Professional Documents
Culture Documents
Rezonans Szeregow
Rezonans Szeregow
Temat wiczenia:
2. Wstp teoretyczny.
Na rys.1 przedstawiono schemat obwodu zoonego z szeregowo poczonych elementw RLC. Obwd jest zasilany ze rda sinusoidalnej SEM.
e ( t ) = 2E sin (t + )
ktr przedstawia si w postaci symbolicznej
(1)
E = Ee j
I R UR E L UL UC C
(2)
E E I= = = Z R + j L j 1C
Ee j R + ( L
2
1
1 C
(3)
- reaktancja pojemnociowa.
Z = R 2 + ( L 1 C)
(4)
-2-
= arctg
L 1C
R
(5)
Graficznie impedancj szeregowego obwodu RLC mona pokaza w postaci trjkta (rys. 2.)
Im
-jXC jXL Z
Re
i ( t ) = 2I sin (t + )
przy czym I jest to warto skuteczna prdu i wynosi:
(6)
I=
2
E R + ( L
1 2 C
(7)
Zaleno (7) nazywa si rwnaniem krzywej rezonansowej szeregowego obwodu RLC, natomiast zaleno (5) rwnaniem charakterystyki fazowej. Na rys.3 przedstawiono wykres zmian moduu natenia prdu I w funkcji czstotliwoci napicia zasilajcego.
I E R
f0
U R = RI = E
R j( ) e Z
(8)
2
U L = j LI =
UC =
L E
Z
j +
(9) (10)
1 E j( 2) I= e CZ jC
Na rys. 4 przedstawiono wykres wskazowy wielkoci elektrycznych wystpujcych w szeregowym obwodzie rezonansowym.
Im UL
UC
UR I Re
f0 =
Z
1 2 LC
900
(11)
00
-900
f0 f
f0
-4-
Zgodnie ze wzorami (4) i (5) warto impedancji zaley od czstotliwoci napicia zasilajcego. Na rys.5 przedstawiono zaleno moduu impedancji oraz na rys.6 - zaleno argumentu impedancji szeregowego obwodu RLC od czstotliwoci. W szczeglnym wypadku, gdy obwd jest zasilany napiciem o czstotliwoci rezonansowej (obwd jest w stanie rezonansu), impedancja jest rwna rezystancji tego obwodu, czyli obwd ma charakter czysto rezystancyjny.
Z0 = R
Prd w obwodzie uzyskuje w stanie rezonansu warto maksymaln:
(12)
I0 =
E R
(13)
U R0 = E U L0 = E
0 L
R 1 0 CR
U C0 = U L0 = E
Rysunek 7 ilustruje zmiany napi na poszczeglnych elementach obwodu, w zalenoci od czstotliwoci SEM.
U QE
UC
UL
E UR
f0
Naley zauway, e maksymalne wartoci spadkw napi na indukcyjnoci UL. i pojemnoci UC wystpuj przy innej czstotliwoci ni czstotliwo rezonansowa. Sumaryczny spadek napicia na elementach L i C otrzymuje si odejmujc od napicia zasilajcego E warto spadku napicia na rezystancji UR. Poniewa w stanie rezonansu, warto reaktancji indukcyjnej obwodu jest rwna reaktancji pojemnociowej, modu napicia na indukcyjnoci jest rwny moduowi napicia na pojemnoci. W stanie rezonansu, prd pyncy w obwodzie jest w fazie z napiciem zasilajcym Wykres wskazowy napi i prdu dla obwodu w stanie rezonansu przedstawia rys.8.
Im UL
E=UR
UC I Re
Q=
0 L
R
1 1 L = 0 CR R C
(17)
Znajc warto wspczynnika dobroci obwodu Q mona wyznaczy warto napicia na indukcyjnoci i pojemnoci w stanie rezonansu:
U L0 = U C0 = QE =
1 L E R C
(18)
Dobro mona rwnie definiowa take jako stosunek odpowiednich mocy np.:
Q=
QL QC = P P
(19)
-6-
I Q1<Q2<Q3 Q1 Q2 Q3 f0 f
Q3 Q1
Q2
Q1<Q2<Q3 f0 f
f = f 2 f1
(20)
Szeroko pasma przenoszenia mona wyznaczy take znajc warto czstotliwoci rezonansowej i dobroci obwodu:
f =
f0 Q
(21)
-7-
f1 ,2 =
R 1 R 1 + + 4 L 2 2L LC
(22)
atwo wykaza, e dla dobroci Q > 10, bd wyznaczania czstotliwoci granicznych (22) nie przekracza 0.15%. Uproszczony - graficzny sposb wyznaczania czstotliwoci granicznych pokazano na rys. 11 i rys.12. Czstotliwoci graniczne mona wyznaczy korzystajc wprost z definicji szerokoci pasma obwodu rezonansowego (20). Wwczas przy czstotliwoci SEM rwnej czstotliwoci granicznej f1 lub f2, przesunicie fazowe pomidzy napiciem zasilajcym a prdem pyncym w obwodzie jest rwne 45o (rys. 12).
I Imax
I max 2
0 dB -3 dB
f1 f0 f2
450 00 -450
f1 f0 f2
-8-
Jeeli przez obwd rezonansowy przepywa prd sinusoidalny (6), w rezystancji obwodu wydzielana jest moc chwilowa
p ( t ) = 2RI 2 sin2 (t )
Energia tracona w rezystancji w okresie T
(23)
WT = PT
Energia pola elektrycznego i magnetycznego
(24)
(25) (26)
Energie te w stanie rezonansu (tj. dla f = f0 ) mona zapisa wykorzystujc (13) i (18)
(27) (28)
(29)
A zatem cakowita energia zmagazynowana w polach elektrycznym i magnetycznym jest w stanie rezonansu niezalena od czasu. Energi t mona take powiza z dobroci obwodu, wykorzystujc nastpujc zaleno
E L W L0 Q R = = = 2 WT R2 2 E R T R
(30)
-9-
UWAGA ! Punkty programu oznaczone gwiazdk naley wykona w ramach przygotowa do laboratorium.
3. Program wiczenia
1*. Zaprojektowa i narysowa schemat laboratoryjnego obwodu elektrycznego do badania zjawiska rezonansu szeregowego. Obwd musi zawiera szeregow ga RLC, oraz by zasilany z generatora sygnau sinusoidalnie zmiennego o regulowanej czstotliwoci napicia. Obwd powinien zawiera oscyloskop z funkcj XY uatwiajcy wyznaczenie czstotliwoci rezonansowej. Pierwszy kana oscyloskopu mierzy napicie zasilajce a drugi prd w gazi (proporcjonalny do spadku napicia na R ). Naley take uwzgldni woltomierz do pomiaru wartoci napi oraz amperomierz do pomiaru cakowitego prdu pyncego w obwodzie. ( Ukad naley zaprojektowa w taki sposb aby masa generatora oraz masy obu kanaw oscyloskopu miay ten sam potencja !!! ) .
2*. Napisz odpowiednie wyraenie, ktre pozwoli Ci obliczy czstotliwo rezonansow f0 dla danych wartoci elementw L i C.
f0 =
3. W eksperymencie tym bdziesz stosowa cewki o rdzeniu powietrznym. Napisz warto indukcyjnoci wasnej cewki L, ktrej bdziesz uywa.
L=
4. Przekszta wzr na czstotliwo rezonansow f0 w celu obliczenia wartoci pojemnoci w obwodzie C dla zadanej czstotliwoci rezonansowej f0 = 3275 Hz.
C=
- 10 -
5*. Wyboru wartoci rezystancji R musisz dokona pamitajc, e modu impedancji szeregowego obwodu RLC, w rezonansie ma najmniejsz warto i jest rwny cakowitej rezystancji obwodu. Pamitaj, e rezystancja ta ogranicza prd pobierany z generatora. Zbyt maa warto rezystancji moe powodowa przecienie zasilania. Jednak maa warto rezystancji daje korzystny, duy wspczynnik dobroci obwodu szeregowego. Dlatego przy doborze wartoci rezystancji musisz dokona pewnego kompromisu. Napisz odpowiedni wzr do obliczenia wspczynnika dobroci Q.
Q=
6. Przekszta powyszy wzr, tak aby mona byo obliczy rezystancj R przy zaoonym wspczynniku dobroci obwodu Q = 1.5.
R=
7. Naley zaokrgli obliczon warto rezystancji R do najbliszego 1 k i ustawi t warto na opornicy dekadowej. Na dekadowej pojemnoci ustaw warto C obliczon wczeniej (pkt.4). Stosujc wybrane elementy i przyrzdy pomiarowe pocz obwd zgodnie ze schematem w (pkt.1).
8. Wykonaj pomiary charakterystyki czstotliwociowej ukadu. Utrzymujc sta warto napicia generatora U = 6V (skuteczne), mierz warto prdu I oraz napi na elementach L i C dla rnych wartoci czstotliwoci napicia zasilajcego. Zanotuj wyniki w poniszej tabeli. Charakterystyka powinna zawiera minimum 20 punktw pomiarowych, przy czym (ze wzgldu na du stromo przebiegu w stanach bliskich rezonansowi) im czstotliwo napicia jest blisza f0 to odlego midzy punktami pomiarowymi na skali czstotliwoci powinna by mniejsza.
f UC UL I
kHz V V mA
- 11 -
f UC UL I
kHz V V mA
9. Jest kilka sposobw znajdowania dokadnej wartoci czstotliwoci rezonansowej f0. Jeden z nich polega na porwnaniu prdu obwodu z napiciem zasilajcym. W stanie rezonansu prd jest w fazie z napiciem. Uyj oscyloskopu wczonego do obwodu jak na schemacie.(w pkt.1). Do dwch kanaw pomiarowych oscyloskopu doprowad prd obwodu i napicie zasilajce. Oscyloskop przecz w tryb pracy X-Y. Wwczas na ekranie dla "nierezonansowych" czstotliwoci trajektoria bdzie miaa ksztat elipsy, natomiast dla czstotliwoci rezonansowej bdzie lini prost.
10. Reguluj czstotliwo a do osignicia rezonansu, co stwierdzisz na podstawie ksztatu trajektorii na ekranie oscyloskopu ( linia prosta ). Zmierz napicia na wszystkich elementach obwodu oraz prd rezonansowy. Wstaw zmierzone wartoci do poniszej tej tabeli.
f kHz
U V
UR V
UC V
UL V
I mA
11. Przy staej wartoci napicia zasilajcego U = 6V, regulujc czstotliwo generatora i obserwujc zmiany napicia na elementach L i C znajd czstotliwoci, przy ktrych napicia te UC, UL uzyskuj wartoci maksymalne. Zapisz otrzymane wyniki w poniszej tabeli. Porwnaj otrzymane napicia z wartoci napicia zasilajcego. Skomentuj otrzymane wyniki.
- 12 -
12. Opisz osie wykresu w odpowiedniej skali. Narysuj charakterystyki rezonansowe, wartoci napi na poszczeglnych elementach obwodu UC, UL i prdu I w funkcji czstotliwoci.
- 13 -
13*. Podaj wyraenie stosowane do obliczenia prdu odpowiadajcego punktom poowy mocy i oblicz t warto.
I1/2P
14. Narysuj na wykresie prdu w funkcji czstotliwoci (pkt.12), poziom lini odpowiadajc obliczonemu prdowi poowy mocy I1/2P i wyznacz graficznie czstotliwoci graniczne pasma przepuszczania. Wpisz wartoci tych czstotliwoci do tabeli.
f1 Hz
f2 Hz
15. Wykorzystujc czstotliwoci graniczne f1, f2 (odczytane z charakterystyki rezonansowej) oblicz szeroko pasma przepuszczania.
f =
16. Wykorzystujc czstotliwo rezonansow oraz czstotliwoci graniczne oblicz wspczynnik dobroci obwodu.
Q=
17. Korzystajc z prawa Ohma, oblicz cakowit rezystancj R0 szeregowego obwodu RLC bdcego w stanie rezonansu.
R0 =
18. Wykorzystujc obliczon, cakowit rezystancj obwodu R0, w stanie rezonansu oblicz jeszcze raz wspczynnik dobroci Q w celu sprawdzenia jego wartoci. ( Obliczenia wykonaj dla indukcyjnoci)
QL =
19. Odnoszc si do rezystancji obwodu R0 w stanie rezonansu okrel rezystancj rzeczywistej cewki indukcyjnej w stanie rezonansu RL0
RL0 =
- 14 -
20. Zmierz warto rezystancji cewki gdy przepywa przez ni prd stay RL (np. stosujc omomierz). Porwnaj rezystancj RL cewki otrzyman podczas przepywu prdu staego z RL0 obliczon dla prdu rezonansowego. Krtko skomentuj rnice, jeli s one ewidentne.
21. Dla dowolnej czstotliwoci wikszej od rezonansowej i mniejszej od rezonansowej wykonaj wykresy wektorowe prdu i napi w odpowiedniej skali. Zauwa jaki wpyw ma czstotliwo przebiegu zasilajcego na warto impedancji zespolonej badanego ukadu.
Wykresy wektorowe
22. wiczenie laboratoryjne naley zakoczy sprawdzeniem poprawnoci otrzymanych wynikw pomiarowych, uzupeni protok o dane, ktre bd niezbdne do poprawnego wykonania sprawozdania.
- 15 -