadar, 2003 ylnda Milli Gvenlik Kurulunun (MGK) yaps ile ilgili bir takm dzenlemeler yapldysa da, milli gvenliin tanmnda herhangi bir deiiklik yaplmamtr. Milli gvenlik kavram devletin anayasal dzeninin, milli varlnn, btnlnn, milletleraras alanda siyasi, sosyal, kltrel ve ekonomik dhil btn menfaatlerinin ve ahdi hukukunun her trl d ve i tehditlere kar korunmas ve kollanmas eklinde tanmlamtr. Dolaysyla, 1996 ylnda MGKda uyuturucu sorunu bu kapsamda deerlendirilmi ve uyuturucu konusu milli gvenlii tehdit eden bir unsur eklinde erevelendirmi ve bu dorultuda bir tavsiye karar sunulmutur. 86

Trkiyenin Uyuturucu ile Mcadele Politikas: Politika Sre Analizi

Trkiyenin 1990l yllarda uyuturucu kaaklnda bir gei noktas olarak deerlendirilmesi ve lkedeki uyuturucu kullanmndan zarar grenlerin saysnn oalmas uyuturucuyla mcadele politikalarnn gzden geirme ihtiyacn ortaya karmtr. Bu nedenle 26 Nisan 1996 tarihindeki MGKdan uyuturucuya talep azaltm ile ilgili program gelitirilmesine ynelik bir tavsiye karar kmtr. Robinse (2009) gre 1996ya kadar uyuturucu genel politikada bir d mesele olarak alglanrken uyuturucunun bir i mesele olduu ve bunun iin gerekli admlarn atlmas gerektii ortaya konulmutur. Bu erevede Trkiyedeki uyuturucu politikalarnn ciddi bir neme sahip olmasn i ve d sebepler olarak iki ana balk altnda toplayabiliriz. sebepler olarak uyuturucu kullanmnn zellikle gen nfusta giderek yaygnlamas ve toplumda ciddi problem haline gelmesi olarak nitelendirilmektedir. Bunun gstergesi olarak kolluun yapt operasyonlarda uyuturucu satlarnn ilkretim ve liselere kadar inmesi ve yaplan yerel apl aratrmalarda uyuturucu kullanmnn genlerde yaygnlamaya balamas gsterilmektedir (gel, 1998; AB Ulusal Raporlar, 20062009). D etkenler olarak zellikle 1999 ylnda Trkiyenin ABye giri sreciyle balayan uyum paketleri ve ilgili kurulularla balatlan ibirlii almalar uyuturucu problemlerini gn yzne karmtr. Alternatif Politikalarn Formle Edilmesi Politikann formle edilmesi balamnda, Milli Gvenlik Kurulunun (MGK) 26.04.1996 tarih ve 393 sayl tavsiye karar ve Bakanlar Kurulunun 25.07.1997 tarih ve 97/9700 sayl karar ile (TUBM, 2010) Aile Aratrma Kurumu bnyesinde yeni bir yaplanmaya gidilmitir. Bu kurumsal yaplanma srecinde alternatif yaplanma modelleri zerinde durulup durulmadna ilikin bu makalenin yazarlarnn herhangi bir bilgisi yoktur. Ne var ki, Robins (2007) yapt mlakatlar neticesinde, Aile Aratrma Kurumunun seilmesinin tamamen kiiye zel olduunu ifade etmektedir. Nitekim sz konusu kurulutan sorumlu Devlet Bakanl grevini o yllarda gl bir lider olan mren Aykut yerine getirmektedir. O yllarda, herhangi bir tekilat yasas dahi bulunmayan, il rgtlenmesi olmayan, personel says snrl bir kurumun seilmesi olduka dikkat ekicidir. Dolaysyla bu srete, politika yapclar, kurumun gl olup olmadna deil, grevi hangi kiinin stlenecei zerinde durmulardr. 87

YERELDEN KRESELE SINIRAAN SULAR

Uyuturucuyla mcadele konusu teknik olarak birok devlet kuruluunun koordinasyonunu gerektirmektedir. Fakat bu durum Trk politika srecinde bu ekilde ilememitir. 1996 ylndan nce kurum ve kurulular arasnda ciddi bir koordinasyon eksiklii gze arpmaktadr. Uzun yllar problemin zm iin sorumlu olan kurulularn yalnzca kamu gvenlik kurulularnn olduu ynnde geni bir inan bulunmaktayd.

Trkiyede uyuturucu alanndaki ilk politika belgesi 1997de kabul edilen ve baz AB raporlarnda Ulusal Uyuturucu Stratejisi olarak ifade edilen belgedir. Nitekim bu belgenin, Trkiyede uyuturucu alannda alan kurum ve kurulular arasndaki koordinasyonu salayan ilk yazl politika belgesi olduu sylemi yanl olmayacaktr (Robins, 2007; Ulusal Strateji Belgesi, 2007; TUBIM, 2010). Bu kapsamda, Uyuturucu Madde Kullanm ile Mcadele Takip ve Ynlendirme st Kurulu (st politik dzey) ile Uyuturucu Madde Kullanm ile Mcadele Takip ve Ynlendirme Alt Kurullar (uzman dzeyi) oluturulmutur.

Arzla mcadele eden kurumlar (Emniyet, Jandarma, Gmrk) arasndaki bilgi ve istihbarat paylam ve koordinasyon amacyla 1978 ylnda MGKnn 237 sayl kararyla ileri Bakanl bnyesinde stihbarat ve Harekt Merkezi (sonradan KHB-Kaaklk stihbarat Harekt ve Bilgi Toplama Daire Bakanl olarak deimitir) kurulmas tavsiye edilmitir. Yaklak 3 yl sonra, 1981 ylnda da sz konusu merkez ileri Bakanl bnyesinde faaliyetlerine balamtr (KHB, 2010). Dolaysyla uyuturucuyla mcadelede kamu gvenlik kurulularnn idari, teknik ve koordinasyon asndan yaklak 30 yllk bir kurumsallama sreci olduundan, u an daha sistemli ve organize bir yapdadrlar. Uyuturucu talep azaltm alannda da durumun byle olduu pek sylenemez. Birok AB lerleme Raporunda da Trkiyenin talep azaltm konusundaki eksikleri vurgulanmtr. Avrupa Birlii tarafndan, AB yesi ve aday lkelerde uyuturucu konusunda (zellikle, uyuturucu kullanm, tedavisi ve ksmen de olsa uyuturucu piyasasna ynelik) karlatrlabilir, gvenilir ve objektif bilgi toplanmas ve analizi amacyla 1993 ylnda EMCDDA (Avrupa Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezi) kurulmutur. Trkiye, 1999 ylnda AB ile Katlm Ortakl Belgesini (Helsinki zirvesi) imzalamasnn ardndan, baz AB organlarna katlmak iin niyet mektuplar gndermitir. Sz konusu Merkez ABye tam ye olmadan nce aday lkelerin de ka88

Trkiyenin Uyuturucu ile Mcadele Politikas: Politika Sre Analizi

tlabilecekleri belirli AB Kurulularndan birisidir. 2000 ylnn son eyreinde Trk Hkmeti, EMCDDAya katlm iin AB Komisyonuna bavuruda bulunmu, bu duruma paralel olarak da ulusal temas noktas grevinin Babakanlk Aile Aratrma Kurumu tarafndan yerine getirileceini taahht etmitir. Bu husus ayn zamanda Uyuturucu Madde Kullanm ile Mcadele Takip ve Ynlendirme Alt Kurulunun 26.06.2001 tarihinde yaplan 50. toplantsnda da karara balanmtr (TUBM, 2009). Sz konusu toplantda, uyuturucuyla mcadelenin, Amsterdam Antlamasnda ngrlen, Avrupann bir zgrlk, gvenlik ve adalet blgesi haline getirilmesi hedefi erevesinde ncelikli bir konu olduu deerlendirilmitir. Ayrca, uyuturucu konusunun genileme kapsamnda ncelik tayan adalet ve iileri alanna girdii, dier taraftan lkemizin uyuturucu kaaklyla mcadelede corafi bakmdan kilit konumda ve uluslararas ibirliinde olduka iyi bir noktada olduu gz nne alnarak EMCDDAya katlmn desteklenmesi kararlatrlmtr (Toplant Notlar, 2001). Dier taraftan, 1519 Ekim 2001 tarihlerinde EMCDDA yetkilerden oluan kiilik heyet, lkemizin ve zellikle Aile Aratrma Kurumunun faaliyetleri ile teknik kapasitesini deerlendirmek amacyla Trkiyeye bir alma ziyareti gerekletirmitir. Sz konusu ziyaret kapsamnda, Dileri Bakanl, Salk Bakanl, Emniyet Genel Mdrl, Jandarma Genel Komutanl, Gmrkler Muhafaza Genel Mdrl, Adalet Bakanl, Milli Eitim Bakanl ve TADOCa bir ziyaret gerekletirilmitir (Ariv Belgeleri, 2001). Bu ziyaret sonucunda, Trkiye 22-25 Ekim 2001 tarihleri arasnda gerekletirilen EMCDDA seminerine gzlemci statsnde davet edilmi ve toplantlara ilk kez katlmtr. 2001 ylnda ABye aday lke statsndeki dier 13 lke ile birlikte standart bir deerlendirme metoduna gre incelenmitir. Bu rapor genel olarak, Trkiyedeki uyuturucuyla mcadele eden kurum ve kurulularn kapasite deerlendirmesi, uyuturucu arz ve talebiyle ilgili genel deerlendirme, yeni ortaya kan sentetik uyuturucularla ilgili uygulamalarn deerlendirilmesi, uyuturucu ile ilgili alma planna ynelik neriler ve uyuturucuya ilikin veri kaynaklarnn gelitirilmesine ynelik tavsiyeleri iermekteydi (EMCDDA Heyetince Hazrlanan Rapor, 2001). Dier taraftan raporda, MGK tarafndan hazrlanan ulusal uyuturucu politikasnn AB standartlarna karlmas da bu raporda ilk kez dile ge-

89

YERELDEN KRESELE SINIRAAN SULAR

tirilmi ve yeni hazrlanacak politika belgesinde veri toplanma, analiz ve kurumlararas ibirlii ile EMCDDAnn ulusal temas noktasna vurgu yaplmas gerektii ifade edilmitir (EMCDDA Heyetince Hazrlanan Rapor, 2001)

Aile Aratrma Kurumunun bir kurulu yasasnn olmamas ve EMCDDAya katlm almalarnn ara verilmeden srdrlmesi amacyla teknik, idari ve mali adan farkl bir kurum arayna gidilmitir. Bu noktada UNODC desteiyle Trkiyenin ve blge lkelerin uyuturucuyla mcadele kapasitesinin glendirilmesi amacyla kurulmu uluslararas bir akademi olan TADOC (Trkiye Uluslararas Uyuturucu ve Organize Sularla Mcadele Akademisi) gndeme gelmitir (Akgul & Marenin, 2007). Her ne kadar bu kurum arzla mcadele alannda kurulan bir eitim merkezi olsa da, uluslararas misyonu, personel kapasitesi ve misyonu itibariyle bu grevi yerine getirebilecei deerlendirilmitir. Bu kapsamda, 16.05.2002 tarihinde Babakanlk Makamnn yetkilendirmesi ile Emniyet Genel Mdrl, Kaaklk ve Organize Sularla Mcadele Daire Bakanlna bal olarak 2000 ylnda kurulan TADOC, EMCDDA Ulusal Temas Noktas olarak belirlenmitir (Akgul & Marenin, 2007; Robins, 2009; TUBM, 2009). Babakanlk Makam tarafndan yetkilendirilmeyi takiben, ulusal temas noktasnn ilevsel olarak kurulmas ve EMCDDA almalarna daha aktif katlabilmesi amacyla Trkiye Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezinin (TUBM) Kurulmas ve Ulusal Uyuturucu Stratejisinin Gelitirilerek Uygulanmas balkl bir AB eletirme (twinning) projesi hazrlanmtr. Trkiye ile spanya ve Yunanistan arasnda gerekletirilen bu projenin en temel hedefi, Trkiyenin, uyuturucuya kar kurumsal kapasitesinin kapsaml, btncl ve srdrlebilir bir ekilde glendirilmesiydi. 2002 ylnda balayan proje, 2006 ylnn sonlarnda tamamlanmtr. Bu projeyle belirlenen politikalar erevesinde aadaki sonular ve uygulamalar ortaya kmtr. TUBM ilevsel bir Ulusal Temas Noktas olarak kurulmu ve EMCDDA almalarna katlmaya balamtr.

AB kriterlerine uygun ilk politika belgesi, ilgili tm kurumlarn destei ve ibirlii ile 2006-2012 yllarn kapsayan Bamllk ve Bamllk Yapc Maddelerle Mcadelede Ulusal Politika ve Strateji Belgesi hazrlanm ve Trkiyenin ulusal uyuturucu stratejisi belirlenmitir.

90

Trkiyenin Uyuturucu ile Mcadele Politikas: Politika Sre Analizi

2002-2007 arasndaki gelimeler ve oluumlar neticesinde, Trkiye ile Avrupa Birlii arasnda Trkiyenin EMCDDA yelii ve almalarna katlmas iin Ekim 2007de bir anlama imzalanmtr. Sz konusu anlama Avrupa Parlamentosunun onayndan da gemitir. TBMM tarafndan anlama onaylanrsa, Trkiye EMCDDAya tam ye sfatna kavuacaktr. Politikalarn Onaylanmas Trkiye Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezinin (TUBM) Kurulmas ve Ulusal Uyuturucu Stratejisinin Gelitirilerek Uygulanmas balkl AB projesinin en nemli kts proje sonunda tm kurumlarn mutabakatyla hazrlanan Bamllk ve Bamllk Yapc Maddelerle Mcadelede Ulusal Politika ve Strateji Belgesidir. Sz konusu belge AB kriterlerine gre hazrlanm uyuturucu arz ve talebine dengeli bir yaklam sergileyen bir yapya sahiptir. Bu belge, ilgili tm kurum ve kurulularn onay ve Babakanlk oluru ile yrrle girmitir. Ancak, Trkiyenin uyuturucu politikalarnn hukukiletirilmesi safhasnda sre genel olarak politik erevenin dnda brokratik bir arenada devam etmitir ve etmektedir. zellikle konunun illegal bir eylemle ilgili oluu ve lkede bu konunun net bir ekilde alglan, uluslararas bir takm sorumluluklarn paylalmas ve ilgili yeni bir birimin oluturulmas, politik etkilerden uzak kalmasn salamtr. Brokratik yap da ilgili uzmanlarn desteiyle hukukiletirme ve onay srelerini AB normlarna uygun bir ekilde ve objektivite korunarak iletilmitir. Brokratik koordinatr olarak TUBMin kuruluuyla beraber 20062012 Bamllk Yapc Maddeler ve Bamllkla Mcadelede Ulusal Politika ve Strateji Belgesi ve 20072009 Bamllk Yapc Maddeler ve Bamllkla Mcadelede Ulusal Politika ve Strateji Belgesinin Uygulanmas in Eylem Plan da onaylanm ve yrrle girmitir. Bu politikalarn genel hedefleri madde kullanmnn ve kaaklnn nlenmesi, yaplarn koruma, nleme ve eitim alanlarnda profesyonel olarak alacak uzman ve nitelikli personelle desteklenmesi ve ulusal ve uluslararas dzeylerde toplumlarn ve bireylerin salnn korunmas eklindedir. Bu politikala-

Uyuturucunun arz ve talebine ynelik ibirlii kapasitesinin arttrlmas ve ulusal uyuturucu bilgi sisteminin yaplandrlmas ve AB standart verilerinin toplanmas ve alma gruplarnn yaplandrlmas gibi ktlar alnmtr.

91

YERELDEN KRESELE SINIRAAN SULAR

rn uygulanmasnda ncelikler madde kullanmnn tm nfus asndan nlenmesi ve risk gruplarnn korunmas eklinde belirlenmitir (Strateji Belgesi ve Eylem Planlar). Onaylanan Politikalarn Uygulanmas Onaylanan Strateji Belgesinin (2006-2012) uygulanmas iin karlan Eylem Plan, ilgili kurum ve kurulularca uygulanma balamtr. 3 yllk iki eylem plan eklinde yrtlecek olan uygulama (eylem) planlar, Trkiyede uyuturucu alannda gerek arz gerekse talep ekseninde hangi konularn uygulanaca/uygulanmas gerektii zerine odaklanmtr. Hazrlanan strateji belgesinde arz ve talep konularnn birlikte ele alnmas gerektii u ifadelerle vurgulanmtr:

Dier taraftan politikalarn ve eylem planlarnn koordineli uygulanmas olduka nemlidir. Uyuturucu Strateji Belgesi sz konusu politikalarn uygulanmas srecinde her trl faaliyetin, tek merkezin egdmnde ve ibirliinde, ilgili ulusal ve uluslararas kurum ve kurulularn desteinde, ok katlml, genileme ve derinlemeyi ayn oranda salayabilen bir anlayla srdrlmesini srarla vurgulamtr (Strateji Belgesi, 2006). Onaylanan sz konusu politika belgesinin dnda, Uyuturucu Bata Olmak zere Madde Bamll ve Kaakl Sorunlarnn Aratrlarak Alnmas Gereken nlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan Meclis Aratrmas Komisyonu raporu da bu politika belgesi ve eylem planna atfta bulunarak ilgili kurum ve kurululara tavsiye niteliinde nerilerde bulunmaktadr. TBMM himayesinde ilgili uzmanlarca hazrlanan byle bir rapor, onaylanan politikalarn daha etkin ve ilevsel uygulanmasn salad deerlendirilmektedir. 92

Trkiye Cumhuriyeti; bamllk yapc maddeler ile mcadele konusunda arz ve talebin birbirinden ayr olarak dnlemeyecei, i ie olduu, her iki mcadelede de egdml ve ezamanl hareket edilerek, iyiletirme srecinin de bu mcadeleye dahil edilmesi gerektii ve bu sayede topluma kazandrma olaynn gerekleecei inancyla, her iki yndeki mcadeleye ayn oranlarda arlk vermektedir. (Strateji Belgesi, 2006)

Trkiyenin Uyuturucu ile Mcadele Politikas: Politika Sre Analizi

Politika Deerlendirmesi Strateji Belgesine istinaden hazrlanan 1. Eylem Plan (2007-2009) henz deerlendirilmemitir. Avrupa Birlii normlarnda hazrlanan bu ilk eylem plannn llebilirlik konusunda bir takm eksikliklerinin olduu deerlendirilmektedir. Arz azaltm politikalarnda llebilirlik nispeten daha somut olabildii, ancak talep azaltm ile ilgili hususlarn ok genel ifadeler iermi ve yllk srede yaplabileceklerden ok ideal olan konular dillendirilmitir. Ayrca, kimi konular iin koordinasyon birden fazla kurulua verilmi olduundan bu durumun bir takm sorunlara yol aabilecei de deerlendirilmektedir. lk eylem plan olmas sebebiyle koordine konusunda da bir takm aksaklklarn yaand deerlendirilmitir. lgili faaliyetler konusunda nasl bir koordinasyonun gerekletirilmesi gerektii, toplantlarn ve konuyla ilgili verilerin nasl toplanacana ilikin somut deerlendirmeler eylem plannda yaplamamtr. Sz konusu eylem plan aslnda Trkiye Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezinin Kurulmas balkl spanya ve Yunanistan ortakl ile yrtlen AB Eletirme Projesinin bir ktsdr. Dolaysyla bu konuda, byle bir strateji ve eylem plannn hazrlanmas, AB projelerinin ve uyumluluk almalarnn bir yansmasdr. 2006 ylndan nceki dnemde Trkiyenin btncl bir uyuturucu ile ilgili strateji ve eylem plannn olmad dile getirilmekteydi. Bu sylemlerin ortadan kaldrlmas ve AB standartlarnda bir politika belgesinin hazrlanmas, kurumlar aras egdmn nceki yllara nispeten daha baarl salanmas Trkiye asndan olduka nemli bir gelimedir.

Kanta dayal bilimsel veriler politika deerlendirme srecinde dikkate alnmas gereken en nemli ltlerdir. Eylem plannn deerlendirmesinde nicel olduu kadar nitel veriler de olduka nemlidir. Sz konusu politika belgesi ve eylem planlarnn deerlendirmesinin bilimsel ltler erevesinde yaplmas olduka nemlidir. Deerlendirmede, politika srecinde amalanan hedeflere ulalp ulalamad, arz ve talep balklarnda hangi sonulara ulalabildii grlecektir. Bu balamda, Strateji Belgesine istinaden hazrlanan sz konusu eylem plannn yllk deerlendirilmesinde bir takm somut aralardan faydalanlmas gerekecektir (Ulusal raporlar, nitel ve nicel veriler, faaliyet raporlar). Tm bunlarn nda ikinci yllk yeni eylem plannn ve sonrasnda da yeni politika belgesinin hazrlanmas gndeme alnacaktr.

93

YERELDEN KRESELE SINIRAAN SULAR

Sonu ve neriler Trkiyenin uyuturucuyla mcadelede yrtmekte olduu politikalar, sre model perspektifinden deerlendirildiinde politikalarn gndeme geliinden deerlendirilmesine kadar olan srecin sistematik olarak iledii grlmektedir. Bu sre, temeli Harold Lasswell tarafndan 1950li yllarda atlan ve Sabatierin (1999) detayl olarak sunduu modelde belirtildii ekliyle Trkiyenin uyuturucu politika srecinde de pratik ve teorik adan ilemitir. Gndeme geli, formle edili, kanunlatrma, uygulama ve deerlendirme olarak be ana balkta analiz edilen bu sre, zellikle ulusal ve uluslar aras birok boyutu olan uyuturucu politikalarnn anlalmas asndan nem tamaktadr. Bu alma bir politika sre analizi yapmak suretiyle alandaki boluu doldurmay hedeflemitir. Trkiyenin uyuturucu politikas son yllk AB ilerleme raporlar erevesinde deerlendirildiinde de olduka somut ve pozitif ilerlemelerin kaydedildii grlmektedir. Gerek, Avrupa Birliinin 2005-2011 Uyuturucu Stratejisi gerekse Birlemi Milletler Genel Konseyinin 1998 ylnda ald karar ve AB raporlarnda lkelerin uyuturucunun talep ve arzna ynelik dengeli, disiplinler aras ve entegre bir biimde mcadele ortaya koymas gerektii vurgulanmtr (UNDCP, 1998; Council of the European Union, 2004). 2007 AB ilerleme raporunda Trkiyenin uyuturucuyla mcadele konusunda ilerleme kaydettii Kasm 2006da ABye uyumlu bir Ulusal Strateji ve politika belgesinin kabul edildii en bata vurgulanan hususlardandr. Kolluk grevlilerinin baarl operasyonlar ve yakalama miktarlarndaki art raporda dile getirilmitir. Ancak, talep azaltm konusunda tedavi merkezlerinin kapasitesinin yetersiz olduu, Trkiyenin EMCDDA standartlaryla uyumlu bir bilgi toplama a gelitirmesi ve ilgili kurumlar arasndaki ibirliinin glendirilmesi gerektii vurgulanmtr. 2008 yl raporunda ise uyuturucuyla mcadele konusunda yine ilerleme kaydedildii, Eylem Plannn (2007-2009) yrrle girdii ve TUBMin bu alanda Eylem Plannn koordinatr olup, uygulamay izlemek amacyla ayda bir koordinasyon kurulu toplantlar yapt ifade edilmitir. Ancak, 2007 ylnda olduu gibi yine kurumlar aras ibirliinin glendirilmesi, veri toplama sisteminin gelitirilmesi ile uyuturucu arz ve talebine ynelik daha dengeli bir yaklamn gelitirilmesi gerektii belirtilmitir.

94

Trkiyenin Uyuturucu ile Mcadele Politikas: Politika Sre Analizi

2009 yl ilerleme raporunda ise uyuturucuyla mcadele konusunda baz ilerlemelerin kaydedildii, Eylem Plan dorultusunda koordinasyon kurulunun toplantlarna devam ettii vurgulanm ancak yine uyuturucu arz ve talebine ynelik dengeli bir yaklamn salanamad ve talep azaltm balnda nleme, tedavi, rehabilitasyon konularnn glendirilmesi gerektii gndeme getirilmitir.

Ulusal erevede uyuturucu konusunda kurulular aras egdmn kimi zaman ok snrl olduu, ayn bakanlk ya da kurum ierisindeki farkl birimler arasnda dahi iletiimsizlik, koordine eksiklii ve farkl uygulama rnekleri olduu grlmektedir. Kurumlarla birlikte yaplan deerlendirme ve koordinasyon toplantlar ile AB projelerinde sklkla dile getirilen hususlarn banda nleme ve talep azaltm konusunda koordine eksikliinin olduu ve merkezi ynetimin tara tekilatlarndan yeterince haberdar olamad gzlenmitir. Dier taraftan, kolluk gleri arasndaki koordinasyon kalitesinin daha baarl olduu da gzlenmektedir. Uyuturucuyla mcadelede stratejik bir konuma sahip olan Trkiye bu srete son yllarda nemli admlar atm ve uyuturucu politikalarnn sreci dinamik bir ilev kazanmtr. Trkiyedeki genel kamu politikalar sreci kimi yazarlarca tam fonksiyonlu almayan bir mekanizma olarak ifade edilse de, Trkiyenin devlet olarak uyuturucuyla mcadele politika sreci iin bu sylemin doru olmad aktr. Politik srete zellikle son yllarda uyuturucu politikalar sistematik olarak yrtlmekte ve gerek ulusal gerekse uluslararas alanda bu yndeki gayretler olduka dikkat ekmektedir. Zira uyuturucu ile mcadele Trkiyenin uluslararas alanda en gl olduu konularn banda gelmektedir. Fakat bu alanda snrl sayda bilimsel ve ampirik aratrmalarn bulunuu bu gayretlerin grnrln nemli lde glgelemektedir.

95

YERELDEN KRESELE SINIRAAN SULAR

Kaynaka Akgul, A & Marenin, O. (2007) TADOC (Turkish International Academy against Drugs and Organized Crime) with the Context of Global Developments in Transnational Police Training Understanding and Responding to Terrorism, (Edited by Durmaz, H. Sevinc, B, Yayla, A.S. & Ekici, S.), ISO Publication, Amsterdam Avrupa Komisyonu (2007) Trkiye 2007 lerleme Raporu Brksel, 6 Kasm 2007 SEC (2007) 1436. Avrupa Komisyonu (2008) Trkiye 2008 lerleme Raporu Brksel, 5 Kasm 2008 SEC (2008) 2699. Avrupa Topluluklar Komisyonu (2009) Trkiye 2009 lerleme Raporu Brksel, 14.10.2009 Baumgartner, F, and Jones, B. (1993). (Agendas and instability in American politics.) Chicago: University of Chicago.

Anderson, J.E. (2003). Public policy making: An introduction. Houghton Mifflin Company: (Boston, MA:)

Birkland, T.A. (2005). An introduction to the policy process: Theories, concepts, and models of public policy making. evik, H.H. & Demirci, S. (2008). Kamu politikas: Kavramlar, aktrler, sre, modeller, analiz, karar verme. Ankara: Sekin Yaynlar

Council of the European Union (2004) EU Drugs Strategy, General Secretariat to European Council, 15074/04, Brussels. Dror, Y. (1967). Policy analysts: A new professional role in government service. In J. Shafritz, A.C. Hyde, and S.J. Parkers (Eds.), Classics of public administration (250-257). Belmond, CA: Thomson Wadsworth Publication. Dye, T.R. (2007). Understanding public policy. NY: Prentice Hall. Elmore, R.F. (1980). Backward mapping: Implementation research and policy decisions. Political Science Quarterly, 94(4), 601-617. DiGiammirano, F. and Trudeau, L. (2008). Virtual networks: An opportunity for government. Public Manager, 37(1), 5-11

96

Trkiyenin Uyuturucu ile Mcadele Politikas: Politika Sre Analizi

Epstein, L. & Segal, J.A. (2000). Measuring salience. American Journal of Political Science, 44(1), 66-83. Fitz, J., Haplin, D., & Power, S. (1994). Implementation Research and Education Policy: Practice and Prospects. British Journal of Educational Studies, 42, 53-69.

Hill, M. & Hupe, P. (2002). Implementing public policy: Governance in theory and practice. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Goggin, M. L. (1986). The Too Few Cases/Too Many Variables Problem in implementation research. The Western Political Quarterly, 39, 328-347.

Kapt, A. (2009). Reform and change in police education: Examining the variations in the top-down and bottom-up structures in the process of implementation. University of North Texas, USA: Yaynlanmam Doktora Tezi.

Kaufman, H. (1969). Administrative decentralization and political power. In J. Shafritz, A.C. Hyde, and S.J. Parkers (Eds.), Classics of public administration (285-297). Belmond, CA: Thomson Wadsworth Publication.

KHB (2010) Kaaklk stihbarat Harekt ve Bilgi Toplama Daire Bakanl Resmi web sayfas, www.kihbi.gov.tr, (Eriim Tarihi 04.01.2010). Kraft, M.E. & Furlong, S.R. (2007). Public policy: Politics, analysis, and alternatives. Washington, DC: CQ Press.

Lipsky, M. (1980). Street level bureaucracy: The critical role of street level bureaucrats. . In J. Shafritz, A.C. Hyde, and S.J. Parkers (Eds.), Classics of public administration (414-422). Belmond, CA: Thomson Wadsworth Publication. Lowi, T. J. (1969). The end of liberalism. The indictment. . In J. Shafritz, A.C. Hyde, and S.J. Parkers (Eds.), Classics of public administration (298-301). Belmond, CA: Thomson Wadsworth Publication.

Matland, R. E. (1995). Synthesizing the Implementation Literature: The Ambiguity-Conflict Model of Policy Implementation. Journal of Public Administration Research and Theory: J-PART, 5, 145-174. 97

YERELDEN KRESELE SINIRAAN SULAR

Munger, M.C. (2000). Analyzing policy: Choices, conflicts, and practices. New York, NY: W.W. Norton & Company.

Mazmanian, D.A. & Sabatier, P.A. (1983). Implementation and public policy. NY: University Press of America. OToole, L. J. (1996). Policy recommendations for multi-actor implementation: An assessment of the field. Journal of Public Policy, 6, 181210. Pressman, J.L. & Wildavsky, A. (1973). Implementation. In J. Shafritz, A.C. Hyde, and S.J. Parkers (Eds.), Classics of public administration (339342). Belmond, CA: Thomson Wadsworth Publication.

Peters, G. (2007). American public policy: Promise and performance. Washington, DC: CQ Press.

Ringquist, E.J. (1993). Does regulation matter?: Evaluating the effects of state air pollution control programs. The Journal of Politics, 55(4), 1022-1045. Ripley, R.B. & Franklin, G.A. (1982). Bureaucracy and policy implementation. Homewood, III.: Dorsey Press. Robins, P. (2008) Back from the Brink: Turkeys Ambivalent Approaches to the Hard Drugs Issue Middle East Journal, Volume 62, No. 4, ss. 630-650 Robins, P. (2009). Public policy making in Turkey: faltering attempts to generate a national drug policy. Policy & Politics, 37(2). 289-306. Rushefsky, M.E. (2002). Public policy in the United States at the dawn of the twenty-first century. Armonk, NY: M.E. Sharpe.

Sabatier, P.A. (1986). Top-down and bottom-up approaches to implementation research. Journal of Public Policy, 6(1). Sabatier, P.A. (1999). Theories of the policy process: Theoretical lenses on public policy. Boulder, Colorado: Westview Press. SEC (2009) 1334.

TBMM (2008) Meclis Aratrmas Komisyon Raporu, Uyuturucu Bata Olmak zere Madde Bamll ve Kaakl Sorunlarnn Aratrlarak Alnmas Gereken nlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kuru98

Trkiyenin Uyuturucu ile Mcadele Politikas: Politika Sre Analizi

TUBM. (2009). 2009 yl Trkiye uyuturucu raporu: Yeni gelimeler, trendler, seilmi konular. TUBM Yaynlar.

lan Meclis Aratrmas Komisyonu, S. Says 323, Yasama Yl: 3, 23. Dnem, Trkiye Byk Millet Meclisi.

TUBM. (2010). Trkiye Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezi Resmi Web sayfas,www.tubim.gov.tr (Eriim Tarihi 04.01.2010) UNDCP. (1998). Declaration on the Guiding Principles of Drug Demand Reduction General Assembly, Twentieth Special Session, World Drug Problem.

99