Hyrje n Sistemet e Informimit

Agron aushi, MSc

Sistemet e Informacionit: Konceptet dhe Menaxhmenti

LEKSIONI 1

Prmbajtja
1. Sistemet e Informacionit: Konceptet dhe Definicionet 2. Llojet e Sistemeve t Informacionit 3. Shembuj t Sistemeve t Informacionit 4. Menaxhimi i Resurseve t Informacionit 5. Plani i ksaj lnde

Qllimet e Leksionit
Bn dallimin ndrmjet t dhnave, informacionit dhe dijes/dituris.

Bn dallimin prmes IT infrastrukturs dhe IT arkitekturs.

Sqaro komponentt e Sistemeve t Informacionit

Qllimet e Leksionit (Vazhdim)

Sqaro llojet e ndryshme t sistemeve t informimit pr nga gjersia e mbshtetjes.

Identifiko sistemet kryesore t informimit q prkrahin do nivel t organizats.

Sqaro si resurset informative jan t menaxhuara dhe identifiko rolin e departamentit t sistemeve t informimit dhe prdoruesve t fundit.
5

T dhnat
Prshkrim elementar i gjrave, ndodhive, dhe transaksioneve q jan t klasifikuara dhe t ruajtura, por q nuk jan t organizuara q t na sjellin ndonj domethnie specifike.

Informacionet
T dhna t organizuara n at mnyr q t sjellin domethnie dhe vler pr pranuesin.

Dijet
T dhna ose informacione t organizuara dhe procesuara n at mnyr q t sjellin kuptim, eksprerienc, dije t akumuluar dhe ekspertiz n aplikimin e tyre ndaj ndonj problemi ose aktiviteti t tanishm
6

Sistemet e Informimit: Konceptet dhe Definicionet(Vazhdim)

IT Arkitektura. Nj hart e nivelit t lart ose plan i aseteve/mjeteve informative n organizat, e cila udhzon operacionet e tanishme. sht nj skic drejtuese pr t ardhmen. IT Infrastruktura. Pajisjet fizike, IT komponentt, IT shrbimet dhe IT menaxhmenti q i japin prkrahje tr organizats.

Sistemet e Informacionit
Sistemet e Informacionit (IS). Grumbullon, proceson, ruan, analizon dhe shprndan informacione pr qllime specifike.

Computer-based Information System (CBIS). N sistem i informacionit q prdor teknologjin kompjuterike pr kryerjen e disa ose t gjitha detyrat e synuara.

Komponentt Bazike t Sistemeve t Informimit

1) Hardware sht mjet si p.sh. Procesori, monitori, tastatura ose printeri 2) Software sht program ose koleksion i programeve q i mundsojn hardware-it t procesoj t dhna. 3) Database (Baza e t dhnave) sht koleksion i dosjeve/skedarve ose tabelave q prmbajn t dhna.

Komponentt Bazike t Sistemeve t Informimit (Vazhdim)

4) Network (Rrjeti) sht sistem pr konekcion (wireline ose wireless) q lejon kompjuter t ndryshm t ndajn resurse t njjta. 5) Procedurat jan komplet i instruksioneve pr at se si t kombinohen komponentt e lartprmendur q t mund t procesohen informacionet dhe t gjenerohet output i dshiruar. 6) Njerzit jan ata individ q e prdorin harware-in dhe software-in, prballohen me ta, ose prdorin outputin e tyre.
10

Programet Aplikative Application program (Program) sht program kompjuterik i dizajnuar t mbshtes nj detyr specifike. Proces biznesor ose ndonj program tjetr aplikativ.

11

2. Llojet e Sistemeve t Informacionit

Sistemet e Informacionit q mbshtesin fusha specifike funksionale dhe operacione prfshijn:
Departmental Area Information System Transaction Processing System (TPS) Enterprise Resource Planning (ERP) System Interorganizational Information System Electronic Commerce Systems

12

Llojet e Sistemeve t Informacionit (Vazhdim)

Sistemet e Informacinot Departamentale
Funksioni: Prkrah aktivitetet brenda fushave specifike funksionale. Shembull: Sistemi pr procesimin e rrogave.

13

Llojet e Sistemeve t Informacionit (Vazhdim)

Transaction processing system (TPS)
Funksioni: Proceson t dhnat nga transaksionet pr ndodhi biznesi. Shembull: Terminali pr pages n Walmart.

Enterprise Resource Planning System (ERP)

Funksioni: Integron tr fushat funskionale t organizats. Shembull: Oracle, SAP

14

Llojet e Sistemeve t Informacionit (Vazhdim)

Sistemet e Informimit Inter-organizacionale (IOS) jan sisteme t informimit q lidhin dy ose m shum organizata dhe mbshtesin operacione interorganizacionale si sht Menaxhimi i Zinxhirit t Furnizimit (supply chain management).
Funksioni: Menaxhimi i rrjedhimit t produkteve, shrbimeve dhe informacionit ndrmjet organizatave. Shembull: Walmart Retail Link System i cila i lidh furnitort me Walmart-in. Zinxhiri i furnizimit (Supply chain) prshkruan rrjedhn e materialeve, informacionit, parave dhe shrbimeve nga furnitort e lndve t para, tek fabrikat dhe magazinat, deri tek konsumatori.
15

Llojet e Sistemeve t Informacionit (Vazhdim)

Electronic Commerce Systems
Funksioni: Mundsimi i brjes s trasaksioneve ndrmjet organizatave dhe konsumatorve. Business-to-Business (B2B) Business-to-Consumer (B2C) Shembull: www.dell.com

16

Mbshtetja pr Puntort e Organizats

Knowledge workers (puntort e dijes) jan puntort profesional, si p.sh analistet financiar dhe t marketingut, inxhiniert, avokatt dhe kontabilistt..
Ata krijojn informacionet dhe dijen lidhur me ndonj tem specifike dhe e intergrojn at n organizat Sillen si kshilltar ndrmjet menaxherve t nivelit t mesm dhe atij t lart (vendimmarrsve).

17

Mbshtetja pr Puntort e Organizats (Vazhdim)

Office Automation System (OAS) Sistem pr Automatizimin e Zyrs
Funksioni: Mbshtetje ditore e aktivioteteve t individve ose ekipeve. Shembull: Microsoft Office Mbshtet: Stafin sekretarial, menaxhert e nivelit t ult dhe t lart dhe puntort e dijes.

18

Mbshtetja pr Puntort e Organizats (Vazhdim)

Management Information System (MIS)
Funksioni: Prodhim i raporteve t sumarizuara nga transaksioni i t dhnave, shpesh n nje fush funksionale. Shembull: Raport pr shitjet totale t do blersi/klienti. Mbshtet: Fillimisht i mbshtet menaxhert e nivelit t mesm, ndonjher edhe menaxhert e nivelit t ult.

19

Mbshtetja pr Puntort e Organizats (Vazhdim)

Decision Support System (DSS) Sisteme pr mbshtetjen e Vendimmarrjes
Funksioni: Ofron qasje n t dhnat dhe mjetet pr analizimin e tyre. Shembull: What if analiza e ndryshimeve ne buxhet. Mbshtet: Fillimisht pr menaxhert e nivelit t mesm dhe pr puntort e dijes

20

Mbshtetja pr Puntort e Organizats (Vazhdim)

Expert System (ES)
Funksioni: Imitimi i ekspertve njerzor n ndonj fush t veant dhe sjellja e vendimeve. Shembull: Analiza pr aprovimin e kredit kartave. Mbshtet: Puntort e dijes (Knowledge workers)

21

Mbshtetja pr Puntort e Organizats (Vazhdim)

Executive Information System (EIS)
Funksioni: Prezantimi i informacionit n form t strukturuar, prmbledhur lidhur me aspektet e biznesit q sht e rndsishme pr vendimmarrsit. Shembull: Statusi i prodhimtaris sipas produktit. Mbshtet: Top menaxhert e organizats.

22

4. Menaxhimi i Resurseve Informative

Cilat IT Resurse jan t Menaxhuara dhe nga Kush?
N fillim t viteve 1950, departamenti i Sistemeve t Informimit ka menaxhuar do gj lidhur me resurset kompjuterike, dmth mainframe-in. Sot, resurset kompjuterike gjinden npr tr organizatn dhe gati se t gjith t punsuarit prdorin kompjuter n punn e tyre. Ky sistem njihet edhe si end user computing.

23

Menaxhimi i Resurseve Informative (Vazhdim)

Kategorit kryesore t resurseve informative jan:
Hardware Software Baza e t dhnave Rrjetet Procedurat Pajisjet pr sigurim Ndrtesat fizike

24

Menaxhimi i Resurseve Informative (Vazhdim)

Roli i IS Departamentit
Ky departament sht prgjegjs pr nivelin e lart t korporats dhe pr resurset e ndara (t prbashkta) si dhe pr prdorimin e IT-s pr zgjidhjen e biznes problemeve t prdoruesve t fundit. Prdoruesit e fundit jan prgjegjs pr resurset e tyre kompjuterike dhe departamentale. ISD dhe prdoruesit e fundit punojn bashkrisht si partner pr t menaxhuar IT resurset.

25

Menaxhimi i Resurseve Informative (Vazhdim)

ISD has changed from a purely technical support role to a more managerial and strategic one. Director of ISD has changed from a technical manager to a senior executive called the chief information officer (CIO).

26

Funksionet Kryesore Tradicionale t IS

Menaxhimi i zhvillimit t sistemeve dhe projekt menaxhmenti i sistemeve. Menaxhimi i operacioneve kompjuterike, duke prfshir edhe qendrn kompjuterike. Punsimin, trajnimin dhe zhvillimin e IS aftsive. Ofrimi i shrbimeve teknike Planifikimi, zhvillimi dhe kontrolli i infrastrukturs.

27

Funksionet e Reja (Konsultative) t IS

Inicimi dhe dizajnimi i IS strategjik specifik. Inkorporomi i Internetit dhe e-commerce n biznes. Menaxhimi i integrimit t sistemeve duke prfshir internetin, intranetin dhe ekstranetin. Edukimi i jo-IS menaxherve pr IT Edukimi i IS stafit pr biznes

28

Funksionet e Reja t IS (Vazhdim)

Mbshtetja e prdoruesve t fundit. Krijimi i partneritetit me vendimmarrsit. Menaxhimi i outsource-it. Prdorim proaktiv i njohurive teknike dhe biznesore pr mbledhjen e ideve inovative pr IT.. Krijimi i aleancave biznesore me shitsit dhe IS departamentet ne organizatat e tyre.

29

IT Ofron Mundsi Karriere

Krkesa pr IT staf tradicional si jan programert, analistt e biznesit, analistt e sistemeve, dhe dizajnert sht thelbsor. M tepr, punt mir t paguara n Internet dhe ecommerce, mobile commerce, network, security, object-oriented programming, telecommunications dhe multimedia design jan n dispozicion poashtu.

30

5. Qllimi i ksaj Lnde

Qllimi themelor i ksaj lnde sht t t ndihmoj t kuptosh rolet e teknologjive informative n organizatat e sotme digjitale. Materiali q do t prdorim sht i dizajnuar n mnyr q t t bj t mendosh n mnyr strategjike pr sistemet e informacionit. Do t demonstrojm si IT i jep prkrahje t gjitha fushave funksionale n organizat.

31