INTERNETI

hipermedia = hipertekst + multimedia

Viteve te 60 hulumtimet e para Viteve te 80 TCP/IP Interneti bazohet n modelin klijenti sherb esi shrb esi !!! dhe klijenti "bisedojn# sipas protokolit $TTP %omunikimi n rrjetin komp& bhet n d mn ra' prmes pajisjes ()*+( ,(odulator*emodulator. kartela e rrjets lidhja n rrjetin lokal ,/o0al 1rea 2et3ork. Tipet e rrjetave komp& /12 ,/o0al 1rea 2et3ork. 4 !12 ,!ide 1rea 2et3ork.te hapura/mb llura TCP/IP ,Transmis& Control Proto0ol/Inter& Proto. Telnet - pr pun n kompju& n lar5si 6ile Trans7er Proto0ol (FTP)-pr bartjen e datotekave SMTP - pr shkmbimin e njo7timeve ndrmjet sh7r tzuesve t Internetit ,posta elektronike . HTTP - pr bartjen e t dhnave multimediale ,!orld !ide !eb. //ojet e adresave t rrjetit' 1dresa e rrjetit e kompjuterit ,IP adresa. adresa elektronike,e-mail adresa. 1dresa e resurseve n rrjet ,89/. ISOC ,The Internet :o0iet . sho;ri jopro7& me det r t Prom& t Intern& 4 tekonlo5&t komunikimit& Topologjia e rrjeteve ' <us= >ll= (esh= unaze :istemi i 0ili n mn r t njvlershme e lidh IP adresn me emrin e kompjuterit ;uhet DNS ,*omain 2ame : stem. URL ,8ni7orm 9esour0e /o0ator.

%jo Fasje e 7ormimit t n5j rs s pikselit ;uhet Fasja R&1 ,9ed@reen<lue.

bits bytes kilobits kilobytes megabits megabytes gigabits gigabytes terabytes petabytes

1 0.125 0.0009765625 0.0001220703125 9.5367431640625e-07 1.19209289550781e-07 9.31322574615479e-10 1.16415321826935e-10 1.13686837721616e-13 1.11022302462516e-16

2j 7oto5ra7i e ka madhsin C0MU ? B68 piksel @jithsejt jan B86UNM piksel& :e0ili piksel i ka N komponente Intenziteti i ndriFimit t n5j rs s se0ils komponent para;itet me nj numr %shtu ; 5jithsejt jan' B86UNM VN W MNPLML6 numra Var5u i at re numrave n t vrtet sht mn ra se si para;itet 7oto5ra7ia n memorien e kompjuterit (e5jithate= , nja e .e.orie# nuk varet n5a kompleksiteti i 0otogra0i# por S n5a numri i pikseleve n t 0ilin sht ndar sipr7a;ja e 7oto5ra7is dhe S n5a numri i n5j rave ; jan n dispozi0ion 9eprezentimi i tipeve tjera t t dhnaveT zrit= anima0ioneve= videos etj bhet n mn r analo5e ,t 5jtha n mn rn e vet por 5jithsesi me an t numrave. 2)R2ET DHE OPER)CIONET LO&3I*E %uptimi themelor n lo5jik sht 5j kimi /idhja e d kuptimeve n t 0ilin mbi raportin e njrit ndaj tjetrit vrtetohet diFka sht 5j kim& @j kim ;uajm 4+o po"i. i 0ili ka nj dhe vetm nj vler t saktsis' sht i sakt (5) ose jo i sakt (6)( *e5a e matematiks e 0ila mirret me 5j kimet sht matematika lo5jike& <az e matematiks lo5jike sht al5jebra lo5jike ose al5jebra e <ool-it (undson para;itjen simbolike t 7enomeneve ,trans7ormimi i biteve dhe bajtve. + nevojshme pr kuptimin e puns s kompjuterit si trsi lo5jik ,Fka punojn.T elektronik ,si punojn. 2ar7et logji$e ; realizojn nj 7unksion lo5jik ndahen n'Xar;e sekuen0iale 4t kombinuara D @jendjet 0 dhe C t sistemit numerik binar mund t realizohen me' (e rrjedhjen ma5netike n nj kah ise tjetr (e tension m t lart ose m t ult ,m s shpeshti. D Cila 5jendje do t para;itet me C ose 0 varet n5a marrveshja'C W on= hi5h= true= PV& 0 W o77= lo3= 7alse= 0V& Xarku n daljen > jep 5jendjen 0 vetm kur n h rjen 1 dhe h rjen < jan n 5jendje lo5jike 0 Xarku n daljen > jep 5jendjen C vetm kur n h rjen 1 dhe h rjen < jan n 5jndje lo5jike C (und t ket vetm nj h rje dhe vetm nj *alje& 2 dalje t ;arkut vendoset 5jendja e njshit lo5jik kur n h rje sht sinjali me vler lo5jike zero dhe anasjelltas Xar;et komplekse lo5jike prshkruhen me tri karakteristika' D Tabelat e 5jendjesT D +kua0ione lo5jikeT dhe D :kemn e ;arkut (und t ket d ose m shum h rje& Xarku n daljen > jep 5jendjen C nse n t 5jitha h rjet sht 5jendja lp5jike 0 %ur n 0ilndo h rje sht 5jendja C athere n dalje sht 5jendja 0 )pera0ioni lo5jik Y)):+ (und t ket d ose m shum h rje& Xarku n daljen > jep 5jendjen C nse n 0ilndo h rje sht 5jendja lp5jike 0 %ur n t 5jitha h rjet sht 5jendja C n dalje sht 5jendja 0 )pera0ioni lo5jik Y)+*$+

REPRE'(I INFORM)(NE *OMP( 2umrat :hkronjat e al7abetit dhe shenjat e piksimit= 8rdhresat e mikropro0esorit& @ra7ika/Video= Ari mund te para;iten me sistemin binar %ombinimi i 0aktuar i biteve ; i jipet nj t dhne para;et kodin e asaj t dhne Pr kodimin e 5juhs s 7olur ,shkronjave= shenjave t piksimit. nevoiten s paku 80 simbole )SCII ,1meri0an :tandard Code 6or In7ormation Inter0han5e . sh7r tzon 5rupet prej B bitsh pr reprez &e shkronjave t Vo5la e t mdha 1meri0an 2ational :tandards Institute ,)NSI. I shtohet 0 n 7illim ; kodi 1:CII ti ket 8 bite ,pra& C b te.= dhe pr repr& e shkronja shtes ' D shkronja t mdha apo t vo5la ,a= 1= b= <E. D shenjave t posaFme ,GHIJ&&&. D shenjave t piksimit ,=& K&&&&. D numrave 0 L ,C= M= NE. dhe D in7ormatave kontrolluese ,tab= return E. UNICODE O 5rup prej C6 biteve pr reprezentimin e simboleve ; jep 6PPN6 kombinime t biteve= prmban edhe shenja t posaFme pr 5juh t ndr shme si dhe nj trsi t simboleve standarde matematike

URL p r! "et nga' +mri i protokolit ; sh7r tzohet 1dresa e kompjuterit n t 0ilin 5jendet in7ormata +mri i datoteks t 0iln duam ta marrim& HTTP Protokoli ; nevoitet pr ;asje n dokument= n kt rast sht h pertekst trans7er proto0ol& Telnet - pro5ram pr lidhjen e kompjuterve n distan0& (undson ; n5a kompjuteri n t 0ilin punoni t lidheni me nj kompjuter tjetr ; ti sh7r tzoni shrbimet e tij& FTP ,6ile Trans7er Proto0ol. - pro5ram bartjen e datotekave ndrmjet d kompjuterve t lidhur n Internet& (e ndihmn e 6TP mund t mirret 7alas nj sistem pro5ram ose nj dokument me ;asje publike& :hrbimet themelore t rrjetit t Internetit jan' E-Mail - po#ta ele$toni$e& (undson pr5aditjen= shkmbimin e njo7timeve ndrmjet shrb esve t Internetit& %%% - !orld !ide !eb= sht shrbim in7ormativ hipermedial i rrjetit ; sot i dedikohet rrethit m t 5jr t sh7r tzuesve t Internetit& !!! bazohet n standardet vijuese' HTML ,$ per Te?t (arkup /an5ua5e. standard pr shkrimin e dokumenteve t !!!& URL ,8ni7orm 9esour0e /o0ator. - standard pr dhnjen e adresave dokumenteve t !!!& HTTP ,$ per Te?t Transport Proto0ol. protokol pr ;asje dhe pranim t dokumenteve hipertekst& C&I ,Common @ate3a Inter7a0e. - standard pr shkrimin e pro5rameve interaktive t !!!&

N $o+in #tan+ar+ )SCII= NM shenjat e para mundsojn komunikimin4kodet kontrolluese pr printer prderisa L6 kodet e mbetura pr shenjat tjera' t al7abetit= t piksimit etj *o+i i ,gj r-ar )SCII= prej CM8 deri MPP= shrbejn pr shkronja tjera ; i de7inon prodhuesi i kompjuterit 6oto5ra7ia n pajisjen 5ra7ike mund t para;itet sipas' te$ni$ # ve$toriale me FQrast n memorien e kompjuterit ruhen vetm t dhnat pr elementet e vizatimit ,drejtza= lakore etj. kurse 5jat vizatimit= vizatohen vetm elementet e 7otos& te$ni$ # !it .ap 7oto para;itet pra7rsisht ashtu ; sipr7a;ja e pajisjes n t 0ilin 7itohet 7oto5ra7ia ,monitori= printeri= ploteri etj. sht e ndar me vija paralele me boshtin horizontal dhe vertikal n rrjetin e katrorve t ve5jl pikseleve N-.ri i n+arjeve sipas drejtimit horizontal dhe vertikal para;et re,ol-/ionin R-ajtja e 0otogra0i# #i gr-p i pi$ave ,pi?el pi0ture element.= se0ila pike para;et nj element t 7oto5ra7is 2 7ormn m t thjesht= 7oto mund t ruhet me var5un e biteve&Pr se0iln radh t pikave t 7oto5ra7is= biti sht C ose 0 varsisht n5a ajo se pika sht e bardh ose e zez& Rdo piksel prbhet prej tri pjesve& :e0ila n5a ato pjes i jep pikselit nj n5j r'S T ku;eT T 5jelbrtT T kaltrt

MEMORI)

(emorja kr esore ,primare. 91(,9andom 100ess (emor . D (emorja masive ,sekondare. $ard disku= C*-9)(= disketa= 7lash disku :i sht e or5anizuar memoriaK Xar;et pr ruajtjen e t dhnave jan t or5anizuar n njsi ,loka0ione= ;elula. ku vlera tipike e Fdo njsie sht 8 bite 1dresat jan numerikeT t supozojm se t 5jitha njsit jan t or5anizuara n nj rend dhe t numruara si 0= C= ME&C0U8PB6 n rastin e memorjes prej C (b T dhnave n memorie mund ti Fasemi prmes le?imit elektronik t prmbajtjes n adresn e 0aktuar ,opera/ioni i le8i.it) T dhnat ruhen n memorie ashtu ; 5rupi i 0aktuar i biteve vendoset n loka0ion me adres t 0aktuar ,opera/ioni i #"$ri.it) (und t bhet edhe ruajtja e 5rupeve t biteve t 0ilat jan m t 5jata se 5jatsia e nj loka0ioni (p(#" #tring- prej 59 !iteve .-n+ t r-"et n +: lo$a/ione t .e.orie#) (emoria 91( 5jendet n pllakn am& 1jo sht e lidhur me pro0esorin me te 0ilin komunikon prmes ma5jistraleve t t dhnave ,data buses.& R)M sht nj pajisje ; i ruan t dhnat n mn r t prkohshme prderisa CP8 i pro0eson pro5ramet ose do ti pro0esoj pr nj koh t 0aktuar& %io d&m&th se t dhnat n kt memorje mund te modi7ikohen Puna e ksaj memorie 7illon me aktivizimin e PC-s dhe me ndaljen e tij in7ormatat n memorien 91( humben& %oha e Fasjes - sht karakteristik tjetr me rndsi e memories dhe para;et kohn ; kalon prej momentit t krkess pr nj t dhn n5a memoria deri n momentin e 7itimit t asaj t dhne n5a memoria ROM ,9ead )nl (emorie. n t 0iln in7ormatat vetm le?ohen dhe nuk mund t ndr shohen e as t modi7ikohen& :hrben pr vendosjen e t dhnave dhe pro5rameve t 0ilat nevoiten shpesh= p&sh urdhresat pr n5ritjen e sistemit kur kompjuteri lshohet n pun& Pr dallim n5a memorja 91( n t 0iln in7ormatat 7shihen me rastin e ndaljes s PCs n kt memorie in7ormatat ruhen edhe pas ndaljes s PC-s& 9oli themelor i hard diskut sht ruajtja e nj numri t madh t dhnave pra datotekave ,#7iles#. dhe modi7ikimi i t re *isk rrotullues me sipr7a;e ma5netike D %okat pr le?im/shkrim jan t vendosura mbi dhe nn disk D @jat rrotullimit t diskut Fdo kok pr7shin nj rreth n disk -Z shirit ,tra0k. :hiriti ndahet n sektor n t 0ilat in7ormatat ruhen n 7orm t var5jeve t biteve -Z me lvizjen e koks pr shkrim /le?im bhet Fasja n shirita t ndr shm :ektort zakonisht kan PCM - C0MU b te :ektori i par i shiritit t par i nj disku prmban in7ormata spe0iale ; ;uhet sektori boot& 2 kt sektor 5jenden in7ormatat pr llojin dhe madhsin e diskut= numrin e shiritve dhe sektorve dhe nj pro5ram I vo5el $ard dis;et me kapa0itet t madh ,disa @b. prdorin P-C0 dis;e t vendosura n nj bosht me hapesir t mja7tueshme ndrmjet dis;eve pr kokat e shkrim/le?imit Cdo disk i ka d koka pr shkrim le?im= n5a nj pr se0iln an Di#$- 0le$#i!il -Z N00 rrotullime n minut O shpejtsia e bartjes s t dhnave %</sek&

Har+ +i#$- -Z N000 - U000 rrotullime n minute O shpejtsia e bartjes s t dhnave (</sek& Di#7et $o.pa$te (CD. (e ndihmn e teknolo5jis laserike in7ormata n C* ruhet me shkrimin n sipr7a;en re7lektuese= Prsri me ndihmn e drits laserike le?ohen parre5ullsit n disk prderisa ai rrotullohet In7ormata n C* ruhet n nj shirit kontinual n 7orm spiraleje ,pr dallim n5a hard disku. CD-R% -Z mundsia e prsritjes s shkrimit n diskT *isku ma5neto-optik= ndr shimi i sipr7a;es re7lektuese prmes laserit dhe rirre5ullimi me ndihmn e 7ushs ma5netike para se sipr7a;ja t 7tohet& D;D -< kapa0itet t madh= U&B@b= mundsia e ruajtjes :hiritat ma5netik -Z mediume t vjetra pr ruajtjen e t dhnave 6lash disku nuk ka pjes lvizse brenda tij= si hard disku ose disketa= sepse sh7r tzon teknolo5ji tjetr pr ruajtjen e t dhnave H)RD%)RE - sht pjesa e 7ort e PC-s& Xar;et elektrike dhe elektronike n kompjuter ,pr0jellsit= rezistort Pro0esori&&%omponentet e mdha t kompjuterit ,monitori= tastatura= sht psiE. SOFT%)RE - para;et t 5jitha pro5ramet e PC-se& sistemi operativT pro5ramet aplikative= - 5juht pro5ramuese *o.ponentet "ar+=(> C&2jsia ;endroreT MPajisjet h rseT NPajisjet dalseTU (emoria C& Pllaka amT Pro0esoriT (emorjaT (beshtjellesi ,0hassis.T 6urnizuesi i rr msT 6ll& *isketatT $ard diskuT Portet T %artelatT 2jsia e disketave ,6lopp drive. M& Pr k Fjen e F7ardo pajisjeje'- % Fja t jet korrekte n aspektin elektroteknik k Fja e pajisjes t bhet n k Fjen standarde ,porte. ose k Fja t bhet prmes elementit t 0aktuar ,kontrollerit. i 0ili n mn r standarde sht i vendosor n kompjuter kurse n ann jetr e ka vendin pr k Fje ,n t 0iln k Fet pajisja.& - +kzistimi i pro5ramit t posaFm ,drajverit. i 0ili do t mundsoj njohjen e urdhresave t 0ilat arrijn n kontroller dhe ekzekutimi i t re n pajisjen e k Fur N& % ;jet e jashtme tastatura= miu= sht psi +kzistojn d lloje t porteve' D serik dhe D paralel Portet n pllakn am& Te portet serike ,portet asinkron. bitet e nj bajti kalojn npr port nj n5a nj& Te portet paralele ,portet asinkron. t 5jitha bitet e nj bajti kalojn npr port njkohsisht& CPU ,0entral pro0essor unit - pro0esori.& Pro0esori de7inon llojin e kompjuterit& 1i i kr en t 5jitha opera0ionet aritmetike dhe lo5jike si dhe urdhresat t 0ilat jan t dhna n5a pro5rami& %arakteristikat e tij jan' :hpejtsiaT D @jatsia e 7jals pro0esorikeT Takti i punsT %eshi intern :hpejtsia e pro0& shprehet MIPS ,(ilion Instru0tion Per :e0ond. ose MFLOPS ,(ilion 6loatin5 Point )perations Per :e0ond. &jat #ia e 0jal # pro/e#ori$e sht numri i biteve Ta$ti i p-n # sht shpeshtsia e impulseve t 0ilat i 5jeneron ora -;ar;e elektronike spe0iale me t 0ilat ini0ohen opera0ionet e pro0esorit& (atet me her0 dhe para;et nje 0ikl pr nj sekond= Nj #ia $ontroll-e#e e koordinon punn e sistemit kompjuterik si trsi= pra' - kontrollon ekzekutimin e pro5ramit& - merr instruksione n5a memoria i njeh ato dhe urdhron veprime prkatse njsive prkatse& - i 7illon opera0ionet e njsive h rse-dalse dhe i bart t dhnat n5a/n memorien ;endrore&

E$,i#tojn tri lloje t .agji#traleve> data bus= address bus= 0ontrol bus& /lojet e ekranit CRT ,Cathode 9a Tube. monitor me 5 pa katodikT LCD ,/i;uid Cr stal *ispla . LED ,/i5ht +mittin5 *iode. monitor me dioda t ritsT &PD ,@as Plasma *ispla .-monitor me plazm 5azi *ara$teri#ti$at t"e.elore> @jatsia e dia5onals 6rekuen0a maksimale e 7reskimitT 9ezolu0ioni maksimalT (adhsia e onitorve' CU= CP= CB= MC in0h ,C in0h W M&PU 0m. /lojet e printerave Matri/or punojn n parimin e makins s shkrimit In$-3et prdoret pr dokumente kolor La#eri$ prdoret kr esisht pr dokumente bardh zi 9ezolu0ioni ; rekomandohet - CM00 dpi ,dots per in0h - pika pr in0h. :keneri= ploteri= v&projektoriE H?R3E *o.pj-teri sht pajisje elektronike= di5jitale= automatike dhe pro5ramabile pr prpunimin e t dhnave& )1)*US (966-@66 p(e(#. 2jra n5a pajisjet e para pr llo5aritje dhe ruajtje t rezultateve 1lai#e Pa#/al (59AB-599A) O %onstr& makinn pr llo5aritje ,Paskalina. mbledhje / zbritje &ott0rie+ %il"el. Lei!nit, (59C9-5D59. O %onstr&makinn pr llo5aritje e 0ila i kr ente opera0ionet themelore aritmetikore C"arle# 1a!!age (5DEA-5FD5) O konstr& makinn di7eren0iale ,C8MN. pr llo5aritjen e 7unksioneve polinomiale= tri5onometrike dhe lo5aritmike& @jene& I ' %omp& me 5 pa elektronik ,CLUP CLPN. @jenerata e II ' me transistor ,CLPU - CL6P. @jener& e III me ;ar;e t inte5ruara,CL6P CL80. @jenerata e IV ' %ompjutert V/:I ,CL80 CLL0. @jenerata e V ' ,CLL0 deri sot. S-per-$o.pj-ter t O nnkuptohet kompjuteri ; n momentin e dhn e ka per7orman0n m t mir dhe produktivitetin m t madh ,numrin e det rave ; i kr en n njsi t kohs. E +" na - T dhnat jan 7aktet e re5jistruara dhe vzh5imet ; jan para;itur 5jat nj pro0esa& %uptimi i t dhns lidhet me simbolet 7izike t 0ilat mund t re5jistrohen=ruhen= barten dhe prpunohen In0or.ata - sht nj trsi e 7akteve t prpunuara dhe t or5anizuara n at mn r ; para;esin nj njo7tim& P rp-ni.i i t +" nave - mund t sh; rtohet si trsi e aktiviteteve me t 0ilat t dhnat trans7ormohen n in7ormata& T dhnat mund t ruhen n d mn ra' )naloge - pllaka 5rama7oni= shirita ma5netik e& Digjitale - t dhnat me nj veprim t 0aktuar shndrohen n kombinime t sinjaleve elektrike t prshtatshme pr tu ruajtur n kompjuter& *o.pj-teri #i aparat ele$troni$ t dhnat i merr dhe i ruan n 7orm t impulseve elektrike dhe at n 7ormn' S kur ka rr m at e re5jistron si impuls e ne e vlersojme me shenjn C dhe S kur nuk ka impuls ne e vlersojm si shenj 0& C b te W 8 bite (*!)GC0MU b te ,shenja 0 ose C. ose MC0 b te (M!)GC0MU %bWC0MU C0MU b te W C0U8PB6 b te ose MM0 b te (&!)GC0MU (bWC0MU C0MU C0MU b te WC0BNBUC8MU b te ose MN0 b te (t!)GC0MU@bWC0LLPCC6MBBB6 b te / MU0 b te& :hume7ishat e bajtit n An H 5

F 59 BA 9C

MPP 6P PNP U MLU L6B MLP C8 UU6 BUU 0BN B0L PPC 6CP

2se n W N= pra kemi vetm N bite pr para;itjen e numrit t plot pra M[ W 8